OTVORENI UNIVERZITET APEIRON U TRAVNIKU

FAKULTET PRAVNIH NAUKA U TRAVNIKU

TRAVNIK

MUHAMED KOSOVIĆ

USLOV/UVJET

(CONDITIO)

SEMINARSKI RAD

Predmet: Uvod u građansko pravo

Mentor: Doc.dr. Fuad Purišević

Učenik: Muhamed Kosović

Odsjek: Opće pravo

Travnik, April 2011

Sadržaj:

UVOD..........................................................................................................................................................3

1. USLOV......................................................................................................................................................4

A)Pojam uslova............................................................................................................................................4

B)Vrste uslova.............................................................................................................................................7

2.Pravi uslovi.............................................................................................................................7

2.1.Pozitivni i negativni uslovi................................................................................................7

2.2.Potestativni,kazualni i mješoviti uslovi.............................................................................7

2.3.Odložni i raskidni uslovi....................................................................................................8

2.3.1.Dejstva punovažnog odložnog uslova.........................................................................9

2.3.2.Dejstva punovažnog raskidnog uslova........................................................................9

3.Nepravi uslovi..........................................................................................................................8

2.1.Nužni uslov..........................................................................................................................8

2.2.Pravni uslov(condicio iuris)..................................................................................................9

2.3.Nemogući uslov..................................................................................................................10

2.4.Nedopušten uslov..............................................................................................................11

2.5.Nemoralan uslov................................................................................................................11

C)Nevažeći uslovi i njihovo dejstvo.............................................................................................11

D)Dejstva uslova..........................................................................................................................12

1.Vrijeme pendencije..............................................................................................................12

1.1.Fikcija (ne)ostvarivanja uslova.........................................................................................12

2.Ispunjenje uslova...................................................................................................................13

E)Obezbjeđenje uslovnog prava..................................................................................................13

ZAKLJUČAK....................................................................................................................................14

2

Literatura......................................................................................................................................15

UVOD

Tema ovog seminarskog rada je „uslov“. Pojam uslova se razvio još u starom Rimu,u rimskom

pravu pod nazivom „condicio“. Po rimskom pravu,uslov se javljao kao najčešći(pored roka i

nameta) uzgredni(slučajni) sastojak pravnog posla(accidentalia negotii). Pošto je rimsko pravo

uvelo pojam uslova,izvršilo je i određene podjele uslova kao što je odredilo i njegovo

djelovanje.S obzirom da je rimsko pravo bilo najrazvijenije i da je najviše uticalo na razvoj prava

u Evropi, ali i u svijetu, definisanje uslova i ostala njegova obilježja ostala su i do danas u svim

državama svijeta.

U ovom seminarskom radu prvo ćemo odrediti i objasniti pojam uslova,koristeći se djelima

mnogih autora koji su se bavili ovom temom. Vidjeti ćemo koje su to vrste uslova,kao i koji su to

kriterijumi za njihovu podjelu. Definisati ćemo koji su to nevažeći uslovi,odnosno uslovi koji ne

proizvode nikakve pravne učinke. I na kraju ćemo vidjeti koja su to djelovanja uslova.Prilikom

obrađivanja i definisanja ovog pojma,vidjeti ćemo i poziciju uslova u ZOOBiH i njegovo

definisanje.

3

1.USLOV

A)POJAM USLOVA

Uslov je neizvjestan budući događaj od čijeg nastupanja ili nenastupanja, po volji

stranaka,zavisi početak ili prestanak dejstva jednog pravnog posla1. Događaj od kojeg zavisi

početak ili prestanak dejstva pravnog posla mora da nastupi u budućnosti. Događaj koji je

predmet uslova mora da bude neizvjestan. Znači nemože se govoriti o uslovu ako se događaj već

desio. Ali ne može se govoriti o uslovu i ako se događaj mora desiti jer nedostaje elemenat

neizvjesnosti koji je potreban za postojanje uslova. Dakle, uslov je nuzgredna stranačka odredba

dodana pravnom poslu kojom stranke učinak pravnog posla čine zavisnim od neke buduće i

neizvjesne okolnosti2. Ovakav pojam uslova je standardna definicija tog pojma razvijena u teoriji

građanskog prava. Pored ovakve definicije postoji i zakonska definicija koja se znatno razlikuje

od doktrinarne. Pozitivnopravna definicija pojma uslova data je u odredbi iz stava 1.člana 74

ZOO i glasi:Ugovor je zaključen pod uslovom ako njegov nastanak ili prestanak zavisi od

neizvjesne činjenice.3Razlika između ove dvije definicije se ogleda u tome što prema

znanstvenoj definiciji, o ispunjenju uslova zavisi učinak pravnog posla,a prema zakonskoj

nastanak odnosno prestanak pravnog posla. U običnom govoru pa i u pravu(i drugim naukama)

riječ uslov ima različita značenja. Njome se često označava neko stanje ili prilike, posebno kad

od njih zavisi neki rezultat odnosno neko drugo stanje, pa se npr:tako govori o vremenskim

uslovima(prilikama), o materijalnim uslovima,o uslovima za upis na fakultet ili narednu godinu

studija.Uopće,čest je slučaj da se i u vanpravnoj sferi i u pravu pod uslovom podrazumjeva nešto

što je neophodna pretpostavka(uslov,preduslov) postojanja nečeg drugog(kaže se npr:da pismena

forma može biti uslov važnosti pravnog posla). U smislu modifikacije pravnog posla(dakle u

specifičnom pravnotehničkom smislu) uslov je nešto sasvim drugo:To je buduća i neizvjesna

okolnost(okolnost za koju se ne zna da li će nastupiti ili neće), a od čijeg ostvarenja(nastupanja

ili nenastupanja) zavise pravna dejstva posla,ili preciznije:da li će pravni posao uopšte proizvesti

dejstva na koja je upravljen(i koja redovno proizvodi), odnosno da li će dejstva koja je proizveo

1 Spaić,Vojislav;Silajđić,Alija;Loza,Bogdan,“Osnovi građanskog prava“,Sarajevo,1962.god.,str:34.2 Vedriš,Martin;Klarić,Petar,“Građansko pravo“,Zagreb,1996.god.,str:91.3 Zakon o obligacionim odnosima,službeni list RBiH,br:2/92 i 13/94,str:13.

4

opstati,da li su ona definitivna4. Primjeri: Kupujem kuću ukoliko mi bude odobren kredit za koji

sam konkurisao, uzimam u zakup vikendicu ukoliko mi u posjetu dođu prijatelji iz inostranstva,

poklanjam rođaku stan ukoliko se oženi,prodajem(zbog odlaska u inostranstvo) stan i prenosim

svojinu na kupca, s tim da ovaj prenos pada i da mi se svojina vrati ukoliko se u toku naredne tri

godine prodavcu rodi dijete.Odobravanje kredita, dolazak prijatelja iz inostranstva,rođenje

djeteta, itd., sve su to primjeri budućih okolnosti čije je nastupanje neizvjesno. Ali,ako se dejstva

pravnog posla podrede jednoj budućoj okolnosti čije je nastupanje izvjesno(npr. smrt) samo je

neizvjesno vrijeme njenog nastupanja, postoji rok, ali ne uslov. Iz ovoga proizilazi da nije uslov

u pravnotehničkom smislu buduća i neizvjesna okolnost koja je svojstvena prirodi pravnog posla

tako da od ostvarenja te okolnosti zavise redovna dejstva posla(tzv.conditiones iuris).

Testament, npr. redovno proizvodi svoja dejstva samo ako ostavitelj ranije umre, i ako bi neko

bio postavljen za nasljednika “pod uslovom“ da nadživi testatora, to nije uslov u smislu

modifikacije pravnog posla, jer se ni u čemu ne mjenjaju redovna dejstva posla(tj.isto je kao da

uslov nije ni postavljen). Isto tako ne postoji uslov u pravnotehničkom smislu ni ako se sudbina

dejstva pravnog posla učini zavisnom od jedne već postojeće okolnosti koja je strankama još

uvijek nepoznata, pa je iz neobavještenosti smatraju za buduću i neizvjesnu2. Na

primjer:kupujem automobil ukoliko mi bude odobrena stipendija za koju sam konkurisao, a nije

nam poznato da sam stipendiju već dobio(ovdje je ugovor ustvari bezuslovan);prodajem kuću s

tim da se ugovor raskida ako mi se do kraja godine vrati dijete sa privremenog rada u

inostranstvu,a u vrijeme zaključenja ugovora ono se već vratilo samo mi to nismo znali(ovdje je

situacija ista kao da ugovor nije ni zaključen). U navedenim primjerima događaj nije ni budući ni

neizvjestan, pošto je već nastupio, samo je to strankama nepoznato. Postoji neizvjesnost ali ne u

objektivnom smislu već u subjektivnom smislu i od dvije stvari jedna: ili će se smatrati da

događaj nije bio ni predviđen (da je posao zaključen bez uslova), ili se ima uzeti da nema

pravnog posla, da nije ni bio zaključen. Pod riječi „uslov“ nepodrazumjeva se samo buduća

neizvjesna okolnost. To je samo njegov pravi, pravnotehnički smisao. U nepravnom smislu ta se

riječ upotrebljava još i umjesto riječi elemenat, sastojak, sastavni dio činjeničnog stanja koji

proizvodi neko pravo(tzv.conditio iuris) 3. Tako se naprimjer kaže da je saglasnost volja uslov za

nastanak pravnog posla. Dalje, uslov u nepravom smislu upotrebljava se još i kao sinonim za

1 Stanković,Obren;Vodinelić,V.Vladimir,“Uvod u građansko pravo“,Beograd,1996.god.str:1842 Stanković,Obren;Vodinelić,V.Vladimir,“Uvod u građansko pravo“,Beograd,1996.god.str:185.3 Gams,Andrija,“Uvod u građansko pravo“,Beograd,1979.god.,str:186.

5

okolnosti pod kojima će se pravni posao obaviti, a koje su stranke same predvidjele, npr: načini

plaćanja premija kod ugovora o osiguranju ponekad se nazivaju uslovi.

6

B)Vrste uslova

Postoje pravi i nepravi uslovi.

2.1.PRAVI USLOVI

Oni se dijele prema više kriterija, a najčešće vrste su: pozitivni i negativni; potestativni, kazualni

i mješoviti;odložne i raskidne. Pravi uslov je uvijek buduća i neizvjesna okolnost.

2.1.Pozitivni i negativni uslovi

Prema načinu na koji se ostvaruju, uslovi se dijele na pozitivne i negativne. Razlikuju se prema

tome da li pravno dejstvo jednog pravnog posla počinje ispunjenjem ili neispunjenjem budućeg

neizvjesnog događaja.1Pozitivni su oni koji se ostvaruju nastupanjem okolnosti

(događaja) :dobijanje kredita, odlazak u inostranstvo, rođenje djeteta. Tako, ako se kupuje kuća

ukoliko se kupcu u toku tri naredne godine rodi još jedno dijete ,imamo primjer pozitivnog

uslova(rođenje djeteta). Negativni uslovi su oni koji se ostvaruju nenastupanjem(izostankom)

buduće i neizvjesne okolnosti,npr:nestupanje u brak, nerođenje djeteta. Tako,ako se rođaku

poklanja stan s tim da ne stupi u brak prije nego što navrši dvadesetosam godina života, ili se

prodaje kuća ukoliko se prodavcu ne rodi još jedno dijete, imamo primjere pravnih poslova

modifikovanih negativnim uslovima. Ova podjela ima praktičnog značaja utoliko što su neka

pravila o tome da li se uslov ostvario (ili je njegovo ostvarenje izostalo) različita u zavisnosti od

vrste uslova u pitanju.2

2.2.Potestativni,kazualni i mješoviti uslovi

Po drugom kriterijumu uslovi se dijele na potestativne, kazulane i mješovite. Kazualan je onaj

uslov koji ne zavisi od volje ni jedne ni druge strane već od slučaja(casus-a) ili zavisi isključivo

od volje nekog trećeg koji koji nije učesnik pravnog posla3, npr:kupujem pod uslovom da

dobijem zgoditak na lutriji, ili da budem postavljen za nasljednika, kupujem pod uslovom da

dobijem kredit. Potestativni su oni koji zavise od (volje) jednog ili drugog učesnika pravnog

posla. Može biti običan i čist(pravi) potestativan uslov. Običan potestativan uslov se sastoji u

nekoj radnji ili uzdržavanju učesnika pravnog posla pa utoliko zavisi i od njegove volje,

npr:kupujem automobil ukoliko na odmor budem išao u inostranstvo,kupujem stan ukoliko se 1 Spaić,Vojislav;Silajđić,Alija;Loza,Bogdan,“Osnovi građanskog prava“,Sarajevo,1962.god.,str:35.2 Stanković,Obren;Vodinelić,V.Vladimir,“Uvod u građansko pravo“,Beograd,1996.god.str:186.3 Ibid,str:186

7

oženim,prodajem kuću ukoliko se preselim u drugo mjesto. Odlazak u inostranstvo na odmor,

stupanje u brak, preseljenje u drugo mjesto, to su radnje koje zavise od volje učesnika pravnog

posla, ali je ta volja determinisana ozbiljnim materijalnim i moralnim interesima subjekta. Za

razliku od ovoga, čist(pravi) potestativni uslov zavisi od nahođenja učesnika pravnog posla, od

njegove arbitrerne, diskrecione volje.Primjeri:Obavezujem se da ću vam idućeg mjeseca, kad

dobijem platu, dati u zajam 100 KM ako budete htijeli; izdajem vam kuću u zakup,s tim da je

po isteku zakupa možete po toj i toj cjeni kupiti, ako budete htjeli. Ova potpodjela je od

praktičkog značaja,pošto neke vrste čistih potestativnih uslova ne važe i povlače ništavost

obaveze(kao npr:kad bi se reklo:obavezujem se, kad primim narednu platu, da vam dam 100KM

na zajam, ako budem htio, ako nađem za shodno). Mješovit uslov zavisi kako od volje stranaka

tako i od volje nekog trećeg lica.1Istovremeno zavisi od volje učesnika pravnog posla odnosno

nasljednika ili legatara i volje nekog trećeg ili objektivnih okolnosti, npr:poklanjam kuću osobi A

ako se oženi osobom B.

2.3.Odložni i raskidni uslovi

Postoji podjela na odložne i raskidne uslove. Odložan(suspenzivan) postoji onda kada pravo

nastaje tek nastupanjem ili nenastupanjem okolnosti2.Taj uslov je onaj koji dejstva pravnog posla

odlaže i njihovo nastupanje čini neizvjesnim,npr:prodajem harmoniku ukoliko dobijem

stipendiju za usavršavanje u inostranstvu. Uslovi koji svojim nastupanjem raskidaju već

zasnovan građansko pravni odnos nazivaju se raskidni ili rezultivni uslovi. Ako je uslov

raskidan(rezultivan), pravni posao proizvodi dejstva na koja je upravljen i u tom pogledu nema

neizvjesnosti, ali je neizvjesno da li su ta dejstva definitivna,da li će opstati3, Npr:prodajem

automobil i prenosim svojinu na kupca(zbog odlaska u inostranstvo), s tim da ovaj prenos pada i

svojina na automobilu mi se vraća ako ne dobijem radnu dozvolu u određenoj stranoj državi.Ova

posljedna podjela otkriva prirodu uslova kao modifikacije i njegov uticaj na dejstva pravnog

posla. Da bi se ta dejstva ispitala potrebno je razlikovati tri situacije:a) situaciju koja postoji dok

se još ne zna da li će se uslov ostvariti, dakle faza neizvjesnosti(uslov visi,lebdi); b)situaciju koja

nastaje neostvarivanjem uslova; c)situaciju koja nastaje ostvarenjem uslova(druga i treća

1 Spaić,Vojislav;Silajđić,Alija;Loza,Bogdan,“Osnovi građanskog prava“,Sarajevo,1962.god.,str:35.2 Gams,Andrija,“Uvod u građansko pravo“,Beograd,1979.god.,str:185.3 Stanković,Obren;Vodinelić,V.Vladimir,“Uvod u građansko pravo“,Beograd,1996.god.str:187.

8

situacija označavaju fazu izvjesnosti). Kako su dejstva odložnog i raskidnog uslova različita,zato

ćemo ih ispitati odvojeno.

2.3.1.Dejstva punovažnog odložnog uslova

U fazi neizvjesnosti dok se još ne zna da li će se uslov ostvariti, od samog zaključenja ugovora

stranke su njime vezane te se nijedna ne može jednostrano povući. Pravo koje je predmet

ugovora(svojina ili neko potraživanje) i dalje pripada prenosiocu, on je vlasnik,povjerilac .U

svojstvu vlasnika,prodavac ima pravo da stvar i dalje upotrebljava, da pribira plodove, da podiže

svojinske i državinske tužbe(i protiv kupca), da rok rok održaja,da preduzima akte

upravljanja.On ne smije ništa učiniti što bi ugrozilo prava sticaoca za slučaj da se uslov

ostvari,inače duguje naknadu štete. Prodavac može preduzimati i akte raspolaganja(otuđiti

stvar,opteretiti je), ali sudbina ovih raspolaganja zavisi od ostvarenja uslova.Za sve ovo

vrijeme,dok vlada faza neizvjesnosti, sticalac još nije imalac prava i ne može vršiti samo

pravo:ne može naplatiti potraživanje,nemože upotrebljavati stvar ni pribirati polodove, ni

podizati svojinske niti državinske tužbe.Ali on ima jedno „eventualno pravo“,“pravo u začetku“ i

može preduzimati radnje za očuvanje tog prava1:prekinuti rok zastarjelosti odnosno

održaja,upisati svoj naslov u zemljišne knjige.Može i raspolagati njime, samo je sudbina ovih

akata raspolaganja neizvjesna i zavisi od ostvarenja uslova. Faza neizvjesnosti može se okončati

neostvarenjem(izostankom) uslova: npr.kupio sam televizor pod uslovom da dobijem stipendiju

za koju sam konkurisao, a od ovog zahtjeva za dodjeljivanje stipendije sam odbijen. Faza

izvjesnosti može se uspostaviti i ostvarenjem odložnog uslova: u navedenom primjeru sa

kupovinom televizora, dodjeljena mi je stipendija za koju sam konkurisao.

2.3.2.Dejstva punovažnog raskidnog uslova

Posao modifikovan raskidnim uslovom proizvodi dejstva na koja je upravljen i u tom pogledu

nema neizvjesnosti. Pravo, dakle, po opštim pravilima prelazi na pribavioca, koji je ovlašten da

ga vrši kao i svaki titular i da ga sudskim putem štiti. Neizvjesnost postoji,ali se ona sastoji u

tome da li će proizvedena pravna dejstva opstati. Npr: zbog odlaska u inostranstvo prodajem

automobil i prenosim svojinu na kupca, s tim da ovaj prenos pada i svojina mi se vraća ukoliko

u zemlji dobijem posao za koji sam konkurisao. Ako se raskidni uslov ne ostvari(u navedenom

primjeru:ne dobijem posao), neizvjesnost nestaje te je sticanje konačno(kao da uslova nije ni

1Stanković,Obren;Vodinelić,V.Vladimir,“Uvod u građansko pravo“,Beograd,1996.god.str:188.

9

bilo), pravni akti koje je preduzeo sticalac ostaju u važnosti, a poslovi koje je preduzeo raniji

imalac(prenosilac) nemaju nikakvog dejstva. Ako se raskidni uslov ostvari (u navedenom

primjeru:budem primljen na posao u zemlji), s tečeno pravo se gubi a s njim i raspolaganja koja

je sticalac činio, pravo se vraća ranijem imaocu, a eventualni akti raspolaganja koje je u

međuvremenu preduzeo konsoliduju se i važe1.

3.Nepravi uslovi

Ukoliko okolnost nije istodobno buduća i neizvjesna, ili ako joj nedostaje jedan od tih elemenata,

uslov je, uprkos nazivu samo nepravi uslov2. Takvi su:nužni,pravni,nemoguć,nedopušten i

nemoralan uslov.

3.1.Nužni uslov

Nužni uslovi su oni kod kojih se uvjetovana okolnost mora ispuniti,npr:prirodnim

događajem.3Nužni uslov jest onaj kod kojeg okolnost koja se treba dogoditi jest buduća, ali nije

neizvjesna. Uprkos budućnosti sigurno je da će okolnost nastupiti jer to određuje sama prirodna

zakonitost.npr.ako M.N. umre. Što se tiče djelovanja nužnih uslova, posao sklopljen pod nužnim

suspenzivnim uslovom je valjan, jer je stvarno bezuslovan.Ako je posao sklopljen pod nužnim

rezultivnim uslovom postaje nevaljan,jer stranke ne žele da njihov posao proizvede pravne

učinke4.npr:darujem ti auto,ali trebaš mi ga vratiti, ako sutra osvane.

3.2.Pravni uslov(condicio iuris)

Pravni uslov ustvari nije uslov, nego samo jedna od pretpostavki potrebnih po propisu za

postanak nekog pravnog odnosa5.npr:kupit ću ti auto pod uslovom da odgovaraš za štetu koju

njime počiniš.

3.3.Nemogući uslov

To je onaj uslov koji se ne može ostvariti ni fizički,niti pravno. Oni uzrokuju ništavost pravnih

poslova inter vivos(među živima), a kod poslova mortis causa(u slučaju smrti), smatra se da nisu

1 Ibid,str:189.2 Vedriš,Martin;Klarić,Petar,“Građansko pravo“,Zagreb,1996.god.,str:93.3 Krleža,Miroslav,“Pravni leksikon“Zagreb,2006.god.,str:1726.4 Vedriš,Martin;Klarić,Petar,“Građansko pravo“,Zagreb,1996.god.,str:93.5 Vedriš,Martin;Klarić,Petar,“Građansko pravo“,Zagreb,1996.god.,str:93.

10

ni dodani pravnom poslu.1Npr:ako prstom dodirneš nebo,Sunce,itd.(to je fizička,prirodna

nemogućnost) ili ako kupiš Atlantski okean, Mjesec,itd(pravna nemogućnost). Ugovor zaključen

pod nemogućim odložnim uslovom je ništav, a nemoguć raskidni uslov se smatra nepostojećim.

član 75, stav 2. ZOOBiH.

3.4.Nedopušten uslov

Onaj uslov koji je protivan ustavom utvrđenim načelima društvenog uređenja ili prisilnim

propisima,tj. čije je ispunjenje protupravno, nazivaju se nedopušteni uslov.

3.5.Nemoralan uslov

To su oni uslovi koji su protivni moralu društva. Takvi uslovi su u isto vrijeme i nedopušteni

uslovi.

C)Nevažeći uslovi i njihovo dejstvo

Opisana dejstva proizvode važeći(punovažni) uslovi, ali ne i oni koji ne važe. Nevažećima

smatraju se oni uslovi koji su nedozvoljeni (tj. protivni kako izričitim zakonskim naređenjima

tako i opštim pravnim principima i načelima ustavnog poretka), nemogući, nerazumljivi,ili

protivrječni2.U našem pravu posljedice nevažnosti uslova su različite, u zavisnosti od toga koji

je pravni posao u pitanju:npr.ugovor modifikovan nevažećim uslovom i sam je nevažeći i to

ništav, a nevažeći uslovi u testamentu smatraju se kao da ne postoje , što znači da testament

proizvodi dejstva kao da uslov nije ni postavljen.

1 Krleža,Miroslav,“Pravni leksikon“Zagreb,2006.god.,str:1726.2 Stanković,Obren;Vodinelić,V.Vladimir,“Uvod u građansko pravo“,Beograd,1996.god.str:190.

11

D)Dejstva uslova

Djelovanje uslova se može pratiti kroz dva različita razdoblja. Prvo razdoblje se naziva vrijeme

pendencije. Drugo razdoblje nastupa onog časa kad se uslov ispuni ili izjalovi. U svakom od tih

radoblja drugačije se ispoljavaju učinci suspenzivnih uslova, a drugačije učinci rezultivni uslova.

Pravni poslovi pod raskidnim uslovom proizvode svoja dejstva sve dok se uslov neispuni. Ako se

neispuni raskidni uslov, onda pravni odnosi postaju definitivni. Jedna stranka ne može drugu

primorati ili tužiti da ispuni uslov.1

1.Vrijeme pendencije

Vrijeme pendencije je razdoblje koje započinje sklapanjem pravnog posla i traje sve dok se uslov

ne ispuni ili izjalovi. To je razdoblje gdje uslov kao da visi (conditio pendet) i razdoblje

očekivanja i neizvjesnosti. Ako je pravni posao sklopljen pod suspenzivnim uslovom, tada je

nastao pravni posao, ali je odgođen njegov učinak. Iako za vrijeme pendencije ne nastaju glavni

učinci pravnog posla, ipak pravni poredak priznaje i dopušta neke učinke u vrijeme pendencije.U

teoriji postoji shvatanje da je sklapanje pravnog posla pod suspenzivnim uslovom nastao i pravni

posao i subjektivno pravo, samo je izvršenje tog prava odgođeno. Po ovom shvatanju

poistovjećuje se i pravni odnos i pravni posao.Po drugom shvatanju pravni odnos će nastati u

istom času ked se uslov ispuni, što znači da sklapanjem pravnog posla pod suspenzivnim

uslovom nastaje samo pravno stanje. Pravno stanje bi predstavljalo situaciju koju pravo uzima u

obzir,iako još nisu nastale sve pretpostavke da se formira pravni odnos. To znači da uprkos

sklopljenom pravnom poslu nije došlo ni do kakve promjene u postojećim pravnim odnosima2.

1.1.Fikcija (ne)ostvarivanja uslova

Svi građanski zakonici, pa tako i naš Zakon o obligacionim odnosima sadrže fikciju o

(ne)nastupanju uslova za slučaj da jedna od stranaka osujeti njegovo (ne)ostvarenje,koji glasi:

Smatra se da je uslov ostvaren ako njegovo ostvarenje,protivno načelu savjesti i poštenja,spriječi

strana na čiji je teret određen, a smatra se da nije ostvaren ako njegovo ostvarenje, protivno

načelu savjesnosti i poštenja, prouzrokuje strana u čiju je korist određen.čl.74.st.4.ZOOBIH

1 Spaić,Vojislav;Silajđić,Alija;Loza,Bogdan,“Osnovi građanskog prava“,Sarajevo,1962.god.,str:35.2 Vedriš,Martin;Klarić,Petar,“Građansko pravo“,Zagreb,1996.god.,str:95.

12

2.Ispunjenje uslova

Uslov je ispunjen (conditio existit) kada se dogodila ili nastala ona okolnost koja je nastala u

dispoziciji1.Tako da ispunjenje uslova znači kraj pendencije. Uslov je odlučen i kada je sigurno

da se više neće ispuniti odnosno kada se izjalovio (conditio deficit). Odredbom ZOOBiH u članu

74. st. 2 i 3 kaže se: Ako je zaključen pod odložnim uslovom pa se uslov ispuni,ugovor djeluje

od trenutka njegovog zaključivanja,osim ako iz zakona, prirode posla ili volje strana ne proističe

nešto drugo. Ako je zaključen pod raskidnim uslovom,ugovor prestaje važiti kad se uslov ispuni.

E)Obezbjeđenje uslovnog prava

Ako je ugovor zaključen pod odložnim uslovom, povjerilac čije je pravo uslovljeno može

zahtijevati odgovarajuće obezbjeđenje tog prava ako je njegovo ostvarenje ugroženo.2

1 Ibid,str:97.2 Zakon o obligacionim odnosima,službeni list RBiH,br:2/92 i 13/94,str:13.

13

ZAKLJUČAK

Vidjeli smo da je uslov zaista važan prilikom sklapanja bilo kakvog pravnog posla i da kao takav

postoji samo ako ga stranke izričito dogovore. Utvrdili smo da su njegove najvažnije osobine

budućnost i objektivna neizvjesnost, i ukoliko nema jednog od tih elemenata onda se ne radi o

uslovu. Uvjerili smo se koliki uslov ima uticaj na ishod pravnog posla, i s obzirom na to on

može pravni posao odgoditi, prekinuti, promjeniti, itd. Ali smo odredili i uslove koji ne mogu

nikako uticati na ishod pravnog posla i za koje se smatra da nikada nisu ni zaključeni.Sada kada

sumiramo sve ovo,možemo shvatiti zbog čega je rimsko pravo davalo veliki značaj uslovu pri

sklapanju pravnog posla i zbog čega je se skoro nepromjenjen zadržao i do danas, što smo vidjeli

kroz članove ZOOBiH.

14

Literatura:

1.Spaić,Vojislav;Silajđić,Alija;Loza,Bogdan,“Osnovi građanskog prava“,Sarajevo,1962.god.

2. Vedriš,Martin;Klarić,Petar,“Građansko pravo“,Zagreb,1996.god.

3. Stanković,Obren;Vodinelić,V.Vladimir,“Uvod u građansko pravo“,Beograd,1996.god.

4. Gams,Andrija,“Uvod u građansko pravo“,Beograd,1979.god.

5. Zakon o obligacionim odnosima,službeni list RBiH,br:2/92 i 13/94.

15