zhvillimi profesional i mËsimdhËnËsve nË kosovË · për më shumë, zhvillimi profesional i...

21

31

29

ZHVILLIMI PROFESIONAL I MËSIMDHËNËSVE

NË KOSOVË

ZHVILLIMI PROFESIONAL I MËSIMDHËNËSVE

NË KOSOVË

Ky studim është përgatitur me përkrahjen e projektit “Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim - KEEN”, i financuar nga Bashkimi Evropian dhe i menaxhuar nga Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë. Ky projekt zbatohet nga Qendra për Arsim e Kosovës (KEC), në bashkëpunim me Agjencinë për Promovimin e Punësimit në Kosovë (APPK), Balkan Sunflowers Kosovo (BSFK), Akademinë për Trajnim dhe Asistencë Teknike (ATTA) dhe Stichting SPARK. Përmbajtja e këtij publikimi nuk do të konsiderohet në asnjë mënyrë si pasqyrim i qëndrimeve të Bashkimit Evropian.

Zhvillimi Profesional i Mësimdhënësve në Kosovë

Hartimit të këtij studimi i kontribuan:

Selim Mehmeti, Ema Rraci, Kushtrim Bajrami

Prill 2019

Prishtinë

Publikuar nga projekti “Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim - KEEN”

Për më shumë informata, ju lutem vizitoni: www.keen-ks.net

Design:

ZHVILLIMI PROFESIONAL I MËSIMDHËNËSVE NË KOSOVË

5

Përmbajtja

LISTA E SHKURTESAVE ........................................................................................................................................ 61. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE .............................................................................................................................72. HYRJE .................................................................................................................................................................. 93. QËLLIMI I STUDIMIT ..........................................................................................................................................114. METODOLOGJIA ............................................................................................................................................... 125. VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM MBI KUALIFIKIMET DHE PUNËN E MËSIMDHËNËSVE NË KOSOVË ...... 13

5.1. Ndryshimet në kualifikimin dhe zhvillimin e mësimdhënësve para shërbimit ..................................... 13

5.2. Reforma kurrikulare dhe ndryshimet në rolin e punës së mësimdhënësve në Kosovë .................. 176. KONCEPTET KRYESORE .................................................................................................................................. 197. KORNIZA LIGJORE MBI ZHVILLIMIN PROFESIONAL TË MËSIMDHËNËSVE NË KOSOVË .................... 21

7.1. Sistemi i licencimit të mësimdhënësve .............................................................................................................. 24

7.2. Institucionet përgjegjëse që kanë rol në ZHPM............................................................................................. 27

7.2.1. Këshilli Shtetëror për Licencimin e mësimdhënësve (KSHLM) ...................................................... 27

7.2.2. Divizioni për Zhvillim Profesional të Mësimdhënësve (DZHPM) .................................................. 28

7.2.3. Drejtoria Komunale e Arsimit .................................................................................................................... 29

7.2.4. Institucionet arsimore - shkollat ............................................................................................................... 29

7.2.5. Inspektorati i Arsimit .....................................................................................................................................20

7.2.6. Ofertuesit e zhvillimit profesional të mësimdhënësve...................................................................... 318. KORNIZA STRATEGJIKE MBI ZHVILLIMIN PROFESIONAL TË MËSIMDHËNËSVE NË KOSOVË ......... 33

8.1. Plani Strategjik për Arsim në Kosovë 2017– 2021 .......................................................................................... 33

8.2. Korniza strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në Kosovë ............................................................ 37

8.3. Udhërrëfyesi për zhvillimin në karrierë të mësimdhënësve ..................................................................... 39

8.4. Korniza për sigurim të cilësisë së performancës së shkollës në Kosovë ............................................409. PROGRAMET E ZHVILLIMIT PROFESIONAL DHE PËRFSHIRJA E MËSIMDHËNËSVE NË TRAJNIME .41

9.1. Programet e akredituara nga MASHT për zhvillim profesional të mësimdhënësve .......................... 41

9.2. Përfshirja e mësimdhënësve në zhvillim të vazhdueshëm profesional ................................................46

9.3. Financimi i zhvillimit profesional të mësimdhënësve .................................................................................5410. ZHVILLIMI PROFESIONAL I MËSIMDHËNËSVE NË NIVEL LOKAL ......................................................... 5711. ZHVILLIMI PROFESIONAL I MËSIMDHËNËSVE ME BAZË NË SHKOLLË ............................................... 62

11.1. Zhvillimi profesional me bazë në shkollë – pjesë e granteve për zhvillimin e shkollave ................6612. SIGURIMI I CILËSISË SË PROGRAMEVE TË TRAJNIMIT ........................................................................... 68

12.1 Monitorimi dhe vlerësimi i trajnimeve dhe programeve trajnuese .........................................................68

12.2 Monitorimi, mentorimi, vlerësimi dhe certifikimi i vijuesve dhe trajnerëve ........................................7013. PËRFUNDIMET ................................................................................................................................................ 7214. REKOMANDIMET ............................................................................................................................................ 77SHTOJCA 1. PYETËSORI ME MËSIMDHËNËS ................................................................................................... 79SHTOJCA 2. KARAKTERISTIKAT E MËSIMDHËNËSVE TË ANKETUAR ....................................................... 85

6


Lista e shkurtesave

BEP Programi i financuar nga USAID për Arsimin Themelor (Basic Education Program)

DKA Drejtoritë Komunale për Arsim

DZHPM Divizioni për Zhvillimin Profesional të Mësimdhënësve në MASHT

ECTS Sistemi Evropian për Transferin e Kredive (European Credit Trasfer System)

ESIP Projekti për Përmirësimin e Sistemit të Arsimit

GIZ-CDBE Projekti i GIZ-it për Ndërtim të Kapaciteteve në Arsimin Fillor

IPK Instituti Pedagogjik i Kosovës

ISCED Standardet Ndërkombëtare të Klasifikimit të Arsimit

KASH Korniza Afatmesme e Shpenzimeve

KEC Qendra për Arsim e Kosovës

KEEN Projeti i financuar nga Bashkimi Evropian (Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim)

KKK Korniza e Kurrikulit të Kosovës

KSHLM Këshilli Shtetëror për Licencimin e Mësimdhënësve

MASHT Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

MKLSH Programi i trajnimit Mendimi kritik gjatë leximit dhe shkrimit

SKZH Strategjia Kombëtare për Zhvillim

PSAK Plani Strategjik për Arsim në Kosovë 2017-2021

PZHSH Plani Zhvillimor i Shkollës

QNP Qendra për Ngritje Profesionale

UA Udhëzim Administrativ

ZHP Zhvillimi Profesional

ZHPM Zhvillimi Profesional i Mësimdhënësve

7


1. Përmbledhje ekzekutive

Qëllimi kryesor i këtij studimi është të përshkruajë si është planifikuar dhe si është udhëhequr zhvillimi pro-fesional i mësimdhënësve në shërbim në Kosovë si dhe të vlerësojë zbatimin dhe arritjet në këtë fushë. Ky studim shfrytëzon një qasje hulumtuese cilësore dhe sasiore, e cila përfshinë analizën e politikave arsimore, akteve ligjore dhe nënligjore, programeve të trajnimit, raporteve dhe studimeve të ndërlidhura me zhvillimin profesional të mësimdhënësve në Kosovë, si dhe katërmbëdhjetë intervista gjysmë të strukturuara të realizuara me ekspertë të arsimit, njohës të fushës së zhvillimit profesional të mësimdhënësve, përfaqësues të MASHT-it dhe DKA-ve, drejtues dhe zyrtarë të organizatave ofertuese të trajnimeve, si dhe drejtorë të shkollave. Po ashtu janë anketuar 242 mësimdhënës që punojnë në nivele të ndryshme të arsimit parauniversitar në Kosovë.

Përpjekjet për të ndërtuar mekanizmat për zhvillimin profesional të mësimdhënësve në shërbim, në kuadër të sistemit të licencimit, datojnë që nga viti 2004. Hapat e parë konkretë të zbatimin janë ndërmarr në vitet 2008-2010, me vendosjen e sistemit për akreditimin e programeve të trajnimit dhe në vitet vijuese me aktet ligjore që ndërlidhen më zbatimin e zhvillimit profesional të mësimdhënësve dhe financimin e tij. Mirëpo, përkundër parashikimeve dhe investimeve në këtë komponentë, si dhe përkundër përpjekjeve të MASHT-it që të ndërtohet sistem i qëndrueshëm i zhvillimit profesional të mësimdhënësve në funksion të realizimit të reformës arsimore, praktikat e zhvillimit profesional të mësimdhënësve tregojnë se ky sistem mbetet akoma larg zbatimit dhe vënies në funksion për të gjithë mësimdhënësit e arsimit parauniversitar.

Për më shumë, zhvillimi profesional i mësimdhënësve në Kosovë, mbetet në nivel te zhvillimit të dokumenteve dhe rishikimit të shpeshtë të tyre, në nivel administrativ të zbatimit dhe me aktivitete të kufizuara. Ngecjet e vazhdueshme në këtë drejtim, tregojnë se institucionet që kanë rol dhe përgjegjësi primare në këtë fushë, nuk kanë arritur ta kuptojnë në përmbajtje frymën, filozofinë dhe rëndësinë e zhvillimit të mësimdhënësve në funksion të ngritjes së ngritjes së cilësisë së mësimdhënies dhe mësimnxënies. Për pasojë, veprimet kryesore janë orientuar me qëllim të vetëm përmbushjen e kërkesave administrative, pa një përqendrim të thelluar në përmirësimin përmbajtjesor të cilësisë së shërbimeve për zhvillim profesional që do të siguronte ndërrimin e të menduarit të mësimdhënësve për praktikën e tyre profesionale dhe për zhvillimin e kompetencave të tyre lidhur me reformën kurrikulare dhe praktikën e mësimdhënies në klasë.

Në vitet e fundit është zvogëluar buxheti i Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë për nënprogram-in buxhetor për trajnimin e mësimdhënësve, si dhe është zvogëluar numri i mësimdhënësve të përfshirë në trajnime dhe numri i orëve në trajnime dhe forma të tjera të zhvillimit profesional, përkundër reformës së kurrikulës, përkundër interesimit të mësimdhënësve për të ndjekur trajnime të akredituara, si dhe përkundër faktit se Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë bashkë me autoritet komunale kanë detyrim që të

8


ofrojnë mundësi që të gjithë mësimdhënësit të plotësojnë minimumin e kërkesave të zhvillimit profesional brenda pesë viteve, sipas kërkesave të sistemit të licencimit të mësimdhënësve.

Në mungesë të mekanizmave mbështetës, komunat dhe shkollat në vitet e fundit kanë shënuar kthim mbra-pa sa i përket zhvillimit profesional të mësimdhënësve me bazë në shkollë. Zhvillimi profesional i mësim-dhënësve në Kosovë, vazhdon të jetë i dominuar vetëm me trajnime dhe punëtori të ndërlidhura me pro-gramet e akredituara që shpien në certifikata të njohura nga MASHT për sistemin e licencimit. Kjo qasje ka ndikuar që mësimdhënësit të jenë të kufizuar ndaj zhvillimit profesional me bazë në shkollë, si dhe të kenë si orientim të vetëm plotësimin e nevojave dhe kërkesave për licencë dhe jo për praktikën e tyre profesionale dhe për përgatitje të duhur për zbatimin në praktikë të kurrikulës së re.

Rezultatet e testit ndërkombëtar PISA 2015 dhe studimet e tjera që ndërlidhen me cilësinë e mësimdhënies dhe të nxënit, tregojnë se zhvillimi i vazhdueshëm profesional i mësimdhënësve nuk ka alternativë, pran-daj Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë duhet që të shtoj veprimet konkrete për ndërtimin e një sistemi të mirëfilltë dhe të qëndrueshëm të zhvillimit profesional të mësimdhënësve në funksion të realizimit të reformës arsimore dhe siç përcaktohet me Sistemin e Licencimit të Mësimdhënësve dhe Kornizën Strateg-jike për Zhvillimin e Mësimdhënësve në Karrierë.

Studimi ofron rekomandime për Ministrinë e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë që ndërlidhen me aspekte të veçanta të plotësimit të kuadrit ligjor për zhvillimin e vazhdueshëm profesional dhe harmonizimin e tij me legjislacionin primarë, zhvillimin e mekanizmave për mbështetje dhe sigurim të cilësisë së programeve të trajnimit dhe të praktikave të zhvillimit të vazhdueshëm profesional, si dhe për angazhim më të madh të institucioneve publike në ofrimin e zhvillimit profesional të mësimdhënësve në shërbim. Rekomandimet e ofruara sugjerojnë edhe përmirësimin e transparencës dhe llogaridhënies, zhvillimin e procedurave dhe in-strumenteve standarde për monitorim, vlerësimin dhe raportimin për programet e trajnimit që ofrohen nga ofertues të ndryshëm, si dhe zhvillimin e kritereve minimale për vlerësim të vijuesve dhe trajnerëve.

Së fundi, rekomandimet e ofruara për komunat dhe shkollat sugjerojnë që ato të kuptojnë procesin e zhvillimit të vazhdueshëm profesional të mësimdhënësve si përgjegjësi të tyre primare, duke siguruar përfshirjen e të gjithë mësimdhënësve në trajnime dhe forma të tjera të zhvillimit të vazhdueshëm profesional, si dhe duke përmirësuar mbështetjen për mësimdhënës, kapacitetet njerëzore dhe financiare.

9


2. Hyrje

Zhvillimi profesional i mësimdhënësve, nga periudha e pasluftës (1999) ka pasur zhvillime të shumta si në kuadër të politikave, ashtu edhe në praktikat e realizimit. Në dekadën e fundit ka fituar një dimension të ri, në përpjekje për të ndërtuar një sistem të qëndrueshëm për zhvillimin e mësimdhënësve, në dobi të të gjithë mësimdhënësve, për mirëmbajtjen, përmirësimin dhe avancimin e kompetencave të mësimdhënies sepse zh-villimi profesional i mësimdhënësve vlerësohet të jetë një ndër faktorët kyç që ndikon, në mënyrë të drejt-përdrejtë, në ngritjen e cilësisë së mësimdhënies dhe të nxënit.

Zhvillimi profesional i mësimdhënësve në Kosovë, është i rregulluar me legjislacion primar dhe sekondar. Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) është përgjegjëse për planifikimin e fondeve të nevojshme, akreditimin e programeve të trajnimit, hartimin e standardeve për sigurimin e cilësisë dhe kri-jimin e mekanizmave për zbatimin e zhvillimit profesional të mësimdhënësve. Ndërsa, komunat – Drejtoritë Komunale të Arsimit (DKA), janë përgjegjëse për trajnimin e mësimdhënësve në nivel komune, mbi bazën e nevojave të mësimdhënësve, sigurimin e buxhetit për trajnimin e mësimdhënësve si dhe koordinimin e tra-jnimeve në nivel komune, në bashkëpunim me MASHT dhe me ofertuesit e programeve të trajnimit. MASHT dhe DKA, marrin mbështetje nga sektorë të tjerë dhe ofertues të trajnimeve për mësimdhënës, ndërsa shkolla është përgjegjëse të udhëheqë zhvillimin profesional të mësimdhënësve me bazë në shkollë.

Zhvillimi profesional i mësimdhënësve në Kosovë, është një komponentë e veçantë e Sistemit të Licencimit të Mësimdhënësve, i cili është vendosur si instrument i llogaridhënies, motivimit, dhe si mekanizëm për zhvillim të vazhdueshëm profesional të mësimdhënësve. Funksionaliteti dhe qëndrueshmëria e këtij sistemi është sfid-uar në masë të madhe për shkak të mos zbatimit të plotë të këtij sistemi. Për më shumë, ky sistem ka ndikim të madh edhe në qëndrueshmërinë e zhvillimit profesional të mësimdhënësve.

Zhvillimi profesional i mësimdhënësve në Kosovë është pjesë integrale e planifikimeve strategjike të MASHT-it, pjesë e dokumenteve të tjera strategjike, si dhe pjesë e planifikimit zhvillimor në nivel komune dhe shkolle. Të gjitha masat e ndërmarra për të ndërlidhur planifikimet, janë realizuar me qëllim të adresimit në mënyrë të duhur të zhvillimit profesional të mësimdhënësve në nivel qendror, në nivel lokal dhe në nivel shkolle. Meg-jithatë, ekziston nevoja për të analizuar progresin e arritur me plane strategjike, sfidat dhe mangësitë.

Modeli ekzistues i zhvillimit profesional të mësimdhënësve në Kosovë është i bazuar kryesisht në programet e trajnimit që ofrohen nga institucione dhe ofertues të ndryshëm, të cilët përzgjidhen në bazë të kritereve të përcaktuara nga MASHT. Programet e trajnimit për mësimdhënës, përbëjnë një përpjekje për të plotësu-ar nevojat praktike të mësimdhënësve për zhvillim profesional dhe për zbatim të reformës kurrikulare. Ato

10


prezantohen në Katalogun që publikohet nga MASHT dhe shpeshherë janë pjesë e debateve institucionale për mbulueshmërinë e kërkesave dhe nevojave të mësimdhënësve dhe nevojat e prioritizimit.

Ky studim, synon të mbulojë dhe të trajtojë aspektet e lartcekura, që ndërlidhen me politikat arsimore dhe praktikën e zhvillimit profesional të mësimdhënësve në shërbim në Kosovë. Për realizimin e këtij studimi janë analizuar dhe krahasuar politikat arsimore që rregullojnë dhe orientojnë zhvillimin profesional të më-simdhënësve në shërbim. Përveç shqyrtimit të kuadrit ligjor për ZHPM dhe dokumenteve strategjike, në këtë studim analitik janë marrë parasysh edhe raportet e organizatave tjera vendore dhe ndërkombëtare të cilat kanë ofruar raporte për ZHPM dhe raporte të vlerësimit të programeve të trajnimit. Ndër to edhe raportet e Bankës Botërore të zhvilluara në kuadër të projektit ESIP, raportet e vlerësimit nga zbatimi i PSAK 2017-2021, raportet dhe hulumtimet e ndërlidhura me programet e trajnimit të mësimdhënësve dhe me ZHPM, e tjera. Po ashtu, janë zhvilluar anketa me mësimdhënës dhe intervista gjysmë të strukturuara me akterë relevantë, kryesisht udhëheqës të ZHPM, njohës të fushës së ZHPM, dhe ofertues të ZHPM.

Në fund, studimi në bazë të të gjeturave, arrin në përfundime që pasqyrojnë gjendjen aktuale në fushën e zhvillimit profesional të mësimdhënësve në shërbim, sfidat dhe mangësitë kryesore që duhet të adresohen në mënyrë institucionale. Po ashtu, studimi ofron rekomandime, orientime të ndryshme, masa dhe aktivitete të përshkruara, se si do të mund të rikuperohen veprimet institucionale, drejt përmbushjes së përgjegjësive lig-jore dhe profesionale, për të ndërtuar një sistem të qëndrueshëm të zhvillimit profesional të mësimdhënësve në funksion të realizimit të reformës arsimore dhe ngritjes së rezultateve të nxënësve.

11


3. Qëllimi i studimit

Qëllimi i këtij studimi është të përshkruajë dhe analizojë politikat dhe praktikat e zhvillimit profesional të mësimdhënësve në shërbim, në dritën e sistemit të licencimit të mësimdhënësve në Kosovë, të identifikojë sfidat, mangësitë dhe mundësitë, si dhe të ofroj rekomandime të bazuara për veprimet e nevojshme që duhet ndërmarrë për të ndërtuar një sistem efektiv dhe të qëndrueshëm për zhvillim profesional të mësimdhënësve në Kosovë.

Ky studim synon të shtjellojë aspekte të ndryshme të politikave arsimore dhe legjislacionit primar dhe sekon-dar në arsimin parauniversitar, që adresojnë zhvillimin profesional të mësimdhënësve në shërbim në Kosovë dhe se si këto ndërlidhen me programet e trajnimit për mësimdhënës dhe praktikat e zhvillimit profesional të mësimdhënësve. Pyetjet kryesore kërkimore të këtij studim, janë si në vijim:

Si është planifikuar dhe si është udhëhequr zhvillimi profesional i mësimdhënësve në shërbim në Kosovë?

Çfarë mendojnë akterët kryesorë që kanë rol në ZHPM, lidhur me përmbushjen e kërkesave të shoqërisë dhe të ardhmen në këtë fushë, programet e trajnimit dhe përgjithësisht lidhur me praktikat e zhvillimit profesional?

Nën pyetjet që dalin nga pyetjet kryesore kërkimore janë:

Cila është baza ligjore e ZHPM në Kosovë dhe sa është e harmonizuar me rolin e institucioneve arsimore që lidhen me ZHPM? Cilat janë praktikat aktuale të ZHPM në Kosovë? Si ndikojnë ato në plotësimin e kërkesave të sistemit të licencimit të mësimdhënësve?

Sa janë relevante programet për zhvillim profesional të mësimdhënësve në Kosovë, nga perspektiva e rolit të ri të mësimdhënësve?

Çfarë mendojnë mësimdhënësit lidhur me programet e trajnimit të mësimdhënësve në shërbim dhe cilësinë e trajnimeve?

Çfarë mendojnë zyrtarët arsimorë, ekspertët dhe ofruesit e trajnimeve për politikat dhe praktikat e ZHPM në Kosovë?

12


4. Metodologjia

1 Në shtojcën 1 është dhënë pyetësori i realizuar me mësimdhënës, ndërsa në shtojcën 2 pasqyrohen karakteristikat e mësimdhënësve që realizuan pyetësorin online për këtë studim.

Përzgjedhja e metodologjisë për këtë studim kishte për qëllim kryesor ofrimin e një studimi analitik për zh-villimin profesional të mësimdhënësve, në të cilin përmblidhen zhvillimet dhe rezultatet në këtë fushë, bazuar në një vështrim kritik të politikave arsimore, dokumenteve dhe raporteve përkatëse, si dhe bazuar në përvojat e perceptimet që paraqiten nga vetë mësimdhënësit dhe subjektet e tjera lidhur me zhvillimin profesional të mësimdhënësve. Qasja hulumtuese e përdorur në këtë studim është cilësore dhe sasiore, e bazuar në modelin përshkrues dhe krahasues.

Shqyrtimi i politikave arsimore të lidhura me zhvillimin profesional të mësimdhënësve në shërbim, akteve ligjore dhe nënligjore, programeve të trajnimit të mësimdhënësve, planeve strategjike, dokumenteve dhe raporteve relevante, është plotësuar edhe me realizimin pyetësorit online me 242 mësimdhënës, realizimin e katërmbëdhjetë (14) intervistave gjysmë të strukturuara dhe pyetësorëve të realizuar me një mostër përfaqë-suese të institucioneve që kanë rol në zhvillimin profesional të mësimdhënësve, përfshirë tre (3) përfaqësues nga MASHT, tre (3) zyrtarë arsimor të DKA-ve, dy (2) përfaqësues të ofertuesve të programeve të trajnimit për mësimdhënës, tre (3) ekspertë të arsimit/njohës së zhvillimit profesional të mësimdhënësve. Po ashtu, një diskutim i veçantë është organizuar me një fokus grup me përfshirje të tre (3) drejtorëve të shkollave fillore dhe të mesme të ulëta.

Mësimdhënësit e përfshirë në studim përmes realizimit të pyetësorit online, janë një mostër e mjaftueshme prezantuese e popullatës së mësimdhënësve kosovar, me mosha të ndryshme, kualifikime dhe përvoja të ndryshme, në nivele të ndryshme të shkollave dhe vendeve (fshat/qytet) ku punojnë, si dhe me pozita të ndryshme lidhur me zhvillimin profesional të mësimdhënësve, të cilët kanë ofruar pikëpamjet e tyre lidhur me informimin për ZHPM, kërkesat për zhvillim profesional të mësimdhënësve sipas sistemit të licencimit, programet e zhvillimit profesional të mësimdhënësve në shërbim, përfshirjen në programet e trajnimit dhe cilësinë e programeve dhe të trajnimeve në përgjithësi.1

Përpunimi i të dhënave nga pyetësori online i realizuar me mësimdhënës është realizuar përmes analizave të thjeshta statistikore përshkruese, pasi që studimi nuk kishte për qëllim nxjerrjen e analizave tjera faktoriale. Ndërsa, analiza e të dhënave cilësore është bazuar kryesisht në metodën e analizës së përmbajtjes, përmes së cilës gjetjet janë klasifikuar në tema dhe nën tema të ndërlidhura.

13


5. Vështrim i përgjithshëm mbi kualifikimet dhe punën e mësimdhënësve në Kosovë

2 Saqipi, B., me mbështetje në mbledhjen e të dhënave nga Lirije Bytyqi dhe Bashkim Azemi (2012). Vlerësimi i nevojave të mësim-dhënësve - Zhvillimi profesional për zbatimin e Kornizës së re të Kurrikulumit të Kosovës. Projekti EU IPA 2009 Trajnimi i mësim-dhënësve dhe ngritja e kapaciteteve të drejtorëve të shkollave në Kosovë. Raport i papublikuar f. 12.

3 Ligji Nr. 04/L-037 për Arsimin e Lartë në Kosovë, https://gzk.rks-gov.net/ActDetail.aspx?ActID=2761

Konteksti i punës së mësimdhënësve në Kosovë është mjaft kompleks, dinamik dhe sfidues për shkak të ndry-shimeve në kualifikimin e mësimdhënësve, kontekstin e shkollave dhe të kushteve të mjedisit që ofrojnë ato për punë me nxënës, për shkak të ndryshimeve në reformën kurrikulare dhe ndryshimeve në rolin e tyre, por edhe për shkak të aspekteve tradicionale të zhvillimit të mësimdhënësve dhe natyrës së punës së tyre. Si çdo kund tjetër në botë, mësimdhënësit bartin një numër të përgjegjësive mbi supe të cilat vetëm sa shtohen.2 Ndryshimet në kualifikimin dhe zhvillimin e mësimdhënësve para shërbimit dhe ndryshimet e vazhdueshme kurrikulare, do të shtjellohen në këtë vështrim të përgjithshëm, mbi kontekstin e punës së mësimdhënësve në Kosovë.

5.1. Ndryshimet në kualifikimin dhe zhvillimin e mësimdhënësve para shërbimit

Ligji për Kualifikimet Kombëtare e përkufizon kualifikimin si njohje zyrtare e të arriturave, me të cilin nji-het përfundimi i arsimit ose aftësimit, ose realizimi i kënaqshëm në një test ose provim. Me normativat për kuadrin profesional në arsimin e përgjithshëm dhe në arsimin profesional përcaktohen hollësitë e njohjes zyrtare të kualifikimit të mësimdhënësve për nivelet përkatëse të arsimit parauniversitar në Kosovë, thirrjet dhe programet për lëndë mësimore që ofrohen në nivelet përkatëse.

Institucionet përgjegjëse për procesin e kualifikimit të mësimdhënësve në sistemin e arsimit parauniversitar janë të përcaktuara me Ligjin për Arsimin Parauniversitar në Kosovë (2011) dhe Ligjin për Arsimin e Lartë në Kosovë (2012). Me Ligjin për Arsimin e Lartë, përcaktohet se vetëm institucionet publike të arsimit të lartë mund të ofrojnë programe studimi që shpien në kualifikimin e një mësimdhënësi për t’u punësuar në një shkollë.3 Programet për përgatitjen e mësimdhënësve në Kosovë, ofrohen në Universitetin e Prishtinës, Universitetin e Gjilanit, Universitetin e Gjakovës, Universitetin e Prizrenit dhe në Universitetin e Mitrovicës. Përkundër kësaj, disa institucione private të arsimit të lartë, kanë vazhduar të ofrojnë edhe programe që shpien

14


në kualifikime për mësimdhënës. Programet për përgatitjen e mësimdhënësve në Kosovë, ashtu sikurse edhe programet e tjera universitare, si dhe institucionet publike dhe private të arsimit të lartë, akreditohen nga Agjencia e Kosovës për Akreditim.

Ligji për Arsimin Parauniversitar në Kosovë, neni 33, pika 4, përcakton që të gjitha programet universitare që qojnë drejt kualifikimit për mësimdhënës duhet që më së voni deri në fillim të vitit akademik 2012/2013 të jenë ekuivalent me programet e ciklit të dytë prej 300 ECTS që përmbajnë komponentën akademike, profesio-nale dhe pjesën praktike, hollësitë e të cilave rregullohen përmes akteve nënligjore. Në bazë të kësaj dispozite të Ligjit për Arsim Parauniversitar në Kosovë, në Udhëzimin Administrativ që rregullon sistemin e licencimit dhe zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë (2017), përkatësisht, nenin 4 të këtij akti nënligjor (Kualifikimi i mësimdhënësve para shërbimit/mësimdhënësve të rinj), është përcaktuar që kohëzgjatja e studimeve për përgatitjen e mësimdhënësve të jetë si në vijim:

Kohëzgjatja e studimeve për përgatitjen e mësimdhënësve parashkollor dhe fillor, së paku 240 ECTS, prej tyre së paku 25 ECTS nga praktika profesionale;

Kohëzgjatja e studimeve për përgatitjen e mësimdhënësve lëndorë, së paku 300 ECTS, 180 ECTS përgatitje akademike dhe 120 ECTS (MA) komponenta pedagogjike dhe praktike, prej tyre së paku 15 ECTS nga praktika profesionale; dhe

Kohëzgjatja e studimeve për përgatitjen e mësimdhënësve të profilit të shkollave profesionale (AAP), së paku 300 ECTS, prej tyre 180 ECTS përgatitje profesionale dhe 120 ECTS (MA) përgatitje pedagogjike dhe praktike. Prej tyre së paku 15 ECTS praktikë profesionale;

Sipas aktit nënligjor që rregullon sistemin e licencimit dhe zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë, të gjitha programet universitare për zhvillimin/kualifikimin e mësimdhënësve duhet të jenë në harmoni me standardet profesionale të përcaktuara me Kornizën strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve4 dhe kornizën kurriku-lare/kurrikulat bërthamë për nivelin përkatës të arsimit.5 Mbi bazën e dokumenteve të lartcekura, duhet të përvijohen edhe standardet profesionale për fusha lëndore/kurrikulare për përgatitjen e mësimdhënësve para shërbimit, mirëpo një zhvillim i tillë ende nuk ka ndodhur.

Mungesa e standardeve profesionale për fusha lëndore/kurrikulare për përgatitjen e mësimdhënësve para shër-bimit për nivelet përkatëse të shkollimit, sipas profesorëve universitar ka ndikuar që programe të ndryshme të mos ofrojnë atë që duhet ofruar apo të kenë nivel shumë të lartë akademik që nuk përkon me nivelin e shkol-limit për të cilin përgatiten mësimdhënësit, si dhe të këtë dallime në përgatitjen e mësimdhënësve në pro-grame të njëjta që ofrohen në universitete të ndryshme të Kosovës, p.sh. parashkollor apo fillor. Një profesorë i Fakultetit të Edukimit vlerëson se nga MASHT nuk është ofruar ndonjë dokument tjetër përveç dokumentit

4 Dokumenti i Kornizës strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve, përvijon standardet profesionale për mësimdhënës sipas fushave të lidhura me profesionin e mësimdhënësit, treguesit dhe kompetencat e formimit të përgjithshëm të mësimdhënësve sipas fazave të zhvillimit të mësimdhënësve, përfshirë edhe fazën e para shërbimit në mësimdhënie.

5 Kurrikulat bërthamë, përveç rezultateve të kompetencave për shkallë kurrikulare që janë bazë për të gjitha fushat kurrikulare, përcak-tojnë edhe konceptet kryesore për secilën fushë kurrikulare dhe përmbajtjet/ përshkrimin e tyre, rezultatet e të nxënit të fushës për shkallët kurrikulare të nivelit përkatës të arsimit, si dhe orientojnë aspektet metodologjike të mësimdhënies dhe vlerësimit në fushën kurrikulare përkatëse.

15


mbi kompetencat e mësimdhënësve. Sipas tij, problemi qëndron tek pamundësia e disa profesorëve që të bien në nivelin e programit parashkollor dhe fillor duke shtjelluar nivel shumë të lartë akademik të përmbajtjeve lëndore edhe për studentët e programit parashkollor dhe fillor (p.sh. fizike e astrofizike e nivelit shumë të lartë akademik). Ai tregon se Fakulteti i Edukimit ka kërkuar vazhdimisht qe syllabuset të jenë në harmoni me qëllimin për përgatitjen e mësimdhënësve parashkollor dhe fillor, megjithatë, ka raste kur mësimdhënësit universitarë nuk pajtohen me këtë duke u arsyetuar se ata punojmë me studentë dhe jo me nxënës. Sipas tij, është e domosdoshme të përcaktohen standardet akademike/profesionale të përgatitjes së mësimdhënësve për secilin nivel, për fusha lëndore/kurrikulare dhe Agjencia e Kosovës për Akreditim duhet t’i kushtojë rëndësi të veçantë përmbajtjes së syllabuseve dhe literaturës që sugjerohet aty. Deri me tani ky proces ka qenë i pa mbikëqyrur dhe kryesisht i lenë në dorën e individëve.

Një problem tjetër i identifikuar, lidhur me ndryshimet në kualifikimin e mësimdhënësve dhe zhvillimin në karrierë, janë ndryshimet e shpeshta të normativave mbi kuadrin profesional të arsimit të përgjithshëm dhe arsimit profesional. Nga viti 2009 deri në vitin 2018, janë ndërruar gjashtë herë udhëzimet administrative që përcaktojnë normativin mbi kuadrin profesional të arsimit të përgjithshëm, në edukimin parashkollor, ar-simin fillor, në shkollat e mesme të ulëta, shkollat e mesme të larta, arsimin special, shkollat artistike, konviktet e nxënësve.6 Disa nga udhëzimet administrative janë miratuar edhe pas fillimit të vitit të ri shkollor apo rreth një muaj para se të fillojë viti i ri shkollor dhe kanë hyrë në fuqi me nënshkrimin e ministrit përkatës. Kjo ka krijuar vështirësi në menaxhimin e personelit mësimdhënës nga shkollat dhe komunat.

UA/Normativi mbi Kuadrin Profesional të Arsimit të Përgjithshëm, N.10/2018, ka krijuar një konfuzion të përgjithshëm në legjislacion, për sa i përket kohëzgjatjes së studimeve për përgatitje të mësimdhënësve, për-katësisht nëse mësimdhënësit lëndorë në arsimin e mësim të ulët dhe të mesëm të lartë duhet të kenë së paku 300 ECTS /Master/ apo është e mjaftueshme edhe sistemi katërvjeçar dhe Baçelor katërvjeçar (240 ECTS) siç përcaktohet me këtë UA. Ky konfuzion shtohet edhe më shume, kur kemi parasysh se kualifikimet për mësim-dhënës mund të fitohen edhe në universitete jashtë vendit dhe nostrifikimi i të diplomuarave me 240 ECTS, sipas normativit në fuqi, lejon punësimin për mësimdhënës dhe kjo është në kundërshtim me nenin 33, pika 4, të Ligji për Arsimin Parauniversitar në Kosovë.

Ky akt i ri nënligjor lejon punësimin e mësimdhënësve të rinj me shkallë të ndryshme të ECTS-ve, përmes një dallimi në pikëzim me rastin e punësimit: Niveli Master ka 15 pikë, sistemi katërvjeçar 10 pikë dhe Baçelor katërvjeçar (240 ECTS) 8 pikë. Rrjedhimisht gjuha e përdorur në UA bie ndesh me Ligjin për Arsimin Parau-niversitar në Kosovë, nenin 33, pika 4, sipas së cilës të gjitha programet universitare që shpien drejt kualifi-kimit për mësimdhënës duhet që më së voni deri në fillim të vitit akademik 2012/2013 të jenë ekuivalent me programet e ciklit të dytë prej 300 ECTS. Në parim, me këtë UA duhej të saktësohej se mësimdhënësit që kanë qenë të kualifikuar dhe janë pranuar në punë me plotësim të kritereve ligjore për ushtrimin e profesionit të mësimdhënësit në kohën kur janë punësuar, para hyrjes në fuqi të kërkesave ligjore për 300 ECTS për ar-

6 Udhëzimi Administrativ/Normativi mbi Kuadrin Profesional të Arsimit të Përgjithshëm: a) Numër: 19/2009, datë: 02.09.2009; b) Numër: 13/2011, datë: 30.12.2011; c) Numër: 20/2013, datë: 29.05.2013; d) Numër: 29/2014, datë: 26.02.2014; e) Numër: 06/2015, datë: 10.07.2015; f) Numër: 10/2018, datë: 20.07.2018; Shih:https://masht.rks-gov.net/udhezimet-administrative

16


simin e mesëm të ulët dhe arsimin e mesëm të lartë, u njihet kualifikimi përkatës dhe i plotësojnë kriteret për konkurrim me rastin e aplikimit në ndonjë shkollë tjetër. Mirëpo, për të punuar në nivele tjera të shkollimit dhe pozita të tjera (drejtorë, zëvendësdrejtorë), duhet të kenë kualifikimet e kërkuara me legjislacion përkatës.

Para përcaktimeve ligjore për kualifikimin e mësimdhënësve në Ligjin për Arsimin Parauniversitar në Kosovë, MASHT në vitin 2010 ka filluar zbatimin e Programit për Avancimin e Kualifikimit të Mësimdhënësve, i cili është vazhdimësi e programit për rikualifikim dhe ngritje profesionale të mësimdhënësve pa shkëputje nga puna (2006/2007) i cili ishte i mbështetur në Strategjinë për Zhvillimin e Arsimit Parauniversitar në Kosovë 2007-2017. Programi ishte krijuar për mësimdhënësit në shërbim/në punë, të diplomuar, me kualifikim dyv-jeçar nga Shkollat e Larta Pedagogjike. Programi ishte hartuar në atë mënyrë që të sigurojë përputhshmëri të kualifikimeve të mësimdhënësve me programet ekzistuese të shkollimit të mësimdhënësve para shërbimit. Padrejtësisht, mësimdhënësit me Shkolla të Larta Pedagogjike, shumë shpesh në mediume dhe raporte të ndryshme janë prezantuar si të pakualifikuar, por në fakt ata kanë qenë të kualifikuar dhe janë pranuar në punë me plotësim të kritereve ligjore për ushtrimin e profesionit të mësimdhënësit në kohën kur janë punësu-ar. Ministria e Arsimit, me qëllim të avancimit të kualifikimit të tyre, ka mbështetur financiarisht zhvillimin e këtij programi dhe ofrimin e tij sipas kritereve të programit.

Programi për Avancimin e Kualifikimit të Mësimdhënësve është ofruar nga Universiteti i Prishtinës, përkatë-sisht Fakulteti i Edukimit në Prishtinë, në koordinim me qendrat në Prizren, Gjilan dhe në Gjakovë. Programi është ofruar në bazë te marrëveshjes së bashkëpunimit ndërmjet MASHT dhe Universitetit të Prishtinës, i nënshkruar në janar të vitit 2010.7 Që nga fillimi i zbatimit të programit, në vitin akademik 2010/2011 pro-grami është bazuar në akreditimin e programeve të Fakultetit të Edukimit në vitin 2010 dhe si i tillë ka vazh-duar deri në përfundimin e të gjithë kandidateve të paraparë nga MASHT për tu përfshirë në këtë program (viti akademik 2016/2017). Numri i përgjithshëm i mësimdhënësve/studentëve që kanë ndjekur Programin për Avancimin e Kualifikimit të Mësimdhënësve është 6,828.8

Në përgjithësi analiza e dokumenteve tregon për angazhim të madh të të gjitha palëve të përfshira (Rektoratit, Fakultetit të Edukimit dhe MASHT). Po ashtu vërehet përfshirje aktive dhe vijim i rregullt nga ana e vijuesve të programit dhe profesorëve të angazhuar në program.9 Në vitet vijuese, për shkak të kërkesave të mësim-dhënësve dhe reformimit të Fakultetit të Edukimit i cili tani ofron programe baçelor vetëm për edukimin parashkollor dhe arsimin fillor, numri i vijuesve të programit është rritur dhe ka kaluar normën e përcaktuar 30 për një grup. Kjo ka vështirësuar menaxhimin e programit dhe rrjedhimisht ka rrezikuar edhe cilësinë e programit. Lidhur me cilësinë e programit, nuk është realizuar ndonjë studim i veçantë, mirëpo reagimet e mësimdhënësve dhe drejtorëve të shkollave në forma të ndryshme të diskutimeve, tregojnë se disa mësim-

7 Sipas Katalogut të Programeve të Fakultetit të Edukimit të Universitetit të Prishtinës “Hasan Prishtina” (2017), në shtator të vitit 2010, Agjencia e Kosovës për Akreditim ka akredituar katër programe të Fakultetit të Edukimit për periudhën trevjeçare: Programin paras-hkollor dhe Programin fillor (në të tri qendrat), si dhe dy programet e sapofilluara master. Ndërkaq, të gjitha programet e tjera që ofrojnë përgatitjen e mësimdhënësve për ciklin e mesëm të ulët – mësimdhënës lëndorë, janë akredituar për një periudhë njëvjeçare, edhe atë vetëm në qendrën e Prishtinës. Deri në vitin akademik 2012/2013 programet vazhduan të funksionojnë me numër të kufizuar të regjistrimeve në koordinim me MASHT. https://edukimi.uni-pr.edu/getattachment/Ballina/Katalogu.pdf.aspx

8 Dr.sc.Linda Grapci-Kotori (29/03/2017). Raport mbi gjendjen e të diplomuarve në Programin: Avancimi i Kualifikimit të Mësim-dhënësve. Raport i papublikuar.

9 Rexhaj, Xhavit (2011). Kualifikimi i mësimdhënësve të Kosovës pa shkëputje nga puna dhe trendët përkatëse evropiane, Punim për Master (punim i pabotuar), Universiteti i Prishtinës, Fakulteti Filozofik - Departamenti i Pedagogjisë, Prishtinë.

17


dhënës e kanë ndjekur programin për shkak të detyrimit ligjor dhe se tek një pjesë e mësimdhënësve që kanë përfunduar programin, nuk vërehen ndryshime në praktikat e mësimdhënies.

Programi për Avancimin e Kualifikimit të Mësimdhënësve është duke vazhduar me pedagogët që punojnë në nivelin e edukimit parashkollor dhe arsimit fillor, të cilët sipas UA/Normativi mbi Kuadrin Profesional të Arsimit të Përgjithshëm, N.10/2018, programin duhet ta përfundojnë deri në fund të vitit shkollor 2020/2021. Po sipas këtij UA, mësimdhënësit të cilët janë në marrëdhënie pune në institucionet e arsimit parauniversitar me gradë kualifikimi baçelor trevjeçarë me 180 ECTS, që kanë më shumë se gjashtë vite përvojë pune në ar-sim dhe që kanë licencë të mësimdhënësit, e vazhdojnë punën në profesionin e tyre deri në përfundim të vitit shkollor 2020/2021, me kusht që gjatë kësaj periudhe të plotësojnë kërkesat për kualifikim sipas normativave për mësimdhënës në fuqi.

10 Blerim Saqipi, Tuula Asunta, Eira Korpinen (2014). Understanding the context of teacher professionalism in education systems undergoing transition – Kosovo case. International Conference on Education & Educational Psychology 2013. Procedia - Social and Behavioral Sciences 112 ( 2014 ) 635 – 646. F.637.

5.2. Reforma kurrikulare dhe ndryshimet në rolin e punës së mësimdhënësve në Kosovë

Reforma e re kurrikulare në Kosovë, gjegjësisht Korniza e re Kurrikulare për arsimin parauniversitar në Kosovë, karakterizohet me një ndryshim të madh, nga një qasje e bazuar në përmbajtje dhe objektiva mësi-more, në një qasje të bazuar në kompetenca dhe rezultate mësimore, nga një qasje e bazuar në lëndë mësimore, në një qasje të integruar në fusha të kurrikulës. Kurrikula e re karakterizohet edhe me ndryshime në sistemin e vlerësimit, metodologjinë e mësimdhënies dhe nxënies, si dhe autonominë shkollore me qëllim të ofrimit të mundësive me të mira për nxënës në përmbushje të kompetencave dhe rezultateve të të nxënit.

Në këtë drejtim, mësimdhënësit në Kosovë, tani përballen me ndryshime të reja kurrikulare, të cilat kanë rol dhe ndikim në punën e tyre. Roli i mësimdhënësit nuk është më që të bartë informacione, por të ofrojë një mjedis të përshtatshëm të nxënit ku të gjithë nxënësit janë të përfshirë në aktivitetet mësimore dhe mund të zotërojnë kompetencat kryesore dhe rezultatet e të nxënit për nivelet përkatëse të arsimit. Përveç kësaj, pritjet janë që shkollat dhe mësimdhënësit do të luajnë një rol më të madh në zhvillimin e programeve lëndore, të cilat deri më tani janë përshkruar nga autoritetet dhe proceset kombëtare. Kurrikula e re vë në lëvizje mendi-min e mësimdhënësve drejt qasjes së bazuar në rezultate.10

MASHT, pas pilotimit të kurrikulës së re (2013/2014; 2014/2015; dhe 2015/2016), ka hequr përgjegjësinë e mësimdhënësve për zhvillimin e programeve lëndore për klasë, dhe tani këtë përgjegjësi e ka Divizioni për zhvillimin e kurrikulave në MASHT me grupet punuese që angazhojnë. Megjithatë sërish mbetet që mësim-dhënësit dhe shkollat në bazë të autonomisë së tyre të zhvillojnë kurrikulën me zgjedhje, të zhvillojnë pro-grame jashtëkurrikulare dhe të ofrojnë më shumë orë mësimore mbi minimumin e përcaktuar nga autoritetet kombëtare. Të gjitha këto procese reflektojnë në punën e mësimdhënësve dhe në rolin e tyre.

18


Ministria e Arsimit, Shkencës dhe e Teknologjisë, pas rishikimit të Kornizës Kurrikulare të Arsimit Parauni-versitar në vitin 2016, ka marrë vendim që nga viti i ri shkollor 2017/18, ky dokument zyrtar të fillojë zbatimin në të gjitha shkollat e Kosovës, përkatësisht në nivelin parafillor, në nivelin fillor: në klasën e parë (I), në klasën e gjashtë (VI) dhe në klasën e dhjetë (X) në gjimnaze. Trajnimet e mësimdhënësve për zbatimin e kurrikulës nga viti shkollor 2016/2017 janë organizuar nga Divizioni për ZHPM, në bashkëpunim me koordinatorët e 28 komunave që kanë qenë të angazhuar në procesin e organizimit të trajnimeve.11

Sa i përket përgatitjes së mësimdhënësve për zbatimin e kurrikulës së re, ka diskutime në mesin e mësim-dhënësve dhe shprehje të shqetësimeve për rënien e cilësisë së trajnimeve krahasuar me fazën e parë të tra-jnimeve12, se përkrahja në nivel shkolle ka munguar dhe si rrjedhojë përgatitja e mësimdhënësve për zbatim të kurrikulës konsiderohet e pamjaftueshme. Qasjet inovative për zbatimin e kurrikulës së re kërkojnë entu-ziazëm, përkushtim, përgjegjshmëri dhe reflektim të vazhdueshëm vetë-kritik ndaj performancës nga ana e mësimdhënësve, prandaj mekanizmat e vlerësimit të mësimdhënësve dhe avancimit të tyre në karrierë duhet t’i inkurajojnë dhe t’i njohin këto vlera.13

Zbatimi i kurrikulës bëhet i suksesshëm, atëherë kur mësimdhënësit fitojnë përvojat e duhura, njohuritë, sh-kathtësitë, idetë dhe qëndrimet e drejta për kurrikulën apo programin mësimor që do ta zbatojnë në praktikë. Vetëm kur kurrikula pranohet plotësisht nga mësimdhënësit e një shkolle dhe kur veprimtaritë e lidhura me të kthehen në rutinë, mund të thuhet se kurrikulumi ka arritur fazën e “institucionalizimit”.14 Mësimdhënësit janë filtrat nëpërmjet të cilëve kalojnë kurrikulat e planifikuara. Ata luajnë rol vendimtar në planifikimin e kurrikulit shkollor, edhe pse vendimmarrja shpesh cenohet nga përpjekja për të kontrolluar dhe standardizuar gjithçka në emër të ngritjes së efikasitetit.15

Për këtë qëllim nevojitet fuqizimi i shkollës dhe mekanizmave mbështetës, për të krijuar një kulturë të re-flektimit ndaj ndërrimit të qasjes në mësimdhënie dhe zhvillimit profesional individual, të mirëmbajtjes dhe avancimit profesional të mësimdhënësve, në mënyrë të vazhdueshme, në funksion të ngritjes së cilësisë në punën me nxënës dhe përkrahjes së tyre në zhvillimin e kompetencave.

11 Divizioni për Zhvillim Profesional të Mësimdhënësve në MASHT (2017). Raport përmbledhës për trajnimin e mësimdhënësve për zbatimin e KKK-së. Mars – korrik 2017.

12 Në kuadër të përgatitjes së shkollave pilot për zbatimin e kurrikulës së re, ngritja e kapacitetit të mësimdhënësve është realizuar nga Instituti Pedagogjik i Kosovës përmes programit “Ndërtimi i kapaciteteve të mësimdhënësve të arsimit parauniversitar për zbatimin në praktikë të kurrikulës së re”. Programi është realizuar përmes tre seminareve (në kuadër të 10 ditëve të trajnimit me 80 orë kontak-ti të drejtpërdrejtë).

13 Lindita Boshtrakaj, Ema Rraci, Kushtrim Bajrami (2018). Sfidat e zbatimit të reformës kurrikulare në arsimin paraunversitar në Kosovë, f.16.14 Marsh, J. Colin. (2009). Koncepte themelore për ta kuptuar kurrikulumin. Botimi i katërt në shqip, Tiranë, Qendra për Arsim Demokra-

tik.15 Hyseni, H., Mita, N. Salihaj, J. & Pupovci, D. (2003). Qeverisja dhe udhëheqja në arsim – Si të bëheni udhëheqës i suksesshëm. Udhëzu-

es, f.271 Qendra për Arsim e Kosovës.

19


6. Konceptet kryesore

Ky studim nuk ka për qëllim të ofroj koncepte apo përkufizime të reja lidhur me aspekte të veçanta për zhvil-limin e mësimdhënësve në karrierë, por të lehtësojë të kuptuarit e përbashkët për aspektet që trajtohen në këtë studim dhe interpretimin e gjetjeve të këtij studimi. Prandaj, konceptet kryesore të përdorura në këtë studim, bazohen në dokumentin që rregullon sistemin e licencimit të mësimdhënësve dhe në dokumentet ligjore dhe strategjike që mbulojnë dhe trajnojnë zhvillimin e mësimdhënësve në Kosovë.

Kompetencat e mësimdhënësit - paraqesin përshkrime të vlerave profesionale, të njohurive, të shprehive dhe të shkathtësive që kërkohen për përmbushjen e një standardi të caktuar të profesionit të mësimdhënësit në kuadër të sistemit të zhvillimit në karrierë.

Licencimi i mësimdhënësit – procesi i lëshimit të lejeve për ushtrimin e punës së mësimdhënësit dhe de-tyrave tjera në shkollë. Ndërsa, licenca është leja e punës e lëshuar në bazë të standardeve dhe normave të miratuara paraprakisht për punëtorët e arsimit që do të punojnë në institucionet e arsimit parauniversitar.

Mësimdhënës – personi me kualifikim sipas normativit përkatës për mësimdhënës, që ushtron procesin e edukimit dhe të arsimimit në institucionet e arsimit parauniversitar (edukatorët e arsimit parashkollor (3-6 vjeç) mësimdhënësit e shkollës fillore, mësimdhënësit e shkollës së mesme të ulët dhe mësimdhënësit e shkollës së mesme të lartë).

Mësimdhënës fillestar – personi që ka kualifikim përkatës për ushtrim të profesionit të mësimdhënësit dhe punësohen për herë të parë. Mësimdhënësi që kthehet në mësimdhënie pas një pauze më të vogël se pesë vite nuk konsiderohet fillestar dhe kalon menjëherë në licencën e rregullt të mësimdhënësit të karrierës

Orë trajnimi – koha e trajnimit të drejtpërdrejtë, kur trajneri zhvillon seanca trajnuese me pjesëmarrësit në trajnim. Në rastet specifike, në orë trajnimi përfshihen edhe orët e monitorimit dhe mentorimit, nëse programi përkatës planifikon një gjë të tillë si edhe orët praktike në rastet e programeve të trajnimit që janë specifik për arsimin profesional. Një ditë e plotë trajnimi përbëhet nga gjashtë orë.

Profesion i rregulluar – veprimtari punësimi ose grup i veprimtarive profesionale, e drejta e ushtrimit të të cilave rregullohet me ligj apo me akte nënligjore dhe kërkon një licencë që kushtëzohet me një fushë dhe nivel të caktuar të aftësimit dhe edukimit ose me zotërimin e kualifikimeve profesionale të veçanta. Mësimdhënësit e të gjitha niveleve të arsimit parauniversitar janë të përfshirë në profesionin e rregulluar.

20


Ofertues të zhvillimit profesional – institucione publike, organizata joqeveritare, organizata private dhe projek-te ndërkombëtare të financuara nga donatorët. Institucionet publike, qeveritare, ndërqeveritare dhe organizatat me status të njohur ndërkombëtar që kanë marrëveshje me MASHT për zhvillimin e aktiviteteve të zhvillimit profesional të punëtorëve të arsimit, konsiderohen të aprovuara për periudhën e kohëzgjatjes së marrëveshjes.

Programe të zhvillimit profesional – programet e trajnimit që ofrohen për mësimdhënës në shërbim, pa shkëputje nga puna, të akredituara/miratuara nga institucioni i autorizuar me qëllim të aftësimit të kuadrit të institucioneve arsimore brenda kërkesave të sistemit të licencimit.

Programet plotësuese të trajnimit – programe të zhvillimit profesional të miratuara nga institucioni/organi kompetent që nuk ndërlidhen drejtpërdrejtë me metodologjitë e mësimdhënies, por janë në interes të ambientit të shkollës dhe shkollimit në përgjithësi.

Programet themelore të trajnimit – programe të zhvillimit profesional të miratuara nga institucioni/organi i autorizuar që përqendrohen në çështjet lidhur me mësimdhënien dhe mësimnxënien bashkëkohore. Këto pro-grame mund të përfshijnë edhe programet e kërkuara nga MASHT për të siguruar zbatimin e reformave të caktuara në mësimdhënie dhe/ose shkollë në përgjithësi zakonisht lidhur me ndryshimin e mësimdhënies dhe mësimnxënies në shkollë duke përfshirë mësimdhënien e lëndëve të caktuara.

Vlerësimi i performancës së mësimdhënësit – Gjykimi i cilësisë dhe i vlerës së mësimdhënies, i bazuar në standardet e përcaktuara apo procesi i gjykimit të meritave dhe të arriturave të mësimdhënësit mbi bazën e standardeve dhe kritereve të vendosura me sistemin e vlerësimit të performancës së mësimdhënësve në Kosovë.

Zhvillimi i vazhdueshëm profesional – është procesi që siguron se të gjithë mësimdhënësit, në çdo fazë të kar-rierës së tyre, mund të zhvillojnë njohuritë e tyre, të përmirësojnë shkathtësitë dhe forcojnë vetëbesimin dhe mo-tivimin për të përmirësuar të nxënit e nxënësve. Përshkruan aktivitetet formale dhe joformale zhvillimore dhe arsimore në të cilat mësimdhënësit angazhohen në shkolla, si nxënës tërëjetësor. Zhvillimi i vazhdueshëm pro-fesional është ndërtuar rreth një sistemi aktivitetesh e jo duke u bazuar në aktivitete të fragmentuara, siç ndodhë shpesh.16 Pra, zhvillimi profesional është një kuptim më i gjerë, i cili nuk ka të bëjë vetëm me trajnimin, por edhe me ofrimin e mundësive të tjera për zhvillim të vazhdueshëm të njohurive dhe shkathtësive, p.sh. mentorim ko-legial, pjesëmarrja në rrjetet profesionale, publikimet profesionale në revista dhe botime të veçanta, pjesëmarrja në punëtori, seminare e konferenca, universitete apo shkolla verore për mësimdhënie dhe mësimdhënës, vizita studimore, shkëmbimi i praktikave të mira brenda dhe jashtë shkollës, e tjera.

Zhvillimi profesional i mësimdhënësve me bazë në shkollë – ngërthen aktivitetet e zhvillimit profesional në shkollë në përputhje me dispozitat ligjore në fuqi dhe parimet e procedurat e miratuara, të cilat realizohen nën udhëheqjen e shkollës dhe me pjesëmarrje aktive të personelit të shkollës. Zhvillimi profesional me bazë në shkollë njihet në sistemin e licencimit të mësimdhënësve në Kosovë dhe është pjesë e zhvillimit të vazhdueshëm profesional.

16 MASHT - Projekti EU IPA 2009 Trajnimi i mësimdhënësve dhe ngritja e kapaciteteve të drejtorëve të shkollave në Kosovë. Kornizë për zhvillim të vazhdueshëmm. Moduli 1A: Kornizë për zhvillim të vazhdueshëm profesional (ZHVP) për Mësimdhënësit në Kosovë – Të mësuarit së bashku, f.2.

21


7. Korniza ligjore mbi zhvillimin profesional të mësimdhënësve në Kosovë

17 Kuvendi i Kosovës. (2011). Ligji për arsimin parauniversitar në Kosovë. Ligji Nr. 04/L-032 (2011). Gazeta Zyrtare e Republikës së Kosovës / nr. 17 / 16 Shtator 2011, Prishtinë.

18 Kuvendi i Kosovës. (2008). Ligji për arsimin në komunat e Kosovës, Ligji Nr. 03/L-068 (2008). Gazeta Zyrtare e Republikës së Kosovës, 21 maj 2008, Prishtinë.

19 Kuvendi i Kosovës. (2016). Ligji për Profesionet e Rregulluara në Kosovë. Ligji nr. 05/l-066 (2016). Gazeta Zyrtare e Republikës së Kosovës / nr. 38 / 21 Nëntor 2016, Prishtinë.

Korniza ligjore e arsimit në Kosovë që adreson zhvillimin profesional të mësimdhënësve, përbëhet nga legjis-lacioni primar dhe sekondar. Pjesë e legjislacionit primar janë Ligji për arsimin parauniversitar në Kosovë, nr. 04/L-032 (2011), Ligji për arsimin në komunat e Kosovës, nr. 03/L-068 (2008), Ligji për Profesionet e Rregul-luara në Kosovë (Nr. 05/L-066), Ligji për Inspektoratin e Arsimit në Kosovë (Nr. 06/L-046).

Sipas Ligjit për arsimin parauniversitar në Kosovë, është përgjegjësi e MASHT-it, të caktojë kritere dhe të menaxhojë një sistem të licencimit të mësimdhënësve, përmes Këshillit Shtetëror për Licencim të Mësim-dhënësve, të përcaktojë kërkesat për zhvillim profesional dhe performancë të mësimdhënësve në kuadër të procesit të licencimit, standardet dhe procedurat e akreditimit të programeve të zhvillimit profesional të më-simdhënësve, si dhe standardet e praktikës profesionale të mësimdhënësve.17

Në anën tjetër, në bazë të Ligjit për arsimin në komunat e Kosovës, komunat kanë kompetenca në punësimin e mësimdhënësve dhe personelit tjetër të shkollave në pajtueshmëri me procedurat ligjore të rekrutimit, për-zgjedhjes dhe punësimit të të punësuarve publikë, pagesën e rrogave dhe aftësimin e mësimdhënësve dhe administratorëve, trajnimin e edukatorëve dhe stafit tjetër profesional në pajtim me udhëzimet, parimet dhe standardet e shpallura nga MASHT.18

Me Ligjin për Profesionet e Rregulluara në Kosovë, profesioni i mësimdhënësit në të gjitha nivelet e arsimit parauniversitar, është pjesë e profesioneve të rregulluara. Neni 7 i këtij ligji, përcakton kriteret për ushtrimin e profesionit të rregulluar, ku për të fituar të drejtën e ushtrimit të profesionit të rregulluar, çdo person duhet të: (i) përfundojë studimet përkatëse apo kualifikimet profesionale; (ii) përfundojë praktikën profesionale; (iii) kryej provimin shtetëror; dhe (iv) regjistrohet në organin përkatës profesional.19 Ligji akoma nuk ka filluar të zbatohet dhe me fillimin e zbatimit të këtij ligji, mësimdhënësit që plotësojnë të drejtën e ushtrimit të profe-

22


sionit të rregulluar, regjistrohen ne sistemin e licencimit të mësimdhënësve dhe i nënshtrohen procedurave të tjera për zhvillimin në karrierë.

Me Ligjin për Inspektoratin e Arsimit në Kosovë, Inspektorati i Arsimit përbëhet nga Inspektorati adminis-trativ dhe Inspektorati pedagogjik. Inspektori pedagogjik është përgjegjës për kontrollin e cilësisë dhe vlerë-simin e jashtëm në institucionet arsimore të nivelit SNKA 0-4, përfshirë vlerësimin e performancës së mësim-dhënësve, drejtorëve të shkollave dhe vlerësimin e performancës së shkollës. 20

Pjesë e legjislacionit sekondarë për zhvillimin profesional të mësimdhënësve në shërbim, janë aktet nënligjore/udhëzimet administrative. MASHT-i ka provuar ndër vite të rregullojë ZHPM me akte nënligjore, baza e të cilave ndërlidhet me sistemin e licencimit të mësimdhënësve. Në çdo fazë të ndërtimit të sistemit të licencimit të mësimdhënësve, janë shënuar vonesa dhe ngecje të vazhdueshme gjatë zbatimit. Vonesat dhe ngecjet në zbatim, kanë bërë që të këtë ndërrime të shpeshta të Udhëzimeve Administrative që rregullojnë këtë sistem, ndërsa disa UA janë rishikuar dy herë, e disa tjera tri herë brenda periudhës 2008-2018. Kështu, në vitin 2017 dhe 2018 janë rishikuar së fundi të gjitha Udhëzimet Administrative që lidhen me Sistemin e Licencimit. UA të fundit që janë në fuqi, janë si në vijim:

20 Kuvendi i Kosovës. (2018). Ligji për Inspektoratin e Arsimit në Kosovë. Ligji nr. 06/L -04. Gazeta zyrtare e Republikës së Kosovës / nr. 13 / 10 Gusht 2018, Prishtinë.

23


Tabela 1: Udhëzimet Administrative që ndërlidhen me Sistemin e Licencimit të Mësim-dhënësve dhe përshkrimi i tyre

Udhëzimet Administrative Përshkrimi i aspekteve kryesore

UA nr. 05/2017 për Sistemin e Licencimit dhe Zhvillimit të Mësimdhënësve në Karrierë21

Sistemi i zhvillimit të mësimdhënësve në karrierë; Kriteret dhe kushtet e licencimit dhe zhvillimit të mësimdhënësve në shtegun e karrierës; Akterët për zbatimin e sistemit të licencimit dhe zhvillimit të mësimdhënësve në karrierë; Detyrat dhe përgjegjësitë e akterëve kryesorë të përfshirë në këtë proces; Procedurat e aplikimit në sistemin e licencimit dhe procedurat për nxjerrjen e vendimit lidhur me aplikimet.

UA nr. 04/2017 për Këshillin Shtetëror për Licencimin e Mësimdhënësve22

Rolin e KSHLM Përbërjen dhe përfaqësimin e institucioneve arsimore në KSHLM Detyrat dhe përgjegjësitë e KSHLM Mbikëqyrjen e punës së KSHLM

UA nr. 06/2017 për kriteret dhe procedurat e aprovimit të programeve për zhvillimin profesional të mësimdhënësve dhe punonjësve arsimorë23

Detyrat dhe përgjegjësitë e MASHT-it në fushën e zhvillimit profesional; Kriteret dhe procedurat e aprovimit të institucioneve (ofertuesve) dhe programeve të zhvillimit profesional të mësimdhënësve dhe punonjësve arsimorë; Pozitën e programeve paraprake të aprovuara nga MASHT/KSHLM; Autorësinë dhe të drejtën e ofrimit të programeve të aprovuara; Sigurimin e cilësisë së trajnimeve

UA nr. 14/2018 për vlerësimin e performances së mësimdhënësve24

Sistemin e vlerësimit të performancës së mësimdhënësve (vlerësim të brendshëm dhe vlerësim të jashtëm) Bartësit e VPM, detyrat dhe përgjegjësitë e tyre Procedurat e vlerësimit të performancës së mësimdhënësve; Kategorizimin e nivelit të performancës; Instrumentet për zbatimin e vlerësimit të performancës; dhe Ndërlidhjen e VPM me sistemin e licencimit të mësimdhënësve.

21 Më gjerësisht, shih: http://masht.rks-gov.net/uploads/2017/08/sistemimi-i-licencimit-dhe-zhvillimit-te-mesimdhenesve-ne-karriere.pdf22 Më gjerësisht, shih: https://masht.rks-gov.net/uploads/2017/08/3-2017-ua-per-keshillin-shteteror-per-licencim-te-mesimdheneseve.pdf 23 Më gjerësisht, shih: https://masht.rks-gov.net/uploads/2017/08/6-2017-ua-per-kriteret-dhe-procedurat-e-aprovimit-te-progran-

meve-per-zhvillim-profesional-te-mesimdhnesve-dhe-punonjesve-arsimor-rotated.pdf24 Më gjerësisht, shih: https://masht.rks-gov.net/udhezimet-administrative-2018: Udhëzimi Administrativ Nr.14-2018-1 për vlerësimin e

performancës së mesimdhënësve.

24


Rishikimi i fundit i udhëzimeve administrative ka shfuqizuar udhëzimet e mëparshme duke i integruar në ud-hëzimet e rishikuara, përfshirë këtu UA për Financimin e Zhvillimit Profesional të Mësimdhënëse në Kosovë (nr. 15/2013) dhe UA për Zbatimin e Zhvillimit Profesional të Mësimdhënësve (nr.16/2013). Në fakt UA për financimin e ZHPM nuk është integruar në asnjë nga udhëzimet e rishikuara dhe nuk ka gjetur zbatim që nga viti 2013, përkundër faktit se neni 8 i këtij UA, përcakton që MASHT dhe DKA-të hartojnë rregullore dhe ud-hëzime të veçanta për financimin e ZHPM, mirëpo kjo nuk është aplikuar as nga MASHT dhe as nga DKA-të.

25 Osman Buleshkaj, konsulent në ESIP (Janar 2018). Raport i përgjithshëm për kabinetin e ministrit të MASHT (Zhvillimi në karrierë i mësimdhënësve, sistemi i licencimit, zhvillimi profesional dhe vlerësimi i performancës së mësimdhënësve). F.2.

26 Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (2012). Moduli 1B: Hyrje në zhvillimin profesional të mësimdhënësve në shërbim në Kosovë. Modul i ofruar për mësimdhënës nga BE projekti IPA 2009 “Trajnimi i mësimdhënësve dhe Ngritja e Kapaciteteve të Komunave dhe Drejtorëve të Shkollave në Kosovë” dhe zbatuar në emër të MASHT nga një konzorcium i udhëhequr nga Shërbimet Ndërkombëtare të GIZ.

7.1. Sistemi i licencimit të mësimdhënësveSistemi i licencimit të mësimdhënësve në Kosovë, konsiderohet ndër mekanizmat kryesorë për zhvillimin e cilësisë së mësimdhënies, motivimin dhe adresimin e performancës së mësimdhënësve, i cili ngërthen në vete mekanizmin e zhvillimit profesional të obliguar për secilin mësimdhënës dhe mekanizmin e vlerësimit të per-formancës të secilit prej tyre, si dy elemente përcaktuese. Avancimi në skemën e licencimit është planifikuar të ndërlidhet me rritjen e pagës për mësimdhënësit, si instrument motivues për një performancë më të mirë.25

Sistemi i licencimit të mësimdhënësve ndërlidhet me punën e Divizionit për ZHPM, Inspektoratit të Arsimit dhe KSHLM. Përpjekjet për të zhvilluar sistemin e licencimit, kanë filluar në vitin 2004, ndërsa më vonë, në vitin 2008 është hartuar Udhëzimi Administrativ për sistemin e licencimit, i cili është zbatuar pjesërisht duke ndarë statusin e mësimdhënësve dhe pagave të tyre sipas kualifikimit para shërbimit dhe sipas viteve të përvojës. Në vitin 2010, MASHT-i nxjerri një tjetër Udhëzim Administrativ (05/2010) duke përshkruar lidhjet mes zh-villimit profesional dhe skemës së licencimit të mësimdhënësve.26 Gjatë viteve 2008-2010 janë vendosur hapat e parë konkret të zbatimit dhe ndërtimit të mekanizimit për akreditimin e programeve të ZHPM, ndërsa në vitet 2011-2012 është punuar në zhvillimin dhe popullimin e databazës së licencimit, përgatitjen e instrumenteve për VPM dhe pilotimin e tyre. Në vitet 2012, 2013, 2014 ka filluar lëshimi i licencave, proces i cili ka vazhduar deri në ditët e sotme dhe janë hartuar/rishikuar aktet nënligjore të ndërlidhura me sistemin e licencimit.

Sistemi i licencimit të mësimdhënësve është vendosur si:

Instrument i llogaridhënies; Instrument i motivimit - ndërlidhjes së nivelit të performancës me paga të mësimdhënësve; Mekanizëm për zhvillim të vazhdueshëm profesional - ndërtimi i një sistemi të qëndrueshëm të ZHPM.

Udhëzimi i ri administrativ për Sistemin e licencimit dhe zhvillimit të mësimdhënësve (2017), përcakton shtegun e karrierës së mësimdhënësve në Kosovë, kriteret dhe kushtet e licencimit për secilin lloj të licencës: Mësimdhënës i karrierës; Mësimdhënës i avancuar; Mësimdhënës mentor; dhe Mësimdhënës i merituar. Ky akt nënligjor është rishikuar për shkak të ngecjeve në vlerësimin e performancës së mësimdhënësve dhe ngec-

25


jeve në plotësimin e kërkesave për zhvillim profesional të një numri relativisht të madh të mësimdhënësve. Kriteret për ZHPM – numri i orëve të trajnimeve, sipas llojeve të licencave që njihen në sistemin aktual të licencimit të mësimdhënësve, pasqyrohen në tabelën në vijim.

Tabela 2: Llojet e licencës për mësimdhënës dhe kriteret për zhvillim profesional të mësimdhënësve sipas llojeve të licencave

Llojet e licencës

Kriteret i ZHP për lëshimin e licencës27 Kriteret e ZHP për ruajtjen e licencës

Mësimdhënës i karrierës

Licenca e parë për mësimdhënës të karrierës iu lëshohet mësimdhënësve të kualifikuar sipas normativit në fuqi për mësimdhënës në nivelin përkatës të arsimit, dhe të cilët kanë një vit përvojë pune.28

Licenca e mësimdhënësit të karrierës është valide për 5 vite dhe ripërtërihet pas vlerësimit pozitiv të performancës, sipas UA për VPM (kriteret për licencën Mësimdhënës i karrierës) dhe plotësimit të së paku 100 orëve të reja të trajnimit në programet e trajnimit për licencë të karrierës.

Mësimdhënës i avancuar

Ka përfunduar së paku 300 orë trajnim, prej të cilave 100 orë trajnim në programet e trajnimit për licencë të mësimdhënësit të avancuar. 29

Licenca e mësimdhënësit të avancuar është valide për 5 vite dhe ripërtërihet pas vlerësimit pozitiv të performancës, sipas UA për VPM (kriteret për licencën Mësimdhënës i avancuar) dhe plotësimit të së paku 200 orëve të reja të trajnimit në programet e trajnimit për licencë të avancuar.

Mësimdhënës mentor

Ka përfunduar së paku 200 orë trajnim pas marrjes së licencës së mësimdhënësit të avancuar, prej tyre së paku 100 orë trajnim duhet të jenë nga fusha e mentorimit të mësimdhënësve.

Licenca e mësimdhënësit mentor është valide për 5 vite dhe ripërtërihet pas vlerësimit pozitiv të performancës, sipas UA për VPM (kriteret për licencën Mësimdhënës mentor) dhe plotësimit të së paku 200 orëve të reja të trajnimit.

Mësimdhënës i merituar

Posedon licencë të mësimdhënësit mentor për një periudhë prej së paku 10 vitesh; Ka përfunduar së paku 450 orë trajnim pas marrjes së licencës së parë për mësimdhënës mentor, sipas përcaktimeve në Kornizën strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në Kosovë; Licenca e mësimdhënësit të merituar është e përhershme.

27 Me sistemin aktual të licencimit, çdo mësimdhënës, për marrjen e licencës Mësimdhënës i avancuar, licencën, Mësimdhënës mentor dhe Mësimdhënës i merituar, përveç që duhet të plotësojë kriteret dhe kërkesat e ZHPM, duhet të plotësojë edhe kriteret e Vlerësimit të Performancës të përcaktuara me UA nr. 14/2018 për vlerësimin e performancës së mësimdhënësve.

28 Me rregullimin e fazës së hyrjes në profesionin e mësimdhënësit dhe me fillimin e aplikimit të Ligjit për profesionet e rregulluara, më-simdhënësi merr Licencën e karrierës me plotësim të kritereve përkatëse të fazës së hyrjes dhe kritereve nga shkalla e kalueshmërisë në provimin shtetëror.

29 Orët e trajnimit për Licencën Mësimdhënës i avancuar, llogariten në sistem për të gjitha programet e trajnimit që janë akredituar nga viti 2010, kur ka filluar të aplikohen procedurat e akreditimit të programeve të trajnimit të mësimdhënëse për Sistemin e Licencimit të Mësimdhënësve.

26


Sistemi i licencimit të mësimdhënësve është zhvilluar me mbështetjen e projektit ESIP të mbështetur nga Ban-ka Botërore, e cila ka dhënë mbështetje teknike, financiare dhe me ekspertizë.30 Në periudhat e mëhershme kur projekti ESIP nuk ka qenë në zbatim, janë shënuar ngecjet më të mëdha në zbatimin e këtij sistemi. Kjo tregon shumë për humbjen e rolit udhëheqës nga MASHT për këtë politikë me rëndësi të veçantë për arsimin parauniversitar në Kosovë.

Faza e hyrjes në profesionin e mësimdhënies adresohet në sistemin e ri të licencimit të mësimdhënësve. Kjo fazë e zhvillimit të mësimdhënësve është planifikuar të rregullohet me një dokument të veçantë. Kjo fazë në bazë të përshkrimeve në Kornizën Strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve përfshin vitet e para të më-simdhënies të përcaktuara me program të veçantë të mbikëqyrjes dhe mentorimit për këtë fazë. Është fazë e përshtatjes me kulturën e punës në shkollë, e zhvillimit të mëtejmë të kompetencave për mësimdhënie të mirë dhe e kujdesit për zhvillim personal. Dokumenti që duhet të rregullojë këtë fazë ka filluar të hartohet në fillim të vitit 2018 me mbështetje nga projekti ESIP, mirëpo akoma nuk është miratuar.

Me UA për Sistemin e Licencimit të Mësimdhënësve përcaktohen kriteret dhe kërkesat për ZHPM, proces i cili duhet të kompletohet përmes programeve nga ofertuesit e zhvillimit profesional dhe nga zhvillimi profe-sional me bazë në shkollë. Sipas UA për Sistemin e licencimit të mësimdhënësve, deri në vitin 2021, ZHPM 70% plotësohet nga ofertuesit e programeve të trajnimit dhe 30% nga zhvillimi profesional me bazë në shkollë, ndërsa nga viti 2021 e tutje, ZHPM duhet të realizohet 50% nga ofertuesit e programeve dhe 50% me bazë në shkollë.

Vonesat e MASHT-it në rregullimin e ZHPM me bazë në shkollë, kanë ndikuar që aktivitetet në shkolla të jenë ad-hoc, të pa organizuara dhe pa iniciativa në bazë të nevojave të mësimdhënësve. Edhe nga ofruesit e pro-grameve të trajnimit, nuk është arritur që të sigurohet përfshirja e të gjithë mësimdhënësve në trajnime, për të plotësuar kërkesat bazike për orët e trajnimeve për licencë të karrierës apo për avancim në karrierë. Në pjesën e tetë (8.2.) të këtij raporti prezantohen disa të dhëna statistikore për numrin e mësimdhënësve që plotësojnë kërkesat bazike për orët e ZHPM për licencë të karrierës apo për licencë të avancuar në karrierë.

Vonesat në rregullimin dhe zbatimin e ZHPM me bazë në shkollë dhe moskrijimit të kushteve për mësim-dhënës që të plotësojnë kërkesat bazike për orët e përcaktuara për ZHPM brenda pesë viteve, tregojnë mung-esë planifikimi, koordinimi dhe udhëheqjeje të ZHPM në nivel qendror por edhe në nivel lokal.

Vlerësimi i performancës së mësimdhënësve, si pjesë integrale e sistemit të licencimit, ka filluar në fund të vitit 2018, me një grup të vogël të mësimdhënësve. Paraprakisht, për shkak të vonesave në kompletimin e kërkesave

30 Projekti i fundit i BB për përmirësimin e sistemit të arsimit në Kosovë (K-ESIP), ka filluar në maj të vitit 2016 dhe përfshin periudhën katër vjeçare. Pjesë e projektit është edhe nënkomponenti 2.1 – Zbatimi dhe përmirësimi i sistemit për karrierë të mësimdhënësve. Qëllimi i këtij nënkomponenti është mbështetja e MASHT-it për: (i) zbatimin e sistemit të karrierës për zhvillimin profesional të mësimdhënësve (ZHPM), vlerësimin e performancës (VP) dhe avancimin në karrierë; dhe (ii) ofrimin e mbështetjes në politika për fuqizimin, plotësimin dhe sistematizimin e mëtejmë të sistemit për karrierë dhe skemës së licencimit të mësimdhënësve. Për të mbështetur fazën e ardhme të zbatimit, në fazën e dizajnimit është rënë dakord që ky nënkomponent të mbështetë mes tjerash: (i) hartimin dhe zbatimin e një plani për vlerësimin e performancës së mësimdhënësve që është në harmoni me kapacitetet lokale; (ii) krijimin e një skeme të licencimit dhe avancimit në karrierë të mësimdhënësve me bazë në kompetenca që i përcakton kompetencat/përgjegjësitë kyçe për secilin lloj të licencës në skemën ekzistuese dhe i ndërlidhë këto të fundit me stimuj financiar; dhe (iii) krijimin e një programi fillestar për mësimdhënësit e rinj, si dhe aktivitete tjera që synojnë përmirësimin dhe institucionalizimin e vlerësimit të performancës dhe zhvillimit profesional të mësimdhënësve. (Burimi: Raporti nga Misioni në Kosovë në përkrahje të zbatimit të Projektit për përmirësimin e sistemit të arsimit në Kosovë (K-ESIP), Prishtinë, 16 – 27 qershor 2016).

27


për ZHPM dhe mos aplikimit të vlerësimit të performancës së mësimdhënësve, që ishte përcaktuar qysh në vitin 2013, MASHT është detyruar që me UA për sistemin e licencimit të mësimdhënësve (2017), Nenin 33, të vazhdojë për pesë vite licencat e karrierës për mësimdhënësit e licencuar në vitet 2012, 2013 dhe 2014 dhe sipas këtij UA, licencat e lëshuara në këto vite mbeten të vlefshme deri në periudhën e realizimit të vlerësimit të performancës së mësimdhënësve. Ligji për Inspektoratin e Arsimit është një mundësi e mirë për të dinam-izuar procesin e VPM, mirëpo kapacitetet me numër të inspektorëve pedagogjikë dhe mungesa e një strategjie për zbatimin e VPM, sërish mund të vënë në pikëpyetje këtë proces.

Sistemi i licencimit të mësimdhënësve përcakton kushtet dhe kriteret për gradimin e mësimdhënësve në kar-rierë. Sistemi i gradimit në karrierë nuk aplikohet dhe në horizont nuk duket një përgatitje e duhur për ta jetësuar atë, për shkak të mos planifikimit të buxhetit dhe futjes në kornizën afatmesme të shpenzimeve, por dhe për shkak të ngecjeve në VPM. Gradimi do të duhej të sigurojë lidhjen e performancës dhe pagës. Po të zbatohej sistemi i gradimit të mësimdhënësve në sistemin e licencimit, sot do të ishte më e lehtë të menaxho-heshin kërkesat e mësimdhënësve që lidhen me Ligjin e pagave.

31 ASHT është në procedurë të riorganizimit të brendshëm. Në kohën e shkrimit të këtij studimi, Divizioni për zhvillim profesional të mësimdhënësve është integruar në kuadër të Divizionit për kurrikula, i cili është pjesë e Departamentit për Arsim Parauniversitar në MASHT.

32 Dafina Buçaj (2018). Analizë “Koherenca e legjislacionit sekondarë me legjislacionin primar në fushën e arsimit parauniversitar”. GIZ

7.2. Institucionet përgjegjëse që kanë rol në ZHPMMASHT ka dy mekanizma të brendshëm të cilët kanë përgjegjësi dhe rol në zhvillimin profesional të mësim-dhënësve. Mekanizmat e brendshëm të MASHT-it janë Këshilli Shtetëror për Licencimin e Mësimdhënësve dhe Divizioni për zhvillim profesional të mësimdhënësve31. Pjesë e institucioneve që kanë rol në zhvillimin profesional të mësimdhënësve në shërbim, sipas legjislacionit në fuqi janë edhe Drejtoritë Komunale të Ar-simit, Institucionet shkollore, Inspektorati i Arsimit dhe Institucionet që ofrojnë programe për ZHPM. Në të gjitha Udhëzimet Administrative që rregullojnë aspekte të veçanta të ZHPM, MASHT-i ka përgjegjësitë kryesore për të ndërtuar një sistem funksional të ZHPM.

7.2.1. Këshilli Shtetëror për Licencimin e mësimdhënësve (KSHLM)

KSHLM ka bazën ligjore në Ligjin për Arsim Parauniversitar. Ekziston një konfuzion i përgjithshëm në leg-jislacion për sa i përket kompetencave të KSHLM-së, përkatësisht nëse ka vetëm kompetenca këshillëdhënëse dhe rekomanduese, apo ka edhe kompetenca ekzekutive. Neni 32 i Ligjit për arsim parauniversitar i cili ek-skluzivisht trajton KSHLM, nuk qartëson kompetencat, vetëm përcakton se detyrat dhe përgjegjësitë përcak-tohen me akt nënligjor. Sidoqoftë, neni pasues 33, që përcakton licencimin e mësimdhënësve, në paragrafin 1 specifikon se licencimi i mësimdhënësve, zhvillimi i kornizës dhe standardet për zhvillim profesional dhe vlerësim të performancës janë përgjegjësi e Ministrisë e cila vepron sipas këshillave dhe rekomandimeve të KSHLM-së. Kjo nënkuptohen që KSHLM është institucion vetëm këshillëdhënës dhe është Ministria ajo që ka kompetencën ekzekutive për licencim, gjë që përkon edhe me paragrafin 9 të po këtij neni ku specifikohet se një licencë mund të revokohet apo pezullohet nga Ministria, pra licenca mund të merret vetëm nga organi që e ka lëshuar atë.32

28


Me UA 04/2017 për KSHLM, janë përcaktuar roli, detyrat dhe përgjegjësitë e këtij organi. Sipas nenit 2 të këtij UA, KSHLM është organ (i) këshillëdhënës dhe rekomandues për MASHT në rregullimin e sistemit të licencimit dhe zhvillimit të karrierës së mësimdhënësve si dhe avancimin në karrierë të administratorëve/udhëheqësve të institucioneve edukative-arsimore në arsimin parauniversitar të Republikës së Kosovës; dhe (ii) mbikëqyrës dhe zhvillues i procedurave për lëshimin dhe revokimin e licencave të mësimdhënësve në sistemin e licencimit. Ndërsa në nenin 1, ku përcaktohet qëllimi i UA, KSHLM del të jetë organ përgjegjës për licencimin dhe avancimin në karrierë të mësimdhënësve dhe administratorëve/udhëheqësve të institucioneve edukative-arsimore në arsimin parauniversitar në Kosovë, gjë që shkon përtej rolit të organit këshillues dhe rekomandues, mbikëqyrës dhe zhvillues të procedurave për lëshimin dhe revokimin e licencave të mësim-dhënësve, rol i cili është zbërthyer në nenin 7 të këtij UA, ku përcaktohen detyrat dhe përgjegjësitë e KSHLM.

Ligji për arsim parauniversitar nuk e përjashton mundësinë që KSHLM të jetë organ përgjegjës për licencimin dhe avancimin në karrierë të mësimdhënësve dhe administratorëve/udhëheqësve të institucioneve eduka-tive-arsimore në arsimin parauniversitar në Kosovë. Por, kjo duhet të ndodhë me një sistem delegimi nga MASHT përmes akteve nënligjore. Në mungesë të qartësisë në delegimet nga MASHT për funksionet e KSH-LM-së, shpesh ky organ i MASHT-it nuk ka qenë funksional dhe nuk ka arritur të përmbushë rolin e vet për të orientuar drejt dhe me kohë ndërtimin e një sistemi të qëndrueshëm për licencimin e mësimdhënësve në Kosovë dhe promovimin e zhvillimit të mësimdhënësve në karrierë.

CDBE. F17.

7.2.2 Divizioni për Zhvillim Profesional të Mësimdhënësve (DZHPM)

Detyrat dhe përgjegjësitë e DZHPM, janë të përshkruara në Rregulloren (QRK) – nr. 39/2013 për organizimin e brendshëm dhe sistematizimin e vendeve të punës në MASHT, përkatësisht në nenin 17 të kësaj rregulloreje. Këtij neni i paraprin neni 14, në të cilin janë përcaktuar detyrat dhe përgjegjësitë e Departamentit për Zhvil-limin e Arsimit Parauniversitar, pjesë e të cilit është edhe DZHPM. Pika 1.5 e nenit 14 qartëson se detyrë dhe përgjegjësi e DZHAP është të ofrojë mbështetje për licencimin dhe certifikimin e mësimdhënësve. Ndërsa në detyrat dhe përgjegjësitë e përshkruara për DZHPM në nenin 17 të kësaj rregulloreje, pika 1.2. DZHPM është përgjegjës për trajnimin dhe aftësimin e mësimdhënësve, ekspertëve për zhvillim profesional.

Kjo përgjegjësi për DZHPM është përtej përcaktimeve ligjore për rolin e MASHT-it në ZHPM, kur kemi parasysh se sipas Ligjit për Arsim Parauniversitar, MASHT ka përgjegjësi të vendosë kritere dhe të menax-hojë një sistem të licencimit të mësimdhënësve, përmes këshillave dhe rekomandimeve të Këshillit Shtetëror për Licencim të Mësimdhënësve, të përcaktojë kërkesat për zhvillim profesional dhe performancë të mësim-dhënësve në kuadër të procesit të licencimit, standardet dhe procedurat e akreditimit të programeve të zhvil-limit profesional të mësimdhënësve, si dhe standardet e praktikës profesionale të mësimdhënësve.

Përfshirja e drejtpërdrejtë e DZHPM në cilësinë e ofruesit të trajnimeve dhe mungesa e rolit udhëheqës nga MASHT në ZHPM, sipas njërit nga ekspertët e intervistuar, tregon se MASHT-i ka vazhduar të sillet sikur ka përgjegjësi të ofrojë zhvillim profesional të mësimdhënësve, edhe pse kjo përgjegjësi ka kaluar në komunë nga

29


viti 2008. Ndërsa, komunat pas gjithë këtyre viteve, nuk e kanë marrë këtë përgjegjësi si vërtet të tyren. Kanë vazhduar edhe trajnimet e organizatave dhe me këtë janë mbuluar të gjithë për rolin e mosrealizuar.33

33 Intervistë me një ekspertë të arsimit, njohës i zhvillimit profesional të mësimdhënësve, e realizuar më 4 mars 2019.34 Korniza për zhvillimin profesional të mësimdhënësve me bazë në shkollë është zhvilluar në kudër të programit të BEP-USAID, është

pilotuar, mirëpo akoma nuk është miratuar nga MASHT, si dokument/ politikë arsimore për të gjitha shkollat e Kosovës. Finalizimi i këtij dokumenti është duke u mbështetur nga projekti i Bankës Botërore ESIP.

7.2.3 Drejtoria Komunale e Arsimit

Sipas Ligjit për Arsim në Komuna, Komuna, përkatësisht DKA është përgjegjëse për trajnimin e mësim-dhënësve në nivel komune mbi bazën e nevojave të mësimdhënësve, për sigurimin e buxhetit për trajnimin e mësimdhënësve dhe koordinimin e trajnimeve në nivel komune, në bashkëpunim me MASHT dhe me ofertuesit e programeve të trajnimit. Në të gjitha Udhëzimet Administrative që lidhen me ZHPM dhe li-cencimin e mësimdhënësve, komunat, përkatësisht DKA-të kanë përgjegjësi të sigurojnë zbatimin e ZHPM në nivel komune përmes sigurimit të buxhetit dhe planifikimit të ZHPM në bazë të nevojave në nivel komune dhe të mbështesin zbatimin e plotë të sistemit të licencimit të mësimdhënësve.

Mirëpo, përgjegjësitë për ZHPM të bartura në komuna që nga viti 2008, nuk janë përmbushur pothuajse nga pjesa më e madhe e komunave në Kosovë, përkundrejt përpjekjeve me mbështetje nga projekti BEP/USAID, ku në pjesën me të madhe të komunave janë ngritur kapacitetet për vendosjen e koordinatorëve për zhvillim profesional të mësimdhënësve dhe për hartimin e planeve komunale për ZHPM.

Koordinatorët për zhvillim profesional të mësimdhënësve në nivel komune dhe në nivel shkolle, nuk janë përligjur asnjëherë, ndërkohë me Strategjinë për Sigurimin e Cilësisë në Arsimin Parauniversitar 2016-2020, është përcaktuar skema e koordinatorëve të cilësisë nga niveli qendror, niveli komunal dhe për çdo insti-tucion arsimor. Këto pozita janë përligjur me UA 24/2016, mirëpo edhe me përligjjen e këtyre pozitave, sipas zyrtarëve arsimorë në DKA, të intervistuar për këtë studim, Komuna akoma nuk e ka marrë rolin e tyre për ZHPM. Kjo situatë kërkon trajtim sipas specifikave të komunave dhe mbështetje nga niveli qendror.

7.2.4 Institucionet arsimore - shkollat

Në Ligjin për Arsimin Parauniversitar në Kosovë, nuk përcaktohet drejtpërdrejtë roli i institucioneve arsimore për ZHPM. Roli i institucioneve arsimore për ZHPM përcaktohet në Udhëzime Administrative të lidhura me ZHPM, sistemin e licencimit të mësimdhënësve dhe dokumente tjera strategjike. Roli i institucioneve arsimore për ZHPM përshkruhet edhe në dokumentin Korniza Strategjike për Zhvillimin e Mësimdhënësve në Kosovë dhe në dokumentin Korniza për vlerësimin e performancës së shkollës, ku sipas tyre çdo shkollë kërkohet që të këtë planin vjetor të zhvillimit profesional të mësimdhënësve, të realizojë zhvillimin profesional me bazë në shkollë në përputhje me dispozitat ligjore në fuqi dhe procedurat e brendshme të zhvillimit pro-fesional me bazë në shkollë, të cilat përfshijnë: mbledhjen e të dhënave - vlerësimin e nevojave, planifikimin, zbatimin dhe raportimin lidhur me zhvillimin profesional me bazë në shkollë.34

30


Si në nivelin komunal, ashtu edhe në nivel shkolle, kanë filluar iniciativa të ndryshme për të përcaktuar një pozitë qe koordinon aktivitetet e ZHPM në nivel shkolle, fillimisht me pozitën koordinator shkolle për zhvil-lim profesional (në kuadër të projektit BEP-USAID), pastaj në kuadër të pilotimit të kurrikulës, koordinatorë për kurrikulë, dhe së fundi me UA për sigurim të cilësisë është përcaktuar pozita Koordinator i cilësisë në nivel shkolle, pozitë e cila kërkohet për çdo institucion arsimor/ shkollë. Pjesë e detyrave të koordinatorëve të cilësisë është edhe koordinimi i aktiviteteve për zhvillim profesional të mësimdhënësve.

Mos përmbushja e rolit që kanë MASHT dhe DKA në ZHPM, ka ndikuar shumë në punën e shkollave dhe në ngecjet për përmbushjen e rolit të tyre në procesin e ZHPM. Mos aprovimi/zyrtarizimi i Kornizës për zh-villimin profesional me bazë në shkollë dhe ndërrimet e shpeshta në pozitat koordinuese për ZHPM në nivel shkolle, kanë ndikuar që shkolla të jetë e varur nga trajnimet që ofrohen nga MASHT dhe ofertuesit tjerë të trajnimeve dhe shkolla të mos e marrë rolin e vet në zhvillimin profesional të mësimdhënësve me bazë në shkollë.

7.2.5 Inspektorati i Arsimit

Inspektorati i Arsimit është përgjegjës për kontrollin e cilësisë dhe vlerësimin e jashtëm në institucionet ar-simore të nivelit SNKA 0-4, përfshirë vlerësimin e performancës së mësimdhënësve, drejtorëve të shkollave dhe vlerësimin e performancës së shkollës. Vlerësimi i performancës së mësimdhënësve është komponentë e veçantë në sistemin e licencimit të mësimdhënësve.

Një nga detyrat e Inspektoratit pedagogjik është edhe të rekomandojë masa për përmirësim, duke përfshirë trajnimin për mësimdhënës, ndryshimet në qasjet pedagogjike, organizimin e ndryshëm të orëve, orët plotë-suese në lëndë të caktuara. Rekomandimet duhet të jenë të bazuara në evidenca nga monitorimet dhe vlerë-simet e jashtme sipas përcaktimeve ligjore në fuqi.

Vlerësimi i performancës së mësimdhënësve (VPM), është pjesë integrale e sistemit të licencimit të mësim-dhënësve. Edhe pse akti nënligjor për VPM ka qenë i miratuar në vitin 2013, procesi i VPM nuk ka filluar, deri në vjeshtë të vitit 2018. Janë bërë monitorime ad-hoc të mësimdhënësve në orë mësimore, mirëpo Inspektorati i Arsimit nuk ka arritur të përmbushë rolin e vet që të mbikëqyrë praktikat e mësimdhënies në klasë dhe të re-komandojë masa për përmirësim, duke përfshirë edhe masat për zhvillim profesional të mësimdhënësve. Ligji për Inspektoratin e Arsimit në Kosovë është një mundësi e mirë për të përshpejtuar aktivitetet dhe angazhimet për procesin e VPM, mirëpo kapacitetet në numër të inspektorëve pedagogjikë dhe mungesa e një strategjie gjithëpërfshirëse për zbatimin e VPM, sërish mund të vendosin në pikëpyetje këtë proces.

31


7.2.6 Ofertuesit e zhvillimit profesional të mësimdhënësve

35 Remzi Salihu (2006). Reforma arsimore dhe aftësimi professional i mësimdhënësve. Aftësimi professional – përvoja nga mësim-dhënësit. Botimi i parë. Educator Development Program, f.52.

36 KEC është krijuar në vitin 2000, me misionin që ta plotësojë boshllëkun në fushën e zhvillimit profesional të mësimdhënësve, i cili ka qenë aq i shprehur në atë kohë. KEC ka zhvilluar rreth 70 programe të ndryshme trajnimi, të cilat janë ofruar në periudha të ndryshme kohore. Prej vitit 2004, numri i pjesëmarrësve në këto programe është më i madh se 30,000, ndërsa secili pjesëmarrës ka ndjekur mesatarisht 30 orë trajnimi (Burimi: Intervista me një përfaqësues nga KEC).

37 GIZ në kudër të projektit “Zhvillimi i Kapaciteteve të Arsimit Fillor në Kosovë” (njohur me akronimin CDBE), gjatë periudhës 2010-2019 ka zhvilluar 10 programe për zhvillim profesional të mësimdhënësve (4 në Matematikë, 3 në Shkencat e natyrës, 1 për Vlerë-simin përmbledhës, 1 për Aktivet Profesionale dhe një për menaxhimin efiqient të energjisë). Gjatë viteve 2010-2018, rreth 4,800 arrin numri i përgjithshëm i mësimdhënësve të trajnuar në programet e GIZ CDBE, prej tyre 1,692 janë trajnuar me programe të GIZ-it por janë financuar nga MASHT. (Burimi: Raporti mbi zhvillimin profesional të mësimdhënësve 2010-2018. Publikuar nga GIZ në Mars 2019).

38 USAID-i në kuadër të Programit për Arsim Themelor (2010-2016), ka zhvilluar 20 kurse dhe programe trajnuese të ndryshme për mësimdhënës, administratorë të shkollave dhe organet qeverisëse të shkollave, 15 prej tyre janë akredituar nga MASHT.

Zhvillimi i mësimdhënësve në Kosovë, është i ndërlidhur ngushtë me mbështetjen e partnerëve ndërkombëtarë dhe vendor. Me mbështetje të partnerëve ndërkombëtarë, në vitin shkollor 1999/2000, Sindikata e Bashkuar e Arsimit, Shkencës dhe Kulturës (SBASHK) ishte ndër ofertuesit e parë të trajnimeve për mësimdhënës, me programin e trajnimin “Mësimdhënia me qendër nxënësin.”

Në vitin shkollor 2000/2001 disa aspekte të zhvillimit të arsimit iu besuan disa agjencive udhëheqëse, si CI-DA-KEDP (përgatitja e mësimdhënësve), UNICEF (zhvillimi i kurrikulit), FSDEK (zhvillimi i edukimit spe-cial) dhe GTZ (arsimi dhe trajnimi profesional)35. Këto agjenci ishin ndër ofertuesit e parë të zhvillimit pro-fesional të mësimdhënësve në Kosovë. Në ndërkohë, programe për zhvillim profesional të mësimdhënësve filluan të ofrojnë edhe disa institucione publike (Fakulteti/et i/e Edukimit, Instituti Pedagogjik i Kosovës), organizata joqeveritare (Qendra për Arsim e Kosovës, e të tjera), institucione dhe organizata private (Kolegje), dhe projekte ndërkombëtare të financuara nga donatorët.

Me sistemin e licencimit të mësimdhënësve në Kosovë, të gjithë ofertuesit e programeve për zhvillim profe-sional të mësimdhënësve, duhet të akreditohen nga MASHT për të ofruar programe të trajnimit që pranohen në sistemin e licencimit. Sipas UA nr.06/2017, i cili përcakton kriteret dhe procedurat e aprovimit të pro-grameve për zhvillimin profesional të mësimdhënësve dhe punonjësve arsimorë, institucionet publike, qe-veritare, ndërqeveritare dhe organizatat me status të njohur ndërkombëtar që kanë marrëveshje me MASHT për zhvillimin e aktiviteteve të zhvillimit profesional të punëtorëve të arsimit, nuk kanë nevojë të akreditohen si ofertues të ZHPM, për periudhën e kohëzgjatjes së marrëveshjes. Këto institucione dhe organizata kanë obligim ligjor akreditimin e programeve të trajnimit që synojnë të ofrojnë për mësimdhënës dhe punonjës arsimorë.

Sipas katalogut të programeve të akredituara dhe të aprovuara për zhvillim profesional të mësimdhënësve dhe udhëheqësve të arsimit (edicioni i dytë, 2017), ekziston një listë e gjerë e ofertuesve të ZHPM, si: Qendra për Arsim e Kosovës – KEC,36 GIZ-CDBE,37 USAID,38 Fakulteti i Edukimit në Prishtinë, Instituti Pedagog-jik i Kosovës, Këshilli i Evropës, Instituti i Evropës Juglindore për Avancime në Shëndetësi dhe Infermieri, ECONET-Firma ushtrimore, Programi Finlandez, KulturKontakt Austria, SBASHK-u, Save the Children Internacional, SwissContact, Qendrat Burimore në Prishtinë dhe Mitrovicë, Caritasi Zvicran, Qendra për Avancim të Performancës në Arsim (QAPA), BIT Kosova, MASHT, etj. Ka edhe organizata të tjera joqeveri-tare, të cilat janë lejuar nga MASHT për ofrimin e programeve të trajnimit, në marrëveshje me ofertuesit dhe zhvilluesit e programeve të trajnimit, si GIZ, USAID, etj.

32


Përkundër disa iniciativave për të përcaktuar institucione publike që marrin rolin udhëheqës për programe të caktuara të ZHPM, MASHT nuk ka arritur që ta bëjë këtë, dhe për pasojë ZHPM është i varur kryesisht nga projektet ndërkombëtare të financuara nga donatorët, ku programe të ndryshme që janë zhvilluar në kuadër të projekteve të ndryshme, kanë mbetur pa adresë/shtëpi institucionale, siç janë programet e zhvilluara nga Projekti IPA 2009, Projekti i Binjakëzimit, etj. Ngjashëm ka ndodhur edhe me iniciativën për hapjen e Shkollës (Akademisë) së Administratës Arsimore (2005).39

Në fakt, MASHT nuk ka realizuar një analizë gjithëpërfshirëse për nevojën e angazhimit të institucioneve publike për fusha të ndryshme të ZHPM, për të institucionalizuar ZHPM, për të siguruar qëndrueshmëri dhe cilësi të ZHPM. Aktualisht, MASHT ka marrë iniciativë që të autorizojë Fakultetin e Edukimit në Prishtinë, që ta udhëheqë ZHPM në shërbim. Akoma, nuk ka ndonjë dokument të shkruar për këtë nismë dhe nuk ka transparencë se si është planifikuar të realizohet, kur dhe se si është planifikuar të realizohet ky proces. Fakulteti i Edukimit, mund të jetë një nga ofertuesit e ZHPM në shërbim, por jo i vetëm. Sa më shumë orga-nizata publike përfshihen aq më shumë e qëndrueshme dhe cilësore bëhet oferta për ZHPM.40

39 Udhëzimi Administrativ: Shkolla (Akademia) e Administratës Arsimore Nr: MASHT[I] 17/2005, Datë: 28.04.2005 https://masht.rks-gov.net/uploads/2015/05/ua-shkolla-e-administrates-arsimore.pdf

40 Intervistë me një ekspert të arsimit, njohës i zhvillimit profesional të mësimdhënësve, e realizuar më 4 mars 2019.

33


8. Korniza strategjike mbi zhvillimin profesional të mësimdhënësve në Kosovë

41 Qeveria e Kosovës, Strategjia Kombëtare për Zhvillim 2016-2021 http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Strategjia_ Kombetare_per_Zhvillim_2016-2021_Shqip.pdf

Shënim: Në dokumentin Strategjia Kombëtare për Zhvillim 2016-2021 (SKZH), kur përshkruhen shkaqet që kanë ndikuar në cilësinë e ulët të nxënësve në kuadër të masës “Përmirësimi i cilësisë së mësimdhënies në arsimin parauniversitar,” ka disa të dhëna cilat nuk kanë referencë dhe rrjedhimisht janë të paargumentuara. Citim: Rreth gjysma e mësimdhënësve të cilët momentalisht janë në shërbim nuk i plotësojnë kualifikimet minimale dhe as kërkesat e normative për të qenë mësimdhënës, sepse nuk i kanë përfunduar studimet e nivelit baçelor.

42 PSAK 2017-2021 https://masht.rks-gov.net/uploads/2017/02/20161006-psak-2017-2021_1.pdf

Zhvillimi profesional i mësimdhënësve në Kosovë është shtjelluar në mënyrë të veçantë në Planin Strategjik për Arsim në Kosovë 2017 – 2021, i cili është vazhdimësi e PSAK-ut 2011-2016, në dokumentin Korniza strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në Kosovë, i miratuar nga MASHT në prill të vitit 2017, si dhe në dokumentin Korniza për sigurim të cilësisë së performancës së shkollës.

Zhvillimi profesional i mësimdhënësve trajtohet edhe në Strategjinë Kombëtare për Zhvillim 2016-2021. SKZH synon që të rrisë cilësinë e mësimdhënies në nivelin fillor duke i zhvilluar kapacitetet e mësimdhënësve si dhe duke i zhvilluar mekanizmat e llogaridhënies dhe në këtë mënyre, ndërlidhet niveli i përgatitjes së më-simdhënësve, rezultateve të tyre në punë dhe pagës të cilën do ta marrin. Një nga aktivitetet konkrete të masës “Përmirësimi i cilësisë së mësimdhënies në arsimin parauniversitar,” është: “Përshpejtimi i procesit të zhvillimit profesional të mëswimdhënësve, me fokus të veçantë në segmentet e mësimdhënësve të arsimit profesional dhe në fushat STEM (shkencë, teknologji, inxhinieri dhe matematikë”.41

8.1. Plani Strategjik për Arsim në Kosovë (PSAK) 2017– 2021Në PSAK 2017-2021, zhvillimi i mësimdhënësve është njëra nga fushat e planifikimit strategjik, objektivi i së cilës është Ngritja e cilësisë së mësimdhënies përmes sistemit efektiv dhe të qëndrueshëm për përgatitjen dhe zhvillimin profesional të mësimdhënësve.42 Përqendrimi kryesor në këtë fushë është që të ndërtohet një sistem i qëndrueshëm për zhvillim profesional të mësimdhënësve, i cili do të kontribuojë në zbatimin e reformës së shkollave dhe do të ndikojë drejtpërdrejtë në përmirësimin e rezultateve të nxënësve.

34


Në PSAK 2017-2021, në kuadër të objektivit strategjik zhvillimi i mësimdhënësve, janë përcaktuar katër rezultate të pritshme si në vijim:

Ndërtohet sistem i qëndrueshëm i zhvillimit profesional të mësimdhënësve në funksion të realizimit të reformës arsimore;

Realizohet procesi i vlerësimit të performancës së mësimdhënësve;

Funksionalizohet në tërësi sistemi për licencimin e mësimdhënësve;

Sigurohet përgatitja cilësore e mësimdhënësve para shërbimit.

Për secilin rezultat të pritur, janë përcaktuar masat e mundshme që duhet të realizohen brenda periudhës së zbatimit të PSAK-ut. Në këtë drejtim, në raportin e vlerësimit “Zbatimi i Planit Strategjik për Arsimin në Kosovë në vitin 2017,” të përgatitur nga Projekti “KEEN” është vlerësuar zbatimi i aktiviteteve edhe për objek-tivin zhvillimi profesional i mësimdhënësve dhe disa nga të gjeturat kryesore janë si në vijim43:

Përkundër aprovimit të akteve juridike dhe politikave që rregullojnë zhvillimin profesional të mësim-dhënësve, këtij procesi akoma i mungon koordinimi i mirëfilltë dhe mbështetja në analizë të nevojave. Përzgjedhja e trajnimeve, në masë të madhe, varet nga perceptimet e zyrtarëve të MASHT dhe DKA-ve, si dhe nga prioritetet e donatorëve;

Gjatë vitit 2017 përqendrimi kryesor ka qenë në trajnimin e mësimdhënësve për zbatimin e kurrikulës së re, ku janë përfshirë mbi 9,300 mësimdhënës. Ndërkaq, nuk janë mbajtur trajnime specifike për zbatim të kurrikulave sektoriale dhe kornizave të profileve të AAP;

Procesi i vlerësimit të performancës së mësimdhënësve akoma nuk ka filluar. Për më tepër, nuk ekziston ndonjë plan i qartë veprimi për zhvillimin e këtij procesi në të ardhmen, përkundër faktit se është punuar në përgatitjen e dokumenteve të nevojshme dhe trajnimin e inspektorëve.

Vlerësimi i realizimit vjetor të Planit Strategjik të Arsimit të Kosovës 2017-2021 dhe objektivave strategjike, për vitin 2017 dhe vitin 2018, është realizuar edhe nga MASHT me mbështetje të GIZ. Të dy këto raporte, ofrojnë të dhëna të rëndësishme të trendëve që lidhen me kuadrin e mësimdhënësve në Kosovë dhe krahasime me vendet e OECD dhe disa nga të gjeturat kryesore janë si në vijim:

Kuadri i mësimdhënësve në Kosove ka mbetur kryesisht i njëjtë në numër. Kosova në vitin shkollor 2017/2018 ka rreth 23,374 mësimdhënës. Viteve të fundit vërehet një tendencë në rritje për dominim të femrës në kuadrin mësimdhënës;

43 Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim (KEEN), 2017: Raport vlerësimi i zbatimit të Planit Strategjik për Arsimin në Kosovë në vitin 2017, f. 50. http://www.keen-ks.net/site/assets/files/1345/raporti_i_vleresimit_psak_alb-2.pdf

35


Mosha mesatare e mësimdhënësve në Kosovë është rreth 43 vjeç. Shumica e tyre kanë përvojë mësimore më shumë se 10 vjet. Numri i atyre me përvojë më të kufizuar është rreth 8%. Numri i mësimdhënësve që do të pensionohen në 5 vitet e ardhshme është rreth 3,400 apo rreth 670 në baza vjetore. Studentët e regjistruar në Fakultetet e Edukimit në Universitetet Publike janë kryesisht femra dhe kjo pritet të ndikoj ndjeshëm në bilancin gjinor.

Raport nxënës/mësimdhënës në vitin 2018 ishte rreth 15.3. Në vitet e kaluara është vërejtur një rënie e thek-suar e numrit të nxënësve për shkak të rënies së natalitetit në Kosovë. Kosova ka proporcion të ngjashëm të mësimdhënësve për nxënës me vendet e avancuara të OECD.

Mësimdhënësit në Kosovë kanë një angazhim prej rreth 539 orëve në baza vjetore apo rreth 110 orë më pak se mesatarja e vendeve të OECD.

Në bazë të bazës së të dhënave të mësimdhënësve të Ministrisë së Administratës Publike në Kosovë ende janë të angazhuar një numër prej rreth 2000 mësimdhënës pa shkollim universitar.44 Ndërkaq, vetëm rreth 1,600 kanë shkollim master.

Shkalla e përfshirjes së mësimdhënësve në zhvillim të vazhdueshëm profesional gjatë vitit 2018 ishte 23.2 % dhe dukshëm më e ulët se sa në vitin 2015.

Këto të dhëna nga raportet e vlerësimit të zbatimit të PSAK-ut, janë shumë të rëndësishme për planifikimet që ndërlidhen me zhvillimin e mësimdhënësve. Disa prej tyre nuk ndërlidhen drejtpërdrejtë me vlerësimin për përmbushjen e aktiviteteve të përcaktuara në PSAK 2017-2021.

Të dhëna shumë të rëndësishme për planifikimet që ndërlidhen me zhvillimin e mësimdhënësve ofrohen edhe në raportin e studimit “Pensionimi i parakohshëm për shkaqe shëndetësore - rasti i mësimdhënësve,” i përgatitur nga Projekti “Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim – KEEN”, i cili ofron të dhënat si në vijim:

Në të gjitha nivelet e arsimit parauniversitar në Kosovë janë të punësuar 28,121 persona, prej tyre 23,281 mësimdhënës, 3,181 personel ndihmës dhe 1,659 personel administrativ. Ndërsa në nivelin universitar, në shtatë universitetet publike, janë të angazhuar 2,330 punonjës.

Mosha mesatare e të punësuarve në arsimin parauniversitar është 45 vjeç. Mosha mesatare e punonjësve të arsimit është për dhjetë (10) vite më e lartë se sa mosha mesatare e popullsisë së Kosovës, e cila vlerësohet të jetë 30.2 vite.

Shpërndarja e mësimdhënësve sipas moshës dhe gjinisë, tregon se mësimdhënësit nën moshën 55 vjeçare janë më shumë gra, përderisa mësimdhënësit mbi moshën 55 vjeçare janë më shumë burra.

44 Këtë numër të mësimdhënësve, më së shumti e përbëjnë gjeneratat e fundit të mësimdhënësve me Shkollë Normale / Akademi pedagogjike. Ky grup i mësimdhënësve me UA Normativat për punësimin e mësimdhënësve, janë lejuar të ushtrojnë profesionin e mësimdhënësit, meqë në kohën e punësimit kanë qenë të kualifikuar dhe tani janë para pensionimit.

36


Mesatarja e viteve të përvojës së punës (jo vetëm në arsim) e të gjithë mësimdhënësve është 16 vite. Nga numri i përgjithshëm i mësimdhënësve, 40% kanë më pak se 11 vjet përvojë pune.

Për nga mosha dhe përgatitja shkollore, mësimdhënësit që kanë të kryer shkollën normale janë kryesisht mësimdhënësit mbi moshën 60 vjeçare, me shkollim të lartë pedagogjik (SHLP) janë kryesisht mësim-dhënësit e moshës 57 vjeçare e sipër, mësimdhënësit mes moshës 25 dhe 55 vjeçare janë kryesisht me niv-elin baçelor, kurse ata me magjistraturë dhe doktoratë janë të shtrirë në të gjitha grupmoshat, por me një nivel pak më të lartë tek mësimdhënësit në të 30-tat.

Mesatarja e pagës bruto për mësimdhënësit mbi moshën 55 vjeçare është 532 Euro, kurse për mësim-dhënësit mes moshës 25 dhe 35 vjeçare paga mesatare bruto është 452 Euro45.

Sipas raporteve të MASHT-it për vlerësimin e zbatimit të PSAK-ut, vërehet se në vitet 2017 dhe 2018, është arritur progres i ndjeshëm në ndërtimin e një sistemi për zhvillim të mësimdhënësve. Në këtë drejtim, janë ndërmarrë hapa të rëndësishëm në funksionalizim e sistemit për licencimin e mësimdhënësve dhe programeve për përgatitje para shërbimit, si dhe është arritur progres i ndjeshëm në ndërtimin e një sistemi për zhvillim të mësimdhënësve. Procesi i vlerësimit të mësimdhënësve, përkundër që ka filluar dhe ka shënuar progres të ndjeshëm në vitin 2018 kundrejt vitit 2017, vazhdon të mbetet mbrapa kornizës së paraparë kohore.46

Vlen të theksohet, se në dy raportet e vlerësimit të PSAK-ut (2017 dhe 2018), nga MASHT me mbështetje të GIZ, progresi në realizimin e objektivit të 4 është vlerësuar lartë me notën 4. Kriteret për vlerësim me këtë shkallë të vlerësimit janë si në vijim: (i) Të gjitha ligjet, udhëzimet dhe politikat janë miratuar; (ii) Kemi një praktikë të zhvilluar në zbatim të legjislacionit dhe udhëzimeve; (iii) Ligjet janë zbatuar në mënyrë konsistente në katër vitet e fundit; (iv) Kapacitetet institucionale janë në funksion mirëpo me shkurtesa financiare. Në fakt, akoma nuk është miratuar dokumenti që rregullon zhvillimin profesional me bazë në shkollë; zhvillimin profesional të mësimdhënësve në fazën e hyrjes në profesionin e mësimdhënësit; nuk është ndërtuar me-kanizmi i financimit të ZHPM; ekipet komunale të ekspertëve janë angazhuar vetëm ne disa komuna; nuk ka dëshmi se ligjet janë zbatuar në mënyrë konsistente në katër vitet e fundit, kur kemi parasysh se pakoja ligjore për ZHPM është rishikuar në vitin 2017; po ashtu nuk është ndërtuar një sistem i mbikëqyrjes dhe vlerësimit të zbatimit të programeve për ZHPM, e të tjera.

Vonesat në miratimin e dokumenteve që rregullojnë zhvillimin profesional me bazë në shkollë dhe fazën e hyrjes në profesionin e mësimdhënësit, kanë ndikim të drejtpërdrejtë në aktivitetet e projektit që mbështetet nga Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë “Përmirësimi i ngritjes së kapaciteteve për zhvillimin profesional të mësimdhënësve”, meqenëse një nga aktivitetet kryesore të këtij projekti është mbështetja e një mostre përfaqë-suese prej 10 drejtorive komunale të arsimit për ofrimin e zhvillimit profesional të shkollës për mësimdhënësit brenda sistemit të licencimit të mësimdhënësve.47 Aktivitetet e projektit kanë filluar, pavarësisht faktit që ako-

45 Agron Demi, Ema Rraci, Kushtrim Bajrami (2018). Pensionimi i parakohshëm për shkaqe shëndetësore - Rasti i mësimdhënësve. http://kec-ks.org/wp-content/uploads/2018/11/31-Pensionimi-i-Parakohshem-i-Mesimdhenesve-Report-ALB-05.pdf

46 Më gjerësisht, shih raportet vjetore (2017 dhe 2018) të hartuara nga Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) dhe GIZ - Raporti vjetor i vlerësimit 2017 dhe Raporti vjetor i vlerësimit 2018 i Planit Strategjik të Arsimit të Kosovës 2017-2021.

47 Dr. Peter Gam dhe Dr. Johann Schusterede (maj 2018): Përmirësimi i ngritjes së kapaciteteve për zhvillimin profesional të mësim-dhënësve (trajnime të mësimdhënësve parashkollorë dhe fillorë). Raporti fillestar - Dorëzuar në Zyrën e Bashkimit Evropian në Kosovë.

37


ma nuk është përfunduar dhe formalizuar dokumenti që rregullon zhvillimin profesional me bazë në shkollë, në ndërlidhje me sistemin e licencimit të mësimdhënësve, siç është planifikuar me këtë projekt.

Raporti i vlerësimit vjetor të Planit Strategjik të Arsimit të Kosovës 2017-2021 për vitin 2018, në fushën zhvil-limi i mësimdhënësve, në matricën e zbatimit të aktiviteteve për rezultatin e pritur lidhur me funksionalizimin e plotë të sistemit për licencimin e mësimdhënësve, pasqyron dy aktivitete që janë përmbushur tërësisht gjatë vitit 2017 dhe 2018, si hartimi i planit të veprimit për zbatimin e procesit të licencimit; dhe informimi i më-simdhënësve për sistemin e licencimit. Përkundër përpjekjeve, nuk kemi arritur të sigurojmë plane të veprimit për procesin e licencimit të mësimdhënësve dhe nuk ka asnjë progres sa i përket licencimit të mësimdhënësve sipas sistemit të gradimit të paraparë me kornizën ligjore. Po ashtu, akoma nuk ka filluar dhe nuk është arritur progres së i përket licencimit të mësimdhënësve parauniversitar nga shkollat private. Licencimi i tyre parashi-het me UA për Sistemin e licencimit të mësimdhënësve.

Ndërsa sa i përket informimit të mësimdhënësve për sistemin e licencimit, duket se referimi në raportin e vlerësimit të realizuar nga MASHT është bazuar në konferencën e organizuar nga MASHT në prill të vitit 2017 për lansimin e dokumenteve për sistemin e licencimit të mësimdhënësve. Nuk ka raporte të tjera lidhur me organizimin e takimeve informative me mësimdhënës rreth licencimit, përkundër faktit se mbajtja e takimeve ka qenë pjesë e planit të KSHLM dhe Divizionit për ZHPM (2017 dhe 2018). Përmbushja e plotë e këtij aktivi-teti nuk reflektohet edhe në përgjigjet e mësimdhënësve të përfshirë në këtë studim, në pyetjen e drejtuar për shkallën e informimit të tyre për kërkesat e ZHPM sipas sistemit të licencimit të mësimdhënësve. Rreth 25% e mësimdhënësve të përfshirë në këtë studim, shprehen se fare pak ose aspak kanë informacion për kërkesat e ZHPM sipas sistemit të licencimit të mësimdhënësve, rreth 20% janë të informuar vetëm me disa kërkesa, ndërsa rreth 55% tregojnë për shkallë të lartë të informimit me kërkesat për ZHPM.

48 Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT), 2017. Korniza strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në Kosovë, f. 10. https://masht.rks-gov.net/uploads/2017/04/kornize-strategjike.pdf

8.2. Korniza strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në KosovëMASHT, në përpjekje për të riorganizuar sistemin e zhvillimit të mësimdhënësve në karrierë dhe për ta ndërlidhur atë me standardet për mësimdhënës, ka hartuar dokumentin Korniza strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë, qëllimi i së cilës është i dyfishtë48:

të ofrojë një plan koherent të karrierës për zhvillim të mësimdhënësve në Kosovë në të cilën përfshihen një varg standardesh/kompetencash të unifikuara të performancës në pesë nivelet e fazave të karrierës/li-cencimit të mësimdhënësve si dhe të sjellë në plan të parë një numër veprimesh të cilat mund të ndërmerren gjatë periudhës 2017 - 2021;

t’i jap energji diskutimit dhe veprimit në nivele të ndryshme të sistemit të arsimit (qendror, komunal dhe shkollor) për të siguruar që secili nxënës në Kosovë dhe në cilëndo orë mësimore të frymëzohet për të më-suar prej mësimdhënësve të përkushtuar, që janë efektiv dhe kanë kujdes për nxënësit e tyre.

38


Korniza strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë përcakton standardet e profesionit të mësim-dhënësit, të cilat janë referenca kryesore për përgatitje të mësimdhënësve, përkrahje dhe zhvillim profesional, vlerësim të performancës dhe për promovim të mësimdhënësve në karrierë. Standardet e profesionit të më-simdhënësit janë organizuar në katër fusha të mësimdhënies.

Tabela 3: Fushat e mësimdhënies dhe standardet për mësimdhënës

Fushat e mësimdhënies Standardet për mësimdhënës

Vlerat profesionale, qëndrimet dhe sjelljet

Njeh dhe i mbështet vlerat dhe kriteret kryesore që janë vendosur nga MASHT-i/Përgjegjësi karshi detyrimeve dhe obligimeve të punës

Njohuritë profesionale dhe të kuptuarit

Demonstron qëndrime dhe sjellje pozitive dhe objektive për mirëqenien e nxënësve dhe mësimit

Demonstron njohje të kurrikulës/përmbajtjes lëndore dhe metodikës së didaktikës profesionale të lëndës

Shkathtësitë dhe praktika profesionale

Planifikon zbatim efektiv të mësimdhënies dhe mësim-nxënies

Planifikon vlerësimin e vazhdueshëm (vlerësimin për të mësuar), ofron komente kthyese dhe raporton sa i përket mësimit të nxënësve

Mësimi dhe angazhimi profesional

Angazhohet për zhvillim të vazhdueshëm profesional

Angazhohet profesionalisht me kolegë, prindër dhe bashkësi

Standardet e profesionit të mësimdhënësit të përcaktuara në dokumentin Korniza strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë, reflektojnë ndërveprimin në mes të fushave të mësimdhënies dhe treguesve të performancës, të cilët zbërthen në pesë faza të ndryshme të karrierës që sigurojnë dhe mundësojnë ngritjen profesionale të mësimdhënësve gjatë gjithë karrierës së tyre, duke filluar nga kompetencat për fazën e para shërbimit/fazës hyrëse në profesionin e mësimdhënësit dhe kompetencat e mësimdhënësve për licencim, ril-icencim dhe avancim në karrierë.

Për më shumë, korniza strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë, përcakton kushtet dhe kërkesat e përgjithshme për zhvillimin profesional që duhet të arrihen përgjatë secilës fazë të karrierës, përfshirë pro-gramet/fushat e zhvillimit profesional për secilën fazë të karrierës ku duhet të përqendrohen mësimdhënësit dhe ofruesit e trajnimeve, si dhe numrin e orëve të zhvillimit profesional.

39


Sipas dokumentit të Kornizës strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në Kosovë (2017), programet/fushat themelore për ZHPM duhet të zhvillohen tutje, krahas zhvillimeve të reja në fushën e zhvillimit të mësim-dhënësve dhe procesit të licencimit. Pavarësisht nevojave për sistemin e vlerësimit të performancës së mësim-dhënësve, proces i cili ka filluar të zbatohet në vitin shkollor 2018/2019, MASHT-i akoma nuk ka arritur që të realizoj një vlerësim për programet e akredituara para aprovimit të dokumentit të Kornizës Strategjike, dhe të klasifikoje ato sipas mbulueshmërisë së kërkesave për ZHPM për secilën fazë të zhvillimit në karrierë.

49 Më gjerësisht shih: https://masht.rks-gov.net/uploads/2017/04/kornize-strategjike.pdf

8.3. Udhërrëfyesi për zhvillimin në karrierë të mësimdhënësve

Siç është përshkruar më lartë, sistemi i licencimit të mësimdhënësve përbëhet nga tri komponente kryesore, të ndërlidhura në mes vete: (i) Licencimi i mësimdhënësve; (ii) Zhvillimi profesional i mësimdhënësve; (iii) Vlerësimi i performancës së mësimdhënësve. Këtë sistem e paraqet edhe udhërrëfyesi për zhvillimin në karri-erë të mësimdhënësve, i cili është përgatitur me përkrahje nga projekti ESIP, në bashkëpunim me Divizionin për ZHPM në MASHT, Inspektoratin e arsimit dhe Këshillin Shtetëror për Licencimin e Mësimdhënësve.

Udhërrëfyesi për zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë, paraqet aktivitetet më të rëndësishme të nevojshme për periudhën pesë vjeçare 2017–2021. Planifikimi i aktiviteteve specifike për secilën komponentë, harmo-nizimi i tyre, buxhetimi dhe monitorimi i zbatimit kërkon bashkëpunim ndërsektoral në nivel të MASHT, DKA dhe shkollave. Udhërrëfyesi është integruar në kornizën strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në Kosovë.49

Përkundër faktit se dokumenti i kornizës strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë pasqyron një plan koherent për zhvillimin e mësimdhënësve dhe ka sjell në plan të parë një numër veprimesh të cilat mund të ndërmerren gjatë periudhës 2017 – 2021, procesi fillestar i zbatimit karakterizohet me vonesa dhe sfida të shumta në realizimin e masave për të zbatuar sistemin e licencimit të mësimdhënësve, zhvillimin profesional të mësimdhënësve, në frymën e orientimeve të ofruara në kornizë, në mënyrë të veçantë për përcaktimin e programeve ekzistuese të trajnimit sipas fazave të karrierës, zhvillimin e fazës hyrëse në profesionin e mësim-dhënësit si dhe rregullimin e zhvillimit profesional me bazë në shkollë.

Vonesat dhe sfidat në përmbushjen e veprimeve që janë përcaktuar të ndërmerren gjatë periudhës 2017 – 2021 në kuadër të fushës së zhvillimit te mësimdhënësve, janë përshkruar në hollësi në diskutimet e organizuara me përfaqësuesit e Divizionit për ZHPM në MASHT dhe me njohës të fushës së zhvillimit profesional. Në masë të madhe ato ndërlidhen me mungesë të rolit udhëheqës nga MASHT në përmbushjen e rolit që ka në ZHPM, me vonesat në realizimin e aktiviteteve të lidhura me komponenten e zhvillimit të mësimdhënësve në projek-tin ESIP, ristrukturimin e brendshëm në MASHT, por edhe me mungesën e vullnetit politik për të zbatuar në plotëni sistemin e licencimit të mësimdhënësve, e të tjera.

Situata e njëjtë pasqyrohet edhe në ndërmarrjen e veprimeve për vlerësimin e performancës së mësim-dhënësve, përkundër faktit se vlerësimi i performancës së mësimdhënësve ka filluar me një numër fare të vogël të mësimdhënësve në gjithë Kosovën.

40


8.4. Korniza për sigurim të cilësisë së performancës së shkollës në Kosovë

50 Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë & Instituti Pedagogjik i Kosovës. (2016). Korniza e sigurimit të cilësisë së performancës së shkollës në Kosovë. IPK, Prishtinë. http://ipkmasht.rks-gov.net/kriteret-dhe-treguesit-e-cilesise-se-performances-seshkolles/

Me Kornizën për sigurim të cilësisë së performancës së shkollës, MASHT përcakton pritshmëritë themelore nga çdo shkollë që vepron në Kosovë, përmes kritereve të cilësisë dhe treguesve të performancës së shkollës. Korniza parasheh pesë fusha të cilësisë së performancës së shkollës, të cilat shërbejnë si shtylla organizative për menaxhim të shkollës, vetëvlerësim, planifikim dhe ndërhyrje përmirësuese dhe avancim të vazhdueshëm të shërbimeve shkollore. Zhvillimi profesional i mësimdhënësve është një nga pesë fushat e cilësisë së shkollës.50

Për fushën e zhvillimit profesional të mësimdhënësve janë caktuar pesë kritere të cilësisë të ndërlidhura me parimet e kurrikulës, të cilat udhëheqin vetëvlerësimin në këtë fushë përmes treguesve të performancës për secilin kriter të cilësisë dhe orientojnë zhvillimin profesional të mësimdhënësve në nivel shkolle. Kriteret e cilësisë që udhëheqin vetëvlerësimin e shkollës në fushën e zhvillimit profesional të mësimdhënësve, në ndërlidhje me parimet e kurrikulës, janë si në vijm:

Tabela 4: Ndërlidhja e kritereve të cilësisë për fushën e zhvillimit profesional të më-simdhënësve me parimet e kurrikulës

Parimet e kurrikulës Zhvillimi profesional i mësimdhënësve – kriteret e cilësisë

Gjithëpërfshirja Menaxhmenti i shkollës, në planifikimin e ZHPM, përfshin nxënësit, prindërit dhe mësimdhënësit

Zhvillimi i kompetencave

Praktikat e zhvillimit profesional të mësimdhënësve janë në funksion të zhvillimit të kompetencave të nxënësve

Mësimdhënia dhe nxënia e integruar

Praktikat e zhvillimit profesional të mësimdhënësve janë në funksion të mësimdhënies së integruar

Autonomia dhe fleksibiliteti

Shkolla shfrytëzon në mënyrë efikase burimet e saj për aktivitetet e ZHPM

Përgjegjësia dhe llogaridhënia

Shkolla mbikëqyrë ndikimin e ZHPM në përmirësimin e cilësisë së mësimdhënies

Më pritshmeritë për shkollat e përcaktuara nga MASHT në Kornizën për sigurim të cilësisë së performancës së shkollës, në kuadër të fushës së ZHPM, kërkohet që institucionet shkollore të reflektojnë vazhdimisht për efektivitetin e performancës së tyre në raport me arritjen e pritshmërive të përcaktuara me dokumente kurrikulare dhe në raport me performancën e nxënësve. Kjo, synohet të arrihet, të verifikohet dhe të orien-tohet përmes qasjes zhvillimore të sistemit të vlerësimit të performancës së shkollës, vetëvlerësimit të perfor-mancës së shkollës, por edhe përmes vlerësimit të jashtëm nga inspektorati i arsimit, i cili është mekanizëm i MASHT-it për sigurim të cilësisë në arsimin parauniversitar.

41


9. Programet e zhvillimit profesional dhe përfshirja e mësimdhënësve në trajnime

Sipas legjislacionit në fuqi, politikat e zhvillimit profesional të mësimdhënësve drejtohen nga MASHT, e cila është përgjegjëse për planifikimin e fondeve të nevojshme, akreditimin e programeve të trajnimit, hartimin e standardeve për sigurimin e cilësisë dhe krijimin e mekanizmave për zbatimin e zhvillimit profesional të mësimdhënësve.

9.1 Programet e akredituara nga MASHT-i për zhvillim profesional të mësimdhënësve

Zhvillimi profesional i mësimdhënësve është një komponentë e veçantë e Sistemit të Licencimit të Mësim-dhënësve. Sipas këtij sistemi, të gjithë ofertuesit e programeve për ZHPM, duhet që programet e tyre të akred-itohen nga MASHT, në mënyrë që ato të njihen në sistemin e licencimit. Përjashtim bëjnë vetëm aktivitetet e zhvillimit profesional që zhvillohen në nivel shkolle në bazë të nevojave të tyre, të cilat miratohen dhe njihen nga shkolla në kuadër të përqindjes së caktuar për ZHPM me bazë në shkollë.

Me hyrjen në fuqi të UA nr.06/2017 për kriteret dhe procedurat e aprovimit të programeve për zhvillim pro-fesional të mësimdhënësve dhe punonjësve arsimorë, janë rishikuar edhe instrumentet për aplikim dhe vlerë-sim të programeve dhe të ofertuesve të trajnimeve. Formulari i aplikimit për programe të trajnimit, përveç të dhënave të përgjithshme për personelin menaxhues të organizatës dhe të programit, përbëhet nga dy fusha kryesore, të cilat kanë kërkesat e paraqitura në Tabelën 5.

42


Tabela 5: Kërkesat e aplikimit për akreditim të programeve të trajnimit për mësim-dhënës dhe punonjës arsimorë

Fushat kryesoreKërkesat e aplikimit për akreditim të programeve të trajnimit për mësimdhënës dhe punonjës arsimorë

Të dhëna të përgjithshme për programin

Titulli i programit të trajnimit Lloji i programit (themelor/bazik apo plotësues) Lidhja e programit me llojin e licencës për mësimdhënësGrupi i synuar i mësimdhënësve /vijuesve Numri i orëve të programit trajnues

Detajet e programit të trajnimit

Përvoja e zhvillimit të programit të trajnimit

Rezultatet e programit / rezultatet e të nxënit/

Përmbajtja e programit dhe aktivitetet qe sigurojnë arritjen e rezultateve të programit; dhe materialet e trajnimit

Metodologjia qё do tё përdoret nё ofrimin e programit trajnues

Sigurimi i cilësisë së programit të trajnimit

Shtrirja e programit të trajnimit

Certifikata e trajnimit

Lista e trajnerëve të programit (kualifikimi, vitet e përvojës në arsim, përvoja në cilësinë e trajnerit, organizata certifikuese për trajnerë, përvoja në programet tjera trajnuese)

Në përgjithësi, ndryshimet e fundit në përcaktimin e kritereve dhe procedurave për aprovimin e programeve për zhvillimin profesional të mësimdhënësve dhe punonjësve arsimorë mund të konsiderohen si një hap pozi-tiv drejt përmirësimit të udhëheqjes së ZHPM, por jo i mjaftueshëm. Njëri nga ofertuesit e trajnimeve vlerëson se MASHT përveç akreditimit të programeve dhe ofertuesve, nuk ka pasur ndonjë rol tjetër në udhëheqjen e ZHPM.51

Kërkesa lidhur me përshkrimin e përvojës për zhvillimin e programit të trajnimit, ndërlidhë edhe aspektet që lidhen me zhvillimin e programit bazuar në nevoja të mësimdhënësve. Megjithatë, kjo nuk siguron përfshirjen e mësimdhënësve në programe të trajnimit sipas nevojave të tyre.

Ekziston një konsensus në mesin e të intervistuarve dhe drejtuesve të shkollave të përfshirë në fokus grup se nevoja për zhvillim profesional ekziston në të gjitha fushat, prandaj secili program për zhvillim profesional është i mirëseardhur, ndërsa MASHT-it i takon të përcaktojë se cilat programe janë më prioritare dhe t’i finan-

51 Intervistë me një përfaqësues të ofertuesve të trajnimeve, e realizuar më 8 mars 2019.

43


cojë pikërisht ato. Edhe për sa i përket analizës së nevojave për ZHPM, ekziston konsensus në mesin e të in-tervistuarve se nga ofertuesit e trajnimeve përgatiten analiza të nevojave në bazë të projekteve të tyre, por nuk ka një sistem të menaxhuar mirë në përgatitjen e programeve trajnuese bazuar në nevoja të mësimdhënësve. Ka edhe analiza që tregojnë se përzgjedhja e trajnimit varet në një masë të madhe nga perceptimi i zyrtarëve të MASHT-it dhe DKA-ve, si dhe prioriteteve të donatorëve.52

Kjo gjendje konfirmohet qartë edhe nga njohës të ZHPM të intervistuar, sipas të cilëve ZHPM është e drejtuar nga oferta dhe jo nga kërkesa për të cilat kanë nevojë mësimdhënësit. Do të duhet që mësimdhënësi të përcak-tojë çfarë i duhet dhe jo dikush tjetër të vendos për të.53

MASHT ka përgjegjësi që të publikojë Katalogun e programeve të akredituara dhe të aprovuara për zhvillim profesional të mësimdhënësve dhe udhëheqësve të arsimit. MASHT, në fund të vitit 2017 ka përgatitur bot-imin e edicionit të dytë të Katalogut të programeve trajnuese, në të cilin janë përfshirë ofertuesit e akredituar dhe programet e akredituara që nga viti 2010 e deri në botimin e edicionit të dytë në dhjetor 2017.

Katalogu ofron një përshkrim të përgjithshëm të ofertuesve dhe të programeve trajnuese. Përshkrimi i pro-grameve trajnuese përmban tipin e programit (bazik apo plotësues), ofertuesin, kohëzgjatjen, përfituesit, re-zultatet e pritura, përmbajtjen, metodologjinë dhe procesin e certifikimit. Sipas katalogut, kemi rreth 110 pro-grame të trajnimit, prej tyre rreth 40 janë programe plotësuese, ndërsa diku rreth 70 programe janë bazike.54 Megjithatë, jo të gjitha programet e përfshira në katalog janë në dispozicion për mësimdhënësit.

Përkundër faktit se Katalogu i programeve të akredituara dhe të aprovuara nga MASHT-i për zhvillim profe-sional të mësimdhënësve dhe udhëheqësve të arsimit është përgatitur pas miratimit të dokumentit të Kornizës strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në Kosovë, në të cilën janë ofruar orientime për programet/fushat e zhvillimit profesional për secilën fazë të karrierës ku duhet të përqendrohen mësimdhënësit dhe ofertuesit e trajnimeve, akoma nuk është arritur që programet trajnuese të përfshira në katalog të vlerësohen dhe të për-caktohen programet prioritare që duhet të ofrohen për mësimdhënës me mbështetje nga MASHT dhe part-nerët që mbështesin zhvillimin e arsimit, si dhe nuk është arritur që të vlerësohen programet për mbuluesh-merinë e kërkesave të zhvillimit profesional sipas fazave të zhvillimit në karrierë, përkatësisht klasifikimin e programeve trajnuese sipas katër llojeve të licencës të përcaktuara me sistemin e licencimit të mësimdhënësve.

Kjo situatë ka krijuar sfida dhe probleme në fillimet e vlerësimit të performancës së mësimdhënësve dhe për pasojë, procesi i vlerësimit të performancës ka filluar vetëm me mësimdhënësit që plotësojnë kërkesat e zhvillimit profesional për licencën - Mësimdhënës i karrierës. Në këtë drejtim, nevojiten veprime të shpejta për vlerësimin dhe klasifikimin e programeve trajnuese sipas llojeve të licencave. Edicioni i dytë i katalogut kërkon që azhurnimi i tij të bëhet në vazhdimësi dhe në përputhje me nevojat dhe kërkesat e mësimdhënësve

52 Gam, P., Schusterede, J., & Katsanos, K. (2018). Raporti fillestar (f.10) në kuadër të projektit të Bashkimit Evropoian: Përmirësimi i ngritjes së kapaciteteve për zhvillimin profesional të mësimdhënësve (trajnime të mësimdhënësve parashkollor dhe fillor) në Kosovë. Projekti zbatohet nga Planet S.A. në konsorcium me SOFRECO dhe WUS Austria.

53 Intervistë me një ekspertë të arsimit, njohës i zhvillimit profesional të mësimdhënësve, e realizuar më 4 mars 2019.54 Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT, 2017). Katalogu i programeve të akredituara/të njohura nga MASHT-i për

zhvillim profesional të mësimdhënësve dhe udhëheqësve të arsimit. Më gjerësisht, shih: https://masht.rks-gov.net/uploads/2018/03/katalogu-i-programeve-te-akredituara-final-2-osmani.pdf

44


për programe të cilat rrisin cilësinë e mësimdhënies dhe mësimnxënies. Ky është një veprim tjetër që duhet ndërmarrë nga MASHT, kur kemi parasysh se gjatë vitit 2018 janë miratuar disa programe të reja dhe iu është vazhduar miratimi disa programeve të zhvilluara me herët dhe që të gjitha kanë të përcaktuara kërkesat për licencat e mësimdhënësve që mbulojnë programet trajnuese. Botimi dhe publikimi nga MASHT i edicionit të dytë të Katalogut të programeve trajnuese, ka qenë i mirëpritur nga mësimdhënësit dhe institucionet që lidhen me ZHPM, mirëpo nuk ka plotësuar mjaftueshëm informimin e mësimdhënësve për këtë komponentë. Rreth 25% e mësimdhënësve të përfshirë në këtë studim fare pak ose aspak kanë informacion për kërkesat e ZHPM sipas sistemit të licencimit të mësimdhënësve, rreth 20% janë të informuar vetëm me disa kërkesa, ndërsa rreth 55% tregojnë për shkallë të lartë të informimit me kërkesat për ZHPM.

Plotësisht/në hollësi

Pjesën më të madhe

Vetëm disa Fare pak Aspak

Figura 1: Shkalla e informimit të mësimdhënësve me kërkesat e përgjithshme për ZHPM të përcaktuara me sistemin e licencimit të mësimdhënësve në Kosovë (në %)

21.919.4

5.4

19

34.3

45


Po ashtu, të dhënat nga anketa me mësimdhënës, tregojnë se një numri relativisht të madh të mësimdhënësve iu mungojnë informacionet për programet bazike/themelore të trajnimit që duhet t’i ndjekin në kuadër të zhvillimit profesional për sistemin e licencimit të mësimdhënësve. Këtë e konfirmojnë mbi 44% e mësim-dhënësve të përfshirë në hulumtim.

Akoma më të mangëta janë informacionet për programet plotësuese që mund të ndjekin mësimdhënësit në kuadër të zhvillimit profesional për sistemin e licencimit të mësimdhënësve dhe për njohje në sistemin e li-cencimit të orëve të trajnimit nga programet bazike dhe programet plotësuese. Figura në vijim prezanton këto dallime në informimin e mësimdhënësve.

A jeni i/e njoftuar me programet bazike/themelore të trajnimit që duhet ti ndjekin mësimdhënësit në kuadër të zhvillimit profesional për sistemin e licencimit të mësimdhënësve?

A jeni i/e njoftuar me programet plotësuese që mund ti ndjekin mësimdhënësit në kuadër të zhvillimit profesional për sistemin e licencimit të mësimdhënësve?

A jeni i/e njoftuar me dallimet e njohjes së orëve të trajnimit në sistemin e licencimit - njohjës së orëve të trajnimit nga programet plotësues dhe programet bazike/themelore?

Po Jo

Figura 2: Informimi i mësimdhënësve me programet bazike/themelore dhe plotësuese që mund të ndjekin dhe njohjen e orëve të trajnimit në sistemin e licencimit të mësimdhënësve (në %)

55.8 44.2

39.3 60.7

38.4 61.6

46


Mungesa e informimit për programet e zhvillimit profesional të mësimdhënësve dhe përgjithësisht për siste-min e licencimit të mësimdhënësve, përbën një rrezik për devijimin e qëllimeve të vendosjes së këtij sistemi, në mënyrë të veçantë rrezikon përpjekjet për ndërtimin e një sistemi të qëndrueshëm të ZHPM. Të dhënat e prezantuara më lartë janë një tregues i qartë se MASHT duhet të përmirësojë sistemin e menaxhimit të informatave për zhvillim profesional të mësimdhënësve. Menaxhimi i informatave për ZHPM është i nevo-jshëm me qëllim të (i) njoftimit të mësimdhënësve me sistemin e licencimit, (ii) përcjelljes së përparimit të mësimdhënësve drejt plotësimit të kërkesave për licencim, (iii) përfitimit të informacionit për zhvillimin e politikave lidhur me vendimet për aftësimin e mësimdhënësve, dhe (iv) të kuptuarit të profilit individual të mësimdhënësve dhe të identifikimit të nevojave prioritare për zhvillim profesional.55

Përkundër që këto orientime për menaxhimin e informatave për ZHPM janë ofruar në PSAK 2011-2016, informacionet zyrtare në uebfaqën e MASHT-it për ZHPM janë të pakta, të shpërndara te publikimet dhe vegëzat tjera, disa të vjetërsuara - të viteve 2008-2009, dhe më së paku ka informacione të vegëza e uebfaqës së MASHT-it ku pasqyrohet puna e Divizionit për Zhvillimin Profesional të Mësimdhënësve dhe KSHLM.

55 Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (2011). Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë 2011-2016. Sfidat në nivelin e aftësimit të mësimdhënësve pa shkëputje nga puna, f.110.

9.2 Përfshirja e mësimdhënësve në zhvillim të vazhdueshëm profesional

Baza e të dhënave për zhvillim profesional të mësimdhënësve ndër vite pasqyron vetëm trajnimet formale që përfundojnë me certifikim nga MASHT dhe ofertuesit e trajnimeve. Zhvillimi i vazhdueshëm profesional i mësimdhënësve përfaqëson aktivitetet formale dhe joformale, nënkupton mirëmbajtjen, përmirësimin dhe zgjerimin e njohurive dhe shkathtësive të mësimdhënësve, përmes formave dhe mundësive të ndryshme të planifikuara dhe organizuara brenda një sistemi të aktiviteteve, si pjesëmarrjes dhe certifikimit në programe të trajnimit, mentorimit kolegial, pjesëmarrjes në rrjetet profesionale, publikimeve profesionale në revista e botime të veçanta, pjesëmarrjes në punëtori, seminare dhe konferenca, vizita studimore, shkëmbimit të prak-tikave të mira brenda dhe jashtë shkollës, e të tjera. Këto aktivitete të planifikuara në kuadër të zhvillimit të vazhdueshëm profesional, nuk janë evidentuar në raportet për zhvillimin e mësimdhënësve, prandaj në pjesën në vijim do t’i referohemi vetëm të dhënave që grumbullohen për trajnimet formale.

Popullimi i databazës së sistemit të licencimit të mësimdhënësve me të dhënat e zhvillimit profesional të mësimdhënësve dhe gjenerimi i raporteve në baza të vazhdueshme, përbën një sfidë në vete për sistemin e zhvillimit të mësimdhënëse në karrierë. Ndjeshmëria e popullimit të databazës në fazën e lëshimit të licen-cave të karrierës, ka kërkuar që këtë përgjegjësi ta bartin inspektorët e arsimit, mirëpo mospërcaktimi i qartë i rolit, përgjegjësive dhe mandatit të tyre ka ndikuar që ky proces të këtë probleme, të cilat janë përcjelle në vazhdimësi, por është e rëndësishme të ceket se puna nuk është ndalur me futjen e të dhënave të kandidatëve që kanë aplikuar për të marrë licencën e karrierës. Aktualisht, aplikimet dhe të dhënat tjera për sistemin e licencimit të mësimdhënësve, përfshirë edhe të dhënat për ZHPM, menaxhohen nga Divizioni për ZHPM në MASHT.

47


Pas lëshimit të licencave për mësimdhënës të karrierës, baza e të dhënave për ZHPM individual të mësim-dhënësve nuk është përditësuar, rrjedhimisht nuk ka një databazë të saktë për numrin e orëve të trajnimeve që i kanë realizuar mësimdhënësit pas marrjes së licencës së parë të karrierës, pavarësisht se të gjitha certifikatat për trajnimet e mësimdhënësve janë nënshkruar nga MASHT. Në mungesë të bazës së të dhënave për ZHPM asnjëherë nuk është arritur që të gjenerohen raporte që do të mundësonin një planifikim më të mirë për të orientuar përfshirjen e mësimdhënësve në programet e trajnimit dhe për analiza të tjera të ndërlidhura me ZHPM.

Një pjesë e të dhënave prezantohen në raportet e ofertuesve dhe donatorëve që kanë ofruar trajnime për më-simdhënës. Në këtë drejtim, raporti përfundimtar i Programit për arsim themelor i financuar nga MASHT dhe USAID-it tregon se programi ka zhvilluar 20 kurse dhe programe trajnuese të ndryshme për mësimdhënës, administratorë të shkollave dhe organet qeverisëse të shkollave dhe 15 prej tyre janë akredituar nga MASHT. Programi ka trajnuar 26,000 mësimdhënës, prej të cilëve 22,627 (86%) e kanë kryer me sukses procesin e certifikimit. Numri unik i personave të certifikuar nga programi është 12,464 apo 71% e mësimdhënësve në shkollat fillore dhe të mesme të ulëta. Rreth 91% e këtyre mësimdhënësve janë certifikuar në më së paku dy kurse të programit.56

Sipas raportit të Divizionit për Zhvillim Profesional në MASHT, gjatë vitit 2017 mbi 9,300 mësimdhënës të nivelit parauniversitar kanë marrë pjesë në trajnime për zbatimin e KKK. GIZ gjatë vitit 2017 ka mbështetur MASHT-in në trajnimin e 600 mësimdhënësve të shkencave natyrore. Ka edhe të dhëna të tjera lidhur me trajnimet, mirëpo nuk ka një bazë të dhënave të integruara për secilin mësimdhënës lidhur me numrin e orëve të trajnimit të përfunduar pas marrjes së licencës së karrierës.

Në fund të vitit 2017, projekti ESIP në bashkëpunim me Divizionin për zhvillim profesional të mësimdhënësve në MASHT dhe me DKA-të ka siguruar të dhënat për numrin e orëve trajnuese të mësimdhënësve në 30 ko-muna të Kosovës.

Në bazë të raportit të përgatitur në fillim të vitit 2018, në kudër të projektit ESIP, lidhur me numrin e orëve të trajnimit që kanë ndjekur mësimdhënësit në Kosovë, nga viti 2012 deri në fund të vitit 2017, janë siguruar të dhëna për përfshirjen në trajnime të 16,644 mësimdhënësve, ku për 230 mësimdhënës është raportuar se nuk kanë asnjë trajnim, përkatësisht kanë (0) orë të trajnimeve, ndërsa për rreth 6,000 mësimdhënës është raportuar se për pesë vite kanë vijuar vetëm 50 orë trajnime. Të dhënat e raportuara sipas numrit të orëve të trajnimit, pasqyrohen në figurën në vijim.

56 Më gjerësisht, shih: Raporti përfundimtar i programit për arsim themelor të USAID-it , korrik 2016. Publikuar nga Programi për Arsim Themelor i USAID-it.

48


Numri i orëve obligative për përtrirje të licencës së karrierës është 100 orë ZHP, ndërsa për licencë të avancuar është 300 orë ZHP. Një mësimdhënës kualifikohet, ose mund të aplikoj për përtrirje/avancim të licencës dhe t’i nënshtrohet procesit të vlerësimit të performancës vetëm nëse i ka grumbulluar dhe ofron dëshmi për përm-bushjen e kriterit të orëve obligative trajnuese. Nga të dhënat e ofruara, natyrisht të kufizuara dhe jo të plota nga të gjitha komunat, vërehet se vetëm 733 mësimdhënës potencialisht e plotësojnë kushtin e orëve obligative për të aplikuar për licencë të avancuar.57

57 Më gjerësisht, shih raportin: Sistemi i licencimit, zhvillimi në karrierë dhe vlerësimi i performancës së mësimdhënësve: Procesi, proce-durat dhe plani. Përgatitur nga Osman Buleshkaj, konsulent i ESIP. MASHT/ESIP, dhjetor 2017. Raport i papublikuar.

Figura 3: Numri i mësimdhënësve sipas numrit të orëve të trajnimit që kanë ndjekur nga viti 2012 deri në fund të vitit 2017 (sipas raportit ESIP)

mbi 300 orë

251 - 300 orë

201 - 250 orë

151 - 200 orë

101 - 150 orë

51 - 100 orë

Deri në 50 orë 5953

3353

2710

2158

954

602

733

49


Të dhënat statistikore të prezantuara me lartë mund të mos jenë të sakta, sepse supozojmë se nuk janë rapor-tuar drejtë, mirëpo këto tregojnë se sistemi i planifikimit, mbikëqyrjes dhe raportimit për trajnimet e mësim-dhënësve dhe zhvillimin profesional të mësimdhënësve nuk është duke funksionuar. Të dhënat për trajnimet e mësimdhënësve nuk raportohen nga SMIA dhe në mungesë të dhënave të sakta, është vështirë të ketë edhe vendimmarrje të bazuar në kërkesa dhe nevoja.

Në raportin e përgatitur nga MASHT për vlerësimin e realizimit vjetor të Planit Strategjik të Arsimit të Kosovës 2017-2021, përkatësisht në raportin e vlerësimit për vitin 2017, është pasqyruar një analizë e përfshirjes së më-simdhënësve në aktivitetet e zhvillimit profesional dhe një analizë krahasuese me rezultatet PISA 2015.

Raporti nxjerr disa përfundime si në vijim:

ekziston një ndërlidhje e fortë ndërmjet numrit të orëve që mësimdhënësit kalojnë në zhvillim profesional dhe arritshmërisë së nxënësve;

sistemi arsimor i Kosovës qëndron mirë sa i përket numrit të mësimdhënësve për nxënës – raportit mësim-dhënës - nxënës;

cilësia e mësimdhënësve, kualifikimet e tyre dhe zhvillimi i vazhdueshëm profesional mbeten faktor kyç në arritshmëri të nxënësve;

vendet me arritshmëri të lartë në PISA ofrojnë mesatarisht rreth 60 orë trajnimi dhe zhvillimi profesional për mësimdhënës brenda vitit;

Kosova ofron mesatarisht më pak qasje në zhvillim profesional sesa vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor;

shkalla e përfshirjes së mësimdhënësve në zhvillim profesional në Kosovë është rreth 39%.

Shkalla e përfshirjes së mësimdhënësve në zhvillim të vazhdueshëm profesional në vitet e fundit është në rënie, në raport me numrin e përgjithshëm të mësimdhënësve. Shkalla e përfshirjes së mësimdhënësve në ZHPM, që prezantohet në figurën në vijim, e cila nuk ofron të dhëna për ZHPM përtej trajnimeve nga ofertuesit dhe nuk ofron të dhëna për numrin e orëve të trajnimit që kanë ndjekur mësimdhënësit nga viti në vit, por vetëm pjesëmarrjen e mësimdhënësve që kanë marrë pjesë në trajnime sipas viteve (2012-2017). Shkalla e përfshirjes është nxjerrë nga numri i përgjithshëm i mësimdhënësve të raportuar në SMIA sipas viteve përkatëse.

50


Trajnimet formale kanë vazhduar edhe në vitin 2018, kryesisht kanë vazhduar trajnimet për zbatimin e kur-rikulës së re, ku sipas raportit të Divizionit për Zhvillim Profesional në MASHT janë përfshirë 5,054 mësim-dhënësve të klasave 1, 6 dhe 10, si dhe rreth 450 mësimdhënës të trajnuar nga ofertuesit tjerë, si GIZ, IPK, KEC. Sipas zyrtarëve të Divizionit për ZHPM, edhe gjatë vitit 2018, përqendrimi kryesor i MASHT-it ka qenë në trajnimin e mësimdhënësve për zbatimin e kurrikulës së re dhe për programin e udhëheqjes arsimore.

Sipas raportit të vlerësimit të PSAK-ut për vitin 2018, shkalla e përfshirjes së mësimdhënësve në zhvillim profesional është rreth 23.3% e numrit të përgjithshëm të mësimdhënësve. Kjo shkallë është në rënie për rreth 15% krahasuar me vitin 2017. Po ashtu, kjo shkallë është dukshëm më e ulët sesa në vendet me sisteme të avan-

Figura 4: Shkalla e përfshirjes së mësimdhënësve në zhvillim profesional në vitet 2012-2017 – sipas raportit vjetor (2017) të vlerësimit të PSAK-ut 2017-2021

2012

48%

2014

53%

2016

39%

2017

39%

2015

54%

2013

58%

51


cuara arsimore. Rënia e përfshirjes së mësimdhënësve në trajnime vlerësohet të jetë për shkak të uljes së bux-hetit të ndarë për zhvillim profesional dhe mos funksionalizimit të një modeli të qëndrueshëm të financimit.58

Bazuar në analizën e rezultateve të testit PISA 2015, ekziston një ndërlidhje e fortë ndërmjet numrit të orëve që mësimdhënësit kalojnë në zhvillim profesional dhe arritshmërisë së nxënësve. Vendet me arritshmëri të lartë në PISA (2015) ofrojnë mesatarisht rreth 60 orë trajnimi dhe zhvillimi profesional për mësimdhënës brenda vitit.59

Numri i orëve në trajnime dhe aktivitete të tjera të zhvillimit profesional të mësimdhënësve, sipas raportit të publikuar nga projekti GIZ/CDBE, ka ndikim edhe në performancën e vet mësimdhënësve. Sa më shumë orë që mësimdhënësit kalonin në trajnime, aq më e mirë ishte performanca e tyre në test dhe anasjelltas.60

Sipas Divizionit për ZHPM në MASHT dhe sipas mësimdhënësve të përfshirë në këtë studim, MASHT, GIZ, KEC dhe USAID, janë ofruesit kryesor të trajnimeve në vitet 2015-2018. Figura në vijim, pasqyron institucio-net dhe organizatat ofruese të trajnimeve, numrin dhe përqindjen e mësimdhënësve të përfshirë në studim që kanë përfunduar programe të trajnimit për ZHP në vitet 2015-2018, sipas ofruesve të trajnimeve në këto vite.

58 Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT), mars 2019. Raporti vjetor i vlerësimit 2018 i Planit Strategjik të Arsimit të Kosovës 2017-2021, f. 33.

59 Po aty f.100.60 A. Lenski (2017). Raporti i analizës së të dhënave nga trajnimet e mësimdhënësve dhe monitorimit të arsimit. GIZ CDBE, f.9.

52


Ngjashëm, anketa e realizuar me mësimdhënës, shpërfaq sfidat dhe problemet që lidhen me përfshirjen e mësimdhënësve në trajnimet që organizohen në kuadër të ZHPM në shërbim. Ka një përqindje relativisht të madhe të mësimdhënësve, rreth 38%, që nuk janë të kënaqur me procesin e përfshirjes në trajnime, përkundër që reflektohet shkallë e lartë (rreth 84%) e motivimit të tyre për të marrë pjesë në trajnime dhe forma të tjera të ZHP. Mësimdhënësit shfaqin shkallë më të lartë të mosbesimit ndaj përfshirjes së tyre në trajnimet që or-ganizohen nga DKA dhe këtë e thonë mbi 53% e mësimdhënësve të përfshirë në këtë studim, 43% nuk kanë besim në përfshirjen e tyre në trajnimet që organizohen nga MASHT dhe rreth 40% nuk besojnë se drejtorët e shkollave i respektojnë kriteret e kërkuara për përfshirjen e mësimdhënësve në trajnime. Të dhënat lidhur me qëndrimet e mësimdhënësve për përfshirjen e tyre në programet e trajnimit, prezantohen në figurën në vijim.

Figura 5: Shpërndarja e numrit dhe % së mësimdhënësve të përfshirë në studim, sipas pro-grameve të trajnimit për ZhP që kanë përfunduar në vitet 2015-2018

Fakulteti i Edukimit (FE)

48

19.8

MASHT

157

64.9

Instituti Pedagogjik i Kosovës

51

21.1

Qendra për Arsim e Kosovës

98

40.5

GIZ

140

57.9

USAID

83

34.3

Save the Children

2510.3

UNICEF

10 4.1

Këshilli i Evropës

177

OJQ të tjera

62

25.6

Numri Përqindja

53


Lidhur me motivimin e mësimdhënësve për pjesëmarrje në trajnime dhe angazhimin e tyre në trajnime, drejtorët e shkollave, ofertuesit dhe ekspertët e intervistuar, shprehen se në vitet e fundit kanë vërejtur se një numër i mësimdhënësve marrin pjesë në trajnime vetëm sa për të marrë certifikatë, për shkak se iu nevojiten si dëshmi për të përmbushur kërkesat për rilicencim dhe jo për qëllime të performancës së tyre. Disa nga vlerësimet e ofruesve të trajnimeve janë të paraqitura në vijim:

“Ka mësimdhënës që vinë për të mësuar dhe për ta përmirësuar performancën e vet, por ka edhe të tillë që vinë për një certifikatë, sepse u kanë thënë se ju duhet për licencim. Megjithatë, konsideroj se shumica dërrmuese kanë dëshirë të përmirësohen, por ju mungon mbështetja në këtë drejtim. Ata edhe janë aktiv në trajnim, por pyetja

Figura 6: Shkalla në % e kënaqshmërisë dhe besimit të mësimdhënësve për përfshirjen e tyre në programet e trajnimit

Në përgjithësi, jam i/e kënaqur me procesin e përfshirjes së mësimdhënësve në trajnimet që...

Unë jam i/e motivuar që të marr pjesë vazhdimisht në trajnime dhe forma tjera të...

Unë besoj se drejtori i shkollës i respekton kriteret e kërkuara për përfshirjen e mësimdhënësve në...

Unë besoj se procesi i përfshirjes së mësimdhënësve në trajnime që organizohen nga...

Unë besoj se procesi i përfshirjes së mësimdhënësve në trajnimit që organizohen nga...

34.7

9.5

26.4

23.5

27.3

37.6

6.6

39.3

53.3

43

27.7

83.9

34.3

23.2

29.7NeutralNuk pajtohem Pajtohem

54


është sa mund të jenë aktivë kur të kthehen në shkollë, pas trajnimit. A kanë hapësirë të ndikojnë tek kolegët për ndryshimin e praktikave, apo duhet të integrohen sërish në mjedisin ku nuk ka shumë interesim për ndryshime, siç ndodhë në shumë shkolla”.61

“Në rastet kur ka udhëheqje arsimore të suksesshme dhe efektive në nivel shkolle, nuk mungon as motivimi nga mësimdhënësit për të marrë pjesë në trajnime dhe në shkëmbimin e përvojave të trajnimeve me kolegë në nivel shkolle”.62

“Mësimdhënësit janë të interesuar për përfshirje në trajnime dhe aktivitete të tjera të zhvillimit profesional, por ndihen të lodhur nga trajnimet, sidomos nga trajnime që organizohen në fundjavë, të shtunave dhe të dielave”.63

Përfshirja e mësimdhënësve në trajnime dhe ofrimi i modaliteteve dhe formave rë ndryshme të ZHPM, mbeten sfida për MASHT, DKA dhe Shkollat, të cilat duhet adresuar.

61 Intervistë me një përfaqësues të ofertuesve të trajnimeve, e realizuar më 8 mars 2019.62 Intervistë me një përfaqësues të ofertuesve të trajnimeve, e realizuar më 6 mars 2019.63 Nga diskutimi me drejtorët e shkollave, të realizuar me 5 mars 2019.64 Buxheti për vitin 2019 i referohet Ligjit të Buxheti i Republikës së Kosovës i vitit 2019, përkatësisht planit të buxhetit për vitin 2019 -

Nënprogrami: Trajnimi i mësueseve.

9.3 Financimi i zhvillimit profesional të mësimdhënësveNë kuadër të PSAK 2017-2021 parashihet të ndërtohet një sistem i qëndrueshëm i zhvillimit profesional të mësimdhënësve në funksion të realizimit të reformës arsimore përmes hartimit të planit vjetor dhe planit të KASH për financimin e ZHPM, ndër të tjera. MASHT planifikimin e buxhetit e bën në baza vjetore, mirëpo nuk ka një plan të veçantë për financimin e zhvillimit profesional të mësimdhënësve që e ndan për ofertuesit e trajnimeve dhe për programet prioritare të përcaktuara nga MASHT. I gjithë buxheti planifikohet për zërin buxhetor, përkatësisht nënprogramin “Trajnimi i mësuesve”, në të cilin përfshihet i tërë sistemi i licencimit të mësimdhënësve.

Buxheti vjetor i shpenzuar për trajnim të mësimdhënësve 2011-2017 është pasqyruar në raportin e PSAK-ut për vitin 2017. Gjatë vitit 2017 është dyfishuar buxheti për trajnim të mësimdhënësve krahasuar me vitin para-prak. Figura 7 pasqyron buxhetin vjetor për trajnim të mësimdhënësve 2011-2019.64

Nga analiza e buxhetit mund të vërehen dallime të theksuara në buxhetin e ndarë nga MASHT gjatë periudhës 2016 - 2018. Në këtë drejtim, nuk ka argumente të raportuara për rritjen e buxhetit në vitin 2017 kundrejt buxhetit të vitit 2016, ose për zvogëlimin e buxhetit në vitin 2018 kundrejt buxhetit të vitit 2017. Rritja në vitin 2017, mund të supozohet të jetë e ndërlidhur me fillimin e zbatimit të PSAK 2017-2021, ndërsa zvogëlimi i buxhetit për vitin 2018, mund të supozohet të jetë e ndërlidhur me faktin se këtë vit janë planifikuar më pak trajnime. Sipas raportit të vlerësimit të PSAK-ut për vitin 2018, në vitin 2018, 23.2% e mësimdhënësve të arsimit parauniversitar ishin të përfshirë në programe të ndryshme të trajnimit, kundrejt 39% sa ishin të përfshirë në vitin 2017. Mirëpo, sipas raportit të njëjtë, përfshirja e mësimdhënësve në trajnime në vitet 2016

55


dhe 2017 është e barabartë 39%, ndërsa dallimet në ndarjen dhe shpenzimet e buxhetit për trajnime në këto dy vite janë relativisht të larta.65

Sipas zyrtarëve të Divizionit për ZHPM, buxheti i planifikuar për ZHPM shpenzohet edhe nga sektorët tjerë në MASHT që ofrojnë trajnime edhe pse nuk kanë përgjegjësi ofrimin e trajnimeve. Po ashtu sipas zyrtarëve të Divizionit për ZHPM, buxheti i planifikuar për ZHPM shpenzohet edhe për aktivitete që nuk lidhen me ZHPM. Shpenzimi i buxhetit për aktivitete që nuk ndërlidhen me ZHPM, përbën një sfidë për menaxhimin e buxhetit sipas qëllimit të ndarjes. Vazhdimi i shfrytëzimit të buxhetit të trajnimeve për qëllime të tjera, mund të ndikojë edhe në zvogëlimin e tij ne vitet vijuese, prandaj kërkohet një planifikim i hollësishëm i buxhetit dhe shpenzimi i tij sipas qëllimit të ndarjes.

Nga analiza e buxhetit të planifikuar dhe të shpenzuar nga MASHT për nënprogramin “Trajnimi i mësue-seve”, për dy vitet e fundit, vërehen dallime në mes të planifikimit dhe shpenzimeve të buxhetit për trajnime. Raportet vjetore të buxhetit të planifikuar dhe të shpenzuar në baza vjetore, tregojnë se në vitet 2017 dhe 2018 nuk është shpenzuar i gjithë buxheti i planifikuar. Kur kemi parasysh edhe faktin se buxheti shpenzohet edhe nga sektorët e tjerë në MASHT për aktivitete që nuk ndërlidhen me ZHPM, atëherë mund të konstatohet se buxheti për ZHPM nuk planifikohet dhe menaxhohet në mënyrën e duhur.

65 Buxheti i vitit 2019, pasqyron planifikimin për këtë vit.

Figura 7: Buxheti vjetor për trajnimin e mësimdhënësve 2011-2019 në EUR

2011

966,849

847,337

704,062 690,692

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 201965

487,780

372,159

662,889

356,071432,291

56


Tabela 5: Shuma e buxhetit vjetor të MASHT-it të planifikuar dhe shpenzuar për trajnimin e mësimdhënësve në vitet 2017 dhe 2018

Buxheti

Periudha kohore

2017 2018 2019

Shuma e planifikuar e buxhetit vjetor

705,291.00ё 381,090.56ё 432,291ё66

Shuma vjetore e buxhetit të shpenzuar

662,889.13ё67 356,071.72ё68

Në raportin vjetor statistikor me tregues arsimorë 2017/2018, zyra e SMIA-së në MASHT, pasqyrohen edhe shpenzimet publike në arsimin paraunivesitar, por jo edhe shpenzimet vjetore specifike për zhvillimin profe-sional të mësimdhënësve. Sipas raportit të SMIA-së të publikuar në dhjetor të vitit 2017, shpenzimet publike në arsimin parauniversitar për kokë nxënësi janë rreth 610 EUR për vitin 2017. Nëse buxhetin e shpenzuar për ZHPM në vitin 2018 (356,071.72 EUR) e krahasojmë me numrin e mësimdhënësve në vitin shkollor 2017/2018, rezulton që shpenzimet publike për ZHPM në shërbim për kokë mësimdhënësi janë rreth 15.29 EUR për vitin 2018. Nëse e krahasojmë me numrin e mësimdhënësve të përfshirë në trajnime në vitin 2018 (rreth 5,450 mësimdhënës apo 23.3% e mësimdhënësve që janë përfshirë në trajnime), rezulton që shpenzimet publike në ZHPM në shërbim për kokë mësimdhënësi janë rreth 65.33 EUR për vitin 2018.

66 Ligji i Buxheti i Kosovës i vitit 2019. Nënprogrami: Trajnimi i mësueseve (2019).67 Raporti i shpenzimeve i vitit 2017, nga sistemi i librave kontabël të Thesarit - Ministrisë së Financave të Kosovës, i datës 13.02.2019.

Nënprogrami: Trajnimi i mësueseve (2017).68 Raporti i shpenzimeve i gjeneruar nga sistemi i librave kontabël të Thesarit (Ministria e Financave), i datës 13.02.2019, Nënprogrami:

Trajnimi i mësueseve (2018).

57


10. Zhvillimi profesional i mësimdhënësve në nivel lokal

Me decentralizim të përgjegjësive në arsim, komunat janë përgjegjëse për trajnimin e mësimdhënësve në nivel komune, sigurimin e buxhetit për trajnimin e mësimdhënësve dhe koordinimin e trajnimeve në nivel komune, në bashkëpunim me MASHT dhe me ofertues të programeve të trajnimit. MASHT me mbështetjen e partnerëve zhvillimor, përfshirë, USAID, GIZ, Bashkimi Evropian e të tjerë, iu ofron mbështetje Drejtorive Komunale të Arsimit, në hartimin Planeve të Zhvillimit Profesional të Mësimdhënësve dhe në menaxhimin e trajnimeve në nivel të komunës. Rezultate më të prekshme janë arritur dhe raportuar nga Programi për Arsim Themelor (BEP) i financuar nga MASHT dhe USAID, ku është arritur që të themelohen 25 QNP (Qendra për Ngritje Profesionale) dhe në 22 komuna partnere të programit të BEP-it të hartohen planet trevjeçare për ngritje profesionale të mësimdhënësve.

Në kornizën e planeve komunale për ZHPM të hartuara me mbështetje të programit të BEP-it, vërehet një qasje e përafërt, me dallime të vogla në specifikat e komunave. Planet komunale për ZHPM përmbanin qël-limin, rezultatet e pritura/objektivat masat sipas objektivave, aktivitetet për çdo masë dhe planin e veprimit për realizimin e masave apo aktiviteteve kryesore. Planet komunale përqendrohen kryesisht në zhvillim pro-fesional dhe përfshijnë aktivitete të tjera përtej trajnimeve. Për shembull në Planin e Zhvillimit Profesional të Mësimdhënësve 2012-2015 në komunën e Suharekës, përveç organizimit të trajnimeve të ndryshme ishin planifikuar që të krijohen kushte për mbikëqyrjen dhe vlerësimin e zbatimit në praktikë të njohurive të fituara nga trajnimet, themelimin e ekipeve shkollore për ngritje profesionale në nivel shkolle, e të tjera. Mirëpo kjo frymë e zhvillimit profesional siç shprehen zyrtarët komunal të intervistuar nuk është arritur të jetësohet në praktikën e shkollave.

Para se të përkrahen komunat në hartimin e planeve të zhvillimit profesional të mësimdhënësve, një ekip i ekspertëve të angazhuar nga Programin për Arsim Themelor (BEP), ka vlerësuar nevojat e Drejtorive Komu-nale të Arsimit për të përmirësuar koordinimin e zhvillimit profesional të mësimdhënësve. Rezultatet e këtij hulumtimi tregojnë se komunat nuk kanë persona të caktuar që janë përgjegjës për zhvillimin profesional të mësimdhënësve, ka mungesë të informimit për përgjegjësitë e reja të komunës për zhvillimin profesional të mësimdhënësve dhe zyrtarët komunal të arsimit kanë nevojë për përkrahje profesionale në ngritjen e kapac-iteteve për menaxhimin e zhvillimit profesional në nivel të komunës.

Mbi bazën e rezultateve të studimit të lartcekur është ofruar mbështetje e komunave për themelimin e Qen-drave të Ngritjes Profesionale, vendosjen e koordinatorëve komunal për ngritje profesionale dhe hartimin

58


e planeve të zhvillimit profesional të mësimdhënësve. Nga mbështetja e ofruar, 17 komuna kanë themeluar Qendrat e Ngritjes Profesionale dhe kanë hartuar planet e zhvillimit profesional të mësimdhënësve në nivel të komunës. 69 Planet e ZHPM të hartuara nga komunat kryesisht kanë tri qëllime bazë (i) identifikimin e nevojave për zhvillim profesional në komunë; (ii) zbatimin e kompetencave në nivel komune për zhvillimin profesional të arsimit; dhe (iii) përmbushjen e qëllimit përfundimtar të secilës komunë për përmirësim të cilësisë së mësimdhënies dhe të nxënit.

Procesi i hartimit të planeve të zhvillimit profesional të mësimdhënësve në nivel komune ka filluar me vlerë-simin e nevojave për zhvillim profesional të mësimdhënësve në komunë, proces ky që është realizuar përmes një pyetësori të realizuar në shkolla për vlerësimin e nevojave të zhvillimit profesional të mësimdhënësve, i cili ka rezultuar me vlerësimin e temave sipas rëndësisë/dobisë dhe me vlerësimin e formave të zhvillimit profesional. Rezultatet nga hulumtimi i analizës së nevojave janë integruar në planin e zhvillimit profesional të mësimdhënësve në nivel të komunave. Pjesës më të madhe të planeve të zhvillimit profesional të mësim-dhënësve në komuna iu mungon kostoja financiare dhe kryesisht këto plane mbesin në suaza të mundë-sive që të sigurohen fonde të qëndrueshme për zhvillimin profesional të mësimdhënësve.70 Kjo nënkupton se zbatimi i planeve të zhvillimit profesional të mësimdhënësve në nivel të komunave është plotësisht i varur nga përkrahja e donatorëve dhe MASHT.

Me përfundimin e Programit për Arsim Themelor (BEP), planifikimi i komunave për zhvillimin profesional të mësimdhënësve dhe zbatimi i planeve, nuk ka vazhduar me qasje të njëjtë, dhe në këtë kanë ndikuar faktorë të shumtë. Nuk është arritur që të funksionalizohen pozitat komunale për koordinatorë të zhvillimit profesional të mësimdhënësve, si dhe në shumicën e komunave zyrtarët për arsim me përshkrim të detyrave të shumta janë ngarkuar edhe me këtë përgjegjësi, që në të shumtën e rasteve nuk është vlerësuar si përgjegjësi e rëndë-sishme. Një faktor tjetër është ndërrimi i emërtimeve të lidhura me këtë proces nga koordinator për ZHPM në koordinator për kurrikulë dhe tani koordinatorë për ngritje të cilësisë. Vetëm pozita e fundit është rregulluar ligjërisht me UA nr.24/2016 për sigurimin e cilësisë në arsimin parauniversitar.

Përkundër përcaktimeve ligjore se ZHPM është përgjegjësi e komunave dhe përkundër që DKA-të gjatë pro-jektit IPA 2009, Programit për Arsim Themelor (BEP) deri në vitin 2016, programit të GIZ-it, janë mbështetur për ngritjen e kapaciteteve për përmbushjen e rolit të tyre në ZHPM, kjo nuk është arritur. Disa nga të intervis-tuarit theksojnë disa çështje të rëndësishme të cilat përshkruajnë këtë situatë dhe kërkojnë vëmendje të shtuar për adresimin e tyre:

DKA-të nuk ka krijuar mekanizma të brendshëm të qëndrueshëm për ZHPM; Kapacitetet/burimet në stafin e DKA-ve nuk janë të mjaftueshme; DKA-të janë aktivizuar kryesisht kur kanë përfituar nga donatorët; MASHT ka vazhduar të sillet sikur është ofertues i trajnimeve; Mosplanifikimi i duhur i buxhetit dhe varësia financiare nga MASHT dhe donatorët; Ndikimet politike, posaçërisht në nivel lokale; e të tjera.

69 Me gjerësisht shih në ueb-faqen: http://sq.bep-ks.org/menaxhimi-i-shkollave/70 Më gjerësisht shih Planet e Zhvillimit Profesional të Mësimdhënësve në komunat e përkrahura nga USAID - Programi i Arsimit

Themelor (BEP).

59


Mbështetja ndaj komunave për të marrë rolin e tyre në fushën e arsimit, ka vazhduar dhe vazhdon. Në dy vitet e fundit (2017 dhe 2018), me përkrahjen e projektit “Rrjeti i Kosovës për Arsim dhe Punësim - KEEN”, i financuar nga Bashkimi Evropian, komunat regjionale (Prishtina, Mitrovica, Peja, Gjakova, Prizreni, Ferizaji dhe Gjilani), si dhe komuna e Dragashit dhe Suharekës, janë mbështetur në hartimin e Planeve Zhvillimore për Arsim. Zhvillimi profesional i mësimdhënësve është pjesë e të gjitha planeve komunale për zhvillimin e arsimit, diku si fushë tematike, e diku si aspekt i integruar me fusha të tjera tematike për përmirësimin e ar-simit. Ky zhvillim përbën një qasje të re të komunave për të marrë rolin e tyre që kanë në fushën e zhvillimit profesional të mësimdhënësve.

Megjithatë, siç është theksuar prej zyrtarëve arsimor të tri DKA-ve të intervistuar, përkundër suksesit të arri-tur në hartimin e planeve zhvillimore, operacionalizimi i këtyre planeve në plane vjetore të veprimit, sigurimi i buxhetit të nevojshëm për realizimin e masave të lidhura me ZHPM, kapacitetet njerëzore në DKA për menaxhimin e ZHPM, kanë ngecje dhe sfidojnë arritjen e objektivave dhe përmbushjen e rolit të DKA-ve për ZHPM. Një përjashtim në këtë drejtim është komuna e Prishtinës, ku DKA në vitin 2018 ka themeluar ekipin profesional për mbështetje dhe zhvillim profesional të mësimdhënësve, i cili bashkëpunon me institucionet edukativo-arsimore dhe organizon punëtori me mësimdhënës në mbështetje të zbatimit me sukses të kurri-kulës së re.

Iniciativat për themelimin e ekipeve komunale për të mbështetur reformën kurrikulare dhe zhvillimin profe-sional të mësimdhënësve kanë vazhduar edhe në disa komunat tjera, si në Pejë, Prizren, Shtime, Kamenicë, e të tjera. Në strukturën dhe përgjegjësitë e këtyre ekipeve ka dallime në rolin e përcaktuar, në mbështetje të bazës ligjore me rastin e themelimit të tyre, në rregullimin e pozitave, e të tjera. Për këtë qëllim, nevojitet përkrahje e drejtëpërdrejtë e MASHT-it për komunat në procesin e themelimit dhe konsolidimit të këtyre ekipeve, në mënyrë që ato të jenë funksionale dhe të përmbushin rolin e tyre edhe në proceset që lidhen me ZHPM.

Ngjashëm me MASHT, edhe DKA-të janë angazhuar shumë pak në informimin e shkollave dhe mësim-dhënësve për rolin e tyre në ZHPM dhe në mënyrë të veçantë në analizën e nevojave për zhvillim profesional, prioritizimin dhe informimin e mësimdhënësve për fushat tematike dhe programet e ZHPM që mbështeten nga komuna. Mungesa e analizës së nevojave nga DKA për ZHPM, por edhe nga shkolla, si dhe mungesa e in-formimit për prioritetet e komunës për zhvillim profesional të mësimdhënësve në nivel komune, janë tregues të qartë së komunat janë larg marrjes së rolit të tyre ligjor që kanë për ZHPM.

Studimi më mësimdhënës, tregon se mbi 78% e mësimdhënësve të përfshirë në këtë studim, nuk kanë marrë pjesë asnjëherë në analizën e nevojave për zhvillim profesional të tyre, ndërsa mbi 80% nuk janë të informuar me prioritetet e komunës së tyre për zhvillim profesional të mësimdhënësve në nivel komune.

60


Sipas përfaqësuesve të DKA-së, fakti që mungojnë analizat e nevojave për zhvillim profesional të mësim-dhënësve në nivel komune dhe angazhimi i qëndrueshëm dhe me prioritete të qarta në nivel komune për ZHPM, paraqesin dëshmi për rolin në ZHPM dhe mundësitë e tyre me kapacitete të kufizuara njerëzore dhe financiare për të përmbushur këtë rol, të cilin e vlerësojnë lartë. Njëri nga zyrtarët e arsimit në DKA, shprehet si në vijim:

“Buxheti për trajnime ishte dashtë t’u ndahet komunave që disa vite, kjo nuk po ndodhë dhe kjo po ndikon në mosrealizimin e planeve të zhvillimit profesional të mësimdhënësve me bazë në shkollë dhe planeve komunale. Si rrjedhojë e kësaj, aktualisht trajnimet orientohen nga MASHT-i dhe shpeshherë nuk përkojnë me nevojat reale për ZHPM dhe nuk sigurojnë gjithëpërfshirje. Kryesisht ZHP në Kosovë ndodhë pa ndonjë planifikim të mirëfilltë dhe të strukturuar, si dhe orientohet kryesisht nga projektet e ndryshme të donatorëve të ndryshëm”.71

Në përgjithësi komunat nuk qëndrojnë mirë edhe me bazën e të dhënave për përfshirjen e mësimdhënësve në trajnime të njohura në sistemin e licencimit të mësimdhënësve. Në pyetjen tonë drejtuar zyrtarëve arsimor

71 Intervistë me një përfaqësues të DKA-ve, e realizuar më 1 mars 2019.

Tabela 6: Përfshirja e mësimdhënësve në analizë të nevojave për ZHP dhe informimi me prioritetet e komunës për ZHPM

Unë kam marrë pjesë në analizën e nevojave për zhvillim profesional të mësimdhënësve.

Kërkesat/pyetjet për mësimdhënës PO JO

A jeni i/e informuar me prioritetet e komunës tuaj për zhvillim profesional të mësimdhënësve në nivel komune?

21,9 78,1

19,8 80,2

61


të përfshirë në këtë studim, se si qëndron komuna e juaj me përfshirjen e mësimdhënësve në trajnime dhe a është arritur që të mbulohet përfshirja e mësimdhënësve në trajnime me qëllim të plotësimit të 100 orëve të trajnimit nga viti 2013, si dhe sa % e mësimdhënësve në këto 5 vitet e fundit kanë arritur t’i plotësojnë 100 orë të ZHPM, kemi pranuar përgjigje se në vitet 2013-2016 përfshirja e mësimdhënësve në trajnime ka qenë shumë më e lartë, mirëpo nuk dihet për numrin e mësimdhënësve që në pesë vitet e fundit kanë arritur së paku 100 orë të zhvillimit profesional.

Sa më sipër, mund të kuptohet se DKA-të përballen me vështirësi në përmbushjen e rolit të tyre për ZHPM, përfshirë analizën e nevojave, planifikimin e ZHPM, përcaktimin e prioriteteve në nivel komune, sigurimin dhe ndarjen e buxhetit për ZHPM, përfshirë edhe buxhetin për shkolla, si dhe menaxhimin e bazës së të dhënave për përfshirjen e mësimdhënësve në trajnime dhe aktivitete të tjera të ZHP.

62


11. Zhvillimi profesional i mësimdhënësve me bazë në shkollë

72 Udhëzimi Administrative nr. 23/2016 Planin Zhvillimor të Shkollës dhe Planin Zhvillimor Komunal për Arsim. https://masht.rks-gov.net/uploads/2016/12/rotatedpdf90.pdf

Me legjislacionin në fuqi, çdo shkollë në Kosovë duhet të hartojë planin zhvillimor të shkollës dhe planin vjetor të shkollës, në të cilat vëmendje e veçantë në planifikimin shkollor duhet t’i kushtohet zhvillimit profe-sional të mësimdhënësve.72

Qasja e zhvillimit profesional me bazë në shkollë është relativisht e re për shkollat në Kosovë. Kjo qasje është promovuar në masë të madhe nga Programi për Arsim Themelor (BEP) në vitet 2012-2016, mbështetur në cakun e tetë të objektives së zhvillimit profesional të mësimdhënësve në kuadër të Planit Strategjik të Arsimit në Kosovë 2011 – 2016, sipas së cilës ishte planifikuar që deri në fund të vitit 2016 të krijohen mekanizmat për zhvillimin profesional me bazë në shkollë për të siguruar qëndrueshmëri të trajnimeve brenda shkollave.

Bazuar në këtë synim të PSAK 2011-2016, USAID dhe KEC së bashku me MASHT kanë zhvilluar Kornizën për zhvillim profesional me bazë në shkollë, e mbështetur në parimin që sistemi i ngritjes profesionale të mësimdhënësve duhet të jetë më i thjeshtë, më lehtë i realizueshëm, më pak burokratik, më efikas dhe i qën-drueshëm.

Bazuar në këtë kornizë, Programi për Arsim Themelor (BEP) ka hartuar kursin për fasilitator shkollorë në bazë të të cilit janë trajnuar 1,641 fasilitator shkollorë të cilët kanë ofruar kurse dhe programe trajnuese të BEP-it në nivel shkolle. Vlen të theksohet se trajnimet me bazë në shkollë me përfundimin e programit të BEP-it, në masë të madhe janë minimizuar dhe ofrohen në një numër të shkollave, ku fasilituesit shkollorë kanë arritur ndikim tek kolegët dhe në ato shkolla ku menaxhmenti i shkollës është i përkushtuar në këtë fushë.

Korniza për zhvillim profesional me bazë në shkollë është pilotuar nga programi BEP në 12 shkolla dhe është dërguar për aprovim në MASHT, mirëpo akoma nuk ka marrë aprovim formal. Përfundimi i këtij dokumenti është përfshirë edhe në projektin ESIP, me qëllim të harmonizimit të këtij dokumenti me Kornizën Strategjike për Zhvillimin e Mësimdhënësve (2017).

63


Në vitin 2014 nga programi BEP dhe Qendra për Arsim e Kosovës, është zhvilluar kursi/programi “Koor-dinimi i zhvillimit profesional me bazë në shkollë”, i cili është akredituar nga MASHT si program plotësues. Programi “Koordinimi i zhvillimit profesional me bazë në shkollë” është konceptuar për t’u ofruar trajnime për koordinatorët për zhvillim profesional në qendrat për zhvillim profesional, për koordinatorët shkollorë të zhvillimit profesional të mësimdhënësve dhe anëtarët tjerë te ekipit shkollor për zhvillim profesional të më-simdhënësve.73 Me mbështetje nga BEP, është ofruar mbështetje fillestare në vendosjen e koordinatorëve për zhvillim profesional me bazë në shkollë. Përkundër nevojës për të shtrirë këtë program në të gjitha shkollat, MASHT dhe DKA nuk e kanë përcaktuar me prioritet financimin e zbatimit të këtij programi dhe kjo ka ndi-kuar që programi të mos jetë në listën e programeve që mbështetet nga MASHT dhe DKA.

Ndërkohë, me fillimin e pilotimit të kurrikulës, MASHT filloj me përcaktimin e koordinatorëve për kurrikulë në shkollë të cilët kishin përgjegjësi të koordinonin edhe zhvillimin profesional. Më vonë, MASHT vendosi për riemërtimin e këtyre pozitiave si koordinatorë të cilësisë në shkollë. Nëse përmbushët roli i koordina-torëve për sigurimin e cilësisë në nivel shkolle, mund të ketë përparime edhe në vendosjen në binarë të zhvil-limit profesional të mësimdhënës me bazë në shkollë, e cila është një nga pesë fushat e cilësisë së performancës së shkollës dhe të cilat janë tregues i vetëvlerësimit të performancës së shkollës dhe vlerësimit të jashtëm të shkollës. Vlerësimi i performancës në fushën e zhvillimit profesional të mësimdhënësve do të përqendrohet në aspektet si në vijim:

• hetimin dhe vlerësimin e formave të zhvillimit profesional të mësimdhënësve me qëllim të identifikimit dhe përcaktimit të shkallës së qëndrueshmërisë; relevancës dhe ndikimit të tyre,

• zhvillimin e kompetencave të nxënësve; dhe

• përmirësimin e performancës së shkollës.

Dy aspekte të tjera me rëndësi për vlerësimin e aktiviteteve të ZHPM, në shkollë, janë shkalla e përkrahjes së mësimdhënësve nga ana e menaxhmentit dhe shkalla e zhvillimit profesional në bazë të nevojave personale dhe planeve individuale zhvillimore të mësimdhënësve. Të gjitha këto, në suaza të një qasjeje koherente dhe të harmonizuar me misionin dhe objektivat zhvillimore të shkollës.74

Përvojat e para të vlerësimit të performancës së shkollës, tregojnë se shkollat kanë gatishmëri më të madhe për të iu përkushtuar zhvillimit të cilësisë së shkollës, por kur i referohen zhvillimit profesional të mësimdhënësve me bazë në shkollë, më shumë përshkruajnë llojet e trajnimeve dhe numrin e orëve të trajnimit që kanë nd-jekur mësimdhënësit, se sa përqendrimin rreth një sistemi aktivitetesh, përdorimit të përvojave dhe të reflek-timit për të treguar mësimet nga trajnimet dhe format tjera të zhvillimit profesional dhe për të përmirësuar mësimdhënien dhe të nxënit.75

73 http://kec-ks.org/ëp-content/uploads/2016/04/064.-Koordinimi-i-ZHP-me-baze-ne-shkolle.pdf 74 Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë & Instituti Pedagogjik i Kosovës. (2016). Korniza e sigurimit të cilësisë së perfor-

mancës së shkollës në Kosovë. IPK, Prishtinë. F. 11 http://ipkmasht.rks-gov.net/kriteret-dhe-treguesit-e-cilesise-se-performances-se-shkolles

75 Më gjerësisht, shih raportin e studimit nga: Mehmeti, S., Boshtrakaj,L., Bytyqi,L., Zylfiu, H.& Potera, I. (2018). Përvojat e para në vlerë-simin e performancës së shkollës në Kosovë.

64


Kjo argumentohet edhe me qëndrimet e mësimdhënësve të përfshirë në këtë studim, lidhur me informimin e tyre për zhvillim profesional me bazë në shkollë dhe përfshirjen e tyre në ndonjë aktivitet për zhvillim pro-fesional me bazë në shkollë. Rreth 53% e mësimdhënësve shprehen se nuk janë të informuar me mundësitë e shkollës për zhvillim profesional me bazë në shkollë. Rreth 43% e mësimdhënësve shprehen se asnjëherë nuk kanë marrë pjesë në ndonjë aktivitet për zhvillim profesional me bazë në shkollë, 26% kanë marrë pjesë vetëm një herë, rreth 12% kanë marrë pjesë në dy aktivitete, ndërsa rreth 17% e mësimdhënësve të përfshirë në këtë studim kanë marrë pjesë në tri e më shumë aktivitete për zhvillim profesional me bazë në shkollë. Të dhënat lidhur me përfshirjen e mësimdhënësve në ndonjë aktivitet për zhvillim profesional të mësim-dhënësve, pasqyrohen në figurë në vijim.

Figura 8: Pjesëmarrja e mësimdhënësve në aktivitetet për ZHPM me bazë në shkollë (në përqindje)

Asnjëherë

42.6

2 herë

11.6

4 herë

1.7

5+ herë

8.7

3 herë

8.3

1 herë

26

65


Pjesëmarrja e ulët e mësimdhënësve në aktivitetet për zhvillim profesional me bazë në shkollë, reflektohet edhe në qëndrimet e mësimdhënësve për pjesëmarrjen e tyre në analizën e nevojave për zhvillim profesional të mësimdhënësve, diskutimet për programet e trajnimit të mësimdhënësve dhe në hartimin e ndonjë pro-grami të trajnimit për mësimdhënës.

Unë kam marrë pjesë në hartimin e një programi të trajnimit për mësimdhënës

Unë kam marrë pjesë në diskutimet për programet e trajnimit të mësimdhënësve

Unë kam marrë pjesë në analizën e nevojave për zhvillim profesional të mësimdhënësve

Po Jo

Figura 9: Pjesëmarrja e mësimdhënësve në analizën e nevojave për ZHPM

15.3 84.7

31.4 68.6

21.9 78.1

66


Sipas drejtorëve të shkollave, pjesëmarrës në fokus grup, fakti që shkollat nuk e kanë buxhetin e ndarë për zhvillim profesional me bazë në shkollë, kufizon mundësitë e tyre për ta ushtruar rolin udhëheqës që kanë në këtë fushë. Për më shumë, ata theksojnë që janë sfiduar edhe në organizimin e aktiviteteve për zhvillim profe-sional me bazë në shkollë që nuk janë programe trajnuese të akredituara nga MASHT, pasi që mësimdhënësit kërkojnë certifikata që njihen në sistemin e licencimit të tyre, ndërsa MASHT nuk ka zhvilluar ndonjë model të certifikimit me bazë në shkollë. Edhe kjo situatë e përshkruar nga drejtorët e shkollës, tregon qartë se zhvil-limi profesional i mësimdhënësve në Kosovë është i përqendruar vetëm në trajnime dhe punëtori të lidhura me programet e akredituara që shpien në certifikata të njohura nga MASHT për sistemin e licencimit.

Sipas drejtorëve të shkollave, në përgjithësi, mësimdhënësit janë të interesuar për përfshirje në trajnime dhe aktivitete të tjera të zhvillimit profesional, por ndihen të ngarkuar nga trajnimet që organizohen në fundjavë. Sipas tyre, një pjesë e madhe e mësimdhënësve shprehën gatishmëri për të marrë pjesë në trajnime kur duhet të vijnë në shkollë dhe nuk ka proces të rregull mësimor, në ditët kur nxënësit janë në pushime, në mënyrë që të jenë në gjendje t’i përkushtohen trajnimit me më shumë vëmendje.

76 Projekti për përmirësimin e sistemit të arsimit. Konkursi për projekt-propozime të granteve shkollore, 31.10.2017. https://masht.rks-gov.net/banka-boterore-1

77 Sipas përshkrimit në uebfaqën e Qendrës për Arsim të Kosovës, në cilësisë e partenrit të përzgjedhur nga MASHT për zbatimin e këtij projekti. Më gjerësisht, shih: http://www.kec-ks.org/projects/grantet-per-zhvillimin-e-shkollave

11.1 Zhvillimi profesional me bazë në shkollë – pjesë e granteve për zhvillimin e shkollave

Qeveria e Kosovës ka marrë kredi nga Banka Botërore për të zbatuar Projektin për Përmirësimin e Sistemit të Arsimit në Kosovë (ESIP) i cili ka për qëllim të mbështetë reformat në sektorin e arsimit të Kosovës. Granti për Zhvillimin e Shkollës (GZHSH) është nënkomponent i projektit ESIP i cili zbatohet nga Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) ndërmjet Qendrës për Arsim të Kosovës (KEC).

Qëllimi i këtyre granteve është forcimi i kapaciteteve të shkollave për të planifikuar dhe për t’i menaxhuar mjetet, si dhe për ta promovuar angazhimin qytetarë përmes pjesëmarrjes së mësimdhënësve, prindërve dhe komunitetit në planifikimin, zbatimin dhe monitorimin e aktiviteteve të shkollës.76 Projekti synon: (i) të zh-villojë sistemin e planifikimit të zhvillimit të shkollës; (ii) të mbështetë shkollat e përzgjedhura për përgatitjen dhe zbatimin e planeve zhvillimore të shkollave (PZHSH) dhe ofrimin e trajnimeve për menaxhim, planifikim dhe vetëvlerësim; dhe (iii) të ofrojë financimin e granteve të zhvillimit të shkollave sipas kritereve për shkollat e përzgjedhura dhe për shkollat konkurrente.

Në këtë fazë të projektit, janë përzgjedhur 140 shkolla fillore dhe të mesme të ulëta (klasat 0-9), të cilat nuk kanë përfituar grante në kuadër të projektit të mëparshëm për zhvillimin institucional të arsimit, dhe të cilat do të mund të përfitojnë grante pa konkurs në kuadër të metodës me përzgjedhje. Grantet për zhvillimin e shkollës do të ndërlidhen, për aq sa është e mundur, me reformat aktuale, si me trajnimin e mësimdhënësve për të mbështetur procesin e certifikimit apo të vlerësimit të nxënësve.77

67


Zbatimi i granteve shkollore në kuadër të projektit ESIP, përkatësisht aspektit që lidhet me zhvillimin profe-sional të mësimdhënësve është sfiduar në masë të madhe, për shkak të faktorëve, si në vijim:

Pamundësisë së shkollave që të përcaktohen për programet e trajnimit që ofrohen nga KEC dhe GIZ, meqenëse këto dy organizata janë zbatuese të granteve shkollore në kuadër të projektit ESIP. Në anën tjetër, këto dy organizata kanë numrin më të madh të programeve trajnuese dhe kërkesat e shkollave në masë të madhe janë për këto dy organizata;

Disa programe të hartuara nga partnerë të ndryshëm si me projektin IPA 2009, Projektin e Binjakëzimit, e të tjera, nuk ofrohen më për shkak të përfundimit të afatit të akreditimit dhe për shkak se MASHT nuk ka ofruar mundësi që këto programe të ofrohen nga ofertues të tjerë të trajnimeve;

Pakujdesia e shkollave në përzgjedhjen e programeve, pa kontaktuar ofertuesit dhe pa u siguruar që pro-gramet janë aktive dhe mund të ofrohen në kuadër të projektit për grantet shkollore.

Ekziston një konsensus në mesin e drejtorëve të shkollave, pjesëmarrës në fokus grup, se janë ndodhur në situata që të mos mund të përzgjedhin programe dhe ofertues cilësor të trajnimeve në kuadër të përfitimeve nga grantet shkollore për zhvillim profesional të mësimdhënësve. Projekti për Përmirësimin e Sistemit të Ar-simit në Kosovë (ESIP) është kredi nga Banka Botërore dhe vet titulli i projektit ka adresë të qartë, që i takon MASHT-it që të krijojë mekanizma që mundësojnë që shkollat të kenë qasje në programe dhe ofertues cilësor, t’i mbështesë shkollat dhe të përcaktojë programet prioritare që i kontribuojnë ngritjes së cilësisë së mësim-dhënies dhe nxënies.

Kufizimi i shkollave nga projekti ESIP, që të përzgjedhin programet e trajnimit vetëm nga Katalogu i pro-grameve të akredituara nga MASHT për zhvillim profesional të mësimdhënësve dhe udhëheqësve të arsimit, përbën një sfidë tjetër për zhvillimin e kulturës së ZHP me bazë në shkollë, dhe bie ndesh me dispozitat ligjore për ZHPM në UA për sistemin e licencimit të mësimdhënësve, sipas të cilit deri në vitin 2021, nga shkolla 30% plotësohen kërkesat për ZHPM, nga viti 2021 shkolla 50% plotëson kërkesat për ZHPM.

68


12. Sigurimi i cilësisë së programeve të trajnimit

12.1 Monitorimi dhe vlerësimi i trajnimeve dhe programeve trajnuese

78 Më gjerësisht shih formularin e publikuar në: https://masht.rks-gov.net/publikimet?page=2

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë është përgjegjëse për hartimin e standardeve për sigurimin e cilësisë dhe krijimin e mekanizmave për zbatimin e zhvillimit profesional të mësimdhënësve. Në formularin e aplikimit për programe të trajnimit për mësimdhënës dhe punëtorë arsimor, të përgatitur nga MASHT, janë përcaktuar dy kërkesa për ofertuesit e programeve të trajnimit që deri diku adresojnë kërkesat për sigurim të cilësisë të programeve të trajnimit: (i) Sigurimi i cilësisë së programit të trajnimit; dhe (ii) Shtrirja e pro-gramit të trajnimit.78 Në kuadër të këtyre kërkesave, kërkohet nga ofertuesit që të përshkruajnë metodologjinë e mentorimit, vlerësimit dhe certifikimit të pjesëmarrësve dhe trajnerëve, metodologjinë e monitorimit dhe vlerësimit të trajnimit, numrin e grupeve që do të trajnohen në fazën e parë, pas aprovimit të programit dhe numri i vijuesve në një grup.

Kjo ka ndikuar që vlerësimet për aprovimin e programeve të trajnimeve të realizohen në bazë të këtyre kërke-save. Mirëpo, MASHT nuk ka përgatitur një sistem të mirë angazhimit të ekspertëve dhe bashkëpunëtorëve profesional në vlerësimin e programeve trajnuese. Në vitet e fundit kryesisht vlerësimin e kanë realizuar komi-sionet nga përbërja e KSHLM, ndërsa aprovimin e ka bërë MASHT në bazë të rekomandimeve të komision-eve. Po ashtu, MASHT nuk ka ndjekur praktika të monitorimit dhe vlerësimit të programeve të trajnimit që ofrohen nga ofertuesit. Kjo kryesisht është realizuar me vizita ad-hoc nga zyrtarët e DZHPM apo nga inspek-torët arsimor.

Me legjislacionin në fuqi, Inspektorati i Arsimit në Kosovë, është mekanizëm i MASHT-it për sigurim të cilë-sisë në arsimin parauniversitar, duke përfshirë edhe mbikëqyrjen e sigurimit të cilësisë për zhvillim profesion-al të mësimdhënësve. Një nga detyrat e inspektoratit pedagogjik është të rekomandojë masa për përmirësim, duke përfshirë trajnimin për mësimdhënës dhe ndryshimet në qasjet pedagogjike. Deri me tani, inspektorati i arsimit nuk ka përgatitur ndonjë raport të veçantë lidhur me mbikëqyrjen e trajnimeve, në faza të caktuara, veçanërisht gjatë trajnimeve për kurrikulë, ka mbështetur MASHT-in në organizimin e trajnimeve dhe ka monitoruar trajnimet për kurrikulë.

69


Përveç formularëve të aplikimit dhe vlerësimit të aplikacioneve për programet e trajnimit, MASHT nuk ka zhvilluar instrumente standarde për monitorim, vlerësim dhe raportim të programeve të trajnimit, që do të lehtësonin krijimin e raporteve përmbledhëse për këtë komponentë. Por, kërkon nga ofertuesit që të vlerëso-jnë trajnimet dhe të raportojnë për ecurinë dhe rezultatet e trajnimeve. Shumica e raporteve janë tejet pozitive dhe mbështeten kryesisht në vlerësimet e vijuesve. Siç shprehet një nga ekspertët e intervistuar:

“Në përfundim të secilit program, pjesëmarrësit e vlerësojnë cilësinë e trajnimit dhe rëndom notat sillen në mes të 4.5 dhe 5.79 Kjo kërkon që vlerësimet për trajnimet të dalin përtej vlerësimeve vetëm nga pjesëmarrësit e tra-jnimeve”.

Disa nga ofertuesit e trajnimeve ndjekin praktika të ndryshme të monitorimit, vlerësimit dhe raportimit të programeve dhe përvojave të trajnimit. GIZ përdorë disa instrumente për monitorimin dhe vlerësimin e tra-jnimeve, si: (i) para testi dhe post testi; (ii) fletëvlerësimi për vëzhgimin gjatë trajnimit; (iii) fletëvlerësimet e trajnimit nga pjesëmarrësit; dhe (iv) fletëvëzhgimi në orë mësimore. GIZ në këtë proces, kryesisht angazhon bashkëpunëtorë të jashtëm apo partnerë që kanë përvojë në monitorimin e trajnimeve.80

Përvoja të ngjashme ndjekin edhe ofertuesit tjerë, me përjashtim të para testeve dhe testeve për vijuesit e programeve të trajnimit. Testet me qëllim certifikimin e pjesëmarrësve për trajnerë, ka filluar t’i aplikojë edhe MASHT në programin për kurrikulë.

Në përgjithësi, ka mungesë të vlerësimeve të programeve të trajnimit, sepse këto vlerësime janë të shtrenjta, por MASHT mund ta realizoj këtë qoftë përmes Insitutit Pedagogjik të Kosovës apo duke ndarë mjete për këtë qëllim.81 Në mënyrë të veçantë ka mungesë të vlerësimeve për zbatimin e përvojave dhe mësimeve të trajni-meve në praktikën e mësimdhënies dhe nxënies.

Në përgjithësi, ekziston një konsensus në mesin e të intervistuarve të përfshirë në këtë studim, se njohuritë dhe shkathtësitë e përfituara nga programet e ndryshme të trajnimit nuk zbatohen në masë të duhur në prak-tikat e punës në klasë, ose, pas një periudhe të caktuar kohore, mësimdhënësi i kthehet praktikave të vjetra. Kjo vlerësohet se ndodhë për shkak të mungesës së mbështetjes që duhet ta ofrojë sistemi dhe në mënyrë të veçantë shkollat, sepse një gjë e tillë nuk mund të pritet nga ofertuesit e trajnimeve.

Qendra për Arsim e Kosovës ka realizuar dy vlerësime të programit MKLSH. Raportet tregojnë se ekziston një dallim i ndjeshëm në perfomancë në mes të mësimdhënësve që kanë kaluar nëpër këto programe dhe mësim-dhënësve që nuk janë trajnuar. Në raportin e vlerësimit të jashtëm janë nxjerrë disa konkluzione që tregojnë se programi i MKLSH ka ndikuar pozitivisht në mësimdhënie dhe mësimnxënie, ka ndikuar pozitivisht edhe në praktikat e trajnimeve tjera, si dhe në zhvillimin e programeve tjera të trajnimit, ku është përdorur metod-ologjia e punës që promovohet përmes programit të MKLSH.82

79 Intervistë me një ekspertë të arsimit, njohës i zhvillimit profesional të mësimdhënësve, e realizuar më 8 mars 2019.80 Më gjerësisht, shih raportin e GIZ-it: Raporti përmbledhës për monitorimin e aktiviteteve të zbatimit të Programit të trajnimit në

Matematikë (1-5 dhe 6-9) http://www.cdbe.info/wp-content/uploads/2015/06/Raporti-p%C3%ABrmbledh%C3%ABs-p%C3%ABr-programin-e-Trajnimit-p%C3%ABr-Matematik%C3%AB-1-5-dhe-5-930.04.2013.pdf

81 Intervistë me një ekspertë të arsimit, njohës i zhvillimit profesional të mësimdhënësve, e realizuar më 8 mars 2019.82 Më gjerësisht, shih raportin përfundimtar të hartuar nga Péter Radó (213): The Evaluation of the Reading and Writing for Critical

Thinking Program in Kosovo.

70


Përkundër vlerësimeve pozitive për programin e MKLSH, në vitet e fundit, MASHT nuk e ka vlerësuar me prioritet ofrimin e këtij programi, rrjedhimisht janë trajnuar pak grupe të mësimdhënësve, edhe atë me ini-ciativa të disa mësimdhënësve dhe të DKA-ve, përkundër kërkesave të vazhdueshme të mësimdhënësve për përfshirje në këtë program të trajnimit.

Në dokumentin “Zhvillimi Profesional me Bazë në Shkollë” (Udhëzues për shkollat, DKA-të dhe MASHT), janë ofruar hollësi për monitorimin e zhvillimit profesional në shkollë, nga shkolla, ofertuesit dhe mekanizmat e MASHT-it, si dhe hollësi të tjera për verifikim të ZHP dhe certifikim të vijuesve. Po ashtu janë ofruar edhe hollësi për vlerësimin e trajnimeve që ofrohen me bazë në shkollë dhe nga ofertuesit e trajnimeve. Dokumenti është pilotuar me projektin BEP në vitin 2016, ka hyrë në procedura të rishikimit pas miratimit të dokumentit të Kornizës strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve (2017), mirëpo akoma nuk ka marrë aprovimin for-mal nga MASHT dhe nuk është shpërndarë në shkolla.

12.2 Monitorimi, mentorimi, vlerësimi dhe certifikimi i vijuesve dhe trajnerëve

MASHT nuk ka caktuar kritere standarde, të cilat do të duhej të respektoheshin nga të gjithë ofertuesit e pro-grameve trajnuese lidhur me kërkesat minimale për vijueshmëri të pjesëmarrësve në programet e trajnimit, llojin dhe tipet e programeve që duhet të kenë të domosdoshme monitorimin dhe mentorimin e pjesëmar-rësve, kohëzgjatjen e mentorimit në varësi të programeve, format e vlerësimit të vijuesve dhe trajnerëve dhe kriteret e vlerësimit për certifikim, e të tjera. Kjo ka ndikuar që të këtë dallime në praktikat e mentorimit, vlerësimit dhe certifikimit të vijuesve dhe trajnerëve në programe të ndryshme të trajnimit.

Në këtë mënyrë disa programe trajnuese, nuk e kanë fare komponentin e mentorimit të mësimdhënësve, ose është hequr ky komponent për shkak të kufizimeve në buxhet (siç është rasti me programin e trajnimit për kurrikulë që ofrohet nga MASHT). Vijuesit dhe trajnerët në programe të ndryshme të trajnimit janë certifi-kuar me plotësim të kërkesave për pjesëmarrje dhe me përmbushje të kërkesave për portfolio që ka përcaktuar ofertuesi. Vijuesit dhe trajnerët në disa programe të tjera të trajnimit janë certifikuar me plotësim të kërkesave për pjesëmarrje, me pjesëmarrje në testim dhe plotësim të kërkesave minimale të testit, si dhe me përmbushje të kërkesave minimale për portfolio që ka përcaktuar ofertuesi.

Komponentin e vlerësimit të vijuesve me test e hasim në programet e GIZ-it ku sipas raporteve të GIZ-t, çdo trajnim është përcjell me një para test dhe post test, për të pasur mundësinë e vlerësimit të saktë të njohurive të zhvilluara gjatë trajnimit. GIZ ka angazhuar organizata jo-qeveritare për të menaxhuar testet me vijuesit e programeve trajnuese, të cilat janë të akredituara nga MASHT.

Komponentin e vlerësimit të vijuesve dhe trajnerëve e hasim edhe në programin për kurrikulë që e ofron MASHT. Menaxhimi i testeve për pjesëmarrës dhe kandidatëve për trajnerë në programin e trajnimit për kur-rikulë është realizuar nga Divizioni për zhvillim profesional të mësimdhënësve në MASHT. Sipas zyrtarëve të këtij divizioni, numri minimal i pyetjeve në testet e organizuara për këtë program është përcaktuar nga koor-

71


dinatorët e fushave kurrikulare në MASHT, ndërsa testet janë hartuar nga mësimdhënësit kryetrajnerë, të për-zgjedhur nga koordinatorët e fushave kurrikulare në MASHT. Rezultatet e vlerësimeve që janë realizuar nga Divizioni për ZHPM në MASHT për vijues dhe trajnerë të kurrikulës janë publikuar në uebfaqën e MASHT-it dhe nga to mund të vërehet që shkalla e kaleshmërisë në pikë dallon ndërmjet fushave kurrikulare, sepse nuk ka një standard të numrit të kërkesave/pyetjeve për vlerësimin e vijuesve dhe trajnerëve.83

Sipas drejtorëve të shkollave, disa trajnerë/fasilitatorë të programeve të ndryshme, përfshirë edhe të programit për kurrikulë, përkundrejt se kanë kryer programin për trajner/fasilitator, nuk kanë arritur të tregojnë per-formancë të mirë në nxitjen dhe motivimin e mësimdhënësve për të zhvilluar njohuritë dhe shkathtësitë e mësimdhënësve në programet përkatëse dhe zbatimin e tyre në praktikat e klasës. Këtë e shprehin edhe më-simdhënësit e përfshirë në këtë studim, ku 20% e tyre kanë vlerësim të ulët për performancën e trajnerëve në programet që ata kanë ndjekur/përfunduar, rreth 35% kanë vlerësim mesatar, ndërsa rreth 45% kanë vlerësim më të lartë për performancën e trajnerëve.

Një shembull i mirë certifikimit të vijuesve dhe trajnerëve më i kompletuar dhe i vlerësuar pozitivisht është programi “Zhvillimi i mendimit kritik gjatë leximit dhe shkrimit” (MKLSH). Në manualin për standardet dhe certifikim të këtij programi, janë përshkruar në mënyrë të hollësishme kërkesat për certifikim të vijuesve dhe kërkesat për certifikim të trajnerëve të programit dhe ato janë publike për të interesuarit dhe studiuesit që merren me këtë fushë. Certifikimi në këtë program, pas përfundimit me sukses të seminarëve të tij, është i lidhur me dëshmitë e punës praktike në procesin e mësimdhënies dhe nxënies, të cilat duhet të vendosen në portfolio.84

MASHT nuk ka vendosur standardet, kushtet dhe kriteret për trajner në programet e zhvillimit profesional të mësimdhënësve që lidhen me sistemin e licencimit të mësimdhënësve. Standardet e lehtësimit të ngritjes profesionale janë hartuar nga Programi për Arsimit Themelor (BEP), ato janë integruar si pjesë e programit të trajnimit që ofrohet nga KEC. Mbi bazën e këtyre standardeve janë certifikuar të gjithë trajnerët e programeve të ofruara nga USAID dhe KEC, ku trajnerët e këtyre programeve kanë qenë të angazhuar edhe në disa pro-grame të ofruara nga MASHT, GIZ dhe IPK. Mirëpo, këto standarde nuk janë formalizuar nga MASHT, rrjedhimisht edhe nuk përdoren nga të gjithë ofertuesit për trajnimin dhe certifikimin e trajnerëve në bazë të këtyre standardeve dhe specifikave të programeve që ofrohen nga ofertues të ndryshëm. MASHT duhet të vendos standardet, kushtet dhe kriteret për trajner për trajner dhe duhet të formalizojë standardet e lehtësimit të ngritjes profesionale, në mënyrë që të përmirësohet cilësia e trajnerëve.

83 Më gjerësisht shih rezultatet e publikuara në https://masht.rks-gov.net/arsimi-parauniversitar 84 Më gjerësisht shih: http://kec-ks.org/wp-content/uploads/2016/03/Standardet-dhe-Manuali-per-certifikim.pdf

72


13. Përfundimet

Përfundimet dhe rekomandimet e nxjerra nga ky studim bazohen në gjetjet nga analiza e politikave arsimore për zhvillim profesional të mësimdhënësve, analiza e dokumenteve strategjike, studimeve dhe raporteve, të dhënave statistikore, si dhe mendimit kritik të mësimdhënësve dhe subjekteve të përfshira në këtë studim, të cilët kanë rol në zhvillimin profesional të mësimdhënësve.

Nga të gjeturat e këtij studimi kuptohet se zhvillimi profesional i mësimdhënësve në Kosovë, zë një vend të rëndësishëm në politikat arsimore dhe planet strategjike dhe ka një rol të rëndësishëm në sistemin e arsimit parauniversitar në Kosovë, duke qenë segment me kërkesa dhe kritere të veçanta për sistemin e licencimit të mësimdhënësve. Megjithatë, përkundër përpjekjeve dhe përkushtimit të MASHT-it që të ndërtohet një sistem i qëndrueshëm i zhvillimit profesional të mësimdhënësve në funksion të realizimit të reformës arsimore, gjendja aktuale dëshmon se ky sistem akoma mbetet larg të qenurit funksional për të gjithë mësimdhënësit e arsimit parauniversitar.

Për më shumë, zhvillimi profesional i mësimdhënësve mbetet ende në nivel të zhvillimit të dokumenteve dhe në nivel administrativ të zbatimit dhe nuk rezulton me ndonjë përmirësim përmbajtjesor të cilësisë së shërbimeve për ZHPM, apo të ndërrimit të qasjes së mësimdhënësve ndaj praktikës së tyre profesionale dhe zhvillimit të kompetencave të tyre lidhur me zbatimin e kurrikulës së re.

Ekspertë të kurrikulës dhe të zhvillimit profesional të mësimdhënësve vlerësojnë se reforma kurrikulare nuk zbatohet me masa afatshkurtra dhe nga mësimdhënësit nuk mund të kërkohet që të iu nënshtrohen trajni-meve për ndryshimet e vazhdueshme dhe jokonsistente. Qëllimi duhet të jetë që mësimdhënësit të përgatiten për zbatimin e çfarëdo kurrikule, dhe jo për një kurrikulë të caktuar, duke shmangur qasjen tekno-racionale ndaj profesionit. Zhvillimi profesional i mësimdhënësve duhet të marrë një kuptim më të gjerë, përtej trajni-meve dhe qasjeve formale.

Më poshtë janë dhënë përfundimet kryesore sipas fushave tematike të shtjelluara në këtë studim.

Zhvillimi i mësimdhënësve para shërbimit - MASHT me kornizën ligjore, planifikimin strategjik, doku-mentet kurrikulare, si dhe me Kornizën strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë, ka arritur që të sigurojë ndërlidhjen në mes të zhvillimit të mësimdhënësve para shërbimit dhe zhvillimit të mësim-dhënësve në shërbim. Zbatimi në praktikë i kësaj ndërlidhje mbetet sfidë, kryesisht për shkak të mos zbati-mit të Ligjit për profesionet e rregulluara, mos zbatimit të plotë të sistemit të licencimit të mësimdhënësve, ndërrimeve të shpeshta të normativave për mësimdhënës që përcaktojnë kualifikimin e mësimdhënësve për

73


lëndë/fusha kurrikulare në nivelet e arsimit parauniversitar, por edhe për shkak të mungesës së standardeve profesionale për fusha lëndore/kurrikulare për përgatitjen e mësimdhënësve para shërbimit për nivelet përkatëse të shkollimit.

Korniza ligjore për zhvillimin e mësimdhënësve në shërbim - Korniza ligjore për zhvillimin e mësim-dhënësve në shërbim ka pësuar ndryshime të shpeshta që nga fillimi i rregullimit me akte ligjore dhe poli-tika tjera arsimore. Ndryshimet kanë ndodhur për mungesë të monitorimit të zbatimit në praktikë, si dhe për mungesë të koordinimit të mirëfilltë. Përkundër që hartimi/rishikimi dhe aprovimi i akteve ligjore dhe politikave që rregullojnë zhvillimin profesional të mësimdhënësve, vlerësohet të jetë progresi më i theksuar në këtë fushë, akoma nuk është arritur që të kompletohet pakoja ligjore siç është planifikuar. Nuk është arritur që të formalizohen disa dokumente, si dokumenti që rregullon fazën e hyrjes në mësimdhënie, do-kumenti që rregullon zhvillimin profesional me bazë në shkollë, si dhe rregulloret dhe udhëzimet e veçanta për financimin e zhvillimit profesional të mësimdhënësve.

Zbatimi i sistemit të licencimit të mësimdhënësve - Përpjekjet për të konceptuar sistemin e licencimit kanë qenë të stërzgjatura. Përkundër gjithë punës që është bërë që nga fillimi i lëshimit të licencave të kar-rierës, në vitin 2010, akoma nuk është arritur të zbatohet i plotë sistemi i licencimit të mësimdhënësve. Të gjitha përgatitjet janë ndërmarr vetëm për lëshimin e licencave të karrierës, ndërsa për segmentet tjera nuk është arritur progres i duhur, përfshirë këtu segmentin për zhvillim profesional të mësimdhënësve - përm-bushjen e kërkesave për zhvillim profesional të mësimdhënësve dhe segmentin e vlerësimit të performancës së mësimdhënësve. Raportet për përfshirjen e mësimdhënësve në trajnime, tregojnë se përkundër trajni-meve që janë ofruar nga viti 2012 e këndej, rreth 6,000 mësimdhënës nga arsimi themelor dhe gjimnazet nuk kanë arritur të vijojnë për pesë vite më shumë se 50 orë trajnime. Në anën tjetër, vlerësimi i perfor-mancës së mësimdhënësve ka filluar tek në vjeshtë të vitit 2018, përkundër faktit se ky vlerësim është rreg-ulluar me akte nënligjore që nga viti 2013.

Udhëheqja e Zhvillimit Profesional të Mësimdhënësve në shërbim - Legjislacioni në fuqi përcakton qartë institucionet përgjegjëse dhe përgjegjësitë e tyre lidhur me ZHPM. MASHT ka përgjegjësitë kryesore për të ndërtuar një sistem funksional të ZHPM. Përkundër kësaj, MASHT ka vazhduar të sillet sikur ka përgjegjësi të ofrojë trajnime për ZHPM, përkundër që kjo është përgjegjësi e nivelit komunal. Ndërsa, komunat pas gjithë këtyre viteve, nuk e kanë marrë rolin udhëheqës për koordinimin e zhvillimit profesional të mësim-dhënësve në nivel komune dhe për mbështetjen e shkollave për zhvillim profesional të mësimdhënësve me bazë në shkollë. Trajnimet e ofruara nga organizatat kanë vazhduar dhe me këtë janë mbuluar të gjithë palët përgjegjëse për rolin e mosrealizuar. Ndryshimet e shpeshta në pozitat e koordinatorëve në nivel komune dhe shkolle, në masë të madhe kanë ndikuar në humbjen e rolit udhëheqës për zhvillim profesional në nivel komune dhe në nivel shkolle.

Zhvillimi profesional i mësimdhënësve në planet strategjike - Zhvillimi i mësimdhënësve ka qenë njëri ndër prioritetet e sistemit të arsimit në Kosovë. Në të gjitha planet strategjike zhvillimi i mësimdhënësve ka qenë dhe mbetet fushë tematike e trajtuar me analizë të gjendjes, objektiva strategjike, rezultate të pritura, masa dhe aktivitete përkatëse për këtë fushë. Raportet e fundit për vlerësimin e zbatimit të PSAK 2017-2018, tregojnë për progres të ndjeshëm në fushën e zhvillimit të mësimdhënësve, veçanërisht në ndërtimin

74


e sistemit të qëndrueshëm të zhvillimit profesional të mësimdhënësve. Edhe këto raporte, më shumë flasin për progres në rishikimin/apo hartimin e politikave arsimore në këtë fushë se sa për zbatimin në praktikë të tyre. Po ashtu, zhvillimi profesional i mësimdhënësve është pjesë e planeve zhvillimore në nivel komune dhe në nivel shkolle. Zbatimi në praktikë i këtyre planeve sfidohet në mënyrë të vazhdueshme, në mungesë të mbështetjes institucionale, ndarjes së buxhetit nga MASHT dhe mungesës së koordinimit të mirëfilltë për të hartuar plane për zhvillimin profesional të mësimdhënësve bazuar në nevojat e mësimdhënësve.

Korniza strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë - Korniza strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë ka kurorëzuar gjithë përpjekjet e MASHT-it për vendosjen e kompetencave për mësimdhënës. Korniza përcakton fushat e mësimdhënies, standardet e përgjithshme dhe treguesit e perfor-mancës për profesionin e mësimdhënësit, të cilat janë referenca kryesore për përgatitje të mësimdhënësve, përkrahje dhe zhvillimin profesional, vlerësim të performancës dhe për promovim të mësimdhënësve në karrierë. Përkundër që në korniza strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë ka përcaktuar kushtet dhe kërkesat e përgjithshme për zhvillimin profesional që duhet të arrihen përgjatë secilës fazë të karrierës, përfshirë programet/fushat e zhvillimit profesional, akoma nuk është arritur të vlerësohen pro-gramet e trajnimit për mbulimin e kërkesave për ZHPM sipas llojeve të licencave për mësimdhënës dhe nuk janë prioritizuar fushat për ZHPM.

Programet për zhvillim profesional të mësimdhënësve në shërbim dhe ofertuesit e trajnimeve - Janë krijuar parakushtet ligjore për ndërlidhjen e programeve për ZHPM me kornizën strategjike për zhvil-limin e mësimdhënësve në karrierë dhe po ashtu janë zhvilluar edhe instrumentet e reja për aplikim dhe vlerësim të programeve të trajnimit për ZHPM. Përqendrimi kryesor i MASHT në tri vitet e fundit është ofrimi i trajnimeve për kurrikulë dhe për udhëheqje arsimore, ndërsa shumë pak është angazhuar në analizën e programeve ekzistuese të trajnimit, prioritizimin dhe financimin e tyre për të mbështetur më-simdhënësit në përmbushjen e kërkesave për ZHP në fushat të cilat përcaktohen prioritare sipas llojeve të licencave. Në përgjithësi, raportet dëshmojnë se ofertuesit e trajnimeve realizojnë analiza të nevojave për ZHPM, por kryesisht në bazë të projekteve të tyre. Kjo praktikë ndodh në mungesë të një sistemi të menaxhuar mirë për përgatitjen e programeve trajnuese bazuar në nevoja të mësimdhënësve. Në këtë mënyrë, ZHPM ende vazhdon të jetë i drejtuar nga oferta dhe jo nga kërkesa për të cilat kanë nevojë mësimdhënësit. Po ashtu, të dhënat nga hulumtimi me mësimdhënës, tregojnë se atyre iu mungojnë informacionet për programet bazike/themelore të trajnimit që duhet t’i ndjekin në kuadër të zhvillimit profesional për sistemin e licencimit të mësimdhënësve. Akoma më të mangëta janë informacionet për programet plotësuese dhe për njohjen e tyre në sistemin e licencimit të orëve të trajnimit nga programet bazike dhe programet plotësuese.

Përfshirja e mësimdhënësve në zhvillim të vazhdueshëm profesional - Përkundër faktit se MASHT ka investuar në softuerin për sistemin e licencimit të mësimdhënësve, në të cilin përfshihen edhe të dhënat për orët e trajnimit të mësimdhënësve, mirëmbajtja dhe popullimi i databazës është i paqëndrueshëm. Për pa-sojë, nuk përgatiten raporte për përfshirjen e mësimdhënësve në trajnime, llojet e programeve të trajnimit në të cilat janë përfshirë mësimdhënësit, nevojat e mësimdhënësve, e të tjera. Në raportet për vlerësimin e realizimit të aktiviteteve të PSAK-ut 2017-2021, konstatohet se shkalla e përfshirjes së mësimdhënësve në zhvillim të vazhdueshëm profesional në vitet e fundit është në rënie, në raport me numrin e përgjithshëm

75


të mësimdhënësve. Nga 39% e mësimdhënësve që janë përfshirë në trajnimet e organizuara në vitin 2017, në vitin 2018 janë përfshirë në trajnime rreth 24% e numrit të përgjithshëm të mësimdhënësve në arsimin parauniversitar në vitin shkollor 2017/2018. Shkalla e kënaqëshmërisë dhe besimit të mësimdhënësve për përfshirjen e tyre në programet e trajnimit është relativisht e vogël.

Financimi i zhvillimit profesional të mësimdhënësve - MASHT planifikon buxhetin në baza vjetore dhe nuk ka një plan të veçantë për financimin e zhvillimit profesional të mësimdhënësve që e ndan për ofertuesit e trajnimeve për programet prioritare të përcaktuara nga MASHT. Buxheti vjetor për trajnimin e mësim-dhënësve nga viti 2011-2016 është zvogëluar vazhdimisht. Në vitin 2017, buxheti është rritur ndjeshëm, ndërsa në vitet 2018 dhe 2019, serish buxheti është zvogëluar për rreth 40% kundrejt buxhetit të vitit 2017. Shpenzimet publike për ZHPM në shërbim, për kokë mësimdhënësi janë rreth 15.29 Euro për vitin 2018. Përkundër që ndërtimi i një mekanizmi të financimit të qëndrueshëm për ZHPM është paraparë me PSAK 2017-2021, MASHT akoma nuk ka arritur që zhvillojë një platformë se si do ta ndërtojë këtë mekanizëm dhe si do të sigurojë financim të qëndrueshëm për ZHPM.

Zhvillimi profesional i mësimdhënësve në nivel lokal - Në përgjithësi, komunat nuk kanë krijuar me-kanizma të brendshëm të qëndrueshëm për ZHPM, kanë kapacitete njerëzore dhe financiare të kufizuara, të varura nga MASHT dhe donatorët, si dhe kanë ndikime politike të cilat reflektohen edhe në proceset për ZHPM. Në përgjithësi, DKA-të nuk janë angazhuar për informimin e shkollave dhe mësimdhënësve për rolin e tyre në ZHPM dhe në mënyrë të veçantë në analizën e nevojave për zhvillim profesional, priori-tizimin dhe informimin e mësimdhënësve për fushat tematike dhe programet e ZHPM që mbështeten nga komuna. Mungesa e analizës së nevojave për ZHPM në nivel komune dhe në nivel shkolle, si dhe mungesa e informimit për prioritetet e komunës për zhvillim profesional të mësimdhënësve në nivel komune janë tregues të qartë së komunat janë larg përmbushjes së detyrimeve ligjore që kanë për ZHPM.

Zhvillimi profesional i mësimdhënësve me bazë në shkollë - Zhvillimi profesional i mësimdhënësve me bazë në shkollë promovohet në PSAK 2017-2021, në UA për sistemin e licencimit të mësimdhënësve dhe në Kornizën strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë. Në kuadër të programit BEP, janë ndër-marrë hapa konkretë për të promovuar zhvillimin profesional të mësimdhënësve me bazë në shkollë duke përgatitur Kornizën për zhvillim profesional të mësimdhënësve me bazë në shkollë. Nuk është e rregulluar mirë njohja formale e aktiviteteve të ZHPM me bazë në shkollë, e publikimeve profesionale, pjesëmarrjes në seminare dhe konferenca profesionale, pjesëmarrjes në takime profesionale që ndërlidhen me zhvillim-in e kurrikulave apo të udhëzuesve profesional për mësimdhënës. Në këtë drejtim, zhvillimi profesional i mësimdhënësve në Kosovë, vazhdon të jetë i dominuar vetëm me trajnime dhe punëtori të ndërlidhura me programet e akredituara që rezultojnë në certifikata të njohura nga MASHT për sistemin e licencimit. Kjo ka ndikuar që mësimdhënësit të jenë të kufizuar ndaj zhvillimit profesional me bazë në shkollë, dhe të orientohen vetëm në plotësimin e nevojave dhe kërkesave për licencë.

Monitorimi dhe vlerësimi i trajnimeve dhe programeve trajnuese - MASHT nuk ka zhvilluar instru-mente standarde për monitorim, vlerësim dhe raportim të programeve të trajnimit që do të lehtësonin krijimin e raporteve përmbledhëse për këtë komponentë. Kjo ka ndikuar që ofertuesit e trajnimeve të nd-jekin praktika të ndryshme të monitorimit, vlerësimit dhe raportimit të programeve dhe përvojave të tra-

76


jnimit. Dhjetëra ofertues zhvillojnë dhe ofrojnë programe të trajnimit, ndërsa fare pak monitorohen nga mekanizmat e MASHT-it.

Mentorimi, vlerësimi dhe certifikimi i vijuesve të programeve të trajnimit - Në mesin e ofertuesve të trajnimeve ka dallime në praktikat e mentorimit, vlerësimit dhe certifikimit të vijuesve dhe trajnerëve në programe të ndryshme të trajnimit. Dallime të tilla janë për shkak se MASHT nuk ka caktuar kërkesat minimale për vijueshmëri të pjesëmarrësve në programet e trajnimit, llojin e programeve që duhet të kenë të domosdoshme monitorimin dhe mentorimin e pjesëmarrësve, kohëzgjatjen e mentorimit në varësi të programeve, format e vlerësimit të vijuesve dhe trajnerëve dhe kriteret e vlerësimit.

77


14 Rekomandimet

Në bazë të të gjeturave të këtij studimi për zhvillimin profesional të mësimdhënësve në Kosovë, ofrohen rekomandimet e mëposhtme:

Përkundër që ZHPM para shërbimit nuk është në fokus të këtij studimi, rekomandohet që të realizohet një studim i veçantë i programeve universitare për përgatitjen e mësimdhënësve në institucionet e arsimit të lartë në Kosovë, për të vlerësuar aspektet e përgatitjes akademike, pedagogjike dhe praktike, në raport me kurrikulat e reja dhe standardet për mësimdhënie të përcaktuara në Kornizën strategjike për zhvillimin e mësimdhënësve. Ky studim do të mund të shfrytëzohej edhe për hartimin e standardeve profesionale për fusha lëndore/kurrikulare për përgatitjen e mësimdhënësve para shërbimit për nivelet përkatëse të shkol-limit (edukim parashkollor, arsim fillor, arsim të mesëm të ultë dhe të lartë).

MASHT duhet të kompletojë pakon ligjore për zhvillimin e mësimdhënësve në shërbim, duke rregulluar fazën e hyrjes në profesionin e mësimdhënies, zhvillimin profesional të mësimdhënësve me bazë në shkollë, si dhe rregullimin e mekanizmave për financim të qëndrueshëm për ZHPM. Në planin afatgjatë duhet shqyrtuar mundësinë e përgatitjes së një ligji të veçantë për zhvillimin e mësimdhënësve në karrierë, në mënyrë që vërtet sistemi i zhvillimit të mësimdhënësve të bëhet i qëndrueshëm, të parandalohet dukuria e shpeshtë e ndryshimeve të akteve nënligjore dhe të promovohet pavarësia e institucioneve që kanë rol në ZHPM.

Sistemi i licencimit të mësimdhënësve, për të cilin është investuar gjatë nuk ka alternativë dhe duhet të zba-tohet në bazë të parimeve të përcaktuara. Në këtë drejtim, MASHT dhe DKA duhet të ndërtojnë kapacitetet e brendshme që mundësojnë zbatimin e plotë të këtij sistemi.

Sigurimi i cilësisë së ZHPM duhet të jetë prioritet i MASHT, përmes një procesi të besueshëm të akred-itimit dhe përmes monitorimit të cilësisë së programeve të trajnimit. Për këtë nevojitet që MASHT të zh-villojë instrumente standarde për monitorim, vlerësim dhe raportim të programeve të trajnimit, si dhe në faza të caktuara të ndërmarrë masa për realizimin e vlerësimeve të programeve të trajnimit. Po ashtu, MASHT duhet të vendos standardet, kushtet dhe kriteret për trajnerë në programet e zhvillimit profesional të mësimdhënësve, të caktojë kërkesat minimale për vijueshmëri të pjesëmarrësve në programet e trajnim-it të akredituara, llojin e programeve që duhet të kenë të domosdoshme monitorimin dhe mentorimin e pjesëmarrësve, format dhe kriteret e vlerësimit të vijuesve dhe trajnerëve.

78


Studimet tregojnë se investimi në zhvillimin profesional të mësimdhënësve ndikon në mënyrë pozitive në rezultatet e nxënësve. MASHT-i duhet të ndërtojë një sistem të qëndrueshëm për financimin e trajnimeve që mund të jetë edhe një kombinim i kontributit nga buxheti i shtetit dhe kontributi individual i mësim-dhënësve që synojnë gradimin në karrierë. Zhvillimi profesional i mësimdhënësve duhet të jetë i vazhdue-shëm dhe i qëndrueshëm, i bazuar në nevojat e mësimdhënësve dhe të ndryshimeve/reformave në arsim.

Të gjitha hulumtimet tregojnë se ZHPM me bazë në shkollë është më efektiv sesa ZHPM që organizohet në bazë të regjistrimit individual të mësimdhënësve në programe të ndryshme trajnimi. Drejtori i Shkollës dhe drejtori i DKA-së duhet të kenë rol kyç në organizimin e formave të tilla të trajnimit dhe duhet të kujdesen që brenda shkollave të funksionalizohen aktivet profesionale ku mund të diskutohen çështjet që ndërlidhen me procesin mësimor dhe të cilat ndikojnë në ZHPM.

Zhvillimi profesional i mësimdhënësve nuk nënkupton vetëm trajnimet, por edhe ofrimin e mundësive të tjera për zhvillim të vazhdueshëm të njohurive dhe shkathtësive, si mentorimi kolegial, pjesëmarrja në rrjetet profesionale, publikimet profesionale në revista dhe botime të veçanta, pjesëmarrja në punëtori, seminare dhe konferenca, universitete verore apo shkolla verore, vizita studimore, shkëmbim të praktikave të mira brenda dhe jashtë shkollës, e të tjera. MASHT duhet të krijojë një sistem të njohjes dhe të vlerësimit të këtyre modaliteteve të ZHPM në sistemin e licencimit të mësimdhënësve.

Mirëmbajtja dhe popullimi i databazës për ZHPM është parakusht për të hartuar raporte për përfshirjen e mësimdhënësve në ZHPM për identifikimin e nevojave të mësimdhënësve për zhvillim profesional. Në këtë drejtim, është e domosdoshme që MASHT si nënshkruese e certifikatave të trajnimeve nga programet e akredituara, para shpërndarjes së certifikatave për mësimdhënës, t’i evidentojë orët e trajnimeve në bazën e të dhënave për secilin mësimdhënës, apo të krijojë mundësinë e përfshirjes së këtyre të dhënave në SMIA.

MASHT duhet të ndërmarrë veprime konkrete edhe në përmirësimin e transparencës dhe llogaridhënies, duke vendosur një sistem të qëndrueshëm për informimin lidhur me licencimin e mësimdhënësve në përg-jithësi dhe në veçanti për kriteret, kërkesat dhe mundësitë e mësimdhënësve për përfshirje në proceset dhe aktivitetet e zhvillimit të vazhdueshëm profesional. Për më shumë, duhet të përditësohen informacionet për programet e trajnimit, planet dhe prioritet për zhvillim profesional të mësimdhënësve. Një vegëzë e veçantë në uebfaqen e MASHT-it lidhur me ZHPM do të lehtësonte qasjen e mësimdhënësve në këto informata.

79


Shtojca 1. Pyetësori me mësimdhënës

Të nderuar mësimdhënës,

Qendra për Arsim e Kosovës (KEC), në kuadër të projektit KEEN është duke realizuar një studim analitik për zhvillimin profesional të mësimdhënësve në Kosovë dhe pjesë përbërëse e këtij studimi janë edhe programet e trajnimit të mësimdhënësve në shërbim.

Mësimdhënësit kanë një rol të rëndësishëm në zbatimin e suksesshëm të programeve të trajnimit, prandaj, jeni ftuar që të merrni pjesë në këtë hulumtim, në mënyrë që t’i kontribuoni përmirësimit të praktikave të zhvillimit profesional të mësimdhënësve në përgjithësi dhe në veçanti avancimit të programeve të trajnimit të mësimdhënësve, i cili paraqet një nga qëllimet kryesore të këtij hulumtimi.

Pyetësori është anonim dhe të gjitha të dhënat që do të mblidhen me këtë pyetësor, do të përdoren vetëm për qëllime studimi.

80


Seksioni I – Informata të përgjithshme – të dhënat për mësimdhënësit

1 Lokaliteti i shkollës ku punoni: a) Qytet b) Fshat

2 Mosha së cilës i përkisni: a) 21-25 vjeç b) 26-35 vjeç c) 36-45 vjeç d) 46 -55 vjeç e) 56 -65 vjeç

3 Gjinia:

a) Femërb) Mashkull

4 Cila është shkalla e fundit e kualifikimit tuaj?a) Shkolla e Lartë Pedagogjikeb) Baçelor c) Fakulteti 4 vjeçard) Master e) Doktoratë

5 Sa vite përvojë pune keni në mësimdhënie?a) 1-2 vite b) 3 -7 vitec) 8 – 12 vite d) 13-17 vite e) mbi 18 vite

6 Në cilin nivel të arsimit parauniversitar jeni i/e punësuar?

a) Nivelin parafillor / klasa përgatitore (5 – 6 vjeç)

b) Nivelin fillor (klasa I-V)c) Nivelin e mesëm të ulët (klasa VI – IX)d) Nivelin e mesëm të lartë (klasa X – XII)

7 Cila është pozita e juaj aktuale në shkollë e lidhur me zhvillimin profesional të mësimdhënësve?

a) Koordinator për zhvillim profesional të mësimdhënësve

b) Koordinator për cilësi në nivel shkollec) Trajner/Fasilitator me bazë në shkollëd) Trajner/Fasilitator i programeve tjera të

trajnimit

8 Cilat janë institucionet/organizatat ofruese të trajnimeve, që ju keni ndjekur/përfunduar programe të trajnimit për zhvillim profesional në 3-4 vitet e fundit (2015-2018)? (sipas nevojë, qarko ose kliko më shumë se një organizatë)

a) Fakulteti i Edukimitb) MASHTc) Instituti Pedagogjik i Kosovësd) Qendra për Arsim e Kosovëse) GIZf) USAIDg) Save the Childrenh) Këshilli i Evropësi) OJQ të tjera- shëno: _______________

________________________________________________________________

81


Seksioni II – Informimi i mësimdhënësve për programet e zhvillimit profesional të mësimdhënësve në shërbim

1 A jeni i/e njoftuar me kërkesat për zhvillim profesional të mësimdhënësve të përcaktuara me sistemin e licencimit së mësimdhënësve në Kosovë (numrin e orëve mësimore dhe llojet e programeve sipas licencave)?

a) Plotësisht/ në detajeb) Pjesën më të madhec) Vetëm disa d) Fare pake) Aspak

2 A jeni i/e njoftuar me programet bazike/themelore të trajnimit që duhet të ndjekin mësimdhënësit në kuadër të zhvillimit profesional për sistemin e licencimit të mësimdhënësve?

a) Pob) Jo

3 A jeni i/e njoftuar me programet plotësuese që mund të ndjekin mësimdhënësit në kuadër të zhvillimit profesional për sistemin e licencimit të mësimdhënësve?

a) Pob) Jo

4 A jeni i/e njoftuar me dallimet e njohjes së orëve të trajnimit nga programeve plotësuese të trajnimit njohjes së orëve të programeve bazike/themelore, në sistemin e licencimit?

a) Pob) Jo

5 A jeni i/e njoftuar me prioritetet e MASHT-it për zhvillim profesional të mësimdhënësve në shërbim?

a) Pob) Jo

6 A jeni i/e njoftuar me prioritetet e komunës tuaj për zhvillim profesional të mësimdhënësve në nivel komune?

a) Pob) Jo

7 A jeni i/e njoftuar me mundësitë e shkollës për zhvillim profesional me bazë në shkollë?

a) Pob) Jo

8 A keni qenë pjesë e ndonjë angazhimi për zhvillim profesional me bazë në shkollë?

a) Asnjëherëb) 1 herëc) 2 herëd) 3 herëe) 4 herëf) Mbi 5 herë

82


Seksioni III – Përfshirja e mësimdhënësve në programet e trajnimit

Ju lutem rrethoni numrin që përputhet me përgjigjen tuaj.

1 Unë kam marrë pjesë në analizën e nevojave për zhvillim profesional të mësimdhënësve në shërbim.

Nuk pajtohem aspak 1 2 3 4 5 Pajtohem plotësisht

2 Unë kam marrë pjesë në diskutimet për programet e trajnimit të mësimdhënësve.


3 Unë kam marrë pjesë në hartimin e një programi të trajnimit për mësimdhënës në shërbim.


4 Unë besoj se procesi i përfshirjes së mësimdhënësve në trajnimit që organizohen nga MASHT është i drejtë dhe transparent.


5 Unë besoj se procesi i përfshirjes së mësimdhënësve në trajnime që organizohen nga DKA është i drejtë dhe transparent.


6 Unë besoj se drejtori i shkollës i respekton kriteret e kërkuara për përfshirjen e mësimdhënësve në trajnime.


83


7 Unë kam marrë pjesë në trajnime dhe forma tjera të zhvillimit profesional vetëm me vetëiniciativë.


8 Unë jam i/e motivuar që të marr pjesë në vazhdimisht në trajnime dhe forma tjera të zhvillimit profesional.


9 Në përgjithësi, jam i/e kënaqur me procesin e përfshirjes së mësimdhënësve në trajnimet që organizohen në kuadër të zhvillimit profesional të mësimdhënësve në shërbim.


10 Më tri-katër vitet e fundit (2015-2018), unë kam ndjekur/përfunduar: a) 1 program të trajnimitb) 2 programe të programe të trajnimitc) 3 programe të programe të trajnimitd) 4 programe të programe të trajnimite) Më shumë se 4 programe të trajnimitf) Nuk kam ndjekur/përfunduar asnjë program të trajnimit

84


Seksioni IV – Vlerësimi i programeve të trajnimit të mësimdhënësve

Ju lutem rrethoni numrin (shkallën e vlerësimit) që përputhet me përgjigjen/vlerësimin tuaj.

1 Cili është vlerësimi i juaj i përgjithshëm për cilësinë e programeve të trajnimit që ju i keni ndjekur/përfunduar në 3-4 vitet e fundit (2015-2018)?

Cilësi e ulët 1 2 3 4 5 Cilësi e lartë

2 Çfarë është niveli i përfitimeve nga programet e trajnimit që ju i keni ndjekur/përfunduar?

Nivel i ulët i përfitimit 1 2 3 4 5 Nivel i lartë i përfitimit

3 Si e vlerësoni cilësinë e përmbajtjes dhe strukturën e organizimit të përmbajtjeve në programet e trajnimeve që ju i keni ndjekur/përfunduar? (qarko njërën nga shkallët e vlerësimit)


4 Si e vlerësoni cilësinë e rezultateve të pritura/ objektivat e vendosura në programet e trajnimeve që ju i keni ndjekur/përfunduar?


5 Si e vlerësoni cilësinë e materialeve (udhëzuesve, manualëve) që janë përdorur në programet e trajnimeve që ju i keni ndjekur/përfunduar?


6 Si e vlerësoni cilësinë e aparaturës didaktike (pyetjet, detyrat, shprehjet, fjalori, ilustrimet, biografitë, komentet, udhëzimet etj.) në materialet e programeve të trajnimeve që ju i keni ndjekur/përfunduar?


7 Si e vlerësoni performancën e trajnerëve në programet e trajnimeve që ju i keni ndjekur/përfunduar?

Performancë e ulët 1 2 3 4 5 Performancë e lartë

85


Shtojca 2. Karakteristikat e mësimdhënësve të anketuar

Lokaliteti i shkollës ku punoni: %

a) Qytet 55

b) Fshat 45

Mosha së cilës i përkisni: %

a) 21-25 vjeç 4,1

b) 26-35 vjeç 29,8

c) 36-45 vjeç 36,8

d) 46 -55 vjeç 20,7

e) 56 -65 vjeç 8,7

Gjinia: %

a) Femër 52,1

b) Mashkull 47,9

Cila është shkalla e fundit e kualifikimit tuaj? %

a) Shkolla e Lartë Pedagogjike 0,8

b) Baçelor 20,7

86


c) Fakulteti 4 vjeçar 31,4

d) Master 45

e) Doktoratë 2,1

Sa vite përvojë pune keni në mësimdhënie? %

a) 1 - 2 vite 9,5

b) 3 - 7 vite 15,7

c) 8 - 12 vite 19,8

d) 13 - 17 vite 18,6

e) Mbi 18 vite 36,4

Në cilin nivel të arsimit parauniversitar jeni i/e punësuar? %

a) Nivelin parafillor / klasa përgatirore (5 – 6 vjeç) 4,5

b) Nivelin fillor (klasat I-V) 33,1

c) Nivelin e mesëm të ulët (klasat VI – IX) 41,7

d) Nivelin e mesëm të lartë (klasat X – XII) 20,7

Cila është pozita e juaj aktuale në shkollë e lidhur me zhvillimin profesional të mësimdhënësve?

%

a) Koordinator për zhvillim profesional të mësimdhënësve 2,5

b) Koordinator për cilësi në nivel shkolle 4,5

c) Trajner/Fasilitator me bazë në shkollë 3,7

d) Trajner/Fasilitator i programeve tjera të trajnimit 12,4

e) Asnjëra nga pozitat e mësipërme 76,9

87


88


zhvillimi profesional i mËsimdhËnËsve nË kosovË · për më shumë, zhvillimi profesional i...

Documents