Tü ö B li t l iTümör BelirteçleriNe Zaman Anlamlı?

Dr. Çağatay KundakDÜZEN LABORATUVARLAR GRUBU

Bütün diagnostik testler gibi tümörBütün diagnostik testler gibi, tümör belirteçleri de klinik durumlarda ç

klinisyene diğer bulgu ve test sonuçları ile birlikte yardımcı olan

testlerdirtestlerdir.

Tümör belirteçlerinin kullanımı

• Risk belirlenmesi• Erken kanser taraması• Tanının kesinleştirilmesiş• Prognozun belirlenmesi• Tedavi seçimi• Tedavi seçimi• Hastalık rekürrensi ya da progresyonu için

t kitakip

Uygun kullanım

Belirteç sonuçları;Belirteç sonuçları;

• Duruma uygun kesinlikte ise (risk, tarama, tanı, prognoz, tahmin, takip)

• Hastaların tedaviden fayda görmeleri ve toksisite açısından belirleyici oluyorsa

• Hasta akıbetlerinin ayrımında güvenilir ise.

Tü ö b li t l il ö li kli ikTümör belirteç sonuçları ile önemli klinik kararlar alınması gerekebilir:

Tanı ( l i l d k i l i il l d k l i i• Tanı (multiple endokrin neoplazi taşıyan ailelerde kalsitonin düzeyinin yükselmesi)

• Tarama ( t tik k kl d ük k PSA dü i i• Tarama (asemptomatik erkeklerde yüksek PSA düzeyinin prostat biyopsine götürmesi)

• Tahmin (Meme kanseri hastalarında HER2/neu pozitifliği)• Tahmin (Meme kanseri hastalarında HER2/neu pozitifliği)

• Takip (Tedavi olan over kanseri hastalarında CA125 düzeyinin yükselmesi)düzeyinin yükselmesi)

Tümör belirteçlerinin sonuçlarının Tümör belirteçlerinin sonuçlarının yanlış rapor edilmesi, diğer pek çok yanlış rapor edilmesi, diğer pek çok laboratuvar testine göre hastalardalaboratuvar testine göre hastalardalaboratuvar testine göre hastalarda laboratuvar testine göre hastalarda

daha çok ALARM etkisi yaratırdaha çok ALARM etkisi yaratır.

Tümör belirteçlerinin kullanılabilmesiTümör belirteçlerinin kullanılabilmesi için…ç

• Pre-analitik: Tümör belirtecinin seçimi, tü ü lnumune türü, numune alma zamanı ve

işlenmesi,• Analitik: Analiz standardizasyonu, iç ve

dış kalite kontrol, interferanslar,ş , ,• Post-analitik: Referans aralıkları,

interpretasyon ve tümör belirteciinterpretasyon ve tümör belirteci sonuçlarının rapor edilmesi

Preanalitik

• Pre-analitik fazdaki hatalar analitik h t l l 10 k t f lhatalara oranla 10 kat fazla.

• Numunenin hatalı alınması-saklanması, ,hemolizli, yetersiz veya uygun olmayan numunenumune.

• Doğru belirteç-doğru zaman, Gerektiğinde doğrulayıcı numuneler.

Analitik• Analitik kalite sorumluluğu.• Internal ve Eksternal kalite kontrolInternal ve Eksternal kalite kontrol

programları.• Kontrol numunelerinin yapısı ve içerdiği analitKontrol numunelerinin yapısı ve içerdiği analit

düzeyi.• Metotlar arası varyasyon; kötü kalibrasyonMetotlar arası varyasyon; kötü kalibrasyon,

farklı özgüllükteki antikorlar, farklı metot tasarımları.

• CA serisi tümör belirteçlerinde uluslar arası bir standart-kalibratör yok.y

İnternal Kalite Kontrolü

• Tekrarlanabilirlik (Intra-assay <%5, Inter-assay <%10)

• Analizin kabul edilebilirliği için objektif kriterler (örn. Westguard)

• Uygun sayıda kontrol numunesi• Kontrol numuneleri seruma benzemeli (en az bir

adet serum matriksine sahip kontrol numunesi olmalı)

• Kontrol numunelerinin konsantrasyonları (Negatif ve düşük pozitif düzeyler mutlaka olmalı)

UK NEQAS verilerine göre PSA içinUK NEQAS verilerine göre PSA içinUK NEQAS verilerine göre PSA için UK NEQAS verilerine göre PSA için geometrik varyasyon katsayısı 1995’te geometrik varyasyon katsayısı 1995’te

%21 9 iken IRR (International%21 9 iken IRR (International%21.9 iken, IRR (International %21.9 iken, IRR (International Reference Reagent) tanımlandıktan Reference Reagent) tanımlandıktan

2004’t %9 5 l t2004’t %9 5 l tsonra 2004’te %9.5 olmuştur.sonra 2004’te %9.5 olmuştur.

Tümör Belirteçleri için Uluslararası Standart Kalibratörler (IS) ve Referans Reaktifler (IRR)

Belirteç Kod Tarih Tanım

AFP IS 72/225 1972 Kord serumu (%50)

CA125 - - -

CA15-3 - - -

CA19-9 - - -

CA72-4 - - -

CEA IRP 73/601 1973 P i k l kt l k l i KC t t l d ld dil iCEA IRP 73/601 1973 Primer kolorektal kanserlerin KC metastazlarından elde edilmiş

hCGβ IS 75/551 1975

hCGβ IRR 99/650 2001 İdrardan ayrıştırılmış yüksek saflıktahCGβ IRR 99/650 2001 İdrardan ayrıştırılmış yüksek saflıkta

PSA IRR 96/670 2000 Bağlı:Serbest PSA oranı 90:10

fPSA IRR 96/668 2000 Saflaştırılmış serbest PSAfPSA IRR 96/668 2000 Saflaştırılmış serbest PSA

Postanalitik

• Referans aralıkları• İnterpretasyon• İnterpretasyon• Tümör belirteç sonuçlarının ç ç

raporlanması

• Uygun referans aralıklarının varlığı • Ne kadar değişimin önemli olduğu bilinmeli• Metot değişikliği yapılırken bir protokol ğ ş ğ y p p

tanımlanmalı • Belirteç yarı ömürleri bilinmeliç y• Belirteçler eski sonuçlarla birlikte

raporlanmalıp• Kullanılan metot raporda belirtilebilir• Belirteç ölçümlerinin frekansı ile ilgili önerilerBelirteç ölçümlerinin frekansı ile ilgili öneriler• Laboratuvar ve klinik ekip arasında iletişim

Belirli malignitelerde tümör belirteçlerinin kullanımı için NACBBelirli malignitelerde tümör belirteçlerinin kullanımı için NACB önerileri (1)

Tarama / Tanı / vaka Evreleme/ Rekürrens Tedavininerken tespit bulgusu prognoz tespiti İzlenmesi

Testikuler tümörler

Yok AFP,hCG, LDH

AFP, hCG, LDH

AFP, hCG, LDH

AFP, hCG, LDH

Prostat kanseri

PSA, cPSA, %fPSA, (DRE)

PSA, cPSA, %fPSA, (DRE)

PSA, cPSA, (DRE & Biyopsi)

PSA, cPSA PSA, cPSA

Kolorektal GGK (>50y) yok CEA CEA CEAKolorektal kanser

GGK (>50y) (yüksek riskli grupta

genetik test)

yok CEA CEA CEA

Karaciğer kanseri

AFP (yüksek riskli kişiler)

AFP AFP AFP AFPkanseri kişiler)

Over kanseri

CA125 (sadece herediter sendromlarda

erken tespit için TVUS ile k bi )

CA125 (sadece postmenapozal

kadınlarda)

Ca125 Ca125 Ca125

kombine)

Meme kanseri

yok yok ER, PR, HER-2, uA, PAI-1

yok CA15-3, CEA (ilerlemiş hastalık

takibinde)

Mide kanseri

yok yok yok yok yok

Belirli malignitelerde tümör belirteçlerinin kullanımı için NACBBelirli malignitelerde tümör belirteçlerinin kullanımı için NACB önerileri (2)

Tarama / Tanı / vaka Evreleme/ Rekürrens Tedavininerken tespit

bulgusu prognoz tespiti İzlenmesi

Mesane yok yok yok yok Yokkanseri

Pankreas kanseri

yok CA 19-9 (sadece BT ve USG altında

muayene ile birlikte)

CA 19-9 yok CA 19-9 (palyatif terapide görüntüleme ile y ) g

birlikte ya da küratif cerrahiden sonra)

Serviks kanseri

yok SCC (squamoz cell ca’da)

SCC (squamoz cell ca’da)

SCC (squamoz cell ca’da)

SCC (squamoz cell ca’da)

Melanoma yok LDH; TA90-IC MIA; S100; TA90-IC

MIA; TA90-IC TA90-IC

Tiroid kanseri yok yok yok Tiroglobulin; Tiroglobulin;Tiroid kanseri yok yok yok Tiroglobulin; tiroglobulin antikorları

Tiroglobulin; tiroglobulin antikorları

K l kt l k l d k ll l tü öKolorektal kanserlerde kullanılan tümör belirteçleri (kan)

• Kolorektal kanserin tedavi takibinde, kü i l i d krekürrens izlenmesinde ve kısmen prognozun

belirlenmesinde radyoloji ve klinik öykü ile bi likt CEA k ll lbirlikte CEA kullanılır.

• CA19-9’un prognoz ve tedavi takibi için kullanılabilirliği araştırma aşamasındadır.

• Prognoz için kullanımı araştırma aşamasındaPrognoz için kullanımı araştırma aşamasında olan diğer belirteçler CA 242 ve TIMP-1’dir.

TIMP-1: tissue inhibitor of metalloproteinase type-1

K l kt l k l d d ğ l diKolorektal kanserlerde değerlendirme aşamasındaki tümör belirteçleri (doku)

• TS deney standardize değil• MSI çelişkili sonuçlar varMSI çelişkili sonuçlar var• DCC/18q fenotip deney standardize değil• uPA/PAI-1 • APC geni

MSI ve APC geni bazı özelleşmiş merkezlerde klinik kullanımaMSI ve APC geni bazı özelleşmiş merkezlerde klinik kullanıma girmiştir.

TS: thymidylate synthase MSI: microsatellite instability DCC: deleted in colonTS: thymidylate synthase, MSI: microsatellite instability, DCC: deleted in colon cancer

uPA: urokinase plasminogen activator, PAI-1: plasminogen activator inhibitor 1, APC: adenomatous polyposis coli

Kolorektal kanserlerde fekal belirteçler

GG• GGK: randomize çalışmalarda kolorektal kanserlerden ölüm oranını azalttığı

ö il i i A k k ü ö dgösterilmiştir. Ancak erken tümörde hassasiyeti düşük ve false-pozitif sonuç çok.

• DNA panel: GGK’dan daha hassas. İleri çalışmalar sürüyor.

CEA

• Kolorektal kanser Stage II ve III en az üç yıl boyunca üç ayda bir

• Uzlaşma olmasa da bir öncekine göre %30’dan fazla artış önemli kabul edilir

• Bir ay içerisinde ikinci bir numune ile teyit• Takip eden en az üç ölçümde %15-20 artış

sebat ediyorsa• 5-florourasil ve levamizol tedavisi geçici

artışlara yol açabilir

T tikül k l d k ll l tü öTestiküler kanserlerde kullanılan tümör belirteçleri

• AFP, hCG ve LDH tanı, staging, risk d ğ l di il i t ki t k ö lideğerlendirilmesi ve takipte çok önemli

• hCG ve LDH SeminomalardaAFP Non seminomatöz germ hücreli tümörlerde• AFP, Non-seminomatöz germ hücreli tümörlerde

• Bebeklikte AFP’nin yüksek değerleri tümör belirteçi olarak kullanılırken dikkate alınmalıdır.

• Kemoterapi gonadal supresyona ve hCG yükselmesine yol açar.• Spesifik olmasa da LDH özellikle seminoma ve non-

seminomatöz tümörlerde stage belirlenmesine yardımcıdırseminomatöz tümörlerde stage belirlenmesine yardımcıdır.

T tikül k l d k ll l tü öTestiküler kanserlerde kullanılan tümör belirteçleri

• Seminoma - AFP yüksek - Tanı: NSGCT• hCG yüksekliği önemli bir negatif prognostik belirteçhCG yüksekliği önemli bir negatif prognostik belirteç• Tedaviden önce AFP ve hCG yüksek - düşme hızı

tedaviye yanıt göstergesiK t i b li t ük k idü l h t l k il i• Kemoterapi - belirteç yüksek - rezidüel hastalık - ileri tedavi

• hCG yarı ömrü 1,5 gün ve AFP yarı ömrü 5 gündür.hCG yarı ömrü 1,5 gün ve AFP yarı ömrü 5 gündür. Kemoterapi - hCG >3,5 gün ve AFP >7 gün -rekürrens ve kötü prognoz

Testiküler kanserlerde potansiyel tümör belirteçleritümör belirteçleri

• hCGβ• LDH 1• LDH-1• Plasental ALP• NSE

T tikül k l i t kibi d ö il b li tTestiküler kanserlerin takibinde önerilen belirteç ölçüm frekansları

Yılda ölçüm sayısıYıl 1 Yıl 2 Yıl 3 Yıl 4 Yıl 5 Yıl 6

St I i d t i 4 3 3 2 2St-I seminoma radyoterapi sonrası 4 3 3 2 2

St-I seminoma kemoterapi sonrası surveyans 6 4 3 2 2 1

St-I NSGCT surveyans 6a 4b 2 2 2 cSt I NSGCT surveyansSt-I NSGCT RPLND ya da adjuvan kemoterapi sonrası

6 3 2 2 2 c

6 4 3 2 2 1St-IIa-IIb seminoma radyoterapi sonrası 6 4 3 2 2 1

Stage IIa-IIb NSGCT primer kemoterapi ya da RPLND ve kemoterapiden sonra

4 2 2 2 2 1

pSeminoma ve NSGCT, İleri Stage 12 6 4 3 2 1

a) ilk 6 ayda her ay. b) 6 ölçüm daha faydalı. c) yılda bir kez faydalı.) y y ) ç y ) y yNSGCT: Non-seminomatose germ-cell tumor. RPLND: Retroperitoneal Lymph Node Dissection.

Metastatik NSGCT’lerde risk grupları

İyi prognoz •AFP < 1.000 ng/mL•hCG < 5.000 U/LhCG 5.000 U/L•LDH < 1,5x ULNHepsi

İİntermediate Prognoz •AFP > 1.000 ve < 10.000 ng/mL•hCG > 5.000 ve < 50.000 U/L•LDH > 1,5x ULN ve < 10x ULN,Birisi

Kötü Prognoz AFP > 10.000 ng/mLhCG > 50.000 U/LLDH > 10x ULNBirisi

Testiküler kanser belirteçleri için analitik gereksinimler ve potansiyel interferans kaynakları

Belirteç Numune türü Analitik gereksinimler Etkileyen faktörler

AFP S d T it li iti <2 / L H titAFP Serum ya da plazma

Tespit limiti <2 ng/mL •Hepatit•Heterofil antikorlar•İlaca bağlı KC hasarı•Hepatosellüler kanser

hCG Serum ya da plazma

•Tespit limiti < 5 U/L•LH ile capraz reaksiyon <%2

•hCG kemoterapi sonucu > 10U/L artarplazma •LH ile capraz reaksiyon <%2

•hCGβ’yı ekimolar olarak tanıması gerekli

> 10U/L artar•Heterofil antikorlar•hCGβ üreten non-t f bl tik tü ö ltrofoblastik tümörler

LDH Serum •Referans değerler metoda bağımlı•Klinik karar limitleri referans üst

•Hemoliz•KC hastalığı

sınırına göre belirlenir.ğ

•Kas hastalığı•Miyokard infarktüsü

Prostat Kanserinde PSA• Benign Prostat Hipertrofisi ve Prostatit• Prostatik Asit Fosfataz (PAP) ölçümünün hiçbir ( ) ç ç

katkısı yok.• 4-10 ng/mL, orta derecede yüksek PSA; %25-

30’unda biyopsi ile kanser.• >10 ng/mL olunca özgüllük %40-50’ye ulaşır.• Cut-point’i 4 ng/mL’nin altına çekme tartışılmakta.• 55 yaşında baseline düzeyi 0,4 ng/mL vs 3,3 ng/mL

kanser gelişme şansı.

Prostat Kanserinde PSA(2)

• fPSA kullanımı PSA 4-10 ng/mL arasında gereksiz biyopsi sayısını azaltırbiyopsi sayısını azaltır

• PSA düzeyindeki kişisel biyolojik varyasyon nedeni ile en az %20-30 fark klinik olarak önemli

• Takipte rekürrens - yükselen düzeyler seri ölçümlerle teyitPSA ö i dö ö ABD’d t t tik h t l k• PSA öncesi döneme göre ABD’de metastatik hastalık oranı %50’den %5’e indi.

• Kanser takibinde fPSA ölçümünün ek faydası yok• Kanser takibinde fPSA ölçümünün ek faydası yok.• PSA ölçümleri mutlaka rektal muayene ya da

girişimlerden önceg ş

P t t k i i i t d lProstat kanseri için araştırma aşamasında olan belirteçler

Dolaşımdaki biyobelirteçler

– PSA alt fraksiyonları (cPSA, fPSA, proPSA, intakt PSA, Benign PSA)– Human Kallikrein 2– IGF-1 IGFBP-3IGF 1, IGFBP 3

Moleküler İdrar belirteçleri

PCA3– PCA3– Alfa-metilaçil-CoA racemaz (AMACR)– Glutatyon S-transferaz-pi (GSTPi)y p ( )– Metilasyon paneli– TElomeraz aktivitesi

Primer Karaciğer Kanserinde AFP

• Yüksek risk grubunda Abdominal USG ile birlikte 6 ayda bir AFP ölçümü ile KC kanserinin erken tespitiayda bir AFP ölçümü ile KC kanserinin erken tespiti

• AFP > 400-500 ng/mL ise tanının teyidi• Tedavi öncesi AFP yüksek ise tedavinin takibi• Tedavi öncesi AFP yüksek ise tedavinin takibi• Negatif USG’ye eşlik eden yüksek ya da yükselen

AFP ile artmış kanser riskiAFP ile artmış kanser riski• Prognozun belirlenmesi• Cerrahi Transplantasyon Perkütan tedavinin ya da• Cerrahi, Transplantasyon, Perkütan tedavinin ya da

ilerlemiş hastalığın takibi

Primer Karaciğer Kanserinde AFP(2)NSGCT id bili k l k k l i d d AFP• NSGCT, mide, biliyer kanal ve pankreas kanserlerinde de AFP yükselebilir. Nadiren 1000 ng/mL’yi geçer.

• Kr. Viral hastalık sonucu oluşan kanserlerde alkolik KC şhastalığını takiben oluşanlara göre AFP düzeyleri daha yüksek olma eğiliminde.

• Gençlerde ve erkeklerde daha yüksek AFP• Gençlerde ve erkeklerde daha yüksek AFP• Yüksek AFP kötü prognostik faktördür. Agresif tümör

göstergesidir. Daha büyük tümör kitlesi olma eğilimindedir.• Tanı anında AFP > 10.000 ng/mL olan hastanın yaşama şansı <

200 ng/mL olandan belirgin olarak kısadır.• Cerrahiyi takiben 3 5 4 günlük bir yarı ömür ile AFP düşer• Cerrahiyi takiben 3,5-4 günlük bir yarı ömür ile AFP düşer.

Düşmüyor ise; residü tümör ya da ciddi KC hasarı düşünülür.• AFP’nin normale dönmesi hastalığın tamamen temizlendiği

anlamına gelmez.

AFP d d K iğ K i i i tAFP dışında Karaciğer Kanseri için mevcut doku ve serum belirteçleri

• Doku Belirteçleri: Glypican-3, Telomeraz, PCNA, Ki-67, MIB-1, E-Cadherin, beta-katenin.E Cadherin, beta katenin.

• Serum Belirteçleri: AFP-Con A-Binding, AFP-LCA-Binding, monosialiated AFP, AFP lectin-affinity subgroups, Circulating free AFP IgM complexes DCP/PIVKA II Soluble NH2 fragmentfree AFP-IgM complexes, DCP/PIVKA II, Soluble NH2-fragment of Glycipan-3, Iso-gamaGTP, Ferritin, Variant ALP, Alfa-1 antitripsin, Aldolaz A, 5’NPD, Cytokeratins (CK18,CK19, TPA,

S) C f SCC fTPS), Circulating free SCCA-IgM complexes, alfa-Fucosyl-transferase, alfa-L fucosidase, TGFbeta1, ICAM-1, Anti-p53-Ab, IL-8, Telomeraz, Variant wild-type ER, Vitamin B12-binding protein, Neurotensin, Free nucleic acids, p16 hypermethylation, Proteomics

O k i d kli ik k ll k b lOver kanserinde klinik kullanımı kabul edilmiş tek belirteç: CA125

• CA125’in ikinci jenerasyonu Ca125II. İkisinin de cut-off değeri 35U/mL.35U/mL.

• Postmenapozal beyaz kadınlarda CA125II düzeyleri Afrika ve Asyalılarda beyaz ırka göre %20-50 daha düşük

f• Folliküler fazda yüksek• Sağlıklı kişilerin %1-2’sinde, Benign hastalıkların %5’inde, non-

jinekoljik kanserlerin %28’inde yükselebilir.jinekoljik kanserlerin %28 inde yükselebilir.• Epitelyal over kanseri olan kadınların %80’inde >35 U/mL.• Asemptomatik kadınlarda tarama için kullanılması önerilmez.• Postmenapozal kadında >95 U/mL CA125 malign pelvik kitleleri

benign olanlardan %95 pozitif prediktif değer ile ayırır.

O k i d kli ik k ll k b lOver kanserinde klinik kullanımı kabul edilmiş tek belirteç: CA125(2)

• Postoperatif kullanımı residü hastalık varlığını >%95 kesinlikte gösterir. CA125 yükselmesi klinik ya da radyolojik rekürrens bulgusundan 2 ila 6 ay önce rekürrensi haber verirbulgusundan 2 ila 6 ay önce rekürrensi haber verir.

• Kemoterapiye yanıt olarak en az 28 gün boyunca artmaması ya da tedavi öncesi değerinin %50’sine inmesi gerekir. Bu değerlendirmenin yapılabilmesi için CA125 tedavi öncesi değeri en az üst referans limitinin iki katı olmalıdır.

• Tedavi sonrası sebat eden yüksek değerler kötü prognoz belirtir.Tedavi sonrası sebat eden yüksek değerler kötü prognoz belirtir.• Preoperatif değerler yükseldikçe prognoz kötüleşir.• Kemotrerapi sonrası yarı ömür <20 gün ise iyi prognoz.• Üç siklus kemoterapiyi takiben CA125’in normale dönmesi iyi

prognoz.

CA125 d d O K i i i tCA125 dışında Over Kanseri için mevcut serum belirteçleri

• Kallikrein• Osteopontin• Prostasin• Tissue polypeptide Antigen (TPA)• Lysophosphatidic Acid (LPA)

T i t d t i i hibit (TATI)• Tumor-associated trypsin inhibitor (TATI)• Carcinoembrionic Antigen (CEA)• Cancer-Associated Serum Antigen (CASA)• Plasminogen activator inhibitor-1 2(PAI-1 -2)• Plasminogen activator inhibitor-1, 2(PAI-1, -2)• Interleukin-6 (IL-6)• Human chorionic gonadotropin (hCG)• Her2/neuHer2/neu• AKT2 gene• Mitogen activated protein kinase (MAPK)

Pankreatik Kanserde kullanılan belirteçler

• Klinik kullanıma giren CA19-9E k t t d d ğ i k• Erken tanı ve taramada değeri yok

• Non-pankreatik GI kanserler ve Benign GI patolojilerde artarpatolojilerde artar

• Cerrahinin başarı şansı ve hasta survival’ı için değerli8 haftal k kemoterapinin ard ndan > %20 a alma• 8 haftalık kemoterapinin ardından > %20 azalma tedaviye yanıt ve survival için CT’ye göre daha iyi bir göstergegösterge

• Takipte seri ölçümlerin görüntüleme ile birlikte kullanılması öneriliyory

CA19 9 d d P k K i i iCA19-9 dışında Pankreas Kanseri için mevcut serum belirteçleri

• Gen testleri: BRCA2, STK11, CAtionic trypsinogen, p16Gen testleri: BRCA2, STK11, CAtionic trypsinogen, p16• Doku belirteçleri: CK 7, CK 8, CK 18, CK 19, CK 17, CK 20,

CEA, MUC 2, MUC 6, Trefoil factor-2, Mesothelin, MADH4/SMAD4/DPC4 tumor supressor geneMADH4/SMAD4/DPC4 tumor supressor gene

• Serum protein belirteçleri: CA242, CAM17.1, TPS, MIC-1, Osteopontin, TIMP-1, SELDI proteomic profiling

• Aday DNA testleri: Mutant p53, Mutant KRAS, Methylated DNA, Mithokondrial DNA mutations

Meme kanserinde kullanılan belirteçler

• Yeni tanı almış tüm meme kanserlerinde östrojen ve progesteron reseptörlerinin bakılması önerilir. Memeprogesteron reseptörlerinin bakılması önerilir. Meme kanserlerinin endokrin tedaviye yanıtı ve prognozu hakkında bilgi verir. Tek başına kullanılmazlar. Diğer prognostik faktörlerle birlikte rekürrens riskinin değerlendirilmesinde kullanılabilirlerbirlikte rekürrens riskinin değerlendirilmesinde kullanılabilirler. Ölçümleri için immünohistokimya yöntemi önerilir.

• HER-2 tanı almış meme kanserlerinde önerilen diğer bir ( ®)parametre. Trastuzumab (Herceptin®) tedavisi için hasta

seçiminde kullanılır. Diğer faktörlerle birlikte prognoz bilgisi verir. Ölçümü FISH ya da standardize edilmiş immünohistokimyasal metotlarla yapılmalıdır.

Meme kanserinde kullanılan belirteçler (2)

• uPA ve PAI-1; Avrupa’da özellikle Almanya’da klinik kullanıma girmiştir. Güçlü ve bağımsız prognostik faktörlerdir. Kombinegirmiştir. Güçlü ve bağımsız prognostik faktörlerdir. Kombine kullanımı tek tek kullanıma üstündür. Lenf nodu negatif bile olsa uPA ve PAI-1 düzeyleri yüksek ise hasta adjuvan kemoterapi ile tedavi edilmelidir Teknik ve klinik olarak valide edilmiş ELISAtedavi edilmelidir. Teknik ve klinik olarak valide edilmiş ELISA yöntemleri ile ölçülmesi önerilir.

• CA15-3 ve BR 27.29 aynı antijeni ölçer ve benzer klinik bilgi ö ü ö İverirler. Asemptomatik hastada ölçülmesi önerilmez. İleri meme

kanseri olanlarda kemoterapi takibi için önerilir. Kemoterapi başladıktan sonra 6-12 hafta içerisinde geçici yükselmeler olabileceği akılda tutulmalıdır. Yine benign hastalıklara bağlı yükseklikler de görülebilir.

Meme kanserinde kullanılan belirteçler (3)

• CEA da CA 15-3 gibi hasta surveyansının değerlendirilmesinde önerilmez. CA15-3 ve BR27.29’dan daha az hassas olmasınaönerilmez. CA15 3 ve BR27.29 dan daha az hassas olmasına karşın tesadüfi olarak bazı vakalarda bilgilendirici olabilir.

• BRCA1 ve BRCA2 mutasyonu bulunan kadınlara erken meme kanseri taraması yapılması önerilirkanseri taraması yapılması önerilir.

• SONUÇ OLARAK Meme kanserinde kullanılabilecek en değerli belirteçler ER, PR, HER-2, uPA ve PAI-1 gibi doku kaynaklı olanlardır. Postoperatif surveyans ve ileri hastalık tedavisinin takibi için sıklıkla kullanılmasına karşın CA 15-3 ve diğer serum belirteçlerinin validasyonu yoktur.ç y y

M k i d k ll l t i lMeme kanserinde kullanılan ve potansiyel olarak kullanılabilecek tüm belirteçler

• Doku bazlı: ER, PR, HER-2, uPA, PAI-1, Cathepsin D p53 DNA ploidiy S phase Angiogenesis GeneD, p53, DNA ploidiy, S-phase, Angiogenesis, Gene expression, microarray, Oncotype DX™.

• Serum bazlı: CA15-3 BR27 29 CEA TPA TPSSerum bazlı: CA15-3, BR27.29, CEA, TPA, TPS, Her-2 (shed form), Proteomics

• Tümör hücreleri: Kemik iliğinde tümör hücreleri,Tümör hücreleri: Kemik iliğinde tümör hücreleri, Aksiller nodlarda tümör hücreleri, Sentinel lenf nodlarında tümör hücreleri, dolaşımdaki tümör hücreleri

• Genetik belirteçler: BRCA1, BRCA2