yenİ testler - düzen laboratuvarlar grubu -...
TRANSCRIPT
YENİ TESTLER Düzen Laboratuvarlar Grubu
İmmunoreaktif Tripsin (IRT)
Total Galaktoz
Lökosit Arylsülfataz A düzeyi
Gama Aminobütirik Asit (GABA)
Pristanik Asit-Fitanik Asit
METABOLİZMA
Yenidoğan döneminde kistik fibrozis taraması için kullanılır. Hasta çocuklarda IRT düzeyi anlamlı olarak yüksektir. Bununla birlikte IRT düzeyi yaş arttıkça düşer ve doğumdan yaklaşık 8 hafta sonra hasta çocuklarda bile normal düzeyler gözlenebilir.
Tarama testinde Kistik Fibrozis açısından yüksek sonuç elde edildiğinden ileri inceleme yapılması önerilir. İleri inceleme için doğumdan 15 gün sonra alınacak bir örnekte IRT testi tekrarlanması yada aynı kart örneğinden Kistik Fibrozis tüm gen dizi analizi de yapılması olabilir.
Ter testi kistik fibrozis için gold standart kabul edilmektedir ve tarama algoritmalarından kistik fibrozis yönünde bulgular mevcut yada klinik bulgular kistik fibrozis düşündürüyor ise yapılması önerilmektedir.
Kistik fibrozis dışında pankreatik hasar vb. durumlar da IRT düzeyinde artışa yol açabilir.
Immunoreaktif Tripsin (IRT)
Yenidoğan döneminde galaktozemi taraması için kullanılır.
En sık Galaktoz-1-fosfat üridiltransferaz (GALT) eksikliği görülmekle birlikte daha nadir görülen Galaktokinaz(GALK), Uridine difodfat galaktoz-4 epimeraz enzim eksiklikleri de galaktozemiye neden olabilir.
Tarama testi yüksek çıktığında doğrulama testleri yapılmalıdır.
Galaktoz-1-fosfat üridiltransferaz (GALT) (kantitatif), GALT geni dizi analizi çalışılabilmektedir.
Total Galaktoz
MLD (Metakromatik Lökodistrofi), ARSA (Arylsulfatase A) enzim eksikliği ile ortaya çıkan nörodejeneratif otosomal resesif bir hastalıktır.
Doğrulama testi olarak ARSA geni dizi analizi yapılabilmektedir.
Lökosit Arylsülfataz A
Plazma GABA düzeyi ölçümü GABA transaminaz eksikliğinde,
İdrar GABA düzeyi ölçümü hiper-betaalaninemi tanısında,
BOS örneklerinde ölçülmesi de süksinik semialdehid dehidrogenaz eksikliği, GABA transaminaz eksikliği ve pridoksin bağımlı konvülzif atakların ayırıcı tanısında kullanılır.
Gama Amino Bütirik Asit (GABA)
Peroksizomal hastalıkların (Adrenolökodistrofi, [X-ALD], Refsum hastalığının, Zellweger sendromu gibi) ayırıcı tanısında çok uzun zincirli yağ asitleri ile birlikte, pristanik ve fitanik asit ölçümü değerlidir.
X-ALD için ABCD1 mutasyonları dizi analizi yapılabilmektedir.
Pristanik Asit-Fitanik Asit
TPMT Enzim Aktivitesi
Klozapin/Norklozapin Düzeyi
Leflunomid Metabolit Düzeyi
HIV antiretroviral ilaç direnci
Clopidogrel etkinlik
Asetilsalisilik asit etkinlik
FARMAKOLOJİ
TPMT (Tiyopürin metiltransferaz) tiyoguanin (TG) (Lanvis), azotiyopürin (AZA) (İmuran) ve merkaptopürin (6-MP) (Purinethol) gibi tiyopürin grubu ilaçların metabolizmasından sorumlu enzim kaskadının bir parçasıdır.
TPMT, tiyopürin ilaçların metilasyonunu katalizlemesinden dolayı bu ilaçların aşırı TGN oluşturmasını önlemektedir. TPMT eksikliği olan hastalarda aktif TGN’lerin birikmesi ağır ve yaşamı tehdit eden hematolojik toksisiteye yol açabilmektedir.
TPMT taramaları için ideal olan tedavi öncesi enzim aktivitesinin belirlenmesidir. İlaç başlatılan hastalarda klinik yanıtın veya ilaç toksisitesinin TPMT ile izlenmemesi önerilmektedir.
TPMT genotiplendirmesi de yapılmaktadır.
TPMT Aktivitesi
Klozapin, bir trisiklik dibenzodiazepindir.
Klozapin karaciğerde norklozapin ve N-oksid derivelerine metabolize olur. Norklozapinin aktivitesi sınırlı da olsa vardır. Bu nedenle bazı kaynaklar klozapin düzeyi değerlendirilirken, klozapin + norklozapin toplam düzeyinin dikkate alınmasını önerir.
Klozapin
Leflunomid, romatoid artrit tedavisinde kullanılan anti-romatizmal bir ilaçtır. Aktif metaboliti teriflunomiddir. Yarı ömrü çok uzundur (>2 hafta). Birey-içi farmakokinetik varyasyonu çok yüksek olduğundan terapötik izlem önerilir.
Teratojenik etkisi olduğundan, gebelik planlandığında ilaç kesilir ve hasta bir eliminasyon programına alınır. Bu sırada ilacın elimine edildiğinin gösterilmesi gerekmektedir.
Leflunomid Metabolitleri
Antiretroviral (ARV) tedavi öncesinde primer dirence, tedavi sırasında ise tedavi yanıtsızlığına sebep olabilecek mutasyonların belirlenmesi için kullanılır.
HIV Antiretroviral Direnç Testi
Clopidogrel (Plavix, Atervix…) ve Asetil salisilik asit (Aspirin) kullanım etkinliğinin değerlendirilmesi ilaç kullanımı sonrasında yapılır.
CYP2C19 polimorfizm genotiplendirmesi analizi ise Clopidogrel tedavisi öncesinde önerilmektedir.
CYP2C19 enziminde mutasyon söz konusu ise aynı enzim tarafından metabolize edilen bir dizi ilacın (antikonvülzan, anksiyolitik, antidepresan, proton pompa inhibitörü, beta bloker..) etkinliğide değişmektedir.
Antiagregan Tedavi Etkinliği Değerlendirme Testleri
Limbik Ensefalit Otoantikor Paneli
OTOİMMUN
Limbik ensefalit temelde limbik hücrelerdeki bazı proteinlere karşı oluşan, bu proteinlere bağlanarak görevlerini yapmalarını engelleyen antikorlar nedeni ile oluşur.
NMDA, AMPA1, AMPA2, CASPR2, LGI1, GABA B
Limbik ensefalit enfeksiyonlarla, metabolik hastalıklarla, beyin vasküliti ve tümörlerle karışabilir.
Limbik Ensefalit Otoantikor Paneli
Difteri IgG
Boğmaca IgG
SEROLOJİ
Difteri antikor testi aşıya verilen bağışıklık yanıtının tespitinde kullanılmaktadır.
Bordetella pertusis antikor düzeyi tespiti ile boğmaca tanısında kullanılır, aşılama kontrolü için kullanılamazlar.
Difteri ve Boğmaca IgG
C1 esteraz aktivite
KOAGÜLASYON
Herediter angioödem tanısı
%85 C1 inhibitör aktivite ve antijeni düşük olanlar
%15 C1 inhibitör aktivite düşük ancak C1 inhibitör antijen düzeyi normal hatta yüksek olanlar (disfonksiyonel C1 varlığı)
C1 esteraz Aktivite
Vitamin H (Biotin)
VİTAMİNLER
Saç dökülmesi, saç ve tırnak kırılganlığı, deride pullaşma
Solgunluk, iştahsızlık
Vitamin H (Vitamin B7, Biotin)
Human Epididimal protein 4 (HE4)
DR-70
TÜMÖR MARKER
Epitelyal over kanserinde tedavi öncesi düzeyleri artmış ise CA125 ile birlikte tedavi sonrası rekürrens ve progresif hastalık takibinde kullanılabilir.
CA 125 ve HE4 markerlarının birlikte kullanımı Over tümörü ile over endometriozisi ayırmada tek başına kullanımlara göre biraz daha fazla %78.6 sensitivite, %95 spesifite sağlamaktadır.
CA125 ve HE4 sonuçları ile yapılan ROMA skor hesaplamasında menopoz durumu hesaplamada rol oynayan bir faktör olduğundan baştan bilinmelidir.
ROMA algoritmasının epitelyal over kanserli kadınların %93.8 inde doğru tümör sınıflandırması sağladığı bildirilmiştir.
Yapılan çalışmalarda ROMA skoru için pozitif prediktif değer %64,9, negatif prediktif değer %90 olarak verilmektedir.
HE4
Kanser ile ilişkili yıkım ürünü olarak gösterilen DR-70, Kolorektal kanser tanısı almış hastalarda tedavi etkinliğinin izlenmesi ve akciğer kanserinin tespitinde tümör belirteci olarak kullanılabilir.
Akciğer kanserinin tespitinde (Spesifite %91.5, sensitivite %66) ,ayrıca hastalığın evresiyle uyumlu olduğu bildirilmiştir.
Yanısıra 13 farklı kanser türü ile ilişkili olduğunu gösteren yayınlar mevcut olup genel olarak;
Tanısal Spesifite %95, Tanısal Sensitivite % 83.8 Pozitif Prediktif Değer %89.1, Negatif Prediktif Değer %92.3
DR 70
ALK Mutasyonları
EGFR Mutasyonları
GENETİK
2p23 ALK MUTASYONLARI
Çalışma Zamanı: Hergün
Sonuç Verme Zamanı: 1 hafta
Numune Türü: Taze doku, parafin doku, bronş aspirasyon materyali
Numune miktarı: 5µm’lik 5 kesit
Çalışma yöntemi: FISH
Kullanımı: ALK (2p23) bölgesi yeniden düzenlenmelerinin; anaplastik büyük hücreli
lenfomalar, inflamatuar myofibroblastik tümörler ve nöroblastomalardaki varlığı uzun
zamandan beri bilinmektedir. Aynı zamanda akciğer kanserinde de tanımlanmıştır. Akciğer
tümörlerinin yaklaşık %7'sinde saptanan EML4-ALK füzyonlarının çoğu adenokarsinomlarda
gözlenmektedir. EML4-ALK pozitifliği Anti EGFR tedavisine (Erlotinib, Nilotinib, vb.))
direnci ile karakterizedir. ALK kinaz inhibitörü olan Crizotinib, EML4-ALK füzyonlu
olgularda ilk tedavi seçeneği olabilir.ALK geni yeniden düzenlenmeleri; tirozin kinaz
inhibitörü ilaçlara direnç ile asosiye olmaları ve ALK kinaz inhibitörü ilaçların kullanımı için
uygun olan hastaların belirlenmesinde önemli olması nedeniyle araştırılması gereken
kromozomal değişikliklerdendir. Bu değişiklikler laboratuvarımızda FISH ile
tanımlanmaktadır.
Lab. kodu : 2981
ALK reseptör TK’ların insülin ailesinin bir üyesidir.
Santral sinir sistemi, ince barsak ve testiste ifade bulur.
Anaplastik Lenfomada t(2;5)(p23;q25) translokasyonu sonucu sentezlenen bir kimerik protein olarak tanımlanmıştır. (1994)
GTP
GDP
Raf
Ras
p110 p85
MAPK
MEKK
Akt
mTOR
p21
GSK3
FKHR
casp9
IKK
Bad
Kinaz
Transkripsiyon
PI3-K
Hücre büyümesi IκB
ALK
JNK
AP-1
NF-κB
Hücre yaşaması
Aynı tanı ve klinik özelliklere sahip hastalar (Evre IV NSCLC)
65 yaşında erkek
sigara içen, skuamoz
KRAS Mt
NSCLC moleküler özelliklerinde bireyler arasındaki farklılık
EGFR Mt
KRAS Mt
65 yaşında erkek
sigara içen, skuamoz
Aynı tanı ve klinik özelliklere sahip hastalar (Evre IV NSCLC)
39 yaşında kadın
sigara içmiyor, AdenoCa
NSCLC moleküler özelliklerinde bireyler arasındaki farklılık
Tedavi
Pulmoner AdenoCa
EGFR
mutasyon/amplifikasyonu
HER2
mutasyonu
KRAS
mutasyonu
BRAF
mutasyonu
PIC3CA mutasyonu
FGFR4 mutasyonu
HER4 mutasyonu
?????
gefitinib erlotinib
HER2 inhibitörü
MEK inhibitörü
?
T790M D761Y ?
MET amplifikasyonu
İrreversible
EGFR-TKI ?
MET inhibitörü +
EGFR-TKI
Edinilmiş gefitinib/erlotinib direnci
NSCLC’de ilk EML4-ALK tanımlaması
Non-small cell akciğer kanserinde (NSCLC), echinoderm microtubule-associated protein-like 4 (EML4) geni ile anaplastik lenfoma kinaz (ALK) geni tarafından kodlanan tirozin kinaz reseptörünün intraselüler parçasının füzyonu ile karakterize yeni bir kromozomal değişiklik saptanmıştır.
EML4-ALK füzyonu, 2. kromozomun kısa kolunda bulunan 2p21 ve 2p23 noktaları arasında kalan yaklaşık 12mb uzunluğundaki kromozomal parçanın inversiyonu (ters dönme) sonrasında meydana gelir ve yapısal olarak aktif kimerik bir tirozin kinazın ekspresyonu ile sonuçlanır.
ALK fusion
EGFR Mt KRAS Mt
Aynı tanı ve klinik özelliklere sahip hastalar (Evre IV NSCLC)
39 yaşında kadın
sigara içmiyor, AdenoCa
54 yaşında erkek
sigara içmiyor, AdenoCa
65 yaşında erkek
sigara içen, skuamoz
2012’de Birçok onkolog bu hastaların farklı tümörlere sahip olduğu ve farklı tedavi alması gerektiğini düşünüyor.
NSCLC moleküler özelliklerinde bireyler arasındaki farklılık
MET AMP
Gen Değişim Sıklık (%)
EGFR Amplifikasyon 17
EGFR Mutasyon
ALK Amplifikasyon/ Füzyon 7
BRAF Mutasyon 2
KRAS Mutasyon
22
ROS1 Amplifikasyon/ Füzyon 1-7
KIF5B/RET Füzyon ?
PIK3CA Mutasyon 2
Tedavide öncelikli hedefler AC AdenoCa
Kris MG, et al. ASCO 2011.
Johnson BE, et al. IASLC WCLC 2011.
NSCLC’de görülen genetik değişiklikler
Mutasyon saptanmayan
%46 KRAS %22
EGFR %17
NRAS
Çift mutasyon %3
AKT1
BRAF %2
MEK1
HER2 PIK3CA %2
EML4-ALK 7%
EML4-ALK füzyonlarını bulunduran tümörler ALK’nın farmakolojik inhibisyonuna cevap verirler.
ALK’ya karşı aktivite gösteren küçük bir TKİ’dir.
2011 yılında ALK ekspresyonu olan lokal ileri evre yada metastatik NSCLC hastalarında FDA onayı almıştır.
Crizotinib
MET AMP
Gen Değişim Sıklık (%)
EGFR Amplifikasyon 17
EGFR Mutasyon
ALK Amplifikasyon/ Füzyon 7
BRAF Mutasyon 2
KRAS Mutasyon
22
ROS1 Amplifikasyon/ Füzyon 1-7
KIF5B/RET Füzyon ?
PIK3CA Mutasyon 2
AC AdenoCa
Kris MG, et al. ASCO 2011.
Johnson BE, et al. IASLC WCLC 2011.
NSCLC tedavisinde olası hedefler
Mutasyon saptanmayan
%46 KRAS %22
EGFR %17
NRAS
Çift mutasyon %3
AKT1
BRAF %2
MEK1
HER2 PIK3CA %2
EML4-ALK 7%
Tedavi
Pulmoner AdenoCa
EGFR
mutasyon/
amplifikasyonu
HER2
mutasyonu
KRAS
mutasyonu
BRAF
mutasyonu
PIC3CA mutasyonu
FGFR4 mutasyonu
HER4 mutasyonu
?????
gefitinib erlotinib
HER2 inhibitörü
MEK inhibitörü
?
T790M D761Y ?
MET amplifikasyonu
İrreversible
EGFR-TKI ?
MET inhibitörü +
EGFR-TKI
Edinilmiş gefitinib/erlotinib direnci
ALK
mutasyonu
Crizotinib