punim diplome, bashkim statovci

7/30/2019 Punim Diplome, Bashkim Statovci

1/70

UNIVERSITETI I PRISHTINS

FAKULTETI I INXHINIERIS ELEKTRIKE DHE KOMPJUTERIKE

PUNIM DIPLOMETema: TS. 220/35/10(20) kV PODUJEV , MUNDSIA E KALIMIT NGA

220/35/10(20) kV N AT 110/20 kV

Mentori: Kandidati:

Dr.Sc. Isuf KRASNIQI Bashkim STATOVCI

Prishtin, 2011


2/70

Punim Diplome

Prmbajtja:

HYRJE .......................................................................................................................... 4

KAPITULLI 1

1.1Nj historik i shkurtr i sistemit energjetik n Kosov.............................................6

1.2 Mihjet siprfaqsore.................................................................................................7

1.3 Termocentralet .........................................................................................................9

1.3.1 Termocentrali Kosova A.........................................................................9

1.3.2 Termocentrali Kosova B.......................................................................10

1.4 Skema teknologjike e sistemit prodhues.................................................................12

1.5 Hidrocentralet ........................................................................................................12

1.6 Burimet e riprtrishme (turbinat me er).13

KAPITULLI 2

2.1 Rrjeti i transmisionit i Republiks s Kosovs......................................................14

2.1.1 Historiku i rrjetit t transmisionit............................................................15

2.1.2 Kapacitetet aktuale t rrjetit t transmisionit............................................18

2.1.2.1 Kapaciteti i linjave t transmisionit............................................18

2.1.2.2 Kapaciteti i linjave te shprndarjes.............................................18

2.1.2.3 Kapacitetet transformuese..........................................................19

2.2 Linjat interkonektive..............................................................................................21

2.3 Nnstacionet elektrike ............................................................................................23

KAPITULLI 3

3.1 TS 220/35/10(20) kV Podujev..............................................................................24

3.2Pamja e ndrtimit , dhe elementet kryesore te nj stacioni transformator-ik.........25

3.3 Transformatort .....................................................................................................29


3/70

Punim Diplome

KAPITULLI 4

4.1 Transformatort n TS 220/35/10(20) kV n Podujev......................................... 30

4.2 elsat automatik ................................................................................................. 34

4.3 elsat me gaz SF6 ............................................................................................... 35

4.4 elsat ndars ajror .............................................................................................. 37

4.5 Sistemi pr furnizim t pandrprer-UPS ............................................................. 38

4.5.1 Ndarja e UPS-ve sipas fuqis ................................................................. 38

4.5.2 Ridrejtuesit .............................................................................................. 39

4.2.3 Baterit .................................................................................................... 39

4.2.4 Invrtort ................................................................................................. 40

KAPITULLI 5

5.1 Transformatort e tensionit ................................................................................... 42

5.1.1 Konstruktimi i transformatort e tensionit .............................................. 42

5.2 Transformatort rrymor ........................................................................................ 435.3 Transformatort e kombinuar ............................................................................... 44

5.3.1 Konstruktimi i transformatorve t kombinuar ...................................... 44

KAPITULLI 6

6.1 Mbrojtja .................................................................................................................46

6.1.1 Mbrojtja e transformatorve n TS 220/35/10(20) kV Podujev

me Rele Siemens SIPROTEC..................................................................46

6.1.2 Mbrojtja termike e transformatorve........................................................48

6.1.3 Mbrojtja Distanciale ................................................................................49

6.1.4 Mbrojtja Diferenciale ...............................................................................49

KAPITULLI 7

7.1 Mbrojtja nga mbitensionet .....................................................................................51


4/70

Punim Diplome

7.1.1 Mbrojtja nga mbitensionet e jashtme (atmosferike) ................................51

7.1.2 Rrufepritsit .............................................................................................51

7.1.2.1 Realizimi i rrufepritsit n TS 220/35/10(20)kV, Podujev................. 52

7.1.3 Pruesit mbrojts ....................................................................................53

7.1.3.1 Pruesi mbrojts n TS 220/35/10 kV, Podujev.....................53

7.1.4 Sferat mbrojtse .......................................................................................54

7.1.5 Shkarkuesit e mbitensionit .......................................................................54

7.1.5.1 Shkarkuesit gypor t mbitensionit .............................................54

7.1.5.2 Shkarkuesit ventil t mbitensionit .............................................55

7.1.5.3 Shkarkuesit Metal-Oksid t mbitensionit ..................................56

7.1.5.3.1 Shkarkuesit metal-oksid t mbitensionit n

TS 220/35/10(20) kV n Podujev..............................56

7.1.5.3.2 Varistort Metal-Oksid t mbitensionit .......................56

7.2 Linjat pr bartjen e energjis elektrike ................................................................. 58

7.2.1 Pruesit ...................................................................................................59

7.2.2 Shtyllat .....................................................................................................61

7.2.3 Izolatort ................................................................................................. 64

KAPITULLI 8

8.1 Mundsit e kalimit nga 220/35/10(20) kV n 110/20 kV ......................................65

Prfundimi ...................................................................................................................68

Literatura ......................................................................................................................79


5/70

Punim Diplome

HYRJE

Ne kt punim diplome me titull TS 220/35/10(20) kV Podujev , mundsit e

kalimit ne 110/20 kV kryesisht do te flasim pr TS 220/35/10 kV n Podujev , por

do te flasim edhe pr historikun e zhvillimit energjetik ne Kosov , prodhimin eenergjis elektrike n Kosov si dhe pr minierat e linjitit , Termocentraletdhe ujrat

Hidrocentralet si dhe pr energjin e riprtrishme.

Energjia elektrike si nj faktor kryesor i zhvillimit shoqror dhe ekonomik te nj

vendi duhet ti kushtohet nj vmendje te posame energjis elektrike prkatsisht

prodhimit bartjes dhe shprndarjes s saj. Energjia elektrike pr her t par filloj te

prdoret ne vitin 1882, duke vepruar me tension 2000 [V] n prues eliku me gjatsi

prej 57[km] dhe fuqi bartse 1.5 [kW]. Zbulimet e m vonshme kan dhn

shpjegime te hollsishme pr mnyrn e bartjes s energjis elektrike me sa me pakhumbje dhe shfrytzimit sa m racional t saj.

Problemi i prodhimit te energjis elektrike, i bartjes s saj dhe shpenzimit, u zgjodh

teknikisht mir dhe pati arsyeshme-ri ekonomike. Sot centralet elektrike ndrtohen ne

afrsi te lndve djegse sepse bartja e energjis elektrike prej centralit (prodhimit) te

energjis elektrike deri te shpenzuesi (konsumatori) mundsohet me ndihmn e

stabilimenteve te tensionit te lart dhe lart pruesve. Pra centrali ndrtohet ne afrsi te

minierave te linjitit, te liqeneve akumuluese, lumenjve me rrjedhje t shpejt t ujit dhe

burimeve te tjera energjetike.

Nevoja pr energji elektrike po rritet pr do dit e m shum. Kjo po kushtzon

ndrtimin e centraleve me kapacitete te mdha. Rndsi e posame sht bartja e

energjis me humbje energjetike sa m t vogla. Nj terkes e till mund t mund t

plotsohet nse bartja e energjis elektrike bhet me tensione sa m t larta, mirpo

bartja e energjis elektrike me tensione shum t larta paraqet nj pun te vshtir,

gjat bartjes s energjis elektrike paraqiten probleme shum t mdha, te cilat

krkojn zgjidhje shkencore dhe praktike. Problem i veant ne sistemin

elektroenergjetik paraqitja e mbitensioneve, dega e cila merret me zgjedhjen eproblemeve te mbrojtjes nga mbitensionet sht teknika e tensioneve te larta, sht

deg relativisht e re shkencore. Zhvillimi i saj sht kushtzuar me rritjen e nivelit t

tensioneve bartse, duke filluar nga sistemet bartse 10kV, 20kV, 35kV, 110kV,

220kV, 400kV, 765kV. Ne shtetet ku distanca nga burimi deri te shpenzuesi jan

shum te mdha, jan ne eksperimentim edhe sistemet 1050kV e ka propozime qe te

provohet edhe sistemi prej 2000kV. Pr nevojat e shtetit t Republiks s Kosovs

sistemi prej 420kV sht i mjaftueshm, por pr integrim ne Evrop sht e

nevojshme te ndrtohen sisteme bartse prej 750kV.


6/70

Punim Diplome

Kosova disponon me nj potencial t konsiderueshm energjetik t qymyrit (linjitit),

po ashtu posedon edhe disa burime tjera si hidrocentrale dhe tash se voni jan ndrtuar

edhe tre mullinj ere pr prodhimin e energjis elektrike. Rezervat kryesore te linjitit

shtrihen ne dy basene t linjitit n Kosov, eksploatimi i linjiti sot behet vetm nga

baseni i Kosovs, n minierat siprfaqsore n Bardh dhe Mirash planifikohet te niseksploatimi i linjitit edhe n Sibovc. Minierat shtrihen n nj siprfaqe t hapur dhe

me nj shkall t lart t efikasitetit s nxjerrjes s linjitit. Linjiti qe nxirret ne kto

miniera kryesisht prdoret pr nevojat e termocentraleve (rreth 98%). Termocentralet

e ndrtuara dhe lshuara ne pun n mes te viteve 1960-1984 jan t ndrtuara afr

minierave te qymyrit, rreth 10-15 km nga Prishtina.


7/70

Punim Diplome

KAPITULLI 1

1.1 Nj historik i shkurtr i sistemit energjetik n Kosov

Sistemi energjetik n Kosov e ka nj histori prej disa dekadash. N vitin 1922Kosova inauguroi zhvillimin e saj energjetik me hapjen e miniers s par nntoksoret thngjillit. Nga ajo minier sht nxjerr thngjill deri n vitin 1958, kur ka filluarpunn mihja siprfaqsore e linjitit n miniern e Mirashit. Sot, miniera e Mirashit,miniera e Bardhit, dhe miniera e Sibovcit Jugperndimor jan burimet kryesore tthngjillit q prdoret pr energji n Kosov, duke siguruar nj prodhim tprgjithshm vjetor prej prafrsisht 7 milion tone linjit. N vitin 1960, filloindrtimi i termocentralit t par t bazuar n thngjill. Ishte ky termocentrali KosovaA, blloku i par i t cils kishte nj kapacitet prej 65 MW. Deri m 1975, n kuadr tKosovs A u ndrtuan edhe katr blloqe t tjera, q gjithsej arrinin nj kapacitet prej

800 MW. Prej vitit 1977 deri m 1984, u ndrtua edhe termocentrali i dyt, Kosova B,me nj kapacitet t prgjithshm prej 678 MW dhe me dy blloqe prodhuese. Pr njkoh t gjat, Kosova ishte pjes prbrse e sistemit energjetik t ish-Jugosllavis.Gjat asaj periudhe, prodhimi i energjis n Kosov ishte i prqendruar n prodhimine bazuar n linjit (termo), me nj kontribut t vogl t prodhimit t bazuar n uj(hidro).

Furnizimi i vet Kosovs me energji bhej nga termocentralet e saj por edhe ngaburime t tjera t prodhimit t energjis q gjendeshin gjithandej territorit t ishJugosllavis.N vitet e 90ta, gjat shprbrjes s Jugosllavis, sistemi energjetik i vendit u

mirmbajt shum dobt ose n t u investua shum pak. Prej vitit 1989 deri m 1999shumica e ekspertve vendor u larguan nga vendet e tre t puns. Megjithat, nmesin e qershorit t vitit 1999, kur prfundoi lufta e fundit me Serbin, puntortshqiptar filluan t ktheheshin n Kosov dhe ishin n gjendje q t kthehen n vendete tyre t puns. Pas nj dekade t lnies anash, n sektorin e energjis u bninvestime, s pari nga institucionet ndrkombtare e pastaj edhe nga institucionetvendore n mnyr q t ringjalleshin kapacitetet energjetike t vendit.N periudhn e paslufts sektori i energjis mori nj infuzion t madh nga ndihma

ndrkombtare. Ndonse nuk ka n dispozicion shifra t sakta, llogaritet se q nga viti1999 n ket sektor jan investuar m shum se 1 miliard euro. Megjithat, as kto

fonde nuk ishin t mjaftueshme pr t zgjidhur problemet q ka vendi n sektorin eenergjis.


8/70

Punim Diplome

1.2 Mihjet siprfaqsore

Nxjerrja e qymyrit(linjitit) n basenin qymyror t njohur me emrin Baseni i Kosovs

ka filluar n vitin 1922 me metodn nntoksore. Fillimisht, qymyri sht eksploatuarnga miniera KOSOVA, e m pastaj nga minierat: Dardhisht, Sibovc, Zgafella e Re

dhe Babushi i Muhaxherve. Kjo form e nxjerrjes s qymyrit ka vazhduar deri n

vitin 1956, n miniern e athershme t Mirashit fillimisht me largimin e djerrins n

vitin 1956, ndrsa tont e par t qymyrit nga kjo minier jan realizuar n vitin 1958.

Me rritjen e kapaciteteve gjeneruese ka lindur nevoja pr hapjen e miniers s Bardhit.

Punt minerare n hapjen e miniers s Bardhit kan filluar me largimin e djerrins

n vitin 1964 ndrsa eksploatimi i tonve t par t qymyrit nga kjo minier ka

ndodhur n vitin 1969. Q nga viti 1922 e deri n dhjetor t vitit 2009 nga t gjitha

kto miniera n kuadr t basenit t qymyrit(Linjitit) t KOSOVS jan eksploatuargjithsej 300.1 milion ton qymyr.

Organizimi aktual i prodhimit t qymyrit n kuadr t KEK-t sht :

DIVIZIONI PR PRODHIMIN E QYMYRIT, n kuadr t ktij divizioni ekzistojtri fronte kryesore t puns:

Fig 1.1 Burimet e linjitit n

Kosov


9/70

Punim Diplome

Mihjet ekzistuese apo Sektori lindor dhe perndimor Sektori i Sitnics Mihja e re Sibovci Jug-Perndimor

Fig 1.2Harta e baseneve t linjitit t Kosovs

Fusha e Sibovcit Fusha Jugore Fusha DRezervat e linjitit

Gjeologjike/Eksploatabile990 mt / 830 mt 537 mt / 370 mt 395 mt / 280 mt

T mjaftueshme pr TC

me kapacitet :

2000-2500 MW Ca. 1000 MW Ca. 600 MW

Djerrina / linji m /t 0.9:1 2.8:1 0.9:1Vlera kalorike neto 8300 kJ/kg 8000/8300 kJ/kg 7300 kJ/kg

Tabela 1.1 Baseni i linjitit i Kosovs

Rezervat aktuale n miniern ekzistuese jan : 7.1. milion ton dhe pritet tprfundohen gjat vitit 2012.

Rezervat n sektorin e Sitnics jan : 7.4 milion tonRezervat n mihjen e re SJP jan : 123.4 milion ton .

Kto rezerva jan parapar t furnizojn kapacitetet ekzistuese gjeneruese deri n vitin2024 . Prodhimi mesatar vjetor aktualisht n DPQ sht rreth 8.0 milion ton qymyr


10/70

Punim Diplome

n vit. Linjiti sht burimi kryesor i energjis n Kosov, 98% te linjitit te nxjerr idedikohet i dedikohet prodhimit t energjis elektrike n KEK-, ndrsa prodhimi ienergjis elektrike varet plotsisht nga furnizimi me linjit.

Fig 1.3 Miniera e qymyrit (linjitit)

1.3 Termocentralet

Divizioni i Gjenerimit t Energjis prbhet nga termocentralet "Kosova A", "KosovaB" dhe Seperimet Kimike, q jan t vendosura n rrethinn e Kastriotit, q gjenden

rreth 8 km larg Prishtins, kryeqytetit t Republiks s Kosovs.

1.3.1 Termocentrali Kosova A

Termocentrali "Kosova A" prbhet nga pes Blloqe punuese t njohura si A1, A2,

A3, A4 dhe A5. Blloku A1ka filluar te ndrtohet m 10.03.1960 kurse ky Bllok sht

lshuar n pun n vitin 21.10.1962 me fuqi prej 65MW, Blloku A1 ishte i pajisur me

kaldajn nga Babcock (Gjermani), kurse turbina nga Westinghouse (Amerika).Kurse Blloku A2 ka filluar te ngritt n vitin 1962 dhe ka startuar me prodhim me

20.05.1965 me fuqi prej 125MW, Blloku A2 ishte i pajisur me kaldajn nga

Babcock (Gjermani), kurse turbina nga General Electrics (Amerika). Blloku A3

ka startuar m 18.04.1970 me fuqi 200MW , Blloku A3 ishte i pajisur me kaldajn nga

Rafako (Poloni), kurse turbina dhe gjeneratori nga Leningradski Metaljurgski

Zavod nga ish Bashkimi i Republikave Socialiste Sovjetike (BRSS-Rusia). Blloku

A4 ka filluar prodhimin m 15.05.1971 mefuqi prodhuese t instaluar prej 200MW

dhe Blloku A5 n vitin 08.07.1975 me fuqi prodhuese t instaluar prej 210MW.

Pajisjet e prodhimit te ktyre dy Blloqeve jan t njjta me at t Bllokut A3. BlloqetA3, A4 dhe A5 jan funksional. Sipas planit aktual n prodhim prdoren dy blloqe,


11/70

Punim Diplome

kurse njri prej tyre sht rezerv e nxeht pr shkak te gatishmris se tyre t

ult, q sht pasoj e vjetrsis s tyre. Blloqet A1 dhe A2 jan jasht pune, pa status

t definuar, dhe sipas planeve aktuale ato do t mbesin kshtu deri n fund, kur pritet

t bhet dekomisionimi i tyre s bashku me njsit tjera.

Prodhimi vjetor i energjis elektrike nga TC Kosova A sht rreth 1500GWh.

Njsia gjeneruese Fuqia e instaluar(MW)

Periudha e ndrtimit Lshimi i par n pun

A1 65 1960-1962 21.10.1962

A2 125 1962-1965 20.05.1965

A3 200 1966-1970 18.04.1970

A4 200 1967-1971 15.05.1971

A5 210 1971-1975 08.07.1975

Tabela 1.2 Termocentrali Kosova A

Fig 1.4 Termocentrali Kosova A

1.3.2 Termocentrali Kosova B

Ndrtimi i Termocentralit Kosova B sht kryer nga konsorciumi Man dhe Alstom

Atlantique-ggee. Termocentrali "Kosova B" prbhet nga dy njsi (blloqe) punuese t

njohura si B1 dhe B2. Blloku i par (B1) i ktij termocentrali sht lshuar n pun

me 10.09.1983 me fuqi prej 340MW, kurse blloku i dyt (B2) n vitin 14.07.1984 me

fuqi t njjt, 339 MW. T dy blloqet jan funksional dhe kan nj gatishmri t mir

kohore. Me investimet q jan br dhe q vazhdimisht jan duke u br ne ket

termocentral sht prmirsuar dukshm gjendja e blloqeve, q ndonse kan nj

vjetrsi prej 25 vitesh, jan n nj gatishmri t lart teknike.


12/70

Punim Diplome

Vitet 2008 dhe 2009 jan vitet kur ky termocentral ka arritur prodhimet rekorde n

historin e tij q nga ndrtimi i tij n vitin 1984 .

Prodhimi vjetor i energjis elektrike nga TC Kosova B sht rreth 3650GWh.

Njsiagjeneruese

Fuqia e instaluar(MW)

Viti i ndrtimit Lshimi i par n pun

B1 339 1977-1983 10.09.1983

B2 339 1977-1984 14.07.1984

Tabela 1.3 Termocentrali Kosova B

Fig 1.5 Termocentrali Kosova B


13/70

Punim Diplome

1.4 Skema teknologjike e sistemit prodhues

Tabela 1.4

1.5 Hidrocentralet

Hidrocentralet :- Hidrocentrali i Radavcit ,- Hidrocentrali Ujman ,- Hidrocentrali Lumbardh,- Hidrocentrali Dikance.

Hidrocentrali Ujmani (2x17.5MW) i menaxhuar nga kompania publike Ibr-Lepenci.Po ashtu edhe disa hidrocentrale t vogla jan n operim, dy prej tyre Lumbardhi dheDikance jan dhn me koncesion investueseve privat dhe s shpejti pritet q edhehidrocentralet Radavci dhe Burimi t jepen me koncesion. N tabeln 4-2 janparaqitur t dhnat kryesore pr hidrocentralet t cilat jan n operim.


14/70

Punim Diplome

Njsia Gjeneruese Kapaciteti i Njsive t HC [MW] Futja n operimInstaluar Neto Dispozicion

Hidrocentrali i UJMANITG 1 17.5 16 16 1983

G 2 17.5 16 16 1983Hidrocentrali i LUMBARDHITG 1 4.04 4.00 4.0 1957(2005)G 2 4.04 4.00 4.0 1957(2005)

Hidrocentrali i BURIMITG 1 0.34 0.34 0.34 1948(2010)G 2 0.136 0.13 0.13 1948(2010)

Hidrocentrali i DIKANCITG 1 0.67 0.66 0.66 1957(2010)G 2 0.67 0.66 0.66 1957(2010)

Hidrocentrali i RADAVCITG 1 0.14 0.14 0.14 1934(2010)G 2 0.14 0.14 0.14 1934(2010)

Tabela 1.5 Hidrocentralet

1.6 Burimet e riprtrishme (turbinat me er)

N dy vitet e fundit sht vrejtur interesim i madh i investitorve privat n instalimine kapaciteteve gjeneruese nga era. N Kosov n fillim t vitit 2010 n kodrn eGolesh-it jan instaluar tri turbinat e para t gjeneratorve me er, t nj teknologjie tvjetr (gjenerator asinkron me shpejtsi konstante). Kto tri turbina jan t kyura nnivelin e tensionit 10kV dhe secila prej tyre ka kapacitetin e instaluar prej 0.45MW.

N baz t parashikimit t prodhimit q ka dhn investitori kto tri njsi mund tgjenerojn rreth 2.59GWh/vit, q rezulton me nj faktor t ngarkess rreth 0.22.

Fig 1.6 Tre turbinat e gjeneratorve me er ne kodrn e Golesh-it


15/70

Punim Diplome

KAPITULLI 2

2.1 Rrjeti i transmisionit i Republiks s Kosovs

Operatori i Sistemit, Transmisionit dhe Tregut-KOSTT-i, sht themeluar me 1 korrikt vitit 2006. KOSTT-i sht krijuar si rrjedhoj e procesit t ristrukturimit t sektoritt energjis n Kosov, n baz t obligimeve q rrjedhin nga Traktati prKomunitetin e Energjis pr Evropn Juglindore. I emruar nga Qeveria dhe iliensuar nga Zyra e Rregullatorit t Energjis n tetor t vitit 2006, KOSTT-i shtpronare e dy liensave:

pr Operim t Sistemit t Transmisionit pr Operim t Tregut t energjis elektrike.

Operatori i Sistemit, Transmisionit dhe Tregut-KOSTT-i sht kompani publike e cilamerret me planifikimin, zhvillimin, mirmbajtjen dhe operimin e sistemit t

transmisionit t energjis elektrike n Kosov. KOSTT sht prgjegjs prtransmisionin e energjis elektrike t tensionit t lart 400 kV, 220 kV dhe 110 kV dhepo ashtu sht prgjegjs pr organizimin dhe administrimin e tregtimit t energjiselektrike. Prandaj edhe TS 220/35/10 kV Podujev qe ne e kemi ne shqyrtim sht nnprgjegjsin e KOSTT-it.

Energjia elektrike e transmetuardo t prkufizohej si energjia elektrike (n GWh) etransmetuar tek konsumatort gjat periods s raportimit nprmjet sistemit ttransmisionit t vn n funksion nga OST. Kjo prfshin humbjet e sistemit ttransmisionit dhe eksportin prgjat interkonekcionit. Ky prkufizim paraqitetgrafikisht n Fig 2.1

Fig 2.1 Energjia Elektrike e transmetuar duhet t llogaritet duke shtuar gjith energjin elektrike (n

GWh) q rrjedh prgjat vijs s ndrprer gjat periudhs raportuese.

Vlera duhet t jet e barabart me gjenerimin me t cilin furnizohet sistemi itransmisionit plus importi nga interkonekcioni si tregohet n Fig 1.7


16/70

Punim Diplome

Energjia Transmetuar = Energjia Eksportua r + Ngarkesa Prdoruesve Fundor Transmisionit

TPF1+ Ngarkesa Shprndarje + Humbjet Sistemin Transmetues

Energjia Transmetuar = Energjia Importuar + Energjia Prodhuar

Fig 2.2 Energjia Elektrike e transmetuar duhet t llogaritet duke shtuar gjith energjin elektrike (n

GWh) q transmetohet prgjat vijs s ndrprer gjat periudhs raportuese.

2.1.1 Historiku i rrjetit t transmisionit t Republiks s Kosovs

Rrjeti i transmisionit i Republiks s Kosovs gjat viteve sht zhvilluar n disa fazat zgjerimit, prforcimit dhe konsolidimit.

Mes viteve 1953 dhe 1958, sht ndrtuar linja e par 110 kV n Kosov, nga NoviPazari (n Serbi) deri n Butel (n Maqedoni), duke i lidhur nnstacionet (NS): NSValla, NS Treps, NS Vushtrris, NS Kosova A, NS Prishtina 1 dhe NS Prishtina 4,NS Ferizaji dhe NS Sharri. N t njjtn periudh u ndrtua linja e dyt 110 kV nmes NS Kosova A dhe NS Prishtina 1 dhe linja radiale 110 kV nga Vallai n Pejduke u lidhur me Burimin.

M 1959 u ndrtua linja e dyt 110 kV nga NS Vallai n NS Kosova A pr tforcuar lidhjen n Termocentralin (TC) Kosova A e cila n at koh ishte duke undrtuar. M 1960 u ndrtua linja e par 220 kV n Kosov, nga Krushevci (Serbi)deri n NS Kosova A.

M 1963 u ndrtua linja tjetr 220 kV, nga NS Kosova A deri n Shkup (Maqedoni)dhe nj inerkonekcion i dyt u shtua mes ktyre dy nnstacioneve n vitin 1971.

M 1967, linja 110 kV n veri-perndim u zgjerua nga Peja, pr t lidhur nnstacionetDeani dhe Gjakova 1 t pjess perndimore t regjionit. M 1969 kjo u zgjerua m

tej drejt NS Prizrenit 2 n jug duke e lidhur at me NS Gjakova 2. M 1972 u ndrtualinja e dyt radiale 110 kV nga Ferizaji n Therand, dhe pastaj me


17/70

Punim Diplome

1973 n NS Prizreni 3, NS Prizreni 1 dhe NS Prizreni 2 duke kompletuar nj unaz110 kV pr rreth regjionit.

Po ashtu me 1973 u ndrtua nj linj e dyt 110 kV nga NS Prishtina 1 e cila me vonn vitin 1988 u lidh me NS Prishtinn 4 dhe u zgjerua deri n NS Gjilani, n pjesnlindore t Kosovs.

M 1977 u ndrtua linja e dyt 110 kV nga NS Kosova A n NS Prishtinn 1, dukeforcuar furnizimin pr qytet dhe duke u lidhur kshtu me NS Prishtina 2 e NSPrishtina 3 (1986). Po ashtu me 1977, u ndrtuan linjat e dyfishta 220 kV duke lidhurkshtu NS Kosova A dhe NS Kosova B.

N vitin 1978 u ndrtua linja e par 400 kV n Kosov duke u lidhur Nishin (Serbi)me Shkupin (Maqedoni) prmes NS Kosova B,. M 1980 linja 110 kV drejt Gjilanit, uzgjerua pr n Bujanovc (Serbi). M 1981 u ndrtua linja 110 kV pr lidhjen e HCUjmanit me NS Vallai.

M 1983 u ndrtua linja e dyt 400 kV e interkonekcionit nga Ribarevina (Mali i Zi)pr n NS Kosova B, dy linjat 400 kV duke lidhur kshtu TC Kosova B me NSKosova B, dhe linja 220 kV pr furnizim vetjak t TC Kosova B. N t njjtin vit undrtua linja 220 kV nga NS Kosova B n NS Prizreni 2, prmes nnstacionitshprndars n Drenas. Po ashtu n t njjtin vit u ndrtua edhe linja e dyt 220 kVpr Drenas duke pasuar me linjn e dyfisht pr furnizim t objekteve industriale tFeronikelit. N t njjtn koh u ndrtua linja radiale 110 kV nga NS Kosova A n NSe Bardhit.

N vitin 1984 u ndrtua linja nga NS Gjilani pr n NS Sharri prmes NS Vitia, dukeprmbyllur kshtu rrethin jug-lindor t rrjetit 110 kV t Kosovs.

M 1988 u ndrtua linja interkonektive 220 kV nga NS Prizren 2 pr nHidrocentralin (HC) Fierza (Shqipri), po ashtu n t njjtin vit u ndrtua linja edyfisht 220 kV nga NS Kosova B n NS Prishtina 4. Po n at vit u ndrtuan edhelinjat 110 kV nga NS Gjakova 2 n NS Klina dhe linja nga NS Prizren2 n NS Prizren

3 duke forcuar kshtu furnizimin e Prizrenit.M 1990 u ndrtua linja e dyt 110 kV nga NS Prizreni 2 n NS Gjakova 2.

M 1991 u ndrtua nnstacioni i Lipjanit duke u ndrlidhur me NS Prishtina 4 prmeslinjs 110 kV q u ndrtua po at vit. Ky vit paraqet fundin e investimeve n rrjetin etransmisionit pr nj periudh kohore prej 10 vitesh deri n vitin 2001, q paraqet njpauz mjaft t gjat 10 vjeare n prforcimin dhe zhvillimin e rrjetit ttransmisionit.


18/70

Punim Diplome

Fig 2.3. Periudha kohore dhe numri i instalimeve t NS dhe linjave pr vit

Emrtimi Karakteristikat VitiAT3 ne NS Kosova B 400/220 kV Auto transformatori i tret 400

MVA2003

AT3 ne NS Kosova A, 220/110 kV AT3 ndrrim, 150 MVA 2003NS Podujeva 220/35/10 kV 2x40 MVA 2003Ndrrim pruesi n linjn 110 kV, nr164/1 NS Gjakova 1- NS Gjakova 2

Ndrrimi i pruesit nga 150mm2n 240mm2, 4.9 km

2003

Linja dyfishe 110 kV nga NS Kosova

A n NS Prishtina 5

Al e 240mm2, 5.5 km 2005

Ndrrim pruesi n linjn 110 kV, nr125,NS Kosova A- NS Vushtrria1& 2

HW 150mm2, 24km 2007

Ndrrim pruesi n linjn 110 kV,nr 164/3,NS Prizreni 1- NS Prizreni 2

HW 150mm2, 3.2 km 2007

Linja 110 kV NS Prizren 2- NSRahoveci

Ale 240mm2, 17.25 km 2008

Tab 2.1 Rrjetit t transmisionit t realizuara nga viti 2000 deri n 2008

Nj pauz aq e gjat e mos zhvillimit t rrjetit t transmisionit, mirmbajtja jo e mir,vjetrsia e pajisjeve jan faktort kryesor t cilt e kan sjell rrjetin transmetues t


19/70

Punim Diplome

Kosovs n situat shum t vshtir. Pr shkak t mungess s mjeteve financiareedhe pas lufts nuk ka pas investime t nevojshme t cilat do t prmirsoninprformancat e rrjetit. N vijim n tab. 2.1 sht dhn lista e projekteve tkategoris s rritjes s kapaciteteve t rrjetit t transmisionit t realizuara nga viti 2000deri n 2008.

2.1.2 Kapacitetet aktuale t rrjetit t transmisionit

Rrjeti i transmisionit i Kosovs operon me tri nivelet e tensioneve 400 kV, 220 kVdhe 110 kV. Sistemi i transmisionit i Republiks s Kosovs sht i ndrlidhur,prmes linjave ndrkufitare me katr shtetet fqinje: Serbia, Maqedonia, Mali i Zi dheShqipria. N aspektin regjional Sistemi i Transmisionit t Kosovs luan rol mjaft trndsishm n transaksionet tregtare t energjis elektrike t cilat zhvillohen nrajon.. Rrjeti i fuqishm horizontal sidomos ai 400 kV, ndrlidhja e fuqishme me

vendet fqinje prcakton rolin e rndsishm t sistemit ton n aspektinelektroenergjetik. Aktualisht prmes rrjetit horizontal tranzitohet sasia vjetore tejet emadhe e energjis elektrike e cila sillet rreth 62% t konsumit vjetor t Kosovs. Nvazhdim do t paraqiten kapacitetet e linjave dhe transformatorve sipas gjendjes prfundin e vitit 2009, duke marr parasysh edhe projektet t cilat kan prfunduar.

2.1.2.1 Kapaciteti i linjave t transmisionit

N Tab. 2.2 mund t shihen gjatsit dhe kapacitetet transmetuese pr gjatsi tlinjave ekzistuese t rrjetit t transmisionit t Kosovs, me prfshirje edhe t dy

linjave 110 kV t cilat jan futur n operim n vitin 2009.

Linjat ajrore 2008 Gjatsia totale n Kosov[km]

Kapaciteti transmetuesCt=Sn*L [MVA km]

400kV 181.4 238846220kV 231.82 1 77506110kV 685.4 69443

Tab 2.2 Gjatsit e linjave t transmisionit dhe kapaciteti transmetues i tyre.

1 Nuk jan marr parasysh dy linjat e dmtuara NS Kosova A- Shkup me gjatsi 2*65=130km2 Linja 17.24 km 110 kV NS RahovecNS Prizren 2 dhe linja 23.1,110 kV NS Peja 3NS Klina sht e prfshir.

2.1.2.2 Kapaciteti i linjave t shprndarjesGjatsia e rrjetit t shprndarjes s energjis s prodhuar n Kosov ose importit tenergjis elektrike sht si vijon:

- 35 kV 776.8 km- 20 kV 331.7 km- 10 kV 12873.3 km- 0.4 kV 37988.9 km

Ky Divizion ka n pronsi t vet 6.200 trafo stacione t nivelit nga 220 kV (nga transformatori ) deri n 10(20)/ 0.4


20/70

Punim Diplome

2.1.2.3 Kapacitetet transformuese

Kapacitetet aktuale transformuese t rrjetit t transmisionit t cilat menaxhohen ngaKOSTT-i jan n nnstacionet e niveleve t tensioneve 400/220 kV, 220/110 kV dhe

400/110 kV.Kapaciteti m i madh transformues sht i instaluar n NS Kosova B 400/220 kV. Nkt nnstacion jan t instaluar tre autotransformator t fuqis nominale prej 400MVA. Kapaciteti total transformues i ktij nnstacioni sht 3*400 = 1200 MVA.

NS Kosova Aparaprakisht kishte t instaluar tre autotransformator AT1-100 MVA,AT2 dhe AT3-150 MVA deri n momentin e avaris s autotransformatorit AT1 -100MVA n fund t vitit 2008. Gjat fundit t vitit 2009 sht instaluarautotransformatori i ri prej 150 MVA. Kapaciteti total transformues n NS Kosova Apas instalimit t autotransformatorit t ri sht 450 MVA..

NS Prishtina 4, aktualisht ka dy autotransformator AT1=150 MVA dhe AT2 = 150MVA, me kapacitet total t transformimit prej 300 MVA. Edhe ktu shum shpejtpritet(n muajin gusht 2010) t shtohen kapacitete transformuese dhe ne gjysmn edyt t vitit 2010 planifikohet t futet n operim autotransformatori i tret 150 MVAduke rritur kapacitetin transformues nga 300MVA ne 450MVA.

NS Prizreni 2, aktualisht ka dy autotransformator AT1-150 MVA dhe AT2 - 150VA, me kapacitet total t transformimit prej 300 MVA.

NS Peja 3 400/110 kV i cili operon qe nga fundi i vitit 2009 fillimisht ka t instaluarnj autotransformator me kapacitet transformues prej 300 MVA.

AUTOTRANSFORMATOR Numri iAutotransformatorve

Kapaciteti totaltransformues (MVA)

400/220kV-NS Kosova B

3 1200MVA

400/110kV-NS Peja 3

1 300 MVA

220/110kV- NS Kosova A-NS Prishtina 4- NS Prizreni 2

322

1050MVA450MVA300MVA300MVA

Tab. 2.3 Kapacitetet aktuale Transformuese n Rrjetin e Transmisionit


21/70

Fig 2.4 Skema njpolshe e SEE n Republikn e Kosovs 400/220/110 kV


22/70

Punim Diplome

21

2.2 Linjat interkonektive

Kapaciteti maksimal i shkmbimeve t energjis me fqinjt (me fuqi natyrore t linjave)

me linjat e transmisionit t tensionit t lart sht 1740 MW. N linjat 400 kV kapacitetitransmetues ekzistues ndrkufitar sht rreth 1500 MW (3x500 MW), ndrsa n at 220kV arrin deri n 240 MW (120 MW linja me Shqiprin dhe 120 MW linja meKrushevcinSerbin . Planet e ardhshme pr prmirsimin gjegjsisht ngritjen ekapacitetit transmetues t linjave ndrkufitare prfshijn ndrtimin e nj linje 400 kV qdo t lidh Kosovn me Shqiprin me nj kapacitet t fuqis natyrore prej 500 MW, sidhe nj linj 400 kV shtes me Maqedonin me kapacitet prej 500 MW. NTC-ja (NetoKapaciteti i Transferit) t linjave ndrkufitare t Kosovs sht m e vogl se fuqia e tyrenatyrore dhe e njjta varet edhe nga bilanci rajonal i energjis elektrike n vendet fqinjesi dhe nga kufizimet n linjat e transmisionit q mund t paraqiten n linjat ndrkufitare

t nivelit 400 kV. N fig.5-3 mund t shihen kapacitete aktuale t linjave interkonektivesipas fuqis natyrore t tyre (P) , NTC mesatare dhe fuqia nominale (Sterm)

Fig 2.5 SEE e Kosovs dhe kapacitetet aktuale dhe t planifikuara t interkoneksionitNTC dhekapacitetet sipas fuqis natyrore t linjave

NTC - paraqet maksimumin e totalit t shkmbimit

t fuqis elektrike n mes t dy zonave kontrolluese,


23/70

Punim Diplome

22

Fig 2.6 SEE e Komuns s Podujevs

Fig. 2.7 Linjat ekzistuese Interkonektive ne Sistemet e ndrlidhura t Transmisioneve t Evrops Jug-

Lindore


24/70

Punim Diplome

23

2.3 Nnstacionet Elektrike

1 Nnstacion 400/220 kV me kapacitet t transformatorve 3x400 MVA

3 Nnstacione 220/110 kV me kapacitet t transformatorve 4x150 +100 =1000MVA 1 Stacion shprndars 220kV 1 Nnstacion 220/35/10 kV vetm fushat 220kV; 24 Nnstacione 110/(35 ose 10) kV vetm fushat 110kV

Rrjeti 400kV sht i lidhur me at 220kV me an t tre autotransformatorve prej400MVA me gjeneratort n Kosova B t lidhur me zbara 400kV-she.

Rrjeti 220kV dhe 110kV jan t ndrlidhur nprmjet shtat transformatorve me njkapacitet total prej 1000MVA. Shumica e ngarkess (konzumit) s Kosovs furnizohet

nprmjet ktyre transformatorve megjithse rreth 40MW furnizohen direkt prejsistemit 220kV n Podujevku gjenden transformatort 2x40MVA 220kV/TUdheG1 n TC Kosova A dhe hidrocentrali i Ujmanit jan direkt t lidhura n rrjetin 110kV. Po ashtu rreth 30MW furnizohen nprmjet transformatorve 2x160MVA ntrafostacionin e klientve n Feronikl. Kapaciteti total i transformatorve n 220kVplus furnizimin direkt nga gjeneratort e lidhur n 110kV sht rreth 1200MVA qmbulon nj ngarkes t prafrt prej 1200MW por mungesa e kapacitetit transformuesn nivelin 220kV prkeqsohet meq ngarkesa nuk shprndahet njtrajtsisht nprsistem.


25/70

Punim Diplome

24

KAPITULLI 33.1 TS 220/35/10(20) kV Podujev

Stacioni Transformator-ik TS 220/35/10(20) kV (hyrje-dalje) dhe largpruesit 220 kV

n Podujev, u lshuan ne tension me 13 nntor 2003 me pranin e prfaqsuesve tSiemens-it Austria, punkryersit Umel nga Tuzlla e Bosnjs dhe Montingut ngaPrishtina.

Fig 3.1 Pamja e nj pjese t NS 220/35/10(20) kV, Podujev

Projekti i ndrtimit t ksaj stacioni transformator-ik sht donacion i AgjensionitEvropian pr Rindrtim.Punkryesi i trafos 220/35/10(10) kV Podujev sht firma e njohur Siemens nga Austriakurse projektin e ka br ndrmarrja Umel nga Tuzlla e Bosnjs. Ky stacion

transformator-ik ka rndsi sidomos pr industrin e komuns s Podujevs, por edhe prpopullatn e cila do t furnizohet m mir me energji elektrike.N te kaluarn Komuna e Podujevs sht furnizuar me 16 MVA energji elektrike, me

futjen n funksion t ktij stacioni transformator-ik, Podujeva do te furnizohet me 80MVA energji elektrike, aq sa jan kapacitetet e ktyre dy Transformator-ve


26/70

Punim Diplome

25

3.2 Pamja e ndrtimit , dhe elementet kryesore te nj stacionitransformator-ik

Pjesa baz e ndrtimit e nj stacioni transformator-ik sht baza se ku do t vendosenelementt e nj stacioni t till, pasi ka nj pesh bukur t madhe. Baza e stacionit

transformator-ik 220/35/10(20) kV Podujev sht paraqit ne fig. n vijim.

Fig 3.2 Baza (themelet) e ndrtimit t stacion it transformator-ik me dimensione.


27/70

Punim Diplome

26

Fig 3.3 Pamja dhe dimensionet e TS 220/35/10(20)kV, Podujev

Fig 3.4 Shtylla dhe pruesit ne hyrje t TS 220/35/10(20) kV, Podujev


28/70

Punim Diplome

27

Fig 3.5 Dimensionet e vendosjes s disa elementeve t nj TS.

Nj stacion transformator-ik prbhet prej disa pjesve baz: Transformatorveenergjetik, transformatorve t tensionit, transformatorve t rryms , shkarkuesve tembitensionit, ndarsve, izolatorve t ndryshm, zbarrave etj.

N fig. n vazhdim sht paraqit vendosja e elementeve te TS 220/35/10(20) nPodujev.


29/70

Punim Diplome

28

Fig 3.6 Figura e vendosjeve te elementeve t TS 220/35/10(20) kV n Podujev m dimensione

3.3 Transformatort

Transformatori elektrik sht nj pajisje statike e cila, me induksion elektromagnetik,transformon nj sistem te rryms alternativ aktuale n nj ose m shum sistem t rrymsalternative me frekuencn t nyejt dhe vlera t ndryshme t rrymave dhe tensione.

Roli i transformatorve n sistemet elektroenergjetike sht shum i rndsishme sepse ajofron nj prodhimin m te sigurt m ekonomik dhe m t besueshme t energjis

elektrike, transmetimit dhe shprndarjes s energjis elektrike n nivelet m t

prshtatshme t tensionit Prandaj, zbatimi i tij, me shum pak humbje t energjis,zgjidhjen problemet ne nivelet e ndryshme te tensionit t izolimit t ndrsjell t qarkut

q ndodhen n nivele t ndryshme t tensionit.


30/70

Punim Diplome

29

Pjest themelore t transformatorit:

- Qarkut magnetik,

- Mbshtjellave,

- Izolimit,

- Ens s transformatorit dhe

- Pjesve ndihmse t transformatorit.

Transformatort ndahen n transformator njfazor dhe trefazor, transformatort trefazorndahen edhe sipas lidhjeve t mbshtjellave.Mbshtjellat ne ann primare dhe sekondare mund te lidhen ne yll (Y), trekndsh (D),yll te thyer (Z) ose (cik-cak lidhja). Me shkronja t mdha shkruajm pjesn primare

kurse me te vogla pjesn sekondare t transformatorit.

Fig 3.7 Pjest kryesore te transformatorit

Fig 3.5 Lidhjet m t shpeshta n

transformator


31/70

Punim Diplome

30

KAPITULLI 4

4 .1 Transformatort n TS 220/35/10(20) Podujev

TS 220/35/10(20) prbehet nga dy transformator me fuqi 2 x 40 MVA, transformatoriT1 sht transformator dy mbshtjell-or 220/10(20) kV m mbshtjella yll (Y) -trekndsh (d), YNd5 me yll t tokzuar, kurse transformatori T2 sht transformatortre mbshtjell-or terciar 220/35/10(20) kV m mbshtjella yll (Y)yll (Y)trekndsh(d) YNyn0d5 , me yll te tokzuar ne pjesn e tensionit 220 kV dhe me yll t tokzuar

prmes rezistencs ne pjesn e tensionit 35 kV, te tokzuar m rezistenc 69 .

Fig 4.1 Pamja e transformatorit t par T1 220/10(20) kV


32/70

Punim Diplome

31

Fig 4.2 Pamja e transformatorit t dyt T2 220/35/10(20) kV

Transformatori i par T1 ka nnt (9) dalje 10 kV, e qe jan te shprndara nepertransformatort 10/0.4 kV qe ndodhen neper kto vende:TS Podujeva 1, TS Podujeva 2Spitali, TS Podujeva 3, TS Fabrika Agro Produkt Peran, TS Ballofc, TS Sillosi

Brecalit, TS Fabrika e Polisterit, TS Llaush, TS Letanc. Transformatori i dyt T2 katr (4) dalje 35 kV prej t cilave dy rezerv, dhe tet (8) dalje10 kV dhe shprndahen neper kto trafo stacione 35 kV : dalja e par sht rezerv kurse

e dyta n TS Ujsjellsi regjional Batllava Shajkovc , dalja e tret n TS Koliqi dhedalja e katrt rezerv. Kurse daljet 10 kV jan t shprndara npr TS 10/0.4 qe njihenme kto emrtime: TS Fabrika e Tjegullave Podujev, TS shtpiak-e qe ndodhe noborrin e TS 220/35/10(20) kV n Podujev, TS Fabrika e Armaturs, TS Podujeva 4Lagjja e Kuvajtit, TS Podujeva 5, TS Livadic, TS Fshatrat 1dhe TS Fshatrat 2.


33/70

32

Fig 4.3 Skema njpolshe e TS 220/35/10(20) kV, Podujev


34/70

33

Fig 4.4 Skema njpolshe e TS 220/35/10(20) kV Podujev, dhe shprndarja 35 dhe 10 kV


35/70

34

Kontrolli, qkyja- kyja realizohet ne meny kompjuterike si ne hyrje tetransformatorve ashtu edhe ne dalje te tyre, po ashtu mund te qyqen dhe tokzohen edhedaljet 35 dhe 10 kV, nj gj e till realizohet prej qendrs kontrolluese. Ne vijim doparaqesim se si duket pamja vizuale e kontrollimit n qendrn kontrolluese. Kontrollimibhet meSIEMENSSICAM PAS Software (6MD90) .

4.2 elsat automatik

Prpos te mnyrs kompjuterike te kyje-qkyjevesi dhe tokzimi mund t realizohet

edhe ne mnyr mekanike me elsa automatik me ajr t izoluar ne shtpizn e linjavedalse 35dhe 10 kV si dhe ne hyrje te transformatorve ne shtpizat kontrolluese prmeselsave mekanik .N TS 220/35/10(20) kV n Podujev per daljet 10 kV jan prdor elsat me air-izoluart tipit NXAIR-M te prodhuar nga SIEMENS, kurse pr daljet 35 kV jan prdor elsatte tipit SF6-8DA te prodhuar nga SIEMENS.

Fig 4.5 Paraqitja e qendrs kontrolluese SICAM PAS Software 6MD90 n TS 220/35/10(20) kV.


36/70

Punim Diplome

35

Fig 4.6 Pamja e elsat te tipit NXAIR-M pr daljet 10 kV

Fig 4.7 Pamja e elsat te tipit SF6-8DA me gaz te izoluar pr daljet 35 kV

4.3 elsat me gaz SF6

elsat e tipit SF6 lejojn nj numr kyje-kyjesh prej t paktn 10 000 here pa qenee nevojshme q t behet mirmbajtje apo zvendsim i pjesve t tyre.Te gjith elsat e gazit SF6 jan t testuar sipas standardeve IEC 62271-100 t testuar n

laborator si: CESI Italia,KEMA Holanda , Keri Koren e Jugut dhe CPRI Indi.N varsi t aplikimit, elsat e gazit SF6 jan t ndar n dy lloje si m posht;- Tre elsa t vendosur n nj mekanizm t prbashkt,- Tre elsa t vendosur n mekanizma t veant pr do faz.


37/70

Punim Diplome

36

Fig 4.8 Llojet e elsave SF6, tre elsa t vendosur n nj mekanizm t prbashkt

Fig 4.9 Parimi i puns


38/70

Punim Diplome

37

Fig 4.10 Principi mekanik i puns

Fig 4.11Tre elsa t vendosur n mekanizma t veant, dhe procesi mekanik i punes

4.4 elsat ndars ajrorPrpos elsave automatik dhe elsave SF6 ndrprerja mund t bhet edhe prmes

elsave ndars ajror qe ndajn edhe fizikisht pruesit.

Fig 4.12 elsat ndars ajror n TS 220/35/10(20) kV n Podujev


39/70

Punim Diplome

38

4.5 Sistemi pr furnizim t pa ndrprerUPS

Qllimi kryesor i UPS-it sht q t siguroj furnizim t sigurt t pajisjeve t ndjeshmedhe kritike. Rniet e rrjetit, ndrprerjet n furnizim.Variacionet n tensionin dhe frekuenc, vettimat, zbrazjet elektrostatike dhembitensionet jan dukuri t shpeshta n zyrat dhe n mjediset industriale dhe shkaktojndmtim t harduerit dhe humbje t t dhnave.Sistemi i UPS-ve prbhet nga kto komponente :

- Ridrejtuesit- Invertori- Burimet rezerv te furnizimit (zakonisht grup i baterive)- elsi statik

Skema baz e lidhjes s UPS-ve sht treguar n fig.

Fig4.13 Furnizimi i shpenzuesve te rndsishm me UPS

UPS-i automatikisht hedhet n kt regjim t puns gjat rnies s rrjetit ( oscilime nfurnizim ose ndrprerje m t gjat ), ose n qoft se rrjeti nuk sht i mir; konsumuesitfurnizohen duke e shfrytzuar energjin e akumuluar n baterin t shndrruar n tensionalternativ nga invertori.

Lajmrohet alarm akustik i ngadalshm, derisa LED-i/LCD-i pr PUN T

BATERIS n pllakn e prparm vezullon. Gjat rnies m t gjat t rrjetit, UPS-i ifurnizon konsumuesit deri n kyqjen e tij kur bateria plotsisht do t zbrazet.Para kyqjes, kur bateria sht plotsisht e zbrazur, lajmrohet sinjalizim pr bateri tdobt me alarm t shpejt akustik t ndrprer.UPS-i automatikisht kthehet n pun normale pr rreth dy sekondave pas kthimit tfurnizimit t rrjetit. Koha e hedhjes nga puna normale e bateris dhe anasjelltas, sht epavrejtshme pr konsumuesit.


40/70

Punim Diplome

39

4.5.1 Ndarja e UPS-ve sipas fuqis

Fuqia e UPS-ve mund te shprehet ne (W) vat ose ne (VA) volt-amper. Prodhuesitzakonisht pr madhsi t fuqis prdorin Volt-Amper (VA), varsia n mes t [W] dhe[VA]e japim n prmjet faktorit t fuqis.

Ndarja e UPS-ve sipas fuqis sht:- Sisteme mikro t UPS-ve me fuqi deri n 250VA,- Sisteme mini t UPS-ve me fuqi prej 500-2000VA,- Sisteme mesatar t UPS-ve me fuqi prej 3000-200000VA,- Sisteme t mdha t UPS-ve me fuqi prej 30000-400000VA,

Stacioni transformatorik 220/35/10(20) kV n Podujev shfrytzon dy UPS-a te

prodhuara nga SIEMENS, njri me fuqi 12500 VA dhe i dyti me fuqi 25000 VA.

Fig 4.14 Ridrejtuesit n TS 220/35/10(20) kV Podujev

4.5.2 Ridrejtuesit

Ridrejtojn tensionin alternativ te burimit kryesor t furnizimit, n at te vazhduar prnevojat:

- furnizimin e invertorit- mbushjeve t baterive.


41/70

Punim Diplome

40

Rryma e mbushjes plus rryma e shpenzuesve sht e barabart me rrymn e nevojshmepr mbushjen e baterive dhe furnizimin e shpenzuesve ( ne rastin ton kemi 12500 VA dhekoha pr mbushjen e baterive 10 min duhet rrym prej 100 A, 25000 VA dhe koha prmbushjen e baterive 10 min duhet rrym prej 160 A).

4.5.3 Baterit

Siguron furnizimin e invertorit nse vjen deri te :- Zhdukja e tensionit t furnizimit kryesor- Penges n burimin kryesor t cilt jan jasht kufijve te lejuar.

Fig 4.15 Baterit n TS 220/35/10(20) kV Podujev

Fuqia e UPS-it(kVA)

Koha e autonomis(min)

Lartsia x gjersia x gjatsia(mm)

Pesha(kg)

4.5102045

Brenda UPS-it 690x200x690Dy shtpiza 690x200x690Tri shtpiza 690x200x690

95160270

10

10

2045

Brenda UPS-it 1300x490x800

Brenda UPS-it 1300x490x800Brenda UPS-it 1300x490x800

225

27532520 10

30Brenda UPS-it 1200x430x800Dy shtpiza 1200x430x800

325590

60 6 Brenda UPS-it 1300x800x800 650Tab 4 Dimensionet e baterive


42/70

Punim Diplome

41

4.5.4 Invertort

Shndrron tensionin e vazhduar hyrs n at alternativ dals me krkesa m t ashpra sesa jan krkesat ne burimin kryesor t furnizimit.

Fuqia e dukshme e UPS-it:

Fuqia e ngarkess:

Fig 4.16 Invrtort n TS 220/35/10(20) kV Podujev


43/70

Punim Diplome

42

KAPITULLI 55.1 Transformatort e tensionit

Transformatort e tensionit jan tip i transformatorve pr matje. Prdoret kur keminevoj pr matjen e tensionit t lart q sht e vshtir pr matje me metodn direkte pran qoft se pajisje t tilla ekzistojn, ato do t jen shum t vshtira dhe t shtrenjta. Prprdorimi i transformatorit t tensionit, tensioni i lart transformohet n vlern qmundson prdorimin e mjeteve matse standarde dhe releve. Me kt arrihet edhe njsiguri e personelit punues. Transformatorve t tensionit jan t dizajnuara q tken raport t sakt pr t ulur tensionin n mnyr q t mund t matet n nj tension tsigurt (zakonisht 100V). Jan t dizajnuara pr t prfaqsuar nj ngarkes t vogl ttension q matet.

5.1.1 Konstruksioni i transformatorve t tensionit

Mbshtjellja e transformatorve mats jan zakonisht prej bakri, tela bakri t trhequr tbakrit elektrolitik i cili sht s paku 99,9% i pastrt. Teli i bakrit sht i izoluar merrshir sintetike . Prve telit te izoluar me llak prdoret edhe tel i izoluar me fijemndafshi, ky izolim prdoret kur dshirojm t arrijm kapacitet t vogl ne bshtjella,

qe te mundet te prdoret pr frekuenca t larta.Sipas llojit t izolimit t prdorura n mes t mbshtjellave, dallojm transformator

mats t tensionit me izolim t:

- that (deri n 145 kV)- me pak vaj pr t gjitha tensione- vajit

- t gazit SF6

Fig 5.1 Transformatort e tensionit dhe ata rrymor


44/70

Punim Diplome

43

Transformatort e tensionit ndahen n transformator induktiv dhe kapacitiv t tensionit

5.2 Transformatort rrymor

Me qen se sistemi elektrik zakonisht ka fuqi t madhe e cila realizohet n tensione tlarta dhe rryma t mdha, kto madhsi konvertohen n madhsi t standardizuara tprshtatshme pr tu aplikuar n rele me an t transformatorve mats.

Fig 5.3 Transformatori rrymor, pjest kryesore

1. Kapaku mbrojts2. Mmbrama3. Lidhja primare4. Pjes aktive5. Izolatori6. Kutia sekondare

7. Ventili pr lshimin e vajit

Fig 5.2 Transformator induktiv dhe

kapacitiv t tensionit


45/70

Punim Diplome

44

Funksioni kryesor i transformatorve rrymor sht:- T ul rrymat e sistemit te primarit n nivelin i cili mund t prdort nga

instrumentet dhe mbrojtja,- T mundson prdorimin e instrumenteve dhe releve te standardizuara,

- T mundson prdorimin e sistemit t centralizuar t matjes dhe mbrojtjes.

5.3 Transformatort e kombinuar

Transformatort mats t kombinuar pr rregulluar matur rryma dhe tensione t lartashumat brenda nj saktsi t prcaktuar t prshtatshme pr lidhjen e pajisjeve matse,mbrojtjen dhe menaxhimin. N t njjtn koh izolojm lidhjet t rrjetit t tensionit tlart.Transformator kombinuar prbhet nga dy njsi matse : transformatorveinduktiv t tensionit dhe transformatorve rrymor.

5.3.1 Projektimi i transformatorve t kombinuar

- Tensioni maksimal veprues Um: 72,5-550 kV- Rryma primare: deri n 6000 nj- Rrymat afatshkurtr: termike n 100 kA,dinamike, deri n 250 kA- Numri i transformatorit kryesor i tanishm: 5 (n baz t krkess deri n 10)- Numri sekondar i mbshtjellave t transformatorit t tensionit: 3 (n baz tkrkess deri n 6)- T gjitha klasat e matjes dhe t siguris pr t gjitha standardet e aplikueshme.

Fig 5.4 Transformatort e kombinuar


46/70

Punim Diplome

45

KAPITULLI 66.1 Mbrojtjet

6.1.1 Mbrojtja e Transformatorit n TS 220/35/10(20) kV Podujev

me Rele Siemens SIPROTEC

Fig 6.1 Releja Siemens SIPROTEC

1. LED pr t treguar statusin q vepron

2. LCD pr shfaqje tekstuale e procesit t pajisjes dhe informacioni

3. elsat navigator pr t lvizur npr rrjetn operativ

4. MENYA kryesore : asnj funksion

5. Enter:pr konfirmim t hyrjeve, pr t hyr n nivelin e ardhshm, ose pr kaluar mes kodit urdhrues (MLFB)

dhe vlerat e matura operacionale ESC ky t shkoj deri nj nivel,

6. elsat funksion:F1 qasje e drejtprdrejt pr rrjetin operativ pr ndryshimin e modelit, F2 Fillon test els

elektrik, F3: qasje t drejtprdrejt n rrjetin operative pr kalimin e

funksionit rishikimin,F4: ndryshim transformues t polarizimit

7. Butoni ON / OFF pr furnizimin me energji elektrike

8. Priza 9-pol pr lidhjen e nj PC funksionim DIGSI

9. LED kryesore pr testim dhe rivendosjen,LED pr shfaqjen e vlerat operative t matura n 4-linja,

10. LED pr shfaqjen procesit t parametrizimit t lirshm apo pajisje informacion. LED tjetr , ka nj

rrip etiketimit pr etiketimin e funksionit t secilit LED.

11. LED pr parametrizim total.

Mbrojtjet kryesore

1. Mbrojtja e linjave

2. Mbrojtja e motorve

3Mbrojtja e transformatorve


47/70

Punim Diplome

46

Mbrojtja e transformatorit me rele digjitale (mikroprocesorike, numerike) 7UT6.Teknologjia mikroprocesorike siguron karakteristika si te relet statike e bile edhe mshum, rrymat ne hyrje dhe funksionet e integruar mbrojtse. Karakteristikat e releve

numerike jan:- N nj rele jan t integruara m shum funksione mbrojtse,- Mund t bhet kontrolli vetjak i harduerit dhe softuerit ,- Zgjerohet prdorimi i informacioneve pr shkak t komunikimeve,- N terminalet e ushqimit jan te integruara, mbrojtja, matja, kontrolli dhe

monitorimi, prcjellja e informacioneve n distanc.

Fig 6.2 Releja dhe funksionet e integruara mbrojtse

Fig 6.3 Pamja e releve ne TS 220/35/10(20) kV Podujev


48/70

Punim Diplome

47

Fig 6.4 Realizimi i mbrojtjeve t transformatorve ne TS 220/35/10(20) n Podujev

6.1.2 Mbrojtja termike e transformatorve

Jeta e izolimit varet nga temperatura e mbshtjellave, temperatura m e lart se 6 OC ,rrit plakjen e izolimit nga faktori 2!.

- Dy termo-pajisje mund t jen t lidhura me interfejs serial shrbim,- Monitorimi deri n 12 pik matse (6 pr termo- pajisje),- Nj hyrje sht e rezervuar pr monitorimin vendeve t nxehta (matjen

e temperaturs s vajit ).- Termoelementet: Pt100, Ni100 or Ni120

Temperatura e lart t vajit matet drejtprdrejt nga prdorimi i termoelement.Temperatura llogaritet duke transmetuar temperaturn n modelin termik Cu-vaj:

Fig 3.5 Monitorimi i temperaturs


49/70

Punim Diplome

48

6.1.3 Mbrojtja distancionale

Mbrojtja distancionale realizohet me rele t drejtimit dhe t nn impedancs. Releja emat raportin U/I dhe vepron n qoft se vlera e matur sht m e vogl se vlera e

akorduar n t. Kjo mbrojtje prdoret pr mbrojtjen e linjave t transmisionit.

Fig 6.6 Mbrojtje distancionale

Prparsit dhe te metat e mbrojtjes distancionale jan:

- sht mbrojtje selektive e linjs n rrjetet konturale ( t mbyllura),- Koha e veprimit t reles zakonisht sht rreth 30 ms,- Kjo mbrojtje sht mbrojtje rezerv me zonn e dyt dhe t tret pr relet tjera

pasuese,- Zonat e para t cilat e mbulojn s paku 85% te elementit (linjs) q mbrohet jan

me veprime t shpejt dhe kan selektivitet absulut,- Nuk ka nevoj pr linja kanale t ndrlidhjes,- Nuk ndikohet nga shtimi dhe ndryshimi i ngarkess,- Vepron pr dmtime t ndryshme (lidhje t shkurtra, lidhje me tokn dhe pr

mbingarkesa t palejuara ).

T metat jan:- Ndjeshmria varet nga impedanca e ngarkess,- N veprimet e mbrojtjes ndikojn:

Linja e shkurtr ,Lkundja e fuqis,Ndikimi i rezistencs s dmtimit

6.1.4 Mbrojtja diferenciale

Rryma fazore matet n t dy ant e zons s mbrojtur. Diferenca e rryms s fazs

shkaktojn veprimin e mbrojtjes Kjo sht mbrojtje e shpejt dhe prdoret pr mbrojtjen e:Transformatorve, makinave rrotulluese dhe linjave.- Mbrojtja aktuale aplikohet pr kabllot dhe linja e tensionit t lart,- Dy deri n gjasht linja prfundimtare- Trajton zonat mbrojtse t transformatorve- Lidhje t drejtprdrejta t rrjetave komunikuese etj.


50/70

Punim Diplome

49

Fig 6.7 Mbrojtja diferenciale n tri linja dhe transformator

Nuk ka kufizime pr komunikim me:- Direkt m lidhjen deri n 100 km- Rrjetin digjital t komunikimit (G703, X21)- ISDN-lidhjet- 2 deri n 3 fije drejtues fije (tel).


51/70

Punim Diplome

50

KAPITULLI 77.1 Mbrojtja nga mbitensionet

Mbrojtja nga mbitensionet sht nj problem q preokupon shum ekspert t teknikss tensioneve t larta. Meq tensionet klasifikohen n tensione t jashtme (atmosferike),dhe te brendshme (komutimit dhe rezonances), edhe mbrojtja nga kto ka veantit e veta.Sipas te dhnave edhe mbrojtja do t klasifikohet n mbrojtje nga mbitensionet e

jashtme(atmosferike) dhe mbrojtja nga mbitensionet e brendshme.

7.1.1 Mbrojtja nga mbitensionet e jashtme (atmosferike)

Pr mbrojtje nga mbitensionet e jashtme prdoren kto pajisje:- Rrufepritsi,- Pruesi mbrojts,- Sferat mbrojtse dhe- Shkarkuesit e mbitensioneve.

Si element prcjells i do pajisje mbrojtse nga mbitensionet sht gjithmon tokzimi-rezistenca e prtokzimit.

7.1.2 Rrufepritsi

Nuk ka mbrojtje absolute nga goditja e rrufes. Megjithat mbrojtje shum efikase ngagoditjet direkte e rrufes bhet me ann e rrufepritsit. do rrufeprits prbhet prejmarrsit, prcjellsve, dhe rezistencs s tokzimit.Karakteristika themelore e rrufepritsit sht zona mbrojtse e tij, e cila n raste m tshpeshta prcaktohet eksperimentalisht.

Fig 7.1 Zona mbrojtse e rrufepritsit

hx- lartsia e rrufepritsit

ha- lartsia aktive mbrojtse

x- rrezja mbrojtse


52/70

Punim Diplome

51

7.1.2.1 Realizimi i rrufepritsit n TS 220/35/10(20)kV, Podujev

Fig 7.2 pamja e rrufepritsve n TS 220/35/10(20) kV, Podujev.

Jan t vendosur katr rrufeprits me lartsi t ndryshme,dy t paret m t shkurtr sedy tjert si nfig 7.2 ku sht dhn pamja e rrufepritsve.Zona mbrojtse e ktyre dy rrufepritsve sht dhn n fig 7.3.

Fig 7.3 Zona mbrojtse e dy rrufepritsve dhe zona mbrojtse e rrufepritsve n TS 220/35/10(20) kV n Podujev

Parametri b ndikon q t caktohet projeksioni i zons mbrojtse te dy rrufepritsve.


53/70

Punim Diplome

52

7.1.3 Pruesi mbrojts

M qllim t mbrojtjes s pruesve t fazs nga goditja e drejtprdrejt e rrufes, nlargprues vendoset pruesi mbrojtsfig.Mbrojtja e pruesve fazor nga goditja e drejtprdrejt varet shum nga kndi mbrojts ipruesit mbrojts.

a) b)Fig 7.4 a) Goditja e drejtprdrejt e rrufes n pruesin mbrojts n pruesin fazor dhe n afrsi t

shtylls s tensionit t lart, b) kndi mbrojts i pruesit mbrojts

7.1.3.1 Pruesi mbrojts n TS 220/35/10 kV, Podujev

Fig 7.5 Vendosja e pruesve mbrojts n TS 220/35/10(20) kV


54/70

Punim Diplome

53

Njri prues mbrojts vije nga linja L205-1 nga Kosova B hyn n TS 220/35/10(20)kV n Podujev dhe pastaj del nga t njjtat shtylla deri ne linjn L205-2 q shkon ndrejtim t Krushevcit, si nfig 7.5.

7.1.4 Sferat mbrojtse

Sferat mbrojtse-sferat matse mbrojtse ndrtohen prej metali, me siprfaqe shum tlmuet-veanrisht prpunohet pjesa ku bhet kaprcimi i tensionit.Njra sfer sht n potencial t toks, ndrsa tjetra n potencial t lart. Zakonishtvendosen paralel me izolimin, me qellim t mbrojtjes s tij nga tensioni q sht m ilart se vlera e tensionit t durimit te izolimit (Uk


55/70

Punim Diplome

54

a) b)

Fig 7.7 a) Skema e konstruksionit t SHGM b) Skema ideore e SHGM

SHGM prbhen prej dy sferave dhe nj gypi prej fiberi. Njra sfer sht vendosur

brenda gypit, ndrsa tjetra jasht. Kto sfera n mes veti jan t lidhura n seri. Sfera nbrendi t gypit prbhet prej dy elemente, njra lidhet m token kurse tjetra ne elektrodne sfers s jashtme.

7.1.5.2 Shkarkuesit ventil t mbitensionit

Shkarkuesit ventil t mbitensionit (SHVM) ose si quhen shpesh shkarkuesit katodik,jan aparate me t cilt bhet mbrojtja m efikase nga mbitensionet, kto aparateprbhen nga tri pjes kryesore

Fig 7.8 shkarkuesit ventil t mbitensionit SHVM

Kur vala e mbitensionit bredh neper linja dhe ndeshet me SHVM, e kur vlera e valsbredhse sht m e madhe se tensioni i prballimit t izolimit tensioni kaprcen n mest sferave, arrin deri t rezistenca jo lineare e cila kt impuls t shkurtr e prcjell n tok.


56/70

Punim Diplome

55

7.1.5.3 Shkarkuesit metal-oksid t mbitensionit

Elemente t vetme aktive t shkarkuesit metal-oksid t mbitensionit jan varistortmetal-oksid. Nga aspekti konstruktiv komponenta shkarkuese metal-oksid sht m ethjesht sepse n t nuk ekziston hapsira xix, vendosen n shtpizn prej porcelani.

Shkarkuesit metal-oksid mund t ndrtohen me m nj apo m shum shtylla paralelevaristorsh .

7.1.5.3.1 Shkarkuesit metal-oksid t mbitensionit n TS220/35/10(20) kV n Podujev

N TS 220/35/10(20) kV n Podujev jan t vendosur shkarkuesit metal-oksid tmbitensionit me izolator silikon-gom dy llojesh. Lloji i par i shkarkuesve t mbitensionitq jan t vendosur n TS n Podujev jan gjasht shkarkues metal-oksid t vendosurvertikal te tipit Siemens 3EQ-1, dhe gjasht shkarkues t mbitensionit metal-oksid tvarrur n konstruksionin e TS n Podujev t tipit Siemens 3EL-2 t cilt jan paraqitur

n (fig 7.9).

Fig 7.9 Shkarkuesit metal-oksid n TS 220/35/10(20) kV n Podujev

Fig 7.10 Diagrami i nnstacionit i me SH M-O t mbitensionit 3EQ-1


57/70

Punim Diplome

56

7.1.5.3.2 Varistor metal-oksid

Varistor metal-oksidjan t vetmit elemente aktive q prdoren pr ndrtimin eshkarkuesve metal-oksid te mbitensionit. Varistoret ndrtohen n form t diskut. Ngaaspekti teknologjik, varistoret prbjn kryesisht oksid zinku ZnO, (94-96%) dhe sasi tvogl t disa oksideve tjerash: Bi2O3, CoO, Cr2O3, MnO, Sb2O3, etj.Varistor metal-oksid ka karakteristik V-A jashtzakonisht jo linear dhe aftsi prlargimin e nxehtsis q krijohet n t.

Fig 7.11 Konstruksioni i shkarkuesit metal-oksid t mbitensionitSiemens 3EQ dhe Siemens 3EL.

Fig 7.12 Skema e thjeshtuar e vendosjes s SHMT dhe zona e tyre mbrojtse.


58/70

Punim Diplome

57

Llojet e SHMT silikon-gom: 3EQ1 - 420 kV, 3EQ4 deri n 500 kV, 3EQ3- 800 kV, 3EQ5 - 1200kVFig 7.8 Disa lloje t SHMT qe mund t vendosen n natyr

Llojet e SHMT-ve silikon-gom: 3EL5 deri n 145 kV, 3EL1 - 362 kV, 3EL2 - 550 kV,

Fig 7.13 Disa lloje t SHMT-ve pr mbrojtjen e stacioneve n rast t mbitensionit n linja

Llojet e SHMT-ve porcelan: 3EP5 deri n 123kV 3EP 800 kV 3EP4362 kV 3EP2550 kV

Fig 7.14Disa lloje t SHMT-ve pr mbrojtjen e stacioneve n rast t mbitensionit n linja


59/70

Punim Diplome

58

7.2 Linjat pr bartjen e energjis elektrike

N prputhje me ndarjen e tensionit n: tension t ult deri n 1000 V, dhe tension tlart mbi 1000 V edhe linjat ndahen n:

- Linja te tensionit t ult dhe- Linja t tensionit t lart.

N prputhje me kt linjat e tensionit t lart ndahen n:- Linjat e tensionit t mesm ( p.sh. 10, 20, 35 kV)- Linjat e tensionit t lart ( p.sh. 110, 220 kV)- Linjat e tensionit shum t lart (p.sh. 400, 750, 1150 kV).

Rrjetin e transmisionit q prmban linjat e tensionit t lart dhe shum t lart.

Elementet baz t linjave energjetike jan:- Pruesit,- Litart sigurues,

- Shtyllat (koka, trupi, themeli),- Izolatort dhe- Tokzimi.

7.2.1 Pruesit

Pruesit mund t jen masiv, gypor dhe n form litari. Pr linja elektrike, prues tipiksht litari i prbr nga telat e ktyre materialeve: bakri (Cu), alumini (Al), eliku(Fe)etj.

Litari prbhet nga disa tela t prdredhur n mes veti qe te arrihet fortsia e duhurmekanike. Numri i telave npr shtresa sht prcaktuar saktsisht ndrsa numri i

trsishm i telave prcaktohet n baz te relacionit:

Fig 7.15 Disa nga llojet e pruesve

Linjat ajrore L205 qe furnizojn TS 220/35/10(20) kV n Podujev gjegjsisht linjainterkonektive q lidhin termocentralin Kosova B me Krushevcin, jan prues Al/Fe 6:1me seksion 3x360/57 mm2.


60/70

Punim Diplome

59

SeksioniStandard(mm2)

TensioniNominalUn(kV)

Tab. 7.1 seksionet standarde pr linjat ajrore Al/Fe 6:1

SeksioniStandard(mm2)

RrymakufitareIk(A)

90 125 145 170 235 290 345 400 455 490 530 615 780 950

Tab. 7.2 Ngarkesa e pruesve Al/Fe 6:1

Seksioni i pruesit Niveli i tensionit In (t0=40 C)Linjat AjroreCu 150 mm 110 kV 480 A 90 MVA

Al/e 150/25 mm 110 kV 440 A 84 MVAAl/e 240/40 mm2 110 kV 605 A 115 MVA

Al/e 360/57 mm2 110 kV 780 A 149 MVA

Al/e 360/57 mm2 220 kV 780 A 297 MVA

Al/e 490/65 mm2 220 kV 951 A 362 MVA

Al/e 2x490/65 mm2 400 kV 1900 A 1316 MVAKabllo nntoksoreAl/e 300 mm2 110 kV 475 A 90

Al/e 400 mm2 110 kV 510 A 100

Al/e 1000 mm2 110 kV 740 A 140

Tab. 7.3 Nivelet e pruesve Al/Fe 6:1Dimensionet e pruesve fazor dhe atij mbrojts pr linjat e transmisionit po ashtu jan

t standardizuara si n vijim:Pr linjat 110 kV: pruesi 1x240/40 mm2 prej Ale, pruesi i tokzimit C 1x50 mm2;Pr linjat 220 kV: pruesi 1x360/65 mm2 prej Ale, pruesi i tokzimit C 2x50 mm2ose 1x490/65 mm2 prej Ale pruesi i tokzimit C 2x70 mm2.Pr linjat 400 kV: pruesi 2x490/65 mm2 prej Ale, pruesi i tokzimit Al 2x126mm2.

(1-10 kV)

(20-35 kV)

110 kV

220 kV

400 kV


61/70

Punim Diplome

60

Prve linjave ajrore jan edhe linjat kabllore, ku gjat konstruktimit t tyre rndsi eveant duhet ti jepet temperaturs s kabllove, ku temperatura nuk guxon t kaloj +40oCt temperaturs maksimale t ambientit +350C.Nse krahasojm linjat ajrore dhe ato kabllore, linja kabllore sht m e sigurt sepse ka

prishje m pak, linjat ajrore m leht caktohen prishjet dhe jan m t lira.

Fig 7.16 Disa lloje t kabllove

7.2.2 Shtyllat

Linjat elektrike prbhen prej tri pjesve kryesore Pruesve, izolatorve dhe shtyllave.Shtyllat si konstruksione mbajtse, mbajn pruesit dhe litart mbrojts.Sipas ndrtimit shtyllat ndahen n: shtylla prej druri, betoni dhe eliku.Sipas destinimit shtyllat ndahen n:

- Shtylla mbshtetse,- Shtylla shtrnguese,- Shtylla kndore, fundore, kryqore etj.

Fig 7.17 Shembulli i shtyllave te drurit: 1)linjat e tensionit t ult, 2)10-20 kV, 3) 35 kV 4) 110 kV, 5) 35-

110 kV


62/70

Punim Diplome

61

Fig 7.18 Shembulli i shtyllave te betonit:1) shtylla e tensionit t ult, 2) 10-20 kV, 3) 110 kV,4) 35-110 kV,

5)35-110 kV.

Fig 7.19 Shembujt e shtyllave t elikut a)nj rendore dhe b) dy rendore

Shtyllat duhet t dimensionohen me standarde ashtu q t sigurojn bartje t fuqis nmeny kualitative, p.sh.

Pr linja 380 kV, lartsia e shtylls sht 50 m dhe fuqia q bartin sht 1600 MW,Pr linja 220 kV, lartsia e shtylls sht 35 m dhe fuqia q bartin sht 480 MW,Pr linja 110 kV, lartsia e shtylls sht 30 m dhe fuqia q bartin sht 120 MW.

Llogaritja mesatare gjeometrike e prcjellsve te linjave pr linjat trefazore mund tellogaritet nga ekuacioni:


63/70

Punim Diplome

62

Pr 110 kV ~ 4.0-6.0 [m]

Pr 220 kV - || - ~ 7 [m]Pr 400 kV - || - ~ 12[m]

Fig 7.20 Koka e shtyllave pr disa lloje t linjave

Fig 7.21 Standardet e ndrtimit te shtylls 110 kV.


64/70

Punim Diplome

63




65/70

Punim Diplome

64

7.2.3 Izolatort

Izolator e linjave ajrore duhet te ken aftsi izoluese, pra izolatort duhet t pengojnrrjedhje e rryms npr ta me fjal t tjera duhet te ken rezistenc t madhe dhe duhet tiprballojn forcat shtrnguese qe ti mbajn pruesit n pozitat e tyre standarde, dhe t

mbajn peshn e pruesve dhe peshat shtes.Sipas mnyrs se mbajtjes izolatort mund te jen: mbshtets (n form kapaku), vars

(vargor), kalimtar.Izolatort mbshtets prdoret deri n 10 kV ndrsa pr 35 kV e m shum prdoren m

rrall.

Fig 7.24 Izolatort: (1) tipit NN, (2) tipit SN, (3) tipit VK, (4)tipit L (form shkopi), (5 )i prbr

Izolatort vars sipas mnyrs se ndrtimit mund t jen:- Izolator n form kapele- Izolator masiv dhe- Izolator n form shkopi.

Izolatort n form kapele prbhet nga disa elemente n form kapele te lidhura nvarg me lidhza specialefig 4.25, ku numri i tyre varet nga tensioni standard dhe vendi iprdorimit.

Fig 7.25 a) Izolatort n form pjate:1) porcelan, 2)-3) gjam 4) aerodinamik

b)Izolator pjat t lidhur n zinxhir: (1) t vetm 120 kN, (2) dyfisht 210 kN


66/70

Punim Diplome

65

a) b)

c) d)Fig 7.27 Izolatort 220 kV a). EPS 220-120-2432-22,16NN16, b). EPS 220-160-2653-31,22-NN20

c). Nj rendsh shtrngues 120 kN d). Dy rendsh shtrngues 210 kN

Fig 7.26 Izolatort zinxhir forcues


67/70

Punim Diplome

66

KAPITULLI 8

8.1 Mundsit e kalimit nga 220/35/10 kV n 110/20 kV

Kalimi n nivelin e tensionit 110/20 sht zgjedhje e mir qe te kemi nj furnizim same te mir me energji elektrike jo vetm ne komunn e Podujevs po edhe n trKosovn kjo sht vrtetuar si ne aspektin teknik ashtu edhe n at ekonomik.Si rezultat i kalimit nga 10 kV n nivelin 20 kV rniet e tensionit dhe humbjet e fuqis dot zvoglohen shum, kapaciteti i linjave do te dyfishohet n krahasim me at gjatoperimit n 10 kV.

Derisa te bhet komplet kalimi ne nivel t tensionit 20 kV, krkohet qe t prdort njnivel i tensionit kalimtar i przier (35 kV, 20 kV, 10 kV). Kjo bhet n meny q t keminj furnizim rezerv m t mir n 35/10 kV dhe veanrisht n trafo stacionet 35/20

/(10) (kV/kV/kV) qe do te jen n dispozicion gjat periudhs s rikonstruktimit.

E mira e ktij kalimi t transformimi t tensioni nga niveli 10/0.4 (kV/kV) n at 20/0.4(kV/kV) sht se humbjet jan dukshm m t vogla dhe at pr shkak se:

- Eliminohen TR 400/220/110 (kV/kV/kV) duke e zvendsuar n at 400/110(kV/kV),

- Rniet e tensionit zvoglohen dukshm si pasoj si pasoj e zvoglimit t humbjevevetanake me zvoglimin e transformatorve.

Kjo pr komunn e Podujevs mund te realizohet n dy mnyra:- Mnyra e par, mund te realizohet ather kur t eliminohet nga sistemi, rrjeti 220

kV sipas nj standardi ndrkombtar , dhe n dhe n baz t ksaj adaptojmlinjn 220 kV Kosova B-Podujev t ndrtohet linja 110 kV deri n nj NS 110/20kV q do t ndrtohet n vend t TS 220/35/10 kV.

- Kurse mnyra e dyt sht eliminimi i linjs 220 kV dhe vendosja e njtransformatori 440/110 (kV/kV), n linjn interkonektive L437 Kosova BNish.

Nnstacioni 400/110 kV do t jet me konfiguracion t zbarrave t dyfishta me fushlidhse dhe n sistem t hapur.N figurn 8.1 sht paraqitur konfiguracioni standard prnnstacionet e nivelit t tensionit 400/110 kV. Sistemi i zbarrave t dyfishta pr nivelin etensionit 400 kV i treguar n fig 8.1 mund t avancohet me sistemin shtes t zbarrsndihmse, n nnstacionet t cilat jan t lidhura m shum se tri linja 400 kV.


68/70

Punim Diplome

67

Fig 8.1 Planifikimi standard i konfiguracionit t zbarrave t nnstacionit t ri t planifikuar

n rrjetin e transmisionit 400 kV

Ndrsa pr nnstacionet t cilat do t lidhen m shum se dy linja aplikohet sistemi mezbarra t dyfishta me fush lidhse ashtu si sht treguar n fig 8.2.

Fig 8.2


69/70

Punim Diplome

68

PRFUNDIMI

N kt tem me titull TS 220/35/10(20) kV Podujev, mundsit e kalimit n 110/20

kV sht paraqit stacioni transformator-ik n Podujev dhe jan dhn disa mundsi prkalimin n sistemin 110/20 kV.

Tema sht ndar n tet kapituj. N fillim ( hyrje ) sht br prshkrimi i rndsis sfurnizimit m energji elektrike dhe bartja e saj deri n stacionin transformator-ik prmeslart pruesve. N kapitullin e par, pika t shkurta kemi folur kemi folur pr mihjetsiprfaqsore, termo dhe hidro centralet dhe turbinat me er n prgjithsi prodhimi ienergjis n Republikn e Kosovs. N kapitullin e dyt kemi folur pr rrjetin etransmisionit t Republiks s Kosovs, Linjat interkonektive, nnstacionet aktuale

elektrike. N kapitullin e tret kryesisht kemi folur pr TS 220/35/10(20) kV nPodujev, konstruksionin e ti dhe elementet kryesore dhe transformatort n t. Nkapitullin e katrt jan prshkruar elementet kryesore t TS 220/35/10(20) kV nPodujev, dhe sht br prshkrimi i tyre. N kapitullin e pest kemi prfshir dheshpjeguar rolin dhe punn e transformatorve mats. N kapitullin e gjasht shtshpjeguar mbrojtja e TS 220/35/10(20) kV n Podujev. Dhe n kapitullin e fundit kemishpjeguar mundsit e kalimit nga sistemi 220/35/10(20) kV n at 110/20 kV nKomunn e Podujevs, ku kam paraqitur dy mundsi qe un kam vrejtur pr kt kalim.


70/70

Punim Diplome

LITERATURA:

1. Dr.sc. Isuf Krasniqi dhe Mr.sc. Gani Latifi, Teknika e tensioneve t larta, Prishtin1996.2. Korporata Energjetike e Kosovs KEK, distribucioni Podujev. www.kek-energy.com3. Operatori i Sistemit, Transmisionit dhe Tregut-KOSTT sh.a , www.kostt.com4. Dr. Sabri Limari, Rrjetat elektrike ( dispens ) Prishtin.5. Dr. Ali Gashi, Mbrojtja Rele ( dispens ) Prishtin.6. Dr. Sabri Limari, Dr Luan Ahma, elementet e sistemeve elektroenergjetike Prishtin1997.7. Dr. Vjollca Komoni Sistemi pr furnizim t pandrprer-UPS (dispens ) Prishtin.

punim diplome, bashkim statovci

Documents