SHMT Skender Luarasi

Tema:Pajisjet Wireless

Mentori:Nxnsi:Salih Bytyi Diard Gjini

SUHAREKE 2015Komunikimi Wireless sht transferimi i informacionit ndrmjet dy ose m shum pika t cilat nuk jan t lidhura nga nj dirigjent elektrike.

Teknologjit m t zakonshme wireless prdorin radio. Me valt e radios distancat mund t jet e shkurtr, t tilla si disa metra pr televizion ose aq sa mijra ose edhe miliona kilometra pr radio komunikime thell-hapsir. Ajo prfshin lloje t ndryshme t smartephoneve , sistemeve te ndryshme dhe aplikacione portative, duke prfshir edhe dy radio mnyr, telefonat celulare, personale asistent digjitale (PDAs), dhe rrjeteve pa tel. Shembuj t tjer t aplikimeve t teknologjis radio pa tel prfshijn njsi GPS, dyert hapese te garazheve, maus pa tel, kompjuter, tastier dhe kufje , marrs radio, televizion satelitor, televizion transmetuar dhe telefonat LAN.

Metodat e disi m pak t zakonshme pr arritjen e komunikimit pa tel prfshijn prdorimin e teknologjive t tjera elektromagnetike pa tel, t tilla si drita, magnetike, apo fushat elektrike ose prdorimin e shndosh.

Nj router pa fije integron nj Access Point pa fije me nj router IP dhe nj switch ethernet. Switch-i i integruar lidh Access Point-in e integruar dhe routerin ethernet t integruar s bashku, dhe lejon pr pajisjet e jashtme me fije t LAN-it t lidhen edhe me nj pajisje WAN si p.sh. nj modem kabllor apo nj modem DSL. Nj router pa fije, n mnyr t leverdishme, lejon q t tre pajisjet (kryesisht Access Point-in dhe routerin) t konfigurohen nprmjet nj vegle konfigurimi qendror, zakonisht nprmjet nj serveri ueb t integruar.

Operacionet Wireless lejojn shrbime, t tilla si nj rreze t gjat komunikimit, q jan t pamundur ose jopraktike pr t zbatuar me prdorimin e telave. Termi sht prdorur shpesh n industrin e telekomunikacionit pr t'iu referuar sistemeve t telekomunikacionit (p.sh. transmetues radio dhe marrs, kontrollet e largt etj) t cilat i prdorin disa forma t energjis (p.sh. valt e radios, energjia akustike, etj) pr t transferuar informacion pa prdorimin e telat. [1] Informacioni sht transferuar n kt mnyr m shum se dy distanca t shkurtra dhe t gjata.T dhnat e komunikimit pa tel jan nj komponent thelbsor i informatikes celular. Teknologjive t ndryshme n dispozicion ndryshojn n disponueshmrin lokal, varg mbulimit dhe t performancs dhe n disa rrethana, prdoruesit duhet t jen n gjendje t prdorin lloje t shumta lidhje. Pr t lehtsuar prvojn pr prdoruesit, lidhja menaxher software mund t prdoret,ose nj VPN celular t vendosur pr t trajtuar lidhjet e shumta si nj rrjet, t sigurt vetm virtual teknologjive mbshtetse prfshijn: Wi-Fi T dhnave t shrbimit celular Sensoret e rrjetit e shum te tjera .

Wi-Firrjedh nga fjalt wireless fidelity. sht nj mark e liensuar fillimisht ngaWifi Alliancepr t prshkruar teknologjin nn t t wireless local area networks (WLAN) e bazuar n prcaktimet e IEEE 802.11. Ai u zhvillua pr tu prdorur nga pajisje kompjuterike t lvizshme si laptop-t, n LAN-e, por tani prdorimi i tij po rritet pr m shum shrbime , prfshi internetin dhe aksesin e telefonikVOIP, lojrat n rrjet, dhe lidhje t thjeshta t pajisjeve elektronike shtpiake si: televizort dhe lexues DVD ose aparate fotografike dixhitale. Standarde t tjera jan n zhvillim q do t lejojn Wi-Fi t prdoret nga makinat n autostrada n mbshtetje t nj Sistemi Inteligjent transporti (Intelligent Transportation System) pr t sigurin, pr t mbledhur statistika, dhe pr t nisur tregtin e lvizshme (IEEE 802.11p). Wi-Fi dhe Wi-Fi CERTIFIED jan marka t regjistruara t Wi-Fi Alliance organizata tregtare q teston dhe certifikon pajisjet q i pajtohen standardeve 802.11x.

PERDORIMET

Nj person me nj pajisje me Wi-Fi t aktivizuar si p.sh. nj kompjuter, celular ose Personal Digital Assistant (PDA) mund t lidhet n Internet kur sht n afrsi t nj Access Point. Zona e mbuluar nga nj ose m shum Access Point-e quhet nj hotspot. Hotspotet mund t mbulojn zona nga nj dhom e vetme deri n disa kilometra katror me mbulim t njri-tjetrit me hotspote. Wi-Fi mund t prdoret gjithashtu pr t krijuar nj rrjet mesh. T dy arkitekturat prdoren n rrjete t komunitetit, rrjete pa fije bashkiake si Wireless Philadelphia, dhe rrjete n shkall metroje si M-Taipei.Wi-Fi gjithashtu lejon lidhje n mnyrn pal-m-pal (peer-to-peer), e cila lejon pajisjet t lidhen direkt me njra tjetrn. Kjo mnyr lidhjeje sht e dobishme n pajisjet elektronike shtpiake dhe aplikimet e lojrave.Kur teknologjia u b komerciale pr her t par, kishte shum probleme, sepse konsumatort nuk mund t ishin t sigurt q produktet nga kompani prodhuese t ndryshme t punonin s bashku. Wi-Fi Alliance filloi si nj komunitet pr t zgjidhur kt shtje dhe ndrkoh t fokusonte edhe nevojat e prdoruesve fundor dhe t lejonte teknologjin t maturohej. Alliance krijoi shenjn Wi-Fi CERTIFIED pr tu treguar konsumatorve q produktet jan t ndrvrepueshme me produkte t tjera q kan t njjtn shenj.

Kemi shembuj me posht ku tregohet se perdoret ne wireless ka perdorim te madhe ne shum pajisje :

Wi-Fi n lojraDisa pajisje lojrash dhe pajisje portable lojrash prdorin Wi-Fi-n pr t rritur eksperiencn e lojs: Pajisja portable Nintendo DS sht kompatibl me Wi-Fi, megjithse nuk ka suport pr kriptimin WPA, vetm pr kriptimin m t dobt WEP SONY PSP prmban WLAN pr tu lidhur me hotspote Wi-Fi ose pr t br lidhje pa fije. Xbox 360 prmban nj aksesor Wi-Fi: nj kart rrjeti pa fije PlayStation 3, modeli Premium, prmban Wi-Fi t inkorporuar Nintendo Game cube ka Wi-Fi t disponueshmeNj instalim tipik Wi-Fi prmban nj ose m shum Access Point (Pika Aksesi, AP) dhe nj ose m shum klient. Nj Access Point shprndan n broadcast SSID-n (Service Set Identifier, Emri i Rrjetit) e tij me an t paketave q quhen sinjalizues (beacons), t cilat zakonisht shprndahen do 100 ms. Sinjalizuesit transmetohen me 1 Mb/s, dhe jan me nj gjatsi t shkurtr, kshtu q nuk kan ndonj ndikim domethns. Meqense 1 Mb/s sht shpejtsia m e ult e Wi-Fi, ajo siguron q klienti q merr sinjalizuesin mund t komunikoj me t paktn 1 Mb/s. Duke u bazuar n parametrat e Wi-Fi (p.sh. SSID), klienti vendos t lidhet apo jo me nj Access Point. N qoft se dy Access Point-e me t njjtn SSID jan n zonn e klientit, karta e rrjetit e klientit, mund t prdor fuqin e sinjalit si kriter pr t vendosur se me cilin prej dy Access Point-eve do t krijoj lidhje. Standarti Wi-Fi i l totalisht t hapur kriteret e lidhjes apo roaming. Kjo sht nj fuqi e Wi-Fi-s, por gjithashtu do t thot q nj kart e rrjetit pa fije mund t punoj dukshm m mir se nj tjetr. Meq Wi-Fi transmeton n ajr, ai ka t njjtat veori si nj rrjet ethernet pa switch-e. Madje edhe konflikte mund t lindin si pasoj e ngjashmris me nj rrjet ethernet pa switch. N dallim nga etherneti me fije, dhe si shum radio me paketa, Wi-Fi nuk mund t gjej konfliktet dhe nga ana tjetr prdor nj shkmbim paketash (RTS/CTS i prdorur pr Shmangien e Gabimeve Collision Avoidance CA) pr t shmangur konfliktet.

KANALETPrve 802.11a, i cili operon n 5 GHz, Wi-Fi prdor frekuencat rreth 2.4 GHz, i cili sht i standardizuar dhe i paliensuar me marrveshje ndrkombtare, megjithse prcaktimet e sakta e frekuencave ndryshojn lehtsisht n pjes t ndryshme t bots, dhe gjithashtu fuqia maksimale e lejuar. Megjithat, numrat e kanaleve jan standardizuara n gjith botn, kshtu q frekuencat e autorizuara mund t identifikohen me an t numrit t kanalit. Frekuencat pr standardet 802.11 b dhe g jan nga 2.400 GHz deri n 2.487 GHz. Secili kanal sht 22 MHz i gjer dhe me nj brez 5 MHz nga nj kanal n tjetrin. Numri maksimal i kanaleve t disponueshm pr pajisjet m Wi-Fi aktive jan: 13 pr Evropn, 11 pr Amerikn Veriore dhe 14 pr Japonin. N Amerikn e Veriut, rekomandohet q vetm kanalet 1, 6 dhe 11 t prdoren pr standardet 802.11b/g pr t minimizuar interferencn nga kanale t afrta.

Pajisjet wireless kan perdorim te gjere ne kompanit e medha si :

Wi-Fi dhe Suporti nga Sistemet e OperimitKa dy an t sportit t Wi-Fi nga nj sistem operimi. Suporti n nivel driverash dhe suporti i konfigurimit dhe menazhimit.Suporti i driverave zakonisht sigurohet nga prodhuesi i pajisjes ose, n rastin e Linux-it apo FreeBSD, shpesh nprmjet projekteve me kod burim t hapur (Open Source).Suporti pr konfigurim dhe menazhim konsiston n programe pr t numruar, bashkuar dhe pr t kontrolluar gjendjen e rrjetave Wi-Fi t disponueshme. Gjithashtu prfshihet suporti pr teknika t ndryshme kriptim. Kto sisteme shpesh mundsohen sistemi i operimit t mbshtetura nga nj model standart driveri. N shumicn e rasteve, driverat simulojn nj pajisje rrjeti dhe prdorin veglat e konfigurimit dhe menazhimit qw ndodhen t inkorporuara n sistemin e operimit. N rastet kur suporti pr konfigurimin dhe menazhimin nuk ekziston ose sht i paprshtatshm, prodhuesit e pajisjeve mund t prfshijn programin e tyre pr t manovruar detyrat

Apple Mac OS X & Mac OSApple ishte nj adoptues i hershm i Wi-Fi, duke prezantuar linjn e produkteve AirPort t saj, t bazuar n standardin 802.11b n korrik 1999. Apple prodhon sistemin e operimit Mac OS, pajisjet kompjuterike, driverat shoqrues dhe programin e konfigurimit dhe menazhimit duke thjeshtuar integrimin e Wi-Fi. T gjith kompjuterat Apple t bazuar n mikroprocesort Intel ose e kan ose kane opsionin pr t vendosur karta AirPort Extreme. Kto karta jan kompatibl me 802.11g. Shum prej modeleve t mparshm t Apple, Power PC, kishin gjithashtu AirPort Extreme, dhe t gjith Mac-t, duke filluat nga iBook-u origjinal, t paktn prfshinin vendet e montimit t kartave AirPort. Mac OS X ka suportin ndaj Wi-Fi, duke prfshir WPA2, dhe shitet me driverat pr kartat AirPort t Apple. Shum prodhues t dors s tret prodhojn pajisje kompatible s bashku me driverat prkats t cilt punojn me programin e konfigurimit dhe t menazhimit t inkorporuar n Mac OS X. Prodhues t tjer shprndajn programin e tyre, Versioni m i vjetr i Apple, Mac OS 9, nuk ka suport t inkorporuar pr konfigurimin dhe menazhimin e Wi-Fi dhe as nuk shitet me driverat Wi-Fi, por Apple mundson drivera dhe programin pr konfigurimin dhe menazhimin e kartave AirPort pr OS 9 falas, si bjn dhe disa prodhues t tjer. Versione m t hershm se Mac OS 9 nuk kan suport pr Wi-Fi.Microsoft Windows Microsoft Windows ka nj suport t plot n shtresn e driverave pr Wi-Fi, cilsia e t cilit varet nga prodhuesi i pajisjes. Prodhuesit e pajisjeve pothuajse gjithmon japin driverat pr Windows bashk me produktin e tyre. Windows-i shitet me shum pak drivera Wi-Fi dhe varet nga OEM (Original Equipment Manufacterer) dhe prodhuesit e pajisjeve pr tu siguruar qw prdoruesit t marrin driverat. Konfigurimi dhe menazhimi varen nga versioni i Windows-it. Versionet e hershme t Windows-it, si Windows 98, Windows ME dhe Windows 2000 nuk kan suport t inkorporuar t konfigurimit dhe menazhimit dhe duhet t varen nga programet e mundsuara nga prodhuesi. Microsoft Windows XP ka suport t inkorporuar t konfigurimit dhe menazhimit. Versioni origjinal i Windows XP prfshinte suportin baz i cili u prmirsua n mnyr t dukshme n Service Pack 2. Suporti pr WPA2 dhe disa protokolle t tjera sigurie krkojn rinovime programi prej Microsoft-it. Pr t zvendsuar suportin e paqndrueshm dhe ndonjher t paprshtatshm t konfigurimit dhe menazhimit t Windows-it, shum prodhues pajisjesh prfshijn programin e tyre dhe i krkojn prdoruesit t aktivizojn suportin e inkorporuar t Windows-it pr Wi-Fi. Microsoft Windows Vista pritet t prmirsoj suportin e Wi-Fi ndaj Windows XP. Versionet beta origjinale lidheshin automatikisht n rrjetet e pasigurta pa aprovimin e prdoruesit. Ky sht nj problem i madh sigurie pr zotruesin e Access Point-eve respektive t pasigurta dhe pr zotruesin e kompjuterit t bazuar n Windows Vista sepse direktorit e ndara (shared folders) mund t jen t hapura pr aksesit publik. Release Candidate (RC1 ose RC2) nuk vazhdojn t tregojn kt sjellje, duke krkuar lejen e prdoruesit pr tu lidhur n nj rrjet t pasigurt, pr aq koh sa llogaria e prdoruesit sht n konfigurimin baz.

HISTORIKU

Wi-Fi prdor si teknologjin radio direkt-sequence spread spectrum me bartse t vetme ashtu edhe teknologjin radio multi-bartse OFDM (Orthogonal Frequency Division Multiplexing). Kto rregullime lejuan m pas zhvillimin e Wi-Fi, konkurruesin e nj kohe HomeRF dhe Bluetooth.Gjersia e brezit t paliensuar u b pr her t par e disponueshme nga Federal Communications Commission n 1985 dhe kto rregulla t FCC u kopjuan m pas me disa ndryshime n vende t tjera duke lejuar prdorimin e ksaj teknologjie n t gjith vendet kryesore. Akti i FCC u propozua nga Michael Marcus i stafit t FCC n 1980 dhe aktit rregullator t diskutueshm pasues iu deshn edhe 5 vjet t tjer. Akti ishte pjes e nj propozimi m t gjer pr t lejuar prdorim civil t teknologjis n breza frekuencash dhe n at koh u kundrshtua nga prodhuesit kryesor dhe disa operator t sistemeve radio.Paraardhsi i Wi-Fi u shpik n 1991 nga NCR Corporation/AT&T (m von Lucent & Agere Systems) n Nieuwegein, Holand. Ai ishte synuar n fillim pr sistemet e marrjes s parave; produktet e para pa fije u solln n treg nn emrin WaveLAN me shpejtsi nga 1 deri n 2 Mbit/s. Vic Hayes, i cili ishte shpiksi i par i Wi-Fi dhe i sht vn emri babai i Wi-Fi, u prfshi n dizenjimin e standardeve si IEEE 802.11b, 802.11a dhe 802.11g.