1

ن اساسی آن در ایرا ل هایاسالم سیاسی و تشک ءپروسە

وشتەی حسن حاتمی جلد اولن

٥٣این کتاب را بە همەی شهدان راە آزدی و همەی کسانی کە در طول بیش از ەاند تقدیم میدارم. بخصوص بە فعاالن یدرژیم جمهوری اسالمی داغدحاکمیت سال

تان استبداد یعنی شرق کوردستان یا کوردس ملیت های تحت ستم و مهمترین سنگر ضد ایران.

! سخنی با شنوندگان عزیز

ن اولی کار فکری، تحقیقاتی و بیش از پنج سال حاصل کتابی کە اینک میشنوید برادر ٢١٠٢تجربەام در انتشار کتاب صوتی است. این گزینش را اولین بار در سال

وتی تصویری در کانادا بە من پیشنهادارجمند و پرتالشم اسماعیل حاتمی بصورت صبە همان سال در تشکیالتی -نمود، کە متأسفانە میسر نشد. بعدا" جهت کارهای سیاسی

د. را پیشنهاد نمودنو بە زبان فارسی آمریکا رفتم. دوستانی دگر بار "کتاب صوتی"

سیون این کتاب بار اول بە زبان کوردی نوشتە شد و جهت چاپ و پخش بە کومی تقدیم گردید، ولی متأسفانە بە دالیلی هنوز چاپ آموزش حزب دموکرات کوردستان

نشدە است.

(، پس از دو مصاحبەای ٢١١٢) ٠٥١١انگیزەی نوشتن این کتاب، بعد از خیزش سال کە با تلویزیون آسو سات بەزبان کوردی داشتەم، بوجود آمد. آن زمان رفیق مبارزم

ە پیشنهاد جزوە کردن مصاحبەها و مسایل پیرامون و علل جنبش آقای رحیم محمد زاد یا موج سبز را نمود. با وجود کارهای فراوان و وقت کم، جزوە را نوشتم.

از جملە: عثمان اسماعیلی متخلص روزی همراە رفقای قلم بدست، شاعر و مترجم در مودی )اهوەن()استاد آشق(، علی فتحی، قاسم قازی، کمال گرویسی و حسن مح بە

نان نشستە بودیم و در مورد نوشتارها صحبت می ستکهولم سوید در منزل یکی از آاگفتم. آن عزیزان پیشنهاد نمودند، با توجە امکردیم. من هم در مورد جزوەی آمدە شدە

2

یقزمانی کە بە تحق مطلب بصورت کتاب نوشتە شود سودمندتر است. بە گستردگی را متوجە شدم. موضوع گیچیدمشغول شدم، ژرفش و پی

اسالم سیاسی در شکل مشروعە و تفکر و تداوم پیدایش مشروطە و مشروعە و ولی ٠٥٣٢و رویداهای خرداد ٠٥٥٢تا ٠٥٢١ هایمخصوصا" بعد از سال در ایران، بازتاب آن

آیت نام روح اللە خمینی و تکامل مقام از حجت االسالم بە و پدیدەای بە ٠٥٣٥و آبان و سنتیز یا نتیجەی کە قیام ملیت ٣٥ -٠٥٣١ماهەی سالهای ٠٥اللە و رهبر جنبش

های موجود در ایران، برای آزادی و زندگی بهتر انجام دادند، توسط اسالمیون انقالبی )بنیادگرا( بە نظامی بە نام جمهوری اسالمی ایران منجر شد؛ کە از دل آن والیت فقیە

تولید شد.

با وعدهای خوب و عامە پسند با آرامش و بدور از خشونت، در ریز کە اینداین فر شروع و تا حدودی ختم درختان سیب نوفل لوشاتو توسط آیت اللە خمینی در فرانسە

خشن و دور از پیکار راه دیگری پیمود. سخنان وی در بهشت زهرا در تهران شد، باانە برای ساختن ایرانی آزاد و آباد وی و همفکرانش با تفکرهای مسالمت جویانتظار

در مدت پنج سال همەی آزادیخواهان و دگراندیشان را سرکوب توسط همەی مردمان آن،و از گردونە خارج کرد. این کتاب کە جلد اول است، شامل این برهە از اسالم سیاسی

و تشکیالتهای مهم آنست.

کە با -ستان و عزیزان، سوران نوریبا همکاری رادیو صدای کورداین کتاب اکنون شنودگان عزیز قرار میگیرد.شما دسترس و نعمت مال در ستودیو، در -خود صدای رسای

بە این امید کە سودمند باشد.

با احترام فراوان: حسن حاتمی

( ٠٥٢٥اردیبهشت ٠٣) ٢١٠٣مەی ٣

3

مقدمه

اد سیاسی در ایران گذشت. رویدسال از تأسیس و سلطه تراژیک استبدادی اسالم ٥١ آمدن و حوادث گوناگون در این مدت و نقش پررنگ جمهوری اسالمی ایران در بوجود

قه تند روی و رادیکالیزم، گسترش چشمگیر بنیادگرایی اسالمی سیاسی شیعه در منطو "اسالمیت"ناهمگونه سلطه خاورمیانه، تا حدود زیادی وابستگی بسیار به

م رژیم ، هم باعث بحران شده است و هکه در درون جمهوری اسالمی جمهوریت" دارد"از بحرانها است!؟ ییرها خبرەی خود بحران آفرین و

تأسیس این رژیم را به "انقالبی اسالمی" معرفی نموده و ،جمشید فاروقی )محقق( به قا" دگرگون کرده است. به رویداد بزرگی میداند که سیمای ایران و منطقه را عمی

. ساله شدەاند ٥١الب اسالمی ایران معمای انقالب اسالمی ایران با انق گفته وی:اهمیت این رویداد سیاسی میتواند از تأثیرات و پیامدهای سیاسی، منطقەای و

دید. ،المللی کە در موردش زیاد نوشتە شدەبین

-٢١١٢/١٢/١٥، یادداشت های جمشید فاروقی بازخوانی انقالب اسالمی، بخش اول""-

پیامدها

٢١١٣ە ژانوی ٢٣آزادیبخش فلسطین دگرگون شد. در انتخابات یچهرە مبارزە س و جهاد اسالمی سنگینی کرد. ادارە سیاسی مقدار رأیها بە سوی حما یمیالدی کفە

ن کە حکومت آن، تا نوشت گی می کنندندززمینی کە فلسطینیان بە شکلی آزاد در آن اسالمی وقسیم شدە، باریکە غزە اسالمی و کنارە رود اردن غیراین سطور بە دو بخش ت

سکوالرند.

ستان و درلبنان، حزب اللە و امل اسالمی از اختیارات زیادی برخوردارند. در افغان ، رژیمهای دیکتاتوری آنان ٢١١٠سپتامبر ٠٠ یعراق پس از رویدادهای جنایتکارانە

ان ی استبدادی بعث و طالبان بە سود سلطەگرساقط گردیدند. بە تاریخ سپردن رژیمها در ایران، تا کنون تمام شدە است.

4

سلطەء حزب بعث و دیکتاتوری صدام حسین، گروههای حزب سقوط در عراق، بعد از بعدا" این تشکل نام خود را بە مجلس -الدعوە، مجلس اعالی انقالب اسالمی عراق

بدر و جریان صدر، کە همگی محصول اقدامات ، سپاە-اعالی اسالمی عراق تغییر داد.راوانی در منطقەء شیعە نشین جهموری اسالمی ایرانند از قدرت و اختیارات ف

دارند.ربرخو

مودە و از قدرت رژیم حاکم بر ایران دخالت نحتا در منطقەء اقلیم کوردستان، جنبش اسالمی انند: مند رو، است. احزاب و گروههای اسالمی ت داررپنهان زیادی برخو

ی ، با پشتیبان-کە اکنون نامهای خود را تغییر دادەاند -انصاراالسالم و انصارالسونە، بیشتر مناطق حلبچە زیر نفوذ ٢١١٥قبل از - جمهوری اسالمی ایران تأسیس شدند.

-این گروهها قرار داشت.

گاههای پا )ساس( و دسترژیم ایران بخصوص سپاە قدس، سازمان اطالعات س امی تندرو، پشتیبان جنگ ساالران و آشوبگران در عراق جدید هستند.ظن -امنیتی

البان و القاعدەء مخالف جمهوری اسالمی، طزمانی کە افغانستان زیر سلطەء بەوسیلەء حمالت نظامی آمریکا از کابل راندە شدند، رژیم اسالمی حاکم بر ایران با

غم علیر -،بازماندەهای تالبان و القاعدە دین حکمتیار وپشتیبانی از حزب اسالمی گلبشرفت نیروهای ناتو مانع بزرگی برای پیمدتی همکاری با نیروهای نظامی یاد شدە،

ایجاد کرد.

تان و الزم بە ذکر است کە، در زمان کودتاهای چپگرایان )انقالب( درافغانس ق در آن کشور، جمهوری اسالمی قیم نظامی شووروی ساببخصوص بعد از دخالتهای مست

، ارتباط داشت و بە آنان -نامیدند کە خود را جهادی می –ایران با اکثر آن گروەها آنجا دخالت جدی رمی داد. می توان گفت: کە د اسلحە و امکانات نظامی و مالی

میکرد.

5

و در یمن و کشورهای خلیج فارس، بنیادگرایی کە جمهوری اسالمی بە آن دلبستە یکی از چالشهای جدی مردمان آن خطە، با رژیمهای حاکم بر برایش تالش می نماید،

آنان هستند.

دوبار بەدست گرفتن قدرت اسالم میانەرو در ترکیە، تأثیر اسالم سیاسی در آن (، کە حزب عدالت و توسعە )آک پارتی ٢١١٢وجود داشتە است. خصوصا" در سال

ن آن کشور شد. و اکثر کرسیهای پارلمانی را از آ ینامی پارلبرندەء پرقدرت انتخابات، غیر از ٢١١١خود کرد و بە تنهایی کابینەء دولت را تشکیل داد. هچنین در سال

می تفکر اسال ،در این پروسە کابنیەء وزیران، پست ریاست جمهوری را هم بدست گرفت.ر هرچند د کوفایی پیدا کرد.، در این کشور نیز بستری برای ش-سیاسی -از نوع مدنی -

یە کە در تاریخ جمهوری ترک -این روند، قدرت نظامیان مدافع سیستم الئیک و سکوالر .و نگرانی شدەاند دلهرەدچار انجام دادەاند، ، را-چهار تا پنج کودتا و شبە کودتا

یلەء سال گذشتە، بزرگترین تغییر بە وس ٢١در آمریکای التین، پس از جنگ سرد در ، اکثر آن تغییرات ین ممالک بوقوع پیوستە است. جوهرەآزاد، در آانتخابات تا حدودی

ن ولی دوستی و نزدیکی سیاسی و بازرگانی آناچپگرایی و تفکر عدالت خواهانە است. یال، ن ونزوو، بی نظیر است. بخصوص کشورهایی چاسالمی ایران -با رژیم استبدادی هستند!؟ اسالمی جمهوریکان دوستان وحامیان نزدیو جزکە نیکاراگوا، برزیل،

و اکثر کشورهای آن منطقە خود را از شر در آفریقا نیز تغییرات بزرگی روی دادە، کە اسالمگرایان -کشورهای سودان و سومالی دیکتاتوریهای زمان جنگ سرد رهانیدند.

برخوردارند. رژیم ایران ، با جمهوری اسالمی ایران از روابط خوبی-مدارند تندرو قدرت، با اکثر کشورهای آفریقایی، خصوصا" گروهها و دستجات اسالمی تندرو و تروریستی

در ارتباط می باشد.

سال گذشتە، اکثر مردمان ایران از جملە: تورکهای آذری، ٥١در داخل ایران نیز در سرکوب این رژیم کوردها، عربها،بلوچها،تورکمنها و فارسهای آزادیخواە، زیر فشار و

و بخصوص در رویدادهای پس از انتخابات دهمین ریاست جمهوری ضد بشری هستند.، و سپاە پاسداران، از آرای -ولی فقیە مطلقەء دوم -شورای نگبهان، خامنەای کودتای

6

بزرگترین بحران درونی و (، کە ٢١١٢) ٠٥١١خرداد سال ٢٢در ،مردمان خواهان تغییر ن حاکمیت مستبد، بە وجود آورد.برای ای رابیرونی

ران بە ەء دسترسی رژیم جمهوری اسالمی ایغیراز مواردی کە اشارە شد، مسئل این کارهای م اتمی" نماید.یسرسالحهای اتمی، امکان دارد جهان را دچار تهدید "ترو

نوع سیاسی رژیم اسالمی ازروی کار آمدن ناروا و زشت، اکثرا" ریشەهاشان بە پس از پروسەء اسالمی شناخت ازاست کە دلیلمی گردد. بەهمین رو شیعی آن در ایران ب

مبرم دارد. یضرورت سیاسی در ایران و تشکیالتهای مهم آن،

من و افریم انبار در پیش نویس کتاب رادیکالیسم مذهبی در تزیهمچنین، میدی و سی بودن اسالم، اشارەمی خاورمیانە، بە اهمیت انقالب اسالمی ایران و پدیدەء سیا

نماید.

آیا اسالم سیاسی علل زیر بنای انقالب ، دراین رابطە الزم است گفتەشود کە اسالمی بود یا سیاسی بودن اسالم؟ انتخاب هر یک از این دو دیدگاە، میتواند بستر

ازخوانی انقالب اسالمی، بخش دوم ب - خوانش انقالب اسالمی را تعیین نماید. -وم و نامفهوم" جمشید فاروقی، تهران ریویو"مفه

انقالب اسالمی ن و افرم انبار میگویند: اگر قبول کنیم کەدر همانجا میدی ویتزم ایران، نتیجەء تمایل سیاسی بودن اسالم درجهان بودە، آنزمان می توانیم آشکارا

اسالم در قرن بگویم کە: انقالب اسالمی برجستەترین نمونەء جریان سیاسی بودن عصر بیستم، در میان ادیان دیگر هم اثر گذار بودە و در پروسەء از میان رفتن

نقش کارآمدی را در تفکر دینی از خود نشان داد. کە ایدئوژیها بسر آمدە بود

برای اکثر مقاالت و کتابهای تاریخی در این چهار چوب، یزەایانگ ،همین بحث راههای تحقیق برایجەای تییت در جهان و بەعنوان نی با اهمنسبت بە روویدادها ، شدە است.سقوط شاە در ایران

7

Bruce Meddy- Weitzman and Efraim inbar, ,,Inrouduction,,,in Religious Radicalism an the Greater Middle East, edited by Bruce Mddy- Weitzman

and Efraim Inbur,(London-Portland, Or. 1997), P.1

بخش اول

مذهبی شیعه ەیدور

مدرسه فیضه قم

طه و مشروعهمشرو

رضا شاه و روحانیت

مذهب شیعە یدورە

( میالدی در ٠٥٢٢تا ٠٣١٠خورشیدی ) -هجری ١١١تا ٠٠١فویان ی صدر زمان سلطە وازدە امامی دین رسمی، اعالم گردید و روحانیت شیعە سال[، شیعەء د ٥٥١ایران ]

.ساختە شدندمکتب و مدارس دینی ریک قدرت شدند. جهت گسترش مذهب شیعە، شیکی از مکانهایی کە بە پایگاهی بزرگ و چند جانبەء مذهبی شیعە تبدیل گردید،

مدرسەء فیضیەء قم بود.

8

ل از قبیک سال -ی قمری ٢٥، در سال -نانخلیفەء دوم مسلما -در زمان امام عمر قمتسخیر شد. بعدا" اشعری ها بە آن مکان آمدە و طوایف چندی ، بدست مسلمانان-مرگش

را در آنجا گردهم آوردند و مدرسەای دینی ساختند.

قمری امام رضا بە قم سفر کرد و مدارس دینی آنجا را گسترش داد. سال ٢١١سال ، در سال -فرزند مام موسا کاظم -راسان میرود. پس از وی معصومەبعد نامبردە بە خ

کە راهی خراسان بود، در قم فوت نمود. و در آن شهر بەخاک سپردە شد. مکان ٠٢١ە بزرگی را بە او اختصاص دادند و گنبد بزرگی برایش ساختند. آن مکان از آن زمان، ب

مرکزی جهت خاکسپاری امامان دیگر اختصاص دادە میشود. و بە زیارتگاهی "مقدس"، شیعەیان تبدیل میگردد.

سلجوقیان قدرت آن منطقە را بدست میگیرند. مذهب شیعە ، ١و ٣ای در قرنه ظهیرالدین، ساختە و سعد صلت، اثیرالملوک، زین الدین مدارس قدرتمندتر میشود.

. ندفزونی یافت شانشدند. وشمار شاگردان

مدارس دیگری نیز ساختە شدند. شد. تأسیسفیضیە در زمان صفویان مدرسەء د: مال صدرا، مال محسن فیض، عالمە الهیجی، شیخ بهایی و.... نن مانروحانیت آن زما

در دوران حکومت قاجاریان هم مدارس دینی بیشتر شدند و در قم تدریس کردەاند. مکتب خانەهای شیعە فزونی یافتند.

حوزەء علمیەء قم

م شیخ عبدلکری یت اللەخورشیدی، بەوسیلەء آ ٠٥١٠در سال حوزەء علمیەء قم سال مسئول آنجا بود. مدارس دینی در مناطق دیگر ٠٣حائری، ساختە شد. نامبردە

نیز ساختە شدند.

حائری، هشت سال آن مکان بە وسیلەء، سید محمد حجت، یت اللەپس از مرگ آ سید صدرالدین صدر و محمد تقی خوانساری، ادارە شد.

9

قم شد. در اندک زمانی مدارس و بروجردی، مسئول حوزەء عیلمەء یت اللەسپس آ س مکاتب بیشتر از پیش شدند. کتابخانەهای بزرگ دایر شدند و درسهای مختلف تدری

میشدند.

-لنابع گوگم -

مشروطە و مشروعە

(، روحانیت نقش ٠٢١١)٠٢١٣در جریان انقالب مشروطە و موفقیت موقت آن در سال کرد متفاوت در میان آنان وجود داشت. منتها دو دیدگاە و کار بسزایی ایفا کرد.

ی . و مجلس شوراداول: کسانی کە فکر میکردند، شاە نباید اختیار تام داشتە باش لت خانە( همیشە بیشترین اختیار را داشتە و از سوی مردم انتخاب شوند. ایناملی)عد

اللە سید عبد یت اللەنامیدند. درمیانشان کسانی چون آ افراد را مشروطە طلبر سید محمد طباطبایی، بە پشتیبانی مراجع مذهبی دیگر از جملە د یت اللەبهبهانی، آ

ی داشتند.( پارادیمنگرش )، چنین محمد کاظم خراسانی و آ. عبداللە الهیجی نجف: آ.

با دوم: کسانی کە فکر میکردند، قوانین عدالتخانە و سایر قوانین دیگر، بایستی ق داشتە باشد و زیر نظر فیقیهان اجرا یبی و مذهب شیعە، تطشریعت اسالم معیار

بود. گردد. همچنین نام حکومت هم مشروطەء مشروعە باشد. نام آنان مشروعە خواهان ا شیخ فضل اللە نوری، آ. محمد کاضم نوری، میرز یت اللەبزرگترین سردمداران آنان، آ

حسن مجتهد تبریزی، قوربانعلی زنجانی و.... بودند.

-ایت مٶسسەء مطالعات معاصر ایرانس -

این دو تفکر متضاد، عامل بزرگی در بوجود آمدن فاصلە اندازی میان مردمان ایران ن بود. و در نبود اتحاد و پشتیبانی تمام عیار از مشروطیت، تأثیر فراوانی داشت. چو

شکوک شیخ فضل اللە نوری و همفکرانش، قیام مشروطەخواهان را پدیدەای م میدانستند. و بە دسیسەء استعمار روس و انگلیس و مرام آنان قلمداد میکردند.

10

کسانی چون: یحیا دولت آبادی، ناظم االسالم کرمانی و احمد کسروی، تفکر شیخ ی خاص می دانستند. بخشی از فضل اللە را، بە خود پرستی و منفعت طلبی قشر

ی اساسی" و تعدادی هم هانظر را بە "اختالف های علمارمحققان دیگر نیز، اختالف نظ بە "عوامل پیرامونی"، تحلیل می کردند.

-همان منبع -

اللە نوری کە شیخ فضل (،٠٢١٢)٠٢١١پس از موفقیت دوبارەء مشروطەخواهان در بە خراسانی و الهیجی و نامگذاری انقالب تکفیر کردن و مخالف مشروطە خواهی

توپخانەء تهران بەدستور شیخ ابراهیم زنجانی در میدانی حکمی بود، ط "فتنە" و....در حرم امامان در قم بەخاک سپردە شد. وشد، بەدار آویختە

-ندیشەهاسایت دلتنگی ها و ا -

در ەاما تفکرات و اندیشەهای مشروطە و مشروعە در فعالیتهای روحانیون شیع تأثیری ریشەای در میان مردم قدرتمداران، ایران و عراق در پشتیبانی یا مخالفت

داشت.

رضا شاە و روحانیت

حانیت با جمهوری سید ضیاء و مخالفت رو -، رضا خان(٠٢٢١)٠٢٢٢ پس از کودتای (، با عنوان رضا ٠٢٢٣) ٠٥١٣پنج در سال ران در مجلس پنجم، رضا خان میرشدن ای

را بنیان گذارد. پهلوی شاە، سلسلەء

رئیس جمهور -با کوپیە برداری از اقدامات مصطفا کمال پاشا )آتا تورک( رضا شاە ملت"، بە بهانەء مدرن کردن -، همسایەء شمالی جغرافیای ایران و ایجاد "دولت-ترکیە

هم مخالفت شدیدی و ایران، هم قتل و کشتار مداوم ملیت های غیرە فارس را آغاز کرد، روحانیون مجلس کە بە وی کمک کردند بخش از بخصوص آنحانیت انجام داد. ا رورا ب

تا بە پادشاهی برسد.

11

پا بود. نامبردە یکی از مخالفان پرو سید حسن مدرس یت اللەآ افراد، نیکی از آ مهم مدرس و همفکرانش عاملی مخالفتوق الدولە با بریتانیا بود. قرص قرارداد وث

در تاریخ ایران است. ٠٢٠٢ب نشدن قرار داد یبرای استعفای وثوق و تصو

مدرس در مجلس دوم شورای ملی، یکی از پنج فقیه کنترل قانون اساسی بود. وی . وی میکردحق رأی زنان و انتخاب آنان برای نمایندگی مجلس مخالفت شدیدی با

گفتە بود: گرچە در ممالکی در جهان حقوق زنان در این مورد رعایت گردیدە، اما من لرزد کە اسم زنان را برای داشتن حق رأی و حق انتخاب آنان میشنوم. تمامی بدنم می

چون خدا آن کارآمدی را بە آنان ندادە است. بدیهی است فقرا و تهیدستان هم در همان در مذهب اسالم، زیر کنترل مردان قرار کە زنان ردیف قرار دارند. غیر از این است

دارند.

"الرجال قوامون علی النسا".

-کتاب شیعە و نظام سیاسی مشروطە، داوود فیوجی -

ی سید ضیاالدین طباطبایی پس از سە ماە از منصبش برکنار گردید. مدرس کە مدت ء دورەدستگیر و بعدا" بە قزوین تبعید شدە بود، آزاد گردید. وی بە نمایندگی مجلس

رگزیدە شد.انتخاب گردید و بەعنوان نایب رئیس مجلس شورای ملی بچهارم

جریان با اهیمت تعویض شروع بەکارکرد. ٠٥١٢دورەء پنجم مجلس در سال سلسلەء قاجار بە پهلوی آغاز شد. مدرس رهبر اقلیت مجلس را بعهدە داشت. در آن

سردار سپە -استیضاح گردید. ولی در سمت سردار سپە باقی ماند.رضا خان مجلس، ن فرماندهی نیروهای نظامی برای خود برگزیدە اسم رمزی بود کە رضا خان در زما

-بود.

(، مدرس و شش نفر دیگر مخالف نخست وزیری سردار سپە ٠٢٢٣) ٠٥١٣مرداد ٥در بودند. آنان آن مقام را مغایر قانون اساسی می دانستند. جلسات مجلس بە محل نزاع

رس افرادی مدنی و طرفداران سردار سپە و مدرس تبدیل شدە بود. اکثر طرفداران مد

12

طرفداران هر دوطرف، شعار "مرگ بر" را اکثر طرفداران سردار سپە، نظامیان بودند. سر میدادند.

مرداد ٢رضا خان توانست بستر بە تاریخ سپردن قاجاریان را آمادە نماید و در د.ن گردد و سلسلەء پهلوی را بنا نهشاە ایرا ٠٥١٣

لی زندە ماند. رضا شاە، مدرس ترور شد. و اننزدیکاحی طر اب(، ٠٢٢١) ٠٥١٣سال رضا شاە )پهلوی اول(، با دخالت آشکار در انتخابات دورەء هفتم مجلس شورای ملی و

(، ٠٢٢١) ٠٥١٥مهر ٠١ابطال رأی ها، اجازەء ورود مدرس بە مجلس را نداد. بعدا" در سال درآن ٥د. وی شد سپس بە خواف تبعیمدرس دستگیر گردید. ابتدا بە دامغان و (، بە کاشمر منتقل ٠٢٥٥) ٠٥٠١مهر ٢٢مکان زیر نظر مسئوالن منطقەای بود. در

گردید. در شب دهم آذرماە آن سال، مدرس را کشتە و دور از کاشمر دفن کردند.

مدرس بەوسیلەء مردم منطقە بە کاشمر جنازەی پس از برکناری رضا شاە از قدرت، بەخاک سپردە شد. مجددن جاآوردە شد و در آن

(، ٠٢٥٢) ٠٥٣١فروردین ٠٢در ایران، در سلطەء اسالم سیاسیبعد از تأسیس اولین مدرس همانند رمز مقاومت در برابر قدرت شاە در کتب درسی معرفی شد. عکس وی با

وی ت و دیانت ما عین سیاست ماست." ردو جملەء "سیاست ما عین دیانت ماس مشروعە خواهی بود. جعااپ شد. نامبردە یکی از مرتومانی چ ١٠ اسکناس های

؛شدە در یکی از نوشتەهایی کە در مورد رفتار رضا شاە، نسبت بە روحانیت نوشتە رفتارش بە نسبت روحانیت بدین گونە ،سال از اختیاراتش ٢١دە است: وی در مدت آم

داد کە روحانیت از او پشتیبانی ، اعمالی را از خود نشان ٠٥١٣تا ٠٢٢٢بود. از سال انجام داد و از را مخالفت با روحانیترویکرد، ٠٥٠٢تا ٠٥١٣کردند. ولی از سال

، مخالفت با مذهب را آغاز کرد. ٠٥٢١تا ٠٥٠٥سال

-سایت آفتاب، برخورد رضا شاە با علما -

13

٠٥١٣ -٠٥١٥ر سالهای ، هم مینویسد: د-تاریخ نویس روس -این منبع از قول ایوانف نفر بودید. ولی در سالهای ٣٢١٣عدد و طلبەهای آنان ٢١٢تعداد مدارس روحانیون

نفرشان باقی ماندند. ٥١٣عدد و طلبەها ٢١١، مدارس ٠٥٢١و ٠٥٠٢

همچنین در کتاب "تشکیالت روحانیت شیعە در دوران رضا شاە" نوشتە شدە؛ .ران رضا شاە، بەسوی سکوالریزم گام برمیداشتتغییرات و نوگرایی اقتباسی در دو

، هر ٠٥٢١تا ٠٢٢٢و فرهنگی رضا شاە در سالهای در سرانجام تغییرات اجتماعی شکیالت ت عیفجتماعی، سیاسی و اقتصادی و تضیک از آنان بەسوی تأثیر گذاری ا

روحانیت شیعە رە می پیمود.

-سایت آفتاب، چالشهای روحانیت و رضا شاە -

خش دوم ب

تشکیالتهای اسالمگرایان، پس از جنگ جهانی دوم

ت سنهضت خداپرستان سوسیالی

جمعیت فدائیان اسالم

انجمن ضد بهائیت ) حجتیە(

سیاسی در حوزەی علمیەی قم فعالیت های اسالم

نهضت آزادی ایران

حزب ملل اسالمی

مٶتلفەی اسالمی

سازمان مجاهدین خلق ایران

قرآن مکتب

14

پایگاههای مهم اسالم سیاسی

سلطنت پهلوی اول، جامعە بەسوی فعالیتهای چند جانبە رفت. در مدت پس از سقوط (، فعالین سیاسی، فرهنگی و٠٢٣٥-٠٢٣٠) ٠٥٥٢تا ٠٥٢١سال سال یعنی از ٠٢

و در حد امکان خود، تشکیالت و محفل های خود را اجتماعی، هر کدام بە روش مناسب ادند. در آن میدان سە طیف فعال بودند. چپ ها، ملیون و اسالمگرایان. بنا نه

شماری از احزاب و تشکلهای اسالمی است کە در حاشیەء موردبحث ما در اینجا در اتفاقات حضور داشتند و در روند بە قدرت رسیدن اسالمی سیاسی در ایران تأثیر

داشتند.

نهضت خداپرستان سوسیالیست

جهت مخالفت ، در میان تحصیل کردگان و تا حدود متعصب اسالمی٠٥٢١ از سال، در شرایط جدید سیاسی و اقتصادی، -تازە تأسیس -بهائیان و حزب تودەء ایران

نشستهای چند نفری هرازگاهی برگزار میشد.

در میان آنان دانشجویانی هم بودندکە دو گروە محمد نخشب و جالل آشتیانی، آنان خورشیدی تشکلی ٠٥٢٢آنان در سال هبری کردە و جلسات مشترک تشکیل میدادند.را ر

بەنام "نهضت خداپرستان سوسیالیست"، را تأسیس نمودند.

در ابتدا فعالیتشان مخفی بود. اما باشروع مجلس شانزدهم و گسترش جنبش را روند د آنتنها حزب می توان فکر می کردند کە ، علنی تر شدند وانقالبی اجتماعی

مخفی را ترجیح های بە سرانجام برساند. ولی آشتیانی و هم نظرانش، همان فعالیت میدادند.

ی، معین اللە مرجانی، علی شریعتمداری، زچون: حسین را ە نخشب کسانیدر گرو خورشیدی باحزب ایران ٠٥٢١ مصطفوی، الجوردی و.... فعال بودند. این گروە در سال

، ازآن جدا شدند.٠٥٥٠ە و در ائتالف کرد

15

بااین تشکل همراە (، کە کشور اسرائیل تأسیس گردید،٠٢٣١) ٠٥٢٥در پاییز سال اسالمی دانشجویان، فدائیان نطالقانی و تشکلهای انجم یت اللەکاشانی، آ یت اللەآ

.برگزار کردندن متینگ مشترک ضد اسرائیل را و اتحاد مسلمانان، اولی اسالم

، نام خود را بە حزب مردم ایران، تغییر داد. ٠٥٥٢مرداد ٢١نهضت بعد از کودتای (، بە جبنش آزادیبخش مردم ٠٢١٥) ٠٥٣٢خرداد ٠٣تا ٠٢پس از سرکوب ناراضیان در

(، آن تشکل ٠٢٥٢)٠٥٣٥ایران )جاما(، نام گرفتند. بعد از قیام ملیت های ایران در سال ایران )جاما( بە فعالیت خود ادامە داد. آن تشکل با نام جنبش انقالبی مردم

های چپ قرار میگیرد. مذهبی" -سالەء خود در ردیف "ملی ٥١درفعالیت های بیش از

جمعیت فدائیان اسالم

تأسیس آن، تشکیل حکومت از ف(، بوجود آمد. هد٠٢٣٣) ٠٥٢٣درسال این تشکل، (، رهبرشان بود. تنی چند از مٶسسیناسالمی بود. سید مجتبا میر لوحی )نواب صفوی

این جمعیت عبارت بودند از: سید حسن امامی، سید عبدالوحد واحیدی، خلیل رضا آقایان: علی محمد امامی. هیئت رئیسە طهماسبی، سید محمد واحدی و سید

د و قدیر خرمیان بودند.اغضنفر حیدر عربی، حسین آز قدیری، حسین کارجو،

ی سیاەچمی با زمینەء سبز، سە هالل ماەسفید بر رویش کە با رنگنشان آنان، پر ولی اللە"، نوشتە شدە بود. یون اللە وعلی ل"الالەاالاللە، محمدالرسو

تفکر فدائیان اسالم در کتابی بەنام "راهنمای حقایق، یا نمایندەء کوچک حقایق (، پخش گردید. آن کتاب ٠٢٣١) ٠٥٢٢جهان بزرگ"، بە قلم نواب صفوی در سال نورانی

برای شماری از متفکران سیاسی و مذهبی فرستادە شد. در آن کتاب ،از طریق پستد ین انتقاجامعە بە "فاسد"، معرفی شدە بەدلیل ارتباط گستردەء مردان و زنان!؟ همچن

خود را از فعالیت سیاسی دور ە بروجردی گرفتە شدە ک یت اللەاز حوزەء علمیە قم و آ. تە و غیرەنگە داش

نان در مرداد ماە آی همکاری کردند. پس از جدایی از فدائیان اسالم مدتی با جبهەء مل(، دکتر مصدق را بە "درغگو"یی متهم کردند. بەاین خاطر کە گویا با ٠٢٣٠)٠٥٥١

16

برای رویارویی با ٠٥٥٠مسلمانان برخورد مناسبی نداشتە است. آنان در سال عبدالحسین واحدی درست کردند. ،ات" را تحت نظارتمخالفان خود"کمیتەء مجاز

ان ددر می ٠٥٥١محمد مصدق را تهدید بە قتل میکند. در سال واب صفوی دکتر ن دان سال زن دوەای کە در ساری داشتە و بە دپرون ژالەء تهران )شهدای کنونی(، بەعلت

از زندان، برای زادیپس از آ"زندانی میشود. ومحکوم شدە بود، دستگیر شدە قطعی . مصر، اردن، عراق، لبنان و فلسطین سفر میکندتمر اسالمی بەکشورهای ٶشرکت در م

، آزادی نواب صفوی و شرکت در ٠٣١الی ص ٠٢٢هدی عراقی، ناگفتەها، رسا، صم - -تمر اسالممٶ

مرداد را بە شاە ٢١وی در مسیر بازگشت بە ایران طی مصاحبەای کوتاە، کودتای میگوید. تبریک

-٠٥٣٢دیماە ٢٥روزنامەء اطالعات، مهندس عزت اللە سحابی، -

زنامەء ای بەین شرح صادر می کند کە در رواو پس از بازگشت درتهران،بیانیە بە نشر می رسد. ٠٥٥٢شهریور ٥کیهان

ی فرمان خدا باالتر از هر فرمانی بودە و اطاعتش واجب تر از اطاعت هر کس -هوالعزیزعمال" با احکام خدا مخالفت کند، اطاعت او حرام و مخالفتش واجب است. من بەهمین

با دولت مصدق بە شدت مخالف بودە و او در تمام حکومتش از ترس من و دلیلخانە متحصن بود و هر واسطەای برای سازش با من می فرستاد برادرانم در گوشەء

ت شد. بزرگترین جنایت مصدق تقویمی چون حاضر نبود کەتسلیم حکم خدا شود مأیوسعمال شوروی در ایران بود و تنها روح ایمان و عالقەء خلل ناپذیر مردم این سرزمین و

ت بود کە بە یاری خدا او و افسران و سربازان پاکزاد و مسلمان ما بە ناموس و دیانە و آلە ذل بیگانە را شکست دادە وخواهد داد و بە خدای محمد صلی اللە علیرعمال

قسم کە اگر دو روز دیگە حکومت مصدق باقی ماندە و رجالە بازیهای بیگانە پرستانر از آن ران برابر شدیدتامان ایران بە هزا می کرد عقدەهای درونی مردم مسلادامە پید

گهای بدن فرد فرد فرد عمال کوچک و بزرگ شوروی رذل را رطور کە شد منفجرگردیدەو

17

اء در یرون کشیدە بنیاد هستی یک یک آنها را بدون استثنبشان بدست و دندان خشمناککرملین نشینان از تسلط بر شعلەهای سوزان غیرت خویش می سوزاندند تا یأس

کمترین خشت مملکت ما هزاران برابر یأس کنونی گردد و گویا چون اکثر این فریب خوردگان، بدبخت و نادان و قابل هدایت بودند.

رحم کرد کە شاید هدایت شوند و از راە پلید فروش دین و ناموس و وطن خدای رحیم حقوق خویش را هم می خواهند در سایەء پیروی علی بە بیگانە بازگردند و اگر

عیلەالسالم واز روی مبانی الهی اسالم بخواهند نە اینکە بە خاطر وعدەهای پوچ و های ظالمانە رذل ترین بیگانە بی مغزی دین و ناموس و آزادی و وطن را فدای چکمە

کنند، پس مملکت بەخاطر اسالم و بە نیروی ایمان حفظ گردیدەو هر نفعی بە هر کە اصل دوم متمم قانون ؛رسید و اگر قانون اساسی صحیح استرسید در پناە اسالم

شاە و نخست وزیر و وزرا عمال" باید دارای .اساسی و سایر اصول آنهم صحیح استو مروج آن باشند و باید قوانینی کە مخالف احکام مقدس خداست و بە مذهب شیعە

تجاوز کردە لغو و باطل گردیدە و بە عمر کثیف ء گمراهانغلط از مغزهای پوسیدەشود و در مرحلەء اولی مسکرات خانمانسوز و لختی و بی منکرات و مفاسد خاتمە دادە

کش و رقاص خانەهای جنایت بار ویلت ضآور زنان و موسیقی شهوت انگیز ف قیدی شرماروپایی از میان برود و تعالیم عالی و احکام حیات بخش یقوانین قضایی پوسیدە

فقر و ،و با اجرای برنامەهای عالی اقتصادی اسالم .اسالم جایگزین آنها گردد تا شاە .پایان یابد مسلمان ایران و فواصل خطرناک طبقاتی محرومیت اکثریت و مردم

قانونی و رسمی و خوشبخت و سعادتمند باشند و بر ملتی خوشبخت و یت حاکمەو هیئخلق خدا از آنهاراضی باشند و در این خصوص و خدا .سعادتمند هم حکومت کنند

براهین کافی از یان اسالم( راهنمائیهای الزم را ازکتاب راهنمای حقایق)برنامەء فدائ تا وضع چنین است و کار براین منوال، قدرتواال نمودە است.]توصیە[ ، سالهای پیش

یمملکت در سراشیبی سقوط ماد دولت و ملت پراکندە و متالشی و متصادم با هم بودە،نوی و اخالقی می باشد. عو م

" صفویسید مجتبی نواب -بە یاری خدای توانا -تهران

18

ورای ملی نامزد انتخاباتی مجلس ش هم٠١"خود را برای مجلس نواب بعد از آن شهر قم اعالم می کند. و این عمل باعث می شود برخی از یارانش از او جدا شوند و با

ین امر منصرف می شود.نجام از اراتوجە بە مخالفت های پیش آمدە س

-شهر قم توسط نواب صفوی در پذیرش نمایندگی -

سالمی ایران تبلورو جوهرە و درون مایەی جمهوری ا این تفکر فدائیان اسالم سال پس از تأسیس جمعیت فدائیان اسالم با تفکرات مشروعە ٥٣است کە

ی مذکور، تأسیس شد.ەخواهان

یگسال ٠٣در در محلەء خانی آباد تهران متولدشد. ٠٥١٥نواب صفوی درسال شود. او مدرسەء صنعتی آلمانیها را بە میپدرش توسط عمال پهلوی اول کشتە

. ولی برای حکومت بنیادگرای اسالمی تالش می کرد.اتمام رساندە بود

تا اعدام نواب ٠٥٢٣سال از زمان اعالم موجودیت فدائیان اسالم ٠١در مدت (، این تشکیالت برای تأسیس ٠٢٣٣) ٠٥٥٣صفوی و شماری از همفکران درسال

:کسانی چون تدر این مد را پیشەء خود کردە بود. رترور و کشتا ،حکومت اسالمیکردند. اولین بار نواب ر، را دوبار ترو-تاریخ نویس و محقق توانا -احمدکسروی

همراە با صفوی با اسلحە وی را زخمی نمود و دومین بار در کاخ دادگستری تهرانبە قتل رساندند. چاقو ضربات با منشی اش، سید محمد تقی حداد پور

سپهساالر ترور کردە در مسجد را ،-وزیر دربار و نخست وزیر -عبدالحسین هژیر – .ە شددر مسجد سلطانی با گلولە کشت هم را -نخست وزیر -و کشتند. رزم آرا

ور ، این قتل بدست بخارایی را د-کاشانی پدر معنوی فدائیان اسالمیت اللە گرچە آهراس شاە از وی و بە ، رااز واقعیت می دانست، مخالفان رژیم نیز قتل رزم آرا

"رهروان مهر بەنام ایاین گمانە زنی در برنامە -ر بەحساب آوردند.طرح دربا ، براپخش شد، نیز بدان اشارە شدەکە از رادیوفرد استعمار"، ، همە در مقابلوکین

آن صحە نهادە است.

19

، توسط فدائیان اسالم ترور -مصدق کترد یوزیر خارجە -دکتر حسین فاطمی ، از ٠٥٥٢مرداد ٢١طمی پس از کودتای شوم گردید؛ ولی جان سالم بدر برد. فا

سوی کاربدستان رژیم پهلوی دوم، با وجود مریض بودن و تب باال داشتن، اعدام گردید.

همچنین نیز ترور گردید، ولی از مرگ نجات پیدا کرد. ،-نخست وزیر -حسین عال می کردند. مٶتلفە اسالمی در ترورها با هم همکاری مدت زمانی، فدائیان اسالم و

، را در مقابل درب -نخست وزیر -(، حسنعلی منصور٠٢١٣) ٠٥٣٥آنان در سال پس از چند روز کردند کە ترور ،-توسط محمد بخارایی –ملی مجلس شورای

درگذشت.

در آخرین ماههای حکومت محمد رضا شاە)پهلوی دوم(، دستگیر شدگان فدائیان ر د ساکنخلقهای دیگر، در اثر اوج نارضایتیاسالم همچون اکثر زندانیان سیاسی

ایران آزاد شدند و فعالیت های خود را دیگر بار آغاز کردند.

یت )حجتیە(انجمن ضد بهای

یت در ایران تأسیس شود؛ افرادی از صنف ئقبل از اینکە تشکیالت ضد بها کردند. یان تبلیغ میئاسالمی، بر ضد بها روحانیت یا غیرە روحانی ولی متعصب

ولی تأسیس تشکیالتی ظاهرا" خیرخواهی، هم ازنظر تئوریک شیعیان را تواناتر .بهتر می توانستند تبلیغ نمایندضد بهاییت برعلیە می کرد و هم

خورشیدی، بهاییان ٠٥٢١در این بارە نوشتە شدە کە: در آخر سالهای دهەء ز . روحانیت شیعە بەشدت ادندکرپشتیبانی دولت وقت، فعالیت می آشکارا و بە

این مسئلە ناراحت بودند. آنان ناظر گسترش این فرقە بودە و بە تشکیالت و سازمانی احتیاج داشتند کە بتوانند با تأثیر و نفوذ بهاییان مبارزە نمایند.

-٠٣١، ص ٠٥١١نوذری، عزت اللە، تاریخ سیاسی در ایران، شیراز، نوید شیراز، -

ذاشت؛ تا مخالفتبود کە انجمن ضد بهاییت، پابە عرصەء وجود گ در آن شرایط را در برابر بهاییان حفظ نماید. ەا بهاییان را شروع نماید و اسالم شیعب

20

(، اکثر فعالین سیاسی و مذهبی مبارزە را ٠٢٣٥) ٠٥٥٢مرداد ٢١پس از کودتای ضد دولتی بەشدت کنار گذاشتند. شرایط بەگونەای بود کە با هر نوع فعالیت

برخورد می شد. در آن شرایط، عدەای از گروههای مذهبی بە فعالیت های غیر ند.دروی آور ای فرهنگی و مذهبیسیاسی، بخصوص فعالیته

-٠٣٠و ٠٣١همان منبع صفحات -

، با فعالیت سیاسی روحانیون -مرجع شیعیان آن زمان -بروجردی یت اللەآ (، ٠٢٣٣) ٠٥٥٣فعالیت سیاسی علیە بهاییان را در سال مخالف بود. وی یک بار

انجام داد.

-٥٣١، ص٠٥٥١کدیور، جمیلە، تحول گفتمان سیاسی در ایران، تهران طرح نو، -

ین تفکر تأسیس شد و فعالیت مذهبی و فرهنگی هم انجمن حجتیە بر اساس طرح یک ین انجمنکت سیاسی دوری گزید. اخویش را آغاز نمود و از هرگونە حر د.بووالیی، مشهور بە شیخ حلبی روحانی بەنام، شیخ محمود ذاکر ت

بود کە، های فعال و شناختە شدەء مشهد حلبی در زمان جوانی یکی از خطیب اهمیت ترین کار حلبی پس از شهریور دیوی آن شهر سخنرانی میکرد. بااردر

مکانهایی کە درآن سخنرانی ها و(، مخالفت با بهاییان در تریبون٠٢٣٠) ٠٥٢١ ، بود.میکرد

فکر می کردند در چهارچوب اعمال روحانیت بر ضد بهاییت، شیخ کسانی از طرف معلمشان، میرزا -محمود حلبی همراە یک همکالسیش بەنام عباس علوی

، مأمور تحقق در امور بهاییان بودند. در هنگام پیگیری این -مهدی اصفهانیی بە بهاییان می پیوندد وحلبی از بهاییت احساس ترس بیشتر می مسألە، علو

کند. وآن انجمن را تشکیل می دهد.

(، در مشهد ٠٢٣٢) ٠٥٥٠بەنام انجمن ضد بهاییت در سال این انجمن در ابتدا، ە فعالیت (، با تدوین اساسنامەای ب٠٢٣٥)٠٥٥١تشکیل می شود. بعدا" در سال

مهدوی"، آغاز می کند. یحجتیە یەخود بەنام "انجمن خیری

21

در آن اساسنامە، هدف از تشکیل آن انجمن، تبلیغات دین اسالم و مذهب با توجە بە ضرورتهایی در سیاست و مسئول نبودن بود. جعفری و دفاع علمی از آن

،-مایندنن رعایت را حرکتی سیاسی قانون مملکتبااگر -دربرابر اعضایش انجمنست. اشارە شدە ا

-سایت آیند روشن -

امید بە پیشرفت در آن مکان، ن بار پروژەء حلبی در مشهد براە افتاد.اولی ماە، حلبی توانست فقط یک دانشجوی جدی استخدام نمودە و ١اندک بود. در مدت

آموزش دهد.

میان دانش در مدارسابتدا حلبی بە تهران آمد و با وضع بهتری مواجە شد. یکل بە باال، کسانیدر ردیف دبیرستانها از س موزان زرنگ و خواهان مکتب دینیآ

.ودرا جذب نم

عقاید

ز ود. آنان نیعقاید شیعە ب با اندک تفاوتی همانتفکر انجمن حجتیە، ش وبین امامی بودن بعد از پیغمبر اعتقاد داشتند، و دوازدهمین فرد را زندە ٠٢بە

آنان مخالف تأسیس ولی "ارجمند مهدی"، می شناختند. میدانستند و بە نامآنها با تمسک بە روایت دخالت علمای دینی در سیاست بودند. حکومت اسالمی و

"رایت" )پرچم(؛ "هر پرچمی کە قبل از قیام قایم برپا داشتە شود صاحبش طاغوت و وسایل ٢٢٣ص ١جلد کافی – پرستیدە می شود. است، غیراز خدای عزوجل

. ]آنها[ معتقد بودند قبل -٥٣، ص ٠٠رک الوسایل ج دتسوم ٣٢ ص ٠٣ لدج ةالشیع از قیام مهدی موعود شیعیان هر قیامی اشتباە است و بە شکست می انجامد.

- ویکی پدیا-

مت اسالمی، تنها وروایات امام صادق: تأسیس حک همچنین با توجە بە اسناد و عقایە شیخ حلبی: شیعە در زمان غیبت بە تعمق و با در زمان مهدی صحیح است.

22

کە: حاکم اسالمی باید پاک و معصوم امام زمان جهاد ندارند. چرا؟ چون این تفکر باشد، تحقق پیدا نمیکند. آنان سیاست انتظار را صحیح تر میدانستند.

ساختار )ستروکتور(

ە دانشگاهها رفتند و بنسل دوم دانش آموزان انجمن، خورشیدی ٣١پس از دهەی اتی ، تغییر٠٥٣١در اوایل سال در فکرمدرن بودن و ستاندار کردن انجمن افتادند.

و کردند. گروە آموزش دربارەء بهاییتکار سیم را در انجمن بوجود آوردە و تقالهیات راە انداختند. و بە صف گروە متخصصان وارد شدند. برای نمونە ارشاد. در

ایی دیالوگ نمودە و آنان را بە مسلمان بودن دعوت میکردند. آنجا با مبلغین به هدفشان خنثا نمودن فعالیتهای بهاییان بود. چند گروە را بوجود آوردند کە عبارت

بودند از:

ە پی نمودوک، دست نوشتەهای انجمن را تایپ و این گروە وە تدریس و نوشتن:گر هفتەای یک بار در منازل اعضا، در و برای کالسهای انجمن میفرستادند. کالسها،

سراسر ایران تشکیل میشدند. نوشتەها بەمدت یک هفتە بە اعضا دادە میشد و ا در بعدا" پس گرفتە میشد. اعضا حق نداشتند، نوشتەها را بە کسی نشان بدهند ی

مورد آن سخن بگویند.

دند، و تالشگروە سخنران: هفتەای یک بار در مکانهای متفاوت سخنرانی میکر ون پنجم"بە درون جامعەء بهاییان تد بەوسیلەء گروه تحقیق همانند "سمینودن

ههای مختلف بە آسانی میتوانستند در میان رد رفتە و در آنجا فعال باشند. آنان بهاییان جای گیرند. بە این طریق، بدون آنکە بهاییان بفهمند، شماری از اعضای

ان مذهبی شدە بودند!؟انجمن ضد بهایی، تبدیل بە مبلغ

متخصصان ارشد انجمن مثل سخنران، فعال، معلم، محقق، معرفی میشدند. آنها در گردهمایی های هفتگی، دو وظیفە داشتند:

جمع آوری اطالعاتی درمورد بهاییان. -٠

23

انجام دهند. بدون آنکە بحثی صورت گیرد، رویەء مخالفت را -٢

ای ها را گستردش دادند. در سراسر مناطق شیعە نشین هفعاالن انجمن، تشکیالت ایران و کشوارهای پاکستان و هندوستان، عضوگیری کردند.

، اکثر رهبران -سال ٢١حدود -٠٥٣١از زمان تأسیس این انجمن، تا اوایل سال آتی جمهوری اسالمی از آموزشهای این انجمن استفادە کردند. همچنین این

ا" فعالیتش مورد قبول آیت اللەها بود. توجیه این عمل آنان بعد تشکیالت در مدتچنین بود: چون کسی پیش بینی نمی کرد، رژیم شاە سقوط کند، فعالیت ضد

بهاییت می توانست کاری خوب وسودمندی باشد و در ردیف اولین وظایف قرار گیرد.

-سایت آیند روشن -

هر ،-ە علی اصغر کرباسچی بنیانگذارش بودک –انجمن در جوار مدرسەء علوی تالش میکردند، اسالم شیعە را بەطرف جهان نو جذب نمایند. ولی از آنان نیز دو

می آموختند!؟ برای مثال: از ابزار و رسانەهای عمومی آنها استفادە می کردند.

کە سال در شمال تهراناولین سالن سخنرانی -قبل از گشایش حسینەء ارشاد ش با تریبون و صندلی تعویض کرد. همچنین، انجمن منبر و فر-تأسیس شد ٠٥٣٥

اعضای انجمن لباسهای قشنگ بەتن کردە تا در مکان های آموزشی و حرفەای ند.توجە کنسکوالر، جلب

انجمن بەرهبری حلبی توانست، اجازەء استفادە کردن از عشریەها)سهم امام(، را امنیت و اطالعات الیت آنان در اولین روزها نظر سازماناز مراجع تقلید بگیرد. فع

کشور)ساواک(، و سایر دستگاههای امنیتی را بسوی خود جلب کرد. با توجە بە ر اسنادی کە بعد از انقالب منتشر شدند؛ نشان می دهند کە رهبری انجمن زیر فشا

حجتیەء قرار داشتند، کە بطور رسمی تشکیالتی انتفاعی بەنام، انجمن خیریەء کە از فعالیت سیاسی خوداری کنند. دمهدوی را ثبت و تعهد نماین

-ویکی پدیا -

24

فعالیت های اسالم سیاسی در حوزەء عیلمیەء قم

٠٥٣١فروردین -بروجردی یت اللەالسالم روح اللەخمینی پس ازمرگ آحجت ا ت سیاسی انجام ، بە حوزەء عیلمیەء قم میرود. آنزمان در آن مکان فعالی-(٠٢١٠)

این روش دین مداری اعتبار و حرمت –نمیشد. دین مدنی بیشتر معمول بود. اما تفکر اسالم سیاسی در شرایط جدید، در حوزەء -.داشتدر میان مردم فراوانی

جنب و غاز شد.، آ٣٢ -٠٥٣٠خورشیدی و بخصوص در سالهای ٣١علمیە در دهەء فت و تا حدودی زیادی، مردم کوچە وبازار جوش از چارچوب حوزەء علمیە فراتر ر

را هم دربرگرفت.

، در مجلس شواری ملی الیحەء انجمن های ایالتی و والیتی ٠٥٣٠در سال تصویب شد. بە موجب آن الیحە مشروط سوگند خوردن نمایندگان مجلس شورای

، بە قرآن برداشتە شد. -در صورتی کە عضو آن انجمن باشند -ملی

ندگان میتوانستند با توجە بە باورهایشان با کتب های خود سوگندیاد نمای ود خمینی شد. نامبردە در منزل خ جت االسالماین کار سبب نارضایتی تند ح کنند.

، برعلیە آن سخنرانی کرد. -محلەء یخچال -در قم

در حوزەء علمیەء قم و چند شهر دیگر نارضایتی بروز کرد. رژیم ناچار شد، ٢٠کە در -شاە اصالحات یحە را پس بگیرد. پس از آن نارضایتی ها برضدال

، گسترش یافت. -اعالم گردیددر " کنگرەی ملی کشاوازان" ، ٠٥٣٠دیماە

ە آن زمان آمریکاب کە با فشار کندی رئیس جمهور دموکرات -بە گفتەای آن رفرم خمینی با االسالمجت ، عدەای از اسالمگرایان بخصوص ح-شاە، انجام گرفت.

(، اعالمیەئ تحریم ٠٢١٥) ٠٥٣٠بهمن ماە ٢مخالفت شدید روبرو شد. نامبردە در علیە همە پرسی )رفراندم(، را پخش نمود.

أی مثبت بە آن دادە شد. ، همەپرسی انجام گرفت و ر٠٥٣٠بهمن ماە ١در نوشت و نامەای برای شاە، ٠٥٣٠ماە اسفند ٠١ر خمینی د جت االسالمهمچنین ح د را با حق رأی، بە زنان اعالم کرد و آنرا مغایر با قرآن قلمداد کرد!؟ومخالفت خ

25

(، عزای ملی اعالم کرد. دو روز ٠٢١٥) ٠٥٣٢خمینی در نوروز جت االسالمح ، بە مناسب مرگ امام صادق، شماری از طلبەها را در منزل خود -فروردین ٢ -بعد

ظهر همان روز در مدرسەء فیضیە ازی نمود. بعد، روضە خواند وسخنرانجمع کردگلپایگانی مجلس ترحیم بپا کرد. یت اللەآ

شماری زخمی و ساواک و شهربانی بە آنان یورش بردە و تیراندازی کردند. -٢٠٥٣خرداد ٠٣ستگیر شدند. پس از چهلم وقایع فیضیە در کسانی هم کشتە و د

خمینی سخنرانی تندی علیە شاە کرد و سالمجت اال، ح-کە همزمان با عاشورا بود.نیز از آن پشتیبانی عدەای چشمگیرمخالفت خود را با اعمال وی بر زبان آورد و

کردند.

ر حکومت پهلوی دوم )محمد رضا شاە(، دستگی خمینی توسط مسئوالن جت االسالمحنیت مصو با توجە بە گردید. چون در زمان محمد رضا شاە، شد و در تهران زندانی

ئول مس -پاکروانحسن سرلشکر آیت اللەها کشتە نمی شدند، با پا درمیانی ی قانونسید جالل یت اللەشریعتمداری، آ یت اللەآیت اللە از جملە آ ٠٢، -ن ساواکآنزما

، با جمع آوری امضا، -و بە قولی دیگر جمعەن پنج نفر -تن دیگر ٠١تهرانی و و وی را از مرگ رهانیدند. کردند سالم خمینی را "آیت اللە"اال جتح

، بە بهانەء مخالفت ٠٥٣٥ماە در زندان ماند. پس از آزادی در فروردین ٠١وی اد. یها در ایران نارضایتی خود را ادامە دبا کاپیتاالسیون)مصونیت قضایی(، آمریکا

اسپس ب تبعید گردید. (، آ. خمینی اوایل بە ترکیە٠٢١٣) ٠٥٣٥آبانماە ٠٥در .رفتشهر نجف در عراق تقاضای خود بە

نهضت آزادی ایران

(، ازسوی مهندس ١٠٥٣اردیبهشت ٢٥) ٠٢١٠مە ٠٣نهضت آزادی ایران، در در داخل -سید محمود طالقانی، دکتر یداللە سحابی یت اللەمهدی بازرگان، آ

فا ، و دکتر علی شریعتی، دکتر ابراهیم یزدی، صادق قطب زادە و مصط-ایران

26

، تأسیس شد. اکثر مٶسسین این تشکیالت از فعاالن -در خارج از ایران -چمران سابق جبهەء ملی و حزب ایران بودند، غیراز بازرگان، طالقانی و یداللە سحابی.

بازرگان، ٠٥٣٣ این تشکل فعالیت خود بر ضد رژیم شاە را آغاز کرد و در سال صادر شد. برایشان ان،سال زند ٠١تا ٣ حکم طالقانی و سحابی دستگیر شدند و

، پشتیبانی کردند. از آن زمان بەبعد ٠٥٣٢خرداد ٠٣آنان از نارضایتی های آنان را خورشیدی( ٣١) میالدی ٥١فعالیت نهضت منع شد. ساواک در دهەء

بەشدت سرکوب کرد.

کترد ا، فعالیتهاشان را شروع کردند.ولی شاخەهای این حزب در اروپا و آمریک یزدی در خارج از ایران نقش چشمگیری در فعالیت های نهضت دکتر شریعتی و

ی اسالم و داشتند. نوشتە و سخنان شریعتی در درون نهضت و طیف جوانان انقالبی داشت. کاراییغیرە اسالمی ها نیز تأثیر و تا حدودی

ا ر کردند، خود مذهبی تعریف -ا ملیبعد، خود ر یسالها ،این تشکل کە در تفکر ایرانی، ئیسالمی و مصدقی معرفی می نماید.

حزب ملل اسالمی

، بە وسیلەء سید کاظم بجنوردی و همفکرانش بر ٣٠ -٠٥٣١این حزب سالهای سر چهار مٶلفە تأسیس شد.

تأکید بر اسالم. -٠

از قرآن و عقل، استفادە کردن. -٢

ر کشورهای دیگر. تأکید بر سر ارتباطات ملل اسالمی د -٥

اعتقاد بە انقالبی بودن. -٣

آنان جنگ مسلحانەء مردمی علیە سلطەء پهلوی دوم را تبلیغ میکردند و بر ٠٥٣٣آنان سال این باور بودن کە ازاین طریق می توانند قیام را بوجود آورند.

27

ا شروع فعالیتهایشان، ساواک ب موجودیت خود را اعالم کردند. ولی در اوایلنی دستگیری کسی بەنام محمد باقر صنوبری، اکثر اعضایشان را دستگیری و زندا

کرد. در میان آنان غیر از بجنوردی کە بە حبس ابد محکوم شد، سید ابولقاسم ، زندان محکوم -سال ٠١ -، و محمد جواد حجتی کرمانی بە-سال ٠٣ -سرحدی زادە

شدند.

ایرەای سفید ستیغ کە د ١، ستارەای با -کە ارگان آن حزب بود -ماهنامە خلق خلق کە در . در اولین شمارەء را نشان می دادشان ، آرموجود داشتدر میانە آن

و سیاست آمریکا بدر منتشر شد. در آن شمارە،و در سالروز جنگ ٠٥٣٥اول بهمن پایتخت ویتنام -در ویتنام، کودتای سازمان سیا در سایگون ننیروی نظامیان آ

، نارضایتی در یمن، مبارزەء مردم در الجزایر و.... تعدادی از -ی آن زمانجنوب نوشتەهایش بودند.

لفە و دیگر تشکلهای مذهبی دیگر بود. ولی اعضای آن ٶتاین حزب هم ردیف م اکثرا" در میان دانش آموزان، کارمندان دیپلمە و کم تجربەها در سیاست،

نها یک روحانی وجود تر شدگان، این حزب . درمیان دستگیسازماندهی شدە بودداشت، او محمد جوادحجتی کرمانی بود. تعدادی از اعضای این حزب نیز کە

دستگیر نشدە بودند، بعدا" گروهی بەنام "حزب اللە" را تشکیل دادند.

سال رقابت ایدئولوژیک شیعە ٠٣در مورد حزب ملل اسالمی، در کتابی بەنام ، اولین هستەء حزب تشکیل شد. در ٠٥٣١شدە کە: در اسفندماە در ایران، نوشتە

اولین نشست سید کاظـم بجنوردی، هاشم آیت اللە زادە، حسن عزیزی، محمد ، عربشاهی و سید محمود طباطبایی قمی در منزل آقای بجنوردی اهداف مولودی

و ، همە دیپلم و مجرد-غیر از محمد مولودی -حزب را نوشت. دستەء اول حزب سال سن داشتند. ٢١حدود

ترکیب حزب از کمیتەء مرکزی، شبکەها، کادر، دستە، واحد، مدرسە، و کالس تشکیل شدە بود.

28

نفر و هر کالس یک مدرسە. هر دو مدرسە یک واحد. ٣بدین گونە کە: هر کالس ازهر دو واحد، یک شاخە. هر دو شاخە یک دستە و هر دو دستە، یک گروە. هر دو

وە یک کادر، و هر چند کادر یک شبکە بودند.گر

این حزب اوایل بیشترین فعالیت خود را روی آموزش کادر در میان انسانهای شمارە نوشتەای بەنام "نشریە" ٠١برای این کار مٶمن و سیاسی متمرکز کردە بود.

آن، نوشتە شدە کە: سلطنت مخالف اسالم است. ٠٢در شمارەء را منتشر کرد.

این حزب تالش می کند، حکومتی جهانی نوشتە شدە بود کە: درمرامنامەشان اسالمی فدراتیو تأسیس نماید.

مٶتلفەء اسالمی

زب المی، جمعیت هیئت های اسالمی و حاین تشکل با نامهای جبهەء مٶتلفە اس مٶتلفە اسالمی فعالیت کردە است.

، بە -در منزل وی -خمینی یت اللەطرفدار آ هیئت مذهبی ٥از ائتالف این تشکل نامهای هیئت مسجد شیخ علی، هیئت اصفهانی ها و هیئت مٶید شکل گرفت. و در

(، تشکیل شد. اکثریت اعضای فدائیان اسالم، پس از اعدام نواب ٠٢١٥)٠٥٣٢سال ، بە مٶتلفە پیوستند.-، کە پراکندە بودند-صفوی

با انجمن های ایالتی و والیتی و رفراندم شاە، الفت خمٶتلفە می گوید: در م خمینی اعالم شدە بود، یت اللەە، توسط آک ٠٥٣٢فعال بودند. از عزای ملی نوروز

، کە در ٠٥٣٢خرداد ٠٣پشتیبانی کردند. در سازمان دادن چگونگی اعتراض ، نقش فعالی ایفا کردند.٢٠مدرسەء فیضیەء و تحریم مجلس دورەء

29

، ترور کردند، کە بە مرگ وی -نخست وزیر وقت را -سنعلی منصورهمچنین ح یان(، منجر گردید. بەخاطر اینکە از الیحەء کاپیتاالسیون )مصونیت قضایی آمریکای

طرفداری میکرد.

هبی، شرکت در کمیتە سم مذاتأسیس صندوقهای قرض الحسنە و سرانجام مر بە ایران، پاسداری و ادارە کردن محلخمینی هنگام بازگشت یت اللەاستقبال از آ

سکونت آیت اللە در تهران، از کارهای این تشکل، قبل از پیروزی قیام مردمان ایران بود.

سازمان مجاهدین خلق ایران

دانشجو بەنامهای محمد ٥ازسوی ٠٥٣٢این تشکیالت بەصورت مخفی در سال ، تشکیل شد. دو سال بعد حنیف نژاد، سعید محسن و علی اصغر بدیع زادگان

اعالم گردید. آنان قبال" در نهضت آزادی فعالیت می ەن )رسما"(سمر(، ٠٥٣٣) كردند.

را در اولویت مبارزەء مسلحانە بر علیە سلطەء پهلوی دوم این سازمان، کوب ناراضتی ها بود. چون آنان فکر میکردند کە: سر فعالیت های خود قرار دادە

دستگیری، محاکمە ،بەوسیلەء ساواک و نیروهای امنیتی رژیم ٥٣٢٠خرداد ٠٣در طالقانی، یت اللە یداللە سحابی وآدکتر مهدی بازرگان، مهندس و زندانی کردن،

شاندن عید دیگر مبارزان، بە شکست کبار، زندانی و تدستگیریها، شکنجە و آز الها از سوی شاە وو بعد از آن س ٠٥٣٣-٠٥٥٢سالهای طولفعالیت آرام ومدنی، در

بە این نوع یر گزنا آنهاانجام گرفت و ،-در عمل -مطلقە تان سلطنتیکاربدس د.می شباید سرنگون مبارزە بودند کە رژیم

مبارز یک خود راخصوص جوانان فعالیت های استراتژمجاهدین بسازمان گام گام بە در پیش گرفتند. همچنین ،تند روانە(قهرآمیز با تفسیر رادیکالیستی)

با استفادە از تئوریهای انقالبی آمریکای التین، روش چریک شهری و کار مخفی و مسلحانە را، در تاکتیک قبول کردند.

30

اهداف اساسی این تشکیالت، ایجاد جامعەای یکسان توحیدی )جامعەء بی -زمی بود. ولی بەسبک ناسیونالیطبقەء توحیدی(، از طریق اسالم انقالبی و مکتب

در چهار -و یا عدالتخواهانە و مارکسیستی یوەیش -، اقتصادی-مصدقی یشیوە اعتقاد داشتند. ضد امپریالستی بە مبارزەی -چوب استعماری

سالەء شاهنشاهی"، ٢٣١١و در آستانەء آغاز "جشن های ٠٥٣١در شهریور سال نفرشان ٠٢راوان . پس از شکنجە و آزار فنفر از رهبران مجاهدین دستگیر شدند ٠٥

ت بە خاطر فعالیکە -مسعود رجوی تنها کسی بود .(کردند را بەقتل رساندند)شهیدبرادرش در خارج از کشور، همراە با سازمانهای بشر کاظم رجوی کترهای زیاد د

فعالیتهای سازمان مجاهدین خلق ایران)سمخا(، در ، از اعدام رهایی یافت.-دوست چند عمل مسلحانە، در میان جامعە بیشتر شناختە شد. بیرون از زندان با انجام

، از زندان -یکی از کادرهای برجستەء مجاهدین -، تقی شهرام٠٥٣٣در سال دیری او اکثر اعضای پراکندەء مجاهدین را سازماندهی کرد. ساری فرار کرد.

را از نگذشت کە نامبردە با، بهرام آرام و وحید افراختە، شعار اسالمی مجاهدینروی صفحەء نشریە "پیام مجاهد"، برداشتند و بەجای آن نسبت بە تغییر

اعالمیەای را منتشر کردند. این عمل از سوی مجاهدین بە آن سازمان، ایدئولوژی "کودتای اپورتونیستی" )فرصت طلبانە(، نام بردە شد.

بارە اعالم مادەای، دیدگاە مجاهدین را در این ٠٢مسعود رجوی در بیانیەای ولی مبارزە بر علیە رژیم شاە را نادرست خواند.ایام، این عمل را وی در آن کرد.

با اهمیت تر اعالم کرد.

اعمال تقی شهرام و همفکرانش جان کسانی مثل صمد لبافی نژاد و مجید شریف ین ضربەء بزرگی بە تشکیالت و تفکر مجاهد گرفت. این دیدگاە و کرداررا واقفی

زد. تقی شهرام در زندان ساری بەخاطر تأثیر پذیری از یک هم بندیش بەنام ، تفکرش متغیر شد. -کە مطالعەء زیادی در مورد مارکسیزم داشت -حسین عزتی

راە آزادی طبقەء پس از پیروزی قیام، گروە تقی شهرام تحت نام "سازمان پیکار درخورشیدی فعال بودند. ٠٠٥١تا سال کەغاز کرد، "، فعالیت خود را آکارگر

31

ر رهبری ادابتدا بەعنوان ک ، از زندان آزد شد.٠٥٣٥دیماە ٥١مسعود رجوی در از کرد. پس از ستردەای را آغفعالیت گو بعدا" سرپرست سازمان مجاهدین خلق،

برای فعالیت های زی قیام و برافتادن فضای استبداد و برآمدن فضای آزادپیروبە یکی از ازمان مجاهدین خلق ایرانب و سازمانها، سی و گسترش احزاسیاس

و اجتماعی ،اسالمی"، در صحنەء سیاسی -، ملیسازمانهای قدرتمند "چپتشکیالتی پا بە عرصەء جدیدی نهاد. آنان بیشتر در حاشیەء قدرت جدید، قرار

داشتند.

-منبع، ویکی پدیا -

چند گروە فعال کوچک

چند گروە فعال کوچک، بەشیوەهای بیشتر ٣٥ا ت ٠٥٣١درطول سالهای ر آنان عمال" یا با ثاک خودجوش و در مناطقی محدودی از ایران بوجود آمدند.

، همکاری می کردند یا نسبت بە آن هواداری یا سمپاتی زمان مجاهدین خلقاسفعال میان مردم یا خارج از ایران، ی آن گروهها در زندان،داشتند. بعضی از اعضا

آنان از مناطقی چون استانهای خوزستان، اصفهان، کرمان و محلە های دند.بورا سازمان دادە بودند. خود فقیرنشین تهران، بەپا خاستە و

نان و با کسانی از اعضای آن گروهها در داخل ایران، یا در سوریە، لب ند.فعال بود ادند. شماری نیز در اورپا و آمریککرمی همکاریفلسطنیان،

از پیروزی قیام گروە بیشتر فعال بودند و شماری از آنان پس ٥در میان آنان کاربدستان جمهوری اسالمی ایران شدند. آن گروهها عبارت عضومردمان ایران،

منصورون و موحدین. بودند از: امت واحدە، توحیدی بدر، توحیدی صف، فالح، فلق،

32

کوردستان مکتب قرآن

، عدەای درقم وتهران ازطیف روحانیت ٠٥٣٢ان سنی ها، پس از وقایع سال درمی ا حدودی ، تو اسالم گرایان بازداشت شدند. بعد از آن درمناطق سنی نشین نیز

اسالم سیاسی ترویج می شد. شرق کوردستان )کوردستان بخش ایران(، یکی از آن مناطق بود.

ملی گرایانە و همکاری با حزب هایفعالیت آقای احمد مفتی زادە، بەدلیل در دانی شد. ، درتهران دستگیر و زن(٠٢١٢) ٠٥٣٠دموکرات کوردستان در سال

فکر تزندان بە قول خودش تغییر عقیدە داد. و پس ازآزادی از زندان، بە توسعەء جدیدش پرداخت.

ا فعالیت های خود ر در مسجد سید مصطفای سنندج )سنە(، ،٠٥٣٢درسال وی دراین بارە میگوید:"پس از سالها وضعیتی بوجود آمد کە از بی او آغاز کرد.

، تصمیم گرفتم ٠٥٣٢محتوایی و ظاهرسازی اعمال گذشتە فاصلە بگیرم و در سال خط سبز اصلی انقالب اسالمی .... را در پیش گیرم."

-کی پدیایسایت و -

سال بیشتر بە کارهای ٠٣ ەمدتب ،٠٥٣١تا ٠٥٣٢نامبردە کە در میان سالهای کە بعدا" بە مکتب -(، مدرسەء قرآن٠٢٥٥) ٠٥٣١ فکری مشغول میشود. در سال

، بنیاد نهاد.-قرآن تغییر نام داد

و (، در شهر سنە )سنندج( در خانوادەای آیینی٠٢٥٢) ٠٥٠٠مفتی زادە در سال درمیان مردم، سرشناس مفتی ها متولد شد؛ کە در مناطق سنە و کرماشان

و طرفدارانی داشتند. بەهمین دلیل در مناطق دیگر کوردستان از جملە سقز، بوکانو اعضای چشمگیری مکتب قرآن افردی را بەسوی خود جلب نموداطرافشان،

ند.درمکتب قرآن، سازماندهی شد

33

(، برای ٠٢١٥) ٠٥٣٢مفتی زادە گفتە است: وقتی کە شعلەء انقالب در خرداد لین بار روشن شد؛ در خیابان ناصر خسرو]تهران[، بودە و حماسەء مردم و جنایت او

پس از آن تفکرش تغییر یافتە و ارتباط های رژیم شاە را بە چشم خود دیدە، عاطفی با جنبش سراسری برقرار نمودە است.

دربارەء کوردستان، احمد مفتی زادە، ناشر انشارات نور، چاپ رودکی، تابستان – -.٠٣١، ص ٣٢٠٥

و راهپیمایی (، در اوج نارضایتی٠٢٥١) ٠٥٣٥او می گوید: در شهریور سال منتظری و مهندس بازرگان ارتباط داشتە است. یت اللەخلقهای ایران، با آ

-همان منبع -

در زمانی کە ملت های ایران علیە سلطەء استبدادی پهلوی دوم مبارزە می با انقالب تالش زیادی کرد. ی همسوکردن مسلمانان سنیکردند، مفتی زادە برا

مکتب قرآن را برای مدتی ترک و تمام وقت بە جنبش یاری میرساند.

پایگاههای با اهمیت اسالم سیاسی

لمیە، مساجد، اکثریت ، حوزەهای عپایگاە اساسی اسالمی سیاسی بنیادگرا د. غیر از اینها، بەخاطر باور بازار، هیئت های چندگانەء عزاداران شیعە بودن

داشتن اکثریت قریب بە اتفاق مردمان مذهبی و اکثریت شیعە در دانشگاهها و د زیادی اسالمی، تا ح -کە بە نام انتفاعی علوی و رفاە دخترانە، مدارس، حقانی،

در پرورش و کادر سازی برای این تفکر و همسان با تشکل های اسالمی نقش مهمی رساندن این پدیدە، ایفا کردند. را در بە قدرت

دوم یت پهلویلی مهمترین یاری رسانان بە تفکر و گسترش اسالم سیاسی حاکمو برای آنکە آنان بیشتر تفکرات چپ و ملی گرایان و چرا؟ و کاربدستانش بودند!؟

اساسی اصلی ترین و را، ملت های تحت ستم موجود در ایران و سازمانهای آنانر ا کثریت آنان سکوال -آن تفکراتی کە . قلمداد کردندبرای آن رژیم دشمنترین

34

را بر علیە یولی فشار آنچنان ند.ردسرکوب می ک ایبە شدترین شیوە ،-بودند .ندآورد نمیشیعە مخصوصەن آیت اللەها، وارد فعالین اسالمی

این دیدگاە در حالی بود کە با توجە بە خوانش دکتر اسدی، در سال ی ( عالیم شاخصی وجود داشت کە تفکر اسالمی روند صعودی را م٠٢٥١)٣٣٠٥

همچنین مساجد و خطبەهای قبل از نماز، قدرتمندترین تشکل فعال بعد از پیمود. گرفتە نمی شد. آنها جلوکە بودند، ٠٥٣١دیماە سال ٠٠ای رویداده

ە میکرد، در فرمولدر دست داشت و رویدادها را را جامعە کنترلساواک کە وی سنجش فعالیتهای ضد رژیم محمد رضا شاە، اشتباە بزرگی را مرتکب شد.

را، نیروهای مخالف بیشترشاە رژیم استبدای -امنیتی تگاەدسبزرگترین بعنوان ا سرکوب آنان ر معرفی میکرد و ران سکوالر و تا حدودی ملی گرایانکچپها، روشنف

.دمیدا قرار در اولویت کارهای خود

ترین و (، بیش٠٢١٣) ٠٥٣٣چە بعد از (، و٠٢٣٥) ٠٥٥٢چە بعد از کودتای ا ر آنان و اکثریت و بهترین افراد آگاە گردیدوارد چپ هاکاراترین ضربات را بر

یا سالهای متمادی در زندان شکنجە یا اعدام کرد. فعالین آنان را بە قتل رساند کە بەحدی منبسط کردند و فعالیت ها را تفضا را بستە و سیاس رژیم .نگە داشتند

ە خود تبعدی را برگزیدند.ارمدنی -فعاالن سیاسی شمار زیادی از

و کمونیست ها و شورویتفکر پردازان ساواک، بزرگترین خطر را چپ ها و مبارزان ملیت های تحت ظلم و ستم و احزاب و تشکل های آنها، -تجزیە طلبان کە

تفکر اسالمی سیاسی و گفتار مسلط آنان، کردند و راە را برای را معرفی -بودندن دور بر ایران چند ملیتی تحمیل مهیا کردند تا سلطەء آن در آیندەای نە چندا

د.گردی

35

بخش سوم

مقالەی احمد رشیدی مطلق -٠

چە کسی این مقالە را نوشت -٢

شاپور بختیار آخرین فرصت -٥

م پادشاهەتاریخ سپردن رژیب -٣

جرقەی انقالب

(، در روزنامەی اطالعات مقالەای تحت عنوان٠٢٥١) ٠٥٣١سال در دیماە "ایران ارتجاع سرخ و سیاە" بە قلم فردی با اسم مستعار "احمد رشیدی مطلق"،

این مقالە نارضایتی و تظاهرات و راهپیماییهایی بدنبال داشت. منتشر شد.د، و نظامی شاە بە ناراضیان و تظاهر کنندگان یورش بردن نیروهای پلیس و امنیتی

در اثر آن تعدای کشتە و زخمی، و شماری هم دستگیر شدند.

چهل روز بعد در بهمن ماە، در شهر تبریز تظاهراتی برپا شد. یورش نظامیان با یزد، شهرهای های بعد چلهم خونینی را رقم زد. سرنیزەها و زنجیر تانکها وقایع

شهرهای بزرگ را فرا گرفت. در بهار و از دیگر و بعضی شیرازتهران، اصفهان، ، تظاهرات و اعتراضات بە میلیونها تن فزونی یافت و خیابانها ٠٥٣٥تابستان سال

را ازآن خود کردند.

شکنجە وآزار را بیشتر ادامە داد. ولی حاکمیت سرکوب نظامیگری، بازداشت، مردمان رنجدیدە و بیزار از استبداد کودتایی و بی عدالتی و کاراز کار گذشتە و

ای خود بزرگ بینی کاربدستان را برنتابید و اعمال بد آن رژیم کە زیر لوای شعارهکە در بازتاب سیاسی، " خدا، شاە، میهن" و" چە فرمان یزدان چە فرمان شاە"

ء تفکر یک حزب بدونە توجە بە خواستهای مردمان ایران، کشوررا بە زیر سلطە

36

بردە بود، خشم فروخوردەء ملت های یعنی حزب رستاخیز (،٠٢٥١)٠٥٣٣ازسال .کردراسری و اعتصابات گستردە تبدیل ایران را بە آتشفشان سموجود در

سیاسیون با ، تعدادی از آزادیخواهان و ٠٥٣٥خرداد ماە ٠٣در درکوردستان نیزمهاباد، درمراسم بەخاک سپاری نان، مردان و بخصوص جوانان شهرزپشتیبانی

سال از عمر خود را ٢٣ بیشیکی از زندانیان نامدار، کە -زندە یاد عزیز یوسفی، تظاهرات بزرگی شروع شد. -در زندانهای مختلف شاە، سپری کردە بود

بزرگی تبدیل شد. تظاهراتبە عزیز یوسفی سە روز بعد، شرکت مردم برمزار گرای امام جمعەء مهاباد و روحانی چپ -لدین حسینیسخنان استاد شیخ عزا

تری بە تجمع و عمل کرد ناراضیان بخشید. هرچند عدەایبیش، توان -مذهبی -ملیاز مبارزان توسط ساواک و نیروهای سرکوبگر بازداشت و بعدا" تعدادی از آنان بە

انی ، تأثیر آنچن لی در تداوام تظاهرات و اعتراضاتووم شدند؛ اعدام محکش در اندک زمانی، نارضایتی بە شهرهای دیگر شرق کوردستان نیز گسترنگذاشت.

٣١اینک مقالەی احمد رشیدی مطلق کە در روزنامەی اطالعات در دیماە یافت. منتشر شد، می پردازم.

ايران و استعمار سرخ و سياه

مار استع وجهبار ديگر اذهان مت یمناسبت ماه محرم و عاشوراي حسين اين روزها به

و استعمار سرخ اتحاد استعمار کهن و نو شده است. یسياه و سرخ يا به تعبير ديگر یتسياهش ، کهنه و نويش، روح تجاوز و تسلط و چپاول دارد و با اينکه خصوصيت ذا

کم اتفاق افتاده است که اين دو استعمار شناخته شده تاريخ یهمانند است، خيل آناننزديک و یاز آن ها همکار ی، که يک یمايند، مگر در موارد خاصن یيکديگر همکار با

یمترق ەیبرابر انقالب ايران بخصوص برنام و صادقانه هر دو استعمار در صميمانه ايران است. سرآعاز انقالب شاه و ملت در روز ششم بهمن ماه اصالحات ارضي در

ام در کشور ما هر کد "و سياه ايران را که ظاهرا اهنشاهي استعمار سرخش 5252صميمانه یمظهر اين همکارمتحد ساخت، که داشتند با يکديگر یبرنامه و نقشه خاص

.در تهران آشکار شد )۱٥۴۲)۲۵۲۲ خرداد ماه 51 و 52 یروزها یدر بلوا

37

نقالب ساختن و ناکام ماندن ا خرداد که به منظور متوقف 52 شوم یاز بلواپس کردند یواقعه را مطالعه م که یشده بود ، ابتدا کسان یدرخشان شاه و ملت پايه ريز

استعمار سياه و در یپا عجيبي شده بودند، زيرا در يک جا رد یدچار يک نوع سرگيجشد. از يک سو یم ديگر اثر انگشت استعمار سرخ در اين غائله به وضوح ديده یجا

فريفتن یبرا خود را یهمه اميدها یکه با اجراي برنامه اصالحات ارض یعوامل توده ادست به ند در برابر انقالبدنقش بر آب ميد یدهقان یدهقانان و ساختن انجمن ها

را یديگر مالکان بزرگ که ساليان دراز ميليونها دهقان ايران یآشوب زدند و از سوغارت کرده بودند و به اميد شکستن اين برنامه و رجعت به وضع سابق، پول در

گذارده بودند و جالب اينکه اين دسته یو ورشکستگان ديگر سياس یعوامل توده ا دستواگذار یقالب را از حرکت بازدارند و اراضکه باور داشتند ميتوانند چرخ ان یاز کساندهقانان را از دست آنها خارج سازند ، دست به دامن عالم روحانيت زدند شده به

یمعه ايران از احترام خاصکه در جاميپنداشتند که مخالف عالم روحانيت زيرار مشکل سازد، بلکه همانطور که ميتواند نه تنها برنامه انقالب را دچا برخوردار است،

پس یعنوان زمين غصببزرگ تصور کرده بود) "دهقانان زمين ها را به از مالکان یيکروحانيت هوشيارتر از آن بود که عليه انقالب شاه و ملت که عالم یول بدهند!" (

اسالمي و به منظور ايجاد عدالت و موقوف شدن استثمار فرد طبق با اصول وتعاليممن .شده بود برخيزد یايران طراح از فرد توسط رهبر انقالب

ژاندارم تا وزير و از روضه خوان تا ادامه تسلط خود همواره از یمالکان که برا

نيت و درنتيجه مشکل عالم روحا با عدم توجه یچاقوکش را در اختيار داشتند، وقتبرجسته حاضر به همکاري با ايجاد هرج و مرج عليه انقالب روبرو شدند و روحانيون

ماجراجو و بي اعتقاد و ی" برآمدند که مردیها نشدند، در صدد يافتن يک"روحانآنآن بتواند مقصود و بخصوص جاه طلب باشد و یبسته و سرسپرده به مراکز استعماروا

مجهول بود و به که سابقه اش یرا آسان يافتند. مرد یايد و چنين مردها را تامين نم یروحانيون عال ترين و مرتجع ترين عوامل استعمار وابسته بود و چون در ميان یقشر

یم فرصت یبدست نياورده بود در پ یخاص موقعيت یامقام کشور با همه حمايت هپيدا یکند و اسم و شهرت یاسسي یهست خود را وارد ماجراها یگشت که به هر قيمت

.کند

اين منظور بود و ارتجاع سرخ و سياه او یبرا یعامل مناسب یروح الله خمين

38

بود که عامل یبا انقالب ايران يافتند و او کس مقابله یمناسبترين فرد برا را .خرداد شناخته شد 52 ننگين واقعه

یانتصاب او به هند هنوز حت " بود. دربارهیوح الله خميني معروف به "سيد هندربرده و در هندوستان بسر در یاو مدت یندارند، به قول ینزديکترين کسانش توضيح

ه نام سيد همين جهت ب داشته است و به یانگليس ارتباطات یآنجا با مراکز استعمارسروده یعاشقانه م اشعار یقول ديگر اين بود که او در جوان معروف شده است. یهند

شده است و معروف یده است و به همين جهت به نام هندکر یتخلص م یم هندو به نااز آن را یدر هندوستان بوده فاميل هند هم عقيده دارند که چون تعليمات او یعده ا

جهت انتخاب کرده است که از کودکي تحت تعليمات يک معلم بوده است. آنچه که یخاطر همگان مانده است، کسداد به خر ۱۵ است شهرت او به نام غائله ساز مسلمنقشه استعمار سرخ و سياه کمر بست و بدست یانقالب ايران و به منظور اجرا عليه

شدن جنگل ها وارد یزنان، مل یخته شده عليه تقسيم امالک ، آزادشنا عوامل خاص وکه حاضرند خود یيخت و نشان داد، هستند هنوز کسانبيگناهان را ر مبارزه شد و خون

.بگذارند یتوطئه گران و عناصر ضدمل صادقانه در اختيار را

قهرمان آن، توجه به مفاد يک گزارش و يک خرداد و نقش 52 از واقعه یريشه ياب یبراخرداد 52 چند هفته قبل از غائله .اعالميه و يک مصاحبه کمک موثر خواهد کرد

ود:" درآمد دولت انگليس شده ب از طرف سازمان اوپک منتشر شد که در آن ذکر یگزارش ".شد یعايد ايران م است که در آن وقت یز نفت ايران چند برابر مجموع پولا

نام عرب به یماجراجو در تهران فاش شد که يک یچند روز قبل از غائله اعالميه ا

در فرودگاه مهرآباد ده ميليون ريال پول نقد یبا يک چمدان محتو یمحمد توفيق القيسشود. چند روز پس گذارده یود اين پول در اختيار اشخاص معينه که قرار بدستگير شد

است که فاش کرد:"برما روشن یوزير وقت، در يک مصاحبه مطبوعات از غائله نخستبين پليد ینقشه ها یست اشخاص ميرسيده و در راه اجراآمده و بد یاز خارج م یپول

."دستجات مختلف تقسيم ميشده است

در یاومت مالکان بزرگ و عوامل توده اآخرين مق .انقالب ايران پيروز شد خوشبختانههموار شد. یو اجراي اصول عدالت اجتماع یهم شکسته شد و راه براي پيشرفت وتعال

یدردناک از دشمنان ملت ايران باق یا خرداد به عنوان خاطره52 در تاريخ ايران روز

39

خواهند آورد که چگونه دشمنان هر به خاطر یهد ماند و ميليونها مسلمان ايرانخوادر لباس مقدس و محترم یوقت منافعشان اقتضا کند با يکديگر همدست ميشوند حت

.یروحان

چە کسی آن مقالە را نوشتە بود

بود. در این مورد انگشت بسوی حث و مناقشەمورد نویسندەء مقالە مدتی بدر ، نشانە میرفت. -طاعات و جهانگردی بودکە در آن زمان وزیر ا -داریوش همایون

چون وی آن مقالە رابە دفتر روزنامەء اطالعات بردە بود.

بعدا" باتوجە بە تحقیقات انجام گرفتە معلوم شد کە فردی بەنام فرهاد نخست وزیر -هویدا مشاور مطبوعاتی و فرهنگی ٠٥٣٥کە درسال –نیکخواە

فارغ -را کە لیسانس و وزیر دربار شد، نیکخواە، بود. موقعی کە هویدا -(٣٣-٠٥٣٢)، بە سمت ارتباطات عمومی بنیاد -التحصیل علوم سیاسی از دانشگاە تهران بود

سالەء شاهنشاهی بود. ٢٣١١پهلوی گمارد و وی یکی از برنامەریزان جشن های

-مظفر شاهدی، مٶسسە مطالعات تاریخ معاصر -

غیراز دستور شاە برای نوشتن آن مقالە اختالف ،-محقق آمریکایی -آ. بیل جیمز آن مقالە ، از علل اصلی-نخست وزیر وقت -، با جمشید آموزگار-وزیر دربار -هویدا

می داند.

فردی دیگر بەنام احمد علی مسعود انصاری در خاطرات خود، در مورد این یران در عراق سفارت ا، از -وزیر خارجەء وقت ایران -مقالە مینویسد: خلعتبری

خمینی، بطور ضمنی سلطنت یت اللەستش رسیدە بود کە در آن از آگزارشی بە د بە وزیر یرا غیرە شرعی دانستە است؛ و شاە با دریافت آن گزارش خشمگین شد. و

مطلبی نوشتە شود و در روزنامەها منتشر گردد. ،دستور داد بر علیە این دیدگاە

-منبع پیشین -

40

کە طرفدار هر دو از منابع ایرانی هستند ،ە بە آنان اشارە گردیداتی کنظر ظلم و ستم و .دنگریستنحوادث را از دریچەای تنگ می و رژیم سلطنتی بودند

نابرابری و عقب ماندگی ها و نبود دموکراسی و آزادیهای سیاسی و نادیدە گرفتندادن امتیازهای فروان و زیرپا نهادن مستمر حقوق شان وایران پلورالیسم ملی در

-در چارچوب خود نظام -بە طرفداران رژیم و حتا تحمل نکردن فضای چند حزبیکە، خون دل را عریان ساخت حقیقتاین . -کە قبال" بدانها اشارە شد -و....

خوردنهای فرو خوردەء مردمان ایران، منتظر جرقەای بود کە زدە شد.

شاپور بختیار، آخرین فرصت

اپور بختیار، ش دکتر، سە نفر از رهبران جبهەء ملی )(٠٢٥١) ٠٥٣١رداد ماە درخ و از وی ندروهر(، نامەء مهمی برای شاە نوشتکریم سنجابی و داریوش ف کترد

خواستە بودند، برای نجات مملکت بە استبداد پایان دادە و بە اصول مشروطیت احترام بگذارد.

-ویکی پدیا -

ە بەک وی فشار بیشتر بە نویسندگان نامەاە قبول نکرد. جواب ولی متأسفانە ش بازداشت و زندانی کردن آنان انجامید.

دستور ، قیام مردمان ایران در اوج خود بود. شاە٠٥٣٥سال دراواخر ماههای شاە در کاخ نیاواران دیدار ویژەای انجام داد و از وی آزادی بختیار را صادر کرد.

وزیری را بعهدە گیرد. خواست پست نخست

رأی بختیار درخواست شاە را قبول کرد و خواست، کابینەء وی از مجلس سنا مطبوعاتندانیان سیاسی آزاد گردند. شرایط آزادی ز اعتماد بگیرد. ساواک منحل و

جبهەء تد. با شروط ذکر شدە، بختیار علیرغم مخالفشروع شوفراهم آید و رفرم لوی دوم را قبول کرد و از جبهەء ملی خارج شد.ملی، نخست وزیری په

41

بختیار باشاە بە توافق رسیدە بود، ایران را ترک کند. و دارایی هایش برای )اوایل ٠٥٣٥دیماە ٢١، در -همسرشاە -امورات دولت صرف شود. شاە و فرح دیبا

بە نفع اسالمگرایان تمام شد.کلی (، ایران را ترک کردند. اوضاع ٠٢٥٢

رابر پس از در اختیار گرفتن پست نخست وزیری بختیار، تفکراسالم سیاسی در ب ند. چون در میان نیروهای فتر، میدان اصلی را بدست گو چپ ها نیروهای ملی گرا

چپ اعم از کالسیک و نو، از حزب تودە گرفتە تا چریک های فدایی، چپ های ی(، اسالمیون و ملی گرایانمذهبی های چپ گرا -اسالمی )مجاهدین خلق و ملی

های پیرامونی و سراسری همە از، ر نیروگملی و دی یهمچون نهضت آزادی، جبهە خمینی پشتیبانی نمودند. یت اللەآ

کە بە ابتکار والری ژیسکاردستین، -در خارج ازایران نیز در نشست گودالوپ د. آنشن پشتیبانی از تغییر در ایرا برپا شدە بود، ،-رییس جمهور وقت فرانسە

د نشست نیز بر علیە سلطەء شاە رە پیمود. این اقدام بیشتر در چارچوب جنگ سربعد از تحوالت -می توان قابل بررسی باشد؛ چون تفکر خطر بیشتر سرخ

، ، و ایجاد دیوار سبز با بە قدرت رسیدن اسالمیون در ایران میتوانست-افغانستان آن ایدە را تقویت نماید.

در تغییرات، کارنامەء ناکارآمدی رژیم پهلوی دوم برای مستمسکولی مهمترین گرفتەانجام سال بعد از کودتا، ٢٣بود کە، در طول جامعەء چند ملیتی ایران

با مصدق را با کمک آمریکا و انگلستان کترت قانونی ددارودستەء شاە، دول بودند. شدت ەرگرداندە و سلطەء استبداد برا ب کودتای نظامی ساقط کردند. شاە فراری

اعمال گردید.

ارە وضعیت ناهنجار اد دانشجویان صنعتی دانشگاە تهران مخالفت خود را، از معاون رییس -سفر ریچارد نیکسونو مصدق کترمملکت و دادگاهی ناعادالنە د

ارهای ، بعنوان پشتیبان کودتا، ابراز داشتند کە، با کمال تأسف با رگب-جمهور وقت گلولە بە آنان پاسخ دادە شد.

42

کە -ادامەی ندادن بە رفرم ترس از کمونیزم و اجارە ندادن بە تکامل جامعە، ، آزاد نکردن زندانیان سیاسی و اجازە ندادن بە -آنرا شاە و ملت مخواندند

و فرهنگی و قبول در زمینەهای سیاسیمشارکت همە با توجە بە استعدادها جغرافیای سیاسی، انسانی و اجتماعی در ایران، از در لیتیچند مترکیب نکردن

اشتبهات عمدەء پهلوی دوم بود.

(، بە شیوەای ٠٢١٥تا ٠٢٣٢) ٠٥٣٢تا ٠٥٥١رفرم های سال های انجام ندادن و جلوگیری از قانومند کردن آن، اپوزیسیونجدی و همە جانبە، قبول نکردن

تورک های آذری، کوردها، بلوچ ها، عرب ها، سرکوب جنبش های مردمانی چون در و پدر همە مقاطع خصوصەن دوران پهلوی ها یعنی تورکمن ها، کە حقشان

پامال شدە، اهمیت ندادن جدی بە نارضایتی های حجت السالم خمینی و پسر آخوندهای شیعە در طلبەهای حوزەء علمیە قم، جلوگیری نکردن از تبلیغات های

کە بە گونەای در سال های آخر سلطەء شاە -ر در مراسم های مذهبیمساجد و مناب، در عوض فشار زیاد آوردن بە نیروهای چپ، دموکرات و ملی -گسترش یافتە بودند

کە در میان -کە در این میان، حزب تودە، چریک های فدایی، و ملی گرایان -گرایان بیشترین و.... ن خلقو مجاهدی ،-آنان، جبهەء ملی و حزب دموکرات کوردستان

.را متحمل شدند هافشار

٠٠مخالفان احساس قدرت نمود کە دستورداد، در شاە تا آن اندازە از سرکوبی حزب رستاخیز معروف بە -(، حزب رستاخیز ملت ایران کە ٠٢٥٣) ٠٥٣٥اسفندماە

زب احزاب موجود دولتی مثل: حزب ایران نوین، حزب مردم، ح د.گرد، تأسیس -بودهمە را در هم ادغام نمودند. مدتی بعد عضویت یرانیان را،پان ایرانیست و حزب ا

همەء مردم باید عضو آن در حزب رستاخیز اجباری گردید. شاە در این بارە گفت: ایران را ترک دبای حزب شوند و سرنوشت خود را تعیین نمایند. در غیر این صورت

اید زندانی گردند. دولت هم گفت: هر ایرانی کنند. اگر نمی خواهند بیرون روند، بوی پاسپورت دادە خواهد شد و از کشور اخراج در حزب نشود، بە یتآمادەء عضو

د. گردمی

43

-ویکی پدیا -

پیشرو، -در درون خود کە بە سە جناح ،لبعد از تشکی سال ٥آن حزب پس از و جیدە و نادرست بە خاطر اعمال ناسن، تقسیم شدە بود؛ -سازندە و لیبرال

(، ٠٢٥١) ٠٥٣٥در پاییز ، حزب رستاخیزمخالفان رژیم شاە بە آن حزبمخالفت، بە دستور شاە، منحل اعالم گردید.

-همان منبع -

ع پست نخست وزیری از سوی بختیار و تشکیل کابینەء جدید و شرو پذیرفتن شد. م سیاسی تمامسریع تغییرات و پذیرش اپوزیسیون، باز هم بیشتر بەسود اسال

ی در برابرچون متأسفانە ارتش از اقدامات بختیار پشتیبانی آنچنانی نکرد. وتظاهرات میلیونی در خیابانها تنها ماند و بە وی اجازە دادە نشد رفرمهای خود را

یا بە ن همانند، سوئد، نروژ، هلند وجهت محدود کردن سلطنت و نمادی نمودن آعملی نماید. این فرصت مثبت از دست رفت. بختیار راسمت جمهوری سوق دادن

روز نخست وزیر ایران بود. ٥٥تنها

بەتاریخ سپردن رژیم پادشاهی

کودتایی بعد از فضایدر سال آن ٢٣کە -سال از عمر پهلوی دوم ٥٥از گذر پس تا حدودی خلقهای موجود در ایران با مبارازت خود و؛ -سپری شد ٠٥٥٢سال (، ٠٢٥٢) ٥٠٥٣بهمن سال ٢٢، دری مساعد بین المللی با تغییرات رژیم شاەفضا

.ندتاریخ سپرد بە را پادشاهی در ایران سال عمر ادعایی ٢٣١١رژیم بیشتر از

یت اللە ەء سیاست ایران بدست کسانی چون آتاریخ ورق دیگری خورد. عرص سید علی خامنەای و لی،، خلخاخمینی، و پنج روحانی دیگر رقم خورد؛ کە بعدا"

ت دیگرانی نیز اضافە شدند. افراد دیگر غیرە معمم هم بودند کە بیشتر بطور موقر رهب -مهدی بازرگان مهندسشکل ایفای نقش نمودند. ازجملە: با تشکل و بدونە ت

، ابولحسن بنی -رهبر جبهە ملی ایران -کریم سنجابی کتر، د-زادی ایراننهضت آ

44

و دیگران کە بە )پدر و پسر(،، داریوش فروهر، سحابی های صدر، صادق قطب زادەتبدیل شدند. کاربدستان ضعیف تر از روحانیون

یت اللەبدست مالهای شیعە و در رأس همە آصلی و کارساز را ولی تصمیمات ا در برابر -قبل از فروپاشیدن رژیم شاە -خمینی بود. تعیین کردن دولت بازرگان

روند تحمیل از آن با تعیین پنج روحانی بە نام "شورای انقالب"،، و قبل -بختیار یا پروسەء گذار بە اسالم سیاسی را، تا حدودی معین کرد.

بخش چهارم

ب ورای انقالش

کارکردهای شورای انقالب

اشغال سفارت آمریکا و شورای ابقالب

نهضت آزادی پس از انقالب

سازمان سازی جدید اسالمی

روحانیت مبارز جامعەی

نقش جامعەی روحانیت مبارز در قیام

حزب جمهوری اسالمی )حجا(

شورای انقالب

اندک مدتی قبل از پیروزی قیام، تا پس از انتخابات ریاست جمهوری و تشکیل ، نقش مهم و بنیادین در لس شورا ملی، شورای انقالبکابینەء دولت و اولین مج ید ایفا کرد.هدایت راهبردی رژیم جد

ی -فل لوشاتووخمینی در ن یت اللە، پس از رفتن مطهری و دیدار با آاین شورا کە همگی از روحانیون -(، در آغاز از پنج نفر ٠٢٥٢) ٠٥٣٥دیماە ٢٢در -فرانسە

45

معمد جواد بهشتی، محمد حسین مطهری، مرتضا ، تشکیل گردید. یعنی -بودندموسوی اردبیلی، از اعضای عبدالکریم انی و رفسنجعلی اکبر هاشمی باهنر،

بودند. ی انقالباولیەء شورا

نفر ارتقا پیدا کرد. بە گفتەء ٠٣در مرحلەء دوم تعداد شورای انقالب، بە هاشمی رفسنجانی: تصمیم بر این بود کە اعضای شورا، روحانیون و غیرە روحانی

دە شوند.بە یک اندازە بە تعداد شورای انقالب اول افزو

علی خامنەای،حجت االسالم سید محمود طالقانی، آیت اللە بر همان مبنا احمد صدر حاجی کتر، د-از طبقەء روحانیت -مهدوی کنیمحمد رضا حجت االسالممصطفا کتیرایی، هندسم ،-پدر -سحابی کترمهدی بازرگان، د هندسمسید جوادی،

ر مسعودی اضافە شدند.سرلشکر ولی اللە قرنی و سرتیپ علی اصغ

پس از تشکیل دولت موقت، چند نفر از جملە: بازرگان، سحابی، کتیرایی و عزت اللە هندسحسن حبیبی، مدکتر مدە و بە جای آنان، قرنی ازشورا بیرون آ

عباس شیبانی، ابوالحسن بنی صدر و صادق قطب زادە، تعیین کترسحابی، د گردیدند.

، تعداد دیگر بە اعضای شورا -٠٥٣١اردیبهشت همدر یازد -پس از ترور مطهری حبیب اللە کترمیر حسین موسوی، د هندسبودند از: م اضافە شدند کە عبارت

پیمان و احمد جاللی.

-ویکی پدیا -

کارهای شورا

خمینی بحث های مهمی چون: تشکیل دولت، یت اللەدر اولین روزهای بازگشت آ دا" کە نام خبرگان بر آن نهادند، در شورا مطرح شد.مجلس مٶسسان یا بع

یت ، بود. و آ-نخست وزیر موقت -نواناولین گام شورا، پیشنهاد بازرگان بەع ، شورای ٠٥٣٥بهمن ٢٢خمینی هم آنرا قبول کرد. پس از پیروزی انقالب در اللە

46

خود بە پشتیبانی مردم انقالب و دولت موقت، زیر نظارت و رهبری خمینی ، و قدرت را بدست گرفتند.ەجلوە داد رامشروع

دومین گام، تأسیس کمیتەهای موقت انقالب اسالمی بود؛ کە بەنام دفاع از مهدوی کنی با حکم آ. انقالب دربرابر ضد انقالب دربسیاری از شهرها ایجاد شد.

ید.ردخمینی بعنوان سرپرست کمیتەء مرکزی، کمیتەهای انقالب اسالمی تعیین گ

بعدا" این شورا، ملی کردن بانک ها و صنایع بزرگ، تشکیل دادگاه های انقالب [، -کە نتیجەاش جمهوری اسالمی بود -اسالمی، همە پرسی برای تعیین نظام ]قوانین شوراهای در روزنامەها، تصویب بازخوانی قانون اساسی جدید و انتشار

، تصویب آین -٠٥٣١اردیبهشت ٠٢در -، تصویب اساسنامەء سپاە پاسدارانمحلینامەء مجلس خبرگان ]قانون اساسی[، انتخابات ریاست جمهوری و مجلس شورای

اسالمی ]ملی[ و.... را انجام داد.

-منبع قبلی -

اشغال سفارت آمریکا و شورای انقالب

ء پس از یورش نادرست و پیمان شکنانەء بین المللی، بەسفارت ایاالت متحدە کە بعدا" نام دانشجوایان -مریکا در تهران، از سوی دانشجویان بنیادگرای اسالمیآ

دولت موقت و مخصوصا" مهدی ٠٥٣١آبان ٠٥، در -خط امام برخود نهادندپیرو بازرگان تالش زیاد و درست را انجام دادند کە هرچە زودتر این عمل زشت

حل گردد. بەگونەای قانونی و مسالمت آمیز،

آن عمل ضد لی آ. خمینی بدون توجە بە قوانین و پرنسیپ های بین المللی و -محسوب می گردددیگر کە همانند حملە بە سرزمین کشوری -قانونی و ضد انسانی

نام نهاد!؟ این عمل وی کار را دشوارتر "بزرگتر از انقالب اولو ، بە "انقالب دوم کرد.

47

ند ماە ادارەء امور، استعفا داد. هرچ ٢ دولت موقت بعنوان نارضایتی بعد از بود؛ ولی شماری از اعضای آن یعگیری مثبتانعکاس بازرگان و کابینەاش موض

، برای مدتی ادارەء امور را ادامە دادند.-این بار ازسوی شورای انقالب -دولت

-کشور -، هاشمی رفسنجانی-دفاع -ن کابینە وزارتخانەها را، علی خامنەایدر آ خارجە -بنی صدر ،-دادگستری -، مهدوی کنی-آموزش و پرورش -محمدجواد باهنر،

برنامە و -، عزت اللە سحابی-آموزش عالی -، حبیبی-نفت -، معین فر-و دارایی مدتی -، قطب زادە-نمسک -، کتیرایی-شاورزیک -، شیبانی-ارشاد -، میناچی-بودجەقودوسی نیز رییس دادگاە المجت االس. همچنین، ح، را سرپرستی کردند-خارجە

انقالب اسالمی بود.

٣ -، انتخابات ریاست جمهوری-٠٥٣١آذر ٠٢ -پس از همە پرسی قانون اساسی -(٠٢١١) ٠٥٣٢خرداد ماە ٥، در -( و تشکیل مجلس شورای ملی٠٢١١) ٠٥٣١بهمن

کە بعدا" این مجلس بر خالف قانون نوشتە شدە، نام آن را بە مجلس شورای ماە ٠١بعد از -٠٥٣٢تیرماە ٢٢ب درشورای انقال ، تغییر دادند!؟-سالمیا

،-سخنگوی شورا -حسن حبیبی کترد را برگزار کرد. د، آخرین نشست خو-موجودیت نگهبان؛ موجودیت وجود شورای مجلس شورا و کامل شدن آن، با گفت: با تشکیل

ید.بە پایان رس ،-با سە دورە کار متفاوت -انقالب یشورا

اولین رییس شورای انقالب، آ. مرتضا مطهری بود. پس از ترور وی آ. طالقانی، بەشیوەای نامعلوم، کە ٠٥٣١شهریور ٠٢وی در -ریاست آن شورا را بعهدە گرفت.

، زندگی را -با توجە بە وقایع بعد، می توان بە حساب قتل های زنجیرەای گذاشتلین رییس جمهور او -ن شورا، آقای بنی صدرآخرین و سومین رییس آ بەدرود گفت.

ن اعضای شورای انقالب عبارت بودند از: بنی صدر، بهشتی، علیامبود. آنز -ایرانخامنەای، موسوی اردبیلی، باهنر، رفسنجانی، حبیبی، بازرگان، شیبانی، عزت

اللە سحابی، قطب زادە، معین فر.

-سایت ویکی پدیا -

48

جنبش نهضت آزادی پس از پیروزی

(، پس ٠٢٥٢)٠٥٣٥بهمن ٠٢از نوفل لوشاتو بە تهران، در آ. خمینی مدنپس از آ سال سلطنت پهلوی ها، بەتاریخ ٣٥، قدرت شاە سرنگون و -بهمن ٢٢ -روز ١٠از

سپردە شد.

نخست وزیر موقت برآمدە از جنبش ،-دبیر کل نهضت آزادی -مهدی بازرگان ، -وزیر نفت -، علی اکبر معین فر-وزیر کشور -اغیانشد. هاشم صب مردمان ایران

بعد از -اع،وزیر دف -، مصطفا چمران-وزیر دادگستری -احمد صدر حاج سید جوادیحمد توسلی شهردار تهران شد. آنان همراە با مهندس عباس ، و م-مدتی احمد مدنی

نبود؛ ، او نهضتی-کە معاون نخست وزیر و سخنگوی دولت موقت شد -امیر انتظامبیشتر پست در آن اوان، دوست داشت و باوی همکاری کرد.خیلی ولی بازرگان را

های کلیدی اجرایی در دست نهضت آزادی ایران بود.

(، ادارەء اجرایی کشور جدید ایران را ٠٢٥٢)٠٥٣١آبان ٠٥رسما" تا دولت موقتای بازرگان، آق، خط امام پیرو موسوم بەبعداز حملەء دانشجویان دە داشت.هبع

کابینەء اجرایی غیر قانونی ابراز داشت و آن کار نارضایتی عمیق خود را از ناکام شدن از حل آن، در تالشو سفارت آمریکا بە حملەء آن بە اعتراض دولت در

استعفا دادند. ،ماە فعالیت ٢بعد از و آ. خمینی،با قم

قدرت بود. همچنین در را ەما ٢خرین بار، آن نهضت آزادی برای اولین و آ ایندگان دورە بازرگان، یداللە سحابی، احمد صدر حاج سید جوادی، معین فر، نم

، بودند.-اسالمی شدە -اول مجلس شورای ملی

، -٠٥٣١بهمن ٣ -پس از اینکە بنی صدر بەعنوان اولین رییس جمهور تاریخ ایران روع شد.انتخاب شد؛ یک سال نگذشت کە جنگ ایران و عراق ش

مصطفا چمران در آن جنگ نقش ولی نهضت آزادی طرفدار جنگ دفاعی بود. بر علیە ملت کورد در بود کە وی عضو رهبری نهضت آزادی -برجستەای داشت.

(، ٠٥٣١آبانماە ٢١مرداد تا ٢١ماهە ) ٥شرق کوردستان در زمان جنگ تحمیلی

49

٠٥١١خرداد ٥٠وی در -خمینی بود. یت اللەآ گونەی یکی از رهبری کنندگان جهاد سمی بە فعالیت ادامە داد.ە رنهضت آزادی ایران بەطور غیر کشتە شد.

و سایت آزادی مین سال تأسیس نهضت ٣٣منابع، گزارش بی بی سی بە مناسبت - -های انترنتی دیگر در گوگل

تشکل سازی جدید اسالمی

بەهمین خاطر آن کیالتی بود.فضای جدید و عمومی آن زمان پلورالیسم تش و برای آزادی و دفاع از احزاب و تشکلهایی کە در زمان پهلوی دوم، بر عیلە رژیم

تر و ریشەهای عمیق تری داشتند، بیش ندتشکیل شدە بودحقوق ملت های تحت ستم احزاب و سازمانهای جدیدی نیز تشکیل شدند. گسترش یافتند.

توجە بە لەء آ. خمینی و همفکرانش باران، بەوسیجنبش یا انقالب مردمان ای د اسالمی بودن جامعە و فعالیت های تشکیالتی اسالم سیاسی و غیرە سیاسی رون

در این چارچوب آیت اللە . ختم کردندبە انقالب اسالمی بعد از پیروزی را و تنگ کردن یک گزینەای و ات مذهبیدر چارچوب احساسبیشتر و خمینی زیرکانە

بر رازیاد"، نە یک کلمە کم و نە یک کلمە ولید پدیدەای بەنام "جمهور اسالمیت خلقهای ایران تحمیل گردید.

، جای تأمل است، زمانی کە بە گذشتەء تاریخی سیاسی ایران، ترکیب اجتماعی اسالمی چە سیاسی و چە غیرە سیاسی و رفتار فرهنگی و مردمی می نگری، اعمال

ملکت و گذران روزمرەء مردمان ایران، درمی یابید کە اسالم تأثیر و طریق ادارەء م داشتە است. زندگی و تکامل جامعە ی، در همەء امورو ژرف مستقیم

بەهمین خاطر مالهای شیعە از آن فرصت پیش آمدە، استفادە کردند. و وجود ری ، زورمدا-سال و اندی ٠٣کە پس از ورود بە ایران بعد از -فردی مثل آ. خمینی

کە در هدایت نظام جدید، بە جمهوری ؛نشان داد و اقتدار خود را در بهشت زهرااز خلوص نیت مردمان بیزار از استبداد و حرف اول و آخر را زد. آنان اسالمی،

لە، پیروآیت الدیکتاتوری محمد رضا شاە، سوء استفادە کردند. اسالمگرایان تندرو

50

بە سبک خود، تشکلهای قبلی را بە گونەای جدید "، گریی"انقالبراە بە نام از هفتەهای اول پس از سقوط حکومت -بازسازی کردند و تشکل های جدیدی را هم

، تشکیل دادند.-شاە

، در تحلیل های خود -بهشتی یکی از آنان بود کە -جمعی از روحانیوان شیعە ن در آن، نبود حزبی و شکستشا (،٠٢١٥) ٠٥٣٢پس از نارضایتی های خرداد ماە

سراسری را عامل بزرگی میدانستند. مقتدر و کارآمد اسالمی

همچنین وضعیت جدید و وجود تعدادی از احزاب و سازمانهای رو بە رشد، آن داشت کە بەسوی رلی و چپ، شماری از روحانیون را باسالمی غیرە حوزەای، م

د.تشکلهای حزبی و سازمانی مخصوص خود اقدام نماین

جمعیت روحانیت مبارز

(، جمشید آموزگار پس از هویدا، نخست وزیر ٠٢٥٥) ٠٥٣١در مرداد ماە سال و نام گردید تا حدودی در سالگرد مشروطە بازشد. سیاست جدید رژیم پهلوی دوم

در آن نفس ماە ادامە داشت. ٠٥فضای سیاسی بر آن نهادە شد. آن فضا حدود هەء ملی ایران بود بە وقوع پیوست. جبهەء ملی چهارم سیاسی کە خواست جب

فعالیت خود را آغاز کرد و شاهپور بختیار بە رهبری آن برگزیدە شد.

شریف امامی بە جای آموزگار نخست وزیر شد. و دولت آشتی ملی را تشکیل -ماە بعد دولت نظامی ازهاری را سرکار آوردند. سرانجام سپهبد مقدم ٢داد. ولی

، بختیار را بە عنوان آخرین امید )فرصت( بە محمد رضا پهلوی -رییس ساواک وقت پیشنهاد نمود.

-٢٥کتاب محمد اضا پهلوی ص -

در آن مدت فعالیتهای مخفی و نیمە مخفی در میان طبقات و الیەهای اجتماعی م در ق شروع شدە و رو بەگسترش نهادند. در آن فضا و فعالیتها بود کە روحانیونی

روحانیت مبارز تهران تشکیل دادند. جامعەء را بە نام و تهران، تشکلی

51

سید علی آ.استاد مطهری، شماری از فعالین آن تشکل عبارت بودند از: خامنەای، د. بهشتی، د. مفتح، د. باهنر، آ. موسوی اردبیلی، آ. مشکینی، آ. امامی

کاشانی. *

تا ٠٥٥، صفحات ٠٥٥٢اهل فیضیە، تهران، سیاست دارابی، علی، سیاست مداران -٠٥٢-

* الزم بە توضیح است کە تعدادی از نامبردگان در آن زمان آیت اللە نبودند.

یت اللەتصویب آ ، از سوی بنیانگذارانش بە٠٥٣٥اساسنامەء آن تشکل در سال تأیید برای آ. ، رساندە و برای -کە در زندان بودند –هاشمی رفسنجانی منتظری و

خمینی در خارج از کشور فرستادە شد.

-٠٥٣، ص ٠٥٥١رضوی مسعود، هاشمی و انقالب، تهران، همشهری، -

از: نداهداف و دیدگاە آن جمعیت مختصرا" عبارت بود

یش. کردن انقالب اسالمی و دستاوردها تالش برای مکتبی -٠

تشکل های انقالبی. تقویت نمودن تشکیالتهای موجود اسالمی و -٢

روحانی با روحانیون. ون غیرە هماهنگی و متحد کردن اسالمی -٥

نظارت بر رویدادهای کشور. -٣

برقراری ارتباط با مراکز اخبار و مکانهای تبلیغاتی. -٣

فعال کردن مراکز اسالمی و تبلیغاتی. -١

تأسیس مرکز تحقیق دینی و فرهنگی. -٥

-٢٣٥، ص ٠٥٥٢داران اهل فیضیە، تهران، دارابی علی، سیاستم - -

-

52

نقش جمعیت روحانیت مبارز در قیام

ی شرکت در راهپیمای این تشکل بە وسیلەء مطهری و بهشتی با آ. خمینی ارتباط داشت.ی یبا تشکل ها ، مجالس ترحیم شهیدان راە آزادی را انجام می دادند.ها و یادبودها

ی فکر بودند. در تشکیل کمیتەء استقبال از آ. خمینهمکاری می کردند کە تا حدودی هم از پاریس بە تهران، تالش زیادی کردند.

د تشکیل شورای انقالب، در اوج جنبش خلقهای موجوش اساسی در نق این تشکل - در ایران داشت.

اهداف جدیدی را لملت های ایران )انقالب(، این تشکپس از پیروزی قیام -د کەمهمترین نکات آن عبارت بودند از: برای خود مشخص کر

* پشتیبانی همە جانبە از انقالب اسالمی. -

* التزام بە والیت فقیە، قانون اساسی و تصویب نامەها. -

* نگهبانی از رسوم شرعی و اسالمی. -

* تأکید در مورد نقش روحانیت در قدرت و آمیختن دین و سیاست با هم در نظام - نوین در ایران.

با حفظ استقالل، پس ازتشکیل حزب جهموری اسالمی، نقش روحانیت جمعیت -همچنین در همە پرسی تعیین نظام، انتخابات مجلس مهمی را در آن ایفا کرد.

خبرگان قانون اساسی و تحمیل والیت فقیە و مادە ها و تبصرەهای اسالمی در ی از ابوالحسن بنیقانون اساسی خیلی فعال بودند. در انتخابات ریاست جمهور

صدر پشتیبانی کردند کە، بیشترین آرا را بدست آورد.

تا کنون در شورای اسالمیل از اوایل تأسیس جمهوری اعضای این تشک -انقالب، قوەء قضائیە، دادگاههای انقالب، شورای نگهبان، نیروهای انتظامی و

نگی، شورای عالی نظامی، مسئولیت حوزە های علمیە، شورای عالی انقالب فره

53

بخصوص روزهای جمعە، ن جماعتاامنیت ملی، مراکز آموزش عالی، امام د.ننمایندگان ولی فقیە در استانها، حضور داشتە و دار

، سرپرست کمیتەهای انقالب بود-دبیرکل این تشکل -محمد رضامهدوی کنی -(، تأسیس شد. نقش جمعیت روحانیت و ٠٢٥٢) ٠٥٣٥ بهمن ٢٥کە در

خوردهایش با جامعە مدرسین حوزەء علمیەء و ارتباط با مٶتلفەء اسالمی، بر همانند پدر و فرزندی بود.

دفتر مرکزی جمعیت روحانیت مبارز تهران، مانند"مۆسسەای فرهنگی"، نام -ت مسئولیتهای نظام را بعهدە داشت!؟ همچنین از ولی اکثرینویسی کرد.

، -بدون آنکە چنین استنباطی شود -جمعیت روزنامەء رسالت همانند زبان حالاستفادە می کرد. ماهنامەء خبرنامەء جمعیت هم در میان اعضا و هوادارانش

پخش میشد.

حزب جمهوری اسالمی -

محمد حسین بهشتی، یکی از روحانیون فعال در راهپیماییهای تهران در سال -آ. خمینی، فکر می (، و از نزدیکان ٠٢٥٢(، و عضو شورای انقالب )٠٢٥١)٠٥٣٥

(، عدم تشکیالتی ٠٢١٥) ٠٥٣٢کرد کە مهمترین علت شکست نارضایتی های سال ، پرواضح است کە در آن-همچنانکە گفتە شدە -سیاسی مخصوص روحانیت بود.

شرایط مورد اشارە، امکان تشکیالتی با آن اهمیت و خصوصیت، امکان تشکیل و(، یک هفتە پس از ٠٢٥٢) ٠٥٣٥ن بهم ٢٢تداوم نداشت. بە همین خاطر در

پیروزی جنبش خلقهای ایران، حزب جمهوری اسالمی تأسیس گردید.

اولین گروە مٶسس این حزب عبارت بودند از: محمد حسین بهشتی، علی اکبر -هاشمی رفسنجانی، سید علی خامنەای، محمد جواد باهنر و عبدالکریم موسوی

اردبیلی.

54

م تحصیل کردە و از مقلدان آ. خمینی بودند. ولی بهشتینامبردگان همە در ق - اردبیلی از اصفهان، خامنەای از مشهد، رفسنجانی از بهرمان رفسنجان، موسوی

یکدیگر آشنا شدند.از اردبیل و باهنر از کرمان بە قم آمدە بودند و در آنجا با

، از فعاالن حزب جمهوری اسالمی، اولین و آخرین حزب، روحانیت م. رضا علوی - - -حقوق بشر ایران و پژوهندەء سیاست و تاریخ، ساکن تکزاس آمریکا

بار قرار بود نام "حزب با توجە بە حرفهای عبداللە جاسبی، اولین را نام حزب جمهوری اسالمی گروە مٶسسولی آن نهادە شود. اللە"، بر

برای آن برگزیدند.

در فکر تأسیس جمهوری ید: بهشتی اولین دبیر کل این حزب میگو "حکومت اسالمی"را بە جای بود کە اسالمی بودیم و ابتکار این حزب

"جمهوری اسالمی"، بنا نهادیم. حتا شعار"استقالل، آزادی، حکومت قالل، آزادی، جمهوری اسالمی"، کە بە تبە "اس آن را اسالمی"، این حزب

، عوض کرد.یدگاە "امام خمینی" هم نزدیک بودد

بهشتی ادامە می دهد کە: تشکلهای نهضت آزادی و مجاهدین خلق ایران، نتوانستند خواست انقالبی روحانیون را رهبری نمایند و اسالم را

همانند مکتبی و بنیادگرا معرفی نمایند. همچنین ضرورت اجتماعی و بە سسین را بر آن داشت کەٶای ادارەء جمهوری جدید اسالمی، متاریخی بر

نمایند. اقدام سیس حزب مستقلی تأ

، ٠٥٥٢عبداللە جاسبی، تشکل فراگیر، تهران، انتشارات دانشگاە اسالمی - -٥٥٢و ٥١١. صفحات ٠ج

همچنین گفتە شدە کە: پروسەء اسالمی کە از نبودن تشکیالت حزبی ، حزبی بەنام جمهوری اسالمی ٠٥٣٥ ٢٢/٠٠خود اطالع پیدا کرد؛ در تاریخ

مود کە مٶثرترین حزب تاریخ معاصر ایران بود. تأسیس ن

55

، ٠٥٣١شادلو عباس، انقالب اسالمی از پیروزی تا تحکیم، تهران، مٶلف - -٢٢ص

لە بادامچیان، عبداللە جاسبی، میر حسین موسوی، الحسن آیت، اسد حبیب اللە عسگر اوالدی مسلمان،سید محمود کاشانی، مهدی عراقی، علی

. اولین اعضای شورای مرکزی حزب جمهوری اسالمی بودند.درخشانی و...

گروهی از روحانیون و شماری از همدستان غیرە روحانی با پشتیبانی آ. بە تحمیل قدرتی اسالمی کردند. در آن زمان، کە خمینی با عجلە، اقدام

اسالمی و غیرە -فضای عمومی رقابت میان ملی گرایان، چپ گرایانسالم سنتی و فقهی شیعە در میان بود؛ مٶسسات اسالمی ، و ا-اسالمی

پایەگذاری شدند.

بدین طریق هم جنبش خلق های ایران را اسالمیزە کردند، هم مٶسسات اسالمی را چە در قالب تشکیالتی و حزبی و تشکیالتی مانند: حزب

جمهوری اسالمی)حجا(، و مجاهدین انقالب اسالمی و چە در شکل نظامی کمیتەهای انقالب اسالمی، سپاە پاسداران انقالب اسالمی و چون:

بنیاد گذاردند. دادگاههای اسالمی وانقالبی

خود را از میان جامعەء بازاریان بنیادگرا، دانشجویان و حجا اعضای ، روحانیت آ. خمینی، مٶتلفە اسالمی، فداییان اسالم اناستادان و طرفدار

ران سالمی کە در دوان حزب و سازمانهای مبارز و شماری از اعضای آفکرات پهلوی دوم، از هم پاشیدە شدە بودند کە در میانشان مجاهدین و ت

دیگری هم بودند، تأسیس شد. این حزب در برابر احزاب و سازمانهایی با تفدایی و مخالف چون: حزب تودەء ایران، جبهەء ملی ایران، چریک های

.بوجود آمدآنان،

، در مصاحبەای می گوید:-دکە یکی از مٶسسین این حزب بو -نجانیرفس لت بختیار در آستانەء سقوط قرار داشت و تصمیم گرفتە شد، ووقتی د

56

دولتی اسالمی تأسیس شود، مسئلەء تشکیل حزب، ضرورت خود را نشان داد. نبود حزبی مخصوص روحانیت، کار را خیلی دشوار کردەبود. بەهمین

دیم، نهضت آزادی را برای دولت قبول کنیم.خاطر مجبور ش

زی ومی و اسالم شناس در آستانەء پیرعموما" ما همانند روندی اسال ولی مشکلمانیم کە، تأسیس یک حزب ضروری است. انقالب، گمان می کرد

هفتە بعد از پیروزی ٢امام بود، کە مخالف بود. او را هم راضی کردیم و (، حزب جهموری اسالمی را اعالم ٠٢٥٢) ٥٣٥٠ اسفند ١انقالب یعنی

کردیم.

قبال" در این رابطە با د. سحابی و د. پیمان بحث های زیادی کردیم. ە بودیم. گرفت نفرە را برای شورای مرکزی در نظر ٥١یک گروە

حزب جمهوری اسالمی؛ از بدو تأسیس تا انحالل، هاشمی رفسنجانی در -لفضل شکوری راد، در تیرماە امعادیخواە و ابومصاحبەای با عبدالمجید

-کە، در مجلەء یاد منتشر شد. ٠٥٥١

محمد حسین بهشتی بود. ،سالمیامهوری جزب اولین دبیر کل ح (، ٠٢٥٢) ٠٥٣١روزنامەای هم بە نام جمهوری اسالمی در خرداد ماە

٢٥هم اکنون کە -منتشر نمودند؛ کە صاحب امتیاز آن علی خامنەای بود.می گذرد، آن روزنامە بە مدیریت سال از انحالل حزب جمهوری اسالمی

-مسیح مهاجری منتشر می شود.

خمینی از آن، یت اللەبەخاطر پشتیبانی آ سالمیامهوری جزب ح مساجد را برای نام نویسی و عضوگیری برگزید. اولین مکان کانون

ین حزب در آمدند. توحید بود. در مدتی کم شمار زیادی بە عضویت ا

هزار نفر در ١١مرتضا نبوی می گوید: در یکی، دو روز نام نویسی، در مقالەای بەنام "مقدمات سراسر ایران بە عضویت حزب در آمدند.

روزەء حزبش می ٠١١تشکیل حزب"، محمد جواد باهنر پس از عمر

57

گوید" میلیون نفر عضو حزب هستند. آمار دیگری می ٢نویسد: تا کنون میلیون نفر بودند. ٥اعضای این حزب

انجمن های اسالمی برای رویش این حزب، در سراسر ایران فعالیت می کردند. شاخەهای حزب در کارخانەها و کارگاههای،

مراکز آموزشی و ادارات و مکانهای متفاوت در جامعە، فعالیت های خود را آغاز کردند.

. خمینی، تشکلهای جبهەء موءتلفە، شنهاد آهمچنین بە پی روحانیت مبارز، جمعی از فداییان مجاهدین انقالب اسالمی،

همان تا حدودی اسالم، بەعضویت این حزب در آمدند. این حزببا اندکی تفاوت بود. حزب رستاخیز

بهشتی در کتابی کترد سالمیامهوری جزب پس از تشکیل ح بی وی را نشان می داد نوشت: بەنام، مواضع ما، کە تفکرات حز

مهوری جزب بهتر است گفتە شود، این کتاب دیدگاههای حکە، بعدا" معلوم شدبود؛ در دورانی کە وی دبیر کل بود. سالمیا

.ە استپارادایم )نگرش(، در درون حزب متفاوت بود

جای داری در این کتاب نکاتی در رابطە با آزادی و حکومت م ی مثال: برا تأمل دارد.

ت خر وحی و آگاهی در موردراههای شنااحساس تجربە و تفک -٠ت می کند، خود و است کە انتخا رنسان جاندااز آن مردم و ا

دوروبرش را می سازد و در رسیدن بە آگاهی کامل از راهنمای و پیامبران و امامان استفادە می نماید و زندگی وی های درونی

کند. بە امید خدا، معنا پیدا می

58

با توجە بە نوشتەء این کتاب، جامعە، جامعەای است کە و برای می کند در همەء ارتباطات حاکم را ارزش های اسالمی

اهداف "فقیهان"، دو مسئولیت مهم برعهدە دارند. آن رسیدن بە

الف: تفقە برای پیدا کردن جواب های جدید.] بعدا" از این ، زادە شد.[ظام و حکم حکومتیتفکر، مصالح ن

ب: والیت فقیە و حضور رهبری کردن در اجرای قوانین. در این موارد اگر خواست های مردم مخالف ارزش های اسالمی باشند،

مسئوالن هیچ وقت آن خواست ها را قبول نمی کنند.

: حدود آزادی ەنوشتهم درمورد آزادی بیان و آزادی احزاب تشار کتب "ضالە" و از ها را، قانون معین می کند. ان

منحرف جلوگیری می شود.... احزاب و تشکل های نوشتەهایاسالمی بە شیوە های عادالنە می توانند، از امکانات رادیو و

تلویزیون استفادە نمایند. احزاب و محافل و مجامع ضد اسالمی نیز کە ایدئولوژی آنها، اسالم را رد میکند، اگر موضوع

اشد، می توانند تبلیغات آزاد داشتە بر هم زدن اوضاع نب ، باید از فعالیتشانباشند. ولی اگر رفتار بد داشتە باشند

جلوگیری شود.

مهوری جزب همچنین بهشتی در اولین نشست علنی ح گفت:"ما در تشکیل این حزب، درفکر تأسیس اسالمی

جمهوری هستیم و نە برای رسیدن بە مقام. ایدە و تفکر ما سالمی است. و شعار ما هم استقالل، آزادی و جمهوری ا

همە ما باید برای بە همین دلیل، جمهوری اسالمی است. این شعار تالش کنیم.

-تیر ٥سایت شهدای -

59

در چهار نقطە رفتارهای حزب جمهوری اسالمیارچوب آن شعار است کە اصول و در چ مشخص شدە است:

ری از هرگونە موانع. تأکید در تداوام انقالب و جلوگی -٠

محکم میان همەء نیروهای اسالمی کە اهدافشان تأسیس التزام بە ارتباطات -٢ حقوق و عدالت اسالمی است.

دور ماندن از هرگونە وابستگی بە گروههای مخالف اسالمی. -٥

ادە کردن از همەء استف ە باشد.راههای فعالیت و آبادانی کە، با معیارهای اسالمی همخوانی داشت

تا ١٠، صفحات ٠٥١١محمد علی زند، حزب جمهوری اسالمی، مواضع ما، تهران - -١١-

آنها بەشیوەای فعالیت های حزب را انجام می دادند کە با معیارهای مدرن -مذهبی و -بە برنامەهای متنوع با توجە بە جامعەء چند ملیتی و چند فرهنگی

بشر همخوانی نداشت. برابری زن و مرد و احترام بە حقوق

ت مردم را بە مکتبی بودن و بنیادگرایی زیر چتر والی این حزب تالش میکرد، -فقیە رهنمون کند و هر کس را، کە در دایرە نباشد، مخالف قلمداد نماید!؟ کە

بعدا"بە "خودی و غیرە خودی" نام گرفت.

پیشرفت برای و ذاشتە، احترام نگبە بخش سرمایەهای خصوصی اقتصاد، دردر مو آن بخش مهم برنامەای آنچنانی نداشتند. آنان فکر میکردند اموال و امکانات

سرمایەداران، باید مصادر شدە و در دست دولت مکتبی باشد.

در مورد سیاست خارجی نیز، این حزب شعار "نە شرقی، نە غربی" را تبلیغ می کرد و ن جهان بودند. آنها سازمانهای بین المللی را، خواهان ارتباط برادرانە با مسلمانا

ابزاری در دست ابر قدرت ها می دانستند و خواهان تغییرات بنیادی در آنها بودند.

60

این حزب افشای توطئەهای قدرت های بزرگ، بخصوص "آمریکای جهانخوار"، در صدر های آزادیبخش اهداف خود دادە بود. همچنین برای صدور انقالب و کمک بە تشکیالت

اسالمی تالش میکرد.

همان منبع -

در تثبیت جمهوری اسالمی بە هر تالش میکردند، سالمیامهوری جزب مسئوالن ح ی برای بدست گرفتن پست های اساس خاطرەهمین شیوەء ممکن تأثیر داشتە باشند. ب

بیشتر فعالیت میکردند.

کە بەجای مجلس -اساسی در انتخاب مجلس خبرگان )خوبرگان( قانون حجا، رقابت شد. اولین محل چانە زنی درحاکمیت جدید گردید،، برگزار -مٶسسان

ها، جبهەء نهضت آزادی، مجاهدین خلق، حزب تودە، چریک های فدایی، سایر چپحزب دموکرات کوردستان و ]ملی و دیگر ملی گرایان در تهران و شهرهای بزرگ و

، شروع شد. [میست ها، در مناطق کوردنشینکوملە و مستقل ها و اسال

هرچند اولین کشمکش میان حجا و دولت موقت مهندس بازرگان بود. ولی چون آ. -ا، با آن دولت ر شت. این حزب اختالفاخمینی گفتە بود: با دولت موقت همکاری کنند

، اعضایعلنی نمیکرد. جالالدین فارسی در این رابطە میگوید: در کابینەء بازرگانهاشمی -تخانەهای کشورردر وزا اندک بودند. تنها سالمیامهوری جزب ح

، -محمد جواد باهنر -، و آموزش و پرورش-سید علی خامنەای -، دفاع-رفسنجانی پست معاونت داشتند.

مقالەء مقدمات تشکیل حزب - -

بخش پنجم -

در سقز گردهمایی

نی ستا )استاد( شیخ عزالدین حسیونامەی مام

نارضایتی مکارم شیرازی

61

همەپرسی )رفراندم(

پیش نویس قانون اساسی

قانون اساسی انتخابات مجلس خبرگان

ولی فەقیه

گردهمایی در سقز

(، نشستی مهم درسقز ٠٢٥٢)٠٥٣٥اسفند ماە ٢٥قبل از همەپرسی برای تعیین نظام در ندگان مذهبی و امامان جمعەء سنی تشکیل شد. در آن نشست شماری از رهبران و نمای

مذهب از چند شهر شرق کوردستان )کوردستان و ایران(، درمورد مسئلەء ملی، اسالمی، فرهنگی، اجتماعی و شیوەء برخورد متحد با حکومت جدید، نوشتەای را امضا کردند.

مذهبی ها، جای میگرفتند. آن -آنان با توجە بە تقسیم بندی فکری در جمع ملی د عزیزان در نوشتەء خود اشارە کردە بودند کە: درکار نوشتن و تدوین قانون اساسی، بای

از همەء علمای شیعە و سنی شرکت کنند. در تدوین قانون اساسی بەطور مشخص وروشنملیت های موجود در ایران، در نظام جدید برای مثال: ملت کورد بایستی حقوق برابر

دیگران ارجعیت نداشتە باشد. داشتە باشند و هیچ ملتی بر

درست آن است کە سیاست اجتماعی و اقتصادی در ایران بە طریقی پایە گذاری شود کە هرگونە امتیازات طبقاتی و الیەهای اجتماعی برداشتە شود، چە از نظر مادی و چە از

وشی نظر معنوی. در جامعەء ایرانی مسئلەای بە نام ستم و خود بزرگ بینی و فخر فر وجودنداشتە باشد. شرکت کنندگان این نشست عبارت بودند از:

، مال صالح -سنندج -، احمد مفتی زادە-امام جمعەء مهاباد -استاد شیخ عزالسین حسینی -، شیخ جالل الدین حسینی-امام جمعەء اشنویە -، قاضی محمد خضری-نقدە -رحیمی

62

-، مال عبداللە محمدی-کرماشان -ی، مال محمد ربیع-سردشت -، عبدالرحمان طاهری-بانەامام جمعەء مسجد -، مالحسین عالیی-قصرشیرین -، سید عبدالعزیز-امام جمعەء سقز

-سقز -، جالل شافعی-قروە -، زرینی-امام جمعەء بوکان -، مال ابوبکر شفیعی-حاج ارجمند -ر عباسی، مال خض-منطقەء اشنویە -، سید علی زاهد وارسی-مریوان -، سید عثمان خالدی

. -کرماشان -،حکیم خسروی -سردشت

-

-

-

نامەء ماموستا شیخ عزالدین -

٥درآستانەء همەپرسی نظام جدید در ایران، استاد شیخ عزالدین حسینی در -فروردین ماە، طی نامەای شرکت نکردن در همە پرسی را اعالم کرد. متن نامە

چنین بود.

بسم اللە الرحمان الرحیم -

خواە و مسلمان ایران، ملت مسلمان کورد مردم آزادی -

جماعت سنی مذهب -

با سالم و احترام -

تأئید اهداف انقالب راستین ملت ایران و بە اطالع شما میرساند کە: ضمن -م کورد و مسئلەء ددیدگاە شفاف مخصوصا" نظریەء مشخص نبودن سرنوشت مر

ون و چرای ملت خوموختاری کوردستان در چارچوب ایرانی آزاد و حقوق بدون چپاسخ شفافی طور رسمیب های موجود دیگر در ایران و همچنین تا زمانی کە

دادە نشود، تا زمانی کە پاسخ قانع کنندەای در این مورد ازطرف دولت و شورای در رفراندوم م نگردد، بطور انفرادیانقالب اسالمی ایران، دادە نشود و اعال

63

بە مسئولیت ملی و مذهبی خودشان آزاد شرکت نخواهم کرد. مردم نیز با توجە و مختارند.

والسالم علیکم و رەحمت اللە و بەرکاتو -

شیخ عزالدین حسینی -

. ٠٥٣١/ ٥/٠امام جمعەء مهاباد، -

-.١/٠/٠٥٣١روزنامەء آیندگان و اطالعات، - -

نارضایتی مکارم شیرازی -

د ؛ بە شهر مهابامکارم شیرازی کە در آخرین ماههای موجودیت رژیم پهلوی دوم ی سرگشادەای برای وی نامە .ماندروز در آنجا ٣١بە گفتەء خودش ە بود، شد دتبعی

می نویسید: و ستاد شیخ عزالدین حسینی میفرستدا

دعوای من بر سر چیست؟ -

فردی سر سوزن یک من از این جمهوری اسالمی بیزار خواهم بود، کە بە اندازەء در برابر فردی مهابادی برتر بداند. در برابر فرد نویسندە را

نا برادرم: زمانیکە در مهاباد تبعید بودم، از نزدیک با عقالنیت و درایت شما آش آنجا بودم؛ همیشە در فکر بودم دیداری با شما رروزی کە د ٣١وریم شدم. بیاد می آ

داشتە باشم و شما هم همچنین. ولی بەخاطر خفقان و فشار زیاد "ساواک"،مە ن فشارها و تهدیدها با آزادیهای هدیگ را ببینیم. خدا را شکر کە آنتوانستیم هم

ء استبدادی خرابکارانە کە ظلم و ستم جانبە جابەجا شد و در جنگ قدرت و سلطە ناآسودە و ناراحت بودیم.شما را بر شما روا داشتند و هم ما هم

رات منفی شما در مورد همە ولی نمی توانم این حقیقت را پنهان کنم کە نظ -هم در مملکتمان را ، بلکە بنیادهای اسالم عزیزرا تنها آزادینە پرسی کە

64

زگومستحکم کرد، تعجب نمودم و بسیار نگران شدم. علل نگرانیهایم را برایت با تر هموار نماید.بیشکنم؛ شاید راهی بەسوی برادری

ما آمد و ظلم و ار برادران کوردما می دانیم کە سالیان متمادی چە بە روزگ -٠ -نان روا شد. آنان کە مردمی عزیز، آزادیخواە و میهمان نوازی آستم فراوانی بە

هستند و من با چشم خود این خصلتها را در آنان دیدم.

رای ممکن است ستم و محرومیت آنان از یکایک افراد دیگر بیشتر باشد. ولی ب -این آزادی معجزە یبە شکرانە ستم ها بهتر نبودجبران و تالش برای زدودن آن

آسا، از شر آن ظالمان با قدرت کە پشتیبانی های قدرتمندی هم در خارج ری بە همدیگر می دادیم و با هم زیر پرچم جمهوری اسالمی داداشتند، دست بر

می بودیم، تا دشمنان نتوانن از اختالفات مان سود بردە و ما را بطرف دهند؟برادرکشی سوق

و آیا بهتر نبود کە در این اقیانوس بزرگی کە اکثریت ملت اند، ادغام شویم -تفرقە. بدین خاطر کە رتمان را در اتحاد پیدا کنیم نە دحقوق از دستە رف

جبران ستمها در اتحاد آسانتر است.

یقین بدانید بە همان شیوەای کە رهبر انقالب، چند بار بر جمهوری اسالمی -٢ -أکید کردە، شما در مهاباد همان حقوق را خواهید داشت کە من در قم خواهم ت

داشت.

د همە نبلوچستان و ترکمن صحرا سکونت دارهمچنین شما و برادران ما کە در یکسانند و من آشکارا می گویم: بیزارم از این جمهوری اسالمی کە بخواهد بە

ند و برادران شیعە ما را در برابر اندازەای سر سوزنی من را از شما برتر بدابرادران سنی ما از حقوق فردی و جمعی و آزادیهایی کە در مملکت وجود دارند،

برتری طلبی های را قایل شود. در حالیکە حدود اکثریت برادران سنی این را قبول نمودەاند.

65

ا برادران فارس،بان کورد می گویی، مگر حقوق آنان شما از حقوق برادر -٥ -مگر خواهان امتیاز بیشتر از ما هستید؟ ترک، عرب، ترکمن و بلوچ فرق دارد؟

فکر می کنید ما خواهان امتیاز بیشتر از شما هستیم. نە در حقیقت. گر چنیناست، پس دعوا برسر چیست؟ من علتی برای اختالف و دعوا نمی بینم. تو

ین حرف را شاپور فرمودە بودی: محتوای جمهوری اسالمی نامشخص است. اگر ا. بختیار زدە بود، کە گفتە بود، تعجبی نداشت. چون وی از اسالم اطالعی نداشت

ایتان نامفهومرە است کە بولی شما می دانید و از علمای اسالمی هستید، چگون است.

بر اساس کە است مگر جمهوری اسالمی چیزی غیراز قدرت مردم بر مردم -نا نهادە شدە باشد؟ ما بر این باوریم، شما جدایی اسالم ب بنیادها و آموزشهای

طلب نیستید. ولی این را میدانید کە دشمن مشترک ما و شما بە تحریک بە وضع قبل مملکت را تکە کند و یا احساسات نژادی می خواهد عمال"

بازگرداند کە هر دو بە زیانمان خواهد بود.

ان جدا شود. ابتدا مشکالت طاقت اگر خدای نخواستە روزی کوردستان از ایر -خواهد بود. دشمن ماسک فرسا برای برادران کورد و حتا نابودی این قسمت عزیز

فریب بەصورت میزند. ولی شما فهمیدەتر از آنید کە صورت زشت دشمن را در اشد نیست کوردستان با ایرانی متحد و قدرتمند ب پشت ماسک نبینید. آیا بهتر

ای از آن، یا واحد نیمە مستقل و درحال جنگ و ویرانی؟تا واحدی ضعیف و جد

اصوال" میدانید کە در اسالم مسئلەء نژاد محلی از اعراب ندارد، و گفتار -٣ - پیغمبران را در رد نژادپرستی همە بە یاد داریم.

رسوم حج و جمع شدن میلیونها مسلمان از همەء نژادها، در آن مراسم بزرگ - ماز جماعت، درس بزرگی است برای همە.و در ردیف های ن

در دنیای امروز ما اسراییل را بەخاطر مسئلەء نژاد پرستی محکوم میکنیم. -بەخاطر سیاست نژادپرستانەاشان ارتباطاتمان را قطع با آفریقای جنوبی

66

نمودیم. فکر نمی کنیم با اطالعاتی کە از اسالم دارید، هیچگاە نمی خواهید را زندە کنید.مسئلەء نژادی

و بە حکم ایرانی بودن چرا؟ چون همەء ما مسلمان و در زیر چتر پرچم اسالم -و یم. اگر مسئلەء زبان و لباس و حق تعیین سرنوشت خودنیز، اعضای یک کالبد

ادارەء منطقەء خودتان مورد بحث باشد، اینها مسایلی نیستند کە کسی مخالف آن باشد و با گفتگو حل نشوند.

زیر چتر اسالم جمع با این حال انتظار دارم کە دگربار دست بە دست هم دهیم و در بگویم"آری" و مشت محکمی بە دهن تفکرات غلط و تفرقە اندازان با هم شویم و همە

ت بزنیم. بدین طریق گروهی بزرگ از علمای مذهبی در فضای پر از اعتماد و تفاهم مشکال می نمایم. یرقەافکنانە را خنثە و نقشەهای تفکرد حل را

برادرت: مکارم شیرازی -

-٠٢٥٢اوریل ٥، ٠١/٠/٠٥٣١روزنامەء اطالعات، سەشنبە - -

رفراندم )همە پرسی( -

م جدید یک همە (، برای نوع نظا٠٢٥٢) ٠٥٣١فروردین ٠٠و ٠١در روزهای - ە یک کلمەخمینی و همفکرانش "جمهوری اسالمی ن یت اللەپرسی برگزار شد. آ

نە یک کلمە کم" را در برنامەء رفراندم قرار دادند. پرسش طوری تنظیم زیاد وشدە بود میان جمهوری اسالمی و رژیم پادشاهی یکی انتخاب شود. اکثر مردمان

نتیجەء %٢/٢١ایران بە جمهوری اسالمی رأی آری دادند. بنا بە آمار دولتی این همە پرسی بود.

کردند. نرفراندوم شرکت بەشکلی همە جانبە درشرایط یناجدو درکوردستان -مذهبی آن زمان -یکی از رهبران برجستەء ملی -چون استاد شیخ عزالدین حسینی

کە بعدا" بە -، حزب دموکرات کوردستان )ایران(، کوملە راە آزادی زحمتکشان - وری اسالمیبە جمه -.دادان کوردستان ایران تغییر نام کوملەء انقالبی زحمتکش

67

اکثر مردم کوردستان در آن در نتیجە، رأی ندادند. ،-کە محتوایی نامعلومی داشت رفراندوم شرکت نکردند.

پیش نویس قانون اساسی -

ن زمانی کە آ. خمینی در پاریس بود، د. حسن حبیبی را برای نوشتن پیش نویس قانو توزیان، عبدالکریم الهیجی، نامبردە نیز با کمک، ناصر کا اساسی مأمور کردە بود.

جعفر لنگرودی، بنی صدر و ناصر میناچی، نوشتەای را آمادە کرد. آنزمان سلطەء(،این نوشتە در شورای انقالب بە ٠٢٥٢) ٠٥٣١پهلوی دوم وجود داشت. بعدا" در بهار

ریاست د. یداللە سحابی و شرکت و کمک حسن حبیبی، ناصر کاتوزیان، عبدالکریم د صدر حاجی سید جوادی، ناصر میناچی، رضا زوارەای و سید محمد الهیجی، احم

پس از آن این برنامە بار دیگر در شورای انقالب خامنەای، اصالح و تکمیل گردید.مطرح گردید و اصالحاتی در آن صورت گرفت و در آنجا تصویب شد. نوشتەء تصویب

همراه داشتە باشد.شدە بە قم فرستادە شد، تا نظرات "مراجع تقلید"، را بە

طالقانی، بهشتی، رفسنجانی، مهدوی کنی، از اعضای شورای انقالب همچون: شماری د محمد جواد باهنر، علی خامنەای، م. عزت اللە سحابی و مصطفا کتیرایی تأکید داشتن

لی شماری دیگر همچون: ورسی )رفراندم( مردم گذاشتە شود. کە آن طرح بە همە پابراهیم یزدی، صدر حاج سید ، بنی صدر، هاشم صباغیان،سحابی اللەیدبازرگان،

جوادی، با توجە بە وعدەهای آ. خمینی در مورد تشکیل مجلس مٶسسان تأکید داشتند. بدین خاطر کە قانون اساسی روند دموکراتیک خود راپیمودە و در مجلسی کە از

ی کنند و بعدا" بە همە پرسنمایندگان ملت تشکیل گردیدە، طرح پیشنهادی را بررسی بگذارند.

، بلکە با توجە بە اصلاینکە بحثی از والیت فقیە نبود در آن پیش نویس ضمن سوم و پانزدهم ، آرای عمومی بنیان حکومت و قدرت ملی از آن مردم بود. اسالمی

. ل میشدبودن نظام ازطریق شورای نگهبان اعما

68

-٠١٢، ص ٠٥٥١هران نشر نی، چاپ سوم، تی، محسن کدیور، حکومت واالی -

، مثل: المی ایران، همەء اقوامهمچنین در اصل پنج نوشتە شدە بود: در جمهوری اس ن و نظایرشان، حقوق برابر و همسانی دارند. مکارس، تورک، کورد، عرب، بلوچ، تورف

کسی بر کسی دیگر برتری ندارد.

-ویب سایت عباس امیر انتظام -

. طالقانیپیشنهاد آبە آنها اشارە شد، بەدگاههای متفاوت شورای انقالب کە دی از انی است بەشیوەای پذیرفتە شد کە نمایندگان آن قانون اساسی مجلس خبرگان تشکیل

انتخاب شوند.

مجلس خبرگان قانون اساسی

-"مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسالمی یا همان مجلس مٶسسان ٢١، در روز ٠٥٣١مرداد ٠٢پس از پیروزی انقالب در پی انتخابات تاریخ -چهارمنمایندە تشکیل شد. ریاست آن بعهدەی آیت اللە منتظری بود. ٥٣با ٠٥٣١مرداد

وظیفەی آن بررسی نهایی قانون اساسی، برای تصویب توسط مردم بود".

-ویکی پدیا -

انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی اعالم شد. (، نتایج ٠٢٥٢) ٠٥٣١مرداد ٠٢در منتظری، آ. موسوی اردبیلی، ابوالحسن بنی صدر، د. عباس شیبانی، آ.طالقانی، آ.

، آ. بهشتی، م. عزت اللە سحابی و محمد علی عرب، منیژە گرجی،د. علی گلزادە غفوری لیست جمعیت علی اکبر هاشمی رفسنجانی کە در –مجلس راە یافتند. ناز تهران بە آ

در %١احزاب چپ روحانیت مبارز قم و فداییان اسالم بود، خود را نامزد نکردە بود. آن مجلس حضور داشتند.

-٠١/٣/٠٥٣١روزنامەء کیهان -

از استان آذربایجان –د. عبدالرحمان قاسملو یاد الزم است گفتە شود کە، زندە دستان بە آن استان ارومیە بش مردم کورکە اکنون از سوی بخش بزرگی از جن -غربی

69

ویمتأسفانە بە اتنخاب شد؛ کە -الئیک بود کە -بعنوان اولین نمایندە،-می گویند ند.درا ندا قانون اساسی خبرگانمجلس اجازەء حضور در

همراە احزاب همردیف و پشتیبانانش در آن مجلس، سالمیامهوری جزب همچنین ح ز، قیام اختیار داشت. نقطەء با اهمیت در تغییر سرنوشت سااکثریت کرسی ها را در

انون این بود کە یک روز بعداز انتشار متن پیش نویس ق ملت های موجود در ایران خمینی از قشر روحانی، روشنفکر، علمای اسالمی یت اللەاساسی در روزنامەء کیهان، آ

چە بە نفع اسالم و ە، هرخواست پیش نویس را بررسی و درمدت یک ماە مهلت دادە شد با جمهوری اسالمی سازگار است، با اهمیت بدانند و در روزنامەها منتشر کنند.

ی و دیدء والیت فقیە، توسط آ. گلپایگانی و آ. نجفی مرعشپس از این بحث بود کە پ یت . پس از آنکە آاهمیت زیادی پیدا کرد آمد و کسان دیگر غیر روحانی نیز بەمیان

مهوری جزب نتظری در نماز جمعەء تهران، دربارەء والیت فقیە صحبت کرد. حم اللە هانیز هم در مراسم نماز جمعە و هم در مجالس و محافل، با شعار و قطعنامە سالمیا

مود و آنرا نعالیت مسیرش را آمادە نمود و در نشست های مجلس خبرگان نیز، برایش ف بەتصویب رساند.

والیت فقیە و کم محتوا و فاجعەی -٠٥٣١در آذر ماە -اساسی قانون پس از تصویب کردن اکثر بندهای قانون اساسی، آ. خمینی در پاسخ، پرسشی کە در روزنامە لوموند

در مورد نظام جمهوری اسالمی گفت: جمهوری فرم و شکل حکومت است و اسالم و قوانین الهیات، محتوای این فرمند.

-٠١٢، ص ٣صفحەء نور ج -

ولی فقیە

تن از ٣٢پس از تأسیس جمهوری اسالمی در ایران و با توجە بە قانون اساسی کە مجتهد بودند و اکثریت کرسی های اسالمی جمهوریحزب آنان بە گفتەء کاربدستان

بە مردمان ایران تحمیل ٠٥٣١در آذرماە نیز، در اختیار این حزب بود. این مجلس

70

یە"، نهادەاند. اولین رهبری مذهبی است کە نام او را "ولی فق شد. اولین فرد مملکتخمینی بود. یت اللەولی فقیە آ

در زمان بود:" ، نوشتە شدە-٠٥١١تا سال -در اصل پنجم قانون اساسی در دورەء اول غیبت حضرت ولی عصر "علی اللە تعالی فرجە" در جمهوری اسالمی ایران و والیت امر

ق شجاع، مدیر و مدبر است کە طب زمان،ء فقیە عادل و باتقوی، آگاە بەو امامت برعهدە " اصل یکصد و هفتم عهدەدار آن میگردد.

بخش ششم

انتخابات اولین دورەی ریاست جمهوری در تاریخ ایران

بحران سازی جدید

مجلس شورای ملی اولین دورەی انتخابات

اختالف حزب جمهوری اسالمی با بنی صدر

گسترش قدرت حزب جمهوری اسالمی

بخشی از کارنامەی حزب جمهوری اسالمی

انتخابات اولین رئیس جمهوری در تاریخ ایران

71

، -(، برگزار شد٠٢١١) ٠٥٣١بهمن ٣کە در -اولین دورەء انتخابات رئیس جمهوری ری پانزدهم قانون اساسی، تنها مردان شیعەء اثنا عشصد و با توجە بە اصل

میتوانند، کاندیدای ریاست جمهوری شوند.

امامی، سنی ها، ٠٢بەهمین خاطر است کە زنان، غیر مذهبی ها، شیعیان، غیر از زردشتیان، کلمیان، مسیحی ها و غیرە نمی توانند، نامزد آن مقام شوند. چنین بود کە

دور میزد. در این دورە، رقابت اصلی میان سمخا و حجا

د رجوی کە کاندیدای مجاهدین خلق بود، بە بهانەء رأی مثبت بە قانون مسعو اساسی، ازسوی آ. خمینی رد صالحیت شد.

کە -جمعیت روحانیت مبارز در درون حجا نیز اختالف بر سر نامزدها بوجود آمد. اکثرا" آخوندهای قدرتمندی کە در حاکمیت و نزدیک بە آن بودبد؛ از بنیدر میان آنان

ولی صدر پستیبانی کردند. شماری هم در ابتدا از جالالدین فارسی پشتیبانی کردند.. چون او "ایرانی االصل" نبود و مادرش افغانی بود، زیر فشار مجبور بە اسیعفا گردید

ێ از فارسی پشتیبانی مبعدا" کسانی کە نام اصلی وی، حکمت اللە باران چشمە بود. کردند، بە سوی حسن حبیبی متمایل شدند؛ دلی ناکام ماندند.

رفسنجانی این مسئلە را اینگونە تحلیل کردە است کە: در زمان انتخابات اولین ی ریاست جمهوری اگر می توانستتیم نامزد داشتە باشیم، اجازە نمی دادیم مسئلەء بن

ار کاندیدای اصلی ما آ. بهشتی بود. ولی وقتی قر تد.صدر و "فتنە" هایش اتفاق بتف بود، روحانیون نامزد نداشتە باشند.

ظلم شد، چون نشناسمخا و پشتیبا جمهوری بە در انتخابات اولین دورەء ریاست اجازە ندادند مسعود رجوی در رقابت انتخابات شرکت داشتە باشد.

بودنداز: سید احمد ی صدر قرار داشتند عبارتکاندیدادهای دیگری کە در مقابل بن مدنی، کاظم سامی، صادق قطب زادە، صادق طباطبایی، داریوش فروهر، حسن حبیبی،

. -کە کورد بود -محمد مکری

بحران سازی جدید

72

برای تصویب قانون اساسی بخش والیت فقیە و اختیاراتش، مخالفی چون آ. -ی در نوزدهم شهریور ماە، بەشیواەای مشکوکطالقانی از سر راە برداشتند. و

ەء ، زندگی را بدرود گفت. و در بیست و یکم شهریور ماە، پدیداحتماال"قتل های پنهان" شوم والیت فقیە را بە تصویب رساندند.

آ. خمینی آنرا "انقالب سفارت آمریکارا تسخیر و آنرا النەء "جاسوسی" نامیدند. جویان پیرو خط امام کە بعدا بە دفتر تحکیم وحدت تغییر نام دوم" نام گذارد. دانش

، همان دانشجویان بودند. دادند، یکی از بازیگران اصلی آن بحران

، عمل دانشجویان را نپذیرفت و بەعنوان اعتراض استعفا دولت موقتبدین سبب ن را ادامە تضعیف گردید. آ. خمینی از آنان خواست کارشا در نتیجە نهضت آزادیداد.

دادند. ولی پس از آن حادثە، بیشترین قدرت بەدست شماری از روحانیت شورای انقالب افتاد.

اولین دورەء انتخابات مجلس شورا

در داخل ایران، روند در شرایطی متفاوت تر از انتخابات قبلی و آرامش نسبی ، انجام گرفت.٠٥٣١اولین انتخابات دورەی جدید مجلس شورای ملی در اسفند ماە

حملە بە کوردستان کە مدت سە ماە بەشکلی بسیار خونین و اشغالگرانە جریان داشت، شکست خورد و آتش بس برقرار شدە بود و آ. خمینی "حق ادارەی امور داخلی

شدە بود. ، انتخاب-آقای بنی صدر -بە کوردها" را پذیرفتە بود. اولین رئیس جمهور ای سیاسی با دیدگاههای متفاوت فعال بودند.احزاب و سازمانه

پایتخت جمهوری -حزب دموکرات کوردستان کنگرەء چهارم خود را، در شهر مهاباد ، بعد از سی وسە سال برای بار دوم، برگزار کرد. حزب برای اولین بار بە-کوردستان

بی زحمتکشان تغییر نام داد. کوملەء انقال)حدکا(، حزب دموکرات کوردستان ایران ات ایران، و سازمانها و افراد مستقل دیگری نیز در کوردستان و در آن انتخاب کوردستان

شرکت کردند. در سایر نقاط دیگر ایران نیز وضع بر همین منوال بود.

73

با توجە بە دادهای حزب جمهوری اسالمی )حجا(، ترکیب اولین مجلس شورا بدین گونە بود:

ن جناحی مذهبی بە پشتیبانی آ. خمینی اکثریت کرسی های مجلس را حجا، همچو -٠ در اختیار گرفت.

نهضت آزادی. -٢

جناح بنی صدر کە بەنام "دفتر هماهنگی مردم و رئیس جمهور" و فراکسیونهای -٥ همردیف و گروههای دیگر هم بودند.

طر قبول نداشتن بە خا -نمایندگان مستقل، چپ و حزب دموکرات کوردستان ایران -٣ نظام اعتبارنامەهایشان لغو گردید.

لە اول را خدشەدار کردند. بە قولرحجدید، نتایج مشایان ذکر است کە کاربدستان سازمان مجاهدین خلق تقلب کردند. در کوردستان نیز، جمعی از نمایندگان منتخب

ن حزب بودند، بە مجلس مردم را کە از اعضای برجستە و رهبران حدکا یا نزدیکان ای راە ندادند.

اگر نتایج حقیقی در همەء نقاط ایران، همانند کوردستان، همان رأیهایی کە در ی ملی راە وراخواندە میشدند و منتخبین بە مجلس شصندوق انداختە شدە بود،

میافتند؛ و فضای موجود حفظ میشد، ترکیب مجلسی متعادل و منتخب واقعی مردمان در ایران، شکل می گرفت. مشکالت و نابرابری ها و ستم ها بە خانە گفتگو می موجود

رفت. فراکسیونهای احزاب در مجلس شکل میگرفت و دیالوگ و گفتگو جای جنگ و خونریزی را می گرفت و شاید ماجراها، جور دیگری رقم میخوردند.

منبع دیگری ترکیب مجلس اول را بدین گونە نقل می کند:

کرسی. ٣١فراکسیون ائتالفی بزرگ )جناح مذهبی(، -٠

74

کرسی. ٢١فراکسیون نهضت آزادی و هم اندیشان، -٢

کرسی. ٥٥دفتر هماهنگی بنی صدر و همفکرانش -٥

کرسی. ٠٠٣مستقل ها -٣

-لیلی صدر، مجلس اول زیر سایەء چهار جناح سیاسی، سایت پنجرە -

د: بعد از انتخابات ریاست جمهوری خودمان را جمع رفسنجانی در این بارە می گوی و جور کردیم و در انتخابات مجلس برندە شدیم. فکر کنید اگر بنی صدر مجلس را هم

برندە می شد، با کنگرەهایی کە درست کردە بود، فاتحە انقالب خواندە می شد. حزب مملکت گردید. قوە محور ادرەءتوانست مجلس را در اختیار بگیرد و در حقیقت این

-فتگوی رفسنجانیگ -

در مجلس ویب مصوبەای ص(، با ت٠٢١١) ٠٥٣٢ی و یک تیرماە در س شایان ذکر است د.ە شداد ناممجلس شورای ملی بە مجلس شورای اسالمی تغییر

حجا با بنی صدر اختالف

بر سر معرفی نخست وزیر بە مجلس حزب جمهوری اسالمی در اولین گام با بنی صدرشورا، اختالف پیدا کرد. این حزب می خواست فردی از اعضای خود را بە نخست وزیری

ە ریاست مجلس اول انتخاب شدە بود.رأی مثبت ب ٠٣١رفسنجانی با برساند. چوناین حزب را نمی پسندید و تالش می کرد فردی کە بنی صدر هم دیدگاە و عملکردهای

ری بگمارد؛ کە تا حدودی شکست مجلس بە نخست وزی است،دیک نزاو بە تفکرات وی نخست احمد خمینی را پیشنهاد نمود. آ. خمینی اجازە نداد. برایش جبران شود.

د. نمومعرفی مجلس، را بە -ضو شورای حجا بودکە ع -مصطفا میر سلیمبنی صدر سپس

ر ، جالل الدین فارسی را بە بنی صد٠٥٣٢ولی این حزب در تاریخ چهار تیر ماە بنی صدر نامبردە را مناصب نمی دانست و حجا هم میر سلیم را برای آن معرفی نمود.

75

ین اختالفات بس بزرگ و مسئلەء نخست وزیر، با اهمیت تر پست بە صالح نمی دانست. بحث روز شد.

با مشورت و گفتگوهای آشکار و پنهان هیئتی سە نفرە مأموریت یافت، میان چند کە عضو حجا نبود، ولی ایدەهای -اد نماید. آنان محمد علی رجایی نفر یکی را پیشنه

، اما بە او تحمیل هرچند بنی صدر وی را خوش نداشت ، معرفی کردند.-آنرا قبول داشت گردید!؟

رأی مثبت، رجایی را بەعنوان اولین نخست ٠٣٥با ٠٥٣٢مرداد ٠١مجلس شورا وزیر جمهوری اسالمی، انتخاب کرد.

-٢٥٠، ج اول، ص ٠٥١٠کتاب نهضت زنان مسلمان، -

آ. خمینی در مورد نخست وزیری بر این باور بود کە: آقای رئیس جمهوری باید کسی را بعنوان نخست وزیری برگزیند کە بە درد جامعەء اسالمی بخورد و مکتبی عمل

طرح نماید. نماید واحکام اسالمی را صد درصد پیادە کند، نە مسئلەء و ملیت را م اولویت اصلی برای وی مکتبی بودن است.

-بەنقل از سخنان آ. خمینی در تلویزیون، گوگل، یوتیوب -

شهریور کە ٠٥بنی صدر بر سر اعضای کابینە با رجایی اختالف پیدا کرد. در روز کە -رجایی بە مجلس معرفی می شد، بنی صدر بە مناسبت کشتار میدان ژالەء تهران

ند. ، از وضعیت موجود و اختالفات بر سر برگزیدن سخن را-ش بە شهدا تغییر یافتەاسماز وگفت: اقلیتی مشغول بدست گرفتن همەء امکانات سیاسی و نظامی است؛ بە منظور

میان بردن اختیارات ریاست جمهوریند.

.(، آغاز شد٠٢١١) ٠٥٣٢شهریور ٥٠ویرانگر ایران و عراق در جنگ بی معنا و لیواتی علیە همدیگر را متوقف کنند. طرفهای اختالف تصیمم گرفتند، جنگ تبلغ

مواضع خود را حفظ نمایند.

76

ر آخرین روزهای پاییز و زمستان آن سال، دو رویداد عللی شدند برای گسترش بیشت ن کە برجستەتری -اختالفات، میان بنی صدر و همفکرانش از یک طرف و خط امامی ها

، ازطرف دیگر شود.-ا بودآنها حج

نمایندء مجلس -رویداد اول کە در پاییز بود، دو نفر بە نامهای احمد سالمتیان کە از ،-و حسن الهوتی نمایندء مجلس شورا و امام جمعەء رشت -شورا از اصفهان

طرفداران بنی صدر بودند، در شهر مشهد در مورد وضع ایران صحبت کردند. طرفداران علیە حجا شعار دادند و طرفداران آن حزب نیز، با تظاهرات و شعار بە آنان بنی صدر

پاسخ دادند.

پس از آنکە سخنان نامبردگان در روزنامە انقالب اسالمی بە صاحب امتیازی بنی زمانی کە بنی صدر در شورای انقالب -صدر بود، چاپ شد، اختالفات عمیقتر گردید.

-، اولین شمارەء آنرا منتشر کرد.٠٥٣١خرداد ٥١، در بود و پست حکومتی نداشت

در آن روزنامە ریاست جمهوری، در بخش" کارنامەء رئیس جمهور" رویدادهای روزانە را منتشر می کرد. مخصوصا" اختالفات جناحهای درون حکومتی را بە مردم

ا از سوی دادستان ممنوع االنتشار، و بعد ٣٣٥گزارش می داد. این روزنامە از شمارەء انقالب اسالمی تهران تعطیل گردید.

بە ع از روحانیت،بنیادگرایان حجا، افراد زیادی را در تهران و قم و مشهد بە دفا خیابانها کشاندند و بازارهای آن شهرها را بستند.

٠٣سخنرانی بنی صدر بە مناسبت سالیاد زندەیاد د. محمد مصدق، در رویداد دوم، ( بود. وی سە ساعت دربارەء وضعیت مملکت سخن گفت.٠٢١٠) ٠٥٣٢اسفند

بنی صدر در مورد حجا و رویدادهای آن زمان، درکتابی بەنام، خیانت بەامید می نویسد: قبل از ریاست جمهوری حجا، من را بەعنوان کمیتەء مرکزی انتخاب کردە

، قبول نکردم.ە بودندبرگزید هی کە آنانرابودند. بەعلت ترکیب شورای مرکزی و

پس از گفتگوی زیاد تصمیم بر این بود، آقایان طالقانی، منتظری و من اطالعیەء ە اسالمی ها عموما" دریک جبه -طرفداران ملی مشترکی را منتشر نمائیم و تقاضا کنیم

77

ردەاین پیشنهاد را بە شورای مرکزی حیزبش ب گرد هم آیند. آقای خامنەای موافق بود. بود؛ ولی آنها با حضور بسیاری مخالف بودند، حتا با داریوش فروهر کە وزیر بود.

-٠٥١١کتاب خیانت بە امید، ابوالحسن بنی صدر، ٥١ص، -

مارکسیست ها و غیرە چپ ها بدون باور بە حکومت دینی بەکنار، دیدگاههای بودند، کنار زدە می شدند. معتقدان بە حجا نیز کە بەسبب رهبری و هژمونی آن حزب

از آن زمان بە بعد، تالش زیادی نمودم تا شاید بدون شرکت حجا جبهەای کە نمایانگرولی قبل از همەء آقای خمینی سازماندهی راستین همە مردمی باشد، تشکیل دهم.

برعکس نظر من، از من درخواست نمود کە از "گروههای نامطلوب" مخالفت نمود.لی، جاما )جبهەء آزادیبخش آزادیخواە مردم ایران(، مجاهدین خلق بخصوص جبهەء م و .... را نفی کنم.

ناراحتی های فکری در اوج خود بود. هر دو طرف عکس العمل نشان دادند. طرفین ە آن عملی انجام گیرد. توانائیهابا توجە ب کەانش جدی از وضعیت موجود نداشتند خو

چوماغ ژ سە و ید. جنگ تبلیغاتی و جنگ از راهمی گرد صرف اتبیشتر در راە اختالفو دایرەء عمل دادگاههای انقالب از آن زمان بە بعد گستردتر شدند و نیز درگرفت

آزادیها بەسوی محاق رفتند.

-٥٠منبع پیش، ص -

سیاسی بەعنوان پوششیهم می نویسد: حزب جمهوری اسالمی بنی صدر همچنینحزب و نهادها درست کرد. هم ی" را برای نوعی رابطە میان رهبری،"نهادهای انقالب

برای بدست آواردن نهادهای قدرت مندرج در قانون اساسی، تالش می کرد. مثل شورای عالی قضایی، مجلس و شورای نگهبان کە اهداف اولیە بودند.

ەء تقلب و در انتخابات مجلس با همکاری آقای خمینی و نهادها و راههایی بەشیو ت فریب، اکثریت آنرا تصاحب کردە و شوراهای عالی قضایی را بدست گرفتند و بەعل

مطرح کردن "اسالم فقیه"، و "اسالم بنی صدر" و نزدیکی چپ ها بی بنی صدر و اینکەا دیر یا زود با مجاهدین ائتالف می کنند، با پافشاری خمینی نخست وزیر و کابینە ر

78

د. برای این هدف شروع جنگ با عراق، کمک خوبی برای آنان زیر سلطەء خود گرفتن بود.

-٣١همان منبع، ص -

باتوجە بە سخنان بنی صدر حجا، روحانیت و آ. خمینی از روزهای بعد از سرنگونی ، گام بەگام هم نهادهای رهبری خاص خود را ایجاد کردند و هم برای رژیم پهلوی دوم

قدام کردند و مکانهای مهم اداری و نظامی را با قدرت تصاحب و اسالمی کردن نظام ا باالی روحانیون را بدست گرفتند.

گسترش قدرت حزب جمهوری اسالمی

و در اختیار گرفتن ، -(٠٢١٠)٠٥١١در مهر -ورەء ریاست جمهوریدپس از سومین سالمیامهوری جزب پست ریاست جمهوری از سوی یک روحانی، بزرگترین دستاورد ح

بود. هم آ. خمینی را راضی نمودند کە رئیس جمهور یک روحانی باشد؛ و هم بیشترین قدرت را بدست آوردند.

، از جناح راست حزب جانبداری می کرد. وی نمی -کە دبیرکل حزب هم بود -خامنەای خواست میر حسین موسوی نخست وزیر باشد. ولی پشتیبانی آ. خمینی از موسوی،

هرچند جناح چپ کە همفکر و متحد موسوی بودند، پذیرش وی شد. خامنەای ناچار بەاز -در کابینە حضور پررنگی داشتند. و کسانی مثل: بهزاد نبوی و محمد سالمتی

و.... -رهبران مجاهدین ابقالب اسالمی

سالمیامهوری جزب ماە نخست وزیری میرحسین موسوی، ح ١سال و ١در حدود غیر از المی ایران را در اختیار داشت. الزم است اشارە شودرهبری اصلی جمهوری اس

، رهبران -ەما ٠٥، حدود ٠٥١١تا خرداد ٠٥٣١از نیمەء دوم بهمن -کە بنی صدر مدتی مذهبی در ایران، بیشترین قدرت مخصوصا" فرماندهی کل قوا را بعهدە داشتند.

بخشی از کارنامەی حزب جمهوری اسالمی

79

ات عدیدەای را در عرصەء ری اسالمی از تشکیل تا انحالل، تأثیرحزب جمهو بخشی از اعمال این حزب عبارت بودند از: تماعی ایران داشت.جا -سیاسی

در سالهای -سالمیامهوری جزب همچون ارگان ح -روزنامەء جمهوری اسالمی -٠ در و ش مهمی در حذف، حزب تودە، لیبرالها و بنی صقاولیەء پس از انقالب ن

همفکرانش در عرصە فعالیت ها داشت.

-٠، ص٢/٠١/٠٥١٠روزنامەء جمهوری اسالمی -

ا و اجرای مراسم روز کارگر، روز زن، پشتیبانی از این حزب در برنامەریزیه -٢دانشجویان پیرو خط امام در رویداد مهمی چون: "النەء جاسوسی" ]سفارت آمریکا[،

قانون اساسی م، شرکت در انتخابات مجلس خبرگانین نوع نظاەپرسی تعشرکت در هم ، نقش مهمی داشت.-کە آنهم اسالمی شد -ی ملیارو انتخابات دورەء اول مجلس شو

دانشجویی، زنان، این حزب در تشکیل و راەاندازی شاخەهای مطبوعاتی، کارگری، تالشو سازماندهی تشکیالتی برای گسترش دستاوردهای انقالب، انپزشکمهندسان،

وانی نمود. افر

این حزب نقش برجستەای در تصویب بندهای اقتصادی و قضایی و بخصوص اصل و قدرت والیت فقیە داشت. ٠٠١

– ٢١تا ٠محمد حسین بهشتی، عملکرد یک سالەء حزب جمهوری اسالمی صفحات -

(، در ٥٠٢١) ٠٥١٢اولین کنگرەء خود را در اردیبهشت سال سالمیامهوری جزب ح برگزار کرد. مینیاردوگاە باهنر در نزدیکی منزل آ. خ

یاست جمهوری بنی رکناری دولت موقت بازرگان و حذف ربرای ب سالمیامهوری جزب ح صدر، نقش اصلی و کار سازی را بە پشتیبانی آ. خمینی ایفا کرد.

و چپ ،ن )سازمان مجاهدین خلق ایرانین در سرکوب تشکل های چپ اسالمیچهم ، نقش (-با همەء شاخەهایش -غیر اسالمی )حزب تودەء ایران و سازمان چریک فدایی

اصلی را برعهدە داشت.

80

بخش هفتم

سازمان مجاهدین انقالب اسالمی

انجمن حجتیە در جمهوری اسالمی

دانشگاە و اهمیت آن

دفتر تحکیم وحدت

مختصری از برنامە و اساسنامەی دفتر تحکیم

شورای عمومی

شورای مرکزی

اشغال کردن سفارت آمریکا در تهران

اختالف تحکیم وحدت با حزب جمهوری اسالمی

ورود دفتر تحکیم بە سیاست

سازمان مجاهدین انقالب اسالمی

81

گروە کوچک اسالمی نوشتە ٥از پیروزی قیام خلقهای ایران در مورد همچنانکە قبل (، تشکلی را بەنام سازمان ٠٢٥٢) ٠٥٣١فروردین ماە ٠١نان در شد، پس از پیروزی، آ

مجاهدین انقالب اسالمی تأسیس نمودند.

وە در زمان تشکیل گر انگذاران این تشکل آقای حسین فدایی می گوید:ییکی از بن بنیاد فعالیت ما حزبی توحیدی بدر و سازمان مجاهدین، از روحانیت الهام گرفتیم.

یت، مکتب اسالم و هیئت امام حسین، راهنمای ما بود.ود. روحانبن

-٠٥١٥مجاهدین انقالب اسالمی تا مجاهدین انقالب اسالمی ایران، مصاحبە بهمن -

گروە اسالم خواە مخالف نظام شاە در ٥ا اندکی اختالف ببا توجە بە این سخنان، ی تباط آن چنانی باهم نداشتند. ولایران، این سازمان را بنیاد گذاردند. هرچند قبال" ار

بعدا" با ادامەء فعالیت "اسالم انقالبی" و باور بە والیت فقیه و رهبری آ. خمینی، آنان را گرد هم آورد.

، ٠٥٣٥نوشتەء دیگر در این بارە می نویسد: امام خمینی کە در اواخر مهر ماە مالک قرار دادە و آن هفت مسئلەء وحدت گروه های فعال را مطرح نمود، گفتەای را

گروە در چهار مورد با هم ائتالف کردند.

تأسیس حکومت اسالمی -٠

رهبری آ. خمینی -٢

مبارزەء مسلحانە -٥

. ، بەخاطر تغییر ایدئولوژیکیرانالق خجاهدین مازمان مخالفت با س -٣

شکل گیری سازمان انقالب اسالمی پدید آورندەء، جلیل درویشی - -

گروە گروە عبارت بودند از: ٥این

، یرانالق خجاهدین مازمان دا شدن از سجبا ٠٥٣٣گروە "امت واحدە"، سال -٠ کە رهبری آنرا، بهزاد نبوی برعهدە داشت. دتشکیل ش

82

گروە "توحیدی بدر"، حسین فدایی. -٢

گروە "توحیدی صف"، محمد بروجردی، سلمان صفوی، اکبر ترابی، حسن صادقی، -٥ند و دند کە در تهران و اصفهان فعال بود عطریان فر، از اعضای اصلی آن بودمحم

بودند. ارتباط با محمد منتظری در

منتظر قائم، حسن منتظر قائم و مرتضا الویری. دگروە "فالح"، محم -٣

گروە"فلق"، مصطفا تاج زادە، حسن واعظی از اعضای دانشجویان آمریکایی آن -٣ بودند.

از چند حوزەء فعال شهرهای اهواز، خرمشهر، ٠٥٣٣"منصوورون"، در سال گروە -١و دزفول تشکیل شد. غالمحسین صفایی دزفولی، محسن رضایی، محمد

باقر)عبداللە( ذوالقدر و علی شمخانی، شماری از اعضا و بنیانگذاران بودند.

یل دادند. یکیگروە "موحدین"، حسین علم الهدا و همفکرانش آنرا در اهواز، تشک -٥بود؛ کە بەنام "اعدام -مستشار آمریکایی -"پل گریم"از کارهایشان کشتن

انقالبی"، آن عمل را انجام دادند.

اولین شورای هماهنگی این تشکل، محمد سالمتی، صادق نوروزی، مرتضا الویری، محمد بروجردی، محمود بخشندە، محمد باقر ذوالقدر و محسن تحویلدار

د.بودن

زمان تشکیل این سازمان عبارت بودند از: بهزاد افراد مٶثر و تأثیرگذار در نبوی، محسن مخملباف، فریدون وردی نژاد، علیرضا شجاعی فر، پرویز قربانی،

حسن زیبایی محسن رضایی، علی شمخانی، محسن آرمین، عبدالحسین روح االمین،منتظر قائم، مصطفا تاجزادە، حسین نژاد، سعید حجاریان، حسین علم الهدا، محمد

واعظی، محمد عطریان فر و حسن صادقی.

این سازمان در روزهای آغازین پیروزی قیام بەنام "جنبش ملی مجاهدین"، غول عضوگیری شد. بعدا" دفاتری را در سراسر کشور گشود. و در میان جوانان مش

83

یمە مخفی و مسلح فعالیت ق ند و بەطریرا برگزی مجاهدین انقالب اسالمی نام .نمود

-سازمان نامشروع مجاهدین انقالب اسالمی ایران، سایت والیت -

انآن اسامی انگذاریهمچنین نوشتەای دیگر غیراز کسانی کە بەعنوان گروە بن ذکر شد؛ نامهای چون: مرتضا الویری، ذوالقدر، محمد بروجردی، علی عسکری،

زی و رووحسن سازگارا، بصیر زادە، صادق نری، ممحمد سالمتی، هاشم آقا ج مشایخی را هم عنوان کردەاند.

-٠١، ص ٣٥١طن امروز، شمارەء و -

اعضای مجاهدین انقالب اسالمی در تشکیل کمیتەهای انقالب و سپاە پاسداران نقالب اسالمی، اطالعات نخست وزیری و اطالعات ارتش، نقش برجستەای داشتند.ا

دلیل رشد صعودی این سازمان در بدنەء اجرایی باعث شد، فضایی بوجود بەهمین آید کە آنان ماندگار شوند.

-سایت والیت -

این سازمان هم با سپاە پاسداران و هم بە شکل سازمان یافتەء حزبی در یورش از یکی -بە کوردستان و بلوچستان، نقش مهمی ایفا کردند. محمد بروجردی

ردستان ایران(، در نزدیکیدر درگیری در شرق کوردستان )کو کەسپاە فرماندهان – ددر میان روستاهای اگریقاش و خاتون باغ و جادەء اصلی مهابا مهاباد

ە ک -سرهنگ ارتش و فرماندەء قرارگاە همزە –صیاد شیرازی و میاندوآب کشتە شد. لقخزمان مجاهدین ابەشیوەای مشکوک در تهران در نزدیکی منزلش کشتە شد و س

ن مجاهدین انقالب امسازقتلش را بە عهدە گرفت؛ از اعضای ارشد ایران )سمخا( )سما( بودند.

ن همچنین در کوردستان، تشکلی را بەنام "پیشمرگان مسلمان کورد"، از سوی ای اذیت و آزار، سازمان و با امکانات سپاە پاسداران تشکیل شد. کە از کشتار،

84

دام فعالین کورد، اعم از مدنی و غیرە مدنی، اعمال فراون ضد انسانی شکنجە و اع و ملی انجام دادند.

مسئوالن عالی سیاسی، سازمان دراین بارە حسین فدایی می گوید: با صالحدید ین انقالب، شاخەء نظامی انقالب بود. و حزب جمهوری اسالمی تشکیالتی دمجاه

دتاهایی کە ممکن راوانی بە انقالب نمودیم. کوففراگیر و عمومی بود کە خدمات اکثر افرد ما در چند جا کار بود روی دهند را کشف کردە و خنثا می نمودیم.

میکردیم. برای نمونە: من همزمان در کمیتە، سپا و سازمان بودم. در درگیری با ی کسانی کە تفکر جدایی طلبی داشتند؛ در کوردستان و بلوچستان، سازمان خیل

عال بود. ف

برای آموزش نفر دیگر ٥شهید قلنبر و رە می کرد.ازندان اوین را سازمان ما اد ن کشور رفتند. آمسلمانان افغانی بە

–مصاحبەء حسین فدایی،منبع قبلی -

. سازمان، مخالفت با تفکر لیبرالی بودفعالیت با اهمیت دیگر آزادیخواهانەء این مرکزی این تشکل می گوید: در زمان ریاست جمهوری بنی عضو شورای -مرتضا الویری

صدر، این سازمان غیراز مخالفت با نامبردە و جناح لیبرال، کار دیگری انجام نمی داد.

-٠٥١٠تیر ٥٠، ٢٠١٢دولت و انقالب، محمد حیدری، روزنامەء ایران شمارەء -

ودن والیت فقیه و آ. خمینی و اولیە برای عضوگیری در این سازمان، پیروی نم طشرو باورداشتن بە صدور انقالب اسالمی بود.

-وطن امروز منبع قبلی -

کە، برای نظارت و خمینی تقاضا کردە بودند مجاهدین انقالب، از آ. تعدادی از فعالینم راهنمایی، نمایندەء خود را بە سازمان بفرستد. راستی کاشانی کە آنزمان حجت االسال

ەء آ. خمینی در این سازمان بود.دماینناکنون آیت اللە است، و بود

85

در شهرستان کاشان متولد شد. از اعضای مدرسین حوزەء ٠٥١١ال سراستی کاشانی عضو مجلس خبرگان اول و دوم رهبری بود علیمەء قم و مسئوالن عالی این حوزە است.

تا حدودی فعالیت داشت. و در آستانەء پیروزی قیام ملت های موجود در ایران،

مسئلەء پیروی از آ. خمینی را بەطور جدی مطرح کرد و یکی از معتمدان ٠٥٣٥در سال بدین جهت بود کە در چند پست حکومتی مسئولیه های باال را عهدەدار شد. یکی وی شد.

از آنان نمایندء آ. خمینی در سازمان مجاهدین انقالب اسالمی بود.

-وگل، ویکی پدیا، دانشنامەء ازادسایت های گ - -

د. علی شریعتی و گمر دیری نگذشت کە در رابطە با روز جهانی کارگر و سال ولی بەدستور آ. خمینی نمایندگی آ. خمینی در این سازمان، اختالفاتی بروز کرد.

بەناچار باهمدیگر بطور موقت سازش کردند.

عد از انفجار دفتر نخست وزیری، محسن و دو روز ب ٠٥١١شهریور ٠١در رضایی در ظاهر استعفا داد و بە سپاە رفت.

در بعضی از نوشتەها و بخصوص در مصاحبەء حسین فدایی اشارە شدە کە در آن ولی در انفجار، کسانی شک داشتند کە مجاهدین خلق، اینکار را انجام دادە باشند.

-آنان از حسین تهرانی تردیدهایی وجود داشت. مورد سازمان مجاهدین انقالب اسالمیا و بهزاد نبوی مشکوک بودند. نبوی مخالفت شدیدی ب -کە بازجوی شناختە شدەای بود

تر مسئلەدار بود.ش، داشت و بی-آ. خمینی نمایندەء –راستی کاشانی

بەقول فدایی: نبوی در نشستی دوستانە، کە بحثی بەمیان آمدە، گفتە بود: ارتقا پیدا کردە است، ما هم در مچنانکە امام درس خواندەء و از فقیە بە مجتهد ه

مسئلەء سیاسی مجتهدیم.

مازبدین سوی بود کە مسئلەء نبوی آنقدر بزرگ نمایی شد کە، هاشمی رفسنجانی در نل کە گویا عام -ت بودکە کشمیریجمعە از وی پشتیبانی نمود. باتوجە بە این مشکوک

وی دادە شد. ولی بعدا" نامی از آن بردە نشد. ە، اوایل لقب شهید ب-انفجار بود

86

مطلب "سازمان نامشروع مجاهدین یای فقاهتی بەقول فدایی و نویسندەتفکر نیروه دد. انقالب اسالمی ایران" در سایت والیت، پروندەء نامبردگان، الزم است بەسر میز بازگر

خلی و خارجی، آن پروندە بایگانی شد.چون آنزمان بەخاطر شرایط ویژەء دا

میان نیروهای انتظامی ، آ. خمینی دستور داد، آن افرادی کە در٠٥١١/ ٠٢/ ٢٠در ی بنابراین دستور، شماری از اعضا ، باید عضو تشکیالتهای سیاسی نباشند.موجودند

ای مجاهدین انقالب از آن سازمان بیرون آمدند و بە عضویت سپاە و دیگر نیروه برای مثال: محسن آرمین و همفکرانش از بخش نظامی خارج شدند. انتظامی درآمدند.

این عمل تا حدودی سازمان را ضعیف کرد.

، نشست عمومی این سازمان یا ٠١تا ٠٣(، در روزهای ٠٢١٢) ٠٥١٠در فروردین . یدکنگرە برگزار شد. حجت االسالم راستی کاشانی گفت: "همتان بە سپاە بپیوند

،نیز این پیشنهاد را -حجت االسالم طاهری خرم آبادی -نمایندەء امام در سپاە پذیرفت. ولی بهزاد نبوی مخالف بود."

-٥١/٠١/٠٥١٠مصاحبەء حسین فدایی -

بیرون امام )راستی کاشانی( را قبول نداشتند از این سازمان یکسانی کە نمایندە سب بودند. سە گروە امت واحدە، نبوی و تح چپ مندند و بە جنانفر بو ٥٥گویا د، رفتن

رانش بەهم نزدیک بودند. ظو رفقایش و فالح، الویری و هم ن همفکرانش، فلق، تاجزادەگروههای دیگر بیشتر طرفدار رادیکالیسم و تندروی روحانیت و مخصوصا" آ. خمینی

بودند.

مانند: حسین فدایی، در میان جناح راست نیز، گروههای منصورون، کە کسانی لت میر حسیناقتصادی دو تاحمد توکلی بودند، در مورد سیاس ذوالقدر، محسن رضایی و

-وزیر کشاورزی کابینەء اول و بهزاد نبوی -تند. محمد سالمتیشموسوی اختالف نظر دااو شرکت وزیر مشاور در کابینەء اول و وزیر صنایع سنگین در کابینەء دوم بود.

اختالفات زیادی را در دولتی را در انگلستان در بخش خصوصی ثبت کرد و"پتروپارس" ات نظرات متفاوتی داشتند.حان برسر قانون کار و مسئلەء اصالنآپی داشت.

87

همەء این موضوعات دال بر این بود کە افراد این سازمان در دولت و ادارەء کشور، ای متغیر در جهان و جامعەء ایران، قدرت زیادی داشتند. ولی گذشت زمان و واقعیت ه

نظرات ایدئولوژیک و رفتار مسئوالن دولتی را، و کسانی کە در این سازمان بودند تا .شدنداز نظر فکری متحول حدودی

در این بارە محسن آرمین می گوید: اولویت های موجود در سالهای اوایل انقالب و ٥تا ٢ر میان وجود نداشت. بدین دلیل بعد از سرعت تغییرات، امکان بحث و دیالوگ را د

از گذشت انقالب با مسایل جدیدی روبرو شدیم.... آن اتحاد و هم رأی های قبلی، سال،موقتی بود و و نمی توانست پاسخگوی ضرورتهای بعدی باشد. سرانجام اختالفات در

سازمان سر بر آورد.

-٥١/٥/٢٥٥٢]روزنامە[ء انتخاب - -

می بدین طریق سازمان مجاهدین انقالب اسالمی بە سە بخش چپ، راست و نظا صحبت خواهد شد. ی آنهاتقسیم شد؛ کە بعدا" دربارە

انجمن حجتیە در جمهوری اسالمی -

پس از همەگیر شدن قیام و پیدایش پیروزی انقالب، انجمن دچار سستی شد. نیروهای . آموزش دیدەاش بە سە گروە تقسیم شدند

گروە اول: با انقالب همراە شدند. -

رف بودند. بیطگروە دوم: -

دند. شگروە سوم: منتقد انقالب -

علوی نیک، قم، زالل کوثر، ن، جریانشناسی انجمن حجتیە،علیا نسب، سید ضیا الدی - -.٢١، ص ٠٥١١

مت پادشاهی و تحمیل وپس از پیروزی قیام ملت های ایران و بەتاریخ سپاری حک ، در اساسنامەء خود تغییراتی ایجاد نماید. و با جمهوری اسالمی، انجمن تالش کرد

88

جمهوری اسالمی )ج. ا.(، بەطریقی هماهنگ شود. ولی آ. خمینی آنانرا قبول نداشت. چونکە آنان اعتقادی بە حاکمیت اسالمی نداشتند.

ربانی همراە آ. ،-کە مدتی عضو شورای نگهبان بود -بە قول آ. خزعلی هزار کادر ٥١شیرازی پیش آ. خمینی رفتە و از وی تقاضا می نمایند کە از

لیە، فعالیت های مارکسیست هاانجمن حجتیە و تشکیالت سراسری آنان بر عگیرند. چون آنان هم اطالعات بسیاری در مورد اسالم دارند، هم علیە ەبهر

سال تجربە دارند. ٢٣مبارزە با بهائیت

-٠٢١ە،شمارە راە تود -

ولی آ. خمینی پیشنهاد نامبردگان را قبول نکرد.

همچنین وزن این انجمن طوری بود کە، از آن تقاضا شد، در مورد قانون اساسی کە -نظر خود را بنویسد. بە گفتەء آ. مطهری بە نقل از سید منیر الدین حسینی

شار پیش تدر آستانەء ان، می گوید: -سی بودنمایندەێ مجلس خبرگان قانون اسا مادە شدەآء حسن حبیبی و ابوالحسن بنی صدر نویس قانون اساسی کە بەوسیلە

مطهری هم از انجمن تقاضا شدە بود، کە آنان نیز پیش نویسی آمادە بود، ازطرف کنند. انجمن نیز این کار را انجام داد.

-٢٣١اسالمی، ص خاطرات سید منیرالدین حسینی، تهران، مرکز اسناد انقالب -

مرتضا مطهری همکار نزدیک انجمن حجتیە بود. و اکثر سخنرانهایش را از تریبون آنان انجام می داد. و بخشی از نوشتەهایش، توسط آن انجمن چاپ شدە

بود.

"انجمن حجتیە قبل از انقالب، تز جدایی دین از سیاست را پیگرانە ادامە می ە انقالب تالش کرد پست های کلیدی و مهم را بدست گیرد؛ کداد و بعد از پیروزی

کردند. پس از انقالب در مرکز اسالمگرایان بنیادگرا، بەشدت با آنان مخالفت ساواک دست بردە، و اکثر اسناد مرتبط با خودشان را از بین بردند."

89

-سایت جهان امروز -

حصار، سید حسین حسین غیراز شیخ حلبی، سید رضا آل رسول، سید محمد سجادی، غالم حسینی، حاج محمد تقی تاجر، از رهبران و یسجادی، غالم حسین

فعالین اجرایی انجمن بودند.

-ت پاتوقیسیا -

دانشگاە و اهمیت های آن

، تأسیس گردید، دانشگاە مثل پایگاهی ٠٥٠٥از زمانی کە دانشگاە تهران در سال ت فراوانی در میان جوامع ایران پیدا کرد. قشر میری، اهفک، سیاسی، روشنعلمی

تحصیل کردە هم برای موقعیت صنفی خودشان و هم برای تغییرات در جامعە، با چپ و عدالت خواهانە کە بە وسیلەء استادان حاکمیت مسئلە داشت. تفکر و عقاید

دانشگاە، بخصوص در قسمت های قانون، سیاست و علوم انسانی مورد بحث بود.

نفر بودند و ٣٥دستگیری شماری از استادان و دانشجویان کە ٠٥٠١در سال شدند، اهمیت مسئلەء دانشجویی و اختالف معروف، -نفر ٣٥ –" نیز بە همان بعدا

یکی از -تقی ارانید. دادگاهی آنان و کشتن با حاکمیت را برجستەتر کرد.خواندە بود و استاد نخبگان ایرانی کە در کشور آلمان دکترای فیزیک اتمی

ئلەء ش، مسیسال از زندان ٢، پس از سپری کردن -برجستە و توانای دانشگاە بودحکومت و دانشگاە تبدیل شد. میان یجدی تر مخالفتدانشجو و دانشگاە بە

کر دنیا کە ارانی و همفکرانش منتشر می کردند، تأثیر فراوانی در تفوزین یمجلە تحصیل کردگان داشت.

-(، پهلوی اول )رضا شاە(، بە خاطر طرفداری از آلمان٠٢٣٠) ٠٥٢١در شهریور ، بەوسیلەء کشورهای متفق )شوروی سابق، آمریکا، و -در جنگ جهانی دوم

ید بریتانیا( از حاکمیت خلع شد و بە جزیرەء موریس در کشور آفریقای جنوبی تبع گردید.

90

یان دیگری حزب انفر با چپگر ٣٥روە اکثریت گ زندانیان سیاسی آزاد گریدند. تأسیس کردند. از آنزمان بە بعد دخالت ٠٥٢١مهر ٠١در تودەء ایران را

ود آزادی و فعالیت آزادانەء احزاب و ست، بەخاطر نبدانشجویان در سیا سازمانهای سیاسی پررنگ تر شد.

و رویدادهای و وجود فضایی نسبتا" باز (٠٥٥٢تا ٠٥٢١) سال در ایران ٠٢مدت ) دولت ملی آذربایجان و جمهوری حکومت محلییاسی بخصوص تشکیل دو س

دام از آنان در کوردستان( و اثرگذاری آنان در جوامع خودشان و ماندگاری هر کنخست وزیری د. محمد مصدق بر شدن همچنین تحمیل وذهنیت مردمانشان

تبریز، مسئلەء حاکمیت پهلوی دوم )محمد رضا شاە(، و تأسیس دانشگاەدانشجویان و دخالت آنان در سیاست و پیشرفت آگاهی در جامعە بیشتر از پیش

شد.

، و -( ٠٢٣٥)٠٥٥٢رداد م ٢١در -کودتای ارتش بە پشتیبانی آمریکا و انگلستان پهلوی دوم فراری از ایران و جنایات سلطەء کودتایی و دوبارە دنربرسرکار آو

اد مهمی در دین سال، رو. مصدق؛ در روز شانزدهم آذر آمحاکمەء ناعادالنە د، بە -معاون رئیس جمهور آمریکا -دانشگاە تهران در زمان سفر ریچارد نیکسون

ایران رخ داد.

دانشجویان بە بهانەء استقرار نیروهای نظامی در محوطەء دانشگاە پلی دآنان مور نرفتند.السهای درس ایتی خود را ابراز داشتند و بە کتکنیک، نارض

ای حملەء نظامیان قرار گرفتند و بسویشان تیراندازی شد. درنتیجە سە تن بەنامه، -ازطرفداران حزب تودە -، شریعت رضوی و بزرگ نیا-طرفدار جبهەء ملی -قندچی

کشتە شدند و عدەای زخمی و شماری نیز دستگیر شدند.

ی شد. هرسالە یاد آن روز و جان آن واقعەء خونین بەنام روز دانشجو نامگذار ،سال حاکمیت کودتایی ٢٣مدت راە دشگرامی داشتە می شود. رژیم باختەگانش

،-کە تعدادشان هم زیاد شدە بود -هیچگاە نتوانست سنگر نارضایتی دانشگاهها را بەطور کلی مهار نماید.

91

دوم و (، از طرف پهلوی ٢٥-٠٢١١) ٣٢-١٠٥٥فرم پس از بەشکست کشاندن ر کاربدستانش از سویی و فعالیت چریکی و مسلحانەء متأثر از جنبش های

ین دسویی دیگر،برآمدن دو سازمان مجاهمسلحانەء ویتنام، کوبا و الجزایر و.... از از دل دانشگاه ها را -٠٥٣٢-و سازمان چریک های فدایی خلق -٣٠٥٣در -خلق

داشت. لبدنبا

دانشجویان ایرانی در کشوارهای اروپایی و آمریکای ا،پرواضح است کە بعد از کودت شاە خیلی فعال بودند و علیە استبداد و سرکوب رژیم شمالی )آمریکا و کانادا(،

خارج و رمهم جنبش مقاومت جنبش دانشجویی دکنفدراسیون دانشجویان پایگاە پشتیبان جنبش دانشجویی در داخل نیز بود.

(، دانشگاهها و مدارس ٠٢٥١) ٠٥٣٥بخصوص پس از مهر ماە در اوج قیام مردمان ایران قلعەهای مهم اعتراضات بودند. بەهمین خاطر دانشگاە تهران همانند سنگر آزادی

بەحساب می آمد.

دفتر تحکیم وحدت

بهمن و آزادی نسبی در ایران برای مدتی کوتاە فعالیت های سیاسی و ٢٢پس از ن حاکمیت و جامعە بەسوی وضعیتی نوی ن گسترش یافتند.ن دانشگاهیافرهنگی درمیا

در رژیم شاە، ٣١دهەی سالەء ٥گام برمی داشتند. ترکیب زندانیان سیاسی در دانشجویان یا تحصیل کردگان دانشگاهی بودند.

ی و تشکیل شمار یاسیس ائلمس -کە تا حدودی ذکر شد -ە بە تاریخ دانشگاەبا توج .نددرون دانشگاهها چالش برانگیز شد وی سیاسی موجود در ایران گروهها و از تشکالت

سازمانهای ،شدند تدید کە دانشگاه ها مرکز مهم سیاسفضای جدر بەهمین خاطر .خود را سازمان دادە بودند اشکال گوناگون بەهم سراسری

ی اعضا و هواداران چریک ها -ل پر طرفدار بەنامهای دانشجویان پیشگامسە تشک و دانشجویان -طرفداران و اعضای مجاهدین خلق -سازمان دانشجویان مسلمان -فدایی

در دانشگاه ها فعالیت های چشمگیری داشتند. -طرفداران حزب تودە -دموکرات

92

بەاین سو در چارچوب "انجمن های ٢١دانشجویان اسالمگرای دیگر نیز کە از دهەی ان شبودند. هرچند آنان بیشترین تالش عالاسالمی" با توجە بە وضعیت موجود ف

با بیشتر مطرح ٠٥٣٥صوص در سال خب ٣١ههای چپ بود. ولی در دهەی وبرعلیە گر بخش از دانشجویان مسلمان فعال تر شدند. شدن آ. خمینی بەعنوان رهبر جنبش این

مام با "اتعدادی از نمایندگان شاخەی دانشجویی اسالمی دیداری ٠٥٣١در تابستان ذاشتند. اوگدیەی دانشجویی را با وی در میان احمینی" انجام دادند و تشکیل یک اتخ

نیز از ایدەی آنان پشتیبانی نمود.

-علی شکوری راد در مصاحبەای بەنام دیروز و امروز دفتر تحکیم وحدت -

دانشگاە در دانشگا امیر کبیر ٢٢در مرداد ماە همان سال انجمن های اسالمی تهران جمع شدند و مطالب "اسالم ناب و خط امام" و چگونگی تأثیرگذاری غرب و شرق

مورد بحث قرار دادند. چپ و ملی گرا را در دانشگاهها و مخالفت با جریانات

مادە شد. آ ٠٥٣١ی اسالمی در تابستان برنامە و اساسنامەی اولیەی انجمن ها ،محسن میردامادی ،: حبیب اللە بیطرفاولین منتخبین این شورا عبارت بودند از

. این افراد برای ادامەی کار "دفتر ادمحمود احمدی نژ ،سید زادە ،غر زادەابراهیم اصتحکیم وحدت انجمن دانشجویی" را برای خود انتخاب کردند. آنان بە مالقات آ.

ند. نموددەاش را در تشکل مذکور خمینی رفتند و از وی تقاضای نماین

افرادی کە با وی دیدار کردە آن خمینی از انتصاب فردی مشخص خوداری کرد.آ. نفر بودند. خمینی آنان را نزد علی ٣نفرە را ارائە کردند و خواهان ٠٣بودند لیستی

خامنەای فرستاد. سرانجام هاشمی رفسنجانی، محمد مجتهد شبستری، ابوالحسن بنیای نظارت در دفتر تحکیم وحدت را ایجاد صدر، موسوی خوئینها و علی خامنەای شور

کردند.

-کتاب خیانت بە امید -

برگزار شد و دربارەی زنجیرە نشستهایی میان شورای نظارت و شورای مرکزی اول مسایل مختلف صحبت کردند. در آن بحث و گفتگو تعبیر "خط امام" بەمیان آمد.

93

-منبع پشین -

نان آ. خمینی گوش می دادند و تفکر تند روانە و بحران دانشجویان تحکیم بە سخ زای خود را با وی قاطی می نمودند و در نشستهای خود مورد بحث و بررسی قرار می

سفارت آمریکا و انقالب فرهنگی تأثیر اشغال. این بحث و برخوردها در یورش و دادند بەسزایی داشت.

مختصری از برنامە و اساسنامەی دفتر تحکیم

تدوین ٠٥٣١برنامە و اساسنامەی دفتر تحکیم وحدت برای اولین بار در تابستان تکمیل تر و تصویب گردید. سپس بە ٠٥١١پس از مدتی نیمە تعطیلی در سال شد.

تأئید آ. جوادی آملی، خامنەای، صانعی رسید و بە آ. خمینی دادە شد. وی نیز آن را قبول کرد.

سنامەی تحکیم عبارت بودند از: اەی اسبندهای تصوین شد

* اعتقاد بە اسالم مکتبی.

اعتقاد بە اصول پنج گانەی مکتب اسالم. *

* اعتقاد بە اسالم فقاهتی بەعنوان مذهب راستین.

* اعتقاد بە والیت فقیە بەعنوان بازتاب اسالم راستین.

* اعتقاد بە قانون اساسی و انقالب فرهنگی.

د از: میسیون داشت کە عبارت بودناسنامەی تصویب شدە این دفتر شش کاسباتوجە بە

تشکیالت -٠

آموزش و تحقیقات -٢

تبلیغات -٥

انقالب فرهنگی -٣

94

حوزە و دانشگاە – ٣

جنگ – ١

شورای عمومی

با توجە بە تعداد را نفر ٥تا ٠ی ها از انجمن های اسالمی هر دانشگااین شور . بودشدە ل یتشک و عالی ترین نهاد اجراییویان دانشج

-دوگل، ویکی پدیا دانشنامەی آزاگ -

بل اشغال کردن سفارت آمریکا در تهران پس از تشکیل اولیەی دفتر تحکیم و ق . از فعالیت های جدی این تشکل بود. تعدادی از اعضای این تشکل بدنبال سخنان آ

دند.نمو اشغالنەی مذکور یورش بردە و آنرا اآبان بە سفارتخ ٠٥خمینی در مورد

پخش شد تأکید فراوانی مبنی آبانماە ٠١و ٢آ. خمینی در پیام خود کە در روزهای بر دشمنی آمریکا کرد و آنرا بعنوان توطئەگر علیە حکومت جدید ایران متهم کرد.

در ٠٥٣٥در سال کە آ. خمینی از ایران تبعید گردید ٠٥٣٥نماە سال باآ ٠٥روز همان روز بەسوی دانش آموزانی کە برای همبستگی با دانشجویان اعتصابی و معترض

بە دانشگاە آمدە بودند تیراندازی شد و عدەای کشتە و زخمی شدند.

. سناریوی حملە بە سفارت آمریکا نیز در یک سال بعد در همان روز شکل گرفت یا گر رویدادی ناگوار برای سفارتا ،بین المللی یها کنوانسیون تونولی باتوجە بە م

ا میزبان مسئولیت حفاظت آنان رکشور ،کنسولگریهای کشوری در کشور دیگر رخ دهداکثر ،بر عهدە خواهد داشت. ولی متأسفانە در جمهوری اسالمی تازە تأسیس شدە

دند.توطئە و جنگ جستجو میکر ،کاربدستانش اهدافشان را در تولید ناآرامی ها

را روحانیت بخصوص آخوندهای بنیادگ راعمال دولت موقت کە مغایر با تفکبیشتر در نتیجە در اعتراض بە آن بود کە برای آ. خمینی و همفکرانش قابل تحمل نبود.

٢موقت بعد از ت، دولبود م متقابلارضد عرف دیپلماسی و حق احتکە عمل نادرست ماە استعفا داد.

95

تفکر توطئەی دانشجویان ضد ،ە بە آمریکا بەخاطر حاد بودن مریضیشرفتن شا و بخصوص نامگذاری آن حملەی زشت از امپریالیست و پشتیبانی بعدی بیت رهبری

سوق داد. رویاروییضعیت ایران را بەطرف فاز و آ. خمینی بە "انقالب دوم"سوی

جویان تحکیم آنرا رهبری می نفر از دانش ٣١تا ٥١پس از اشغال سفارت آمریکا کە : کردند با همکاری موسوی خوئینها در سفارت مستقر شدند. در میان آنان کسانی چونمحسن میر دامادی، ابراهیم اصغر زادە، عباس عبدی، معصومە ابتکار، حاتم قادری،

آنان شورای دومی را تشکیل محمد رضا خاتمی، محمود احمدی نژاد و.... وجود داشتند. ربودند برای انجام کارهای دیگر د علی وقاری و.... د کە سید عباس نبوی،دادن

دانشگاهها و مقابلە با تشکلهای دانشجویان سیاسی مدنی و غیرە اسالمی. آنان طرحن کرد بە بهانە "استقالل دانشگاهها" یا بەمعنی واقعی تر "اسالمی بستن دانشگاهها

اجرا کردند. فشار بر دانشجویانبە عنوان تکمیل سناریوی را دانشگاهها"

مورد توجە و ٠٥٣٢بستن دانشگاهها نیز بعد از پیام آ. خمینی بەمناسبت نوروز اسالمی ،مادەای از "سالم سازی دانشگاهها ٠٥تأکید قرار گرفت. در بخشی از آن پیام

سخن بە میان آمدە بود. ،وحدت حوزە و دانشگاه" و کردن آنان

ند بیشتر از آ. خمینی سٶاالتی را مطرحدام اعضای تحکیم تشویق شاز آن پی پس نمایند کە نتیجەاش "انقالب فرهنگی" را بەبار آورد. دستور دادە شد کە تا آخر

خرداد ماە فعالیت در دانشگاهها تمام شود.

د را بر علیە خو یملە، حکیم و انجمن اسالمی های همردیفشولی از اوایل بهار تح دانشگاهها بەسوی طنش و ناآرامی و درگیری سوق و آغاز کردند اندیشویان دگردانشج

کاربدستان اسالم ر با همکاری گیجە تحکیم و انجمن های اسالمی دیدر نت .دادە شد .را سرکوب کردند. پس از آن عمل زشت و نادرست دانشگاهها بستە شدند آنانسیاسی

گردید. تولیدشگاهی" ی" تشکیل و "جهاد دانستاد "انقالب فرهنگ

96

، دفتر تحکیم پایەهای خود را قوی کرد و ٠٥٣٢پس از بستن دانشگاهها در تابستان تالش برای تکمیل کردن اساسنامەاش را شروع کرد. برای کادر سازی و گسترش

آموزشی و تحقیقاتی با شرکت افراد متخصص را شروع کرد. تشکیالتی دورەهای

بەهمین خاطر:

یبانی از تشکیالت انقالبی ازطریق همکاری نیروهایش، * پشت

فرهنگی در راستای تقویت تئوریک نظام، -* انجام دادان کارهای فکری

ن دانشجویان برای جبهەهای جنگ، * سازمان داد

* تشکیل شورای موقت برای ادارەکردن دانشگاهها و همکاری با بە جریان افتادن دانشگاهی، دجها

ادی از اعضای تحکیم در ستاد انقالب فرهنگی، * عضویت تعد

مجموعە اقداماتی بودند کە تقویت سازمان دانشجویی دفتر تحکیم وحدت را رقم زد.

سالمیامهوری جزب اختالف تحکیم با ح

( تأسیس شد. وی ٠٢٥٢) ٠٥٣٥در زمستان حزب جمهوری اسالمی همچنانکە ذکر شد، دانشجویی م می دانست. و میل داشت تشکیالتبەطریقی خود را مخالف دفتر تحکی

حزب وی کنترل نماید. ولی تحکیم با دانشگاهها را بەنح شد وحزبی خود را داشتە با همکاری الزم را نکرد. شورای مرکزی این تشکل با شاخەی دانشجویی جمهوری اسالمی

المیسامهوری جزب اختالفات بەحدی بود کە ح تضاد شدیدی پیدا کردند. زبح اینبدون همکاری تحکیم بەشیوەی مستقل با انجمن های اسالمی دیگر برنامەهای خود را

اجرا می کردند.

و نمایندەی مجلس سالمیامهوری جزب حسن آیت دبیر سیاسی ح کتردر آن زمان د گمانە زنی را دامن زد کە انقالب فرهنگی بهانەای بەنفع گروە ،-دور اولدر –شورا

خاصی بود.

97

.منتشر نمود سالمیامهوری جزب شدیدالحنی علیە ح یدر این رابطە بیانیە تحکیم درحالی بود کە تحکیم مخالف دعوت محمد حسین بهشتی بود. افرادی در هر رفتاراین

حشمت اللە طبرزدی، و تحکیم بودند. سالمیازب جموری دو طرف خواهان همکاری ح د بودند.ارفاآن یعلی احمدی، حسین محمدی و....از جملە

شایعەی عدم صالحیت شورای مرکزی تحکیم را پخش کرد. سالمیامهوری جزب ح کرد. ولی عذرخواهی سالمیامهوری جزب شورای مرکزی تحکیم طی نوشتەای از ح

٠٥١١تیر ٥در درون تحکیم بوجود آمد. پس از انفجار این حزبجناح موافق و مخالف اری از همفکرانش منجر شد اختالفات تا حدی کاهش کە بە کشتە شدن بهشتی و شم

یافت.

و انجمن های تحکیمدفتر ( دانشگاهها باز شدند. ولی غیراز ٠٢١٢) ٠٥١٠در پاییز ن آدر .ندگراندیش قدغن شدکمیت فعالیت تشکل های دانشجویی داسالمی طرفدار حا

تشکلهای اسالمی زمان تحکیم از طرف سلطەگران پشتیبانی مادی ومعنوی می شد.، تالش می کردند.-کە همان اسالم سیاسی بود -برای تثبیت تفکر آ. خمینی

م بە سیاستدفتر تحکیورود

همزمان با فعالیت جدی و همە جانبەی تحکیم بەعنوان تشکل دانشجویی کم نظیر ا ههدانشگا مریکا وشرکت در انقالب فرهنگی درکە با اشغال سفارت آ ،در تاریخ ایران

و در مواردی نظامی نیتشکلی توانمند و مد میتوان همانند ،و مراکز دانشجوییجودیت جمهوری ودر دهەی اول مو تقویت اسالم سیاسی ت با روحانیت بەعنوان مشارک آورد. باسالمی بەحسا

این تشکل در دورەی دوم انتخابات مجلس شورای اسالمی از راە لیست وارد ت ردید و تشکل توانمند دانشجویی را از انتقاد و نارضایتی نسبرویدادهای سیاسی گ

شد. هبری آ. خمینی همراەربە و با روحانیت بە استبداد دینی جدید منحرف کرد

98

بخش هشتم

اسالم انقالبی

مجاهدین خلق پس از انقالب

مجاهدین خلق و والیت فقیە

مجاهدین خلق و پیش نویس قانون اساسی

خلق و انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی مجاهدین

آمریکا و مجاهدین خلق اشغال سفارت

قانون اساسی و مجاهدین خلق

کاندیداتوری رئیس جمهوری مسعود رجوی

حقوق ملیت های ایران در برنامەی مسعود رجوی

پشتیبانی کوردها از برنامەی رجوی

ی هیئت نمایندگی خلق کورد ٢اطالعیەی شمارە

اطالعیەی کوملە

دیدگاە حزب دموکرات کوردستان )ایران(

انتخابات اولین مجلس شورای ملی و مجاهدین

انقالب فرهنگی و مجاهدین خلق

جنگ بهانەی بزرگ برای سرکوب

99

مجاهدین خلق و حرکت مسلحانە

دو دیدگاە اسالمی تقابل

اسالم انقالبی

خورشیدی بسیاری را بەدنبال خود کشید و در ٣١و ٣١ی کە در دهەی ب"اسالم انقال "جهش" بود، یکی عقیدتی و وەسوی ورطەی کنونی سوق داد حاصل دنهایت ایران را ب

ری سازمانی. گدی

ن ورای قوانین اسالمی را بە روحانیخمینی انجام گرفت کە اجروح اللە اولی توسط شان برای کە مخاطب چند قرن ا دستگاە سلطنتساخت و رابطەی آنها را ب موکول

ی را از حالت یواست اجرای این قوانین بود قطع کرد. وی با این کار اسالمگراخدرخارج کرد و بە آن رنگ انقالبی زد. "محافظە کار"

جهش دوم سازمانی بود و توسط مجاهدین خلق و با الهام از احزاب کمونیست انجام طرح توتالیتر وژی فرصت داد تا سازمانی فراخورپذیرفت و بە طرفداران این ایدئول

خود پیدا کنند. نکتە در اینجاست کە این دو جهش مکمل هم بودند. ولی در یک جا " عی تعادل و ضعف درونی کرد.ن اسالمگرایی را از ابتدا دچار نوواقع نشد و همی

مجاهدین خلق پس از انقالب

خورشیدی بەشدت سرکوب شد. اکثریت ٣١سازمان مجاهدین خلق ایران در دهەی قریب بە اتفاق رهبران و کادرهای برجستەی آن بەقتل رسیدە)شهید( شدند یا زندانی

بود. وی با ەمسعود رجوی جان سالم بدر برد آن فقطنفر اعضای رهبری ٠٢بودند. از مخصوصا" محافل و مجامع حقوق بشرجهانی مخالف اعدام و فشار کشورهای خارجی و

یافتە بود. خفیفت بە حبس ابد شدر سویس حکمرترین آنها ثمٶ

100

در این بارە می نویسد: در اولین -زمان حال مجاهدین خلق -هفتە نامەی مجاهد مسعود هم دستگیر شد و در اولین گروە مجاهدین در ،٣١موج دستگیری ها در سال

ری فراوان )درونی و ولی رژیم شاە فشا دادگاە شاە خائن بە اعدام محکوم گردید.یببین المللی برای جلو گیری از اعدام مجاهدین( کە یکی از آن فشارها، سفر آقای

حقوق دان دیگر بە تهران بود کە از اعدام ٠٣وبە" نمایندەء پارلمان سویس و "گر مسعود رجوی منصرف شد.

وحانیون ی دوم هم نزد رویشینەء مبارزەءخونین با رژیم پهلاین سازمان بە علت پ این تشکل بەسرعت رشد م بود.اهم مردم مخصوصا" دانشجویان دارای اعتبار و احترو

-بەعنوان رهبر انقالب و مردم ایران -کرد. این سازمان پیروزی انقالب را بە آ. خمینی تبریک گفت.

مجاهد در اول مرداد ماە نوشت: " آیت اللە خمینی در حساسترین مقطع ەینشری ا بە او دادند." رمردم لقب امام ،بلور شرف و آزادیارزە، بعنوان تاین مب

-، گوگول، ویکی پدیا٠مجاهد، سال اول، ص -

هفتە با آ. خمینی دیدار کردند. مسعود رجوی و موسا خیابانی ٠٥٣١در تابستان تە هزار نسخە باال رف ٣١١د. انتشار آن تا شمنتشر می زیادنامەی مجاهد در تیراژ

یدەهای ب بە رهبری قاطع "امام خمینی" ابود. آنان علیرغم پشتیبانی از انقالسازمانی خودشان را از طرق گوناگون در سراسر ایران تبلیغ میکردند و "مجاهد" با

اهیمت ترین تریبون این سازمان بود.

دادهای سیاسی و غیرە سیاسی نقش بسزایی مجاهدین تالش فراوان نمود در روی مهوری اسالمی این امکان را بە ولی روحانیون عضو شورای انقالب و حزب ج د.نایفا ک

ن نداد.آ

مجاهدین در زمان یورش و سرکوبی خلق های ایران بخصوص کوردها، عرب ها و ترکمن ها موافق نبود و در کوردستان نقش مثبتی ایفا کرد. آنان قبل از حملە بە

، -کە بە تعبیری جهاد هم گفتە می شود -آ. خمینیکوردستان توسط نوعی فتوای

101

ن خونریزی را پیشنهاد نامەای برای نامبردە فرستادند کە در آن راەحل آرام و بدو .نمودە بود

آن نامەء سرگشادە کە برای آ. خمینی نوشتە شدە بود، قبل از درگیری های پاوە ورایی را پیشنهاد نمودند، آمدە ش طرح راەحل ٠٥/٣/٠٥٣١بود. در بخشی از نامە کە در

بود کە:" مهمترین مسئلەی کنونی سیاسی در کشور، مسئلەء ملیت )خلق( هایرداختە کوردستان، گنبد، بلوچستان و خوزستان است کە متأسفانە تا کنون کمتر بەآن پ

بە موضوعات آنجاها را مشاهدە یرسیدگی آنچنان شدە ومسئوالن و دستگاههای زیربط .نکردەایم

وجود دارد. جنگ داخلی بە شاهمیت دارند کە امکان دخالت ارت این مسایل آنقدر الت ، این مشکفاجعەء ملی منجر میگردد. این درحالی است کە بەشاهدی تمام تاریخ

وەء سرکوب و خونریزی حل نمی شود. همچنین کدام یهیچگاە بە دخالت نظامی و بەش را می ریزد، می تواند مشروعیت داشتە باشد.نیروی نظامی کە خون مردم بی پناە

اکنون اگر بەصورت اصولی مردمی و انقالبی و اسالمی بە مسئلەء ملیت ها )خلق . ها(، نگریستە شود بدون کمترین دخالت ارتش و خشونت می توان راە چارەای پیدا کرد

و بدور از خدشەناپذیر جمهوری اسالمی دوناەحلی کە در چارچوب تمامیت ارضی برنیروهای انقالبی نیز از این طریق از هرگونە بدون شک تمامی ،هر نوع جدایی طلبی

یاری و کمکی دریغ نخواهند کرد.

ەای، راە خشونت نیست. راە حلی انقالبی بنیادی، مسئلەء کوردستان بەهیچ شیو مامیت چوب ترر داخلی آنان درچاوحق تعیین سرنوشت و ادارەء ام نبەرسمیت شناخت "استارضی کشور و....

-٠٥٣١مهر ٠ص ٥مجاهد شمارە -

والیت فقیە و مجاهدین

"روحانیت شیعە بر سر تحت عنوان یامی برای روحانیت مبارزدر پخلق مجاهدین سال بحث ٠٥١١دوراهی تاریخی"، از والیت فقیە و دخالت در کارهای اجرایی بعد از

102

ظلم دانستەاند کە عداەی خود را پاک بدانند و دیگران را را ن می نماید. در آن پیام ای نحس و نجس انگارند.

در نرا تصویب نمود "مجلس خبرگان "فقیە جامع الشرایط ور کەشبرای ادارەء ک کە مسایل پر تنش و پیچیدەء کنونی و انداند. چنیدرست نم را دنیای مدرن امروز

میت ها تنها برای یک فرد با توجە بە اب و رهچوربدون چا انتظارات و پیشرفت هاخارج و نقش ژئوپولتیک و سیاسی در جهان بەطور عموم و خاورمیانە بخصوص با

واقعیت ها همخوانی ندارد.

بە وی ردە و اقتداهمچنین این پیام خطاب بە کسانی کە "امام خمینی" را مستثنا ک او انسان است و انسان هم "جایزالخطا". . چونانگارندا مشروع می دانند نادرست می ر

یان میرساند کە :"اگر سنت انقالبی و امجاهدین این پیام را با این جملەها بەپ مردمی تشیع را مد نظر قرار ندهید و برای شهیدان انقالبی احترام نگذارید و سرمست

رجە چندم بە همدستان د و نفی کردەاید دتشوید خودتان را با شو نیرو از قدرت کسانی تبدیل می شوید کە بە قدرت می رسند."

-٢و ٠صفحات ٥مجاهد شمارە -

انیت برای تصاحب قدرت همەجانبە ست کە در آنزمان مجاهدین تفکر روحپرواضح ا و خودش هم بە طریقی با را برای پیادەکردن اسالم سیاسی درست نمی دانند.

کە تعدادی از کادرها و -ا محکوم کردن حقوق بشربزرگنمایی خطر "امپریالیزم" و حت "توطئە امپریالستی" ، بە-سازمان را از مرگ نجات دادە بود اعضای فعال و مسئول اول

دانست کە راە را برای سلطەء شوم هموار میکرد. یم

می کرد کە:"سیاست حقوق بشری می خواهد صورت زشت راین سازمان فک " امپریالیزم را بپوشاند

-٢ و ٠فحات ص ٣مجاهد شمارە -

103

مجاهدین خلق و پیش نویس قانون اساسی

در پاریس در مورد مجلس مٶسسان بحث شدە و در آنجا نیز طرحی در مورد قانون طرح پس از پیروزی قیام، در شورای انقالب دوم اساسی از سوی متخصصین آمادە شد.

نبود. پدیدەای بەنام "والیت فقیە" ەنوشت در آن .نامبردە بە بحث گذاردە شد

در کنفرانس مطبوعاتی در تهران در پایگاهی ٠٥٣١مرداد ٢مجاهدین روز سەشنبە یشنهادی ابراز پرات خود را در مورد قانون اساسی بەنام جنبش ملی مجاهدین نظ

کردند.

و ههای زندگین اساسی بنیان و رادر این بارە گفتە بود: تدوین قانومسعود رجوی این سرنوشت محاکمات، اعمال دادگاه ها و نابرتباطات آیندمان را ثبت خواهد کرد. برا

متهمینی کە دادگاهی می شوند جای بحث و تأمل دارد. الزم است جامعەمان را همانند احل آیا بە س یک کشتی بدانیم کە با تدوین قانون اساسی معلوم میشود بە کجا میرود.

مق تفرقە و تفاوت، تشنج، جامعە، آزادی برابری یا بە عکس بەسوی ع نجات و رهایی هرج و مرج و وابستگی.

الزم است بدانیم بهترین روش دست یابی اجتماعی مارا بەکدام سو می برد. جامعەء بی طبقەء توحیدی یا تفکر ایدآلی مخصوص امام زمانی. آیندەء جامعە روشن

می روی و اهداف نامعلوم است. آیا آن زیر بنایی کە نیست. نمی دانی بە کدام سمتالزم است جامعەء یا تغییر نماید؟ می سازیم بە وسیلەء چە افرادی باید ادارە شود

د.نزنان، فقرا، کارگران و کشاورزان باشند و آنرا پشتیبان بە حساب آور

مایەداری در ما می خواهیم در آیندە اقتصاد کاالیی و اقتصاد سودجویانەء سر د بهتر نیست ما بدانیم کە مالکیت جمعی تولی عرصەء بین المللی بەکلی طرد شود.

ستم زدە در نهایت جای خود را بە یاست از مالکیت خصوصی؟ یعنی جامعەبهتر جامعەء بی طبقەء توحیدی بدهد. جامعە تحت رهبری امام مستحکم شود؟ این هدف

البی چە می خواهیم؟نهایی ماست. ولی در این مرحلە انق

104

. انقالب ما ضد استعماری و امپریالیستی و اشغاگری استبدادی و دیکتاتوری است باید از این مرحلە تماما" عبور کنیم و بە مرحلەای دیگری برسیم. بنابراین هنر این

نیست کە شعار ضد ستم دهیم.

ن گفتە کە گویا در قمآ. طالقانی کە روز سی تیر امسال در مورد سە مسئلەء مهم سخو ضد از آن بحث بەمیان آمدە است کە: ما ضد استبداد از هر نوعش و ضد اشغالگری

تبعیضیم.

قانون اساسی ما بر ضد امپریالیست بودن زیاد پافشاری نکردە و آن آزادی کە شهیدان برایش خون دادندکە آزادی از رهایی بار ظلم و ستم، آزادی خلق ها از ستم

ضاعف، آزادی زن، آزادی فعالیت سیاسی و مطبوعاتی، آزادی عقیدە و بوجود آمدن م نفس بکشند، در آن دیدە نمی شود. دنتوانن فضایی کە فرزندان ما

چون آزادی و رهایی جوهر تاریخ انسان و روند تاریخ همیشە بەسوی آزادی است. ریم و در برابر آن می ایستیم.انتقاد دا با توجە بە این دیدگاە ما از قانون اساسی

رجوی نظام شورایی را تنها روش اسالمی ادارەء جامعە می دانست و در حوزەء سیاسی همانند اصلی خدشە ناپذیر و قرآنی بە شکل حکومت اسالمی و تأسیس دولت

بە تفسیر آ. طالقانی در سورەء "نازعات" کە اسالمی قلمداد می کرد. وی با توجە نیز آن را پخش نمود بود، گفت: مسئلەء شوراها را برتابید. تلویزیون

کارند کە از این اصل و پشتیبانی آ. طالقانی دستانی درچون علیرغم تأئید امام ز و از تشکیل نظام شورایی جلوگیری می کنند. آنان هر رو بنیادین اسالمی سرباز زدە

شوراها را بگیرند. نامبردە با توجە در جایی آشوب بەپا می کنند تا جلو ادارەء نظامگفت: این متمم قانون اساسی سابق با اصل سوم قانون جدید، ٢٥و ٢٢و ٢٠بە اصول

سال از قانون پشین عقب تر است. ٥٢ قانون،

پنجم کە در مورد خلق ها است رجوی می گوید: آنچە در اصل ١همچنین در مادەء ە شدە کە ملت و قوم های متفاوت حقوق همسان با توجە بە سورەء حجرات سخن گفت

)برابر( دارند، بەهیچ وجە کافی نیست. مگر در قانون سابق نوشتە نشدە بود کە :

105

ت. ملی موجود اس یچونکە مسئلە تمامی ملت در برابر قانون برابرند. این کافی نیست. بە نون اساسیآوردە شدە، موافقیم. ولی باید در قا اگر بدرستی باتوجە بە این ایدە

ت خود را تعیین کنند.صراحت نوشتە شود؛ آنان در ادارەء داخلی خودشان باید سرنوشو خوزستان. بلکە در همەء جا و بلوچستان هموطنان ما در کوردستان، گنبد، نە اینکە

ها استانها. نظر ما بە تمرکز گرایی کە تا کنون در ایران وجود داشتە نیست. غیر از اینکارگری، کشاورزی، سیاست خارجی و.... نیز موردبررسی قرار ،دی، نظامیبحث اقتصا گرفتە بود.

در همان لحظاتی کە کنفرانس رو بە اتمام بود، فردی زخمی وارد می شود. نفر دیگر هنگام چسپاندن ٢این فرد همراە باخبر می شوند. خبرنگاران از موضوع

چاقو زخمی شدە بودند. اعالمیەهای انتخاباتی از سوی کسانی با

-٠٥٣١مرداد ٠٣، دوشنبە ١، سال اول، ص ٥مجاهد شمارە -

قانون اساسی مجاهدین خلق و انتخابات مجلس خبرگان

برای بحث و بررسی بر سر پیش نویس قانون اساسی تصمیم گرفتە شدە کە هران و شماری از انتخابات مجلس خبرگان برگزار شود. مجاهدین کە پایگاهی قوی در ت

های اکاندید ومذهبی -همراە چند تشکل دیگر جبهەای ملی ،شهرهای بزرگ داشت مشترک داشتند.

هم از فضای جدید استفادە کرد و هم بە خاطر پشتیبانی ولی حزب جمهوری اسالمی ی آ. خمینی در کمیتە و سپاە پاسداران بیشترین اختیارات را داشت، بخصوص در شورا

ا بەهمین خاطر با هر ترفندی شدە، اکثریت این مجلس ر بود.از همە قدرتمندتر انقالب در دست گرفت.

پس از انتخاب .آنانمودندن لت کوردم در مورد کاربدستان وقت حق کشی فراوانی ، او را بە مجلس خبرگان قانون -نمایندەی اول استان آذربایجان غربی -دکتر قاسملو

اساسی راە ندادند.

106

مجاهدین خلق با جنبش انقالبی مردم ایران )جاما(، جنبش مسلمانان مبارز و سازمان اسالمی شورا )ساش(، دە کاندیدای مشترک داشتند کە عبارت بودند از: آ.

طالقانی، د. حبیب اللە پیمان، د. علی اصغر حاج سید جوادی، مسعود رجوی، د. کاظم ، -روحانی -غفوری گلزادەعلی هرە صفار زادە، د. سامی، م. عزت اللە سحابی، خانم طا

د. ناصر کاتوزیان و د. عبدالکریم الهیجی.

ە این ائتالف از نتیجە انتخابات ناراضی بودند و در نامەای سرگشادە برای آیت الل العضما خمینی، از مخدوش بودند انتخابات در تهران و تقلب و سوء استفادە از قدرت

فقرە شکایات و ابطال صندوق ها ازسوی بازاریان را مثال ٢١١د. آنان را نوشتە بودن کە در نتیجە این مجلس نمی توان نمایندگی تفکر انقالبی نسل جوان و ند،آوردە بود

روشنفکران مسلمان باشد.

مردم انقالبی همچنین این مجلس نمی تواند جوابگوی مهمترین خواستەهای مادە را برای ٠٢قانون اساسی باشد. این چهار تشکل مسلمان در چارچوب تدوین

راەحل مشکالت خلق های موجود در ایران و قانونمند کردن بنیاد همزیستی بدون خشونت را پیشنهاد کردە بودند.

-٣مجاهد شمارە -

جداگانە نظرات خود را در مورد مجلس خبرگان قانون اساسی در مجاهدین بعدا" وان "خبرگان در ترازوی داوری" را بدین گونە نوشتند: نسبت بە بحثمطالبی تحت عن

و بررسی قانون اساسی در این مجلس، نحوەء انتخابات و برخوردها، بحث برسر دو کە -و اسالم مهدوی -مجاهدین طرفدار آنست –اسالمی علوی نوع اسالم است.

ند. ، بە جامعە تحمیل می کن-بنیادگرایان و اکثریت کاربدستان

ما بەهیچ وجە این استدالل را کە بە خاطر کمبود وقت و طول :آنان ادامە دادند کە در مجلس جدید و خودجوش بەنام خبرگان را بەجای مٶسسان قبول کشیدن بحثها

نداریم.

107

ضد امپریالستی، ضد ردن قوانین بنیادیآنان این مجلس را برای تصویب ک ی ارزش می دانند. استعماری و ضد تبعیض را ب

پافشاری می -جهت ارزش گذاری -مجاهدین برسر نظام شورایی، آزادی و عملکرد کردیم این مالحظە خاب ترا ان اسالمیکند و می گوید: آنزمان کە بە رأی آری جمهوری

کە جمهوری اسالمی آری، استفادەء نادرست از اسالم هرگز. داشتیمرا

-١مجاهد شمارە -

خلق اشغال سفارت آمریکا و مجاهدین

(، عدەای از دانشجویان بنیادگرا کە خود را ٠٢٥٢) ٠٥٣١در سیزدهم آبانماە ،با پامال کردن -همچنانکە قبال" اشارە شد -دانشجویان خط امام معرفی می کردند

حقوق بین المللی سفارت آمریکا را اشغال نمودند.

٠١در شمارە م آنان پشتیبانی گرمی بعمل آورد.سازمان مجاهدین خلق از اقدا مجاهد صفحات ویژە در رابطە با اشغال سفارت آمریکا در تهران منتشر شدە بود کە در

مانشت صفحەء اول عبارت:"شور ضد امپریالیستی خلق قهرمان ایران خروشان باد" بەچشم می خورد.

آبان در سالگرد ٠٥بود: صبح روز مجاهد در مورد این رویداد قانون شکنانە نوشتە قتل عام دانش آموزان، شاهد تسخیر یکی از النەهای جاسوسی آمریکا در ایران بودیم.

بدین سان صدها نفر از دانشجویان خط امام، پس از راهپیمایی چند دقیقەای با رهایی بە طرفداری از امام خمینی و ضد امپریالیستی و آمریکا، آن مرکز جاسوسی اشع

ا تسخیر نمودند.ر

آن نشریە نوشت: راهپیمایی مردم در شهرهای مختلف، نشانەء "خشم مقدس" علیە کە در آتش زدن پرچم این کشور تبلور پیدا کرد، خودنمایی می کند.است آمریکا

108

زیر عنوان "در ایران باز هم انقالب است'، سخنان آ. خمینی را چاپ ٥ یفحەدر ص د: کردە و می نویس

در ایران باز هم انقالب است. انقالبی بزرگ تر از انقالب اول. در این انقالب -٠ شیطان بزرگ آمریکا است.

و عملکردهای مخفی وجود دارند کە در این سفارتخانە برنامەریزی امروز توطئەها -٢تمام توان، یفە دارند با ن، دانشجویان و طالب علوم دینی وظدانش آموزا می شود.

شاە کەدهند و آمریکا را وادار کنند و اسرائیل گسترش مریکایورشهای خود را علیە آ مخلوع و جنایتکار را تحویل دهد.

ارتباط ما با آمریکا، مانند دزدیدن مال با دزد است. ملت برای همە چیز آمادە -٥ است.

ارتباط هرچە زوتر االها)یاربی( اینما با آمریکا، چە سودی دارد. بارادامەء ارتباط -٣ قطع شود.

تعداد زیادی شعار ضد آمریکایی کە همگی از نابودی ٥تا ٠همچنین از صفحات آمریکا، جنگ و کشتار و بوی خون می داد را چاپ کردە بود مثل:

آمریکا، آمریکا دشمن خون خوار خلق مجاهد، مجاهد، حامی پیکار خلق

با خطی درشت نوشتە شدە بود کە"مبارزە با آمریکا ٥ەء در زیر صفح شعار دیگری (، در بیدادگاه های شاە فریاد ٠٢٥٠) ٠٥٣١: ما از سال باز مینویسدو کلید رمز ماست".

می زدیم، دشمن اصلی آمریکاست.

بدین بودند آ. خمینی را درج کردە نیز متن تلگراف بە ٠٢در صفحەء بخش اسالمی و ضد امپریالستی ایران، در راە درست مضمون:"اکنون کە انقالب رهایی

و می خواهد ریشەهای استعماری و آمریکایی شاە خائن را از خود بطرف صعود می رودد نماید." س تی را از آنانشبیخ ببرد و جلو هر گونە راە بازگ

109

فرزندان مجاهد تو خواهان عزم و ادامەء رسالت شما هستند و جان ناقابل خود کە کمترین بخشش برای آزادی است بە این مردم و مکتب برسر دستمان می گذاریم و

می داریم: چشم آمادەء فداکاری هستیم و با امکانات کم سیاسی و نظامی مان اعالمامام هستیم تا ریشە کن کردن همەء بنیادهای امپریالستی و قاطعبراە فرمان

صهیونیستی.

٠٣/١/٠٥٣١مجاهدین خلق ایران،

-٠٥٣١آبانماە ٢٠شنبە ود ٠١نشریە مجاهد، شمارە -

خلق قانون اساسی و مجاهدین

مجاهدین باتوجە بە سە دیدگاە آ. طالقانی )مبارزە ضد امپریالیستی، ضد ولی روند ئوالن در تهران و قم برخورد می کرد.ساستعماری و ضد استثماری( با م

ن اساسی و اجازە ندادن بە انتخاب و انتخابات مجلس خبرگان قانو حوادثکاندیداهای مجاهدین در آن و بدیل درست کردن در برابرشان یعنی مجاهدین انقالب

ی ایران، توجە اسالمی، دستگیری و شکنجە کردن طرفداران مجاهدین خلق در زندان هاسالەء ٠٣فعالیت شور، نادیدە گرفتنی ادارەء کنکردن بە برنامەء این سازمان برا

، برعکس وعدەهای آ. خمینی و دیگر مسئوالن نظام نسبت بە مجاهدین (٣٥-٠٥٣٣آنان ) خلق بود.

اصالحات ریشەای در قانون اساسی برای ادارەء کشور زیر نظارت والیت فقیە و ، تقلب های -کە مجاهدین خلق خواستار آن بود –شیعە مهدوی در برابر شیعە علوی

انیون درون آن در مجلس خبرگان قانون اساسی و تعویض و روح سالمیازب جمهوری حقانون بە چند مادە مهم پیش نویس این قانون، مجاهدین خلق را بدانجا رساند کە

اساسی جمهوری اسالمی رأی منفی داد.

مجاهدین دراین بارە می نویسد: در مورد رفراندوم قانون اساسی کە بخصوص و را بە علت ایدئولوژیکی ناتمام دیدیم شدە ویبزمانی کە بەنام اسالم اصول تص

ین ا ما نتوانستیم بە آن رأی مثبت بدهیم. لوژیکی ما را زیاد حساس کرد؛مسئلەء ایدئو

110

بار ضرورتهای سیاسی را کنار نهادیم. در این مورد چند بار مالحظات خودمان را چە بە را شنهادهایمان پی مام و چە برای شورای انقالب شیوەء تلگرافی بە خدمت ابە

دیدگاه های "مکتبی" ما در قانون اساسی را بگنجانند، ان فرستادیم کەمجلس خبرگ ولی پاسخی نداند.

-١، ص ٠٥٣١دیماە ٢٣،سال اول، سەشنبە ٠٢مجاهد شمارە -

مهوری جزب هیئت مٶسس و از اعضای شورای مرکزی و دبیر سیاسی ح -د. حسن آیت یت از برنامەریزی برای حملە بە دانشگاە ها و شخصیت های ، در دو کاس-سالمیا

کە جای تأمل دارد. ،نهضت آزادی و مجاهدین خلق سخن می گوید

نامبردە نسبت بە قانون اساسی می گوید: اگر این پیش نویس کە د. سحابی و یهم اکنون بن دیگران نوشتەاند، بە تصویب می رسید، اصال" انقالب ازبین می رفت.

هم می توانست مجلس را منحل کند و هم قاضی های جمهور همە کارە بود. سصدر رئیزیر نظارت وی می دادگستری را منتسب نماید و ارتش را زیر فرمان داشت. همەء امور

بود.

او می گوید: ما دست بە قانون اساسی بردیم. فرماندء نیروهای نظامی را بە رهبر رئیس جمهور را هم بەعنوان نمایندء خود منتسب نماید اصل واگذار کردیم. اگر رهبر

نیست. هر زمان بخواهد آنرا پس میگیرد. اختیارات تمام را بە مجلس دادەایم. رئیس ا می تواند مدال بدهد و بگیرد. با سفرای کشورها مالقات نماید. غیراز اینه جمهور فقط

هیچ اختیار دیگری ندارد.

-٣خرداد، ص ٥٠، سال اول، شنبە ٢٥مارەء روزنامەء مجاهد از ش -

-بە بعد بصورت روزانە منتشر می شد. ٣١نشریەء مجاهد از شمارە -

مسعود رجوی ریاست جمهوری کاندیداتوری

در آستانەء انتخابات اولین دورەء ریاست جمهوری، مجاهدین خلق آ. خمینی را ە د نوشت: مجاهدین خلق ایران با توجە ببرای این مسئولیت کاندیدا کرد. نشریە مجاه

111

ی موقعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی موجود و در نظرگرفتن مسئلەء ملی و بین المللت کشورمان، رهبر انقالب امام خمینی را شایستەترین فرد برای انتخابات پست ریاس

جمهوری می داند و در انتخابات آیندە، ما بە او رأی می دهیم.

-٠٥٣١دیماە ٣، سال اول، صفحەء اول، سەشنبە ٠١رە مجاهد شما -

طلب را ادامە دادە و می نویسد کە: تا قبل از مرگ پدر م ٠٢همچنین در صفحەء ، امید ما این بود کە با قبول این مسئولیت ازطرف وی زحمات امام کمتر می طالقانی

یالیستی مردمان و در وضعیت کنونی مجبوریم برای اتحاد ضد امپر شد. بنابرایند بر ش و برای تأکیالیرمایەداری وابستە و پایگاە لیبرجلوگیری دوبارە از پیشرفت س

آبان براساس بنیادین ٢١حقوق همەء مناطق و خلقهای میهنمان )کە بخصوص در پیام نوعی حق تعیین سرنوشت و ادارەء داخلی، خواهران و برادران کوردمان آشکارا آمدە(،

را بپذیرد. های مضاعف را قبول نمائید و مسئولیت رئیس جمهوریزحمت و فشار

بەنظر ما، قبول این مسئولیت و جمع شدن رهبری و رئیس جمهوری ازطرف شما، یکی از تناقضات قانون اساسی را کم کردە و....

، فکر می کرد روحانیون نباید-همچنانکە قبال" گفتیم -ولی چون آ. خمینی آنزمان و نە اجازە ، نە بە مجاهدین پاسخت ریاست جمهوری را در اختیار داشتە باشندپس

، خود را نامزد کند.-تا بار سوم -داد روحانی دیگری برای این مسئولیت

پس از مدتی انتظار در پی تصمیم آ. خمینی کە اعالم کرد: یک، امام نامزدی ریاست ای اولین دورەء انتخاباتریاست جمهوری نیست و دو، تأئید صالحیت کاندایده

نتخابات ریاست جمهوری جمهوری را بە مردم سپردەایم، مسعود رجوی برای اولین انامزد شد. ازمان مجاهدین خلق ایرانازسوی س

ما منتظر قبول یا رد امام موسا خیابانی در کنفرانسی مطبوعات در این بارە گفت: نظر دارد، مطلع شویم. ملی امروزکە در ودیم و یا اینکە وی فرد خاصی اگرب

صالحیت دیاست جمهوری نیستند و حق تأئیرسما"معلوم شد کە امام نامزد ر کاندیداهای ریاست جمهوری اولین انتخابات را بە مردم دادەاند.

112

گیری همچنین با توجە بە اینکە پس از همەپرسی قانون اساسی دربارەء تصمیم ات ریاست جمهوری است؛ پس از بحث فراوان در میان خودمان سیاسی، مسئلەء انتخاب

بەاین نتیجە رسیدیم کە همەء نیروهای سیاسی جامعە و خودمان چە آنهایی کە در همەپرسی قانون اساسی شرکت کردەاند و چە آنهایی کە شرکت نکردەاند و هر

نە هوری فعاالدیدگاهی داشتە یا دارند، تالش کنیم برسر مسئلەء انتخابات ریاست جم برخورد نمائیم.

-٢ص ، سال اول،٠١مجاهد شمارە -

معرفی خود برای نامزدی اولین دورەء ریاست جمهوری گفت: مسعود رجوی هم درباتوجە بە عقیدە و تفکرات آرمانی و سیاسی مان در چارچوب قانون اساسی تصویب

را اعالم می داریم. شدە، برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری، آمادگی خود خصوصا"برای رفع نواقص این قانون و الزمەء افکار عمومی و تدوین متمم مصوبە و....

ن در بحبوحەء انقالب رهایی بخش ضد امپریالستی و اسالمی هستیم کە اولیهم اکنون مان را پشت سر نهادیم و -یگام یعنی مبارزەء ضد سلطنتی بە رهبری امام خمین

مبارزەء ضد امپریالستی است.مشکل تر از ری پا نهادیم کە مهم دیگ بەگام

توطئەهای پیوستەء امپریالستی در میهن مان، الزم بە گفتن ندارد. آنان می ا ا بقالبیون راستین را، یا کنار بزنند ید با تثبیت وضعیت اصالح طلبان، انخواستن

نوعی نشست و سرازیری و ار یند. بەهمین خاطر ما دچشت را هموار نماسازش، راە بازگشدە بودیم. اختالفات

و لی خوشنختانە با الهام از تفکرات ضدامپریالستی امام خمینی، دانشجویان پیرو خط امام انقالبی نوین بەپا کردند و دگربار انقالب ما را بە راە راستین خود

ترش از پیش گس ، باز هم بیشتربرگرداندند. طبیعی است کە این راە ضد امپریالیستینماید." می دادە و اتحاد همەء مردم آنرا بیمە

-٠١مجاهد شمارە -

113

حقوق ملیت های ایران در برنامەء رجوی

در ایران، دیدگاە مجاهدین خلق در رابطەء با ملت های حق پامال شدەء غیرفارس یشنهادی خود دربا اعمال کاربدستان جدید اسالمی متفاوت بود. این سازمان در طرح پ

مورد حل شورایی مسئلەء کوردستان نوشتە بود: مسئلەء کوردستان راەحل نظامی حق تعیین سرنوشت و ادارەء امور ندارد. راەحل انقالبی و مردمی بەرسمیت شناختن

ور، قابل حل است.ارضی کشخلی آنان در چارچوب وحدت تمامیت دا

، برای "امام خمینی" ٣/٠٥٣١/ ٠٥تاریخ رگشادە دمەای سرمجاهدین قبال" هم در نا لیت ها ونوشتە بودند کە: مهمترین مسئلەء کنونی عرصەء سیاست کشور مسئلەء م

یت لوچستان و خوزستان است؛ کە متأسفانە تاکنون مسئولمناطق کوردستان، گنبد، ب اپذیری آنچنانی از دستگاههای مرتبط با این مسئلە را ندیدەایم. بعید نیست کە ب

دخالت ارتش فاجعەء ملی و جنگ داخلی دوبارە سر بر آورد. درحالیکە بە شاهدی تمامی تاریخ، این مسائل هیچگاە با توسل بە زور و دخالت نظامی و خونریزی حل نمی

گردد. همچنین کدام ارتش در عین خونریزی و کشتار مردم بی پناە، می تواند مشروعیت داشتە باشد.

واقعبینانە، مردمی، انقالبی و اسالمی، بە مسئلەء خلق ها نگاە اگر با دیدگاهی حل نمائیم. مترین دخالت ارتش و نیروهای فشارکنیم، مشکالت می توانند با ک

-٠٥٣١مرداد ٢١، ٠، ص٥مجاهد شمارە -

دربرنامەء نامزدی ریاست جمهوری رجوی، در بند پنج کە مخصوص ملت های موجود د کە یکی از موصوعات مهم موقعیت جغرافیای سیاسی ایران است و بدون در ایران بو

در نظر گرفتن این معضل اساسی و تالش برای راەچارە از طرق صلح و گفتگو با حقوق خیلی دشوار خواهد بود. برابر، امکان همزیستی داوطبانە

رە می یافت بند در برنامەء گنجاندە شدەء آقای رجوی اجا ٠١در مجموع اگر این خاورمیانە موفقترین سیستم دموکراتیک و در در عمل پیادە شود، هم اکنون ایران

114

ثبت می را غیرە فارس را در تاریخ این منطقە یهمزیستی ملت های حق پامال شدە کرد و الگوی مناسبی برای ملت های متفاوت منطقە می شد. آن برنامە عبارت بود از:

شوراهای مردمی -٠

حدت ضد امپریالستی تمامی مردم و -٢

استقالل، تمامیت ارضی و قدرت مردمی -٥

آزادی تمامی احزاب مطبوعات و تفکرات -٣

حقوق ملیت ها -٣

ملیونی ٢١ارتش -١

برابری زن و مرد -٥

همسانی اسالمی، تشیع و تسنن -١

زمین برای کشاورز، کار برای کارگر -٢

یل برای همە خانوادە، بهداشت، تحص -٠١

-٠٢ص ٠١جاهد شمارە م -

پشتیبانی کوردها از برنامەء رجوی

این برنامە پشتیبانی خلقهای موجود در ایران را بەسوی خود جلب کرد. ملت کورد ی ستا شیخ عزالدین حسینوکە از مام -ئت نمایندگی خلق کوردهیو فعالینش خصوصا"

، سازمان انقالبی زحمتکشان -سخنگو ، حزب دموکرات کوردستان )ایران(-رئیس -شاخەء کوردستان -فدایی خلقعضو و سازمان چریک های کوردستان ایران )کوملە(

نین استاد شیخ عزالدینهمچ از این برنامە جانبداری کردند. ، تشکیل شدە بود،-عضو حدک، کوملە جداگانە نیز از مسعود رجوی و برنامەاش پشتیبانی نمودند. حسینی،

115

پشتیبانی در نشریەء مجاهد بدین گونە، منعکس گردیدند. با توجە بە آن اعالم ات خبر خبر گزاریها آقای شیخ عزالدین حسینی در ارتباط تلفنی اعالم کرد:"در انتخاب

ریاست جمهوری شرکت می کند و بە مسعود رجوی کاندیدای سازمان مجاهدین خلق، رأی می دهد.

کە باتوجە بە برنامەریزی ریاست جمهوری کە از طرف سازمان نامبردە تأکید کرد مادەای برای کوردستان دارد، ٢١مجاهدین خلق ایران و مواضع مثبتش در مورد طرح

ی همچنین دفاع از آزادی فرد تلقی کردن مسئلەء کوردستان است. با اهمیت نشانەء کەعود رجوی جای تأمل مردم و جمعی در سراسر ایران دارد. برنامەء ضد امپریالستی مس

کورد و رضایت همە جانبەء آن میشود.

ندگی خلق کورد هیئت نمای ٢اطالعیەئ شمارە

هم میهنان مبارز مردم رزمندەء کورد

هیئت نمایندگی خلق کورد بە افکار عمومی اعالم میکند کە در انتخابات ریاست ن مجاهدین خلق ایران جمهوری شرکت می کند و بە آقای مسعود رجوی نامزد سازما

لق ایرانخجاهدین مازمان رأی میدهد. این شرکت بەخاطر نکات مثبت در برنامەء س بود. برای مثال: تأکید بر مبارزەء ضد امپریالستی و دفاع از آزادیهای دموکراتیک و

مادەای خودمختاری کوردستان، بەعنوان پایەهای مناسب برای ٢١بخصوص قبول طرح گفتوگو کردن.

تقاضا می هیئت نمایندگی ملت کورد، از مردم مبارز کوردستان و سراسر ایران، یدای سازمان کاند نماید در این انتخابات شرکت کردە و بە آقای مسعود رجوی

مجاهدین خلق رأی دهند.

هیئت نمایندگی خلق کورد

٢٠/٠١/٣١

١٣٣٢٠٢١١٣]تلفن[ -سالمیالا اتح شیخآقای ف

116

ملەاطالعیەء کو

کوردستان ایران )کوملە( اطالعیەء سازمان انقالبی زحمتکشان

هم میهنان انقالبی

سازمان ما از این طریق بە اطالع همگان میرساند کە ما در انتخابات ریاست جمهوری ازمان مجاهدین خلق ایران رأی می و بە آقای مسعود رجوی کاندیدای س شرکت میکنیم

ما در این انتخابات و تقاضا از هم میهنانمان برای شرکتدهیم. آشکار است کە شرکت فعال و دادن رأی مثبت بە آقای مسعود رجوی بە معنی قبول قانون اساسی نیست؛

سازمان مجاهدین خلق برای بلکە بە خاطر چشم انداز مثبت در برنامەهای انتخاباتیراتیک و ضد اتحاد همەجانبەء مردم ایران بر محور برنامەای انقالبی، دموک

امپریالستی است.

نسبت بەعلل شرکت در انتخابات موضع و بر تحلیل خودخواهیم داد ما اطالعیە کوملە در انتقاد از نواقص و نامشخص بودن برنامەهای انتخاباتی سازمان مجاهد

شان کوردستان تخلق بەاطالع مردم کشورمان خواهیم رساند. سازمان انقالبی زحمک لە(ایران )کوم

٣١/ ٠٢/٠١

١٣٣٢٠٢٥٣٣دفتر کوملە مهاباد ]تلفن[

دیدگاە حزب دموکرات کوردستان

موضع حزب دموکرات کوردستان )ایران(، نسبت بە انتخابات ریاست جمهوری

هم میهنان محترم

خلق مبارز کوردستان

117

نجم پهمچنانکە مطلعید اولین دورەء انتخابات ریاست جمهوری اسالمی ایران در روز جام می گیرد. در این بارە الزم می دانیم از هم ان نما در سراسر میهن ٠٥٣١بهمن ماە

اکنون نظرتمان را بەاطالع همەء خلقهای ایران برسانیم.

ن کراتیک سازمان مجاهدیبا تأکید بە فعالیت پیشین ضد امپریالستی ملی و دمو عزیز مسعود رجوی و برادرخلق ایران و با توجە بەشخصیت نامزد این سازمان

برنامەای کە ازطرف وی اعالم شد،؛ بخصوص با اشارەء شفاف بەحق تعیین سرنوشت مادەای خودموختاری هیئت نمایندگی خلق کورد، بعنوان ٢١مردمان ایران و قبول طرح

کوردستان پایەای برای مذاکرات راە حل نهایی مسئلەء کوردستان، حزب دموکراتاعضا و هواداران و دوستان خود تقاضا می کند، در کوردستان و همەء ءاز همە (ایران)

مناطق کشور بەطور گستردە در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کردە و بە کاندیدایرأی دهید. مسعود رجوی دربرا ،سازمان مجاهدین خلق ایران

مرکزی حزب دموکرات کوردستان یکمیتە

-٠١، ص٠٢مجاهد شمارە -

آقای رجوی بەخاطر دفاع از آزادی و حقوق ملت های ایران، بە کە اکە اشار شدهمچنامکان پیروزی وی از و ؛ بخصوص از سوی مردم کوردخوبی از وی پشتیبانی می شد بەهمین خاطر بود کە جمعیت فدائیان اسالم در نامەای کاندایدهای دیگر بیشتر بود.

اگر ف برخی از نامزدها شد. آنان نوشتند:سرگشادە برای شورای انقالب، خواستار حذ بەدرخواست مان پاسخ ندهید خودمان اقدام می کنیم.

دورەء انتخابات ریاست جمهوری در ایران )رئیس جهمور ١مروری بر پیشینەء (.٠٥١٣اردیبهشت ٢٣شنبە ، یک٥٠٥٥روزنامەء ایران، شمارە نافرجام،

فدائیان اسالم از آ. خمینی در مورد نامزدها و ، ٠٥٣١دیماە ٢٢پس از آن در تاریخ دیدگاههای آنان نسبت بە قانون اساسی سٶال کردند، وی در پاسخ کوتاە گفت:"

نە شدن ندارند." بدین گو جمهور کسانیکە بە قانون اساسی رأی ندادند، صالحیت رئیس مسعود رجوی صادر شد. دستور حذف

118

، ٢٠٣٥وب گاە روزنامەء ایران، شمارەء انتخابات ریاست جمهوری اول و هفتم در. -٠٥١٠خرداد ٢١دوشنبە

از اس مسئولیت، انصراف مسعود رجویدر اطالعیەای با احس مجاهدین در ابتدا حسن کرد. این سازمان در آن اطالعیە،را قبول لین دورەء ریاست جمهورینامزدی او

زار شدن انتخابات در فضای نیت زیادی از خود نشان داد و خواهان هرچە بهتر برگ آرام شدە بود.

-٢١مجاهد شمارە -

ولی رویدادهای بعدی اختالفات را دامن زدە و بەطرف دیدگاههای متفاوت بیشتری . ە شدسوق داد

انتخابات مجلس شورای ملی، مجاهدین خلق و مردم کورد

است کە حزب و مجلس شورای ملی بەعنوان قوەء قانون گذاری، مکان مهم دیگری . ودندباهم رقابت می نم سازمانهای درون و بیرون از قدرت برای تصاحب کرسی هایش

ی دموکراتیک و شرکت مردم و انتخابات نمایندگان مجلس هاآن مکان یکی از سیماحاکمیت دارد و شت و ترکیب ت کە تأثیر بەسزایی در تعیین سرنو)پارلمان(، اس

میتوان بە نمونەهای ترکیە، معین می کند. هم ی بخشی از ترکیب نظام راچگونگ از کشورهای خاورمیانە اشارە کرد. ٢١١٣اسرائیل و عراق

ولی در ایران مجلسی ویژە درست کردند کە باتوجە بە ترکیب "خودیها"، اجازە نداند سازمان مجاهدین خلق ایران و حزب دموکرات کوردستان و دیگران بە مجلس اول

با رأی ندادن بە پدیدەء متناقض جمهوری اسالمی و کورد اکثریت مردم راە یابند. محسوب شدند. مجاهدین خلق با رأی مثبت ندادن بە قانون اساسی "غیر خودی"

را می توان بە پشتیبانی اکثر ٠٥٣٢تحمیل دگربار جنگ در کوردستان نیز در سال دگان حزب و سازمان های دموکرات، واجدین شرایط رأی دهندگان در کوردستان از نماین

رهبری شوراهای محلی بەحساب آورد کە درصورت چپ سکوالر برای مجلس شورا و جمهوری اسالمی تازە تأسیس محسوب میگردید. تداوم خطر بزرگی برای

119

و مجاهدین خلق انقالب فرهنگی

میل اسالم پس از انتخابات مجلس شورا، سردمداران تمامیت خواە برای تکمیل تح سیاسی مخصوص خود، بە بهانەء "اسالمی کردن دانشگاه ها" و درست کردن "وحدت

جریانهای سیاسی و شخصیت های احزاب و حوزە و دانشگاە"، تسویە حساب را بااندیش و غیرمذهبی شروع کردند. استادان و دانشجویان زیادی دستگیر و بصورت دگر

غزها آغاز گردید.فلەای "پاکسازی" شدند و روند فرار م

سال بستە شدند. تشکل دانشجویان دولتی بەنام تحکیم ٥دانشگاه ها بیش از پس وحدت همچون "شمشیر داموکلس"، برسر دگراندیشان در دانشگاهها را حاکم کردند.

ار اول" نام نهادند؛ این ب از اینکە اشغال سفارت آمریکا را "انقالبی بزرگتر از انقالبوا ل تفکر اسالم سیاسی برای بی محتیم "انقالب فرهنگی" و در حقیقت، تحمنیز بەنا .شگاه ها و کتب درسی اقدام کردندکردن دان

خونریزی، ،اگر شبهە جهاد اول علیە مردم کورد برای تحمیل جمهوری اسالمی غرافیای ایراند و آوارگی را در بخشی از ترکیب جویرانی، دستگیری، شکنجە و تبعی

و توانمند متفکر علمی هایدنبال داشت؛ جهاد دوم یعنی " جهاد دانشگاهی" نیز مغزب را دچار خسارات فراوانی نمود. گراخرد

انشگاهها و "جهاد دانشگاهی" ضربەء شدیدی در حملە بە د بە مجاهدین خلق نیز ازمان در کشتە، دهها نفر زخمی و صدها نفر زندانی گردیدند. این س یتعداد وارد شد.

طبق برنامەای کە از اسفند طراحی شدە بود، رابطە با این رویداد تلخ می نویسید: "اولیەء اجرایی آن بەکار گرفتە شوند، قرار بود انجمن های اسالمی بەعنوان بازوی

قصد داشتند کە تحت پوشش دروغین تفسیر نظام دانشگاهی و انقالب فرهنگی، کشند تا مقدمات قدمهای بعدی توطئە فراهم خون ب شگاهها را بە آشوب و خاک ودان

شود. و در این راە بە انواع و اقسام توطئەهای ارتجاعی، متوسل شدند.

-٢، ص ٠٥٣٢اردیبهشت ١، شنبە ٣٢مجاهد شمارە -

120

یە استادهای غیراسالمی بایستی تصفاآلن در سخنان کاستی می گوید:" آیت د. حسن ما استاد غیراسالمی نمی از پایین سروصدا بلند شود کە باید وند. این زمزمەش

خواهیم. برود یک جای دیگر کار کند.... کمونیست ها کە مطلقا"، می ماند مجاهدین کە عنوان اسالمی دادند بەخودشان، آنها عمال" جلوشان را می گیرند و نمی گذارند این

طور اسالم را بە این ترتیب....

شود و برنامەهای آیندە، کارهای عملیبەاین صورت فعلی تعطیل بها باید دانشگاە در رابطە با مردم و در زمینە ایدئولوژی و اسالمی کردن. این کلیات مسئلە است.

-٥ص ٢٥مجاهد شمارە -

م نابە سئوالن نظام جدید اسالم سیاسی،م بود کە بااین طرز تفکر و اعمال نادرست علم و آگاهی و تحصیالت عالی زدند و راە رین ضربە را بە" بزرگت"انقالب فرهنگی

پیشرفت و تکامل را سد کردند.

، با -بحث خواهد شد کە بعدا" در موردش -سال ٥١ز گذشت پرواضع است کە پس ا ن استفادە از دانشجویان دولتی، بسیجی، سهمیەء بنیاد شهید و جانبازان و رانت خوارا

ی کردن دانشگاه ها" تحقق نیافت؛ بلکە اکثر فرزندان حکومتی، نەتنها " اسالم، -کە مطلقە هم هست -دوم فقیە بخصوص در دوران والیت مسئوالن نظام اسالمی

بەجنبش دانشجویی پیوستند.

٠١این جنبش کە پایەهای محکم آن با خون بزرگ نیا، قندچی و شریعت رضوی در راە آزادی برایش جان و عمر و زندگی را بنیانگذاردە شدە و صدها فدایی ٠٥٥٢آذر

تقدیم کردند.

جنگ بهانەای بزرگ برای سرکوب

شهریور ماە ٥٠پس از رویدادهای تلخ دانشجویی، جنگ بیهودەء ایران و عراق در جنگ از سوی قبال" هم جنگ لفظی و بوجود آوردن فضای (، آغاز شد.٠٢١١) ٠٥٣٢

یت داشت. این جنگ بزرگترین بال برای زندگی و مسئوالن جدید اسالم سیاسی اولو موقعیت عمومی خلقهای ایران شد.

121

واضح "نعمت" خواند. ولی کاربدستان رژیم بخصوص آ. خمینی این جنگ شوم را ا است کە است کە آنان از اوایل پیروزی قیام ملت های ایران، بەخفا و پشت پردە با ری

راپا چشم پوشی از قانون اساسی س اگشتند تا حتا برگ می و تزویر بدنبال بهانەای بز تناقض خود ساختەشان نسبت بە "حقوق ملت"، ایران را ویران کردند.

، گام بە گام اجرا می شد. -کە طرح توطئەها را بحث نمودە بود -سخنان حسن آیت بەدانشگاه ها یورش بردند و تعطیل کردند.

ردم کورد و فعالین راە آزادی این مردم و احزاب و جنگ در کوردستان و حملە بە م سازمانهایش دگربار شروع شد. یورش بە اعتراضات ترک های آذری و حزب خلق

بارە اجو آ. شریعتمداری ب مسلمان در تبریز و شهرهای دیگر آذری نشین انجام گرفتش جنب .دیدگر گیخان و در قم بازداشت اصطالح توبە نمود بە تلویزیون آوردە شد و بە

واز بە خونریزی شدید انجامید. حاعتراضات عرب های ا خلق ترکمن سرکوب شد. خواستەهای مردم بلوچ با گلولەهای آتشین و جان کن مواجە شد.

دخالت های خارجی آ. خمینی و همفکرانش بخصوص در مورد رویدادهای درونی و قوەء قضائیە کە خود را بە در حزب جمهوری اسالمی و اکثریت مجلس شورای اول و

"خط امام" معرفی می کردند ازطرفی و بنی صدر اقلیت مجلس شورا و تعدادی از ، و مجاهدین خلق و چپ های اسالمی هم -مخالف شیوەء غالب حاکمیت –روحانیون

غاز کردند.دیگر، نبرد جدیدی را آ ردیف از طرفی

کرد مسلحانەمجاهدین خلق و عمل

یک روز قبل از برکناری بنی صدر از ریاست -مجاهدین خلق ١١د خردا ٥١در ، راپیمایی هزاران نفری را در تهران براە انداخت کە از سوی -جمهوری توسط مجلس

نیروهای نظامی بخصوص سپاە پاسداران بە آنان حملە شد.

می رهبری سازمان مجاهدین خلق واکنش نشان داد و با رژیم اسالمی وارد فاز نظا بە بعد ٠٥٣١تابستان از ی پیش رفت. مجاهدین خلقشد و بەطرف رویارویی و سرنگون

در نگارش نامەها بە مسئولین ، بخصوص آ. خمینی و نوشتەهایش نسبت بە نوع

122

انون اساسی ق و رأی مثبت ندادن بە رەء مملکت و احقاق حقوق خلق های ایراناادو و سازمانگر فعالٶپٶزیسیون او بە از دولت مرکزی فاصلە گرفت جمهوری اسالمی

تبدیل شد. تاثیرگذار،

دیدگاە اسالم انقالبی رویارویی دو

مخصوصا" حزب جمهوری اسالمی و تشکل های هم ردیف و سردمداران جمهوری اسالمی ، و مجاهدین-کە باهم اکثریت مسئولیت ها را بعهدە داشتند -مجاهدین انقالب اسالمی

ر طرفدا قالب دیدگاه های نزدیکی با روحانیوان فعال و اسالمگراهایکە قبل از ان -خلقبرسر نحوەء ادارە بودند. آنها و دیدگاە متفاوت اسالمی، دارای د-آ. خمینی داشت

)نگرش( اسالم سیاسی و ترکیب اجتماعی جامعەء ایران پارادایم یو سلطەکردن رق کلی صوری و محتوایی و مخصوص خود را داشتند کە با کاربدستان تهران و قم، ف

جوهری داشت.

زاسیون آمیختە با عرفان و توانائیهای ناهدین خلق از دیدگاە معاصر و مدرمج عدالت خواهانە سوسیالیستی در زیر بنا و اسالم و متون شورایی بە ادارەء مملکت می

ت"ق" و "ملیورالیزم ملی در واژگان "خللپ بە والیت فقیە، نداشت. یاعتقاداندیشید و قبول داشت و برای رفع ستم های مضاعف بر آنان راەحل های معقول و قابل توجهی را

داشت. مجاهدین خواهان حل مشکالت همە جانبە را از طریق مسالمت آمیز پیشنهاد می کرد.

ولی آ. خمینی و آخوندهای قم و تهران از دیدگاە سنتی اسالمی و شیوەهای ادارەء عمل می کردند و بەجای بە مسایل و مشکالت فکر ترکیب "امت" در ایران،ارتجاعی و ت

غیر فارس و غیر شیعە و بەرسمیت شناختن حقوق آنان همراە نمودن ملیت هایدگراندیشان و دگرباشان را ،حداقل در گام اول، با توجە با قانون اساسی خودشان

سرکوب نمودە و در چارچوب "غیر خودی" تعریف نمودند.

غیراز اینها مٶسسین و اکثریت کادرهای مجاهدین خلق دانشجو و تحصیل کردەء یکی از ٣٥ -٠٥٣٣سالەء آنان ٣٠دانشگاه های ایران و جهان بودند. در فعالیت های

123

. همچنین مجاهدین خلق در ردیف ندسازمانهای تأثیرگذار علیە رژیم پهلوی دوم بود ن نهضت آزادی و جبهەء ملی بیرون آمد.مذهبی های چپ بود کە از درو -ملی

یز مسئوالن جدید در حوزەهای علمیەو شماری زیادی ا وی لی آ. خمینی و رهروانو تفکرات شیخ فضل اللە طرفداراصفهان و.... تحصیل کردە و قم، تهران، نجف، مشهد،

ضد جدایی دین از دولت و -مدرسآ. سید حسن و -مشروعە خواە مشروطە -نوری ، بودند.-خواهان حکومت اسالمی -، و نواب صفوی-مشروعە خواە پیگیر

مجاهدین خلق و عمل مسلحانە

، خشونت از پایین و باال در جریان بود. هم ٠٥١١بەنظر حمید فرخندە از خرداد حکومت و هم بخشی از مخالفین حکومت بە خشونت روی آوردند. ... آنروز شکست یک

ترین دهەء تاریخ پس از انقالب ایران بود. توهم و آغاز سیاه

این رودیداد در حالی بود کە.... روحانیون کاربدست با اختالفات بنیادین با آنان طرفدار بە بازرگان دیگر تشبیە میکردند. ابوالحسن بنی صدر داشتند و او را

ق ازطرف مجاهدین خل نظامیان از طرفی و ارتباط وی با و نسبی مردم از بنی صدرهمانند وحشتی بزرگ برای حکومت خودنمایی میکرد. دیگر

، روز آغازین سیاهترین سالها، حمید فرخندە، سایت خبری گویا، ١١خرداد ٥١ – -٢١١١ژوین ٢١

بعد از آنروز جنگی خونین میان اعضا و هواداران و ملیشا)مسلحین و نظامی بخصوص سپاە های امنیتی، انتظامیورمجاهدین(، از یک طرف و نی

ء زیادی از جوانان و نوجوانان مجاهد ەشد. عد پاسداران از طرفی دیگر، شروع، حتا زخمی ها را نیز اعدام کردند. دستگیر و همان شب اکثرشان

٠٥٣١همچون کشتار جمعی در سنندج، پاوە، مریوان، سقز و....در سال - -خورشیدی

124

شخصی یا "حزب اللە" نیز بەمیدان لباسدر این جنگ نابرابر، نیروهای آنان را هی، سردستە و فرماند-جلس اول شورانمایندء م -آخوند غفاری آمدند.

با گشادە دەستی و قلبی آکندە از کینە حملە بە اعضا واو بعهدە گرفتە بود. جنگ داخلی فضای و حتا کسانی دیگر را بەنام مجاهد، انجام دادند و هواداران رها، ناامنی در خیابانها و کوچەها و منازل را ایجاد کردند.را در شه

از افراد مجاهدین دستگیری، قتل، پرکردن زندانها اخبار بیشتر رسانە ها، با پست دادستان دادگاە انقالب و آ. -عضو مٶتلفە -خلق بود. اسداللە الجوردی

نشان در زندان، ، همکار و همفکرا-بەعنوان حاکم شرع دادگاە -محمدی گیالنیبازداشتگاهها و دادگاه های دربستەء چند دقیقەای، اکثر دستگیر شدگان را

این خیلی زود اجرا می کردند.را بەاعدام محکوم می کردند و حکم تحمیلی اعمال فراتر از زیرپا گذاران حقوق بشر بود. همچنانکە در کوردستان، ترکمن

دادە بودند و ادامە داشت. انجام ، همو اهواز و جاهای دیگر صحرا

ن یکی از خبرنگاران خارجی از الجوردی انتقاد می کند کە امدر آن ز اعدامیان، چگونە بدون وکیل محکوم بە اعدام شدەاند؟ او در جواب گفت: جرم آنان بەحدی آشکارا است کە هیچ وکیل مدافعی آمادە نیست ازشان دفاع کند.

هد، خود او نیز زیر سٶال می رود." چون اگر این کار را انجام د

-منبع پیشین -

بخش نهم

برکناری اولین رئیس جمهور

بمب گذاری برای علی خامنەای و دفتر حزب جمهوری اسالمی

125

اولین رئیس جمهور برکناری

بنی صدر از زمان انتخاب برای ریاست جمهوری و طی کردن ماراتون این از فراز و فرودهای مخصوصی بود، (، دورەای٠٢١٠) ٠٥٣٢اسفند ٠٣سمت تا

–فردی مهم با اختیارات مخصوص با اکثر مسئوالن رژیم تا حدودی سازش کرد. اول اسفند تا ٠٣. ولی از -هرچند با اکثر آخوندها و بنیادگراها فرق داشت

،-ایت سیاسی گذاشتندفش آغاز شد و نامش را عدم کفذکە پروسەء ح -تیرماەن یک همچوشکالت و اختالف را سپری نمود. پراز م ەای. دوری جدیدی بوددورە

ناراضی و گاهی مخالف در برابر قدرت روحانیت، بخصوص حزب جمهوری و والیت فقیە ایستاد. اکثریت فدائیان تودەء،اسالمی، حزب

میان بنی صدر و تشکیالتهای مجاهدین خلق، نهضت ائتالفی اعالن نشدە همردیف، و شخصیت هایی با تفکرات و دیگر های بهەء ملی و تشکلآزادی، ج

د مذهبی بوجود آمدە بود. در این بارە نوشتە شدە:"وضعیتی جدی -لیبرالی و ملیاز رویایی بنی صدر و امام و نیروهای انقالبی شروع شد. مجاهدین، جبهەء ملی،

ائوئیستی حزب ملت ایران و حزب م نهضت آزادی و گروههای کوچکی مانند، اختالفات برانگیختەء خود را تشدید نجبران، فعالین سیاسی و اجتماعیر

کردند."

-٣٣٣پیوند سرنوشت بنی صدر و سازمان، ص -

٠٥١١از ریاست جمهوری، فضای ایران در بهار قبل از عزل بنی صدر کل فرماندء -خورشیدی بەسوی اختالفات بیشتر گام می نهاد. میان بنی صدر

، و بخش زیادی از ارتش و سپاە پاسداران کە آ. خمینی با اختیارات -قواقانونی و فرا قانونی فراوان کە رفسنجانی و خامنەای جلودارش بودند، جهت

برای ادارەء کشور نیز موضع رەء جنگ ایران و عراق اختالف وجود داشت.اادیک دست کردن حزب جمهوری اسالمی و دخالت در کارهای دولت و تالش برای

تر گردید.عمیق ،-کە از اوایل بود -ختالف نظرقدرت، باز هم ا

126

دم از پشتیبانی نسبتا" خوبی در میان مر رفتارهای بنی صدر و همفکرانش دار بود. سردمداران جمهوری اسالمی و در رأس آنان حزب جمهوری ربرخو

ی دیدند، بەهمین اسالمی، بنی صدر را همانند سد بر سر راە استبدادی خود م خاطر تالش می کردند، او را عزل نمایند.

، با حکم دادستانی انقالب اسالمی مرکز، ١١ خرداد ماە ٠١در این ارتباط در ، -ارگان بنی صدر -، انقالب اسالمی-ارگان حزب ملت ایران -نشریات آرمان ملت

ارگان -عدالت و ،-ارگان حزب تودە -، نامەء مردم-ارگان نهضت آزادی -میزان، بخاطر آشوب تا مدتی نامعلوم توقیف شدند. -حزب رنجبران

-٣، ص ٠٥١١/ ٠١/٥کیهان -

، نمایندەء اول -کنونی برادر سید علی خامنەای، رهبر -سید محمد خامنەای مجلس شورا در مورد عزل بنی صدر می گوید: من تأثیر زیادی داشتم در رأی

. او از خارج آمدە بود. از اوایل او را قبول نداشتم دادن بە عزل بنی صدر. چونبا محمد حسین انیت و امام بود. با حزب جمهوری اسالمی بخصوصحمخالف رو

او مثل نهضت آزادی فکر می کرد کە امام باید برود بهشتی خیلی مخالف بود. - وەء واتیکان باشند. وی تفکر مصدقی داشت.یبایستی بەشبە قم و روحانیت

-فتەها دربارەء عزل بنی صدر، مرکز انقالب اسالمیناگ

بنی صدر در این بارە می گوید: آقای خمینی بە من گفت و بعدا" هم نوشت: مخالف با والیت فقیە ،بە سە دلیل با ریاست جمهوری شما موافق نبودم. اول

ی . و سوم مالکیت خصوصروحانیت در مشاغل دولتی بودیمخالف با ،بودی. دوم را قبول نداشتی.

اسفند، ٠٣بازخوانی غائلەء - -یوتیوب

(، اختالفات بە اوج خود رسید و بنی صدر بایک جملەء آ. ٠٢١١) ٠٥١١خرداد ماە خمینی از فرماندهی کل قوا برکنار گردید. کە چنین بود:

127

" بسم اللە الرحمن و الرحیم

ستاد فرماندهی نیروهای مسلح جمهوری اسالمی!

آقای ابوالحسن بنی صدر از فرماندهی کل قوا عزل شد.

روح اللە الموسوی الخمینی

کتاب خاطرەها، ج اول، تالیف محمد محمدی ری شهری، انتشارات مرکز انقالب - -٠٥١٥اسالمی، چاپ دوم، زمستان

٠٢١خرداد ماە در نشستی طوالنی و مخصوص با حاضر شدن ٥٠روز در ٠٠پس از رأی ممتنع، ٠٢رأی موافق، یک رأی مخالف و ٠٥٥ندە، مجلس شورای اسالمی با نمای

عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور تصویب شد. یک روز بعد آ. خمینی رأی مجلس شورای اسالمی را بدین گونە تأئید کرد.

بسم اللە الرحمن الرحیم

نسبت بە عدم ام مجلس شورای اسالمیرپس از اکثریت رأی نمایندگان، بەاحت کفایت سیاسی آقای ابوالحسن بنی صدر، وی را از سمت رئیس جمهوری اسالمی ایران

عزل نمودم.

، روح اللە الموسوی الخمینی ٠٥١١تیرماە ٠

-منبع پیشین -

، مشکالت بیشتری ٠٥١١ خرداد ٥٠و ٥١جمهوری اسالمی پس از رویدادهای ، مجاهدین خلق و رئیس جمهور معزول، جنگ گریبانش را گرفت. جنگ ایران و عراق

تحمیل شدە در کوردستان، انتقادهای حزب تودە و فدائیان اکثریت، نارضایتی نهضتو حکومتی آزادی و جبهەء ملی و شخصیت های ضد استبدادی در میان کاربدستان

شیوەء ادارەء حزب جمهوری اسالمی و ت و رقابت هایی خصوصا" در رابطە با ااختالف شکیالتهای دیگر دولتی را می توان نام برد.ت

128

بمب گذاری برای علی خامنەای و دفتر حزب جمهوری اسالمی

ضربەای کاری بە سلطەء تمامیت خواهان حاکم واردشد. سید علی در مدتی کوتاە ١از سوی مجاهدین خلق در ، در مسجد ابوذر تهران-نمایندەء مجلس شورا -خامنەای

دوری د از مدتیعوی بەشدت زخمی شد ویک دستش قطع گردید، اما ب شد. ترور ماەتیر بازگشت. ،و مدیریتی با قدرتی بیشترصحنەء سیاسی از

تیر رویدادی بزرگ، خونین و تأثیر گذار در نشست حزب جمهوری ٥در یک روز بعد حدود ر شد. در سرچشمەء تهران بمبی قوی منفج روی داد. در آن گردهمایی اسالمی

ام اسالمی کشتە و زخمی شدند. بە قول بنی صدر: بمب گذاریظنفر از مسئوالن ن ٠١١ انجام گرفت. شدە، برنامەریزی مهندسی

چند وزیر و ٣، -اسالمی و مسئول قوەء قضائیەدبیرکل حزب جمهوری –بهشتی رهای این مسئوالن بلند پایە و کاد مجلس شورا و شماری از نمایندەء ٢٥معاون وزیر،

باتوجە بە نوشتەء دفتر مطالعات سیاسی این حزب در میان کشتە شدگان بودند.ولی رویداد، بەوسیلەء مجاهدین خلق و فردی بەنام محمد رضا کالهی انجام گرفت. بە نوشتەء دیگری مجاهدین آن کشتار را بەعهدە نگرفت و آنرا محکوم هم نکرد.

پس مجاهدین خلق اند.نی صدر است. بعدا" گفتند: بنی صدر می گوید: اول گفتند کار ب داشتند. دست خارج هم همیشە هست. کسانی در ها هم دستی در آنتودەای از آن گفتند:

میان مسئولین نظام می گویند: کار بیت رهبری و با رهنمود هاشمی رفسنجانی بودە ند.چون وی و احمد خمینی قبل از انفجار از آنجا بیرون رفتە بود است.

آنان داستان ابە رژیم اسالمی ایران وارد کرد، ام یاین رویداد کە ضربەای سنگین -نفرەء "کربالی زمان" را از آن تولید کردند. احتمال دارد وجود محمد حسین بهشتی ٥٢

دیل سازی آن ، بهانەء خوبی برای ب-بعنوان بلند پایەترین فرد این کشتار گروهیان و جهت شرایطی بەشدت خونین در خیابانها و محالت تهر بەهمین داستان باشد.

، بیشتر تداوم پیدا کرد.-کە قبال" شروع شدە بود -تعدادی از شهرها و زندانها

129

– رژیم خود را مظلوم و احزاب و سازمانهای مخالف، بخصوص مجاهدین خلق بە محور جدید ویداد را را ظالم و "تروریست" قلمداد نمود. و این ر -مخالف جدید قان در سراسر ایران تبدیل نمود.فسرکوب و خ

، نسبت دادە شد مٶسسەء -از اعضای مجاهدین خلق -این رویداد کە بە کالهی دانشجوی اینگونە معرفی می کند: وی را کالهی ،مطالعات و پژوهشهای سیاسی

اهدین خلق شد. دانشگاە علم و صنعت بود کە پس از پیروزی انقالب عضو سازمان مجق قبل از آن پاسدار کمیتە انقالب در خیابان پاستور بود. بعدا" بەدستور مجاهدین خل

باال رسیدە و مسئول یرتبە حزب بە اینمهوری اسالمی می پیوندد. وی دربە حزب جدعوت کنندگان بە کنفرانس ها، میزگردها و نشست ها و مسئول حفاظت حزب هم بودە

است.

بمبی را بەوسیلە ساک دستی خود بە درون نشست حزب جمهوری اسالمی نامبردە ر چند دقیقە قبل از اینکە بمب منفج ،کی چهار راە سرچشمەء تهرانمی برد کە در نزدی

شود، ساختمان حزب را ترک می کند.

و بعدا" کالهی در منزل یکی از اعضای مجاهدین مخفی میشود ،پس از انفجار بمب در آنجا با زنی از اعضای مجاهدین عراق بردە میشود. بە ر،های غربی کشواز راە مرز

(، در لیست افراد "مسئلە دار" مجاهدین ٠٢٢٠) ٠٥٥١عروسی می کند. ولی در سال ( از عراق بە آلمان میرود.٠٢٢٥) ٠٥٥٢قرار می گیرد. در سال

عهدە گرفتە نشد. ، از سوی مجاهدین خلق بە-همچنانکە نوشتە شدە -این رویداد ولی بعدا" در تحلیل هایشان، اشارە مثبتی بدان کردەاند. در این رابطە رفسنجانی از

بهانەء خریدن بستنی بیرون رفتە و ە، بقول مهندس موسوی می گوید: کالهی گم شدەجوالی(، بە خانەء ٣مرداد ) ٠٣قبل از انفجار فرار کردە است. بعدا" محسن رضایی در

ب داد. معلوم شد بمب گذاری حزب زارشی در مورد گروهک های ضد انقالما آمد و گمهوری اسالمی را مجاهدین خلق انجام دادە است. ج

-٠٢١و ٠١٠، ٠٥١عبور از بحران صفحات -

130

دومین دبیرکل حزب جمهوری -، باهنر-دومین رئیس جمهور -بعدا" محمد علی رجایی بانی ردیگر، ق پایە قضایی و ئیجرایی و کاربدستان تنی چند از مسئوالن بلند -اسالمی

سیاست های نادرست بخشی از مسئوالن جمهوری اسالمی شدند کە میدانی پر از اختالف و چند جناحی و ترسناک در سراسر ایران را رقم زدند.

مجموعەء این رویدادها هم بە نفع روحانیت شیعە طرفدار والیت و مسئوالن ا سال کە ت -ن ریز تمام شد. دست آخوندها هم برای ریاست جمهوریسرکوبگر و خو

قول بنی صدر با معیار را بە ی مسایلو همە گردید، باز -جلوش گرفتە شد٠٥١١ "ماالتاریا" محک زدند.

بخش دهم

احمد مفتی زادە و شماری از همفکرانش

یورش بە حزب تودە و فدائیان اکثریت

حجتیە توقف فعالیت های انجمن

سرکوب مخالفان و ادامەی تمامیت خواهی

احمد مفتی زادە پس از انقالب

بر عکس -آقای احمد مفتی زادە پس از قیام و تصویب نظام اسالم سیاسی در ایران رآن ب قت، از این پدیدە جدید بی نظیر پشتیبانی کرد. مک-استاد شیخ عزالدین حسینی

کان بنیاد گذارد.های سنندج، سقز و بوررا در شه

131

سیاسی می دانست و در جمهوری اسالمی خود را -مفتی زادە خود را رهبری مذهبی سهام دار و صاحب حق می دانست. چونکە بەگفتەء خودش: زمانی کە آتش انقالب در

ر خیابان ناصر خسرو در تهران وی د (، برای اولین بار روشن شد،٠٢١٥) ٠٥٣٢خرداد و جنایت های رژیم شاە را با چشمان خود دید و دیدگاه خود را حماسەء مردم بودو

قبل از آن زمان عوض نمودە و ارتباطی عاطفی با جنبش سراسری ایران پیدا کرد.ستم ملی و خدمت بە زدودنا حدودی ضد خرفات مذهبی، فعالیت های نامبردە ت

داشتە است.فرهنگ کوردی بودە و ارتباطی آن چنانی بە جنبش سراسری ایران ن

، ٠٥٣٢نور، چاپ رودکی، تابستان کوردستان، احمد مفتی زادە، انتشارات یدربارە - -٠٣١ص

، آقای مفتی زادە نامەای درمورد حقوق خلق های ٠٥٣٥همچنین در اسفند ماە موجود در ایران، تهران پخش کرد کە در آن نوشتە شدە بود:

مسلمان درایران. و اجتماعی همەء ملیت های برابری حقوق ملی، فرهنگی، سیاسی -٠

ی قانونی شیعە و سنی. یکسان -٢

برابری حق اقتصادی و اجتماعی برای همەء مردم. -٥

مذهبی های شرق کوردستان در شهر -( نیز عدەای از ملی٠٢٥٢) ٠٥٣١خرداد ٢٢در مادەای را ٣٠سنە )سنندج(، دربارەء کوردستان کنفرانسی برگزار کردند و طرحی

تصویب نمودند. در این طرح بیشترین نظرات مفتی زادە را در آن گنجاندند.

-١٢منبع پیشین، ص -

با احزاب و سازمانهای چپ و دموکرات در فتی زادە مخالفت شدیدیآقای م خمینی بود. یت اللەن داشت. او طرفدار اسالم سیاسی آکوردستا

آ. خمینی بر علیە ملت کورد، کاک احمد مفتی زادە ولی در زمان دستور حملەء مخالف آن حملە )جهاد( بود و بەعنوان ناراضی بە کرمانشاە رفت.

132

-سایت ویکی پدیا و یوتیوب -

دربارەء نظر و برخوردهای آقای مفتی زادە، یکی از مسئوالن سابق جمهوری اسالمی مفتی زادە بودند کە در مورد می نویسد: جمعی از مسلمانان کورد، همراە احمد

ایدئٶلوژی با دو حزب و سازمان ]دموکرات و کوملە[، متفاوت بودند. ولی در -سیاسی خودمختاری برای کوردها با دو تشکل دیگر یک تفکر داشتند. مرکز آن یمورد مسئلە

جنبش شهر سنندج بود.

سیاسی و بین ، دفتر مطالعات وردستان، علل تداوم آن پس از انقالب اسالمیک - -١١، ص ٠٥٥٢المللی، حمید رضا جالیی پور،چاپ اول،سال

تشکل شمس

اهداف این ( در تهران تشکیل شد.٠٢١٠)٠٥١١شورای مرکزی سنت )شمس( در سال ی تشکل دفاع از مردم سنی مذهب ازطریق مشاورە و گفتمان بود و خود را بعنوان تشکل

مناطق سنی نشین ایران تالش میکرد. اعضای این شورا در همەء مدنی معرفی می کرد.این شورا علمای برجستەای چون: استادان احمد مفتی زادە، مولوی عبدالعزیز مالزادە،

چون مال صالح خسروی، ناصر سبحانی، مال عبداللە محمدی، رهبری می کردند. کسانینی، مولوی مولوی عبدالملک مالزادە، مولوی شمس الدین مطهری، شیخ عبدالعزیز حسی

محمد سعید فاضلی، موالنا محمد نظرگاە، موالنا عبدالحمید اسماعیل زهی، هم در آن عضویت داشتند.

مین ودر تهران و د ٠٥١١فروردین ٠٥و ٠٢در تاریخ شمس اولین کنگرەء خود را (، در کرمانشاە در منزل آقای مفتی زادە، برگزار ٠٢١٢) ٠٥١٠کنگرە را در مرداد ماە

.کرد

-سایت شمس -

در کنگرەهای خود را بدین شرح تصویب نمود. یدەاام ٠١شمس اساسنامەای

133

شمس، وظیفەء اول شورای مرکزی سنت، کوشش در راە احیای طبق مفاد اساسنامە -٠ امت واحدەء اسالمی و زدودن مظاهر تفرقە از قیافە این امت می باشد.

ت ایران در جهت وحدت اسالمی.تالش برای انسجام و تشکیل اهل سن -٢

تشکیل شورای تابع مرکزی سنت از افراد واجد شرایط در تمام شهرها و مناطق سنی -٥ نشین بە ترتیبی کە، رابطە میان مردم و شورای مرکزی سنت باشد.

های مذهبی و ملی و طبقاتی در سراسر متلیت پیگیر و قاطعانەء برای رفع سفعا -٣بەوسیلەء اصالح اصول متعدد قانون اساسی خصوصا" اصل دوازدە.ایران، از اهل سنت

مسجد برای جماعات و برگزاری مراسم و تالش برای ایجاد مرکزی در تهران مانند -٣ سایر خدمات دینی )جمعە وجماعات و سخنرانی ها(.

سعی برای ایجاد و تقویت مدارس علوم دینی در تمام مناطق سنی نشین و تشکیل -١ ای کارآموزی برای معلمان تعلیمات دینی.دورەه

با شناخت و آگاهی کافی برای متهعد تشکیل گروههای متعدد از افراد با ایمان و -٥ تبلیغات در تمام مناطق اهل سنت.

ترتیب یک گروە واجدالشرایط برای نوشتن تعلیمات دینی مدارس اهل سنت در -١ ایران.

یە دایمی کە بازتاب خواست ها و آمال جامعە کوشش در جهت ترتیب دادن یک نشر -٢ اهل سنت ایران باشد.

اقداماتی در جهت سد، باب نمودن اهانت بە بزرگان اسالم و گنجاندن آن در قانون -٠١ اساسی.

کوشش برای تخصیص ساعاتی در شبانە روز از اوقات کار در رادیو و تلویزیون -٠٠ بی اهل سنت زیرنظر شورا.سراسر محلی بە برنامەهای تبلیغات مذه

134

تعین ائمەء جمعە و حاکم شرع در تمام مناطق سنی نشین، باید با نظر مردم محل -٠٢باشد. و تأیید این شورا

مسلمانان اهل سنت در جهت تولید یتالش برای جمع آوری و بکار انداختن ثروتها -٠٥ و خود کفایی برای پیشبرد اهداف اسالمی.

قراری ارتباط با سایر مسلمانان ایران و جهان در جهت تحکیم برای بر کوشش -٠٣مبانی وحدت و اخوت اسالمی و خصوصا" استفادە از همکاری های افراد عالقمند بە

برنامەء کار شورای مرکزی سنت.

تالش برای اعزام افراد با استعداد بە مراکز اسالمی جهان برای فراگیری معارف و -٠٣ علوم سیاسی.

ی نا بە پیشنهاد و تأئید تمام شرکت کنندگان در جلسە، تصمیمات شورای مرکزب -٠١مولوی و تصویب حضرت عالمە احمد مفتی زادە و حضرت نظارت اسنت باید ب

مٶسسین شورای مرکزی سنت، صورت و -رهبران اهل سنت ایران -عبدالعزیز مال زادە یرد.پذ

بە اهل سنت نمودەاند، کە ایانی شت س خدمات این دو بزرگوار و خدماتبصرە: بەپادە همچنان در اساسنامە باقی می ماند، اما تمامی تصمیمات و قرار ام ٠١نص این

تمامی تصمیمات و قرارات شمس زیر نظر شورای رهبری می باشد. )مصوبەء آخرین تأئید و تصحیح گردید. ٠١کنفرانس شمس(. بعدا" تغییری در مادەء

ز، مریوان و اورامانات و بخشی از کرماشان و پیرامون آن، در شهرهای سنندج، سقحلبچە و.... اعمال ، دورو،بەخاطر وجود تفکرات طریقت و وابستگی بەشیوخ در طویلە

، تفکر ملیضا شاەتثبیت حاکمیت ر در منطقە با توجە بە تعدادی از روحانیون سنیەء پهلوی دوم هم با در زمان سلط گرایی ضعیف و نظرات مذهبی خانگی تقویت شد.

ادامە یافت. این روند شدت بیشتر از پیش

135

٠٥١٠تا ٠٥٣٥بدین جهت بود کە اعمال آقای احمد مفتی زادە و همفکرانش در سال در مناطق سنندج و کرماشان، سقز و بوکان تفاوت بزرگی را با سایر مناطق در

کوردستان و بعضی مناطق سنی نشین بوجود آورد.

"جهادی" بر علیە مردم در کوردستان، تالش کرد شبە وری اسالمی قبل از جنگ جمه این در سنندج از طریق تفکر مکتب قرآنی و اعمال آنان، با تشکیل شوارایی کم توان در

سکوالر گامهایی برداشت. -شهر سعی در ضعیف کردن تفکرات ملی

ای پای حاکمیت در شرق و ج ویت اسالم سیاسیقبرای پیشبرد این هدف برای ت ، چند نفر از اعضای شورای ٠٥٣١کوردستان از طریق کوردهای مسلمان در تابستان

انقالب کە شامل آ. طالقانی، آ. بهشتی، حجت اللسالم رفسنجانی، بنی صدر با آقای مفتی زادە و تنی چند از همفکرانش، در شهر سنندج گرد هم آمدند تا در میان رهبران

ە ایجاد نمایند.کوردها تفرق

این رفتارها در حالی بود کە، استاد شیخ عزالدین حسینی از مرکز سیاسی در کوالر و دموکرات بود.سکوردستان نزدیک تر و مورد اعتماد بیشتر مردم و نیروهای

و همفکرانش ەبە آقای مفتی زاد -روز بود کە آنزمان بابت -وانگهی اگر خودمختاری، حزب حسینی م کوردستان بطور عموم، دفتر استاد شیخ عزالدیندادە می شد؛ مرد

دموکرات کوردستان )ایران(، کوملە، حزب تودە و احتماال" چریک های فدایی شاخە کوردستان نیز سد راە چنین کاری نمی شدند.

در نتیجەء این اعمال متفاوت و برخوردهای دوگانەء حاکمیت اسالمی، در قدرتمند نا م سیاسی کورد و بذر پاشی "ترور مقدس" دیکتە شدەء تهران و قم و بستراسال کردن

امنی ایجاد کردن و فشار بر حزب دموکرات و کوملە و سرکوب استبدادی اسالم سیاسی ٢١تا ٠٥٣١مرداد ٢١از -جدید ایرانی در شرق کوردستان، پس از جنگ سە ماهە

، تداوم پیدا کرد.-آبان

در کوردستان سبب شد کە در مهاباد در محل گروە شاهو از نیروی تولید تفرقە پیشوا در حزب دموکرات کوردستان در محلە باغ سیسە بمب گذاری صورت گرفت، کە

136

(، در ٠٢١١) ٠٥٣١بهمن ماە قبل از انفجار خنثا شد. درمیدان چهار چراغ مهاباد دریام سیاهکل برنامەای کە بەمناسبت ق -محل برگزاری متینگ چریک های فدایی خلق

ز بمبی در دست یکی ا ، بمبی منفجر شد و عدەای زخمی شدند. همچنین انفجار-داشتندکە منجر بە کشتە -اعضای گروە اسالمی "چریک های فاروق" در محلە ارمنیان مهاباد

تروریستی گروەبمب گذاری سازمان دادە شدە و ، یک سلسلە-شدن فرد بمب گذار شدید. و....نیز آشکار گرد

دستگیری آقای مفتی زادە و جمعی از همفکرانش

او از آقای مفتی زادە عدەای از مسئوالن جمهوری اسالمی را، از نزدیک می شناخت. درون پوستەء اسالم سیاسی تازە بە قدرت رسیدە تا حدودی اطالع داشت. خودش تفکر

داشت کە: خیلی متأسف حاکمیت شورایی داشت و با سنگسار مخالف بود. وی عقیدەاست در تهران و شهرهای بزرگ بە این تفکر و اعمال نادرست اجازەء تبلیغ دادە می

المی در ایران شود. رژیم جدید کە با هرگونە تفکر ملی گرایی چە اسالمی و غیر اس مخالف بود، آنان مفتی زادە و دیدگاهش را برنتابیدند.

نفر از همفکرانش ٢٣١(، همراە با ٠٢١٢) ٠٥١٠اە سال آقای مفتی زادە در شهریور م سال و چند ماە آزاد شدند. ٥دستگیر شدند. دستگیر شدگان غیر از مفتی زادە بعد از

ر زندان انفرادی مخوف اوینسال د ٥ماە یا حدود ١سال و ١ولی نامبردە مدت ندان عمومی منتقل وی بعدا" بە ز -یوتیوب –شکنجەهای بدنی و درونی را تحمل نمود.

می شود.

مهرەء پشت و گردنش ٥را تحمل کرد و زندان سال ٠١ وع آقای مفتی زادەدر مجم بهمن ماە ٢١ماە بعد در روز سە شنبە ٥شکستند. وی ظاهرا" از زندان آزد شد و را،

از ناموفق بودن یک عمل ، در بیمارستان آسیا در تهران پس(٠٢٢٥) ٠٥٥٠سال شم از جهان فرو بست و در سنندج بە خاک سپردە شد. جراحی، چ

( در تهران بە جرم عضویت در تشکیالت حزب ٠٢١٥) ٠٥٣٢آقای مفتی زادە در سال ریق مطالعەء طدر زندان از دستگیر و برای مدتی زندانی گردید. ندموکرات کوردستا

137

ز دکتر علی شریعتی، اکتابهای رهبران اخوان المسلمین، سید قطب و ابولعال مودودی و تفکر سکوالر دور شد. او فکر می کرد می تواند از راە "عدالت اسالمی" و در قالب

حکومت اسالمی بە آمال هایش برسد.

ی سیاسی جمعیت سن بدینجهت بود کە "آقای مفتی زادە برای دستیابی بە رهبری اسالمی، با اهمیت ٶریک نشستهایی دربارەء حکومت های ایران تالش کرد. از لحاظ ت

دادن بە شورا، دیالکتیک اسالمی و.... برگزار کرد. کە بعدا" جزوە شد... او تالش کرد ە جباتو خوانش جدیدی از اسالم داشتە باشد و دین را مدرن و دموکراتیک جلوە دهد.

ی از ، ارتداد یا روگردان-برعکس تفسیر دینی رایج -بە دیدگاههایش با بینش نو در دین سنگسار را قبول نداشت. وی با تشکیل شورای مرکزی سنی )شمس( کە از صاحبدین،

نظران و رهبران سنی در ایران، و همچنین تالش کردن برای مالقات با مسئوالن دست گیرد. این پروژە حاکمیت ایران و راضی کردن آنان، رهبری سنی های ایران را ب

شکست خورد. گامدر اولین

-ء سیاسی کوردستان، کامیار رامیاری، سایت رنسانس نیوز.بازیگران جدید عرصە

همچنین یکی دیگر از رهبران اسالم سیاسی سنی و از یاران احمد مفتی زادە بە نام وی پس از تشکیل کنگرەء دوم ناصر سبحانی بە سرنوشت غم انگیزی دچار می شود.

٠٥١٥خرداد ١مخفی در سال زندگی ١. وی پس از شمس قرار بازداشتش صادر می شود ٢١در سالمی ایران دستگیر می شود. وی(، از سوی نیروهای سرکوبگر جمهوری ا٠٢١٢)

ماە ازش بی خبر ٢سال و ٢اسفند همان سال بە چوبەء اعدام سپردە شد. خانوادەاش مذهبی خوان -نامبردە یکی از صاحب نظران سنی مذهب و یکی از رهبران ملیبودند.

.ران در کوردستان و شمس بود. وی در شهر قروە بە خاک سپردە شدە استالمسلمین ای

-ایت ویکی پدیاس -

138

توقف فعالیت های انجمن حجتیە

بدنبال پیروزی انقالب، بەعلت فضای انقالبی و سیاسی جامعە و بە خاطر اعتماد نوان نداشتن بە فعالیت های سیاسی، انجمن ازطرف شماری از رهبران انقالب بەع

عنصری خطرناک معرفی شدند.

سیاسی ایران، تهران، انتشارات مرکز -عفریان، رسول، جریانها و سازمانهای مذهبیج - -٥٥٣قالب ص، اد اناسن

برای جلوگیری از وارد شدن انجمن بە مراکز مهم، تبلیغات گستردەای را بر علیە بود کە انجمن پس از انقالب، تفکر بخشی از مخالفان انجمن این آنان آغاز کردند.

زم را باال بردە و سییە بردە و پرچم مخالفت با مارکمبارزەء ضد بهائیان را بە حاشکند. در می یل بنیادین جامعە و انقالب تالشآشکارا برای تغییر هدفمندانەء مسا

اهداف خود قرار دهد. جزوخطر مارکسیزم را در نظر دارد ریکا،ر آمطخ حقیقت بە جای

-٠١٣ -٠١١لیا نسب صص ع -

، با تهدید آ. -پس از پنج سال فعالیت بەشکل جدید -٠٥١٢وهش در سال حلبی و گر سال کار و تبلیغ، فعالیت های خود را ٥١خمینی و اتهام خیانت و واپسگرایی پس از

متوقف کرد.

مراکز بعد از توقف این انجمن، تحریک برای پاکسازی طرفداران حجتیە در آموزشی، دانشگاهی، سیاست گذاری در سراسر ایران براە انداختە شد.

عمادالدین باقی در کتابی بەنام در شناخت حزب قاعدین زمان نوشت کە: ولی بعدا" با توجە بە فشارآوردن زیاد بر حجتیە تأثیر چشمگیری داشتە است.خمینی زمان مقلد روح اللە رویدادهای داخلی ازنوشتەء خود پشیمان شدە و گفت: آن

ر بودە و پس از گذشت چند سال تفکرش بە برخی از دیدگاههای انجمن حجتیە نزدیکت است.

139

حجتیە تا کە داختالف اساسی انجمن با دیدگاە غالب در جمهوری اسالمی این بو ظهور مهدی برای تأسیس حکومت اسالمی تالش نمی کند. ولی ترس از اعضا و

ە جایگاهی داشتند. چونک در مراکز تصمیم گیری و قدرت کە این بود نجمندیدگاههای ای : انجمن بەعلت ارتباطات-کە مدتی هم وزیر کشور بود -اکبر محتشمی پور بە گفتەء

م، شورای نگهبان و مجلس ی از جملە مدرسین حوزەء علمیەء قکە با نهادهای حکومتبودند. در مراکز قدرت نفوذ کردە خبرگان رهبری داشتند

حزب تودء ایران هم ضدیت شدیدی با انجمن حجتیە داشت. این حزب در مورد این ضد انقالب، تحت عنوان نقاب دار تشکل نوشتە: بەوسیلەء انجمن حجتیە و نیروهای

را "اسالم قشری" فعالیت میکنند در سراسر کشور جو تند ضد کمونیستی و ضد شورویا با احزاب و سازمانهای دگراندیش انقالبی، بخصوص دامن زدند و آشکارا دشمنی ر

.دادندحزب تودەء ایران را گسترش می

ضامن پیروزی نهایی، انتشارات حزب یانوری، اتحاد نیروهای انقالبینورالدین ک - -٢٣، ص ٠٥١٠تودەء ایران، بهمن

حجتیە، همچنین در مورد مشکالت رژیم و استفادە از دورانهای متفاوت از انجمن ت الە بهائیضدو گرفتاری داریم، فرقەء نشریەء راە تودە مینویسد: ما امروز در مملکت

علمی نە مشکالت ذکر شدە، و وهابیت. مراجع حوزەء علمیە قم برای جواب و اثباترە میکند کە: مهندس مادر شاهی اشان انجمن حجیتە شوند. درهمانجا دست بە گریبا

ران عالی خامنەای در زمان ریاست جمهوریش بود. فرد دوم در انجمن از مشاو

، همراە با -یکی از چهرهای شاخص حجتیە -خورشیدی، مصباح یزدی ٠٥١١در سال یکی از -در برابر احسان طبری دکتر عبدالکریم سروش در مناظرەای تلویزیونی

ث ، در بح-رهبر وقت سازمان فدائیان اکثریت -و فرخ نگهدار -تئوریسین های حزب تودە فلسفە بە طرفداری از جمهوری اسالمی شرکت داشت.

ەء عمادالدین باقی، کتاب جریانهای و ببع دیگر: آنیا نیوز، ایسنا، مصاحمنا ٥١١ -٥٥١مذهبی ایران، نوشتە رسول جعفریان صفحات -سازمانهای ملی

140

حملە بە سازمانهای چپ و ملی گرا

ەء ایران حملە شد و اکثر رهبران و کادرهای (، بە حزب تود٠٢١٢)٠٥١٠بهمن ماە ی ین حزب دستگیر و زندانشکیالتی و تبلیغاتی اە و توانای سیاسی، تتحصیل کرد

دومین حملە بە این حزب صورت گرفت و شمار دیگری از رهبران و ٠٥١٢شدند. در بهار .ندکادرهای و اعضایشان دستگیر شدند. درمیان آنان نظامیان هم بود

کوردستان ایران)پیروان ر همان اوان بە سازمان فدائیان اکثریت و حزب دموکراتد شدند. رژیم با این عمل و اعدام نگرەء چهارم( حملە شد. عدەای دستگیر و زندانی ک

راە فعالیت تشکیالتی سیاسی و مدنی غیرخودی اسالمی و سکوالر و چپ ها را بست.

گسترش تمامیت خواهی اسالمی

اسالمیەبهانەء جنگ همەء نارضایتی ها و منتقدان چپ، میانە رو، ملی گرا، ب (، همەء احزاب و ٠٢١٥) ٠٥١٢باشیوەهای داغ و درفش سرکوب شدند. تا سال

سازمانهای غیرخودی و دگراندیش منحل ومورد هجوم قرار گرفتند.

کن حاکمیت تمامیت خواهی اسالم سیاسی در قوارەء جمهوری اسالمی هرچهار ر ا )رهبری و سە قوەء ئیجرایی، قانون گذاری و قضایی(، کە مسئوالن اصلی و کلیدی آنه

در دست روحانیون قرار گرفت، بەطرقی متفاوت تر از قبل آغاز شد.

دستگیری، زندان، شکنجە، اعدام، ترور، تبعید، آوارگی، خون و کشتار، در سراسر کە آنهم از حالت دفاعی بە -جنگ شی در جبهەهایایران بیشتر شد. خونریزی و آدم ک

ان ، دیدە و شنیدە میشد. از بین بردن بهترین فرزندان مردم-تهاجمی تغییر یافتە بودبەوسیلەء استبدادیون تمامیت خواە ضد انسانی، در جریان بود. متأسفانە ایران

ج م در گذر پنتابلوهای پر رنج و مشقت بار ملیت های تحت ست هایی کە ذکرشدند،این سالەء جمهوری اسالمی ایران و چند سال بعد از آن بود.

ادامەء اعمال ضد انسانی برای تثبیت اسالم سیاسی و اختالفات درونی آنان در انشعاب و جدایی احزاب و سازمانهای موجود اسالمی قبل و بعد از جنگ، ،حاکمیت

چوب قانون اساسی یعنی "حکم م جنگ و افزایش قدرت ولی فقیە خارج از چاروتدا

141

حکمد "آن استخراج شد و خوبعدا" مجمع تشیص مصلحت نظام از کەحکومتی" هم برای موارد ضروری ماندگار شد. حکومتی"

نوشیدن جام زهر توسط آ. خمینی، کشتار زندانیان سیاسی و تأثیر آن درمیان ، منتظری یت اللەمعاونش آ ابل ری اسالمی، اختالف ولی فقیە اوکاربدستان رژیم جمهو

صدور انقالب اسالمی و تشکیل دادن احزاب ا سازمانهای و گروە های بنیاد گرا در خاورمیانە، مرگ آ. خمینی و جایگزین کردن علی خامنەای بعنوان، ولی فقیە دوم و

ر نامبردە با سلف خود، تغییسیاستهای متفاوت .ارتقا دادنش بە "آیت اللە سیاسی"انە، اساسی برای یکدست کردن حاکمیت دو گانە و تبدیل شدن بە حاکمیت چند گ نقانو

ایران و تداوم روند اسالم سیاسی، تشکیل احزاب و تشکل های جدید پس از اتمام جنگو بحث و تحلیل و بە سپاس پاسداران عراق، خصوصا" امتیاز دادن جدید چند بعدی

خواهد بود.دیگر کتاب دهها دربرگیرندەیع ایران اسالمی، بررسی اوضا

این راە و تحقیقبگذارد بەامید اینکە عمر اجازە دهد و مشکالتهای روزگار امروز ما ،روزگار تلخ اجازە میدهد استاد هیمن شاعر پر آوازەء کورد: آیاقول . بە یابدادامە

ر و زمانی دیگر را ببینیم. گعصر دی

بە امید پیروزی و بهروزی. ق همە است.دانستن، آزاد زیستن و شاد بودن ح

حسن حاتمی

٢١٠٠ژانویەء ٢

142