zincirli konveyör

8/7/2019 zincirli konveyr

1/36

BLM 12.ZNCRL KONVEYR TASARIMI

12.1. PALETL KONVEYR

Paletli konveyrler, eitli dkme ve para mallarn yatay ya da eimli olarak iletilmesindekullanlrlar. Kimya endstrisinde, metalrjide, maden kmr tamasnda, makinayapmnda ve endstrinin dier dallarnda geni apta kullanm alanlar mevcuttur. Bundan

baka, hat retiminde ara mallarn ilem duraklarnda gemesini salarlar.

Paletli ya da lamal konveyrler (ekil 12.1) (1) asisi, (2) dndrme dilisi ve (3) gerdirmedilisi (zincir dilileri) ile (5) ekme zincirinin tek ya da iki eridine birden balanm ve

birleme noktalarnda hareketli makaralar tarafndan tanan (4) lamalarndan (paletlerinden)oluan bir palet takmndan (yryen yatak) meydana gelir. Zincir dilisinin dilileriylekavramaya giren ekme zincirleri ifti (6) altrma birimi tarafndan dndrlr. Zincirler,

palet takmyla birlikte konveyrn boyuna ekseni dorultusunda dnerler. Zinciri tayanmakaralar, asinin sabit klavuz kzaklar zerinde hareket ederler. Tanacak malzemekonveyre, yrnge boyunca herhangi bir noktaya yerletirilmi bir ya da fazla saydaki (7)

besleme teknelerinden yklenir ve dndrme zincir dilileri yanndaki (8) boaltma oluunaboaltlr.

ekil 12.1 Paletli konveyrler

Bantl konveyrlerden ayrldklar nokta: Paletli konveyrlerin genellikle ar byk paral,andrc ve scak malzemeleri tamakta kullanlmalardr. Elenmi dkm kumu, dkm

paralar gibi malzemeler paletli konveyrler tarafnda rahatlkla tanabilirler. Ykama,boyama, soutma, kurutma, tavlama su verme ya da boyutlama (tasnif) ilemleri malzemelereiletim yolu boyunca uygulanabilir. Paletli konveyrlerin alternatifleri pik dkm makineleri,yryen merdivenler ve dzgn olmayan profilli paletli konveyrleridir.

Dr C Erdem MRAKDr smail GERDEMEL MAK419 - Transport Teknii


2/36

2

Paletli konveyrlerin geometrileri bantl konveyrlerden deiik deildir, ancak bu trkonveyrlerin eim as, zellikle paletler enine perdelerle donatlm ve yataydan deyeGei kk bir erilik yarap ile gerekletirilmise 45o veya daha fazla olabilir.

Flanl ya da flansz olarak imal edilebilirler. Flanl, derin ve kutu tipi paletler 4-10 mm

arasnda satan preste baslrlar. Flansz paletler genellikle birim ykler iindir. Yknflansz bir paletten dmesini nlemek iin, zellikle ykleme blgesinde, aa ya da elikyan levhalar (etekler) kullanlr.

Flansz, dz ve baklaval paletler, dkme mallar tanacaksa, ounlukla sabit eteklevhalaryla donatlrlar. Flanl ve dz veya paletli baklaval paletler, dkme mallar ile paramallar (rnein scak paralar) tamak zere tasarlanr. Flanl derin ve kutu tipi paletler iseyalnzca dkme mal tayan dik eimli (45o - 120o) ve yksek kapasiteli konveyrlerdekullanlr (ekil 12.2). ok amal ve sabit paletli konveyrler standartlatrlmlardr ve

balca palet tasarmna ve yrnge profilin gre snflandrlrlar.

ekil 12.2 Eimli paletli konveyr

12.1.1. Paletli Konveyrn Konstrksiyonu

ekme eleman

Paletli konveyrler genellikle her biri bir tarafta bulunan iki tane lamelli baklal ve burlumakaral zincirle ve daha seyrek olarak da tek zincirle (yalnz 400 mm genilie kadar olanhafif konveyrlerde) donatlmlardr. Hafif ve yava hzl konveyrlerde, baz durumlardadaha ucuz olan bursuz zincirler kullanlr. Paletli konveyrler, ok seyrek olarak lamelli

baklal ve burlu (makarasz) ya da burlu makaral ve ayrlabilir zincirlerle donatlrlar.Zincirin t adm (ekil 12.3) 100, 125, 1120, 200, 250, 320, 400, 500 ve 1230 mm olur.



3/36

3

ekil 12.3 ekme eleman zincirler

En ok kullanlan burlu makaral yrr makaralar, konveyrn klavuz kzaklar boyuncapalet takmn ve yk tarlar. Makara, flanl ya da flansz olabilir, kaymal yataklar ya dabilyal yataklar zerinde dnerler. Bilyal yataklar, ar hizmet snf konveyrlerdekullanlrlar. Konveyrasisine balanm sabit makaralar ise palet takm ile konveyrlerin

burlu, burlu makaral ve ayrlabilen trden olabilen zincirlerini tarlar. Ykl blmde,zincir baklasnn kenarlar sabit makaralar zerinde kayar (ekil 12.4d); dn blmnde(eridinde) ise palet, bantl konveyrlerde kayn desteklenmesine benzer biiminde tanr.

(a) (b) (c)

(d) (e) (f)

(g) (h)

(j) (k) (i)ekil 12.4 Palet eitleri



4/36

4

Yk tama eleman

Paletli konveyrlerin yk tayc eleman palet takm (lamalar) dr. Bu nedenle, paletlerintanan malzemenin yapsna uygun olarak tasarlanmas gerekir. Paletler aadaki anatasarmlarda olurlar: Flansz, dz makaral ya da makarasz (ekil 12.4e); flanl, baklaval

(ekil 12.4h ve ekil 12.4i); flanl, derin (ekil 12.4j ve ekil 12.4k) ve kutu tip (s ya daderin). Bir dz (dzgn) palet takm, aatan (ekil 12.4a) ya da elik satan (ekil 12.4c)yaplm olabilir. Baz durumlarda paletler, silindir eklindeki ykleri tutmak iin (ekil12.4b) takozlarla donatlm olabilirler.

Palet takmn oluturan lamalar cvatal, perinli ya da zel alarda kaynakl olabilirler.Paletler, ekme zincirlerinin baklalarna balanrlar. ekme zincirleri, dolu lamalarla ya da

birbirinden 1 ile 3 zincir adm arayla yerletirilmi olan pimlerle birbirlerine balanrlar.Paletin ana boyutlar (ekil 12.4e) unlardr: B genilii ve flanlarn h ve hort (flanl

paletlerde) ykseklikleri. Standart paletler B = 400, 500, 1250, 800, 1000, 1200, 1400 ve11200 mm ve h =100, 125, 1120, 200, 250 ve 320 mm llerinde yaplrlar. Paletin B

genilii, flanl paletlerde flann i yzeyleri arasndaki uzaklktr. Flansz paletlerde ise bul, paletin toplam geniliidir. Baklaval, derin ve kutu tipi paletlerde, flan yksekliiolarakhort alnr. hort paletin tadm uzunluundaki bir kesitindeki flan alannn, tadmna

blnmesiyle elde edilen blmdr.

altrma birimi

Bir konveyrn alma birimi dndrme zincir dilisi (cer dilisi), aktarma dzeni veelektrik motorundan meydana gelir. Eimli ya da yatay eimli bir yrngeye sahipkonveyrler, motoru besleyen elektrik akmnn ya da g aktarma dzenindeki bir arzaolmas durumunda, ykl kayn geri kaymasn nleyen bir frenleme dzeniyledonatlmlardr. Frenleme dzeni, mandal kilit makara ya da selenoid trnden olabilir.Dndrme zincir dilileri 5, 12, 7 veya 8 dili ve elik ya da dkme demirden olabilirler. kiyandaki zincir dililerin eit ekme uygulamalarn ve merkezlenmelerini salamak zeredililer, dileri birbirleriyle tam uyum iinde olacak biimde dndrme miline

balanmlardr.

G aktarma dzeni

Genellikle, kapal tip tek bir hz drc dili kutusunda ya da redktrle ona ek bir dili yada aktarma organndan oluur. Yava zincir hareketi, yksek deitirme oranl (120 - 200

aras

) redktrler kullan

lmas

n

zorunlu k

lar. Sonsuz bir h

z deiimi isteniyorsa motorlaredktr arasna bir hz deitirici (varyatr) yerletirilir.

Gerdirme

Paletli konveyrlerde, vidal (ekil 12.5) ya da u zincir dilisine taklan yayl vidalgerdirme dzenleri kullanlr. Gerdirme stroku, ekme zincirinin admna al olarak buadmn 1.12 2.0 katndan aa olmamak zere 320, 500 veya 800 mm deerlerinde seilir.Gerdirme tamburlarndan birisi kamal, dieri ise zincir ularnn birletirilmesini mmknklmak zere kamal deildir.



5/36

5

ekil 12.5 Gerdirme sistemi ve zincir dili grubu

Konveyr asisi

Genellikle profil eliinden ve kaynakl yap olarak hazrlanr (ekil 12.12). U blmlerdndrmeyi ve gerdirmeyi kolaylatrmak amacyla ayr yaplrlar. Konveyrn hareketli

paralarn tayan ara blmler (ekil 12.12a) ise 4 - 12 [m] uzunluunda ayr madeniyaplardr.

ekil 12.12 Paletli Konveyrasesi

Tayc makaralarn klavuz kzaklar (1) kebent (hafif konveyrlerde) ve profildemirlerinden ya da dar ll raylardan (ar konveyrlerde) yaplr. Erisel blmlerde(ekil 12.12b) tekerlek yolu zerindeki (2) raylar zincirlerin yukar doru frlamalarnnlerler. Btnletirme hatlarnda kullanlan konveyrlerin eitli tasarm biimlerindeki

koruma dzenleri, konveyrn ara blmlerinde iletme gvenlii salarlar ve al

an zincireridini fiziksel dokunmalara kar kapatrlar.



6/36

6

12.1.2. Paletli Konveyrlerin Hesab

Zincirler ile palet takmnn ana boyutlarn ve gerekli motor gcn hesaplamaya yarayan ilkveriler, kayl konveyrlerin hesab iin gerekli olanlara edeerdir.

Palet geniliinin hesab iin; flansz bir paletli konveyrlerde (ekil 12.11a) dkme ykn,dz bantl bir konveyrde olduu gibi bir gen oluturduu varsaylr. Ancak paletin katlve dk hz, bantl konveyrde olduundan daha byk bir1 as ve b taban almamzaizin verir. Paletli konveyrlerde, , tanan malzemenin statikev as,B ise palet genilii[m] olmak zere 4.01 = ve b = 0.85B alnr (ekil 12.11).Bb 85.0=

(a) (b) (c)ekil 12.11 Dkme ykn enine kesiti

Flansz bir palet zerinde, serbest akl bir malzemenin enine kesiti:

( 4,018,04tan

22

2122

21

1 tgBCbCCbhF === ) [m2] (12.1)

olur. C2, eimli bir konveyrde olas bir alan klmesine izin veren dzeltme katsaysdr.F1 deeri yerine konulursa konveyr kapasitesi,

( )

( )

4,0tan648

4,0tan1836003600

22

22

1

CB

CBFQ

=

==[t/saat] (12.2)

ile ifade edilebilir. Flansz konveyr genilii, Tablo 12.1den alnan C2 katsays ve (12.2)ifadesinden

( ) 4,0tan648 2CQ

B = [m] (12.3)

elde edilir.Tablo 12.1 C2 katsays

Palet TrKonveyrn eim as

(derece) Flansz Flanl

> 10 1.0 1.0

10 - 20 0.90 0.95



7/36

7

> 20 0.85 0.90

Flanl ya da sabit yan levhal (etekli) bir palette (ekil 12.10b ve ekil 12.10c) serbest aklbir malzemeninFenine kesit alanF2 gen veF3 dikdrtgen alanlarnn toplamna eittir.

( ) BhCB

BhCBh

FFF

+=

+=+=

4,0tan25,0

2

22

322

32 [m2] (12.4)

Palet kesitinin, flanlarn ya da sabit eteklerin ykseklii tarafndan belirlenen yklemeverimi hh /3= olup, genellikle 0.125 0.75 arasnda alnr.

Flanl paletleri olan bir konveyrn kapasitesi ise,

( )[ ]( )[ ]

hBCBBCBFQflan

44,0tan9004,0tan25,036003600

2

2

2

+=+== [t/saat] (12.5)

Byk paral mallarn palet takmnn tm boyunca ve ayn anda ayr yerlerden yklenmesidurumunda, ykn palet zerinde dzgn bir dikdrtgen tabaka oluturduu varsaylabilir.Bu durumdaF2 = 0 ve = hBF [m

2] ve = 0.8 0.85 olur.

(12.5) ve (12.3) denklemlerinden elde edilen B palet geniliinin, aadaki bantya gre,malzemenin para boyutuna uygun olup olmad irdelenmelidir. Burada a, malzemenin mmolarak karakteristik en byk para boyutudur.

Snflandrlmam malzemelerde : 2007.1 + aB mm (12.12a)Snflandrlm malzemelerde : 2007.2 + aB mm (12.12b)Hesaplanan palet genilii ve flanlarn ya da yan levhalarn (eteklerin) ykseklii,yrrlkteki en yakn standart llerle (st l) yuvarlatlmaldr. Birim ykler tamakzere tasarlanm bir konveyrde palet genilii, kayl konveyrde olduu gibi, bu yklerin

boyutlar, konumu ve saysna gre belirlenir.

Palet hz genellikle ancak 0.05 0.123 [m/s] alnr. Bu dk hzn nedenleri ekme elemanolarak zincirlerin kullanlmas ve halat etkisinin dourduu dinamik yklerin minimumdatutulmas gereklidir.

Zincir ekme kuvveti ve motor gcnn belirtilmesi iin kullanlan zincirlerin tr veparalarn boyutlar, bilinen yntemlerle yani en dk gerginliin bulunduu noktadanbalay p yrngenin ayr blmlerdeki direnleri belirleyerek hesaplanr. Minimumgerginlik, genellikle 100 - 300 [daN] arasnda alnr. Yan etek levhasz (flanl ve flansz)konveyrler iin, ayr blmlerdeki direnler

( ) ( ) cossin wLqqLqqW ood +++= (12.7a)

( ) ( )( )coswLHqqW od ++= (12.7b)

ve yksz kesitlerde,



8/36

8

( )( ) ( ) )wLHqwLW yatod +=+= cossin (12.8)

ile elde edilir.

Yukardaki denklemlerde, paletin ve zincirlerin yryen her metresi bana qo arl,artnamelere ya da yapmclarn kataloglarnda verilere gre alnr. Tasarm standartlarna grede alnabilen bu deer, paletin geniliine ve trne bal olup, bant geniliiB [m] ve Tablo12.2den alnan katsayA olmak zere

ABqo + 60 [kg/m] (12.9)

yaklak olarak hesaplanr.

A katsaysnn, flansz paletler iin alan deerleri, % 10 - 15 orannda kltlr. Hafif

paletler, taneli ya da dk yma arlkl kk paral malzemelerin; ar paletler, bykparal ve ar malzemelerin tanmasnda kullanlrlar. Orta arlkl paletler ise orta arlktamalzemeler iin kullanlrlar.

Tablo 12.2A katsaysnn deerleri

B [m] geniliindeki palet iinA katsaysPalet tr

B = 0.4 0.5 B = 0.125 0.8 B > 0.8

Hafif 40 50 70

Orta 120 70 100

Ar 80 110 150

Paletin harekete karwdiren katsays

( )D

kdCw

2+= (12.10)

olarak bulunur veya Tablo 12.3ten alnr.

Tablo 12.3 wkatsaysnn deerleri

Makaralar iin wkatsaysKonveyrn almaKoullar Kaymal yataklarda Bilyal yataklarda

Uygun 0.012 0.08 0.020

Orta 0.08 0.10 0.030

Kt 0.10 0.045 0.040

wdiren katsays, (12.10) denkleminden alnd zaman srtnme katsays ray zerindekiflanlar iin C = 1.1 1.2; yalama salmastra kayplarn da ieren bilyal yataklardakiindirgenmi srtnme katsays ise uygun altrma koullarnda 0.001, orta koullarnda

0.025 ve kt koullarda 0.045 al

n

r. Kaymal

yataklarda (elik ya da dkme demir) bukatsaylar, dzgn aralklarla yala yalama durumunda srayla 0.1; 0.15 ve 0.20; gresle



9/36

9

yalamada ise 0.15; 0.20 ve 0.25 dir. Makaralar iin k yuvarlanma srtnmesi katsay lar ayniletme koullar iin srasyla 0.012 ; 0.08 ve 0.1 alnr.

Sabit yan etek levhal konveyrlerde dkme yk gtrld zaman, ykn bu sabit levhalarakar srtnme direnci, yukarda saylan direnler eklenmelidir. Belli bir emniyet braklmak

kouluyla yan levhalar zerindeki basncn hidrostatik kanuna gre yani dorudan doruyaykn yma arlna ve etek levhalarnn yksekliine bal olarak gen eklinde daldvarsaylabilir. Direncin deerini geree daha yakn belirlemek zere, yan basn iin birkatsay kullanmak gerekir.

Zincir dililerinin direnci (12.10) denkleminden, 1.105.1 LK alnarak hesaplanr. Kkdeer uygun alma koullar iin byk deer ise kt koullar iin alnr. Erisel klavuzkzaklardaki diren (3.312) denkleminden bulunur.

Di says az olan zincir dilisinde 0.20 [m/s]yi geen hzlarda, ekme zincirlerinin hesab iin(3.45) denkleminden hesaplanan ve dinamik gerilmeler ieren toplam Steor kullanlmaldr.

ekme eleman iki elemandan oluuyorsa zincir bana den teorik ekme,

2/15.1 teorteor SS = (12.11)

ile hesaplanmaktadr. Zincir zerindeki dzgnsz yk dalmna izin veren katsay 1.15olarak alnmaktadr.. Dndren zincir dilisindeki ekme (3.39) denkleminden ve gereklimotor gc ise (3.40) denkleminden hesaplanr. Kullanlacak motor gc, bu deerin %15 - 20stnde olmaldr.

12.1.3. rnek Paletli Konveyr Hesab

ematik resmi ekil 12.12de grlen bir paletli konveyr scak dkm paralar, kumtemizleme yerinden hazrlama atlyesine gtrmek zere tasarlanmtr. Dkm paralarnap 1200 mm, ykseklii 250 mm ve para arl 180=G kgdr. Konveyr kapasitesi

para/saat ve konveyrn dzensiz beslenmesini dikkate alan katsay300=Z 2=K alnmaktadr.

ekil 12.12 Paletli konveyr hesaplama emas

Konveyrn ana parametreleri

Dkm paralarn boyutlarn incelerken, genilii 800=B mm, flan ykseklii mmolan ve ek takviye paralaryla donatlm bir konveyr seilmektedir. Bur makaral ve

100=h



10/36

10

makaralar kaymal yataklar zerinde iki zincir, ekme elemann oluturmaktadr.Konveyrn teorik kapasitesi,

6003002max === ZKZ para/saat

veya

1081000/6001801000/max === ZGQ t/saat

dir. Dkm paralarnn ap 0,12 m olduundan minimum yk aral,

9.03.06.0 =+=a m

dir. Paletli konveyrn hz

15.03600

9,06003600

max === aZv m/s

olarak hesaplanr. Konveyr hz dk olmakla birlikte, dkm paralarnn yolda soumasistendiinden uygun grlebilir.

Tanan her metre bana ykler

Palet takmlarnn ve zincirlerin, kendi uzunluklarnn metresi bana den arl, (12.9)denklemine gre,

1601008.0600 =+=q kg/m

dir. Byk arlkl paralar gz nne aldmzda ( 180=G kg ), Tablo 12.2da verilenolan ar hizmet tr bir konveyr kabul edilir.110=A

Paletli konveyrn metresi bana yk arl,

2009.0

180===

a

Gq kg/m

olarak bulunur.

ekme kuvvetinin hesab

ekil 12.12de emas grlen paletli konveyrde, 1 noktasnda 0210 )( qHwllq >+ , 2 3

ve 4 5 erisel kzaklarnda direnler iin dzeltmeler ihmal edilir ve 5 noktasndaolduu durumda en az gerginlik 1 veya 5 noktasndadr. Tablo 12.3e

gre kaymal yataklar iin kt koullarnda,0210 )( qHwllq


11/36

11

sonucu bulunur. Bu durumda alnmaktadr ve deeri5min SS = 2005 =S daN alnmaktadr.

Dier noktalardaki gerilmeler ise aada grld gibi hesaplanmaktadr.

61613.0201602003056 =+=+= wlqSS daN

66661608.167 === SKS daN

160213.020)160200(666)( 3078 =++=++= wlqqSS

16671602 3.013.089 === eeSS w daN

6670)1013.030)(160200(1667))(( 20910 =+++=+++= HwlqqSS daN

694004.166701011 ===weSS daN

740813.010)160200(6490)()( 1011max12 =++=++== wlqqSSS daN

ekil 12de grlen konveyr sisteminde gsterilen 1 ve 4 nolu noktalar arasndaki

gerilmeler ise aa

daki ekilde hesaplan

r.

19304.1

20054 === we

SS daN

11601016013.03016019302043 =+=+= HqwlqSS daN

112204.1

116932 === we

SS daN

91413.01016011221021 === wlqSS daN

ekil 12.12 Paletli konveyr zincir gerginlikleri emas

Dndrme zincir dilisindeki ekme kuvveti, (3.38) ve (3.39) denklemlerinin yardmyla

daN

kSSSSWSSW ev

6744)03.01)(9147408(

)( 1121121120

=+=

+=+=

olarak bulunur ve gerekli motor gc (3.40) ifadesinden

1.147.0102

15.06744

1020 =

=

=

g

vWN

kW



12/36

12

eklinde hesaplanr. Katalogdan paletli konveyr tahrii iin 15 kW elektrik motoru seilir.

ekme zincirlerinin seimi

Paletli konveyrde kullanlan her zincir bana teorik ekme kuvveti (12.11) ifadesinden,

42602/740815.1max ==S daN

olarak bulunur.

Zincirlerin hz dk olduundan dinamik gerilmeler ihmal edilebilir. Seilen zincir, burmakaral bir ekme zinciridir. (Tip: PBKT - 30320 - II -T , adm 320 mm, bur ap 30 mm,dayanm snf II, yzey sertletirilmi balama elemanl ve emniyet yk 5000 daN )

12.2. ZEL AMALI KONVEYRLER

Dkm makinalar, yryen merdivenler gibi paletli konveyrlerin dier alternatifleri,endstrinin deiik dallarnda ve zel amalar iin kullanlrlar. Dkm makinalar, yryentaycs dkm makinalarndan meydana gelen konveyrlerdir. Bunlar, birbiri arkasndanyksekteki bir potadan ergimi madenle doldurulurlar (ekil 12.7).

ekil 12.7 Dkm makinasnn hareketli paralar

Konveyr dk bir hzda hareket ederken sv maden aktlr. Konveyrn boyu ve hz,madenin konveyrnn sonuna varncaya kadar katlamasn ve soumasn salayacak

biimde seilir. Dkm kalplar, konveyrden ambara veya dorudan doruya bir demiryolu platformuna boaltlrlar.

Bu tr makinalarda hz ayar iin altrma (tahrik) birimi, bir basamaksz hz deitirgeci ile(varyatr) donatlmtr. Dkm makinalar, demir olmayan madenler (bakr, kalay, kurun)ile metalrji fabrikalarnda yksek frn blmlerinde demir dkm (pik) iin kullanlrlar.

Bir dkm makinas

, genellikle 40 - 43 [m] uzunluunda ve paralel iki tane eimli konveyrierir. Kalplar 305 [mm] aralklarla yerletirilmilerdir ve dkm 50 kglk kleler halinde



13/36

13

olur. Hz, 12 - 12 m/dak arasnda alnr. Kapasite, saatte yaklak 120 tondur. Soutmayhzlandrmak iin dklm kalplara su pskrtlr.

12.2.1. Yryen Merdiven

Bir yryen merdiven (ekil 12.8), basamaklar hareketli merdiven eklinde bir konveyrdr.nsanlar aa ya da yukar olmak zere, deiik iki dzey arasnda tamaya yarar. Birmerdiven u paralardan meydana gelir: Basamakl bir palet takm (1), iki ekme zinciri (2),dndrme zinciri dilisi (3), gerdirme dilisi (4), altrma birimi, madeni destek yaps veklavuz kzaklar (5), dze sahanlklar (12), yan levhalar (7) ve trabzan (8).

ekil 12.8 Yryen merdiven

Hareketli trabzan, insan tayan yryen merdivenlerin birleik bir parasdr. Bu trabzanlarzel bir biimde iki tane sonsuz kauuk eritten oluurlar (ekil 12.8a). Palet takmnnyanlarnda ve yolcularn dayanabilmesi iin basamaklardan 0.9 - 1 [m] ykseklikte

bulunurlar. Trabzanlar palet takmyla e uyumlu olarak hareket ederler. Merdiveninyataydan eimli blme, eimliden yatay blme geiinde de ayn zellik korunur (ekil12.8b).

Merdivenin yryen taycs, iki zincirine tutturulmu basamaklarndan oluur. Herbasamak (ekil 12.9), drt makara zerinde dayanr. Bunlardan ikisi ana makaralar (1) olup(4) mili aracyla (12) ekme zincirlerine balanmlardr. Dier ikisi ise (2) yardmc

makaralardr. Makara iftlerinden her birinin deiik lde klavuz yataklar vardr. Bunedenle konveyr drt klavuz kzak zerinde yrr. Eri klavuz kzaklar, basamak stdzelerini ykl eritte daima yatay durumda tutarlar.



14/36

14

ekil 12.9 Merdiven basama

Lamelli baklal ve burlu makaral adm 1000 - 1250 [mm] arasndaki zincirler, merdiveninekme zincirleri olarak kullanlrlar. Merdiven ekme zincirlerinin tasarmnda nemli birnokta, d bakla lamelleri ularnn zel yapsdr. Bu lameller, zincirin ancak bir ynde

bklmesine izin verecek biimde yaplrlar. D bakla lamellerinin ularnn bu yaps veklavuz kzaklar merdivenin katlanmasn nlerler ve yrngenin herhangi bir noktasnda bir

para krld zaman zinciri klavuz kzaklar zerindeki durumunda kilitlerler.

Merdiven basama bir madeni asi, yivli bir tayc levha (plastik ya da aa ubuklar), birdestek drt makaradan meydana gelir. Makaralarn ap 100-180 [mm] arasnda deiir.Grltsz almay salamak zere makaralarn bask emberleri (bandaj) plastik(voloknite) dkme kauuk ya da preslenmi kumatan yaplr. Makara gvdesine prestegeirilmi kaymal burlar (bronz, grafitli maden, elik) ya da bilyal yataklar, yatak grevigrrler. Merdiven basamaklarnn adm genellikle 400 - 405 [mm] arasnda ve zinciradmnn tam kat olarak seilir. Basamaklarn genilii 0.9 - 1.0 [m] dolaylarndadr.

Yryen taycnn ve zincirlerin konveyrn metresi bana arl yaklak olarak 200 -270 [kg/m]dir.

Yryen merdivenlerde redktrl altrma birimleri kullanlr. Gvenlik gereklerini tamanlamyla karlamak zere altrma birimi (ayn zamanda ekme zincirleri ve palet takm)yksek dayanml ve anmaya direnli, kolay taklabilir ve bakm ve onarma elveriliolmaldrlar. En nemli dzeneklerden birisi de imdat frenidir.

Merdivenlerin gerdirme dzenekleri yayl vidal arlkl ya da kar arlkl trlerdeyaplrlar. Merdiven hzlar 0.4 0.9 [m/s] arasnda deiir. En ok uygulanan hz 0.75[m/s]dir. Tama kapasitesi saatte 8100 kiiye kadardr.

12.3. DORUSAL OLMAYAN PALETL KONVEYRLER

Dorusal olmayan profilli (konturlu) konveyrler, malzemeyi hem yatay hem de dey deydzlemdeki dnemelerden geirerek gtren karmak bir yapya sahiptirler (ekil 12.10).zel tasarmdaki zincirler ve palet takmlar konveyre, byle karmak bir yrngeyiizleyebilmek iin gerekli bklebilirlii vermektedirler. Bu tr konveyrler eitli endstridallarnda, zellikle kmrn erisel bir yrnge boyunca tanmas gereken kmrmadenlerinde uygulama alan bulmutur. Bu konveyrlerin ana amac, malzemeyi dzgnolmayan profilli bir yrnge boyunca ve ara tamalara gerek kalmadan gtrmektedir.

Bylece tek bir konveyr, birok erisel blmden geer ve fazla say

da kullan

ld

zamangerekecek olan malzemenin tekrar indirilip bindirilmesi ilemlerini ortadan kaldrr.



15/36

15

ekil 12.10 Dorusal olmayan paletli konveyrler

Bu konveyrlerde ekme eleman olarak bir ya da iki zel lamelli baklal znebilir trdenya da daha sk olarak, yksek kaynakl ve sl ilem grm yuvarlak baklal zincirlerkullanlrlar.

Palet takm yass madenden ya da maden ve lastik paralarn birleimden elde edilir ve birdz, bir de profilli bir blmden oluur (ekil 12.10). Dz kesitlerde (blmlerde) palettakm, elik levhalarla birbirine balanmtr. Bklebilir profilli blmler, konveyrn ok

kk yarapl yatay dnemelerde (3 mye kadar) yapmasna izin verirler. Profillerin yukardoru knts ise konveyrn yksek eimlerde (45o yekadar) kullanlmasn mmkn klar.

Palet takmnn tayc ve klavuz makaralar vardr. Tayc makaralar yatay, klavuzmakaralar ise dey eksenler evresinde dnerler. Tayc makaralar, klavuz kzaklarnflanlar boyunca yrrler ve dey ykleri tarlar. Palet takmn genel trdeki paletlikonveyrlerde olduu gibi, yatay ve eimli blmlerinde ve dey dzlemde tarlar. Deydnme eksenli makaralar ise erisel klavuz kzaklar zerinde dnerler ve konveyr yataydzlemdeki dnemelerden geirirler.

Konveyr, u dndrme zincir dilisine balanm bir asal altrma birimi ya da

konveyrn erisel blmlerine yerletirilmi ve hareketli, zincirlerle konveyre ileten birpalet tr birimi tarafndan harekete geirilir. Hidrolik kavramal g aktarma dzenekli okmotorlu altrma birimleri de geni lde kullanlmaktadr.

12.4. ASKILI KONVEYR

Yksek veya askl tr yk tayc konveyrler (ekil 12.1) bir sonsuz ekme eleman (1),ask dzenekleri (2), bunlara asl tayclar (3) ve (4) yknden meydana gelirler. Asklar,kapal bir eri izen (5) yksek ray boyunca hareket ederler. Ray, binann yap elemanlarnaaslm olup uygun yerlerde yerden de desteklenir.



16/36

16

ekme eleman (iki eimli veya iki dzlemli trden zel zincir, baz durumlarda da elik telhalat), iki dzlemde bklebilir ve konveyrn yukar-aa ve kelerde hareket etmesinimmkn klar. Yani konveyr, iki dzlemde ve her ynde dnemelere sahip olabilir. ekmeeleman, hareketini (12) altrcsndan alr. ekme eleman, yatay dzlemdeki dnemeleri

hareketli makaralarla ya da (7) zincir dilileri veya makara takmlaryla; dey dnemeleriise klavuzlanm (8) erisel raylar zerinde geer.

ekil 12.1 Askl konveyrler

Tayclar, yol boyunca yklenir ve boaltlrlar. Bu ilem, konveyr boyunca bir veya dahaok noktada elle ya da eitli trde otomatik dzeneklerle yaplr. Konveyrn kapal eri

biimindeki yrngesi, malzemelerin pratik olarak btn konveyr boyunca tanmasna izinverir.

Askl konveyrler; taslak paralar, yar mamuller, para ve btnlenmi mallar ve ambalajlmaddeler gibi birim mallarn atlye ii ve atlyeler aras srekli ve seyrek olarak da kesikliolarak tanmasnda; ambalajl dkme mallarn tanmasnda; ayrca, makina yapm, besin,tekstil, lastik ve yap malzemesi gibi retim dallarn da iine alan eitli sre ii tamalardakullanlrlar.

Tanan maddeler deiik yapda, biimde, boyutlarda ve arlkta olabilirler. Kumpskrtme, derilerin salamura yaplmas, yzey kaplama, boyama ve kurutma ilemleri, slilemler ve benzeri ilemler yolda, malzeme iletimi srasnda malzemelere uygulanabilirler.

Askl konveyrlerin stnlkleri yle sralanabilir: Dzgn olmayan bir yrnge izlerler,yn deitirmelere yatkndrlar; byk tama uzaklklarna sahip olabilirler; ray genellikle



17/36

17

tavan elemanlarna tutturulduundan ve ykleme-boaltma olmayan yerlerdeki yksekengeller kolayca alabildiinden yerden ekonomi salarlar; g tketimi dk seviyededir.Ykn tanma yntemine gre, askl konveyrler aadaki trlere ayrlrlar:

Ana tr, yk tayc konveyr(ekil 12.2a). Asklar ve yk tayclar srekli olarakekme elemanna baldrlar.

Arabal konveyr (ekil 12.2b). (3) yk taycs ile (1) ekme eleman birbirlerinebal deildirler. Ancak, (3) yk taycs, (12) ask makaralar ile (1) ekmeelemanna bal olan (5) enesi aracyla itilerek (4) ek ray zerinde yrtlr.

Yk ekici konveyr (ekil 12.2c). (1) ask makaralar, (4) zel kancas aracyla (2)yk tama arabalarnn (5) kolunu iterek ykleri deme zerinde yrtrler.

ekil 12.2 Askl konveyr trleri

Askl konveyrler zincirle ve tel halatla ekilirler. Bunlar arasnda yatay dzlemdeki biryrngeyi izleyen yatay konveyrler ile eitli dzlemlerde dnemeleri olan profilkonveyrleri ayrt edilir. altrma biimine gre konveyrler, tek motorlu ve ok motorlukonveyrler olarak ayrlrlar. Ayrlabilir zincirler kullanan askl konveyrlerin ana

parametreleri standartlatrlmtr.

12.4.1. Askl Konveyrlerin Paralar

Askl konveyrlerde deiik trdeki normal ekme zincirleri ve elik halatlar ekme elemanolarak yatay dzlemde yer alan, dey dnemeleri bulunmayan konveyrlerde kullanlrlar.

Dzgn olmayan profilli konveyrler ise iki dzlemde bklebilir ekme elemanlarngerektirirler: Ayrlabilir zincirler, yuvarlak elik ubuktan yaplm yuvarlak-baklal zincirler,deiik tasarmlarda zel lamelli baklal ve ift baklal zincirler ve ayrca elik halatlar buistei karlarlar.

Ayrlabilir baklal zincirler en elverili ekme eleman olup en geni uygulama alannbulurlar. Hafif hizmet konveyrlerinde, zellikle dey dzlemdeki kk erilik yaraplar

iin, genel olarak kaynakl

zincirler kullan

l

r; zel lamelli-baklal

zincirler, normalzincirlerden ayrlrlar. Bunlarda pimle bur arasnda byk bir boluk ve burla d bakla



18/36

18

lamelleri arasnda yine byk bir boluk vardr. Bu durum baklalarn, bakla eksenine dikdzleme gre 2,5 lik dnme yapmasna izin verir. Bu zincirler, ayrlabilir zincirlere greok daha ar ve pahal olduklarndan nadiren kullanlrlar.

Dey dnemelerin erilik yarapn kltmek iin, deiik tasarmlarda ift baklal

zincirler uygulamaya sokulmutur. ift baklal zincirler iki ana kmede toplanr: Gerek iftbaklal zincir (dey ve yatay baklal zincir, ekil 12.3a) ve ask sistemine zel mafsallarlabalanm tek dzlemli baklalar olan zincirler. Mafsall ask dzeneklerinin eksenleri, baklaeksenlerine diktir (ekil 12.3b) ve bu durum, zincir baklalarnn, iki ask dzenei arasnda

birbirlerine gre, byk al (45) dnmeler yapmalarn ve zincirlerin 1 1.5 [m] yarapakadar dey dnemeleri gemesini salar.

ekil 12.3 zel ift baklal zincirler

Konveyrn ayrca, zerinde standart ift baklal zincir ve rijit genlereklindeki mafsalltayclarn hareket ettii kk erilik yarapl (1.2 [m] kadar) dey dnemeleri deolabilir (ekil 12.4).

ekil 12.4 Askl konveyrlerin dey blm



19/36

19

Askl konveyrlerde ekme eleman olarak bazen elik halatlar da kullanlr. Bunlarn ap12.5 - 12 [mm] olup, 0.5 - 1 [mm] lik elik tellerden rlmlerdir (yap 12x19 = 114 tel).

Ana trden bir konveyrn ask dzenei (ekil 12.5), (1) tekerlekleri ve bunlarn milleri ile

yataklar; tekerlek millerinin iinde yatakland (2) destekleri ve zincirle yk taycsn birbirine balayan (3) atalndan oluur. Ask dzenei yk taycsn ve yk tar veyksek ray boyunca hareket ettirir ya da zinciri tayarak onun tayc makaralar arasndakiar sarkmalarn nler.

ekil 12.5 Konveyr ask dzenei

Ask tekerlekleri demir veya elik dkm ya da preste baslm elikten yaplrlar. almayzeyinin sertletirilmesi tekerlek mrn arttrr. Tekerlek bask yzeyinin profili, ray

profiline uygun ekilde yaplr. Ask bir I kirii zerinde gidiyorsa bu yzeyler

konikletirilmi, hareket bir kebent veya lama zerinde ise silindiriktir. Konik yan yzeylitekerlekte yuvarlanma srtnmesi bymekle birlikte, asknn eimli I kirii flan zerindekistabilitesi nedeniyle istenen bir zmdr. Baz durumlarda tekerlek yzeyi tayc makara

blmde silindirik ve bask blgesinde koniktir (ekil 12.12a). Byle bir yap, yuvarlanmayzeyindeki yarap farklarn azaltarak yuvarlanma srtnmesini azaltr. I kirileri zerindegiden tmyle silindirik yan yzeyli tekerleklerde tekerlek milleri, kiri flanna paralel(eimli) olarak yerletirilirler. Bu sonuncu tr desteklerin ve koruyucu raylarn yapm deydnemelerde glk gsterdiinden seyrek olarak kullanlr.

ekil 12.12 Ask tekerlekleri yata ve koruyucu kee dzenekleri



20/36

20

Ask tekerlekleri flanl veya flansz yaplrlar. Genellikle flansz olan tercih edilir.Tekerlek yataklama sistemi, yatak ve koruyucu keenin standart boyutlarna bal olarakdeiik tasarmlarda olabilir. Hesaplanan yke ve hizmet trne en uygun tasarmuygulanmaldr. Ask tekerleklerinde kullanlan yataklar; standart tek veya ift sra bilyalyataklar (ekil 12.12a), konik masural yataklar (ar tip), silindirik rulolu ya da bilyal basit

yataklar (ekil 12.12b) (haff-hizmet ve yksek scaklklarda) ve plastik bur yataklar.

Yataklar, mil gbeklerine taklm gresrler aracyla ya da deiik tasarmlardakiyadanlklarla otomatik olarak yalanrlar; otomatik yalama tercih edilir. Temper dkmveya kalpta elik dkmden yaplan destekler, salamlkla mukavemeti ve dk z arl

birletirme zorundadrlar.

Zincir, baklalarn arasna sokulmu ve zincire dorudan doruya veya ek bir mafsallacivatalanm zel bir kelepe aracyla raya balanmtr.

Raya gelen tasarm ve emniyet ykleri; konveyrn yatay P1 blmndeki ray yk asl

ykn, taycnn, rayn ve destekler arasndaki ekme elemannn arlndan meydanagelir. ekme eleman dey bir dnemecin st tarafndan geerken ekme elemannn Sgerginlii, ray zerinde ek bir yk dourur (ekil 12.7). Bunun deeri (12.1) ifadesi ileyaklak olarak hesaplanabilir:

SR

tSP tr

2sin22

(12.1)

ekil 12.7 Dey dnemelerde raya etkiyen ykler

P2yk, ekme eleman zerindeki gerginliin en yksek olduu (altrma birimine yakn)noktalarda maksimum deerini alr.

P3 yk, P1 dey kuvvetinin momenti tarafndan yaratlr (ekil 12.7) ve ray devirmeyealr.P3ihmal edilebilir bir kuvvettir ve toplam ykn hesabnda dikkate alnmayabilir.

Kk a

l

ayr

labilir ve lamelli baklal

zincirler iin ray zerindeki maksimum toplamyk, pratik bakmdan kabul edilebilir bir hata ile, (12.2) denkleminden hesap edilebilir.



21/36

21

2cos1maxmax

P

R

tSP tr + (12.2)

(12.2) formlnden belirlenen yk; ray tekerlei, ekseni ve yan destei iin tasarm ykdr.

Pratikte kullanlan raylarn tasarm ykleri 100 - 800 [kg] arasndadr. Ray zerindeki yk,P1den Pmax a kadar deien deiken bir byklk olduundan, ask dzeneinin yataklar,konveyr hz ve ortam scakln dikkate alan bir edeer yke gre hesaplanr. Yataklarzerindeki edeer yk, konveyr yrngesinin ayr blmlerindeki her yk bileenininiddetinin ve etki sresinin bir fonksiyonu olarak belirlenir. Taycnn faydal emniyet yk,yani askya gelen ykn izin verilebilir maksimum arl; konveyrn yrngesine, ekmeelemannn gerginliine ve dey dnemelerdeki izin verilebilir maksimum ek ykndeerine baldr ve her konveyr iin bamsz olarak hesaplanr. Taycnn emniyet ykkabul edilen ya da gerekli tasarm yk ile maksimum ek yklerin fark olarak (12.2)formlnden elde edilebilir. Ancak hz ve alma koullarna gre dzeltme yaplmaldr.

Asklar, dzgn olmayan aralklarla da yerletirilebilirler. Ancak bu aralklarn, iki zinciradmnn katlar olmas zorunludur. Yk tayan ve tayc tekerleklerin dzenlenme biimiekil 12.8de gsterilmitir. Eer tanacak yk asknn emniyet yknden fazla ise iki veyadrt ask, bir yatay putrelle birletirilmen ve yk bu putrele aslmaldr.

ekil 12.8 Asklarn dzenlenmesi

Asklarn arasndaki ttr aral, yk tayclarn admna ve dey dnemelerin erilikyaraplarna baldr. Kk ask aral iin erilik yarap da kk alnr. Deydnemeli konveyrlerde ask aralklar 0.8 - 1 [m] arasnda deiir. Tayc adm askaralndan byk olduu zaman, yk tekerlekleri arasna tayc tekerlekler yerletirilir. Butekerlekler, ekme elemann ar sarkmalardan korurlar. Dey dnemeci olmayankonveyrlerde asklar 1.2 - 1.12 [m] aralklarla yerletirilebilirler.

Bir zincir dilisi veya kasnan bulunduu tekerlekli keler ya da makara takmlar, yataydnemelerde ekme elemanna klavuzluk yaparlar (ekil 12.9). Seilen dndrme dzeniekme elemannn trne, gerginliine ve erilik yarapna baldr.



22/36

22

ekil 12.9 Askl konveyrlerin yatay dnemeleri

Zincir dilili tekerlekli ke (ekil 12.10) ayrlabilir, profilli dkm ve ift baklal makaraszzincirlerle kullanlr. Zincir dilisi ap 1200-1200 [mm] arasnda deiir. Ayrlabilir velamelli baklal, birleim ve makaral zincirler iin dz yzeyli dndrme kasnaklar kullanlr.Kaynakl zincirler ve halatlar iin bunlarla kavramaya girmek zere yivli kasnaklar kullanlr.Ayrlabilir zincirlerin baklalarnn enine dayanm dktr. Bu nedenle, bu zincirler iin dzyzeyli kasnaklar, emniyet yknn ancak, % 120 na kadar kullanlrlar. Ayrlabilir zincirleriin bazen poligon jantl kasnaklarn kullanlmasnn nedeni budur. Kasnak dnerken zincir

baklalar onun dz yzeylerine basar. Dndrme kasnaklarnn aplar 1200 - 1200 [mm]arasnda deiir ve baz durumlarda 2000 [mm] ye kadar kar. Zincir dilileri ve kasnaklardkm veya kaynak yap olabilirler. Byk aplar kaynak yap tercih edilir.

ekil 12.10 Zincir dilili tekerlekli ke

Zincir dilili veya kasnakl ve bilyal yataklar zerinde dnen bir tekerlekli ke iin taycsistemler ekil 12.11ada, kaymal yataklar zerinde dnen iin olan ise ekil l3.11bdegsterilmitir. Dndrme dilisi destekler zerindeki ankastre gbeklere, millere veya tavanelemanna asl, yapya baldr.

(a) (b)ekil 12.11 Tekerlekli keler



23/36

23

Bir makara takm (ekil 12.12), bir yay meydana getiren bir takm sabit dey makaradanoluur. Zincir baklalar bu yay boyunca hareket eder. Makaralarn milleri, destekler aracylakonveyr rayna ya da zel bir madeni yapya aslm bulunan sabit bir ereveye (asiye)yerletirilmilerdir. Her makara, ap 80 - 140 [mm] arasnda deien iki bilyal veyamasural yatak zerinde dner. Makaralarn n adm yani makaralar aralarndaki uzaklk,

makara apndan 20 [mm] kadar byktr. Makaralar dkme demirden veya elik borudanimal edilirler. Makara takm, erilik yarapnn kk veya istenen dnemecin ar zincirdililerini ya da kasnaklar gerektirecek kadar byk olduu durumlarda, ayrlabilir lamelli

baklal ve birleim zincirleriyle kullanlrlar. Makara takm 1.0; 1.25; 1.12; 2.0 ve 2.5 [m]yaraplarnda yaplabilirler.

ekil 12.12 Makara takm



24/36

24

Askl konveyr ray veyakza (ekil 12.12), monoray, I-kirii (ekil l3.12a); kutu kesiti(ekil 12.12b); ift ray ya da ift kebent (ekil 12.12c) olabildii gibi kutu kesitli ikierisel profilden de yaplabilir. Boydan boya yarkl bir boru veya bir Tprofili de bu amalakullanlabilir. Bir monoray, ift kebentli kzakla karlatrldnda; gerek yerine kolaycayerletirilebilmesi, gerekse salamlk ve st flann ray muhafazas olarak kullanlmas gibi

stnlklere sahiptir.

ekil 12.12 Askl konveyr raylar

Monoraylarn sakncas ise ask tekerlekleri yan yzlerinin konik olmas gerei ve bunlarnaplarnn ift T boyutuyla snrl olmasdr. Sonu olarak dier dzeneklere gre en okkullanlan tr monoraydr. ift kebent ve erisel profiller genellikle ift baklal ve yuvarlak

baklal zincirler kullanan hafif yk konveyrlerinde kullanlrlar.

Askl konveyr ray elik ubuklarla tavan kirilerine (ekil 12.14a) aslm, duvarlara ya dakolonlara tutturulmu konsollara balanm (ekil l3.14b) veya bina elemanlarnn destekolarak kullanlmas mmkn olmayan veya konveyrn alak birHseviyesinde almasnnistendii durumlarda seyrek olarak zel erevelere (ekil 12.14c) yklenmi olabilir.

ekil 12.14 Askl konveyr ray asklar



25/36

25

Ayn ray blmlerinin balants rijit (kaynakl ya da cvatal) veya teleskopik olabilir.Teleskopik olanlar sadece gerdirme dzeneine yakn yerlerde ve deiken almascaklklarnda kullanlr.

Yatay dnemelerde askl konveyrn dnme as, dndrme dilisinin ve ekme

elemannn trne ve boyutlarna baldr. Dey dnemeler iin ray, istenilen yarapaeilir. Dey dnemelerin erilik yarap ekme elemannn trne, admna vegerginliine, rayn profiline, ask tekerleklerinin aralna ve bunlarn ekme elemanna

balanma biimine gre llendirilir.

Tablo 12.1de ayrlabilir ve lamelli baklal zincirlerle kullanlan askl konveyrlerin nerilenerilik yaraplar verilmitir. ift baklal zincir iin erilik yaraplar 0.12 - 1.5 [m]arasnda deiir (ekil 12.3 ve ekil 12.4).

Tablo 12.1 Askl konveyr raylar iin nerilen erilik yaraplarDnemete izin verilen deerin yzdesi

olarak zincir gerginlii% 50 % 75 % 100

Tekerlek aral (zincir adm cinsinden)Zincir tr

Zinciradm[mm]

4t 12t 8t 4t 12t 8t 4t12t

8t

Standart 80 2 2,5 3 2,5 3 4 3 4 5

100 2,5 3 3,5 3 3,5 5 3,5 4,512Ayrlabilir

1120 3,5 4,5 7 4 5,5 8 4,5 7 9

zel lamelli baklal 80 3 3,5 4,5 3,5 4 5 4 51

2

Ray klavuzlar, rayn konkav dey dnemelerinde ekme elemannn dourduu asktekerleklerinin bask kuvvetlerini karlarlar (ekil 12.15).

ekil 12.15 Dey dnemelerde ray klavuzunun dzenlenmesi



26/36

26

Konveyr ray eilme gerilmesi, eilme uzamas ve eilme kararll gibi allm yapmukavemeti deerlerine kontrol edilmelidir.Bir yatay dneme dey dnemele birletii zaman (ekil 12.112), dz blmlerindeki x2uzunluu iki ask tekerlei aralndan tr, x1uzunluu ise bir tekerlek aralndan trbykolmaldr.

ekil 12.112 Konveyr yolunun yatay ve dey dnemelerinin birleimi

Yk, tayclarn (ekil 12.17) zerine ylr veya aslr. Raf, tepsi, kanca, kepe veya zinciryapsnda olabilirler. Ayrca, yk yrngenin dey blmlerinden geirmek zere zelmafsall tayclar (ekil 12.4) kullanlr.

ekil 12.17 Deiik trde tayclar

Tayclar; salam, basit bir tasarmda, dk z arlkl ve ykleme-boaltmaya yatknolarak imal edilirler. Tayclarn ykleme-boaltmas elle ya da eitli otomatik ve yanotomatik yntemlerle yaplr.

Askl konveyrlerde iki tr altrma birimi vardr: Asal ve paletli altrclar. altrmabirimlerinin hzlar sabit veya deiken olabilir. Paletli altrma trnde tek bir dndrc



27/36

27

zincir dilisi ve palet zinciri ya da iki dndrme dilisi iin bir ortak g aktarma dzenei bulunur. Askl konveyrlerde bir hz drme dzenei ile birlikte kullanlan asalaltrclar tercih edilir. Asal altrma birimi yrngenin 90-180 dnd noktalarakonur ve hareket ettirici gc bir zincir dilisi veya bir dz tambur yardmyla ve srtnmeyoluyla iletir.

ekil 12.18de grlen bir asal altrma biriminde: Dndrme dilisi (tambur) (1), zerinetakld dey mil (2), redktr (3) ve elektrik motoru (4). Eer srekli olarak deiebilenhzlar isteniyorsa bir (5) hz deitiricisi motorla redktr arasna yerletirilir. Standarttasarmlardaki hz deitirme oran 100 - 4300 arasndadr. Dndrme muindeki moment ise,0.3-5.3 [kW] lk bir g k iin, 10000 - 125000 [cm-daN] arasnda deiir.

ekil 12.18 Hz deitirme dzenei

ekil 12.19da grlen bir paletli altrma birimi; dndrme (1) ve gerdirme (2) zincirdilileri, bunlarn evresinde dnen (3) palet zinciri, zincirin (paletin) konveyr ekmeelemanna taklmasn salayan (4) eneleri, (5) klavuz raylar ve (12) makara takmndanmeydana gelir. altrma birimi, konveyrn dorusal bir blmne yerletirilir ve ekme

gc, konveyr ekme eleman

n

n baklalar

ile kavramaya giren palet zincirinin eneleriaracyla konveyr ekme elemanna iletilir.



28/36

28

ekil 12.19 Paletli altrma birimi

Paletli altrma birimleri olduka karmak olduklar ve iki zincir dilisi ile zel palet zinciriek bir maliyet getirdikleri iin genellikle asal altrma birimleri tercih edilirler.

Hesaplanm zincir ekme kuvvetlerinin izin verilebilir snrlan at uzun ar hizmetkonveyrlerinde, birok altrma birimi kullanlr. Bylece, toplam zincir gerginlii nemlioranda azaltlm olur. Byle bir konveyrde en pratik zm, tek bir elektrik motorundanhareket alan bir g aktarma dzeneinin, birok dndrme dilisini altrmasdr. Bu tr

bir altrma birimi, ancak birden fazla konveyr yolu ayn yatay dzlemde birbirlerineyakn geiyorlarsa (ekil 12.20) veya dey dzlemde birbirlerinin altnda iseler basit veuygun bir tasarm olur.

ekil 12.20 Asal altrma birimi dzeni

Bu sorun genellikle, her biri bamsz bir motordan hareket alan birok bamsz altrmabiriminin kullanlmasyla zmlenir (ekil 12.21).

ekil 12.21 motorlu askl konveyr dzeni

Senkron alma, motorlarn uygun glerde ve artan kaymal olmasyla ve elektrikselkilitleme ya da hidrolik kavrama dzenleriyle donatlmalar yoluyla salanr.

oklu altrma dzenekleri; konveyrn byk uzunlukta yaplmasna izin verirler,maksimum zincir gerginliini azaltarak standart donatmn kullanlmasn salarlar, gtketimini ve tayc madeni yapnn, genel olarak malzeme ve donatmn arlnazaltrlar.



29/36

29

Askl konveyrlerin gerdirme dzenekleri kar arlkl (ekil 12.22) yay ve vidal ve vidaltip olabilirler. Byle bir dzenek (1) hareketli arabas, (2) zincir dilisi veya kasna ve (3) Udnsnden oluur.

ekil 12.22 Kar arlkl gerdirme dzeni

Arabann zerine yerletirildii erisel ray blmn sabit ray blmne balayan (4)balaycs, araba hareket ederken ask tekerleklerinin bir engele rastlamadan yryebilmeleriiin teleskopik tip olarak imal edilir. Otomatik hareketleri ve yksek gvenilirliklerinedeniyle kar arlkl gerdirme dzenekleri tercih edilir. Kurutma, stma ve soutmaodalar gibi sre blmlerinden geen konveyrlerde, scaklk deimelerine bal olarakkonveyr zincirinin boyundaki deimeler nedeniyle kar arlkl gerdirme dzeneklerizorunluluktur. Ayrca altrma birimleri oklu veya srtnmeli trden olan konveyrlerdede ayn zorunluluk mevcuttur.

Askl konveyrlerin koruma dzenleri olarak, dndrme dilisi ya da ona en yakndaki gaktarma dzenei, diliyi ve hareketli paralan ani an yklere kar korumak amacylamakaslamaya alan bir emniyet pimiyle donatlmtr. Bu pim, zincirdeki ekme kuvveti,adsal kapasiteyi %20 - 30 orannda getii zaman kesilir ve konveyr durdurur.Tayclardan debilecek yklere kar insanlar korumak iin btn dey ve yatay

blmlerde, konveyrn altna oluk biiminde bir muhafaza yerletirilir ve bu muhafaza,geitlerde ve koridorlarda ykseltilir.



30/36

30

Muhafaza genellikle elik telden ya da satan yaplr ve konveyr rayna aslr. ekmeeleman koptuu zaman, dey blmlerde giden askl tayclarn ykle birlikte geriyegelmeleri ve malzeme ile konveyre hasar vermeleri mmkndr. Bu tehlikeyi nlemek iin,1 [m] den uzun ini ve klarda, zel tutucular kullanlr. Bu zel tutucular, ekme elemankoptuunda aa doru kaymaya engel olurlar. Bu tutucularn alma ilkesi konveyr

yrngesi zerindeki yerlerine, ekme elemannn trne ve konveyr raynn profilinebaldr.

12.4.2. Askl Konveyrlerin Hesap Esaslar

Askl konveyrlerin hesabnda ncelikle konveyrn yrngesi, tanan ykn arl veboyutlar, tama kapasitesi ve konveyrn alma koullarnn bilinmesi gerekmektedir.

Konveyrn ana parametreleri: Z [para/saat], hz v [m/s], tekerlek ve yk aral a [m],tayc bana tanan birim yk saysz[para] kendi aralarnda bantldrlar (denklemler(3.17) ve (3.18)).

Minimum tekerlek aral, ykn ana boyutlar tarafndan belirlenir. Minimum tekerlekaral; bmax uzunluundaki en uzun yk, en kkRmin yarapl yatay dnemelerde (ekill3.23a) ve max eimli dey dnemelerde bir sonraki yke dokunmayacak ekildeseilmelidir. Dey dnemete bu koul,

1,0cos maxmax + ba m (12.3)

denklemini salar.

ekil 12.23 Tayclarn dzenlenmesi

Konveyr hz ykn arlna, istenen tama kapasitesine ve ykleme-boaltmayntemlerine bal olarak 0.05 0.35 [m/s] arasnda deiir. Teknolojik, yani sreaamalarnn yolda yapld konveyrlerin hz, ilemin evrimine ya da iletilen mal iingerekli soutma veya kurutma gibi ilemlerin zamanna baldr.

Askl konveyrlerin zincir ekme kuvveti, ekme elemanl dier konveyrlerdeki gibihesaplanr. Konveyrn uygun almas iin Sogerginlii en az 50 - 100 [daN] alnmaldr.Gerginliin en az olduu nokta, konveyrn aa doru eimli blmnde en ykl blgeyiizleyen yer veya yatay konveyrlerde zincirin zincir dilisinden ayrld noktadr.Konveyrn her metre uzunluu bana gelen hesaplanm arlklar, bo ve ykl eritleriin srasyla qo ve qise; bu deerler



31/36

31

z

tr

trtao q

t

G

a

Gq ++= [kg/m] ve (12.4)

a

Gqq o +=1 [kg/m] (12.5)

ile hesaplanr. BuradaGta Taycnn z arl [kg]Gtr Tekerleklerin z arl [kg]a Tayclar arasndaki aklk [m]ttr Tekerlekler arasndaki aklk [m]qz Zincirin arl [kg/m]G Tayc zerindeki faydal yk [kg]

Hesaplanm ykler ekme elemannn standart boyuna ve tekerlek ve tayc tasarmnabaldr. ekme elemannn tasarm, konveyrn Smaxgerginliine gre seilir.

) ) )( )1211max 1 HHqqAKLqLqwKSS oyyaoyo ++++ (12.12)

BuradaKy Konveyr yrngesi zerindeki yerel direnlerin toplam

myx

yK =

w Dorusal blmlerdeki diren katsays Dey dnemeteki erisel diren katsays Yatay dnemeteki, zincir dilisi veya kasnaktaki diren katsays

Makara takmndaki diren katsaysx Dey dnemelerin saysy Zincir dilili yatay tekerlekli kelerin saysm Konveyr yrngesindeki makara takmlarnn saysqo (12.4) denkleminden hesaplanan birim arlk [kg/m]qy (12.5) denkleminden hesaplanan birim arlk [kg/m]

Ly Konveyrn ykl eridinin yatay izdm [m]La Konveyrn yksz eridinin yatay izdm [m]H1 Konveyr yrngesinin ykleme noktasndaki ykseklii [m]H2 Konveyr yrngesinin boaltma noktasndaki ykseklii [m]So ekme elemannn minimum gerginlii

A Dnemeler ile dnlerin saysna ve bunlarn yrnge zerindekidzenlenmesine bal katsay. (A = 0.5 - 0.35)

Maksimum gerginliin kesin hesab iin, konveyr yrngesinin ayr blmlerindeki ardakdirenler toplanr. Yatay ve erisel blmler iin

yrr LqwSS += 1 , (12.7)

dili veya kasnak gibi tekerlekli keler iin

1=rr SS , (12.8)



32/36

32

makara takmlar iin

1= rr SS (12.9)

ve dey dnemeler iin

HqLqwSS yrr += 1 . (12.10)

BuradaSr Gz nne alnan blmn sonundaki gerilme [kg]Sr-1 Gz nne alnan blmn balangcndaki gerilme [kg]q Birim yayl yk [kg/m] (ykl erit iin q = qy; yksz erit iin q = qo)

(denklemler (12.4) ve (12.5))Ly Yrngenin yatay izdmnn uzunluu [m]H Blmn balangc ile sonu arasndaki ykseklik fark [m]

(12.10) denkleminde son terimin iareti yukarya doru hareket iin art; aaya doruhareket iin eksi alnr.

(12.12) ve (12.10) denklemleri, ana yk tayc tre (ekil 12.2a) uyarlar. Dier trkonveyrler iin hesaplar ayn biimde yaplr, yalnzca konveyrn ve tayclarn (ya daykl tekerleklerin) hareketli paralarnn direnleri, (3.37) denkleminde ifade edildiiekilde ayr olarak hesaplanr.

Dndrme zincir dilisindeki ekme kuvveti ve gerekli motor gc, maksimum hz ve ykiin, (3.48) ve (3.49) denklemlerinden belirlenir. Artan kalk momenti nedeniyle, 1 [kW]gcn altndaki elektrik motorlar kullanlmamaldr.

12.4.3. Askl Konveyr Hesap rnei

Yk tayc trden bir askl konveyr, dkm paralarn temizleme atlyesindenstlmayan bir ambara tamak zere tasarlanacaktr. Konveyr hesaplama emas ekil12.28de verilmitir. Dkm paralarnn ortalama arlG = 9 [kg], maksimum boyutlarise 320x200x120 [mm] dir. Konveyrn ortalama tama kapasitesi Zort= 1200 [para/saat]tir; bu kapasite iki katna karlabilir veya yarya indirilebilir.

Konveyrn Ana Parametrelerinin Hesab

lk yaklam olarak, adm 100 [mm] olan ayrlabilir bir zincir ile bilyeli yatakl asktekerleklerinden oluan bir hareketli paray gz nne alnmaldr. Dkm paralarn,konveyrn hareketi ynnde boyuna tanmalarnn uygunluunu dikkate alarak taycadmna = 0.12 [m] olarak seilir. Konveyr raynn dey dnemeteki maksimum eimasmax= 35 alnarak (12.3) denklemine gre

480100380491819.0600cos max =+>==a mm

Yklerin, D = 831,7 mm apl zincir dililerini ieren tekerlekli kelerden, birbirlerinedemeden geebileceklerini kontrol etmek zere bir grafik yoklama; tayclar arasndaki

aklklarn yeterli olduunu, yani admn doru seildiini gsterir. stenen kapasiteyi elde



33/36

33

etmek iin her taycya iki dkm paras koyulur, yaniz= 2 alnr. Konveyrn ortalamahz

1.023600

6,01200

3600=

==

z

aZv ort m/s

olarak bulunur. altrma birimine, v hzn 0.05 ten 0.2 [m/s] ve iletim kapasitesini Zortsaatte 1200 den 2400 paraya kadar deitirmeye izin veren, deitirme orani = 1/4 olan birhz deitirici yerletirilmelidir.

ekil 12.28 Askl konveyr hesap emas

Konveyrn Metresi Bana Arlklarn Hesab

(12.4) denklemine gre boeritteki birim arlk

2675.259.46.0

5.6

6.0

6=++=++=

ztr

trta

o

qt

G

a

Gq kg/m

Tayc bana arlGta = 12 kg, tekerlekler aras aklk ttr = a = 0.12 m ve z arlkGtr= 12,5 kg kabul edilir. Ykl eridin metresi bana arlk ise (12.5) denkleme gre

566,0

2926 =

+=+=

a

Gzqq oy [kg/m]

bulunur.

Maksimum Zincir ekme Kuvveti Hesabnn lk Yaklam



34/36

34

Maksimum zincir ekme kuvveti (12.12) denkleminden

( )

( )( ) ( )( 9145.25.8265655.135.0142262005604.055.150

35,01 121max

=++++= )

++++ HHqqKLqLqwKSS oyyaoyyodaN

dir. Konveyr yrngesinin profiline gre; bulunur. Bu

durumda uzunluklar aadaki ekilde hesaplanr.

55.107.106.1025.1 46 ==yK

2001614131210986 =+++++++= LLLLLLLLLy m

4253117 =+++= LLLLLa m

623 ==x ; ; ;4=y 1180 =y 5.82 =H m ; 5,21 =H m

61613912 ==+== HHHHHH m

Diren katsaylar Tablo 12.2den ve etin alma koullar gz nne alnarak elde edilir.w = 0.04; = 1.025; 90 = 1.012; 180 = 1.07 (kaymal yataklar zerindeki zincir dililitekerlekli ke) bulunur. Hesapla elde edilen maksimum gerilme (Smax = 914 daN) deeri,emniyet yk 1250 [kg] olan zincirin uygun bir seim olduunu gstermektedir.

Tablo 12.2 Askl konveyrler iin ortalama diren katsaylarZincir dilileri veya

kasnaklarKaymalyataklar

Ruloluyataklar

Makara takmlar Dey dnemeler

Dn as [derece]90 180 90 180 30 45 120 25 35 45

almakoullar

Erisellinee

r

blmlerw

Diren katsaylar

Uygun 0,02 1,035 1,04 1,02 1,025 1,015 1,02 1,025 1,01 1,015 1,02

Orta 0,025 1,05 1,055 1,025 1,03 1,02 1,025 1,03 1,015 1,02 1,025

etin 0,04 1,012 1,07 1,03 1,035 1,025 1,035 1,04 1,02 1,025 1,03

Zincir ekme Kuvvetinin Kesin Hesab

Konveyrn altrma birimi, ykl eridin en yksek (14) noktasna (ekil 12.28)yerletirilir. Minimum zincir gerginlii, o noktasndaki (17) dmeden sonra beklenir. Zincirekme kuvvetinin hesabna, bu noktadan balayarak zincirin hareketi ynnde devam edilir.

daN kabul edilir. Bu durumda ekme kuvvetleri aadaki ekilde hesaplanr.50=oS

4.60102604.05011 =+=+= LqwSS oo daN

654.6007.1112 === SS daN

6832604.065323 =+=+= LqwSSo daN

726806.1334 === SS daN



35/36

35

93202604.072545 =+=+= LqwSS o daN

205505604.093656 =+=+= LqwSS y daN

21820506.1667 === SS daN

22955604.0218878 =+=+= LqwSS y daN

( ) 48745675604.0229025.1025.1998889 =++=++= HqLqwSS yy daN5.576405604.048710910 =+=+= LqwSS y daN

6105.57606.1101011 === SS daN

713465604.0610121112 =+=+= LqwSS y daN

( ) ( ) 8682*5655604.071302.102.1131312121213 =++=++= HqLqwSS yy daN890105604.0868141314 =+=+= LqwSS y daN

Maksimum gerginlik (14) noktasnda (S14 = 890 daN) elde edilir; bu deer de yaklak

deerden (Smax = 914 daN) ancak %3 farkl

d

r. (112) ve (15) noktalar

ndaki zincirgerginliini bulmak iin konveyrn hareket ynne zt bir yol izlenerek, yani (0)noktasndan balanarak hesap yaplr.

5017 == oSS daN

1906*2692604.050025.1

1

025.1

111161717

1717

16 =

+=

+= HqLqwSS oy

daN

107375604.0190161615 === LqwSS y daN

dir. Zincir dilisindeki ekme

( ) ( ) 83006.11078901514 === SSWo daN

( ) ( ) 83310789005.010789015141514 =++=++=+= SSkSSWSSW dngevgero daN

dir. En yksek hzdaki vmax gerekli motor gc:

72.26,0102

2,0833

102max

=

==

vW

N

o

kW.

Kurulacak motorun gcN= 2.8 [kW] olacaktr.

Kar arln deeri

( ) ( ) 15918654.601.1 ++=++= Tgevgerka WSSKG daN

dir.

Konveyrde Toplam Diren Katsaysnn Hesab



36/36

36

Tama yapan eridin toplam uzunluu

5.201371025464047550 2222 =+++++++++=L m

dir. Konveyrn birim yk olarak kapasitesi

6.211000

24009

1000max

max =

==GZ

Q t/saat

dir. Diren katsays

2.05.2016.21

66.2172.2367367

max

max =

=

=

LQ

HQNw

olarak hesaplanr.

zincirli konveyör

Documents