1

Santral (merkezi) sinir sistemi

 

2

Beyin birçok dokunun kontrollerini üstlenmiştir. Çalışma-sı hakkında hala yeterli veri edinemediğimiz beyin, hafıza ve karar verme organı olarak kabul edilir. Sadece belli işlem-lerin beynin hangi bölümlerinde aktif edilerek işlendiği ha-rita olarak bilinmektedr. Bunlar da beynin belli simülasyon-lara tepki verilerini takip ederek tespit edilir ve problemle-re müdahale edilir. Sinir ağının kullandığı iyon akımının geri-lim, akım, bölgedeki manyetik ve ısı değişimleri takip edile-rek veriler oluşturulmaktadır. Bu veriler µA değerinde akım ve gerilimdir. Hemen hemen bütün istemli hareketler, be-yin korteksinde daha alt beyin alanlarında (omurilik, be-yin sapı, bazal gangliyonlar ve serebellum) bulunan çeşit-li fonksiyon kalıplarının kortikal aktivasyonu ile başlatılır. Bu alt merkezler aktive edici spesifik sinyallerini kaslara gön-derir. Buna rağmen özellikle parmak ve ellerin ustalıklı hare-ketleri gibi birkaç çeşit hareketin düzenlenmesi için korteks-ten başlayıp yol üzerindeki diğer motor merkezleri atlayarak omuriliğin anterior motor nöronlarında sonlanan hemen he-men direkt bir yol da bulunmaktadır. İstemli motor fonksiyo-nunun bu genel sentezini sağlayan omurilik ve beyin, farklı motor alanları arasında karşılıklı etkileşir. Santral sulkusun önünde, frontal lobların yaklaşık olarak posterior üçte birini işgal eden alan motor kortekstir. Santral sulkusun arkasın-daki alan, motor aktivitelerin kontrolü için birçok sinyali mo-tor kortekse ileten somatik duysal kortekstir.

Beynin korteksleriBeyin cerrahları insan beyin korteksinde spesifik motor fonksiyonları kontrol eden, esas olarak premotor alanlara yerleşmiş oldukça özelleşmiş birkaç motor bölge bulmuş-lardır. Bu bölgeler, elektriksel stimülasyon ile veya spesi-fik korteks alanlarında tahrip edici lezyonlar oluştuğu za-man ortaya çıkan motor fonksiyon kaybı fark edilerek loka-lize edilmiştir. Yüksek beyin veya korteks düzeyi; sinir sisteminin me-dulla spinalis ve alt beyin düzeylerindeki fonksiyonları hari-

3

cindeki beyin korteksinin fonksiyonları oldukça karmaşıktır. Ancak beynin son derece geniş bir bellek deposu olma-sı bu karmaşık olayları kolaylaştırır. Korteks hiçbir zaman yalnız çalışmaz; her zaman sinir sisteminin alt merkezleri ile birlikte çalışır. Beyin korteksi olmadan alt beyin fonksi-yonları çoğu kez hassas değildir. Kortikal (korteks ile ilgi-li) bilginin geniş deposu, bu fonksiyonları amaca uygun, ke-sin ve hassas işlemlere çevirir. Sonuç olarak, beyin kortek-si, düşünme işlemlerinin çoğu için temel yapıdır fakat bu iş-lemde tek başına işlev göremez. Gerçekten alt merkezler, beyin korteksinde uyanıklığa neden olur ve bellek bankası-nı beynin düşünme mekanizmalarına açar. Böylece sinir sis-teminin her bölümünün özgül fonksiyonları yerine getirdiği-ni görürüz. Ama depolanmış bilgiler dünyasını zihnin kulla-nımına açan kortekstir.

Encephalon (beyin)

 

4

Telencephalon; iki tane hemispherium cerebri’den (beyin ya-rımküresi) oluşur.

Telencephalon (cerebrum, beyin yarımküreleri)Hemispherium cerebri (beyin yarımküresi)

 

5

Diencephalon; thalamus, hypothalamus, epithalamus ve subthalamus denilen alt bölümlerden oluşur. Alt beyin veya subkortikal düzey; vücutta, bilinçaltı adını verdiğimiz faaliyetleri kontrol eder. Bu kontrolün büyük bö-lümü beynin alt bölümleri, medulla oblongata, pons, me-sencephalon, hipothalamus, thalamus, cerebellum ve ba-zal gangliyonlar tarafından gerçekleşmektedir. Arter basın-cı ve solunumun bilinçaltı kontrolü başlıca medulla oblonga-ta ve ponsta olur. Dengenin kontrolü, serebellumun eski bö-lümleri ile medulla oblongata, pons ve mezensefalonun re-tiküler maddesinin ortak bir fonksiyonudur. Besinlerin tadı-na cevap olarak uyanan tükürük salgısı, dudak yalama gibi beslenme refleksleri medulla, pons, mezensefalon, amigda-la ve hipotalamus gibi alanlardan kontrol edilir. Çeşitli duy-gulanımlar, hiddet, heyecan, seksüel yanıt, ağrıya ve zevk al-maya verilen reaksiyonlar hayvanlarda korteks harabiyetin-den sonra da gerçekleşebilir.

Diencephalon (ara beyin)

 

6

Thalamus

Hypothalamus

 

 

7

Epithalamus

 

8

Subthalamus

 

9

 

Truncus encephalicus; mesencephalon (orta beyin), pons ve bulbus (medulla oblongata) olmak üzere üç bölümden olu-şur. Beyin yarımkürelerini ve beyinciği omuriliğe bağlar. İç organlar ile beyin arasındaki bağlantıyı sağlar. Refleks ha-reketlerin, kalp atımlarının ve solunum hızının denetiminden sorumludur. Hem beyinden baş ve boyun kaslarına (örne-ğin çiğnemeyi, yutkunmayı ve konuşmayı sağlayan kaslar), hem de görme, işitme ve koklama duyularından beyne giden kranyal (kafatası) sinirleri de beyin sapından geçer.

Truncus encephalicus (beyin sapı)

10

Mesencephalon (orta beyin)

 

11

 

Pons

12

 

Bulbus (medulla oblongata)

Cerebellum (beyincik)

 

13

Medulla spinalis (omurilik) düzeyi; çoğu kez yalnız vücudun periferinden gelen sinyalleri beyne veya ters yönde beyin-den vücuda ileten bir kanal olarak düşünülür. Ancak omu-rilik, boyun hizasında kesildikten sonra bile birçok organi-ze medulla spinalis fonksiyonları devam eder. Yürüme ha-reketleri, vücudun bazı kısımlarının ağrı oluşturan cisimler-den uzaklaşmasını sağlayan refleksler, vücudu yer çekimine karşı taşımak üzere bacakları sertleştiren refleksler ve lokal kan damarlarını, gastrointestinal hareketleri ve idrar atımı-nı kontrol eden refleksler medulla spinalisteki çeşitli devre-ler sayesinde fonksiyonlarını sürdürür. Sinir sisteminin üst bölgeleri sinyalleri vücutta perifere göndermekle kalmayıp medulla spinalis’in kontrol merkezlerine de gönderir. Daha doğrusu bu medulla spinalis merkezlerine görevlerini yap-maları için emreder.

Medulla spinalis (omurilik)