askılı konveyör

8/7/2019 askl konveyr

1/26

BLM 13.

ASKILI KONVEYRLER

13.1. GR

Yksek veya askl tr yk tayc konveyrler (ekil 13.1) bir sonsuz ekme eleman (1),ask dzenekleri (2), bunlara asl tayclar (3) ve (4) yknden meydana gelirler. Asklar,kapal bir eri izen (5) yksek ray boyunca hareket ederler. Ray, binann yap elemanlarnaaslm olup uygun yerlerde yerden de desteklenir.

Dr smail [email protected] MAK534 - Srekli Transport Sistemleri


2/26

Srekli Transport Sistemleri204

ekme eleman (iki eimli veya iki dzlemli trden zel zincir, baz durumlarda da elik telhalat), iki dzlemde bklebilir ve konveyrn yukar-aa ve kelerde hareket etmesinimmkn klar. Yani konveyr, iki dzlemde ve her ynde dnemelere sahip olabilir. ekmeeleman, hareketini (6) altrcsndan alr. ekme eleman, yatay dzlemdeki dnemelerihareketli makaralarla ya da (7) zincir dilileri veya makara takmlaryla; dey dnemeleri

ise klavuzlanm (8) erisel raylar zerinde geer.

ekil 13.1 Askl konveyrler

Tayclar, yol boyunca yklenir ve boaltlrlar. Bu ilem, konveyr boyunca bir veya dahaok noktada elle ya da eitli trde otomatik dzeneklerle yaplr. Konveyrn kapal eribiimindeki yrngesi, malzemelerin pratik olarak btn konveyr boyunca tanmasna izinverir.

Askl konveyrler; taslak paralar, yar mamuller, para ve btnlenmi mallar ve ambalajl

maddeler gibi birim mallarn atlye ii ve atlyeler aras srekli ve seyrek olarak da kesikliolarak tanmasnda; ambalajl dkme mallarn tanmasnda; ayrca, makina yapm, besin,tekstil, lastik ve yap malzemesi gibi retim dallarn da iine alan eitli sre ii tamalardakullanlrlar.

Tanan maddeler deiik yapda, biimde, boyutlarda ve arlkta olabilirler. Kumpskrtme, derilerin salamura yaplmas, yzey kaplama, boyama ve kurutma ilemleri, slilemler ve benzeri ilemler yolda, malzeme iletimi srasnda malzemelere uygulanabilirler.

Askl konveyrlerin stnlkleri yle sralanabilir: Dzgn olmayan bir yrnge izlerler,yn deitirmelere yatkndrlar; byk tama uzaklklarna sahip olabilirler; ray genellikle

tavan elemanlarna tutturulduundan ve ykleme-boaltma olmayan yerlerdeki yksekengeller kolayca alabildiinden yerden ekonomi salarlar; g tketimi dk seviyededir.



3/26

Askl Konveyrler205

Ykn tanma yntemine gre, askl konveyrler aadaki trlere ayrlrlar: Ana tr, yk tayc konveyr (ekil 13.2a); asklar ve yk tayclar srekli olarak

ekme elemanna baldrlar. Arabal konveyr (ekil 13.2b); yk taycs ile ekme eleman birbirlerine bal

deildirler. Ancak, yk taycs, ask makaralar ile ekme elemanna bal olan

enesi aracyla itilerek ek ray zerinde yrtlr. Yk ekici konveyr (ekil 13.2c); ask makaralar, zel kancas aracyla yk tama

arabalarnn kolunu iterek ykleri deme zerinde yrtrler.

(a) (b) (c)

ekil 13.2 Askl konveyr trleri

Askl konveyrler zincirle ve tel halatla ekilirler. Bunlar arasnda yatay dzlemdeki biryrngeyi izleyen yatay konveyrler ile eitli dzlemlerde dnemeleri olan profil

konveyrleri ayrt edilir. altrma biimine gre konveyrler, tek motorlu ve ok motorlukonveyrler olarak ayrlrlar. Ayrlabilir zincirler kullanan askl konveyrlerin anaparametreleri standartlatrlmtr.

13.2. ASKILI KONVEYRLERN PARALARI

Askl konveyrlerde deiik trdeki normal ekme zincirleri ve elik halatlar ekme elemanolarak yatay dzlemde yer alan, dey dnemeleri bulunmayan konveyrlerde kullanlrlar.

Dzgn olmayan profilli konveyrler ise iki dzlemde bklebilir ekme elemanlarngerektirirler: Ayrlabilir zincirler, yuvarlak elik ubuktan yaplm yuvarlak-baklal zincirler,deiik tasarmlarda zel lamelli baklal ve ift baklal zincirler ve ayrca elik halatlar buistei karlarlar.

Ayrlabilir baklal zincirler en elverili ekme eleman olup en geni uygulama alannbulurlar. Hafif hizmet konveyrlerinde, zellikle dey dzlemdeki kk erilik yaraplariin, genel olarak kaynakl zincirler kullanlr; zel lamelli-baklal zincirler, normalzincirlerden ayrlrlar. Bunlarda pimle bur arasnda byk bir boluk ve burla d baklalamelleri arasnda yine byk bir boluk vardr. Bu durum baklalarn, bakla eksenine dikdzleme gre 2,5 lik dnme yapmasna izin verir. Bu zincirler, ayrlabilir zincirlere greok daha ar ve pahal olduklarndan nadiren kullanlrlar.



4/26


Dey dnemelerin erilik yarapn kltmek iin, deiik tasarmlarda ift baklalzincirler uygulamaya sokulmutur. ift baklal zincirler iki ana kmede toplanr: Gerek iftbaklal zincir (dey ve yatay baklal zincir, ekil 13.3a) ve ask sistemine zel mafsallarlabalanm tek dzlemli baklalar olan zincirler. Mafsall ask dzeneklerinin eksenleri, baklaeksenlerine diktir (ekil 13.3b) ve bu durum, zincir baklalarnn, iki ask dzenei arasnda

birbirlerine gre, byk al (45) dnmeler yapmalarn ve zincirlerin 1 1.5 [m] yarapakadar dey dnemeleri gemesini salar.

ekil 13.3 zel ift baklal zincirler

Konveyrn ayrca, zerinde standart ift baklal zincir ve rijit genler eklindeki mafsalltayclarn hareket ettii kk erilik yarapl (1.2 [m] kadar) dey dnemeleri deolabilir (ekil 13.4).

ekil 13.4 Askl konveyrlerin dey blm

Askl konveyrlerde ekme eleman olarak bazen elik halatlar da kullanlr. Bunlarn ap12.5 - 13 [mm] olup, 0.5 - 1 [mm] lik elik tellerden rlmlerdir (yap 6x19 = 114 tel).



5/26

Askl Konveyrler207

Ana trden bir konveyrn ask dzenei (ekil 13.5), (1) tekerlekleri ve bunlarn milleri ileyataklar; tekerlek millerinin iinde yatakland (2) destekleri ve zincirle yk taycsnbirbirine balayan (3) atalndan oluur. Ask dzenei yk taycsn ve yk tar veyksek ray boyunca hareket ettirir ya da zinciri tayarak onun tayc makaralar arasndakiar sarkmalarn nler.

ekil 13.5 Konveyr ask dzenei

Ask tekerlekleri demir veya elik dkm ya da preste baslm elikten yaplrlar. almayzeyinin sertletirilmesi tekerlek mrn arttrr. Tekerlek bask yzeyinin profili, rayprofiline uygun ekilde yaplr. Ask bir I kirii zerinde gidiyorsa bu yzeylerkonikletirilmi, hareket bir kebent veya lama zerinde ise silindiriktir. Konik yan yzeylitekerlekte yuvarlanma srtnmesi bymekle birlikte, asknn eimli I kirii flan zerindekistabilitesi nedeniyle istenen bir zmdr. Baz durumlarda tekerlek yzeyi tayc makarablmde silindirik ve bask blgesinde koniktir (ekil 13.6a). Byle bir yap, yuvarlanma

yzeyindeki yarap farklarn azaltarak yuvarlanma srtnmesini azaltr. I kirileri zerindegiden tmyle silindirik yan yzeyli tekerleklerde tekerlek milleri, kiri flanna paralel(eimli) olarak yerletirilirler. Bu sonuncu tr desteklerin ve koruyucu raylarn yapm deydnemelerde glk gsterdiinden seyrek olarak kullanlr.

ekil 13.6 Ask tekerlekleri yata ve koruyucu kee dzenekleri

Ask tekerlekleri flanl veya flansz yaplrlar. Genellikle flansz olan tercih edilir. Tekerlek

yataklama sistemi, yatak ve koruyucu keenin standart boyutlarna bal olarak deiiktasarmlarda olabilir. Hesaplanan yke ve hizmet trne en uygun tasarm uygulanmaldr.



6/26


Ask tekerleklerinde kullanlan yataklar; standart tek veya ift sra bilyal yataklar (ekil13.6a), konik masural yataklar (ar tip), silindirik rulolu ya da bilyal basit yataklar (ekil13.6b) (haff-hizmet ve yksek scaklklarda) ve plastik bur yataklar.

Yataklar, mil gbeklerine taklm gresrler aracyla ya da deiik tasarmlardaki

yadanlklarla otomatik olarak yalanrlar; otomatik yalama tercih edilir. Temper dkmveya kalpta elik dkmden yaplan destekler, salamlkla mukavemeti ve dk z arlbirletirme zorundadrlar.

Zincir, baklalarn arasna sokulmu ve zincire dorudan doruya veya ek bir mafsallacivatalanm zel bir kelepe aracyla raya balanmtr.

Raya gelen tasarm ve emniyet ykleri; konveyrn yatay P1 blmndeki ray yk aslykn, taycnn, rayn ve destekler arasndaki ekme elemannn arlndan meydanagelir. ekme eleman dey bir dnemecin st tarafndan geerken ekme elemannn Sgerginlii, ray zerinde ek bir yk dourur (ekil 13.7). Bunun deeri (13.1) ifadesi ile

yaklak olarak hesaplanabilir:

SR

tSP tr

2sin22

(13.1)

ekil 13.7 Dey dnemelerde raya etkiyen ykler

P2yk, ekme eleman zerindeki gerginliin en yksek olduu (altrma birimine yakn)noktalarda maksimum deerini alr.

P3 yk, P1 dey kuvvetinin momenti tarafndan yaratlr (ekil 13.7) ve ray devirmeyealr. P3ihmal edilebilir bir kuvvettir ve toplam ykn hesabnda dikkate alnmayabilir.

Kk al ayrlabilir ve lamelli baklal zincirler iin ray zerindeki maksimum toplamyk, pratik bakmdan kabul edilebilir bir hata ile, (13.2) denkleminden hesap edilebilir.

2cos1maxmax P

RtSP tr + (13.2)



7/26

Askl Konveyrler209

(13.2) formlnden belirlenen yk; ray tekerlei, ekseni ve yan destei iin tasarm ykdr.Pratikte kullanlan raylarn tasarm ykleri 100 - 800 [kg] arasndadr. Ray zerindeki yk, P1den Pmax a kadar deien deiken bir byklk olduundan, ask dzeneinin yataklar,konveyr hz ve ortam scakln dikkate alan bir edeer yke gre hesaplanr. Yataklar

zerindeki edeer yk, konveyr yrngesinin ayr blmlerindeki her yk bileenininiddetinin ve etki sresinin bir fonksiyonu olarak belirlenir. Taycnn faydal emniyet yk,yani askya gelen ykn izin verilebilir maksimum arl; konveyrn yrngesine, ekmeelemannn gerginliine ve dey dnemelerdeki izin verilebilir maksimum ek ykndeerine baldr ve her konveyr iin bamsz olarak hesaplanr. Taycnn emniyet ykkabul edilen ya da gerekli tasarm yk ile maksimum ek yklerin fark olarak (13.2)formlnden elde edilebilir. Ancak hz ve alma koullarna gre dzeltme yaplmaldr.

Asklar, dzgn olmayan aralklarla da yerletirilebilirler. Ancak bu aralklarn, iki zinciradmnn katlar olmas zorunludur. Yk tayan ve tayc tekerleklerin dzenlenme biimiekil 13.8de gsterilmitir. Eer tanacak yk asknn emniyet yknden fazla ise iki veya

drt ask, bir yatay putrelle birletirilmen ve yk bu putrele aslmaldr.

ekil 13.8 Asklarn dzenlenmesi

Asklarn arasndaki ttr aral, yk tayclarn admna ve dey dnemelerin erilikyaraplarna baldr. Kk ask aral iin erilik yarap da kk alnr. Dey

dnemeli konveyrlerde ask

aral

klar

0.8 - 1 [m] aras

nda deiir. Ta

y

c

ad

m

ask

aralndan byk olduu zaman, yk tekerlekleri arasna tayc tekerlekler yerletirilir. Butekerlekler, ekme elemann ar sarkmalardan korurlar. Dey dnemeci olmayankonveyrlerde asklar 1.2 - 1.6 [m] aralklarla yerletirilebilirler.

Bir zincir dilisi veya kasnan bulunduu tekerlekli keler ya da makara takmlar, yataydnemelerde ekme elemanna klavuzluk yaparlar (ekil 13.9). Seilen dndrme dzeniekme elemannn trne, gerginliine ve erilik yarapna baldr.



8/26


ekil 13.9 Askl konveyrlerin yatay dnemeleri

Zincir dilili tekerlekli ke (ekil 13.10) ayrlabilir, profilli dkm ve ift baklal makaraszzincirlerle kullanlr. Zincir dilisi ap 600-1300 [mm] arasnda deiir. Ayrlabilir ve lamellibaklal, birleim ve makaral zincirler iin dz yzeyli dndrme kasnaklar kullanlr.Kaynakl zincirler ve halatlar iin bunlarla kavramaya girmek zere yivli kasnaklar kullan lr.Ayrlabilir zincirlerin baklalarnn enine dayanm dktr. Bu nedenle, bu zincirler iin dzyzeyli kasnaklar, emniyet yknn ancak, % 60 na kadar kullanlrlar. Ayrlabilir zincirleriin bazen poligon jantl kasnaklarn kullanlmasnn nedeni budur. Kasnak dnerken zincir

baklalar onun dz yzeylerine basar. Dndrme kasnaklarnn aplar 600 - 1300 [mm]arasnda deiir ve baz durumlarda 2000 [mm] ye kadar kar. Zincir dilileri ve kasnaklardkm veya kaynak yap olabilirler. Byk aplar kaynak yap tercih edilir.

ekil 13.10 Zincir dilili tekerlekli ke

Zincir dilili veya kasnakl ve bilyal yataklar zerinde dnen bir tekerlekli ke iin taycsistemler ekil 13.11ada, kaymal yataklar zerinde dnen iin olan ise ekil l3.11bdegsterilmitir. Dndrme dilisi destekler zerindeki ankastre gbeklere, millere veya tavanelemanna asl, yapya baldr.



9/26

Askl Konveyrler211

(a) (b)

ekil 13.11 Tekerlekli keler

Bir makara takm (ekil 13.12), bir yay meydana getiren bir takm sabit dey makaradanoluur. Zincir baklalar bu yay boyunca hareket eder. Makaralarn milleri, destekler aracyla

konveyr rayna ya da zel bir madeni yapya aslm bulunan sabit bir ereveye (asiye)yerletirilmilerdir. Her makara, ap 80 - 140 [mm] arasnda deien iki bilyal veya masuralyatak zerinde dner. Makaralarn n adm yani makaralar aralarndaki uzaklk, makaraapndan 20 [mm] kadar byktr. Makaralar dkme demirden veya elik borudan imaledilirler. Makara takm, erilik yarapnn kk veya istenen dnemecin ar zincirdililerini ya da kasnaklar gerektirecek kadar byk olduu durumlarda, ayrlabilir lamellibaklal ve birleim zincirleriyle kullanlrlar. Makara takm 1.0; 1.25; 1.6; 2.0 ve 2.5 [m]yaraplarnda yaplabilirler.

ekil 13.12 Makara takm

Askl konveyr ray veyakza (ekil 13.13), monoray, I-kirii (ekil l3.13a); kutu kesiti(ekil 13.13b); ift ray ya da ift kebent (ekil 13.13c) olabildii gibi kutu kesitli iki eriselprofilden de yaplabilir. Boydan boya yarkl bir boru veya bir T profili de bu amalakullanlabilir. Bir monoray, ift kebentli kzakla karlatrldnda; gerek yerine kolaycayerletirilebilmesi, gerekse salamlk ve st flann ray muhafazas olarak kullanlmas gibistnlklere sahiptir.



10/26


ekil 13.13 Askl konveyr raylar

Monoraylarn sakncas ise ask tekerlekleri yan yzlerinin konik olmas gerei ve bunlarnaplarnn ift T boyutuyla snrl olmasdr. Sonu olarak dier dzeneklere gre en okkullanlan tr monoraydr. ift kebent ve erisel profiller genellikle ift baklal ve yuvarlak

baklal zincirler kullanan hafif yk konveyrlerinde kullanlrlar.

Askl konveyr ray elik ubuklarla tavan kirilerine (ekil 13.14a) aslm, duvarlara ya dakolonlara tutturulmu konsollara balanm (ekil l3.14b) veya bina elemanlarnn destekolarak kullanlmas mmkn olmayan veya konveyrn alak birHseviyesinde almasnnistendii durumlarda seyrek olarak zel erevelere (ekil 13.14c) yklenmi olabilir.

ekil 13.14 Askl konveyr ray asklar

Ayn ray blmlerinin balants rijit (kaynakl ya da cvatal) veya teleskopik olabilir.

Teleskopik olanlar sadece gerdirme dzeneine yakn yerlerde ve deiken almascaklklarnda kullanlr.



11/26

Askl Konveyrler213

Yatay dnemelerde askl konveyrn dnme as, dndrme dilisinin ve ekmeelemannn trne ve boyutlarna baldr. Dey dnemeler iin ray, istenilen yarapaeilir. Dey dnemelerin erilik yarap ekme elemannn trne, admna vegerginliine, rayn profiline, ask tekerleklerinin aralna ve bunlarn ekme elemanna

balanma biimine gre llendirilir.

Tablo 13.1de ayrlabilir ve lamelli baklal zincirlerle kullanlan askl konveyrlerin nerilenerilik yaraplar verilmitir. ift baklal zincir iin erilik yaraplar 0.6 - 1.5 [m] arasndadeiir (ekil 13.3 ve ekil 13.4).

Tablo 13.1 Askl konveyr raylar iin nerilen erilik yaraplarDnemete izin verilen deerin yzdesi

olarak zincir gerginlii% 50 % 75 % 100

Tekerlek aral (zincir adm cinsinden)Zincir tr

Zinciradm[mm]

4t 6t 8t 4t 6t 8t 4t 6t 8tStandart 80 2 2,5 3 2,5 3 4 3 4 5

100 2,5 3 3,5 3 3,5 5 3,5 4,5 6Ayrlabilir

160 3,5 4,5 7 4 5,5 8 4,5 7 9zel lamelli baklal 80 3 3,5 4,5 3,5 4 5 4 5 6

Ray klavuzlar, rayn konkav dey dnemelerinde ekme elemannn dourduu asktekerleklerinin bask kuvvetlerini karlarlar (ekil 13.15).

ekil 13.15 Dey dnemelerde ray klavuzunun dzenlenmesi

Konveyr ray eilme gerilmesi, eilme uzamas ve eilme kararll gibi allm yapmukavemeti deerlerine kontrol edilmelidir.Bir yatay dneme dey dnemele birletii zaman (ekil 13.16), dz blmlerindeki x2uzunluu iki ask tekerlei aralndan tr, x1 uzunluu ise bir tekerlek aralndan tr bykolmaldr.



12/26


ekil 13.16 Konveyr yolunun yatay ve dey dnemelerinin birleimi

Yk, tayclarn (ekil 13.17) zerine ylr veya aslr. Raf, tepsi, kanca, kepe veya zincir

yapsnda olabilirler. Ayrca, yk yrngenin dey blmlerinden geirmek zere zelmafsall tayclar (ekil 13.4) kullanlr.

ekil 13.17 Deiik trde tayclar

Tayclar; salam, basit bir tasarmda, dk z arlkl ve ykleme-boaltmaya yatknolarak imal edilirler. Tayclarn ykleme-boaltmas elle ya da eitli otomatik ve yanotomatik yntemlerle yaplr.

Askl konveyrlerde iki tr altrma birimi vardr: Asal ve paletli altrclar. altrmabirimlerinin hzlar sabit veya deiken olabilir. Paletli altrma trnde tek bir dndrczincir dilisi ve palet zinciri ya da iki dndrme dilisi iin bir ortak g aktarma dzeneibulunur. Askl konveyrlerde bir hz drme dzenei ile birlikte kullanlan asalaltrclar tercih edilir. Asal altrma birimi yrngenin 90-180 dnd noktalara

konur ve hareket ettirici gc bir zincir dilisi veya bir dz tambur yardmyla ve srtnmeyoluyla iletir.



13/26

Askl Konveyrler215

ekil 13.18de grlen bir asal altrma biriminde: Dndrme dilisi (tambur) (1), zerinetakld dey mil (2), redktr (3) ve elektrik motoru (4). Eer srekli olarak deiebilenhzlar isteniyorsa bir (5) hz deitiricisi motorla redktr arasna yerletirilir. Standarttasarmlardaki hz deitirme oran 100 - 4300 arasndadr. Dndrme muindeki moment ise,

0.3-5.3 [kW] lk bir g k iin, 10000 - 125000 [cm-daN] arasnda deiir.

ekil 13.18 Hz deitirme dzenei

ekil 13.19da grlen bir paletli altrma birimi; dndrme (1) ve gerdirme (2) zincirdilileri, bunlarn evresinde dnen (3) palet zinciri, zincirin (paletin) konveyr ekmeelemanna taklmasn salayan (4) eneleri, (5) klavuz raylar ve (6) makara takmndanmeydana gelir. altrma birimi, konveyrn dorusal bir blmne yerletirilir ve ekmegc, konveyr ekme elemannn baklalar ile kavramaya giren palet zincirinin eneleriaracyla konveyr ekme elemanna iletilir.

ekil 13.19 Paletli altrma birimi

Paletli altrma birimleri olduka karmak olduklar ve iki zincir dilisi ile zel palet zinciriek bir maliyet getirdikleri iin genellikle asal altrma birimleri tercih edilirler.



14/26


Hesaplanm zincir ekme kuvvetlerinin izin verilebilir snrlan at uzun ar hizmetkonveyrlerinde, birok altrma birimi kullanlr. Bylece, toplam zincir gerginlii nemlioranda azaltlm olur. Byle bir konveyrde en pratik zm, tek bir elektrik motorundanhareket alan bir g aktarma dzeneinin, birok dndrme dilisini altrmasdr. Bu tr biraltrma birimi, ancak birden fazla konveyr yolu ayn yatay dzlemde birbirlerine yakn

geiyorlarsa (ekil 13.20) veya dey dzlemde birbirlerinin altnda iseler basit ve uygun birtasarm olur.

ekil 13.20 Asal altrma birimi dzeni

Bu sorun genellikle, her biri bamsz bir motordan hareket alan birok bamsz altrmabiriminin kullanlmasyla zmlenir (ekil 13.21).

ekil 13.21 motorlu askl konveyr dzeni

Senkron alma, motorlarn uygun glerde ve artan kaymal olmasyla ve elektrikselkilitleme ya da hidrolik kavrama dzenleriyle donatlmalar yoluyla salanr.

oklu altrma dzenekleri; konveyrn byk uzunlukta yaplmasna izin verirler,maksimum zincir gerginliini azaltarak standart donatmn kullanlmasn salarlar, gtketimini ve tayc madeni yapnn, genel olarak malzeme ve donatmn arln azaltrlar.

Askl konveyrlerin gerdirme dzenekleri kar arlkl (ekil 13.22) yay ve vidal ve vidaltip olabilirler. Byle bir dzenek (1) hareketli arabas, (2) zincir dilisi veya kasna ve (3) U

dnsnden oluur.



15/26

Askl Konveyrler217

ekil 13.22 Kar arlkl gerdirme dzeni

Arabann zerine yerletirildii erisel ray blmn sabit ray blmne balayan (4)balaycs, araba hareket ederken ask tekerleklerinin bir engele rastlamadan yryebilmeleriiin teleskopik tip olarak imal edilir. Otomatik hareketleri ve yksek gvenilirlikleri nedeniylekar arlkl gerdirme dzenekleri tercih edilir. Kurutma, stma ve soutma odalar gibisre blmlerinden geen konveyrlerde, scaklk deimelerine bal olarak konveyrzincirinin boyundaki deimeler nedeniyle kar arlkl gerdirme dzenekleri zorunluluktur.Ayrca altrma birimleri oklu veya srtnmeli trden olan konveyrlerde de aynzorunluluk mevcuttur.

Askl konveyrlerin koruma dzenleri olarak, dndrme dilisi ya da ona en yakndaki gaktarma dzenei, diliyi ve hareketli paralan ani an yklere kar korumak amacylamakaslamaya alan bir emniyet pimiyle donatlmtr. Bu pim, zincirdeki ekme kuvveti,adsal kapasiteyi %20 - 30 orannda getii zaman kesilir ve konveyr durdurur.Tayclardan debilecek yklere kar insanlar korumak iin btn dey ve yatayblmlerde, konveyrn altna oluk biiminde bir muhafaza yerletirilir ve bu muhafaza,geitlerde ve koridorlarda ykseltilir.

Muhafaza genellikle elik telden ya da satan yaplr ve konveyr rayna aslr. ekmeeleman koptuu zaman, dey blmlerde giden askl tayclarn ykle birlikte geriye

gelmeleri ve malzeme ile konveyre hasar vermeleri mmkndr. Bu tehlikeyi nlemek iin,1 [m] den uzun ini ve klarda, zel tutucular kullanlr. Bu zel tutucular, ekme eleman



16/26


koptuunda aa doru kaymaya engel olurlar. Bu tutucularn alma ilkesi konveyryrngesi zerindeki yerlerine, ekme elemannn trne ve konveyr raynn profilinebaldr.

13.3. ASKILI KONVEYRLERN HESAP ESASLARI

Askl konveyrlerin hesabnda ncelikle konveyrn yrngesi, tanan ykn arl veboyutlar, tama kapasitesi ve konveyrn alma koullarnn bilinmesi gerekmektedir.

Konveyrn ana parametreleri: Z [para/saat], hz v [m/s], tekerlek ve yk aral a [m],tayc bana tanan birim yk saysz[para] kendi aralarnda bantldrlar (denklemler(3.17) ve (3.18)).

Minimum tekerlek aral, ykn ana boyutlar tarafndan belirlenir. Minimum tekerlekaral; bmax uzunluundaki en uzun yk, en kk Rmin yarapl yatay dnemelerde (ekill3.23a) ve max eimli dey dnemelerde bir sonraki yke dokunmayacak ekilde

seilmelidir. Dey dnemete bu koul,

1,0cos maxmax + ba m (13.3)

denklemini salar.

ekil 13.23 Tayclarn dzenlenmesi

Konveyr hz ykn arlna, istenen tama kapasitesine ve ykleme-boaltmayntemlerine bal olarak 0.05 0.35 [m/s] arasnda deiir. Teknolojik, yani sre

aamalarnn yolda yapld konveyrlerin hz, ilemin evrimine ya da iletilen mal iingerekli soutma veya kurutma gibi ilemlerin zamanna baldr.

Askl konveyrlerin zincir ekme kuvveti, ekme elemanl dier konveyrlerdeki gibihesaplanr. Konveyrn uygun almas iin Sogerginlii en az 50 - 100 [daN] alnmaldr.Gerginliin en az olduu nokta, konveyrn aa doru eimli blmnde en ykl blgeyiizleyen yer veya yatay konveyrlerde zincirin zincir dilisinden ayrld noktadr.Konveyrn her metre uzunluu bana gelen hesaplanm arlklar, bo ve ykl eritler iinsrasyla qo ve qise; bu deerler

z

tr

trtao qt

G

a

Gq ++= [kg/m] ve (13.4)



17/26

Askl Konveyrler219

a

Gqq o +=1 [kg/m] (13.5)

ile hesaplanr. Burada

Gta Taycnn z arl [kg]Gtr Tekerleklerin z arl [kg]a Tayclar arasndaki aklk [m]ttr Tekerlekler arasndaki aklk [m]qz Zincirin arl [kg/m]G Tayc zerindeki faydal yk [kg]

Hesaplanm ykler ekme elemannn standart boyuna ve tekerlek ve tayc tasarmnabaldr. ekme elemannn tasarm, konveyrn Smaxgerginliine gre seilir.

) ) )( )1211max

1 HHqqAKLqLqwKSSoyyaoyo

++++ (13.6)

BuradaKy Konveyr yrngesi zerindeki yerel direnlerin toplam

myx

yK =

w Dorusal blmlerdeki diren katsays Dey dnemeteki erisel diren katsays Yatay dnemeteki, zincir dilisi veya kasnaktaki diren katsays Makara takmndaki diren katsaysx Dey dnemelerin saysy Zincir dilili yatay tekerlekli kelerin saysm Konveyr yrngesindeki makara takmlarnn saysqo (13.4) denkleminden hesaplanan birim arlk [kg/m]qy (13.5) denkleminden hesaplanan birim arlk [kg/m]Ly Konveyrn ykl eridinin yatay izdm [m]La Konveyrn yksz eridinin yatay izdm [m]H1 Konveyr yrngesinin ykleme noktasndaki ykseklii [m]H2 Konveyr yrngesinin boaltma noktasndaki ykseklii [m]So ekme elemannn minimum gerginliiA Dnemeler ile dnlerin saysna ve bunlarn yrnge zerindeki

dzenlenmesine bal katsay. (A = 0.5 - 0.35)

Maksimum gerginliin kesin hesab

iin, konveyr yrngesinin ayr

blmlerindeki arda

kdirenler toplanr. Yatay ve erisel blmler iin

yrr LqwSS += 1 , (13.7)

dili veya kasnak gibi tekerlekli keler iin

1= rr SS , (13.8)

makara takmlar iin

1= rr SS (13.9)



18/26


ve dey dnemeler iin

)HqLqwSS yrr += 1 . (13.10)

BuradaSr Gz nne alnan blmn sonundaki gerilme [kg]Sr-1 Gz nne alnan blmn balangcndaki gerilme [kg]q Birim yayl yk [kg/m] (ykl erit iin q = qy; yksz erit iin q = qo)

(denklemler (13.4) ve (13.5))Ly Yrngenin yatay izdmnn uzunluu [m]H Blmn balangc ile sonu arasndaki ykseklik fark [m]

(13.10) denkleminde son terimin iareti yukarya doru hareket iin art; aaya doruhareket iin eksi alnr.

(13.6) ve (13.10) denklemleri, ana yk tayc tre (ekil 13.2a) uyarlar. Dier trkonveyrler iin hesaplar ayn biimde yaplr, yalnzca konveyrn ve tayclarn (ya daykl tekerleklerin) hareketli paralarnn direnleri, (3.37) denkleminde ifade edildiiekilde ayr olarak hesaplanr.

Dndrme zincir dilisindeki ekme kuvveti ve gerekli motor gc, maksimum hz ve ykiin, (3.48) ve (3.49) denklemlerinden belirlenir. Artan kalk momenti nedeniyle, 1 [kW]gcn altndaki elektrik motorlar kullanlmamaldr.

13.4. FT RAYLI ASKILI KONVEYRLER

Ykn itildii ya da ift rayl

konveyrler ile yk ta

y

c

veya monoray konveyrlerarasndaki fark: Monoray konveyrlerde, yk tama tekerleklerinin (1) ekme zincirinesabitletirilmi olmas; ift rayl konveyrlerde ise zincirin, yk iletmekle birlikte, ona tespitedilmemi bulunmasdr (ekil 13.2b ve ekil 13.24).

ekil 13.24 ift rayl konveyrlerin hareketli paras ve ray dzenei



19/26

Askl Konveyrler221

Yk tekerlei (2), (3) yk taycsyla birlikte, ayr bir (4) alak ray zerinde hareket eder veekme zincirine bal (5) enesi tarafndan itilir. Zincir ise (6) tama tekerlekleri aracyla (7)st zincir rayna aslr. Konveyrn itme eneli ekme zinciri, yk raynn st tarafndadorudan doruya hareket eder ve yk tekerlerini hareketettirirse, yk rayna g verilmitirdenir. Bu duruma canl hatismi de verilir. Eer yk tekerlekleri bu ray zerinde elle itiliyorveya % 3-4 lk bir eimde arlkla hareket ediyorlarsa ya da zel bir dzenek yardmylaharekete geiriliyorlarsa buna g almayan veya l hatdenir.

Otomatik, bazen elle kumandal alterler ykn canl hattan l hatta alnmasn ya da builemin tersini salarlar. tme eneleri ekme zincirine (ya da tekerleklere) tek ynl birmentee ile balanmlardr. Bu menteeler (5) itme enesinin, yalnz zincirin hareketiynnde bklmesini ve (8) tutma enesinin ise buna zt ynde sabit kalmasn salarlar(ekil 13.2). Bu dzenleme, yk tekerleinin harekete geirilmesini mmkn klar ve aadoru eimlerde tekerlein kamasn nler. Baz durumlarda, itme eneleri zincire rijit olarakbalanmlardr; tekerlekler zerindeki tutma eneleri ile menteelidir.

Konveyr zinciri evrimini srdrrken canl veya l hat zerindeki yk tekerleinidurduracak zel dzenekler vardr.

Zincir ve yk raylar adyla iki ayr ray eidi kullanlmas; yk tama tekerleklerininkonveyr zincirine sabit olarak bal olmayp ona balanp zlebilmeleri ve bylecetekerleklerin istenildiinde durdurulup istenildiinde dier raylara gnderilebilmesi gibi zeltasarm biimleri; deiik zamanlamal eitli tama ve sre sistemlerinin, tam otomatik tekbir sistemde birletirilmesi iin birok olaslklar gstermektedir.

Otomatik seici konveyrler makina yapm ve lastik retim fabrikalarnda, elektroteknik veradyo teknik iletmelere, tketim mallan reten yerlerde ve seri imalat yapan dier endstridallarnda yaygn bir biimde kullanlmaktadrlar.

ift rayl konveyrler, ok amal konveyrler olup; ykn baka yolla iletiminigerektirmeden, aadaki ilemleri yapabilirler:

Yk tekerleklerini, ana konveyrn (1) canl hattndan ikinci derecede bir raya canlya da l (2) yan hattna geirir (ekil 13.25a) ve (3) iletim ya da (4) dn makasnageri getirir (ekil 13.25b). Bu olaslk, muayene veya kusurlu paralarn onarlmasgibi deiik zamanlamal srelerin konveyr zerinde yaplmasn; eitli yklerintayclar zerinde ayrm, n seimi ve ara canl hatta depolanmas ilemlerinin

yap

lmas

n

mmkn k

lar (ekil 13.25d). Yk tekerleklerinin bir canl hattan, deiik hzl ve deiik tekerlek aralkl dierhatta otomatik olarak iletilmesini salar.

Yk tekerleklerinin dey dzlemdeki (ekil 13.25f) dnemelerde, deiik dzelereiletilmesini gerekletirir.

Konveyr tarafndan taman yklerin otomatik olarak tartlmas ve saym mmknolur.



20/26


ekil 13.25 Yk itme trnde bir konveyrn deiik alma durumlar

Yk tekerlekleri, raylar, makaslar ve zel dzenekler bakmndan ift rayl konveyrlerinelemanlar, tek rayl olanlardan deiik deildirler.

Yk asklar, drt tekerlekli ve iki veya drt klavuz makaral bir elik erevedenoluurlar.Tekerleklerin milleri, bu ereveye (asiye) rijit olarak yataklanmlar ya da her tekerlekiftine yatay dzlemde belli bir hareketlilik salayacak biimde, mafsallanmlardr. Klavuzmakaralar, asky yk ray boyunca ynlendirirler ve makaralara gemesini salarlar. Bir asktakmnn yk kaldrma kapasitesi, yani bir ask takmnn tad etkin yk, onun anaparametresidir. Bu kapasite 10 - 1250 [kg] arasnda deiir.

Zincir ray hadde kebentleri ile (ekil 13.24) yapma profil veya ift T demirinden oluur.ift T demiri, 500 [kg] ve daha yksek ykler iin haz rlanm ar hizmet asklar iinkullanlr. Yk ray da ift kebent, kutu kesitli yapma ya da daha ok kullanlan ift Uprofilinden oluur. U profilinden olumas durumunda, ask U profilleri zerinde ya da onlarnarasnda ilerler.

Hafif ve orta hizmet tr ift rayl askl konveyrler sanayide baar ile kullanlmaktadr(ekil 13.26). Bu tip konveyrlerin zincir ve yk raylar, bir ift U demirinden ya da yapmakutu kesitlerinden meydana gelmilerdir. Zincir asklar U demirinin st flannn st

yzeyinde, yk ask

lar

ise U demirinin alt flan

n

n i yzeyinde hareket ederler. Ray

n bu



21/26

Askl Konveyrler223

biimdeki bir optimal tasarm, malzemeden ekonomi salar ve konveyr yksekliisayesinde maliyetini drr.

ekil 13.26 Monoray konveyrn hareketli paras ve ray blm

ekil 13.27de grlen erisel ray blm (iletim makas), bir elektro-manyet ya da basnlhava silindiri yardmyla otomatik olarak devreye girer ve bir yay etkisiyle de ilk durumunagelir. Ykn ve asknn makas aracyla ana hattan yan hatlara geirilmesi; eer yan hatta hafifbir aa doru eim varsa arlkla olur, eim yoksa zel itme dzenekleri kullanlr.

Dn makasnn dili (ucu), ask tekerleinin klavuz makaralar aracyla ana raya birleir veask makaras yardmc hattan ana hatta, konveyr zinciri zerindeki serbest iticininaltrd zel dzenekler tarafndan otomatik olarak kumanda edilen mekanizmalaryardmyla geirilir.

nceden semeli ya da otomatik yollamal adyla tannan ve asklar ve ykleri otomatikolarak deiik yanlara ileten konveyrlere, uzaktan ya da yerel olarak kumanda edilebilir.nceden belirlenmi bir programa gre gerekletirilen uzaktan kumanda, atlyenin veyadeponun iindeki bir merkezi kumanda tablosundan yaplr.

ekil 13.27 Yk itmeli konveyrn ekilir makas



22/26


Yerel olarak kumanda edilen bir otomatik nceden semeli gtrme dzeni, genellikle biradres kutusu, seicili ya da duyarl bir lc, otomatik bir adres yerletiricisi ve bir adressilici, yani yeni bir adresi yazmadan nce elemanlar ntr duruma getiren bir dzenei ierir.Adres kutusu, yk tayan askya taklr ve zerindeki adres operatr tarafndan ya daotomatik ve butonlu kumandal bir adresleme dzenei ile kaydedilir. lc, yk raynn

zerine ve yan makastan nce yerletirilir. lc, geerken kutudaki adresi okur ve raymakasna, bu adrese karlk olan kumanda darbesini gnderir.

lc; mekanik, elektrik veya elektromekanik trleri gibi kontakl veya fotoelektrik tr gibikontaksz olabilir. En basit biimiyle bir elektromekanik semeli konveyrdzeni, u ekildeyapar: dey (9) yk ubuuna geirilmi bulunan ve taycnn ask tekerleklerinetaklmasn salayan (10) ivileri (ekil 13.24), otomatik bir kurucu tarafndan saa veya solaalnr ya da orta durumda braklr. Tayc ve yk ubuu lc zerinden geerken,lcde bulunan belli saydaki limit alterlerinin kollarna yk ubuu zerinde bunlarakarlk olan iviler tarafndan etki edilir. Bylece ilgili limit alterleri enerji alarak raymakarasn altrrlar.

ivilerin yk ubuu zerinde ve buna karlk olarak limit alteri kollarnn lc zerindesralanmasyla her asknn ve ykn yrngesi nceden sk skya belirlenebilir. Bir kurmada,drt ile on iki arasnda deien toplam ivi saysnn genellikle iki ya da yer alr. Bu da 6ile 220 arasnda adresin kurulmasna izin verir.

lkel zincir gerginlii itme enelerinin bklmesini nlemek iin, genellikle yksek alnr(So 150 - 250 [kg]). Zincir raynn dorusal blmlerindeki direnler (3.37) denklemindenve yk ile zincir ask tekerlekleri iin ayr ayr hesaplanr. Canl yk hattnn deydnemecindeki zincir gerginlii,

) hqlqwqwSSyyytroztrrr

++= 1

(13.11)

dir. Buradawztr Zincir ask tekerleinin harekete kar direnciwytr Yk ask tekerleinin harekete kar direnci

(13.11) denkleminin son terimindeki art iareti yukar doru, eksi iareti ise aa dorueimler iin kullanlr.

Yukarda tantlan ift rayl askl konveyrlere ek olarak, birleim askl konveyrler devardr. Birleim askl konveyrlerde; yk, rayn bir blmnde tanr ve br blmnde ise

itilir. n semeli tama, yk itmeli ray blmnde yaplr.

13.5. ASKILI KONVEYR HESAP RNE

Yk tayc trden bir askl konveyr, dkm paralarn temizleme atlyesinden stlmayanbir ambara tamak zere tasarlanacaktr. Konveyr hesaplama emas ekil 13.28deverilmitir. Dkm paralarnn ortalama arl G = 9 [kg], maksimum boyutlar ise320x200x120 [mm] dir. Konveyrn ortalama tama kapasitesi Zort= 1200 [para/saat] tir;bu kapasite iki katna karlabilir veya yarya indirilebilir.



23/26

Askl Konveyrler225

ekil 13.28 Askl konveyr hesap emas

13.5.1. Konveyrn Ana Parametrelerinin Hesab

lk yaklam olarak, adm 100 [mm] olan ayrlabilir bir zincir ile bilyeli yatakl asktekerleklerinden oluan bir hareketli paray gz nne alnmaldr. Dkm paralarn,

konveyrn hareketi ynnde boyuna tanmalarnn uygunluunu dikkate alarak taycadmn a = 0.6 [m] olarak seilir. Konveyr raynn dey dnemeteki maksimum eimasmax= 35 alnarak (13.3) denklemine gre

480100380491819.0600cos max =+>==a mm

Yklerin, D = 831,7 mm apl zincir dililerini ieren tekerlekli kelerden, birbirlerinedemeden geebileceklerini kontrol etmek zere bir grafik yoklama; tayclar arasndakiaklklarn yeterli olduunu, yani admn doru seildiini gsterir. stenen kapasiteyi eldeetmek iin her taycya iki dkm paras koyulur, yani z= 2 alnr. Konveyrn ortalama

hz

1.023600

6,01200

3600=

==

aZv ort m/s

olarak bulunur. altrma birimine, v hzn 0.05 ten 0.2 [m/s] ve iletim kapasitesini Zortsaatte 600 den 2400 paraya kadar deitirmeye izin veren, deitirme orani = 1/4 olan birhz deitirici yerletirilmelidir.



24/26


13.5.2. Konveyrn Metresi Bana Arlklarn Hesab

(13.4) denklemine gre boeritteki birim arlk

2675.259.46.0

5.6

6.0

6=++=++=

ztr

trta

o qt

G

a

G

q kg/m

Tayc bana arl Gta = 6 kg, tekerlekler aras aklk ttr = a = 0.6 m ve z arlkGtr= 6,5 kg kabul edilir. Ykl eridin metresi bana arlk ise (13.5) denkleme gre

566,0

2926 =

+=+=

a

Gzqq oy [kg/m]

bulunur.

13.5.3. Maksimum Zincir ekme Kuvveti Hesabnn lk Yaklam

Maksimum zincir ekme kuvveti (13.6) denkleminden

( )

( )( ) ( )( 9145.25.8265655.135.0142262005604.055.150

35,01 121max

=++++= )

++++ HHqqKLqLqwKSS oyyaoyyodaN

dir. Konveyr yrngesinin profiline gre; bulunur. Bu

durumda uzunluklar aadaki ekilde hesaplanr.

55.107.106.1025.1 46 ==yK

2001614131210986 =+++++++= LLLLLLLLLy m

4253117 =+++= LLLLLa m

623 ==x ; ; ;4=y 1180 =y 5.82 =H m ; 5,21 =H m

61613912 ==+== HHHHHH m

Diren katsaylar Tablo 13.2den ve etin alma koullar gz nne alnarak elde edilir.w = 0.04; = 1.025; 90 = 1.06; 180 = 1.07 (kaymal yataklar zerindeki zincir dililitekerlekli ke) bulunur. Hesapla elde edilen maksimum gerilme (Smax = 914 daN) deeri,emniyet yk 1250 [kg] olan zincirin uygun bir seim olduunu gstermektedir.



25/26

Askl Konveyrler227

Tablo 13.2 Askl konveyrler iin ortalama diren katsaylarZincir dilileri veya

kasnaklarKaymalyataklar

Ruloluyataklar

Makara takmlar Dey dnemeler

Dn as [derece]90 180 90 180 30 45 60 25 35 45

alm

akoullar

Eri

sellineer

blmlerw

Diren katsaylar

Uygun 0,02 1,035 1,04 1,02 1,025 1,015 1,02 1,025 1,01 1,015 1,02

Orta 0,025 1,05 1,055 1,025 1,03 1,02 1,025 1,03 1,015 1,02 1,025

etin 0,04 1,06 1,07 1,03 1,035 1,025 1,035 1,04 1,02 1,025 1,03

13.5.4. Zincir ekme Kuvvetinin Kesin Hesab

Konveyrn altrma birimi, ykl eridin en yksek (14) noktasna (ekil 13.28)yerletirilir. Minimum zincir gerginlii, o noktasndaki (17) dmeden sonra beklenir. Zincirekme kuvvetinin hesabna, bu noktadan balayarak zincirin hareketi ynnde devam edilir.

daN kabul edilir. Bu durumda ekme kuvvetleri aadaki ekilde hesaplanr.50=oS

4.60102604.05011 =+=+= LqwSS oo daN

654.6007.1112 === SS daN

6832604.065323 =+=+= LqwSS o daN

726806.1334 === SS daN

93202604.072545

=+=+= LqwSSo

daN

205505604.093656 =+=+= LqwSS y daN

21820506.1667 === SS daN

22955604.0218878 =+=+= LqwSS y daN

( ) ( ) 48745675604.0229025.1025.1998889 =++=++= HqLqwSS yy daN5.576405604.048710910 =+=+= LqwSS y daN

6105.57606.1101011 === SS daN

713465604.0610121112 =+=+= LqwSS y daN

( )( ) 8682*5655604.071302.102.1

131312121213

=++=++= HqLqwSSyy

daN

890105604.0868141314 =+=+= LqwSS y daN

Maksimum gerginlik (14) noktasnda (S14 = 890 daN) elde edilir; bu deer de yaklakdeerden (Smax= 914 daN) ancak %3 farkldr. (16) ve (15) noktalarndaki zincir gerginliinibulmak iin konveyrn hareket ynne zt bir yol izlenerek, yani (0) noktasndan balanarakhesap yaplr.

5017 == oSS daN

1906*2692604.050025.11

025.1111 161717

1717

16 =

+=

+= HqLqwSS oy

daN



26/26


107375604.0190161615 === LqwSS y daN

lisindeki ekme

=

dir. Zincir di

( ) ( ) 83006.11078901514 == SSoW daN

( ) ( ) 83310789005.010789015141514 =++=++=+= kSSWSS dngevgero daN

zdaki vmax gerekli motor gc:

W SS

dir. En yksek h

72.26,0102

2,0833

102max =

==N o kW.

vW

Kurulacak motorun gc N= 2.8 [kW] olacaktr.

ar arln deeriK

( ) ( ) 15918654.601.1 ++=++= Tgevgerka WSSK daN

3.5.5. Konveyrde Toplam Diren Katsaysnn Hesab

ama yapan eridin toplam uzunluu

G

dir.

1T

5.201371025464047550 ++++++=L 2222 =+++ m

ir. Konveyrn birim yk olarak kapasitesid

6.2110001000

maxmax ===Q t/saat

24009 GZ

dir. Diren katsays

2.05.2016.21

66.2172.2367367max

max =

HQN

olarak hesaplanr.

==LQ

w

askılı konveyör

Documents