1

PRATİK SIĞIR BESİCİLİĞİ BİLGİLERİ VE PROJELENDİRME

Sayfa

No

1. ET ÜRETİMİNİN ÖNEMİ 5

2. SIĞIR BESİSİ 8

2. 1. BESİCİLİĞİN ÇİFTÇİ VE ÜLKE AÇISINDAN FAYDALARI 8

2.2. BESİ PERFORMANSINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 9

3. YEMLER VE YEMLEME 12

3.1. RASYON 12

3. 2. BESİ SIĞIRLARININ BESİN MADDE GEREKSİNİMLERİ 12

3.2.1.Kasaplık Sığırlar İçin Yaşama Payı Net Enerji Gereksinmesi 12

3.2.2. Kuru Madde İhtiyacı 16

3.2.3. Ham Protein ve Enerji Gereksinimi 16

3.2.4. Su İhtiyacı 17

3.2.5. Selüloz İhtiyacı 17

3.2.6. Vitamin İhtiyacı 17

3.2.7 Mineral Madde İhtiyacı 17

3.3. SIĞIR BESİSİNDE MISIR SİLAJI KULLANIMI 18

3.3.1. Silajlık Mısırın, Muhtelif Vejetasyon Dönemlerinde Besin Madde

İçeriği

18

3.3.2. Mısır Silajına Dayalı Yemleme Önerileri 19

3.4. BESİ SIĞIRLARINDA BESLENME İLE İLGİLİ ÖNEMLİ NOKTALAR 22

4. BESİ YÖNTEMLERİ 31

4.1. BESİ SÜRESİNE GÖRE BESİ YÖNTEMLERİ 31

4.2. BESLEME PROGRAMINA GÖRE BESİ YÖNTEMLERİ 31

4.2.1. Yoğun (Entansif) Besleme 31

4.2.2. Kısıtlı (Ekstansif) Besleme 32

4.3. BESİ BARINAKLARINA GÖRE BESİ YÖNTEMLERİ 32

4.3.1. Kapalı Ahır Sistemi 32

4.3.1.1.Kapalı bağlı ahır sistemi 32

4.3.1.2. Kapalı serbest dolaşımlı ahırlar 32

4.3.2. Açık Besi Barınakları 33

4.3.2.1. Yer seçimi, düzenlenmesi ve bölmelerin büyüklüğü 34

5.3.2.2. Açık besi yerlerinde verimliliği etkileyen faktörler 35

5.3.2.3. Açıkta besinin avantajları 35

5. BESİYE BAŞLAMA 36

5.1. HAYVAN SEÇİMİ 36

5.2. RASYONUN HAZIRLANMASI 36

5.3. BESİNİN YÜRÜTÜLMESİ 37

5.3.1. Beside Sağlık 38

5.3.2. Beside Görülen Önemli Hastalıklar 38

5.3.2.1. Şap 38

5.3.2.2.Solunum sistemi hastalıkları 38

5.3.2.3. Karın şişkinliği ve mide ekşimesi 38

5.3.2.4. Topallıklar 39

5.3.2.5. İdrar taşları 39

5.3.2.6. Yaralanmalar 39

5.3.2.7. Küflü gıda zehirlenmeleri 39

2

Sayfa

No

5.3.2. 8. Ani ölümler 39

5.3.2. 9. Üre zehirlenmeleri 39

6. BESİDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN ÖNEMLİ KONULAR 40

7. KABA YEMLER 42

7.1. MERA 42

7.1.1. Mera Çeşitleri 43

7.1.1.1. Bitkinin tek veya çok yıllık olduğuna göre sınıflama 43

8. KAYNAKLAR 46

9. ÖRNEK BESİ SIĞIR I PROJELERİ 47

9.1. 150 BAŞ KAPASİTELİ BESİ SIĞIRCILIĞI FİZİBİLİTE RAPORU 47

9.1.1.Genel Bilgiler 47

9.1.2. Projenin Gerekçesi 47

9.1.3. Projenin Plan Programlarla İlişkisi 48

9.1.4. Yatırımcı Hakkında Genel Bilgi 48

9.1.5. Projeyi Hazırlayan 48

9.1.6. Piyasa Etüdü 48

9.1.7.Ürünler 48

9.1.7.1. Et üretimi 48

9.1.7.2. Etin besin değeri 48

9.1.7.3. Türkiye et üretimi 49

9.1.8. Kuruluş Yeri 50

9.1.8.1. Bölge hakkında genel bilgiler 50

9.1.8.2. Arazi hakkında genel bilgiler 50

9.1.9. Kapasite 50

9.1.9.1. Kapasite seçimini etkileyen faktörler 50

9.1.9.1.1. Hammadde temin olanakları 51

9.1.9.1.2. Talep durumu 51

9.1.9.1.2.1. Et ve süt 51

9.1.10. Arazi Büyüklüğü 52

9.1.11. Üretim Teknolojisi 52

9.1.12. Finansman İmkanları 52

9.1.13. Kapasitenin Tespiti 53

9.1.14. Projenin Teknik Yönü 53

9.1.14.1. İş organizasyonu 53

9.1.14.2. Irk seçimi 53

9.1.14.3. Kullanılan rasyonlar 53

9.1.14.4. Sığır besisinde beslemede dikkat edilecek noktalar 54

9.1.14. 5. Fizibilite parametreleri 55

9.1.14.5.1 Piyasa etüdü ve teknik analiz 55

9.1.14.5.2. Sürü projeksiyonu 55

9.1.14.5.3. Hayvanların günlük yem tüketimleri 56

9.1.15. Yatırım Tutarı 60

9.1.15. 1. Etüd, proje ve müşavirlik giderleri 60

9.1.15. 2. Sabit yatırım tutarı 60

9.1.15.2.1. Arazi bedeli 60

9.1.15.2.2. Arazi düzenleme ve iç yollar 60

3

Sayfa

No

9.2. ELLİ BAŞLIK SIĞIR BESİSİ PROJESİ (sezen) 61

9.2. 1. Proje Özeti 61

9.2. 2. Giriş 61

9.2. 3. Projenin Amacı ve Gerekçesi 61

9.2. 4. Proje 62

9.2. 4.1. Teknik bilgiler 62

9.2.4.1.1.Besi programı 62

9.2.4.1.2. Hayvan seçimi 62

9.2.4.1.3. Rasyon hazırlama 63

9.2.4.1.4. Yemleme usulü 63

9.2.4.1.5. Yem ham maddeleri ve besleme şekli 64

9.2.4.1.6. Sağlık önlemleri 65

9.2.4.1.7. Havalandırma 65

9.2.4.1.8. Pazarlama 66

9.2.5. Projenin Ömrü 66

9.2.6. Projenin Faydaları 66

9.2.7. Proje Faaliyetleri 66

9.2.7.1. Tesisin tanıtımı 66

9.2.7.2. Yatırım kalemleri ve giderleri 66

9.2.8. İşletme Giderleri 67

9.2.8.1. Hayvan alımları 67

9.2.8.2. Yem giderleri 67

9.2.8.3. İşçilik gideri 68

9.2.8.4. İlaç veteriner gideri 68

9.2.8.5. Elektrik-su gideri 68

9.2.8.6. Nakliye gideri 68

9.2.8.7. Stopaj vergisi 68

9.2.9. İşletme Dönem Gelirleri 68

9.2.9.1. Hayvan satışları 68

9.2.9.2. Gübre satışları 68

9.2.10. Kalıntı Değer 69

9.2.11. Projenin Finansmanı 69

9.2.12. Mali Analiz 69

9.2.13. Sonuç 69

9.2.14. Kaynaklar 70

9.3. GAZİANTEP YÖRESİNDE SIĞIRLARDAN ET ÜRETİMİNİN

ARTIRILMASI

71

9.3.1. Proje Özeti 71

9.3.2. Projenin Önemi ve Amacı 71

9.3.3. Gaziantep İli Çevresinde Sığır Eti Üretimi 73

9.3.4. Proje Alanı Hakkında Genel Bilgiler 74

9.3.4.1. Proje alanı iklimi ve coğrafik durumu 74

9.3.4.2. Ekonomik ve sosyal alt yapı 75

9.3.5. Materyal ve Yöntem 75

9.3.5.1. Materyal 75

9.3.5.1.1. Beslemede kullanılacak yem maddeleri 75

4

Sayfa

No

9.3.5.2. Yöntem 75

9.3.5.2.1. Hayvanların besi yerine getirilmesi 75

9.3.5.2.2. Rasyona alıştırma ve besi dönemi 75

9.3.5.2.3. Besleme 76

9.3.5.2.4. Yem ham maddeleri ve besleme şekli 77

9.3.5.2.5. Yem ihtiyaç ve giderleri 79

9.3.6. Çalışma Programı 81

9.3.7. Bütçe İle İlgili Gerekçeler 82

9.4. ON BAŞLIK ENTANSİF SIĞIR BESİCİLİĞİ GELİR GİDER

TABLOLARI (Özel Şekerden)

83

10. EKLER 87

10.1. ÖRNEK BESİ SIĞIRI RASYONLARI 87

10.2. BESİ SIĞIRLARINI YEMLEMEDE VE RASYON HAZIRLAMADA

YARARLI BAZI PRATİK BİLGİLER

90

10.2.1. Yem Çeşitlerine, Canlı Ağırlığa ve Besi Dönemine Göre Günde

Verilebilecek Yem Miktarları

90

10.2. 2. Besi Sığırlarının Günlük Kuru Madde Tüketim Miktarları 91

10.2.3. Besi Sığırlarının Besin Madde İhtiyaçları 91

10.2. 4. Beside Hayvana Verilmesi Gereken Kesif Yem Miktarı 92

10.2. 5. Rasyondaki Kesif-Kaba Yem Oranı 93

10.2.6. Beside Hayvana Verilmesi Gereken Kuru Madde Miktarı 93

10.2.7. Bazı Yemlerin KM İçerikleri 93

10.2.8. Silaj Yemlemesi İle İlgili Rasyon Hazırlamakta Yararlı Bilgiler 93

10.2.9. Entansif Besleme 94

10.3. HAZIR PROGRAM KULLANARAK RASYON HAZIRLAMAK 95

10.3.1. Program Kullanımı 95

10.3.2. Örnek Problemler 98

10.3.3. Besi Sığırları İçin Programda Verilen Yem Ham maddesi İçerikleri 100

10.4. ÖRNEK YEM GEREKSİNİM VE MALİYET HESAPLARI 104

10.4.1. Problem 1 104

10.4.2. Problem 2 109

10.4.3. Problem 3 114

10.4.4. Problem 4 116

10.4.5. Problem 5 119

10.4.6. Problem 6 121

10.4.7. Problem 7 128

5

PRATİK SIĞIR BESİCİLİĞİ BİLGİLERİ VE PROJELENDİRME

1. ET ÜRETİMİNİN ÖNEMİ

FAO kaynakları, Dünya nüfusunun %10’undan fazlasının açlık tehlikesiyle karşı

karşıya bulunduğu, kuraklık ve tabii afetler nedeni ile birçok Afrika ülkesinde insanların,

diğer ülkelerden gelen gıda yardımları ile yaşamlarını sürdürmeye çalıştıkları, kamplarda

yaşadıkları ve kitlelerin ölüm felaketleri ile iç içe oldukları bilinmektedir (Anonim, 1999).

Dünyanın birçok ülkesinde gıda maddesi üretim eksikliğinden ortaya çıkan açlık, bir felaket

halini almıştır. Sattığımız gıda maddeleri, aldığımızdan daha fazla olmasına rağmen, bitkisel

gıdalara bağlı beslenmemizden dolayı yetersiz ve dengesiz beslenme problemi söz konusudur

Toplam gıda üretim potansiyelimiz göz önüne alındığında, hiçbir beslenme sorunumuzun

olmaması gerekir. Bu durumda mevcut besin kaynaklarından daha iyi yararlanmak,

kaynakları geliştirmek ve yeni besin kaynakları tespit etmek, acil tedbirler olarak

görülmektedir. Kaynakların en iyi şekilde kullanılması, üretim ve kalitenin artırılması, gıda

sanayinin geliştirilmesi, ihracatımızı artıracağı gibi, beslenme seviyemizi de yükseltecektir.

İnsan, önemli gıda ihtiyaçlarını yeteri kadar ve uygun şekillerde bulmak, yani dengeli

beslenmek zorundadır. Bitkisel gıdalar enerji, vitamin, mineral ve kısmen protein ihtiyacını

karşılamasına rağmen et, süt yumurta gibi hayvansal gıdalar fizyolojik değeri yüksek protein,

vitamin, mineral ve enerji verirler.

Dengeli beslenme, yeterli kalite ve düzeyde hayvansal protein tüketimine bağlıdır.

Protein insan vücudunun temel yapı taşıdır. Ancak bazı proteinler insan vücudunda

oluşturulamadığı için dışarıdan alınması gerekir. Bu proteinler, hayvansal gıda maddelerinde

mevcuttur. Dolayısıyla insanların hayvansal gıda maddelerine ihtiyaçları vardır. Eksiklikleri

halinde muhtelif gelişme gerilikleri meydana gelir. Bu nedenle sağlıklı beslenmede hayvansal

proteinin önemi büyüktür. Ancak hayvansal proteinler, bitkisel olanlara oranla pahalıdırlar.

İnsan beslenmesinde yeterli miktarlarda hayvansal orijinli yiyecek sağlanmadıkça, bir ülkede

kalkınmada öngörülen hedef ve düzeylere ulaşılması mümkün değildir. Bir toplumda

tüketilen hayvansala protein miktarı, o toplumun gelişme düzeyinin göstergelerinden birisi

olarak kabul edilir. Bilindiği üzere 70 kg ağırlığındaki bir insanın günlük protein ihtiyacı 70

gr dır. Bu 70 gr’ın %42 sinin hayvansal kaynaklı protein olması gerekir.

En önemli hayvansal protein kaynaklarından bir tanesi de sığır etidir. Dünyada üretilen

etin %31.6 sı sığırdan sağlanmaktadır (Kumlu, 1999). Ülkemizde ise, kırmızı et üretiminin

%68 i sığırdan gelmektedir. Sığırın mevcut besi kapasitesi yıllık 3.5 milyon baş’tır (Yılmaz,

2001). Ülkemizde sığır sayısının fazla olmasına karşın, ortalama karkas ağırlığı 170 kg dır.

Bu ağırlık, AB ülkelerinde üretilen ortalama 270 kg lık karkasın, oldukça altındadır (Akman

ve ark., 2000). Hayvan başına karkas verimini artırmada ve besleme maliyetinin aşağı

çekilmesinde iyi kaliteli kaba yemlerin son derece önemli olduğu bilinen bir gerçektir.

Bugünün dünyasında beslenme esaslarının önemli ölçüde değişmesi, insanları kalite

yönünden yüksek olan et ve etli gıdalarla beslenme mecburiyeti ile karşı karşıya getirmiştir.

Yıllardan beri bitkisel orijinli gıdalarla, boş kalori kaynakları ile beslenen ve yeterli

hayvansal protein tüketemeyerek biyolojik geri kalmışlık içinde olan ülkemiz insanlarının,

hayvansal ve bitkisel ürün tüketim miktarlarını incelediğimizde, ülkemizde niceliksiz bir açlık

olmadığı, hatta normalden fazla bitkisel protein tükettiğimizi görürüz. Ülkemizde kişi başına

yıllık bitkisel ürün tüketimi 300-325 kg iken, Avrupa ortalaması 85 kg dır. Bitkisel ürün

6

tüketiminde gelişmiş ülkelerin en az olan tüketim, hayvansal ürünler dikkate alındığında 3-5

kat azdır. Yetersiz ve dengesiz beslenmeden dolayı, daha ana karnından başlamak üzere

zihinsel gelişmeyi sağlayamayan insanlar, temeldeki bazı ihtiyaçlar tam karşılanamadığından,

kültür ve bilgi yaratamıyor duruma geliyorlar.

Türkiye’de kişi başına günlük protein tüketimi 22 gr., gelişmiş ülkelerde 56 gr.,

gelişmekteki ülkelerde ise 20.5 gr. kadardır. Yaklaşık 30 yıllık bir dönem dikkate alındığında,

Türkiye’de kişi başına hayvansal protein tüketiminin artmak biryana azaldığı görülmektedir.

Kısaca Türkiye’de kişi başına hayvansal protein tüketimi, Dünya ortalamasının altındadır.

Başka bir deyişle ülkemiz yetersiz beslenme sorunuyla karşı karşıyadır.

Dünya et ve süt üretiminde sığır oldukça önemli bir yere sahiptir. Son yıllardaki bazı

olumsuz gelişmelere rağmen, Dünya sığır varlığı önemli ölçüde artmıştır. Öyle ki, 1975

yılında yaklaşık 1 milyar 190 milyon baş civarında olan sığır sayısı 2003 yılında %15.5 lik bir

artışla 1 milyar 371 milyona ulaşmıştır. Bu değişim, bütün kıtalarda aynı hızda olmamış, hatta

bazı kıtalarda azalma meydana gelmiştir. Örneğin, Afrika, Asya, Güney Amerika sığır varlığı

artarken, Avrupa ile Orta ve Kuzey Amerika sığır varlığı azalmıştır. Sığır varlığı gelişmiş ve

gelişmekte olan ülkeler esas alınarak incelendiğinde, gelişmekteki ülkeler sığır varlığının

1975-2003 yılları arasında yaklaşık %40 arttığı, gelişmiş ülkeler sığır varlığının ise, yaklaşık

%30 azaldığı anlaşılmaktadır. Dünya sığır varlığının %50 si ABD (%7) , Hindistan (%17),

Brezilya, Çin ve Arjantin’de yetiştirilmektedir. Bu ülkelerden ABD ve Arjantin’in 1975-2003

yılları arasında Dünya sığır varlığındaki payları azalırken, diğerlerininki artmıştır.

Dünya ülkelerinin hemen hepsinde kasaplık hayvanların, özellikle sığırların besisi

üzerinde durulmakta, bu alanda birçok yeni araştırmalar yapılmakta, kaliteli ve ucuz et

üretiminin artırılmasına çalışılmaktadır. Konunun Türkiye açısından önemi ise, gelişmekte

olan bir ülke olmasından kaynaklanmaktadır. Türkiye’nin gelişmiş bir ülke olabilmesi ve

ekonomik bakımdan gelişmiş ülkeler düzeyine ulaşabilmesi, mevcut kaynakların verimli bir

şekilde kullanılmasına bağlıdır. Kasaplık hayvanlar birçok ülkede besiye alınmaktadır.

Ülkemizde ise besicilik yeni olup, henüz istenen düzeye ulaşmış değildir. Oysa besiciliğin,

etin kalitesinin iyileştirilmesi, üretim miktarının artırılması ve maliyetinin düşürülmesinde

önemi büyüktür. Besicilik, kasaplık hayvanlardan piyasa isteklerine uygun, kendi ırk

özelliklerine göre azami miktarda et elde edilebilmesi için yapılan teknik ve ekonomik bir

faaliyettir. Türkiye gibi doğal koşullar bakımından çok farklılık gösteren, pazara canlı hayvan

arzının mera mevsimine bağlı belirli kısa süreler içinde cereyan ettiği bir ülkede stoklama

faaliyeti olarak da önem kazanmaktadır. Çünkü besicilik daha iyi değerlendirme imkanı

olmayan bazı sanayi artıklarını en değerli bir insan yiyeceğine dönüştüren bir endüstri olarak

nitelendirilebilir. Ayrıca besicilik, istihdam gücü yaratmak suretiyle ekonomiye de katkıda

bulunan bir hayvancılık faaliyetidir.

Türkiye’de yaklaşık 11-12 milyon baş sığır bulunmakla birlikte, bunlardan yeterince

yararlanılmamaktadır (Şekerden ve Özkütük, 1990). Sığırın diğer verimleri dışında, en

sonunda et olarak değerlendirildiği muhakkaktır. Toplam et üretimimizin düşük olması,

hayvanların ırk özellikleri yanında, bunların da yetersiz besleme ile karşı karşıya olduklarını

ortaya koymaktadır. Nitekim, ülkemizde sığır sayısının fazla olmasına karşın, ortalama karkas

ağırlığı 170 kg dır. Bu ağırlık, AB ülkelerinde üretilen ortalama 270 kg lık karkasın, oldukça

altındadır (Akman ve ark., 2000). Entansif bir şekilde yapılan besicilik ile sığır et üretimi kısa

sürede yükseltilebilmektedir. Öyleyse, yoğun besiye alınmadan kesilen bir hayvandan elde

edilmesi gereken etin israfı da söz konusu olmaktadır.

Bitkisel üretimin çeşitliliği ve miktarı ile gıda sanayimiz göz önüne alındığında,

hayvan beslemede kullanılabilecek her türlü besin maddesi ve sanayi yan ürünlerinin

ülkemizde bol miktarda üretildiği görülmektedir. O halde, mevcut kaynakların birleştirilmesi

gerekir.

7

Son 30 yıldan beri hayvan besiciliği konusunda önemli gelişmeler olmuş, besiye

alınan hayvan ve besicilikle uğraşanların sayısı artmış, artan üretim ve besici sonunda

besicilik ülke ekonomisi bakımından önemli bir uğraş durumuna gelmiştir. Açılan her besi

ahırı, üretim ve istihdam yeri olarak ülke yararına çalışmaktadır.

Kalkınma planlarında bu konuya önem verilmiş, 1981 yılında 242 000 sığır besiye

alınmışken, daha sonra hazırlanan 10 yıllık besicilik ana planına göre 1983’de 300 000, 1993

de 1 200 000 genç sığırın besiye alınması planlanmıştır. Halen, ihracatın yanında, besicilik

konusunda yapılan yatırımlara ve hayvan yemlerine çeşitli fonlardan devletçe prim verilerek

desteklenmektedir (Anonim, 1999).

8

2. SIĞIR BESİSİ

Sığır besisi, bir sığırdan yaş ve genotipin izin verdiği, en fazla ve en kaliteli eti,

mümkün olan en kısa sürede en ekonomik biçimde üretme faaliyetidir. Diğer bir ifade ile,

hayvanlarda et verimi ve kalitesini artırmak için uygulanan bir beslenme programıdır. Besi

sığırı yetiştiriciliğinde amaç, daha az yemle, daha fazla canlı ağırlık sağlamak olarak

özetlenebilir.

Büyüme ve besi terimleri birbirine sıklıkla karıştırılır.

Büyüme, kas, kemik, organlar ve bağ dokusundaki artıştır. Besi ise, hayvanların

gereksinimlerinin üzerindeki enerjinin, vücudun değişik bölümlerinde yağ olarak

depolanmasıdır. Besinin amacı, eti yumuşak, sulu ve güzel bir kokuya sahip kılmaktır.

Büyüme hızı aşağıdaki faktörlerden etkilenir;

1. Besleme düzeyi

2. Büyüme hızı türler arasında farklıdır. Ergin canlı ağırlığa yaklaştıkça büyüme azalır.

3. Kalıtsal vücut büyüklüğü: 100 kg canlı ağırlık başına elde edilen büyüme

değerlendirildiğinde genellikle iri ırklar ve iri türler daha yavaş büyürler.

4. Irklar arasındaki büyüme hızı, her ırkın ergin canlı ağırlığına bağlı olarak değişir.

5. Günlük büyüme hızı cinsi olgunluğa adar artar, cinsi olgunluktan sonra ergin canlı ağırlığa

kadar büyüme hızı gittikçe yavaşlar.

6. 100 kg canlı ağırlık başına elde edilen günlük büyüme hızı, doğumdan ergin canlı ağırlığa

doğru düşer.

Besi, tüketici isteğine karşılık verecek düzeyde mozaikleşmeye sahip karkası, en kısa

sürede ve ekonomik olarak elde etmek amacıyla hayvanların yoğun şekilde beslenmesidir.

Besi faaliyeti içinde performansın belirlenmesinde ana faktör canlı ağırlık kazancıdır. Canlı

ağırlık kazancı hayvanın büyümesi ve sindirim sistemi doluluğu tarafından etkilenir.

Büyüme besideki hayvanlar için en ucuz canlı ağırlık kazanç şeklidir. Büyüme esas

olarak protein ve kas doku birikiminden kaynaklanır. Semirmede ise canlı ağırlık artışı yağ

formunda gerçekleşir. Kas dokular yaklaşık olarak %25 protein, %75 su içerirler. Protein

yüksek maliyetli bileşenlerden birisi olmakla birlikte su olarak maliyetsizdir. Bu nedenle de

protein birikimi, canlı ağırlık kazancının düşük maliyetli bir formudur.

Büyüme sırasında kemik oluşumu dikkate değer düzeyde Ca ve P gerektirir. Bu

nedenle yemin Ca ve P içeriği tamamen büyüme için kullanılır. Büyüme için ek mineral

kullanımı söz konusu olsa bile, mineraller ucuz besin madde kaynaklarıdır.

Yağ birikimi ile elde edilen canlı ağırlık kazancı genellikle oransal olarak pahalıdır.

Karkasta yağ birikimi için çok az miktarda mineral madde ve su gereklidir. 1kg vücut yağı

birikimi için gereksinilen net enerji miktarı, 1 kg protein birikimi için gereksinilen net

enerjinin 2.25 katıdır.

Büyümenin çoğu genç yaşta gerçekleştiğinden , genç hayvanlar yaşlı hayvanlardan

daha etkin ve daha ucuz canlı ağırlık artışı sağlarlar.

2.1. BESİCİLİĞİN ÇİFTÇİ VE ÜLKE AÇISINDAN FAYDALARI

Besiciliğin çiftçi ve ülke açısından pek çok yararları vardır;

a) Sermaye dönüşümü hızlıdır. Yatırılan sermaye kısa sürede gelire dönüşür.

b) Hayvancılığın diğer kollarına oranla daha az iş ve işgücü gerektirir. Aile işgücünü

değerlendirerek istihdama yardımcı olur.

c) Besiye daha çok genç erkek hayvanlar alındığından hastalık riski ve ölüm oranı düşüktür.

Bu nedenle, ölümler nedeni ile olabilecek sermaye kaybı riski de çok azdır.

d) İşletmelerden yan ürün olarak elde dilen çiftlik gübresinin tarla tarımında kullanılması ile

bitkisel üretimde artış sağlandığı gibi, bozulan toprak yapısı da onarılmaktadır.

9

e) Gıda sanayinden arta kalan ve insan gıdası olarak kullanılmayan düşük değerli yemler

besicilikte kullanılarak değerlendirilmekte ve hayvansal gıdalara dönüşmeleri sağlanmaktadır.

f) Besi almış hayvanların kombina ve mezbahalarda kesilmeleri sonunda elde edilen deri,

kemik v.b. yan ürünler sayesinde deri ve diğer ürünlerle ilgili sanayin gelişmesine yardımcı

olunmaktadır.

g) Çiftçi bütçesine önemli bir gelir sağlar.

h) Yapılan et üretimiyle, ülke ihtiyacını karşıladığı gibi, ihraç ürünü olarak da önemli bir

döviz kaynağı olup, ülke ekonomisine büyük katkılar sağlar.

I) Sığır besiciliği, ahır ve ekipman olarak fazla bir yatırım gerektirmez.

i) Kesim ağırlığındaki sığıra her zaman pazar vardır.

2.2. BESİ PERFORMANSINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Besi sığırı beslenmesinde günlük canlı ağırlık artışı ve yemden yararlanma oranı (her

kg canlı ağırlık artışı için tüketilen kuru madde miktarı) besinin karlılığına etkin 2 önemli

konudur. İkisine birden “besi performansı” denir. Besi performansı üzerine etkin besiye

alınan hayvan materyaline ilişkin faktörler aşağıda kısaca açıklanmıştır;

2.2.1.Irk: Beside bir hayvandan elde edilecek canlı ağırlık kazancı, her şeyden önce hayvanın

ırkı (genetik yapısı) ile sınırlıdır. Bu sınıra, bakım ve besleme koşulları vasıtasıyla ulaşılabilir.

Genetik yapısı 1000 gr/gün canlı ağırlık artışına müsait yerli ırklar, nasıl beslenirse beslensin

bunun üzerine çıkılamaz. Tersine yüksek günlük canlı ağırlık kazanma yeteneğinde olan

ırkları da gereği gibi beslenmezse, bu sınıra ulaşmak mümkün olmaz.

Bu nedenle besi sonunda ulaşılması amaçlanan canlı ağırlığa göre besiye alınacak

hayvanların ırkı belirlenmelidir. Yerli sığır ırklarımızın canlı ağırlık artışı düşük olduğundan

(700-800gr/gün), yerli ırklarla yapılan besicilik çok karlı olmaz. Kültür ırkı x yerli ırk

melezleri besiye iyi cevap verir (1100-1200 gr/gün veya daha çok). Ülkemizde besiye en

uygun ırklar olarak sırasıyla Simental, Siyah Alaca ve Esmer sığır ırkları ile bunların

melezleri sayılabilir

Ülkemizde besiye alınan sığırların %65 ini yerli, %35 ini ise kültür ırkları ve melezleri

oluşturmaktadır. Yerli sığır ırklarının büyük bir kısmı Doğu Anadolu Kırmızı (DAK), Güney

Sarı Kırmızı, Yerli kara ve Boz ırk oluşturur. Bunlar içinde canlı ağırlık kazancı en yüksek

olan DAK dır. Kültür sığır ırkları arasında en yaygın olanları Simental, Siyah Alaca ve Esmer

sığırlardır. Beside bu ırkların ortalama günlük canlı ağırlık kazancı 1400-1600 gr/gün dür.

Beside alınacak hayvanlar genel olarak sütçü veya kombine ırkların erkekleridir. Bu

hayvanlar etçi ırklardan daha hızlı ve ekonomik olarak istenilen canlı ağırlığa ulaşırlar. Oysa

etçi ırklar daha yavaş gelişir, ancak son ağırlıkları diğer ırklardan daha yüksek olur.

1. 2.2.2. Cinsiyet: Erkek sığırlar kastre (üreme faaliyeti durdurulmuş erkek) ve dişi

sığırlardan daha yüksek besi performansı gösterirler. Bunun nedeni, cinsiyet hormonlarının

besi performansı ve et kalitesi üzerine olan etkisidir. Cinsel olgunluğa ulaşmış erkeklerde

testesteron ve androjen hormonlar anabolizan etkiye sahip olup, kas gelişimini teşvik ederler.

Bu hormonlar vücutta protein birikimini artırır ve metabolizmayı hızlandırarak büyümeyi

olumlu etkilerler. Erkek hayvan etleri, daha koyu ve daha az yağlıdır. Kastre edilmiş hayvan

karkaslarında ise yağlanma daha fazladır. Kastrasyonun tek faydası, hayvanların

sakinleşmeleri ve dolayısı ile idarelerinin daha kolay olmasıdır. İnek, düve ve kastre edilmiş

hayvanların besi performansı erkeklerden daha düşüktür. Erkekler dişilere oranla daha hızlı ve

daha fazla canlı ağırlık artışı sağlarlar. Ayrıca erkeklerin besi sonunda ulaştıkları canlı ağırlık

miktarı da dişilere oranla daha fazladır. Bu nedenle besiye genç erkek hayvanların alınması

önerilir. Dişiler, erkeklere göre daha çabuk yağlanırlar. Ancak kısır düveler ile farklı

cinsiyette ikiz eşi olarak doğmuş dişi düveler besiye alınmalıdır.

10

2.2.3. Yaş: Besi performansını etkileyen diğer bir faktördür. Besiye alınacak hayvanlar

büyüme dönemini tamamlamamış genç hayvanlar olmalıdırlar. Besi, olgunluk çağına kadar

yapılmalıdır. Olgunluk yaşı kültür ırkı ve melezlerinde 1.5, yerli ırklarda ise 2.5-3 yaştır. Bu

yaşlarda besiye son vermek gerekir.

Genç hayvanlar henüz büyümelerini tamamlamadıkları için, aldıkları besin

maddelerini iskeletlerinin, kaslarının ve organlarının gelişmesinde kullanırlar ve böylece daha

az yağ depolarlar. Kazandıkları canlı ağırlığın büyük kısmını et oluşturur. Yani kazandıkları

canlı ağırlık artışı su ve proteince zengin olup, az miktarda yağ kapsadığı için enerji içeriği

düşüktür. Yaşlı hayvanlar ise beside fazla miktarda yağ depolarlar ve kazandıkları canlı

ağırlık enerjice zengin, su ve proteince fakirdir. Bu nedenle de birim canlı ağırlık artışı için

daha fazla enerjiye ihtiyaç duyarlar. Protein gereksinimleri ise düşüktür. Kısacası, yaşlandıkça

enerji gereksinimleri artacağından 1 kg canlı ağırlık artışı için daha fazla yem tüketmeleri

gerekmektedir. Bu da yem değerlendirme sayısının (1 kg canlı ağırlık artışı için tüketilen yem

miktarı) artması, yani 1 kg artışın daha pahalıya mal olması anlamını taşımaktadır. O halde 1-

1.5 yaş üzerindeki sığırlara besi yapıldığında dikkatli olmalı, 3-4 yaştan büyük olanlar ise

besiye alınmamalıdır.

2.2.4. Orijin: Beside, damızlık değeri yüksek olan boğaların yavrularının kullanılması, besi

performansı açısından önemlidir.

Bilinen bir kaynaktan temin edilen hayvanların bakım besleme koşulları, hastalıkları

ve diğer yetiştirme problemleri hakkında daha yakın bilgi sahibi olunur. Besi danasının anne

ve babasının bilinmesi durumunda yavrunun beside sağlayabileceği canlı ağırlık artışı daha

iyi belirlenebileceğinden, yüksek bir besi performansı sağlanabilir.

2.2.5. Kondisyon: Kondisyon, hayvanın gelişme ve besi durumunu anlatır. Aynı kondisyonlu

hayvanlardan vücutları iri olanlar, ufak yapılılara göre beside daha hızlı canlı ağırlık artışı

sağlarlar. Buzağılık döneminde iyi bakılıp beslenmiş, iskelet çatısı kurulmuş, ancak daha

sonra hastalık dışı nedenlerle (açlık, bakımsızlık, stres v.b.) cılız kalmış hayvanlar ile başarılı

besi yapılır.

2.2.6. Bakım ve Sağlık:

Besiye alınacak hayvanların sağlık durumları incelenmelidir. Canlı görülmeyen,

durgun, ince kulaklı, göz akları sarı olan hayvanlar hastalıklı ve besiye uygun olmayan

hayvanlardır.

2.2.7. Vücut Yapısı: Besiye alınan hayvanların vücut yapısının da besideki ağırlık artışına

önemli bir etkisi vardır.

Genellikle derin, geniş ve uzun gövdeli, küçük başlı, kısa boyunlu, geniş ve düz sırtlı, geniş

ve uzun sağrılı hayvanlar besiye elverişlidir. Buna karşılık uzun bacaklı, dar gövdeli, keskin

sırtlı, dar ve kısa sağrılı, kalın derili, uzun boyunlu, iri başlı hayvanların besiye alınması

uygun değildir.

Besiye alınacak hayvanların iç ve dış parazitlere karşı ilaçlanmış ve aşılamaları

yapılmış olmalıdır. Buzağılık döneminde iyi bir bakım besleme geçirmiş, iskelet çatısı

kurulmuş, ancak daha sonra hastalık dışı nedenlerle (açlık, bakımsızlık, stres v.b.) cılız kalmış

hayvanlarla besi yapılır. Bu hayvanlara besi öncesinde gerekli şartlar sağlanıp

beslendiklerinde, yaşıtlarına göre daha hızlı canlı ağırlık kazanırlar. Ayrıca bu hayvanlar cılız

ve hafif olduğundan ucuza satın alınırlar, tükettikleri yemin az bir kısmını yaşama payı, daha

fazlasını ise canlı ağırlık artışı için harcarlar.

2.2.8.Canlı Ağırlık Artış Hızı: Canlı ağırlık artış hızı yavaş olan besi sığırlarında tüketilen

yemin büyük kısmı yaşama payı için kullanılır. Hayvanlar 15 günde veya ayda 1 defa

tartılarak hayvanların canlı ağırlık artışı kontrol edilmelidir. Bu amaçla basküllerden

yararlanılabileceği gibi, saha şartlarında ölçme şeritlerinden de yararlanılabilir. Canlı ağırlık

artış hızı ile karkas kalitesi arasında ilgi vardır. Hızlı kilo alan hayvanlardan elde edilen

11

karkasın yağ oranı, yavaş kilo alanlara oranla daha düşüktür. Ayrıca hızlı kilo alanlarda but ve

bel kasları gibi değerli et kısımları daha fazla olur.

2.2.9. Beslenme: Sığır besiciliğinde hayvan alımları hariç tutulursa, masrafların yaklaşık

%70-90’ ını yem giderleri oluşturur. Hayvanlara 1 gün içinde verilen yemin, hayvanın ihtiyacı

olan besin maddelerini karşılaması gereklidir ve bunun sonucunda beklenen fayda sağlanmış

olur.

Hayvanın besin maddesi ihtiyacı, yemin besin maddeleri içeriği ve hayvanın günlük

yem kapasitesinin bilinmesi gerekir. Bir besi sığırının günlük yem tüketimi, tüketilen yemin

su içeriğine bağlı olarak değişir. Bu yüzden yem tüketim miktarı, yem kuru maddesi

cinsinden ifade edilir. Örneğin yeşil çayır otunun kuru maddesi %20, kuru çayır otunun %87,

samanın %90, arpanın %87 dolayındadır. Bir besi tosunu günde canlı ağırlığının yaklaşık

%2.5 i kadar kuru madde tüketir. Örneğin 200 kg ağırlığındaki bir besi sığırı günde 5 kg, 500

kg ağırlığında olan ise günde 12.5 kg kuru madde tüketir.

Hayvanlar yedikleri yemleri yaşamlarını sürdürmek ve verim sağlamakta (et, kemik ve

yağ dokularının yapımında kullanarak canlı ağırlıklarını artırmak) kullanırlar. Hayvan başına

yedirilecek yem miktarı hesaplanırken pratikte uygulama kolaylığı olan aşağıda açıklanan

usul uygun bulunmaktadır;

Bu usulde hesaplamalar, yedirilecek kesif yem, kuru ot, silaj gibi yemlerin tamamının

havada kurutulduğu farz edilerek yapılır. Havada kurutulan yemler genellikle %10-12

civarında kuru madde ihtiva ederler. Oysa silajlar, pancar posası, yeşil yemler yedirilirken,

çok daha fazla su içermektedirler. Örneğin; Kuru ot ve saman: %90 Kuru madde (KM), Kesif

yemler: %90 KM, Silaj yemleri : %30 KM, yaş pancar posası: %10 KM bulundurur.

Hesaplamalar yemlenen hayvanların, bu yemlerin sadece KM kısmından yararlandığı

düşünülerek aşağıdaki şekilde yapılır;

Besiye alınan hayvanların canlı ağırlıkları dikkate alınarak her 100 kg canlı ağırlık için

besi başlangıcında 2.6 kg, besi ortasında 2.4 kg, besi sonuna doğru 2.2 kg KM düşecek

şekilde karışım yapılarak yedirilmelidir. Bu karışım yapılırken besi başlangıcında %65 kaba

yem, %35 kesif yem, besi ilerledikçe kesif yem oranı artırılarak kesif yem yüzdesi besi

ortasında %50, besi sonuna doğru %70 e kadar çıkarılır. Tabii, kesif yem oranı artırıldığı

nispette kaba yem oranı düşürülür.

Günde 3 öğün olarak verilen yemlerin hesabında besi devresi ilerledikçe, hayvanların

kazanacakları canlı ağırlık artışları da dikkate alınarak, verilecek yem miktarı toplam olarak

artırılır. Örnek olarak 1-2 yaşlı sığırların beslenmesinde haftalara göre besleme önerileri

verilmiştir (Tablo 2.1).

Tablo 2.1.. Haftalara göre 1-2 yaşlı sığırlar için besleme önerileri (x) Hafta Canlı ağırlık

(kg)(*)

Kuru yem

(kg)

Kesif yem

(%)

Kaba yem

(%)

0-4 200 5.4-6.0 35 65

4-8 235 6.1-6.7 40 60

8-12 270 6.8-7.1 50 50

12-16 300 7.2-7.3 55 45

16-20 320 7.4-7.5 60 40

20-24 335 7.5-7.6 65 35

(x) Alıç, 1986

(*) Günlük ortalama canlı ağırlık arştı 1000 gr olarak alınmıştır.

Hayvan beslenmesinde diğer önemli bir konu da sulamadır. Hayvanların istedikleri

zaman ve miktarda suyu önlerinde hazır olarak bulabilmeleri, yemden yararlanmayı etkileyen

önemli bir faktördür. Bu nedenle modern besicilik işletmelerinde otomatik sulama istemleri

kurulmaktadır. Bu yolla işçilikten tasarruf sağlandığı gibi, besi randımanı da artmaktadır.

12

3. YEMLER VE YEMLEME

3.1. RASYON

Başarılı bir sığır besisi için, besiye alınacak hayvanların besi başı canlı ağırlıkları

tespit edilerek hedeflenen günlük canlı ağırlık artışına göre gereksinim duydukları ham

protein ve enerjinin uygun rasyonlarla sağlanması, büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle

rasyon hazırlama ve beslenmenin, sığır eti üretimindeki rolü büyüktür. Yem giderleri tüm

giderlerin büyük çoğunluğunu oluşturur. Bu nedenle yapılan çalışmalar yüksek bir canlı

ağırlık ile, ekonomik bir besiyi amaçlamalıdır.

Hayvanın günlük yem tüketimi, yemin içinde bulunan su miktarına göre

değişmektedir. Bu nedenle tüketim miktarı, kuru madde (KM) olarak ifade edilir. Örneğin

yeşil çayır otunda kuru madde %20, kuru çayır otunda %87, samanda %90, arpada %87

civarındadır. Bir besi hayvanı günde canlı ağırlığının %2.5 kadar kuru madde tüketir.

Yani, 200 kg ağırlığındaki hayvan, bir günde 5 kg, 500 kg ağırlığındaki 12.5 kg kuru madde

tüketmelidir.

Karma yemler günde en az 2 öğünde verilmelidir. Sık yemleme yem tüketimini uyarır.

Özellikle nemli kaba yemler pozitif etkilidir. Karma yemlerin sık aralıklarla tüketimi özellikle

Rumen fermantasyonu üzerine olumlu etki yapar.

Hayvan, tükettiği yemlerle öncelikle yaşamını devam ettirir. Solunum, kan dolaşımı,

hararet gibi fizyolojik fonksiyonların sürdürülmesi için gerekli olan besin maddelerine

“yaşama payı ihtiyacı” denir. Yaşama payının yanında hayvanın günlük canlı ağırlık artışı

için de ayrıca besin maddesi gereklidir. Bunun için gerekli olan besin maddelerine de “verim

payı” denir. Rasyon, hayvanların yaşama ve verim payı için rasyon hesaplanır. Yaşama payı

ihtiyacı, hayvanın canlı ağırlığına bağlı olup, canlı ağırlığın artmasına paralel olarak yaşama

payı da artar.

Besideki hayvan için rasyon hazırlanırken hayvanın o andaki canlı ağırlığı, günlük

canlı ağırlık artışı ve besi sonu ağırlığı dikkate alınır.

Rasyonun yapısı, hayvanların canlı ağırlık artış hızını etkileyen en önemli faktördür.

Rasyondaki nispeten zor sindirilebilir yem maddeleri olan kaba yemlerin oranı arttıkça, canlı

ağırlık artış hızı azalmakta ve hayvanların kesim olgunluğuna gelme zamanı uzamaktadır. Bu

durum, besi için harcanan paranın daha geç geri dönmesi anlamına gelir. Ancak kaba yem

kaynakları çok ucuza temin edilebiliyor, kesif yem maddeleri pahalıya mal oluyorsa, besi

süresinin uzaması ekonomik anlamda çok önemli olmayabilir.

3. 2. BESİ SIĞIRLARININ BESİN MADDE GEREKSİNİMLERİ

3.2.1.Kasaplık Sığırlar İçin Yaşama Payı Net Enerji Gereksinmesi

NEyp= 0.077McalW. 0.75 olarak bildirilmektedir. Muhtelif ırklar arasında yaşama payı

ME gereksinmesi arasında fark vardır. Örneğin, Siyah Alaca’larda bildirilen gereksinme

Hereford’lardan %23, Charolais’den %13, Anguslardan %10, Hereford x Friesian

melezlerinden %8 daha fazladır.

Ayrıca yaşama payı ME gereksinmesinin, kastre edilmiş erkek hayvanlarda

düvelerden %12 ( 123 Kcal’a karşı 110 Kcal ME/CA 0.75 ), kastre edilmiş erkek hayvanlardan

ise %13-15 daha fazla olduğu ifade edilmektedir.

Yaşama payı gereksinmesi yaş, önceki besleme düzeyi ve çevre sıcaklığı gibi bir dizi

faktörden etkilenmektedir. Ancak bunlardan en önemlilerinden biri telafi edici büyümedir.

13

Yaşamın belli bir döneminde kısıtlı yemlenmiş hayvanlarda yaşama payı enerji

gereksinmesinde %10-50 arasında düşüş olabileceği bildirilmektedir (Anonim, 1996).

NEcak organizmada biriken yağ dışındaki organik madde (çoğunlukla protein) ile yağ

birikiminden tahmin edilebilir. Başka bir söyleyişle, canlı ağırlık kazancının

kompozisyonundan tahmin edilebilmektedir. Yağların kalorik etkinliği 9.4 Kcala7g ve yağ

dışındaki organik maddelerin ise 5.6 Kcal/g olarak alınmaktadır. Organizmada protein

birikimi için enerjinin kullanım etkinliği (%10-44), yağ birikiminden (%60-80) daha kötüdür.

NRC(Anonim, 1984b)’e göre besideki hayvanlarda canlı ağırlık kazancı için enerji

gereksinmesi vücut iriliğine bağlı olarak aşağıdaki eşitliklerle saptanabilmektedir;

Orta irilikteki ırkların kastre erkekleri için;

NEcak =0.557 CA 0.75 x CAK 1.097

Telafi edici büyüme gösteren iri ırkların kastre erkekleri veya orta irilikteki ırkların tosunları

için;

NEcak = 0.0493 CA 0.75 x CAK 1.097

İri ırkların tosunları ve iri ırkların telafi edici büyüme gösteren 1 yaşlı kastre erkekler, CA:

canlı ağırlık (kg), CAK (kg/gün)

NEcak = 0.0437 CA 0.75 x CAK 1.097

NEcak: canlı ağırlık kazancı için enerji gereksinimi

CA: Canlı ağırlık, CAK: Calı ağırlık kazancı

Besi hayvanları için NE sisteminin kullanılması daha uygundur. Ancak yemlerin hem

yaşama payı NE, hem de verim payı NE içeriklerinin bilinmesinin gereklilği, hem de

ülkemizde Tarım Bakanlığı tarafından tanımlanan normların ME üzerinden olması nedeniyle

burada besi hayvanlarının enerji gereksinimlerinin tanımlanasında ME yaklaşımı ele

alınacaktır.

Yukarıda verilen 3 eşitlikteki net enerji gereksinimlerinin metabolik enerji olarak

tanımlanabilmesi, metabolik enerjinin yaşama ve canlı ağırklık kazancı için kullanım

etkinliklerinin bilinmesiyle mümkündür.

NRC (Anonim, 1984b)’den adapte edilen kyp ve kcak rasyonıun kaba yem oranına

veya metabolik enerjşi düzeyine bağlı olarak aşağıdaki şekilde saptanabilir;

Yaşama payı kazanç (kyp (%) = 69.6 -0.108 Kaba Yem Oranı (%)

Veya kyp (%) =40.98 +8.95 ME (Mcal/kg)

kcak (%) = 48.9 -0.174 KYO (%)

veya Canlı ağırık kazancı (kcak) (%)=2.61 +14.45 MWE (Mcal/kg)

Burada;

kyp: Yaşama payı için enerji gereksinimi,

kcak: Canlı ağırlık kazancı için enerji gereksinimi.

KYO: kaba yem oranı

14

kyp = NEyp /MEyp ve

kcak = NEcak /MEcak olduğundan, metabolik enerji olarak karşılığı metabolik enerjinin

yukarıda verilen kullanım etkinlik formüllerinden faydalanılarak saptanabilir. NRC (Anonim,

1984b) tarafından verilen rasyon kaba yem ve ME düzeyine bağlı olarak ME nin kullanım

etkinlikleri Tablo 3.1’ de verilmiştir.

Tablo 3.1. Rasyon kaba yem ve ME düzeyine bağlı olarak ME nin kullanım

etkinlikleri ME (Mcal/kg) * Kaba yem

Oranı (KYO)

kyp(yaşama payı

enerjigereksinimi) (%)

kcak (Canlı ağırlık kazancı

enerji gereksinimi (%)

2.0 100 57.6 29.6

2.2 83 60.8 34.6

2.4 67 63.3 38.5

2.6 50 65.1 41.5

2.8 33 66.6 43.9

3.0 17 67.7 45.8

3.2 0 68.6 47.3

*Kaba yemlerin 2.0 Mcal ME/kg., kesif yemlerin 3.2 Mcal ME/kg içerikleri kabul edilmektedir.

Alman DLG (Anonim, 1997) ve Amerikan NRC (Anonim, 1984b)’nin bildirişleri baz

alınarak tanımlanan gereksinimler formülleriyle aşağıda sunulmuştur. Ancak bu bölümde

verilen gereksinme normları bir rehber olarak kullanılabilir. Her koşul için bunların

kullanılması uygun olmayabilir. Aşağıda verilen eşitlikler, ilgili kuruluşların bildirişlerinden

hareketle geliştirilmiş ilişki denklemleridir. Bunlar pratik koşullarda Siyah Alaca ve melezleri

için bir rehber olarak kullanılabilir.

NRC (Anonim, 1984b)’e göre besi materyali erkek hayvanların canlı ağırlıklarına

(CA) ve günlük canlı ağırlık kazançlarına (CAK) bağlı olarak günlük toplam kuru madde

(KM), ME, HP, Ca ve P gereksinmeleri aşağıdaki eşitliklerle hesaplanabilir;

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017 CA(kg)] + [0.0007 CAK (g/gün)]………………………(3.1)

veya = 1.66 +0.017 CA (kg)

ME (Mcal/gün)= [0.04 CA(kg)] + [0.0069 CAK (g/gün)] – 1.63……………………….(3.2)

HP (g/gün) = [0.79 CA(kg)] +[0.298 CAK(g/gün)] +224.62……………………… .(3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035 CA(kg)] +[0.02 CAK (g/gün)]+11.9………………………. (3.4)

P (g/gün) = [0.022 CA(kg)] + [0.0066 CAK (g/gün)] +3.73…………………. . . . (3.5)

Tablo 3.2’de NRC (1984b)’ye göre kasaplık erkek sığırların günlük besin madde

gereksinimleri verilmiştir.

15

TABLO 3.2. NRC (1984b)’ye göre kasaplık erkek sığırların günlük besin madde

gereksinimleri (Anonim, 1984b) CA (kg) CAK

(g/gün)

KM

(kg/gün)

ME

(Mcal/gün)

HP

(g/gün)

Ca

(g/gün)

P

(g/gün)

150 800 4.21 9.89 581.52 27.41 12.31

150 900 4.21 10.58 611.32 29.41 12.97

150 1000 4.21 11.27 641.12 31.41 13.63

150 1100 4.21 11.96 670.92 33.43 14.29

150 1200 4.21 12.65 700.72 35.41 14.95

150 1300 4.21 13.34 730.52 37.41 15.61

150 1400 4.21 14.03 760.32 39.41 16.27

200 800 5.06 11.89 621.02 27.23 13.41

200 900 5.06 12.58 650.82 29.23 14.07

200 1000 5.06 13.27 680.62 31.23 14.73

200 1100 5.06 13.96 710.42 33.23 15.39

200 1200 5.06 14.65 740.22 35.23 16.05

200 1300 5.06 15.34 770.02 37.23 16.71

200 1400 5.06 16.03 799.82 39.23 17.37

250 800 5.91 13.89 660.52 27.06 14.51

250 900 5.91 14.58 690.32 29.06 17.17

250 1000 5.91 15.27 720.12 31.06 15.83

250 1100 5.91 15.96 749.92 33.06 16.49

250 1200 5.91 16.65 779.72 35.06 17.15

250 1300 5.91 17.34 809.52 37.06 17.81

250 1400 5.91 18.03 839.32 39.06 18.47

300 800 6.76 15.89 700, 02 26.88 15.61

300 900 6.76 16.58 729.82, 28.88 16.27

300 1000 6.76 17.27 759.62 30.88 16.93

300 1100 6.76 17.96 789.42 32.88 17.59

300 1200 6.76 18.65 819.22 34.88 18.25

300 1300 6.76 19.3 849.02 36.88 18.91

300 1400 6.76 20.03 878.82 38.88 19.57

350 800 7.61 17.89 739.52 26.71 16.71

350 900 7.61 18.58 769.32 28.71 17.37

350 1000 7.61 19.27 799.12 30.71 18.03

350 1100 7.61 19.96 828.92 32.71 18.69

350 1200 7.61 20.65 858.72 34.71 19.35

350 1300 7.61 21.34 888.52 36.71 20.01

350 1400 7.61 22.03 918.32 38.71 20.67

400 800 8.46 19.89 779.02 26.53 17.81

400 900 8.46 20.58 808.82 28.53 18.47

400 1 000 8.46 21.27 838.62 30.53 19.13

400 1100 8.46 21.96 868.42 32.53 19.79

400 1200 8.46 22.65 898.22 34.53 20.45

400 1300 8.46 23.34 928.02 36.53 21.11

400 1400 8.46 24.03 957.82 38.53 21.77

450 800 9.31 21.89 818.52 26.36 18.91

450 900 9.31 22.58 848.32 28.36 19.57

450 1000 9.31 23.27 878.12 30.36 20.23

450 1100 9.31 23.96 907.92 32.36 20.89

450 1200 9.31 24.65 937.72 34.36 21.55

450 1300 9.31 25.34 967.52 36.36 22.21

450 1400 9.31 26.03 997.32 38.36 22.87

500 800 10.16 23.89 858.02 26.18 20.01

500 900 10.16 24.58 887.82 28.18 20.67

500 1000 10.16 25.27 917.62 30.18 21.33

500 1100 10.16 25.96 947.42 32.18 21.99

500 1200 10.16 26.65 977.22 34.18 22.65

500 1300 10.16 27.34 1007.02 36.18 23.31

500 1400 10.16 28.03 1036.82 38.18 23.97

16

3.2.2. Kuru Madde İhtiyacı:

Bir hayvanın yem tüketim gücü, günlük olarak tüketebileceği kuru madde (KM)

miktarı ile belirlenir. Beside hedeflenen günlük ortalama canlı ağırlık artışına ulaşabilmek

için gerekli besin maddeleri, hayvanın günlük tüketebileceği kuru madde içerisinde

verilmezse, hayvan verilen yemin hepsini tüketemez ve istenen canlı ağırlık artışı sağlanamaz.

Bunun için hayvanın günlük olarak tüketebileceği maksimum kuru madde miktarı

bilinmelidir. Besi sığırlarının günlük kuru madde tüketim miktarları Tablo 6’da (DLG,

1997a) ‘de gösterilmiştir.

Besi sığırlarında pratik rasyonların oluşturulması için günlük yem tüketim

kapasitelerinin ve kullanılacak yemlerin besin madde içeriklerinin bilinmesi gerekmektedir.

Yem tüketimini, hayvanın canlı ağırlığı ve rasyonun enerji düzeyi önemli düzeyde

etkilemektedir.

Tablo 3.3. Besi sığırlarının günlük kuru madde tüketim miktarları (DLG, 1997a) Canlı ağırlık

(kg)

Ort. Kuru madde

Tüketimi (kg/gün)

150 3.5

200 4.7

250 5.7

300 6.6

350 7.0

400 7.6

450 8.1

500 8.6

550 9.0

600 9.4

650 9.6

3.2.3. Ham Protein ve Enerji Gereksinimi Besi sığırlarında enerji ihtiyacı yaşa ve canlı

ağırlığa bağlıdır. Rasyonun enerji düzeyine bağlı olarak canlı ağırlık artış hızı değişir. Genç

hayvanlarda vücutta su ve protein miktarı yüksek, yağ miktarı düşüktür. Besi sonuna doğru

ağırlık artışının önemli bir kısmı yağ birikimi şeklindedir. Bu dönemde protein ihtiyacı sabit

kalır, enerji ihtiyacında ise artış olur.

Sığırların protein ihtiyacı yaş, günlük canlı ağırlık artışı ve proteinlerin emilme

derecesine göre değişir. Rasyon enerji yoğunluğu protein ihtiyacını büyük oranda etkiler.

Gençlerde büyüme hızının ve ağırlık artışının yüksek olması nedeniyle protein ihtiyacı

fazladır. Bu nedenle rasyonun protein düzeyi yüksek olmalıdır.

Besi sığırlarında protein ihtiyacı, sindirilebilir ham protein ihtiyacı olarak ele alınır.

Rumende parçalanabilir, rumen’de parçalanmayan (by-pass korunmuş) protein birimleri de

kullanım alanı bulmuştur. Ancak şu anda geniş olarak kullanımda olan sindirilebilir ham

protein esasına göre ihtiyaçlar verilmektedir.

Tablo 3.4’de besi sığırlarında, canlı ağırlık ve günlük ortalama canlı ağırlık kazancına

göre ham protein (HP) ve metabolik enerji (ME) gereksinimleri verilmiştir (DLG, 1997b).

Tablo 3.4’den anlaşıldığı gibi, yemin enerji ve protein oranına bağlı olarak günlük canlı

ağırlık artışı 800 gr ile 1400 gr arasında değişmektedir. Buna göre, 150-200 kg canlı

ağırlıktaki besi sığırlarının, başlangıçta, günde 800-1000 gr canlı ağırlık artışı sağlamaları

mümkündür. Besinin ilerleyen dönemlerinde ise, artan canlı ağırlığa bağlı olarak 1200 gr/gün

ve 14 000 gr/gün düzeylerinde günlük canlı ağırlık artışına ulaşmak mümkündür. Besi

sonlarına doğru ise, canlı ağırlık artışı günde 1000 gr’a kadar düşmektedir. Buna göre sığır

17

besisinde en yüksek canlı ağırlık artışı hayvanların 150 kg ile 500 kg canlı ağırlıklarında

oldukları dönemde gerçekleşmektedir.

Tablo 3. 4. Besi sığırlarında, canlı ağırlık ve günlük ortalama canlı ağırlık kazancına göre ham

protein (HP) ve metabolik enerji (ME) gereksinimleri Canlı

Ağırlık

(kg)

Günlük canlı ağırlık artışı (gr)

800 1000 1200 1400

ME

(kcal/kg)

HP

(gr/gün)

ME

(kcal/kg)

HP

(gr/gün)

ME

(kcal/kg)

HP

(gr/gün)

ME

(kcal/kg)

HP

(gr/gün)

150-200 9400 520 10 600 590 - - - -

200-250 10980 590 12200 650 13600 730 - -

250-300 12500 650 13900 720 15500 800 17300 900

300-350 14200 710 15800 790 17700 880 19800 980

350-400 15900 760 17700 850 20000 960 22600 1080

400-450 17600 810 19800 920 22500 1040 - -

450-500 19300 860 22000 980 25300 1130 - -

500-550 21200 900 24400 1040 - - - -

3.2.4. Su İhtiyacı:

Su, üzerinde az durulan, ancak verimde çok önemli rolü olan bir gıdadır. Suyun, temiz

olması gereklidir. Besi sığırlarının günlük su tüketimi tüketilen yem kuru maddesi, canlı

ağırlık, çevre sıcaklığı gibi faktörlere bağlı olarak değişir. Optimal su sıcaklığı +15 Co dir.

3.2.5. Selüloz İhtiyacı:

Besi sığırlarına selüloz bakımından fakir, enerji bakımından zengin yemler verilir.

Verilen konsantre yem miktarı, kaba yemin kalite ve miktarına bağlıdır. Entansif beside

rasyonda az miktarda kaba yeme yer verilir. Rasyondaki kaba yem düzeyi %10 lara kadar

düşebilir. Ancak kural olarak günde yaklaşık 1 kg kaba yem kuru maddesi tüketilmesi

gerekmektedir. Besi sığırlarında rasyon kuru maddesinin %12-14’ü ham selülozdan

oluşmalıdır.

3.2.6. Vitamin İhtiyacı.

Ruminantlar suda eriyen vitaminleri (B grubu ve C vitaminleri) ve yağda eriyen

vitaminlerden K vitaminini rumende sentezlerler. A vitamini de karotenden sentezlenir ve

ruminantlar yeterince yeşil yem tüketmedikleri takdirde ß-karotenin dışarıdan ilave edilmesi

gerekir. Hayvan başına yaşama payı ß-karoten ihtiyacı 100 mg dır.

Yoğun konsantre yem (1-1.5 kg/100 kg canlı ağırlık) ile beslenen besi sığırlarının

rasyonlarına vitamin katılır. A,D ve E vitaminleri rasyonlarla veya parenteral yolla sağlanır.

Meraya çıkışta da vitamin A, D ve E verilmelidir. Mısır silajı, şeker pancarı yaprağı silajı

tüketimi halinde, bu silajlar fakir oldukları vitamin A ve D yönünden mutlaka

desteklenmelidir.

3.2.7 Mineral Madde İhtiyacı:

Besi sığırlarının Ca, P, Mg ve tuz ihtiyacı önemlidir. Canlı ağırlık ve günlük canlı

ağırlık artışı yükseldikçe mineral madde ihtiyacı da artar. Rasyonda baklagil otları yer

aldığında,Ca ihtiyacının büyük bir kısmı karşılanır. Konsantre yeme dayalı entansif besilerde

ise kireçtaşı (mermer tozu) gibi kalsiyum kaynaklarının katılması gerekir.

Entansif besi rasyonları P bakımından zengin yem maddeleri içerdiğinden, P

noksanlığı genelde görülmez. Ancak, P bakımından farklı topraklarda yetişen bitkileri tüketen

sığırlarda P noksanlığı görülebilir. Bu durumda kemik unu, florsuz fosfat kayası veya DCP

kullanılabilir.

18

3.3. SIĞIR BESİSİNDE MISIR SİLAJI KULLANIMI

Ülkemizde her ne kadar kaba yem kaynaklarından olan yem bitkileri ekiliş alanları son

yıllarda artmışsa da, henüz istenen düzeye ulaşmamıştır (Koca, 1999). Ülkemiz hayvan varlığı

dikkate alındığında, halen kaba yem açığının 28 milyon ton dolayında olduğu

hesaplanmaktadır (Karakuş, 2000). Kaba yem açığını kapatmada kullanılabilecek yem

bitkilerinden silaj yapılması, hayvan besleme açısından çok önemli yararlar sağlamaktadır

(Alçiçek ve ark., 1999).

Mısır ekim alanı 1995 yılında 515 bin hektar iken, son yıllarda 625 bin hektara

yükselmiştir (Anonim, 2002a). Silaj üretimi de yıllık 500 bin tondan, 2 milyon ton’un üzerine

çıkmıştır (Koca, 1999). Yem bitkileri tohumu pazarlayan firmaların Pazar payının %41’lere

çıkması ve birçok yeni mısır çeşidinin geliştirilmesi, ekimin yaygınlaşmasında etkili olmuştur

(Anonim, 2002b). Son 30 yıl içinde mısır üretiminin büyük bir bölümü silajlık olarak hayvan

beslenmesinde kullanılan ve dünyada en önemli işlenebilir alanda üretilen kaba yem haline

gelmiştir (Çete ve Sarıcan, 1998; Anonim, 2002a). Mısır üretimi Türkiyede buğday ve

arpadan sonra 3. sırada yer almaktadır (Dellal ve ark., 2001). Mısır silajı mısırın üretildiği tüm

ülkelerde sığır besiciliğinde çok yoğun olarak kullanılmaktadır (Alçiçek ve Kara ayvaz,

2003).

Mısır ekiminin yaygınlaşmasında çeşitlerin, daha soğuk iklimlere uyum sağlaması,

etkili yabancı ot kontrolü ve randımanlı hasat aletlerinin geliştirilmesi, birim alandan çok

fazla yeşil aksam üretmesi, ikinci ürün olarak yetiştirilmesi, hasattan uzun süre sonrasına

kadar kalitesini koruyabilmesi, yüksek miktarda tüketilebilmesi, diğer kaba yemlere oranla

yüksek düzeyde enerji içermesi, çayıra oranla daha az gübreye gereksinim duyması, daha

kaliteli ve daha ucuz silaj üretilmesi, fermantasyon için herhangi bir katkı maddesine ihtiyaç

duyulmaması, ekim nöbetine girmesi, mısır silajıyla beslenen hayvanlardan elde edilen

gübrenin nem içeriğinin yüksek olması gibi üstünlükleri bulunmaktadır (Kılıç, 1986; Çete ve

Sarıcan, 1998).

Sığır besiciliğinde, karlılık birçok faktör tarafından belirlenmektedir. Toplam giderler

içinde %70-80 lere kadar çıkabilen yem giderleri, en önemli et üretim gideridir. Beside yem

maliyetinin ucuzlatılması karlılığı artırmada en önemli faktördür. Kaliteli kaba yemlere sahip

işletmelerde günlük canlı ağırlık kazancı çok ucuza sağlanabilmektedir. Mısır, suca zengin

kaba yemler içinde fermantasyonunun en kolay olması, ekonomik oluşu, ikinci ürün için

elverişli oluşu nedenleriyle Ege, Akdeniz ve kısmen Marmara bölgesinde silaj için en uygun

ve tercih edilen bir yem bitkisidir. Bir dekardan 8-9 ton mısır silajı elde edilebilmektedir.

Yem değeri bakımından 1 dekardan elde edilen mısır silajı, yaklaşık 2.5 ton arpaya

eşdeğerdir. Bu haliyle mısır silajı, hiçbir ilave yem vermeksizin, günlük 600-700 gr ağırlık

artışı sağlayabilir (Yaylak ve Alçiçek, 2003).

Yoğun yeme dayalı entansif beside hayvanların erken yağlanması nedeniyle besi sonu

ağırlığı, silaja dayalı yapılan besiden daha düşük kalmaktadır. Bu nedenle, silaja dayalı sığır

besisinde hayvanların et üretim yeteneğinde daha iyi yararlanıldığı söylenebilir.

3. 3.1. Silajlık Mısırın, Muhtelif Vejetasyon Dönemlerinde Besin Madde İçeriği

Silajlık mısırın muhtelif vejetasyon dönemlerindeki kuru madde HP ve ME içeriği

(DLG, 1997b) Tablo 3.5.’ de verilmiştir.

19

Tablo 3.5. Silajlık mısırın muhtelif vejetasyon dönemlerindeki kuru madde HP ve ME

içeriği(DLG, 1997b) Vejetasyon

Dönemi

Koçan oranı

(%)

KM (gr/kg) HP (gr/kg) ME (kcal/kg)

Süt olumu

25 200 19 500

25-35 210 20 550

35> 230 22 600

Hamur olumu

35 250 22 600

35-45 270 24 680

45> 290 25 750

3.3.2. Mısır Silajına Dayalı Yemleme Önerileri

Mısır silajla yapılan sığır besisinde günlük canlı ağırlık artışı tahıl besisinden biraz

düşük, kesim yaşı ve ağırlığı daha yüksektir.

Mısır silajı proteininin az olmasına karşın, enerji bakımından zengindir. Bu haliyle

sütçü ırk buzağıların bütün üretim sistemlerinde temel yem olarak ve tosun besisinde

kullanılabilir. Buzağılar, protein, vitamin ve mineral madde ilaveleri ile birlikte 3 aylık yaştan

kesim yaşına kadar mısır silajı ile beslenebilmektedirler. Buzağıların beslenmesinde, dane

içeriği yüksek olan mısır silo yeminin 4. haftadan itibaren kullanılabileceğini vurgulayan

araştırmacılar da bulunmaktadır. Erken sütten kesme programı uygulanan süt ırkı buzağılara 3

aylık yaş civarında mısır silajı kademeli olarak artırılarak verilebilmektedir.

Mısır silajı besisi, tüm yoğun yem besisinde olduğu gibi açık serbest sistemde iyi

sonuçlar verebilmektedir. Sığırların devamlı şekilde barındırıldığı ve yemleme periyodu

boyunca mısır silajının verildiği serbest sistem, mısır silajını paraya çevirmenin en iyi yolu

olarak gösterilmektedir. Bu sistem kapalı barınaklarda da kullanılabilir. Burada en önemli

husus, solunum sistemi hastalıklarını azaltmak için iyi bir havalandırma yapılmasıdır.

Mısır silajının mineral maddelerce desteklenmesi amacıyla, besi başlangıcında hayvan

başına günde 50 gr, besi sonuna doğru ise günde 120 gr. Makro ve mikro elementlerden

oluşan mineral madde karışımının verilmesi yarar sağlamaktadır (Alçiçek ve Karaayvaz,

2003). Mısır silajı yüksek oranda nişasta içermesi nedeniyle maya ve mantarların üremesi

için uygun ortam yaratmaktadır. Bu nedenle pratikte kışın silonun, her hafta 1 m, yazın 2 m

civarında tüketilmesi, bozulmanın önlenmesi için gereklidir.

Bilindiği gibi, mısır silajı yüksek enerjili ve düşük proteinli bir yemdir. Bu nedenle

mısır silajına çeşitli protein kaynakları, veya protein tabiatında olmayan azotlu maddelerle

(NPN) katkı yapılması yarar sağlamaktadır.

Mısır silajı rasyonlarında, sindirilebilir ham proteine (SHP) olan ihtiyaç;

3- 6 aylık yaşlar arası: 95 gr/kg,

6. -9. aylar arası 85 gr/kg,

Kesime kadar 70 gr/kg dır (Phipps ve Wilkinson, 1985).

Hayvanların yaşına ve canlı ağırlığına bağlı olarak uygun miktarda protein

tüketebilmesi için günde 1.5 kg/gün proteince zengin yem verilmesi yararlı olmaktadır.

Mısır silajının protein içeriği, besi sığırlarında günlük 1000 gr canlı ağırlık artışı

sağlayabilecek düzeyden daha azdır.

Besi sığırlarında değişik yaş ve canlı ağırlıklar için uygun görülen protein seviyeleri

Tablo 3.6.’da verilmiştir. (Phipps ve Wilkinson, 1985).

20

Tablo 3.6. Besi sığırlarında değişik yaş ve canlı ağırlıklar için uygun görülen protein

seviyeleri Yaş

(Ay)

Canlı ağırlık

(kg)

Rasyonda Ham protein

(g/kg/KM)

Rasyonda sindirilebilir

Ham protein (gr/kg/KM)

3-6 100-180 160 95

6-9 180-270 140 85

9-15 270-460 120 70

Mısır silajı tüketimi sığırın yaşı, kuru madde içeriği ve rasyondaki yoğun yem

düzeyine bağlı olarak her 100 kg canlı ağırlık için 1.5-2.5 kg arasında değişmektedir. Silaj

KM sinin %30 ve üzerinde olması, tüketim açısından daha iyi sonuç vermektedir. KM nin

%20 nin altına inmesi durumunda mısır silajına en az 2-3 kg ezilmiş arpanın katılması

önerilmektedir. Mısır silajı tüketiminin rasyon KM sinin %80 veya daha fazlasının silajdan

kaynaklanması durumunda, farklı canlı ağırlıklar için KM ve doğal halde tüketilen miktarları

Tablo 3.7’de verilmiştir (Phipps ve Wilkinson, 1985). Tablolardan görüleceği gibi, 500 kg

canlı ağırlıktaki bir sığır günde %30 KM içeren mısır silajından 28 kg düzeyine kadar

tüketebilmektedir.

Çizelge 3.7. Besi sığırlarında canlı ağırlığa göre silaj

tüketimi Canlı ağırlık

(kg)

Günlük silaj tüketimi (kg)

KM (kg) Doğal halde (%30 KM)

(kg)

100 1.5 5

200 4 13

300 6 20

400 7 23

500 8.5 28

Mısır silajı ile yapılacak yemleme planında rasyonları oluşturabilecek yemlerin KM,

HP ve ME içerikleri Tablo 3.8.’de verilmiştir (DLG, 1997a).

Tablo 3.8. Mısır silajı ile yapılacak yemleme planında rasyonları oluşturabilecek yemlerin

KM, HP ve ME içerikleri Yemler KM (g/kg) HP (gr/kg) ME (kcal/kg)

Mısır silajı 300 25 700

Arpa 880 110 2900

Pamuk tohumu küspesi 880 320 2900

Sığır besi yemi 880 220 2600

Örnek olması bakımından ülkemiz koşullarında kolay bulunan arpa pamuk tohumu

küspesi (PTK) ve sığır besi yemi ile 52-55 haftalık bir sığır besisinde yemleme planı Tablo

3.9’da ve Tablo 3.10’da toplam yem gereksinimleri ile birlikte verilmiştir (DLG, 1997b);

Alçiçek ve Karaayvaz, 2003).

21

Tablo 3.9.Mısır silajı (%30 KM) ve dane yem ile sığır besisinde yemleme planı Canlı ağırlık

(kg)

Besi süresi

(hafta)

Canlı ağırlık

Artışı

(gr/gün)

Verilecek yem (kg/gün)

Mısır silajı Arpa PTK

175-250 1-10 1100 9 1.1 1.3

250-350 11-22 1150 13.5 1.2 1.3

350-450 23-33 1300 18 1.3 1.3

450-550 34-45 1200 19.5 1.6 1.1

550-600 46-55 1100 21 2.1 1.0

Toplam 55 1170 6230 560 463

Tablo 3.10. Mısır silajı (%30 KM) ve besi yemi ile sığır besisinde yemleme planı Canlı ağırlık

(kg)

Besi süresi

(hafta)

Canlı ağırlık

Artışı

(gr/gün)

Verilecek yem (kg/gün)

Mısır silajı Besi yemi

150-250 1-13 1100 8.5 2.3

250-350 14-25 1200 14 2.5

350-450 26-37 1150 18 2.6

450-550 38-52 1000 20 3.0

Toplam 52 1110 5505 940

Örnek: Günlük ortalama canlı ağırlık kazancı 1000 gr, ortalama canlı ağırlık 500 kg olan

hayvanın besin maddesi ihtiyacını hesaplayınız.

KM tüketimi 8.5 kg/gün (Tablo 3.3’den)

Enerji ihtiyacı/gün = 22 000 MEkcal/kg (Tablo 3.4’den)

HP ihtiyacı: 980 gr/gün (Tablo 3.4 ’den)

Tablo 3.8’de mısır silajı, arpa ve pamuk tohumu küspesi ‘nin KM, ME ve HP

içeriklerinden yararlanarak Tablo 3.10-1 deki yem ihtiyaçları hesaplanmış ve Tablo 3.10’da

gösterilmiştir.

Tablo 3.7’de ise KM ihtiyacına ve canlı ağırlığına göre gereksindiği silaj miktarı 18 kg/gün

0olarakdüşnülmüştür.

Tablo 3.Hayanın hesaplanan Mısır siajı Arpa Pamuk toh küs Bizim

hayvanın

ihtiyacı/gün)

KM (gr/kg) 300

18kgx300=5400 880

2 kg x880=1760 880

1.2 kg x 880=1058 8.5kg=8500 gr

Enerji

(MEkcal/kg)

700 18x700=12 600 2900 1.8x2900=5220 2900 1.2 x 2900=4512 22 000

MEkcal/kg

HP (gr/gün) 25 18x25=450 110 1.8x110=198 320 1.2 x 320=384 980 gr/gün

O halde 18 kg silaj, 2 kg arpa, 1.2 kg pamuk toh küspesinden oluşan bir rasyon vereceğiz.

22

3. 4. BESİ SIĞIRLARINDA BESLENME İLE İLGİLİ ÖNEMLİ NOKTALAR

1. Besicilikte, enerji seviyesi yüksek yemlerden daha iyi sonuç alınır. Protein, genç hayvanlar

için önemlidir.

2.Besi hayvanlarına mineral madde ve vitamin ilavesi yapılmalıdır. Bu ihtiyaçlar üreten

firmaların ürünlerindeki dozları uygulayarak karşılanabilir. Ek olarak yemliklerde sürekli

olarak yalama taşı, ya da kaya tuzu bulundurulmalıdır.

3. Pahalı oluşu ve teminindeki güçlük nedeniyle beside, kuru ot, ya da kuru yonca

kullanılmamalıdır. Bu yüzden besideki hayvanlara A, D ve E vitaminleri takviyesi

yapılmalıdır. Bu vitaminler yeme karıştırılmamışsa, hayvanlara enjekte edilerek verilebilir.

4. Hayvanlara pancar posası veya silaj verilmiyorsa, günde 1-2 kg saman vermek gerekir.

5. Hayvanların önünde daima temiz su bulundurulmalıdır. Günlük su ihtiyacı 40-50 litredir. .

Günde 2 veya 3 öğün su vermek, hem işgücü ihtiyacını artırır, hem de yeterli su

tüketilmeyebilir. Besideki bir sığırın günlük su tüketimi, ahır sıcaklığına ve hayvanın canlı

ağırlığına bağlı olarak değişir.

6. Beside kuru pancar posası kullanılacaksa,posanın, verilmeden 24 saat önce 5-6 katı su ile

ıslatılması gerekir. . Pancar posası mineral madde, vitamin ve protein bakımından oldukça

fakirdir. Rasyon hazırlanırken bu eksiklikler dikkate alınmalıdır.

7. Besideki sığırlara şeker pancarı posası ve silaj gibi yemler verilmiyorsa, hayvan başına

günde 1-2 kg saman vermek gerekir. Daha fazla saman vermek, yem tüketimini azaltacağı

için istenmez. Daha az verilmesi durumunda ise, sindirim problemlerine yol açabilir.

8. Meranın yeterli olduğu dönemlerde merada otlatma yapılır. Mera yeterli değilse, kesif yem

de verilmesi gerekir.

9. Mera besisinden sonra 60-90 gün süreyle her 100 kg canlı ağırlık için 1.5-2 kg dane,

ya da kesif yem verilerek hayvanların semirmeleri sağlanır.

10. Hayvanlar kesim çağına geldikleri halde et fiyatları istenen seviyede değilse, sığır başına

1.3 kg dane, ya da kesif yem verilerek besi sürdürülebilir.

11. Dane yemler mümkünse kırılarak değil, ezilerek yedirilmelidir.

12. Sağlık önlemleri alınmalıdır. Her besi döneminden sonra ahırların dezenfekte edilmesi,

eksikliklerin giderilip onarılması gereklidir. İşletmeye yeni hayvanlar getirildikçe iç ve dış

parazitlere (kelebek, kıl kurtları, şeritler, bit, kene, uyuz, mantar) karşı ilaçlamalar yapılır.

Hayvan toplama işi bitirildikten 15-21 gün sonra şap ve diğer aşıları yaptırılır. Bu arada

çevrede görülen salgın hastalıklar takip edilerek önlemlerin erkenden alınması sağlanır. Ahır

girişinde sürekli kireçli paspas bulundurularak dışardan gelebilecek salgın hastalıklara karşı

önlem alınır. Besi sırasında işletmeye yeni hayvanlar getirildiği veya işletmede hayvan

hastalandığı takdirde, başka bir bölmede 2-3 haftalık süre ile karantinada tutulmaları gerekir.

13. Havalandırma barınakta yeterli olmalıdır. Hayvanlar, idrarın yanında solunum yoluyla

veya terleme ile hava şartlarına bağlı olarak günde 5-10 kg su buharı yayarlar.

Havalandırması düzenli olmayan ahırlarda yüksek rutubetle birlikte amonyak gazı ahırı

kaplar. Bu ortamda yaşayan hayvanların yeme karşı iştahları azaldığı gibi, hastalıklara karşı

da daha hassas olurlar. Böylece hastalıklara daha kolay yakalanırlar. Bu nedenle yeterince

havalandırma sağlanacak şekilde pencereler ve havalandırma düzeni planlanmalıdır.

14. Beside periyodik olarak tartılmak suretiyle hayvanların canlı ağırlık kazancı kontrol

edilmelidir. Besi devresi ilerledikçe ve hayvanlar canlı ağırlık kazandıkça, yedirilen yeme

karşın, hayvanların günlük canlı ağırlık kazanma miktarı gittikçe azalmaya başlar. Yani, daha

fazla yem yer, ancak eskisinden daha az ağırlık kazanırlar. Hayvanların besi dönemi boyunca

23

yeterli kilo alıp almadıklarını takip edebilmek için hayvanlar belirli periyotlarla işletmede

bulunan baskül ile tartılırlar.

Baskül bulunmaması durumda canlı ağırlık, muhtelif vücut ölçülerinden, veya vücut

ölçüleri kombinasyonlarından yararlanarak tahmin edilebilir. Özellikle canlı ağırlıkla göğüs

çevresi ölçüsü arasında ırk, yaş ve hayvanın besi derecesine bağlı olarak %98’lere varan ilişki

vardır. Bu nedenle vücut ölçülerinden yararlanarak canlı ağırlık tahmininde genel olarak

göğüs çevresinden yararlanılır. Ayrıca, göğüs çevresinin ölçümü de çok kolaydır. Bunun için

herhangi bir şerit metre ile kürekler arkasından alınacak göğüs çevresi ölçüsü yeterli olacaktır.

Bunun için özel olarak hazırlanmış şerit metreler de vardır. Şeridin bir yüzünde normal cm

bölmeleri, diğer yüzünde ise çeşitli ırklar için belirli cm deki göğüs çevrelerine tekabül eden

canlı ağırlıklar yazılmıştır.uygun özel şerit metre ile göğüs çevreleri ölçülerek canlı ağırlıkları

tahmin edilir. Her seferinde aynı yöntem kullanılacağı için canlı ağırlık artış takibi doğru olur.

Besi aralarında yapılacak tartımlardan sonra satışa uygun durumdaki hayvanlar hemen satışa

arz edilir.

Tablo 3.11’de Amasya ili Et Balık Kurumuna getirilen 1.-1.5, 2-2.5 ve >3 yaş

gruplarındaki Yerli kara sığırlarda; Tablo 3.12’de Gelemen Tarım İşletmesindeki Siyah

Alaca 1-360 gün yaşları arasındaki erkek hayvanlarda, 1-360 gün, 361-720 gün ve >720 gün

yaşlı dişi sığırlarda; Tablo 3.13’de Karaköy Tarım İşletmesindeki Jersey sığırlarında

buzağılar, gençler ve sağmal ineklerde; Amasya’daki bir özel işletmede bulunan İsrail

Friesian ırkı sığırlarda O, 3 ve 6, 9, 12, 15 ve 18 aylık yaş grubu için Tablo 14.a’da, muhtelif

gebelik ve buzağılama dönemleri için 14b’de belli göğüs çevresi ölçümlerine karşılık gelen

canlı ağırlıklar gösterilmiştir.

24

Tablo 3.11. Çeşitli yaştaki Yerli kara sığırlarda belli göğüs çevresi ölçümlerine karşılık gelen

canlı ağırlıklar (x) Göğüs çevresi

(cm)

Yaş grubu (yıl)

1-1.5 2-2.5 >3

112 111

114 118

116 125

118 132

120 139

122 146

124 153

126 159

128 166

130 173 164

132 180 172

134 187 180

136 194 187

138 201 195 199

140 208 203 206

142 215 210 213

144 221 218 220

146 228 226 227

148 235 233 234

150 242 241 242

152 249 249 249

154 256 256 256

156 263 264 263

158 270 272 270

160 276 279 277

162 283 287 284

164 290 295 292

166 297 302 299

168 304 310 306

170 311 318 313

172 318 326 320

174 325 333 327

176 331 341 334

178 338 349 341

180 345 356 349

(x) Çağlar ve Şekerden, 1993

25

Tablo 3.12. Gelemen Tarım İşletmesi Siyah Alaca’larında çeşitli yaş gruplarında hayvanlarda

belli göğüs çevresi ölçümlerine karşılık gelen canlı ağırlıklar (x) Göğüs

Çevresi

(cm)

Canlı ağırlık (kg)

1-360 gün (erkek) 1-360 gün (dişi) 361-720 gün (dişi) >720 gün (dişi)

74 19 20

76 25 25

78 30 30

80 37 36

82 43 41

84 49 46

86 55 51

88 61 57

90 67 62

92 73 67

94 79 72

96 85 78

98 90 83

100 97 88

102 103 93

104 109 98

106 115 104

108 121 109

110 127 114

112 133 119

114 139 125

116 145 130

118 151 135

120 157 140

122 163 146

124 170 151

126 176 156

128 182 161

130 188 167 148

132 194 172 157

134 200 177 169

136 206 182 175

138 212 188 184

140 218 193 193

142 224 198 202

144 230 203 211

146 236 208 221

148 242 214 230

150 248 219 239

152 254 224 248

154 260 229 257

156 266 235 266

158 272 240 276

160 278 245 285 306

26

Tablo 3.12’nin devamı. Göğüs

çevresi

(cm)

Canlı ağırlık (kg)

Yaş (gün)

1-360

Erkek

1-360

Dişi

361-720

dişi

>720

Dişi

162 250 294 319

164 256 303 332

166 261 312 344

168 266 321 357

170 271 330 370

172 277 339 383

174 282 349 396

176 287 358 408

178 292 367 421

180 298 376 434

182 303 385 437

184 308 394 460

186 313 403 472

188 319 413 485

190 324 422 498

192 329 431 511

194 334 440 524

196 340 449 536

198 345 458 549

200 350 467 562

202 355 477 575

204 360 486 588

206 366 495 600

208 371 504 613

210 376 513 626

(x) Şekerden ve ark., 1991

27

Tablo 3.13. Karaköy Tarım İşletmesi Jersey sığırlarında buzağılar için belli göğüs çevresi

ölçümlerine karşılık gelen canlı ağırlıklar (x) Göğüs

çevresi

(cm)

Canlı ağırlık (kg)

Yaş (gün)

Buzağı (1-70 gün) Gençler (161-644 gün) İnekler (812-3970 gün)

Dişi Erkek Dişi Erkek

70 20 20

72 24 23

74 28 27

76 32 31

78 36 35

80 40 39

82 44 43

84 48 47

84 52 51

86 56 55

90 60 59

92 64 63

94 68 67

96 72 71

98 76 75

100 80 79

102 84 83

104 88 87

106 92 91

108 96 95

110 100 99 98 95

112 104 103 104 103

114 108 107 110 111

116 112 111 117 120

118 123 128

120 129 136

122 136 144

124 142 152

126 148 160

128 155 169

130 161 177

132 167 185

134 174 193

136 180 201

138 186 209

140 193 218

142 199 226

144 205 234

146 212 242

148 218 250

150 224 258 266

152 231 267 276

154 237 275 286

28

Tablo 3.13’üm devamı. Göğüs

çevresi

(cm)

Canlı ağırlık (kg)

Yaş (gün)

Buzağı (1-70 ) Gençler (161-644 ) İnekler (812-3970)

Dişi Erkek Dişi Erkek

156 243 283 295

158 250 291 304

160 256 299 314

162 262 307 324

164 269 316 334

166 275 323 343

168 281 332 353

170 288 340 362

172 294 348 372

174 300 356 382

176 307 364 391

178 313 373 401

180 319 381 410

182 420

184 430

186 439

188 449

190 458

192 468

194 478

196 487

198 497

200 506

(x) Şekerden, 1990

29

Tablo 3.14.a. Amasyada İsrail Friesian ırkı sığırlarda 0,3, 6,9,12,15 ve 18 ay için belli göğüs

çevresi ölçümlerine karşılık gelen canlı ağırlıklar (x) Göğüs

çevresi

(cm)

Canlı ağırlık (kg)

Yaş (ay)

0, doğum 3 6 9 12 15 18

Erkek Dişi Erkek Dişi Erkek Dişi

80 43.8 44.0 39.0 42.6

82 46.0 46.7 44.2 46.8

84 48.2 49.5 49.4 51.1

84 50.5 52.2 54.6 55.3

86 52.7 55.0 59.8 59.6

90 54.9 57.7 65.0 63.8

92 70.2 68.0

94 75.4 72.3

96 80.6 76.5

98 85.8 808

100 91.0 85.0 84.0 83.0

102 96.2 89.2 90.5 89.8

104 101.4 93.4 97.0 96.7

106 106.6 97.7 103.5 103.5

108 111.8 102.0 110.0 110.4

110 117.0 106.2 116.5 117.2 123.4 98.3

112 122.0 118.4 123.0 124.0 129.1 106.4

114 127.4 114.7 129.5 130.9 134.8 114.4

116 132.6 118.9 136.0 137.7 140.4 122.5

118 137.8 123.2 142.5 144.6 146.1 130.5

120 143.0 127.4 149.0 151.4 151.8 138.6

122 148.2 131.6 155.5 158.2 157.5 146.7

124 153.4 135.9 162.0 165.1 163.2 154.7

126 158.6 140.1 168.5 171.9 168.8 162.8 150.9

128 163.8 144.4 175.0 178.8 174.5 170.8 158.6

130 169.0 148.6 181.5 185.6 180.2 178.9 166.4

132 188.0 192.4 185.9 187.0 174.2

134 194.5 199.3 191.6 195.0 181.9

136 201.0 206.1 197.2 203.1 189.7

138 207.5 213.0 202.9 211.1 197.4

140 214.0 219.8 208.6 219.2 205.2 214.8

142 214.3 227.3 213.0 225.7

144 220.0 235.3 220.7 236.7

146 225.6 243.4 228.5 247.6

148 231.3 251.4 236.2 258.6

150 237.0 259.5 244.0 269.5

152 267.6 251.8 280.4

154 275.6 259.5 291.4

156 283.7 267.3 302.3

158 291.7 275.0 313.3

160 299.8 282.8 324.2 162 290.6 335.1

164 198.3 346.1

166 306.1 357.0

168 313.8 368.0

170 321.6 378.9

172 389.8

174 400.8

176 411.7

178 422.7

180 433.6

30

(x) Şekerden, 1992

Tablo 3.14b. Amasyada İsrail Friesian ırkı sığırlarda muhtelif gebelik ve buzağılama

dönemlerinde belli göğüs çevresi ölçümlerine karşılık gelen canlı ağırlıklar x Göğüs

çevresi

(cm)

Canlı ağırlık (kg)

Gebelik dönemleri Buzağılama dönemi

90. gün 150. gün 210. gün 255. gün Buzağılama 30. gün

150 195.0

152 208.9

154 222.8

156 236.8

158 250.7

160 264.6 216.2 278.8 306.0

162 278.5 236.1 296.8 320.6

164 292.4 256.1 314.7 335.2

166 306.4 276.0 332.7 349.8

168 320.3 296.0 350.6 364.4

170 334.2 315.9 403.3 419.0 368.6 379.0

172 348.1 335.8 415.9 429.6 386.6 393.6

174 362.0 355.8 428.5 440.2 404.5 408.2

176 376.0 375.7 441.0 450.8 422.5 422.8

178 389.9 395.7 453.6 461.4 440.4 437.4

180 403.8 415.6 466.2 472.0 458.4 452.0

182 417.7 435.5 478.8 482.6 476.4 466.6

184 431.6 455.5 491.4 493.2 494.3 481.2

186 445.6 475.4 503.9 503.8 512.3 495.8

188 459.5 495.4 516.5 514.4 530.2 510.4

190 473.4 515.3 529.1 525.0 458.2 525.0

(x) Şekerden, 1992

Türkiye’de üretilen etin gerek iç ve gerekse dış pazarlarda geniş bir alıcı piyasası

bulunmakta, pazarlama ile ilgili herhangi önemli bir sorun görülmemektedir. İç piyasada

mezbahalar, Et Balık Kurumu ve gıda sanayi işletmeleri bol miktarda et talep ettiği gibi, son

yıllarda et, önemli bir ihraç ürünü durumuna da gelmiştir. Hatay’ın ihraç kapıları bulunması

nedeniyle, bu konudaki avantajları daha fazla görülmektedir. Besiciler hayvanlarını besi

sonunda daha çok canlı olarak pazarlamaktadırlar.

15. Sulama, hayvan beslenmesinde bir başka çok önemli konudur. Hayvanların istedikleri

zaman ve miktarda suyu hazır olarak bulabilmeleri, yemden yararlanmayı etkileyen önemli

bir faktördür. Bu nedenle modern besicilik işletmelerinde otomatik sulama istemleri

kurulmaktadır. Bu yolla işçilikten tasarruf sağlandığı gibi, besi randımanı da artmaktadır.

31

4. BESİ YÖNTEMLERİ

Besi, besinin yapıldığı yere göre en genel olarak, a) Mera besisi, b) önce mera ve sonra

ahır besisi ve c) ahır besisi olarak 3 gruba ayrılabilir.

Mera besisi, kıştan çıkan sığırların 2-3 ay otlatılıp, kasaplık kondüsyona ulaştırılıp

satılmasından ibarettir. Türkiye’de meraların son derece az ve kötü olması nedeniyle mera

besisi çok az yapılmakta olup, az karlıdır.

Önce mera sonra ahır besisinde, kesim olgunluğuna merada ulaşmış olan sığırların bir

süre de ahırda beslendikten sonra kesime sevk edilmesidir.

Ahır besisinde ise, pazarlardan toplanan zayıf ve besiye uygun sığırlar belli bir süre

besi ahırında bakılıp, kesim olgunluğuna geldiklerinde kesime sevk edilir.

Besi yöntemlerini besi süresine, besleme programına ve besinin yapıldığı barınaklara

göre 3 e ayırmak mümkündür.

4.1. BESİ SÜRESİNE GÖRE BESİ YÖNTEMLERİ

Sürelerine göre besi kısa, orta ve uzun süreli besi olmak üzere üç çeşittir. Kısa süreli

3-4 ay, orta süreli 4-6 ay, uzun süreli besi 6-12 ay sürdürülür. Kısa süreli beside pembe,

yumuşak ve lezzetli etler üretilirken, orta süreli beside bonfile, pirzola ve rosto gibi değerli

etler elde edilir. Uzun süreli beside elde edilen etler ise lezzetli, gevrek, sulu ve yağ oranı

uygundur. Türkiye’de genellikle orta süreli besi yapılmaktadır.

Kısa süreli besiye kemik gelişimini tamamlamış, ancak besisini almamış zayıf yapılı

sığırlar alınırken, orta süreli besiye kondüsyonu iyi, büyüme çağında olan erkek dana ve dişi

düveler alınır. Uzun süreli besiye ise kondüsyonu düşük, ancak sağlıklı hayvanlar alınır.

4.2. BESLEME PROGRAMINA GÖRE BESİ YÖNTEMLERİ

Besleme programına göre besleme yoğun (entansif) ve kısıtlı besleme olarak 2 ye

ayrılır.

4.2.1. Yoğun (Entansif) Besleme: Hızlı bir canlı ağırlık artışı isteniyorsa, entansif

besi uygulamak gerekir. Bu programda, yüksek oranda kesif yem verilir. Entansif besleme,

mer’a şartlarının uygun olmadığı, hızlı canlı ağırlık artışı istendiği durumlarda uygulanır.

Amaç, besiye alınan sığırların bir an önce esim olgunluğuna ulaştırılmasıdır.

Yoğun besleme programına alınmış sığırları, 6 aylık yaştan itibaren günlük ortalama

1100-1200 gr canlı ağırlık artışı sağlayabilirler. Verilecek rasyon, istenen canlı ağırlık artış

hızına göre düzenlenmelidir. En yüksek canlı ağırlık artışı, kesif yem kullanımının en fazla

olduğu durumlarda alınır.

Buna göre rasyonda enerjice zengin, protein ve diğer besin maddelerince dengeli

olarak hazırlanmış besi yemleri kesif yem olarak tercih edilebilir. Rasyonun, kuru madde

esasına göre %85 i kesif yemden oluşturulabilir. Kaba yem olarak başta mısır silajı olmak

üzere çeşitli silajlar kullanılabilir.

Besi sığırlarına canlı ağırlıklarının %2-2.5 ine kadar kesif yem verilebilir. Bunun

yanı sıra günlük 5-7 kg mısır silajı, 1-2 kg saman, 5-8 kg pancar posası yedirilebilir.

Kesif yem olarak besi sığırlarına besi yemlerinin yanı sıra, özellikle besi döneminin

sonlarına doğru tahıl ve arpa kırmalarının ilave olarak verilmesi doğru bir

uygulamadır. Hayvanların önünde sürekli olarak su bulunmalıdır. Bu uygulama, yem

tüketiminin artmasına ve dolayısıyla canlı ağırlık artışının daha da hızlanmasına katkı sağlar.

Entansif beside özetle aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir;

1. Besiye alınacak hayvanlar ırk, yaş canlı ağırlık, vücut yapısı ve orijinleri dikkate alınarak

seçilmelidir.

32

2. Besiye başlamadan hayvanlar iç ve dış parazitlere karşı ilaçlanmalı, şap ve sığır vebası

aşıları yapılmalıdır.

3. Hayvanlar enerji ve protein ihtiyaçlarına göre dengeli bir rasyonla beslenmeli, yeleme,

tartılarak yapılmalıdır.

4. Hayvanlar besi öncesi tartılıp numaralanmalı ve canlı ağırlıklarına göre gruplara

ayrılmalıdır.

5. Besi süresince canlı ağırlık artışları takip edilmeli, canlı ağırlık arttıkça verilen yem miktarı

da artırılmalıdır.

6. Kesim ağırlıkları, gelir-gider hesabı yapılarak tespit edilmeli,

7. Besi uygun ortamlarda yapılmalıdır.

4.2.2. Kısıtlı (ekstansif) Besleme: Bu besleme şekli, hızlı ağırlık artışının esas hedef

olmadığı durumlarda uygulanır. Örneğin mera imkanlarının iyi olduğu veya kaba yem

maliyetinin çok düşük olduğu durumlarda kısıtlı yemleme yapılabilir.

4.3. BESİ BARINAKLARINA GÖRE BESİ YÖNTEMLERİ

4.3.1. Kapalı Ahır Sistemi:

Kapalı ahırda yapılan sığır besiciliğinde, solunumu irrite eden amonyak, hidrojen

sülfür, karbondioksit ve metan gazları kronik zehirlenmelere yol açar. Bunun yanında yemden

yararlanma ve günlük camlı ağırlık kazancı azalır, karlılık düşer. İştahın azalmasına bağlı

olarak yem tüketimi de azalır.

Besicilik, kapalı bağlı ahırlar, kapalı serbest ahırlar ve açık besi ahırları olmak üzere 3

şekilde yapılabilir.

4.3.1.1.Kapalı bağlı ahır sistemi: Bu sistemde sığırlar ya yarı uzun, ya da kısa bağlı

olarak tutulur. Uzun bağlı sistemde hayvanların yemlenmesi ve hareketi açısından rahat

etmesi düşünülür. Kısa bağlıda yer ve altlık tasarrufu sağlanır. Bağlama özelliğine göre dışkı

toplama ve temizleme şekilleri geliştirilmiştir.

Karlı bir sığır besiciliği yapabilmek için sabit yatırımların düşük seviyede tutulması

gereklidir. Ülkemizde yapılan sığır besilerinin çok büyük bir kısmı kapalı bağlı ahırlarda

kapılmaktadır. Bu ahırlarda sabit yatırımlar fazladır. Sabit yatırım olarak binalar, yem

hazırlama sistemi, kaba ve kesif yem depoları, hayvanların gezinme alanları, gübre çukurları,

yem ve gübre taşıma ekipmanları sayılabilir. Tüm bu yatırımlar, besiciliğin başlangıcında

sermayenin önemli bir kısmının harcanması anlamına gelmekte, bu da işletme sermayesinin

küçülmesine yol açmaktadır. Ayrıca bu ahırlarda yemleme, sulama, gübrenin atılması gibi

işler de daha fazla işçilik gerektirir.

4.3.1.2. Kapalı serbest dolaşımlı ahırlar: Hayvanların serbest hareket etmesine

uygun, hareketleri sınırlamayan, genelde 30-40 hayvanlık bölmelerden oluşan bir alandır.

Günümüzde serbest dolaşımlı mekanlarda hayvanlar için ortak kullanımlı yemlikler ve

suluklar tercih edilmektedir. Serbest dolaşımlı mekanlarda 7-10 baş için ayrı üniteler

düzenlenmesi hayvanlar arasındaki sosyal yapıyı da sağlar. Kapalı mekanlarda her hayvan

için en azından 1.8- 2.5 m2 lik bir alan ayrılmalıdır.

Ülkemizde son yıllarda kapalı bağlı ahırlardan, kapalı serbest ahırlara doğru bir

yönelme söz konusudur. Bunu nedeni, serbest ahırlarda birim alanda daha fazla hayvan

beslenebilmesi ve tırnak hastalıklarının daha az görülmesidir. Ancak bu sistemde hayvanların

arasına girmek gerektiğinden, gübre temizliği önemli bir sorun oluşturur.

Kapalı serbest ahırlar 10-15 baş hayvan alacak şekilde bölmelere ayrılmalıdır.

Mümkünse her bölmeye bir çıkış kapısı yapılmalıdır. Kapalı serbest ahırlarda hayvan başına

3-3.5 m2 alan yeterlidir. Oysa kapalı bağlı ahırlarda hayvan başına 4.5-5 m2 yer gerekir. Bu

sistemde hayvan yoğunluğunun fazla oluşu nedeniyle havalandırma çok önemlidir. Bu

ahırların 2 uzun duvarında pencere yerine 60-80 cm lik mahyada 10-15 cm lik açıklıklar

33

bırakmakta yarar vardır. Kapalı serbest ahırlarda yemler öğünler şeklinde veriliyorsa, hayvan

başına 40-50 cm yemlik uzunluğu hesaplanmalıdır. Eğer yemliklerde sürekli olarak yem

bulunduruluyorsa, hayvan başına 15-30 cm yemlik uzunluğu yeterlidir.

Bölmelerdeki hayvan sayısı 10-15 civarında ise, her bölmeye bir otomatik, ya da yarı

otomatik suluk konulmalıdır. Beton su yalakları yapılacaksa, 2 bölmenin ortasına 30x60 cm

boyutlarında su yalağı yapılabilir.

4.3.2. Açık Besi Barınakları:

Açık besi: Yarı açık ve serbest ahırlarda barındırılan sığırlar daha verimli, sağlıklı ve

canlı olur. Yarı açık ve açık besi sığırı yetiştirmede, yetiştiricinin en fazla korktuğu,

hayvanlarının üşümesidir. Bu doğru değildir. Sığırlar -10Co de optimum düzeyde yaşarlar.

Kritik ısı, -30 Co dir. Kışları sert geçen ve şırı derecede rüzgar alan bölgelerde ahır sistemi

yapılacaksa, en azından rüzgar ve yağmura maruz kalacak yönler kapatılmalı, diğer 2 duvar

açık tutulmalıdır. Bu açık kısımları gerektiğinde örtmek için portatif bir perde sistemi

kurulmalıdır.

Açık besi ahır yapımı için fazla yatırım gerekmez. İşçilik kolay ve dolayısı ile giderleri

daha azdır. Gübre daha kolay temizlenebilir. Hava cereyanı olmadan bol ve temiz hava

sağlanır. Gübre ve ahır kokusu yoktur. Hayvanlarda yağ birikimi az olur. Canlı ağırlık kazancı

azalmaksızın yılın her 12 ayında da besi yapılabilir. Oysa kapalı ahırda yapılan beside yazın

canlı ağırlık artışı azalır.

Açık besi yerleri, zeminde sıvı birikiminin önlenmesi amacıyla hafif meyilli alanlarda

yapılmalı, ulaşım kolay olmalı, besi ünitesi fazla yağış almamalıdır. Bu tür ahırlarda yüksek

nem (%80-90) gelişmeyi olumsuz etkiler. Hava sıcaklığının yüksek olması da gelişmeyi

azaltır.

Sığır besisinde yüksek yem tüketimi ve canlı ağırlık artışına ulaşabilmek, daha fazla

kazanç sağlamak için hayvanın önünde sürekli olarak yem ve su bulunmalı, suluklar

yemliklerden ayrı bir yerde yer almalıdır. Hayvanların su tüketiminde kısıtlama veya suyu

günün belirli zamanlarında verme gibi yollara gidilmemelidir. Açıkta serbest sistemde yem ve

su sürekli olarak serbest bir şekilde tüketime sunulmasıdır.

Ülkemizde yaygın olarak kullanılan kapalı besi ahırı tipi en fazla kullanılmaktadır.

Oysa, kapalı, havasız ve sıcak ortam besi performansını olumsuz etkiler. Kapalı ahır tiplerinin

hayvanların sağlık ve verimleri üzerine olan olumsuz etkileri nedeniyle yarı açık ve açık ahır

tipleri kullanılmaya başlanmıştır.

Hayvanları soğuğa değil, asıl sıcağa karşı korumak gerekir. İklim şartlarının açık besi

için çok uygun olduğu yörelerde bile maliyetleri çok yüksek olan kapalı ahırlar yapılmaktadır.

Burada öz kaynak ve kredi kaynaklarının önemli bölümünün sabit yatırıma bağlanması, asıl

olan işletme sermayesinin yetersiz kalmasına neden olmaktadır. Ülkemizin her tarafında yarı

açık ve açık besi sistemi kullanılabilir.

Oldukça az yatırım gerektiren bu barınaklar T.C. Ziraat Bankası tarafından da kabul

görmekte ve kapalı sistem için verilen tesis ve işletme kredileri bu tip barınaklar için de

kullandırılmaktadır. İlk defa yapılacak besi yerleri için sabit yatırım tutarı çok düşüktür.

Açık sistemde en çok korkulan, kış soğuklarında hayvanların hastalanmasıdır. Oysa

bugün Dünyada açıkta besicilik rahatlıkla yapılmakta ve -17 Co de bile yeterli canlı ağırlık

artışı sağlandığı bildirilmektedir. Açıkta besicilikte, soğuktan değil, sıcaktan korkmalıdır.

Soğukta ve aşırı rüzgarda aşağıdan yukarıya doğru kullanılan perde sistemi ile geçici

önlemler almak mümkündür. Sıcak ise, sığırın iştahını kesen ve canlı ağırlık artışını azaltan

en önemli etkendir. Sıcak günlerde hayvanların korunabilmesi için bir gölgelik yapılması,

üzerine su püskürtülmesi yararlı olur.

Kapalı sistem ahırlarda, yeterince havalandırma sağlanmaması, altlarının ıslak olması

gibi nedenlerden dolayı, daha çok hayvan hastalanmaktadır. Açık sistemde hayvan serbest

34

olduğundan, yeterince yem yer ve su içer. Havalandırma ve gübre atma gibi sorunları yoktur.

Hayvanların korunması için sundurma ve gölgeliklerin kullanılması gibi avantajlı yönleri de

bulunmaktadır.

4.3.2.1. Yer seçimi, düzenlenmesi ve bölmelerin büyüklüğü

Açıkta sığır besisinde hayvanlar yaz –kış açıkta ve serbest olarak besiye alınmaktadır.

Açık besi yerinin seçiminde önemli olan, tarıma elverişli olmayan arazinin güney veya güney

doğuya bakması, sert zeminli, engebeli ve toprak geçirgenliğinin yüksek olmasıdır. Arazi

soğuk ve sert rüzgarlara karşı korumalı olmalıdır. Ayrıca, besi yerinin etrafı sağlam bir

şekilde kontrol altına alınmalıdır. Açık besi yeri için güneye meyilli, toprağı geçirgen, sele

maruz kalmayacak alanlar tercih edilmeli, soğuk ve sert rüzgarlara karşı korumalı araziler

seçilmelidir. Tüm işletmelerde olduğu gibi açık besi için düşünülen yerin, su ve elektriğe de

yakın olması gereklidir.

Eğer arazi düz ve çamur tutma eğiliminde ise, çamuru engellemek için taban

sıkıştırılmalıdır. Ayrıca, en fazla çamur olan kısımlar yemlik ve suluk kenarları olduğu için

bunların etrafına beton dökülmelidir. Beton zemine, yemliğin aksi istikamette %4-6 eğim

verilmelidir. Açık besi yeri bölmelere ayrılmalı ve bölmeler 10-20 hayvan alacak şekilde

düzenlenmelidir. Besi yeri tamamen açık ise, hayvan başına 10-20 m2 (12 m2) net alan hesap

edilmelidir. Besi yeri sundurmalı ise, hayvan başına 2 m2 sundurma altı, 10 m2 padoks

hesaplanmalıdır.

Açıkta besi yerinde bir hayvana ayrılacak yer, hayvanın ırkı, yaşı, cinsiyeti ve

cüssesine göre değişir. Yetişkin hayvan başına 4.5 m2, 1 yaşlılar için 3.6 m2, danalar için 2.1

m2 alan yeterlidir. Bir hayvana ayrılacak alan konusunda yağış miktarı da diğer önemli bir

konudur; Gezinti alanı genel olarak hayvan başına 9-10 m2 hesaplanırken, fazla yağış alan

yerlerde bu alan 20-30 m2 ye kadar çıkmaktadır. Ancak açık besi yerinin bir kısmına gölgelik

yapılırsa bu alan düşmektedir.

Açık besi yerinin düzenlenmesinde sıcaklık, sinek, rutubet, ışık, padoks büyüklüğü,

çamur, yemlik ve sulukların konumu, çit tesisinin çevreye etkisi, rüzgar kıran gibi hususların

dikkate alınması gerekir.

Serbest ahırlarda hayvan başına düşecek yemlik uzunluğu, yemin sürekli olarak

hayvanın önünde bulunup bulunmamasına göre 0.3-0.6 m arasında değişmektedir.

Gölgelik: Sıcak bölgelerdeki açık besi yerlerinde yemliğin olmadığı kenara, ya da bölmenin

ortasına yüksekliği 3 m olan gölgelik yapılmalıdır.

Çitler: Yaklaşık 130 cm yükseklikte yapılması gereken çitlerde dikme olarak 7.5 cm çapında

demir borular kullanılabilir. Yaklaşık 3-4 m aralıkla dikilen bu borular arasına yatay olarak

3-4 sıra çelik halat, demir boru, ya da zincir geçirilebilir. Eğer yörede yeterli ahşap malzeme

varsa, tüm bu detaylar ahşaptan da yapılabilir.

Yemlik ve suluk: Açık besi yerlerinde genellikle bölmelerin bir tarafına yemlik yapılır.

Yemliklerde devamlı yem olacaksa, hayvan başına 15-30 cm, öğün yemlemesi yapılacaksa

60-70 cm yemlik uzunluğu yeterlidir. Yemliklerin ön kenarı zeminden 40-45 cm yüksek

olmalı, yemliklerin genişliği ise 60-70 cm arasında düşünülmelidir. Yemliklere bir boyun

demiri veya bir çelik halat konulması gerekir. Çelik hlatlar gerildiğinde yüksekliği, ayarlı

şekilde yapılabilir. Danalar küçükken daha alçak, danalar büyüdükçe biraz daha yüksek

şekilde germek mümkündür.

İki bölme arasına, ya da her bölmeye beton, metal veya plastikten suluklar

yapılmalıdır. Her 15-20 baş hayvan için 1 suluk yeterlidir. Suluk betondan yapılacaksa, iç

derinliği 40 cm olan 60x60 cm boyutlarında, üst kenarı yerden 60-65 cm yükseklikte bir

havuz uygundur.

35

Sundurma: Açık besi yerinin kuzey cephesi bir duvarla kapatılarak sundurma yapılabilir.

Hayvan başına 1.5-2 m2 alan hesaplanarak inşa edilmesi gereken sundurmanın çatı eğimi,

ahır dışına doğru olmalıdır. Sundurmalı ahırlarda ayrıca gölgeliğe ihtiyaç yoktur.

Hayvan yakalama yeri: Tartım ve ilaçlama gibi amaçlarla hayvanların yakalanabilmesi için

90-95 cm genişliğinde, 160-180 cm yüksekliğinde ve 2-2.5 m. Uzunluğunda bir hayvan

yakalama yerine ihtiyaç vardır.

5.3.2.2. Açık besi yerlerinde verimliliği etkileyen faktörler:

1. Yüksek sıcaklıklar gelişmenin düşmesine neden olur. Bu nedenle gölgelik yapılmalıdır.

Yüksek enerjili dane yemlerle beslenen hayvanlar, sıcaklığın -17 Co ye düştüğü günlerde bile

kilo alırlarken, sıcaklığın +38 Co ve üstüne çıkması durumunda kilo kaybına uğrar ve

hastalanabilirler.

2. Yüksek seviyedeki nem, yem tüketimini ve gelişmeyi azaltır. Ayrıca, nemin düşük oluşu

nedeniyle meydana gelen tozlanma akciğer hastalıklarına yol açar. Bu gibi durumlarda

çevreyi ısıtmak, tozlanmayı azaltır.

3. Besi hayvanları kesif yemle yemlendikleri için su ihtiyaçları yüksektir. Bu nedenle

hayvanların önlerinde devamlı su bulundurmak gerekir.

4. Kışın hayvanların aynı yerde toplanıp çamurlanmaya neden olması, yazın da hava

hareketlerinin önlemesi yüzünden rüzgar kıran önerilmez.

5.Geceleri hayvanları görebilecek kadar aydınlatma sağlanmasında yarar vardır.

6. Kilo almayı yavaşlatması ve besi süresini uzatması nedeniyle çamur sorununu çözmek

gerekir. Çamur, yemlik ve suluklar etrafında daha çok olur. Yemlik ve suluklarda arkaya

doğru %4-6 eğimli beton yapılması, çamurlaşmayı azaltır.

7. En ucuz yemlikler ahşaptan yapılanlardır. Bunların taşınması ve temizliği kolay olmakla

birlikte, betona göre daha az dayanıklıdır. Eğer, yem servis yolu beton ise, burası da yemlik

olarak kullanılabilir.

5.3.2.3. Açıkta besinin avantajları:

1. Ahır yapımı için fazla yatırım gerekmez. Kapalı ahırlara oranla daha uzuz yapılabilirler.

Gölgelik yapılsa bile maliyet yine de çok düşük olmaktadır.

2. Besi yeri etrafının çevrilmesi elektrikli çit veya çitlerle daha ucuz yapılabilir ve işçilik

giderleri azdır.

3. Bu sistemde yılın 12 ayı besi yapılabilir.

4. Sığır sağlığı için çok elverişlidir. Hayvanlarda tırnak uzamaları, ayak ve eklem hastalıkları

ve idrar tutukluğu problemleri daha azdır.

5. Hayvanların hastalıklara mukavemeti artar. Akciğer hastalıkları daha az görülür.

6. Hayvanlar yemleri iştahla yer ve canlı ağırlık artış hızları daha yüksektir.

7. Açık ahırlarda beslenen sığırların karkasları aşırı yağlı olmadığından daha kalitelidir.

Açıkta yapılacak besicilikte özellikle kış aylarında rasyonların yüksek enerjili olması

gerekir.

36

5. BESİYE BAŞLAMA

5.1. HAYVAN SEÇİMİ

İşletmenin karlı olarak çalışabilmesi için, yedirilecek yemleri en iyi bir şekilde

değerlendirebilen ve canlı ağırlık artışı fazla olan hayvanların seçilmesi büyük önem

taşımaktadır. Her şeyden önce, besiye uygun ırklarla besi yapılmalıdır. Et ırkı sığırlar yavaş

gelişmekte ve besi sonundaki canlı ağırlıkları düşük olur. Bölgemizde yetiştiriciliği yapılan

Güney Kırmızı x Siyah Alaca melezleri ise, saf Siyah Alaca hayvanlar besi randımanı

yönünden daha iyidir. Birim canlı ağırlık artışı için gerekli yem miktarı hayvanların yaşına

bağlı olarak artar. Yani, yaşlı hayvanlar 1 kg canlı ağırlık artışı sağlayabilmek için genç

hayvanlara oranla daha fazla yem tüketirler. Üstelik yaşlı hayvanlarda ağırlık artışının büyük

bir kısmı yağ depolanması şeklinde oluşur. Yaşlı hayvanların yaşama payları da yüksek

olduğundan, besici açısından pahalıya mal olmaktadır. Genç hayvanlar aldıkları yemleri kas

ve kemik gelişiminde kullanırlar. Bunların gelişmeleri fazla ve hızlı, verdikleri ette yağ oranı

daha düşük ve etleri daha kaliteli olmaktadır. Bu nedenle, besicilikte karlı buluna hayvanlar 1-

3 yaşında olanlardır.

Hayvanların seçiminde diğer önemli bir husus, cinsiyettir. Erkek hayvanlar dişilere

oranla daha hızlı büyür ve gelişir. Besi sonu ağırlıkları daha yüksek olup, daha fazla miktarda

yenilebilir et verirler. Kastre edilmemiş hayvanlar, kastre edilmiş olanlardan, kastre

edilmişlerse, dişi hayvanlardan daha çok besiye elverişlidir. Dişi hayvanların yemden

yararlanma kabiliyetleri düşük, yağlanma eğilimleri fazladır. Besiye alınacak hayvanların

önceden besiye alınmamış olmaları ve sağlıklı olmaları gerekir.

Besinin başlaması için hayvanların satın alınıp işletmeye getirilmesinden, esas

yemlemeye kadar olan dönem alıştırma ve besi başlatma dönemi olup, normal beslemeye

geçilip, besi yemlerinin verildiği dönemde besi dönemini oluşturmaktadır.

5.2. RASYONUN HAZIRLANMASI

Besicilik işletmelerinde yem katkı maddelerinin ayrı ayrı temin edilip, rasyonların

hazırlanması, maliyeti düşürmesi nedeniyle önemli işlerden biridir. Kesif yemlerin belli

formüller kullanılarak işletmelerde hazırlanması oldukça basit bir iştir.

Bölgesel yem hammaddelerini kullanarak hayvanların gelişmeleri için gerekli olan

enerji, protein, vitamin ve mineralleri içeren basit rasyonların işletmede hazırlanması her

zaman mümkündür. Bu iş için, yem kırma ve karma makineleri kullanılabileceği gibi, kürekle

karıştırılarak da yemler hazırlanabilir. 100 kg kesif yem hazırlamak için gerekli maddeleri

içeren 2 rasyon örneği Tablo 5.1’de verilmiştir. Burada ot, saman, silaj v.b. kaba yemler

rasyon hesaplarının dışında tutulmuştur. Yukarıda örneği görülen yem karmaları besicilik

için, yem fabrikalarında üretilen yemlere, gerek kombinasyon ve gerekse besleme değeri

olarak çok yakındır.

Tablo 5.1. 100 kg yem hazırlamak için kullanılabilecek iki ayrı rasyon örneği (x) Yem maddesi çeşiti Kullanılan miktar (kg)

1. rasyon 2. rasyon

Arpa kırması 43 40

Buğday kepeği 20 25

Pamuk tohumu küspesi 15 10

Melas 20

Kemik unu 1

Kırılmış yulaf-mısır 23

Mermer tozu-vitamin 1

Tuz 1 1

TOPLAM 100 100

(x) Alıç, 1986

37

Besi sığırları bir ahırdan diğer ahıra yoğun yemleme dönemine nakledildiği zaman

verimde azalma beklenmelidir. Etçi ve sütçü melez erkek sığırlar yüksek canlı ağırlığa (>500

kg) kadar beslenecekse, yaklaşık 350-400 kg canlı ağırlıkta bir ayırıma tabi tutulmalı ve

besiye bundan sonra devam etmelidir. Seleksiyon (ayırım) kriterleri olarak canlı ağırlık, canlı

ağırlık artışı rol oynayabilir. Melez besi hayvanları gerek yüksek, gerekse düşük yemleme

yoğunluğunda yüksek günlük canlı ağırlık artışı gösterebilir ve iyi karkas verebilirler. Bu

nedenle son ağırlık 600 kg olana kadar beslenmelidirler.

Ani yem değişikliklerinin olumsuz etkileri vardır. Gözlenen verim düşmeleri,

rumendeki mikrobiyal populasyonun güçlüğü ile ilişkilidir ve yem tüketiminin azalması ile

sonuçlanır. Çeşitli yem maddelerinin ve katkılarının kombinasyonu ile normlara uygun

ihtiyacı karşılayacak rasyonlar oluşturulur. Rasyon hesaplanmasında her bir yem maddesinin

özellikleri, içerdikleri spesifik maddeler veya zararlı maddeler ve bunların tüketilebilme

özellikleri göz önüne alınmalıdır.

Yüksek bir kuru madde tüketimine her şeyden önce çok yönlü bir rasyon ile

ulaşılabilir. HS bakımından zengin rasyonlar şeker pancarı yan ürünleri ve NPN bileşikleri ile

kombine edilebilirler. Kuru kaba yemler kıyılmış meyvelerle birlikte verilerek kuru madde

alımı düzenlenebilir.

Eldeki yem maddeleri ile normlara uygun rasyon hesaplamalarında: 1) Enerji

miktarı, 2)HP miktarı, 3) Kuru madde tüketimi, 4) HS miktarı, 5) sindirilebilir enerji

kullanılmaktadır.

5.3. BESİNİN YÜRÜTÜLMESİ

1. Besiye başlamadan önce besi yeri dezenfekte edilmeli, yemlik, suluk ve çatıdaki eksiklikler

giderilmelidir.

2. Besiye alınacak hayvanlar, fiyatların düşük olduğu dönemlerde satın alınmalı, et

fiyatlarının yüksek olduğu dönemlerde satılmalıdır.

2. Beside kullanılacak yem hammaddelerinin veya yemin tümü, ya da büyük bir kısmı satın

alınmalıdır.

3. Besi yerine getirilen hayvanlara kuru kaba yem verilmeli, hayvanlar 3-4 saat dinlendikten

sonra su verilmelidir.

4. Sonradan besiye katılacak hayvanlar 15 gün süre ile ayrı bir yerde karantinada tutulmalı,

hastalıksız ve sağlam olduğu tespit edilenler sürüye katılmalıdır.

5. Besiye alınan hayvanların bireysel özelliklerini izleyebilmek için her birine kulak küpesi

takılmalı, her birine ait verim kayıt defteri tutulmalıdır. Böylece hayvanlar daha iyi tanınır ve

takip edilebilirler.

6. İç ve dış parazit mücadelesi ile salgın hastalıklara karşı aşılamalar yapılmalıdır.

7. Serbest barındırma uygulanıyorsa, gruplar, birbirine yakın ağırlık ve yaştaki hayvanlar bir

araya getirilerek oluşturulmalıdır.

8. Besiye başlarken hayvanları yeme alıştırmak gerekir. Bu nedenle kesif yem azar azar

artırılarak verilmelidir.

Yemin miktarları ve yemin kaba-kesif yem oranı besi dönemlerine göre değişir;

Pratik olarak

Besi başında; %70 kaba, %30 kesif yem,

Daha sonraları; %30 kaba, %70 kesif yem,

Semirtme döneminde; %10-15 kaba, %85-90 kesif yem verilmesi gerekir.

Yaş pancar posası kullanılıyorsa, canlı ağırlığın %5 ini geçmemelidir.

9. Öğün yemlemesi yapılacaksa, yemleme, mümkün olduğu kadar günün aynı saatlerinde

yapılmalıdır. Hayvanlar günlük tüketimlerinin önemli bir kısmını sabaha karşı

gerçekleştirirler. Dolayısıyla akşam veya gece yemlemesi, sabah yemliklerde yem kalacak

38

şekilde yapılmalıdır. Günde 2 öğün yemleme yapılıyorsa, bir günde verilecek yemin

%40’ı sabah, %60’ı akşam verilmelidir. Çok sıcak bölgelerde akşam verilen yem miktarı

%70’e çıkarılmalıdır.

10. Hayvanlar besi başlangıcında tartılarak besiye alınmalı, besideki gelişmeyi takip etmek

için en az ayda 1 kez tartmaya devam edilmelidir.

11. Açıkta besi yapılacaksa, kış aylarında sıcak ahırlardan satın alınan hayvanlara geniş etkili

bir antibiyotik uygulanmalıdır.

12. Besi bitiminde hayvanlar pazara, ya da kesimhaneye nakledilmeden 12 saat önce yem

verilmemelidir.

13. Nakliye firesi hayvanların cüssesine ve taşınılan mesafeye bağlı olarak %2-5 i bulabilir.

Kamyonla nakilde hayvanlar çok sıkışık olmamalı kamyonda boş yer de kalmamalıdır.

5.3.1. Beside Sağlık

İşletmeye getirilen besi materyaline geçirdikleri stres nedeniyle mutlaka uzun etkili bir

antibiyotik, iç parazitlere karşı kombine bir parazit ilacı uygulanmalı, dış parazitlere karşı da

ilaç yapılmalıdır.

İlk gelişlerinde bir defaya mahsus olmak üzere ADE vitamin kombinasyonu enjekte

etmenin yararı vardır. Daha sonraki vitamin gereksinimleri yeme katılarak verilebilir.

Gerekli aşılar uygulanmalıdır; Şap aşısı mutlaka yapılmalıdır. Bunun dışında şarbon

ve yanıkara gibi hastalıkların aşıları da şayet bu bölgede son yıllarda bu problemler

görüldüysei kesinlikle yapılmalıdır. Ayrıca solunum sistemi enfeksiyonlarına karşı karma

aşıları ve pasteurella aşılarını; uygun görülen clostridyum aşılarını uygulamak yararlı olabilir.

Besinin yapıldığı, ya da danaların temin edildiği yerler açısından leptospirosis şüphesi varsa,

leptozpiroz aşısı yapılması gerekir (Leptoshield 5).

Şap ve diğer bulaşıcı hastalıkların önlenmesi için temizlik ve dezenfeksiyon

işlemlerine dikkat edilmelidir.

5.3.2. Beside Görülen Önemli Hastalıklar

5.3.2.1. Şap

Çok bilinen ve yaygın bir hastalıktır. Ağızda ve ayaklarda yaralarla kendini gösterir.

Büyük ekonomik kayıplara yol açar. Düzenli aşılama yapmaki temizlik ve dezenfeksiyona

dikkat etmek, besi yerine yeni gelen hayvanları diğerlerinden uzak bir yerde en az 10 gün

karantinaya almak hastalıktan korunmayı sağlayabilir. Hastalığın görüldüğü yerlerde en yakın

veteriner örgütüne haber vermek, başka enfeksiyonların bulaşmasını önlemek için uzun etkili

bir antibiyotik kullanmak gerekir.

5.3.2.2.Solunum sistemi hastalıkları

Solunum sistemi hastalıkları stres faktörleri, vşirüsler ve çeşitli bakterilerin birlikte

oluşturdukları, ekonomik kayıplara sebep olan problemlerdir. Stres faktörleri olarak nakliye,

dengesiz rasyon, kötü barınak koşulları, ani iklim değişiklikleri sayılabilir. Stres faktörlerinin

önlenmesi, aşısı olan virüslere karşı aşılama yapmak, pasteurella aşıları uygulamak önlem

olabilir. Hastalık görüldüğü takdirde uygun antibiyotik tedavisi yapılmalı ve koşullar

düzeltilmelidir.

5.3.2.3. Karın şişkinliği ve mide ekşimesi

Ani ve hızlı kesif yem alımı ile oluşan işkembe ekşimeleri rasyona belli bir alıştırma

devresinden sonra geçilmesi ile önlenebilir. Kaba ve kesif yem oranının iyi ayarlanması, yeme

bazı katkı maddelerinin katılması, şişkinlik halinde uygun ilaçların kullanılması gerekir.

39

Çok ince öğütülmüş yemlerden ve taze baklagil otlarından köpüklü işkembe

şişkinliğini önlemek açısından sakınmak lazımdır.

5.3.2.4. Topallıklar

Yükleme, indirme bindirme esnasında hayvanların çeşitli darbelere maruz kalması

topallıklara sebep olabilir. Taşıma araçlarına gereğinden fazla hayvan yüklemek, yükleme ve

indirme sırasında dikkatli davranmak bu tip problemleri önleyebilir.

Ayak çürüklüğü ise, iyi drene edilmemiş besi yerlerinde görülen, topallıklara sebep

olan, önlenmesi daha zor bir hastalıktır. Yeme iyotlu ve çinkolu bileşiklerinkatılması,

ayakların temiz tutulması için besi yeri tabanının iyi drene edilmesi önlem olabilir. Hastalık

görüldüğü takdirde uzun etkili antibiyotikler, göztaşı veya formollü ayak banyoları tedavide

etkili olur.

5.3.2.5. İdrar taşları

Su tüketimi azlığı, yemdeki Ca-P dngesizliği, vitamin A yetersizliği besi

hayvanlarında idrar taşlarına sebep olabilir. İdrar taşı problemi olduğu zaman yem ve su

analizleri yapmak gerekir. Şamandralı suluklar ile serbest sulama yapmak, yemdeki Ca-P

dengesini ayarlamak, rasyona sodyum klorür (tuz), amonyum klorür katmak idrar taşlarını

önler.

5.3.2.6. Yaralanmalar

Padoksların aşırı kalabalık olması, yemlik mesafesinin uygun olmaması, padokslara

yeni hayvan konulması gibi durumlarda danaların birbirini yalaması söz konusu

olabilir.Birbirine alışmış dana gruplarına dışardan yeni hayvankatmamak, hayvan başına 10

m2 veya daha fazla alan ayırmak, yemliği gün boyunca dolu tutmak, besi yerine sık sık insan

girmesini önlemek yaralanma olaylarını engeller.

5.3.2.7. Küflü gıda zehirlenmeleri

Yüksek oranda nem içeren danelerin stoklanması sonucu küflenmesi ve bunların yeme

konulması, besi danalarında zehirlenmelere veya yemden yararlanma oranının düşmesine

neden olur. Yeme soydun bi karbonat veya mermer tozu katılmış olması hafif olaylarda

problemi kendiliğinden çözer. Yüksek nem içeren dane yemleri stoklamamak, eğer stoklamak

gerekiyorsa, %5 lik propiyonik asit ile işleme tabi tuttuktan sonra depolamak, küflü olduğu

fark edilen yemleri besi hayvanlarına vermemek yerinde olur.

5.3.2. 8. Ani ölümler

Hiçbir belirti görülmeksizin danaların ani ölümü halinde clostridyum ve hemofilus

somnus enfeksiyonları şüphesiyle laboratuar tahlili yaptırmak, şayet bunlardan birisi

saptandıysa uygun aşılar kullanmak gerekir. En uygunu bu aşıların besi başlatma programına

alınmasıdır.

5.3.2. 9. Üre zehirlenmeleri

Dana besisinde üreli rasyon kullanılması halinde, ürenin yanlışlıkla fazla katılması,

ürenin yeme homojen olarak karıştırılmamış olması, rasyonda uygun enerji kaynaklarının

bulunmaması durumlarında üre zehirlenmeleri oluşabilir. Üreli rasyon kullanıldığında

danaların alıştırma periyodu geçirmeleri sağlanmalı, ürenin katılması ve karıştırılması

esnasında dikkatli olunmalıdır. Rasyon formüle edilirken, uygun enerji maddelerinin

bulunmasına, özellikle melas kullanılmasına önem verilmelidir.

40

6. BESİDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN ÖNEMLİ KONULAR

Sığır besisinde dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıdaki gibi sıralanabilir;

1. Besinin verimliliği ırka, yaşa, cinsiyete, sağlığa ve hayvanın kondüsyonuna (genel

görünüşüne) bağlı olarak değişir.

2. Irk, yaş, cinsiyet ve vücut yapısı gibi özellikler hayvan seçiminde dikkate alınmalı, besiye,

genç ve zayıf yapılı hayvanlar ile başlanmalıdır.

Besiye alınacak hayvanların dış yapıları arızasız olmalı, iskelet yapısı hayvan zayıf da

olsa, görkemli olmalı, sırt, bel ve sağrıları geniş olmalıdır.

3. Nakliye esnasında strese neden olan açlık, susuzluk ve sıkışıklıktan kaçınmalı, yeterli yem

ve su verilmelidir.

4. Besi hayvanları dışarıdan getirilmişse, veteriner hekim kontrolünden geçirilmeli, herhangi

bir sağlık problemi olmamasına dikkat edilmelidir. Çünkü, sağlık problemi olan hayvanlar

üretim maliyetini artırır. Besi başlangıcında özellikle şap gibi salgın hastalıklara karşı olmak

üzere bulaşıcı hastalıklara karşı gerekli koruyucu aşılar zamanında yaptırılıp, hastalığa

yakalanma riski azaltılmalı, iç ve dış parazitlere karşı mücadele yapılmalı, parazit

mücadelesine, düzenli olarak devam edilmelidir.

5. Satın alınan hayvanlar 15 gün karantinada tutulduktan sonra besiye katılmalıdır

6. Ahır ortamı uygun olmalı, ahırların temiz, havalandırmanın tam, kuru ve aydınlık olmasına

dikkat edilmelidir. Havalandırma, cereyan oluşturmadan sağlanmalı, ahırlar çok nemli ve

sıcak olmamalıdır. Kapalı ahırlar için en uygun sıcaklık 10-15 Co dir. Ahır zemini ıslak

olmamalı, altlıklar düzenli olarak temizlenmelidir. Yemlik ve suluklar yeterli olmalıdır. Besi

bitiminde ahır temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir

7. Besinin karlılığını artırmak için hayvan ve yem materyali en uygun biçimde

kullanılmalıdır.

8. Besiye alınan hayvanlar dengeli yem karmaları ile beslenmeli ve yem maliyeti

düşürülmeye çalışılmalıdır.

9. Kesif yem hayvanlara ihtiyaçları kadar ve alıştırarak verilmelidir.

10. Yeni bir besi yemine başlarken, hayvanları birkaç gün için önceki yemden, yeni

başlanacak yeme karıştırılarak alıştırmak gerekmektedir. Yeni yemden verilen miktar her gün

azar azar artırılır. Bu durum, bütün yemler için geçerlidir. Aksi halde hayvanlar yeni yemi ilk

birkaç gün iştahsız tüketirler.

11.Yemi kullandıktan sonra kalan yemin korunmasına dikkat edilmelidir (Kapalı, kuru ve

serin yerde saklanmalıdır).

12. Yeterli canlı ağırlık artışı sağlamak ve hastalıklara karşı dayanıklılığı artırmak için

vitamin ve mineral takviyesi yapılmalıdır.

13. Yemler, bozulmayacak ve küflenmeyecek şekilde uygun şartlarda muhafaza edilmelidir.

14. Yemlerin, ızgaralı zemin üzerinde üst üste 5 çuvalı geçmeyecek şekilde istif edilmesine

dikkat edilmelidir.

15-Hayvan barınakları yeterince havalandırmayı sağlayacak pencere ve bacalara sahip

olmalıdır. İklim özelliklerine göre kışları çok sert geçmeyen bölgelerde yarı açık barınaklar

tercih edilmelidir. Yarı açık barınakların kuzey kesimleri kapalı olmalıdır.

16. Hava sirkülasyonu, direkt olarak hayvanlara temas etmeden ortamda birikmiş gazlar ve

karbondioksit yerine oksijen transferi sağlanmalıdır.

17. Kapalı ahırlarda biriken amonyak gazı, hayvanların yemden yararlanmalarını geriletir,

solunum problemi yaratır ve bunun sonucunda beklenen verim alınamaz. Havalandırma

sayesinde aynı zamanda ortamdaki fazla rutubet de alınmış olur.

18.Kapalı ahırların ısı takibi de çok önemlidir. +21 Co nin üzerindeki ısı ortamında bulunan

hayvanlarda aşırı sıcaktan dolayı stres oluşur. Bu nedenle iştahsızlık başlar, yem tüketimi

düşer, beklenen verim alınamaz. Kapalı ahırlarda verimi etkilemeyecek en uygun sıcaklık 10-

15 Co dir.

41

19.Hayvanların tüketeceği su ahır ortamında daima hazır bulundurulmalı ve temiz olmasına

dikkat edilmelidir. Bunun için otomatik suluklar en iyisidir.

20. Açık veya yarı açık ahırlarda besi yapılıyorsa, soğuk havalarda -10 Co ve altındaki

sıcaklıklarda besleme programına ilave enerji verilmelidir. Sürüdeki değişimler dikkate

alınarak %10-12 ilave yeterli olur.

42

7. KABA YEMLER

Mera, biçilmiş yeşil yemler, silaj ve kuru ot gibi yemlere genel olarak “kaba yem”

denir. Kaba yemlerde ham selüloz oranı yüksek, enerji oranı ise düşüktür. Buna karşın “kesif

yem” denen dane yemler ve tohumlar yüksek oranda enerji ve düşük oranda ham selüloz

içerirler.

Fizyolojik ve ekonomik nedenlerle süt sığırı rasyonlarının önemli kısmını kaba yemler

oluşturur. Sığırların toplam kuru madde alımının, yüksek verimli ineklerde %60-65’i, düşük

verimli veya kurudaki ineklerde ve 10-12 aylık yaşın üzerinde olan düvelerde ise, daha fazlası

kaba yem ile karşılanabilir. Süt sığırlarının tükettiği KM’nin, en az %15’i ham selüloz

olmalıdır. Bu yüksek ham selüloz oranı, rumenin normal fonksiyon yapması için gereklidir.

Sığıra verilen rasyonda ham selüloz oranının düşük olması, hem rasyonun hazmedilebilme

derecesini, hem de süt yağını azaltır. Kaba yemden sağlanan her birim besin maddesi, kesif

yemden sağlanandan çok daha ucuza gelir.

Süt sığırı beslenmesinde kullanılabilecek çok çeşitli kaba yem vardır. Baklagil çayır

otları, baklagiller ve mısır bunlar arasında sayılabilir. Bu ürünler kuru ot, silaj, çayır veya

parçalanmış yeşil yem olarak kullanılabilirler.

Kaba yem olarak başlıca 3 alternatif vardır; mera veya biçilmiş yeşil yem, silaj, kuru

ot. Uygulamada, bu 3 esas alternatifin çeşitli kombinasyonlarının kullanılması mümkündür.

Bir işletmede hangi kaba yemlerin yetiştirilip yemlemede kullanılacağı şu şartlara

bağlıdır; İklim şartları, yem bitkileri için ayrılabilecek arazi miktarı, yemin hasat edilip

taşınmasında kullanılabilecek mevcut iş gücü, yem depolama imkanları, rasyonun

dengelenmesinde kullanılacak kesif yem sağlama olanakları ve maliyeti.

Sığırlara yedirilen kaba yemin kalitesi oldukça önemlidir. Kaba yemin yüksek kalitede

olması onun lezzetini, besin maddesi muhtevasını ve hazmedilebilirliğini artırır. Kaba yem

kalitesi üzerine en başta olgunluk derecesi olmak üzere, hasat ve depolama şartları da

etkilidir.

7.1. MERA

Hayvanların üzerinde otladıkları alandaki tüm bitkiler “mera” olarak isimlendirilir.

“Mera” deyimi çok yıllık çayırları, baklagilleri ve çayır-baklagil karışımlarını kapsar. Genç

meralar lezzetli ve besleyici olup, protein, vitaminler ve mineral maddeler bakımından

zengindirler.

Meranın, süt sığırı kaba yem kaynağı olarak bazı avantajları vardır. Mera

beslemesinde yem hasadı hayvanlar tarafından yapıldığından hasat, depolama ve yemleme

gideri yoktur. Mera, özellikle küçük sürüler için uygun bir kaba yem kaynağıdır.

Mera beslemesinin dezavantajları şu şekilde sıralanabilir; .

-Mera kalitesinin değişken olması,

-Birim alandan sağlanan verimin az oluşu,

-Düzensiz otlatma nedeniyle yaprak kaybının olması ve bunun sonucunda besin

maddelerinden maksimum düzeyde yararlanılamaması,

-Meradaki kaba yem analizlerinin doğru bir şekilde yapılamaması nedeniyle modern yemleme

programlarına uymaması

Mera, iş imkanı kısıtlı olan meyilli arazilerde kurulmuş, kaba yem kalitesine az önem

verilen işletmelerde süt vermeyen sığırlar ve düveler için en büyük besin maddesi kaynağı

olarak önemini her zaman korumaktadır. İyi bir mera aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır;

- Genç olmalıdır; En iyi mera, genç olandır. Genç kalabilmesi için ise, büyüme aktif biçimde

sürdürülmelidir. Bu şekilde büyüyen meralar yüksek değerde protein içerirler. Protein düzeyi

genellikle KM esasına göre %15, hatta daha yukarı olabilir. Genç mera bitkileri yumuşak

43

olup, içerdikleri ham selüloz ve lignin miktarları, kart mera bitkilerine oranla daha azdır. Bu

nedenle de hazmedilebilme dereceleri yüksektir. Genç meralar bütün vitaminler veya onların

pro vitaminleri, Ca ve P bakımından zengindir. Bitki büyüyüp kartlaştıkça ihtiva ettiği

vitaminlerin ve minerallerin miktarlarında azalma olur.

- Sıkı bitki örtüsüne sahip olmalıdır: İyi bir mera, sıkı bir bitki örtüsüne sahip olmalıdır.

Meranın genç olması halinde bir süt ineği ortalama olarak %10-30 oranında KM içeren 60-

70 kg/gün mera otu yiyebilir.

- Üzerindeki bitkiler otlamaya uygun boyda olmalıdır: Meradaki otların boyu, yaklaşık 15

cm olduğunda sığırlar çok iyi otlayabilmektedirler. Otlar çok kısa ise sığır bir defada çok az ot

koparabilir. Çok uzun olduğunda ise, hayvan otları 10-12 cm derinlikten kopararak otlar.

Ayrıca, otların çok uzun olduğu meralarda yapraklar ve gövdeler birbirinden çok ayrık olduğu

için her ısırışta çok az ot koparılabilir.

- Lezzetli ve hazmedilebilir olmalıdır: İneğin yiyebileceği yem miktarı ve yediği yemi

çevirebildiği sütün sağlayacağı gelir, kaba yemin lezzetliliği ve hazmedilebilirliği ile ilgilidir.

Olgunlaşma ile bitkilerin bileşimlerinde olan değişme, bitkiden bitkiye belirli oranlarda fark

eder. Bir kısım otlar, mera mevsimi ilerledikçe odunlaşıp, lezzet ve hazmedilebilirliğini kısa

süre içinde kaybederler. Buna karşın, baklagil otlarının çoğu, lezzet ve besleyici değerlerini

ilk söylenenlere oranla daha uzun süre koruyabilirler. Meranın baklagiller ve muhtelif çayır

otlarından oluşması, tüm otlatma mevsimi boyunca lezzetli ve besleyici kalmasını sağlar.

- Tüm mera mevsimi boyunca otlatma imkanı olmalıdır: İyi bir merada erken ilkbahar ve

geç sonbahar da dahil olmak üzere, tüm otlatma mevsimi boyunca farklı büyüme özelliği

gösterirler. Merada tüm mevsim boyunca bol miktarda yem bitkisi bulunmadıkça inek süt

verimini üniform olarak sürdüremez.

- Mera barınağa uzak olmamalıdır:

-Yeterli içme suyu imkanı bulunmalıdır: Kurak ve sıcak aylarda meradaki hayvanlar için

içme suyunun önemi çok büyüktür. Sığırlar, her zaman fazla miktarda suya gereksinmekle

birlikte, sıcak havalarda bu ihtiyaç daha da artar. Eğer merada doğal su kaynağı yoksa, daha

başka yollarla hayvanlara su içme imkanı mutlaka sağlanmalıdır.

- Mera uygun şekilde çitlenmiş olmalıdır: İyi bir meranın etrafı çitle çevrilmiş olmalıdır.

Dönüşümlü otlatma yapabilmek için pahalı olmayan portatif çitler uygundur. Otomatik

kontrollü, bir veya 2 hatlı elektrikli çit bu amaç için idealdir. Dönüşüm için çitlerin yer

değiştirmesinde gereksinilen işgücü ihtiyacı çok azdır.

7.1.1. Mera Çeşitleri:

Mer’alar çok değişik kriterlere göre sınıflandırılırlar. En çok kullanılanlar bitkinin tek

veya çok yıllık olduğuna, veya bitkinin en fazla büyüdüğü mevsime göre yapılan sınıflama

şeklidir.

7.1.1.1. Bitkinin tek veya çok yıllık olduğuna göre sınıflama

a Sürekli meralar: Karşılaştırılması yapılan diğer ürünlere oranla, çok daha az iş ve bakım

gerektirir. İyi bakıldığı takdirde yıllarca kalabilir. Her yıl toprak hazırlama ve iş masrafı

gerektirmez. Sürekli meralar belli aralıklarla gübrelenmelidir. Ancak bitkisel tarım alanlarında

yetiştirilen diğer ürünlerde olduğu gibi fazla miktarda gübreye ihtiyaç yoktur. Mera arazisi

sürekli olarak bitki ile örtülü olduğundan, toprak erezyonu problemi de mevcut değildir.

Çok erken sığır sokmamak, aşırı otlatmamak, belli aralıklarla sistematik olarak

gübrelemek şartıyla meralardan yüksek miktarda besin sağlanabilir.

Sürekli meraların başlıca dezavantajı, meralama mevsiminin sonlarına doğru, gereken

miktarda yem üretememeleridir. Meradaki bitkiler kartlaştıkça protein, vitamin ve mineral

madde içerikleri ile lezzetleri azalır, daha güç hazmedilirler. Bu nedenle otlatma mevsiminin

44

sonlarında bu eksikliği tamamlamak için, geçici meralar ve yaz silajı gibi ilave yemlerin de

sağlanması gerekir.

Sürekli meraların otlatma mevsimi boyunca üniform yem üretebilmeleri için yapılan

araştırmalar olumsuz sonuç vermiştir.

Meranın toplam kuru madde (KM) verimi, bölgeden bölgeye ve meradan meraya

olduğu gibi, aynı merada bile yıldan yıla değişir.

Sürekli meralar çok yıllık bitkilerden oluşur. En uygun şartlar altında yıllarca

kullanılabilmeleri mümkün olup, birkaç yılda bir sökülmeleri gerekmez. Sürekli meralardan

sağlanan yem miktarı, meraya uygulanan bakımla yakından ilgilidir.

“En iyi” denilebilecek mera bitkisi bölgeden bölgeye fark eder. Aslında sürekli mera

olarak baklagil ve muhtelif çayırların karışımı uygundur. Ayrıca merada hem erken gelişen,

hem de geç gelişen bitkilerin bulunması, yemin, otlatma mevsimi boyunca daha eşit bir

şekilde dağılmasını sağlar. Her bölge için sürekli mera bitkisi olarak o bölgeye en iyi adapte

olabilen bitkiler seçilmelidir.

Türkiye’de en fazla ekimi yapılan sürekli mera bitkileri yonca ve korungadır. Ayrıca,

muhtelif üçgül çeşitleri de bu amaç için kullanılmaktadır.

Çok yıllık mera tesisinde ilk yıl, bir buğdaygil ile birlikte ekim yapılması, genel bir

uygulamadır.

Tüm Dünyada meraların gittikçe azalmasının en önemli nedeni, aşırı otlatmadır.

Ancak aşırı otlatmanın etkisi, meradaki bitki çeşidine bağlıdır. Baklagiller ve uzun çayır

otları, kısa çayır otlarına oranla aşırı otlatmaya daha az dayanıklıdırlar. Aşırı otlatma ile

bitkiler yok olduğundan, meradaki bitki örtüsü gittikçe zayıflar. Yağışın az olduğu bölge ve

mevsimlerde aşırı otlatmanın olumsuz etkisi daha fazladır. Normalden az otlatma da bitkiler

lezzetlerini kaybedeceği için mera yararlılığını olumsuz etkiler.

İlkbaharda meralar iyice gelişinceye kadar ve geç sonbaharda hayvanlar meraya

sokulmamalıdır.

Hayvanlar tüm otlatma mevsimi boyunca aynı merada tutulurlarsa, meranın üniform

şekilde otlatılması mümkün olmaz. Çünkü, bu takdirde sığırlar meranın, barınağa yakın olan

kısımlarını tercih ederler. Bu durumda, barınaktan uzak olan kısımlara ise, meradaki bitkiler

iyice kartlaşana kadar gitmemiş olurlar. En iyi otlatma şekli, meranın büyüklüğüne ve

otlayacak hayvan sayısına göre merayı 2 veya daha çok kısma ayırıp, dönüşümlü bir otlatma

sistemi uygulamaktır. Böylece hayvanların sürekli olarak normal gelişmiş, maksimum

düzeyde besin maddesi içeren ve lezzetli olan mera bitkileri ile beslenmeleri mümkün olur.

Gübreleme işleminden meralar önemli derecede yararlanırlar. Meradan sürekli olarak

üniform bir verim sağlayabilmek için, bitkilerin topraktan aldıkları besin maddeleri, muhtelif

gübreler vasıtasıyla, toprağa yeniden döndürülmelidir. Gübre uygulama şekli, toprağın tipine

ve daha önce gördüğü muameleye bağlı olarak meradan meraya büyük ölçüde değişir. Eğer

toprak asit özellikte ise, diğer gübre uygulamalarından önce, toprağa bir miktar kireç

verilmelidir. Kireçleme ve gübreleme işlemleri, toprağın analiz sonuçlarına göre yapılmalıdır.

b) Geçici meralar: Hayvanların 1 yıl süre ile otlatılabildiği yıllık meralardır. Toprak

hazırlanması ve ekim, fazla miktarda işgücü gerektirir. Bu meraların en büyük üstünlükleri,

sürekli meralara oranla daha fazla verim vermeleridir.

Fiğ, Türkiyede en fazla ekilen tek yıllık mera bitkisidir. Ancak, beslemede

kullanılırken, içerdiği siyan asiti dikkate alınmalıdır. Aşırı miktarda yedirilmesi halinde ölüme

neden olabilir.

Sudan otu, yılın her zamanında ekilebildiği ve kurağa dayanıklı olduğu için uygun bir

geçici mera bitkisidir. Ancak Türkiye’de fazla ekim alanı yoktur. Bazen, kuraklık veya don

nedeniyle merada büyüme durduğu zaman, sudan otu meralarında otlayan hayvanlarda prusik

asit zehirlenmesi görülebilir. Yeni büyüyen taze sudan otunda prusik asit miktarı en yüksek

45

düzeyde olduğunda, bitki boyu 40-45 cm olana kadar hayvan otlatılmamalıdır. Donmuş sudan

otu meralarında hayvan otlatılmamalıdır. Buna karşın donmuş sudan otu meralarından alınan

yem kuru ot veya silaj olarak değerlendirilebilir.

Akdarı (sorghum), yeşil biçilen geçici bir mera bitkisi olarak sudan otuna yakın

değerdedir. Her ikisi de otlatılması, ya da biçilmesi gereken zamana göre ekilebilir. Ekimden

6-8 hafta sonra otlatmak mümkündür. Ak darı, sudan otuna oranla daha az lezzetlidir.

Bununla birlikte başka alternatif olmaması halinde sığırlar akdarıyı iyi yerler. Akdarı prusik

asit içermez. Ancak süt yağ oranını düşürür.

Sudan otu ve akdarı’nın her ikisi de dönüşümlü otlatma sistemiyle otlatılmalıdır. Her

ikisinde de otların boyu 40-45 cm olana kadar meraya hayvan sokulmamalıdır.

46

8. KAYNAKLAR

Akman, N.K. Özkütğk, S. Kumlu ve S.M. Yener, 2000. Türkiye’de sığır yetiştiriciliğinin

geleceği. Türkiye Ziraat Mühendisleri V. Teknik Kongresi. 17-21 Ocak 2000. 741-

763.

Alçiçek, A., Tarhan, F., Özkan, K., Adışen, F. 1999. İzmir İli ve civarında bazı süt sığırcılığı

işletmelerinde yapılan silo yemlerinin besin madde içerikleri ve silaj kalitesinin

saptanması üzerine bir araştırma. Hayvansal Üretim, 39-40: 54-63.

Alçiçek, A., Karaayvaz, K. 2003. Sığır besisinde mısır silajı kullanımı. Animalia 203: 68-76.

Allen, D. And B. Kilkeny, 1986. Planned beef production. Collins Professional and

Rechnical Books. Wiliam Collins Sons & Co. Ltd. London.

Alıç, K., 1986. Süt sığırlarının beslenmesi ve bakımı. Yayın no: 9; Tarım, Orman ve Köyişleri

Bakanlığı İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı 1 No lu Merkez İkmal Müdürlüğü

Basımevi, ANKARA.

Anonim, 1984. Nutrient requirement of beef cattle. National Research Council National

Academy Pres. Washington DC.

Anonim, 1999. Hayvancılıkta Genel Bilgiler. Tarım orman ve Köyişleri Bakanlığı. Ziraat

İşleri Genel Müdürlüğü. Merkez İkmal Müdürlüğü Basımevi. Yeni Mahalle-

ANKARA

Anonim, 2002a. www.citcinet.com/urunler/tmmisir.htm.

Anonim. 2002b. www.t.m.m.obzmo.org.tr/docs/8.plan.doc

Çağlar, H.,Şekerden, Ö., 1993. Yerlikara sığırlarda bazı vücut ölçülerinden yararlanarak canlı

ağırlığın tahmini üzerinde bir araştırma. Ondokuz Mayıs Üniv. Zir. Fak. Derg., 8 (1), 45-56,

Samsun.

Çete, N. Ve C. Sarıcan, 1998. Silajlık yem bitkileri üretimi ve silaj yapımı. U.S. Grain

Council.

Dellal, I., H. Ege ve S. Tan, 2001. Türkiye’de mısır aez talep ve dış ticareti. Türk-KOOP

EKİN. 5.16: 64-69

DLGa, 1997. Leistungs-und Qualitatsgerechte Bullenmast. DLG-Information 2/1997.

DLGb, 1997. Futterwerttaabellen. Wiederkauer. DLG-Verlag, Frankfurt.

Karakuş, Ü. 2000. Hayvancılıkta çayır mera ile kaba yem gereksinimi ve yem sanayi, Türkiye

2000, Hayvancılık Kongresi, 31 Mart-2 Nisan 2000. Ankara.

Kılıç, A. 1986. Silo Yemi. Bilgehan Basımevi, Bornova, İzmir.

Koca, Y. 1999. Hayvancılık Kongresi ve Yem Sektörü. Yem Magazin, Mart 7-13.

Kumlu, S. 1999. Damızlık ve kasaplık sığır yetiştirme. Setma matbaası, Ankara. 166 sayfa.

Phipps, R. And M. Wilkinson, 1985. Maize Silage. Chalmcombe, publications, 13. High

Şekerden, Ö., Özkütük, K., 1990. Büyükbaş Hayvan Yetiştirme. MKÜ Lisans Ders Programı

Sayfa. 7, Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Yay. No: 122, ADANA.

Şekerden, Ö., 1990. Jersey sığırlarında canlı ağırlığın muhtelif vücut ölçüleri ile ilişkisi.

Ondokuz Mayıs Üniv. Zir. Fak. Derg. 5(1-2), 177-189, Samsun.

Şekerden, Ö., Kuran, M., Ovalı, A.Y., Şen, O.S., 1992. Siyah Alaca sığırlarda muhtelif vücut

ölçülerinden canlı ağırlığın tahmin imkânları. Doğa Türk Veterinerlik ve Hayvancılık Derg.,

16(1), 93-102, Ankara. Anim. Breed. Abst., 1993, 61(8), 529.

Şekerden, Ö., Aydın, N., 1992. İsrail Friesian sığırlarında canlı ağırlığın muhtelif vücut

ölçüleri ile ilişkisi ve göğüs çevresinden yararlanarak canlı ağırlığın tahmini.Doğa Türk Vet.

ve Hay. Derg., 16(2), 341-352, Ankara.

Woods Drive, Marlow Bottom, Morlown Bucks. SL 73PU, September, 48 p.

Yaylak, E., Alçiçek, A. 2003. Sığır besiciliğinde ucuz bir kaba yem kaynağı: Mısır silajı.

Hayvansal Üretim 44(2): 29-36.

Yılmaz, O. 2001. Organize besi bölgeleri projesi. Ziraat Mühendisliği, Ekim-Aralık 2001.

335: 26-29.

47

9. ÖRNEK BESİ SIĞIRI PROJELERİ

9.1. 150 BAŞ KAPASİTELİ BESİ SIĞIRCILIĞI FİZİBİLİTE RAPORU

9.1. PROJENİN ÖZETİ

Projenin adı : Besi sığırcılığı işletmesi

Yatırımcı kuruluş/kişi :

Kuruluş yeri:

Yatırım türü : Besi sığırcılığı tesisi.

Projenin kapasitesi : Besi sığırcılığı, 150 baş

Yatırımın temin planı

Başlama tarihi :

Bitiş tarihi :

Elektrik gücü (Kw) :

İstihdama katkısı : 2 kişi

Yatırım tutarı:

Sabit yatırım tutarı : 847.878 TL

İşletme sermayesi : -

Toplam yatırım : 847.878 TL

Projenin finansmanı

Öz kaynak (%50) : 423.939 TL

IPARD (%50) : 423.939 TL

Toplam finansman : 847.878 TL

Projeni gelir ve giderleri :

9.1.1.Genel Bilgiler

9.1.2. Projenin Gerekçesi

Ekonomik ve toplumsal birçok objektif gerekçe, tarımı Türkiye için vaz geçilmaz

kılmaktadır. Çünkü, satılabilir sanayi ürünleri üretmek durumunda kalan Türkiye, bu oluşumu

büyük ölçüde tarımdan sağlayacağı girdilerle, hammaddelerle sağlamak zorundadır. İmalat

sanayimiz büyük ölçüde tarıma bağlıdır. Bunun yanında özellikle hayvansal besinler

yönünden son yıllarda yetersizlik içinde olan Türk halkının sağlıklı geleceği için, hayvancılık

sektörü üretimine muhtaçtır. Bugün, et ve süt dahil olmak üzere hayvansal besin tüketimi

bakımından çağdaş ölçütlerin çok gerisinde bulunan toplumumuz, Avrupa ülkeleri

tüketiminin 1/3 ü kadardır.

Türkiye arazi büyüklüğü bakımından Rusya’dan sonra Avrupa’da en büyük toprak

büyüklüğüne sahiptir. Bu verimli ve geniş topraklarda çok çeşitli tarımsal üretim yapılabilir.

Ayrıca ülkenin coğrafi ve iklimsel özellikleri büyük bir hayvan varlığının oluşmasına neden

olmaktadır.

Türkiye, gıda maddeleri konusunda kendine yeterli olabilecek Dünyadaki nadir

ülkelerden biridir. Son yıllarda bazı gıda maddelerinin ithal edildiği görülmekte ise de, bunlar

genelde lüks tüketim malzemeleridir. İthal edilen hayvansal gıda maddeleri hatalı politikalara

dayanmakta ve hazırlanan bu projenin ne kadar önemli ve gerçekçi olduğunu açıkça

göstermektedir. Türkiye, hayvan varlığı itibariyle Avrupa birliği ülkelerinde birinci, Dünya

ülkeleri arasında ise 7. sırada yer almaktadır.

Dünya ülkelerini gittikçe ciddileşen ölçüde tehdit etmeye başlayan gıda krizine

rağmen, Türkiye sahip olduğu büyük potansiyelini, henüz tam anlamıyla kullanamamaktadır.

48

9.1.3. Projenin Plan Programlarla İlişkisi

Dokuzuncu kalkınma planı (2007-2013) Hayvancılık özel ihtisas komisyonu

raporunda yer verilen Tarım Stratejisi belgesinde hayvancılık alanında sektörün vizyonunun;

“Ülke kaynaklarını etkin kullanarak; verimli, yüksek katma değer yaratan, kaliteli,

yeterli, rekabetçi, üretici refahını yükselten, çevreye duyarlı, güvenilir, izlenebilir, ürün

çeşitliliği yüksek, sürdürülebilir hayvansal üretim yapan bir hayvancılık sektörü”

ifadesiyle ortaya konması, büyük bir önem arz etmektedir. Yine aynı belgelerin “stratejik

amaçlar” başlığı altında belirtilen tespitler yer almaktadır.

Sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde kaliteye dayalı üretim artışı ile gıda güvenliği ve

gıda güvencesinin sağlanması,

- Üreticilerin gelir düzeyinin yükseltilmesi ve istikrarın sağlanması, üretim maliyetlerini

azaltıcı ve teknolojik gelişimi hızlandırıcı tedbirlerin uygulamaya konulması yoluyla

üreticilerin rekabet düzeylerinin yükseltilmesi,

- Tarımsal pazarlama alt yapısının iyileştirilmesi ve üreticilerin pazara erişim düzeylerinin

artırılması, tarım-sanayi entegrasyonunun geliştirilmesi, işleme sanayinin rekabet

edilebilirliğini artırıcı nitelikte uygun ve kaliteli hammaddelerin temin edilmesiyle tüketici

tercihlerinin karşılanması amacına yönelik tedbirlerin alınması,

-Üreticilerin katılımını ve sorumluluğunu esas alan ve doğrudan üreticilere finansman

sağlayan yaklaşıma dayalı kırsal kalkınma projelerinin oluşturulması ve söz konusu projelerin

kırsal yaşam şartlarını iyileştirecek biçimde uygulanması,

- Kamudan bağımsız bir yapıda üreticilere, üretimden pazarlamaya kadar olan safhalarda

hizmet vermek üzere; kar amacı gütmeyen Tarımsal Üretici Birliklerinin kurulması ve

geliştirilmesi ile tarımsal nitelikli diğer üretici örgütlerinin geliştirilmesi, söz konusu

örgütlerde denetimin özerkleştirilmesi, temel stratejik amaçlardır.

Özet olarak; planlı dönemlerde de gelinen noktada temel besinlerin en önemlileri olan

hayvansal ürünler (özellikle et ve süt) üretimimiz yetersizdir. Bu ürünlerde dışa bağımlılık

giderek artmaktadır. 2010 yılında Tarım ve Köy İşleri Bakanlığının et ve süt ithalatına izin

vermesi, bunun en çarpıcı örneğidir.

9.1.4. Yatırımcı Hakkında Genel Bilgi

9.1.5. Projeyi Hazırlayan

9.1.6. Piyasa Etüdü

9.1.7.Ürünler

Hazırlanan bu proje ile üretilecek ürünler; kasaplık besi hayvanı, dolayısıyla ettir. Bu

ürünlerden, önemli olmaları dolayısıyla et ve süt üretimi kısaca incelenmiştir.

9.1.7.1. Et üretimi

9.1.7.2. Etin besin değeri

İnsan beslenmesinde etin önemli bir değeri vardır. Ortalama olarak bir kişinin günlük

protein ihtiyacı 70 gr/gün’dür. Bu ihtiyacın en az %40-50 lik kısmının hayvansal proteinlerle

karşılanması gerekmektedir. Birleşmiş Milletler Sağlık Komitesinin yaptığı hesaplamalara

göre yetişkin bireylerin günlük protein ihtiyaçları, ağırlıklarının her kg’ı için 1 gr dır. Bu

miktar, kişinin günde alması gereken protein miktarının minimumu olarak kabul edilmiş olup,

bu oranın en az 1/3 ünün et, süt ve süt ürünleri gibi hayvansal protein bakımından zengin

olan gıdalardan alınması öngörülmektedir.

49

Etin yapısı, proteinden başka diğer bazı önemli elemanları da kapsamaktadır. Muhtelif

etlerin kimyasal bileşimleri Tablo 9.1.1’de verilmiştir.

Tablo 9.1.1. Muhtelif etlerin kimyasal bileşimi (100 gr için) Et türü Protein

(gr)

Yağ

(gr)

Su

(gr)

Kül

(gr)

Vit a

(IU)

VitB1

(mgr)

Vit B2

(mgr)

Niasin

(mgr)

Vit C

(mgr)

Sığır

Çok zayıf 15.6 10.0 69 1 20 0.08 0.17 4.7 0

Zayıf 18.8 14.0 66 1 30 0.08 0.17 4.5 0

Orta 17.5 22.0 60 0.9 40 0.08 0.16 4.2 0

DANA

Zayıf 19.7 8.0 71 1 - 0.14 0.26 6.6 0

Orta 19.1 12.0 68 1 - 0.14 0.25 6.4 0

KOYUN

Zayıf 17.1 14.8 66.3 0.9 - 0.15 0.21 4.9 0

Orta 16.7 27.7 55.8 0.8 - 0.14 0.20 4.5 0

Gelişmiş ülkelerde etin beslemedeki önemi iyi bilinmektedir. Sürdürülen çalışmaların

sonucunda, nişastalı gıdalar yerine, et ve ürünlerinin tüketimi artırılmaya çalışılmaktadır.

Maalesef ülkemizde etin beslenmedeki önemi iyice anlaşılamamıştır. Şöyle ki, 2012 yılında

AB25’te kişi başı et tüketimi için öngörülen değer 89.1 kg ile, neredeyse Türkiye için

öngörülen değerin 3 katı kadardır.

9.1.7.3. Türkiye et üretimi

Tablo 9.1.2’de 1991-2009 periyodunda sığırlarda muhtelif genotiplerde hayvan

sayıları, Tablo 9.1.3a’da 2009 yılı için, Tablo 9.1.3b’de ise 2010 yılı için muhtelif tür ve

çağdaki hayvanlarda kesilen sayı ve üretilen et miktarları verilmiştir.

Tablo 9.1.3d’de 2010 yılında kırmızı et üretimimiz görülmektedir (TÜİK, 2012a).

Tablo 9.1.2. 2008-2009 yıllarında hayvan türlerine göre et üretimi Tür Et üretimi (ton) Değişim

oranı

(%) 2008 2009

Miktar Pay (%) Miktar Pay (%)

Sığır 370 619 76.82 325 286 78.83 -12.2

Koyun 96 738 20.05 74 633 18.09 -22.9

Keçi 13 753 2.85 11 675 2.83 -15.1

Manda 1 334 0.28 1 005 0.24 -24.6

Deve 1 400 0.000 18 0.00 27.4

Domuz 0.00 0.00 3 0.00 -

Et üretimi (Ton) 482 458 100.0 412 621 100.00 -14.5

(x) TÜİK, 2012a

50

Tablo 9.1.3a. 2009 yılında tür ve ırklara göre Türkiye’de kesilen hayvan sayıları

ve elde edilen et miktarları (x) Tür ve çağ Kesilen sayı

(baş)

Üretilen

Et (ton)

Ort. Karkas

ağ. (kg)

Boğa 32 208 8 306.103 258

İnek 293 315 57677.891 197

Dana (0-12 aylık erkek ve dişi) 176 659 34444.926 195

Düve (12 aydan büyük doğurmamış dişi) 146015 26059.527 178

Tosun (12 aydan büyük erkek) 847 015 197336.718 232

Manda (12 aydan büyük) 4449 937545 210

Malak (0-12 ay) 408 67740 166

Kuzu-toklu (0-12 ay) 2532373 41901.492 16.5

Şişek-koyun (12 aylıktan büyük) 1464 975 32731.646 22.3

Oğlak-çebiç (0-12 ay) 148089 2049.251 13.8

Gezdan-keçi (12 aydan büyük 457953 9625.810 21.0

(x) TÜİK, 2010

Tablo 9.1.3b. 2010 yılı kırmızı et üretimi (ton) (x)

Üretim kaynağı Üretilen et (ton) 2009 yılına oranla

Değişim oranı (%)

Sığır eti 51 502 14.9

Koyun eti 6 211 14.4

TOPLAM 59 493 10.5

(x) tüik, 2012b

Tablo 9.1.3d’de ise, 2010 yılı Türkiye süt ve süt ürünleri üretimi gösterilmiştir. (tüik, 2012c).

Tablo 9.1.3d. 2010 yılı süt ve süt ürünleri üretimi (ton)(x)

Üretim çeşiti Üretilen miktar

(ton)

Toplananiİnek sütü 586 867

İçme sütü 116 597

Peynir üretimi 40 624

Yoğurt üretimi 80 093

Ayran üretimi 38 879

(x) tüik, 2012c

9.1.8. Kuruluş Yeri

9.1.8.1. Bölge hakkında genel bilgiler

9.1.8.2. Coğrafi konum

9.1.8.3. Yeryüzü şekilleri

9.1.8.4. İklim durumu

9.1.8.5. Doğal bitki örtüsü

9.1.8.2. Arazi hakkında genel bilgiler

Proje konusu yatırım, Şanlıurfa ili/…………… İlçesinde yapılacaktır. Arazi büyüklüğü

başlangıç itibariyle ……………….. da olarak belirlenmiştir.

9.1.9. Kapasite

9.1.9.1. Kapasite seçimini etkileyen faktörler

Hayvancılık günümüzde AB25 ülkeleri başta olmak üzere hayvancılıkta söz sahibi

olan diğer ülkelerde de ekonomik, rantabl, teknolojik ve sürdürülebilir bir şekilde

yapılmaktadır. Bu tür işletmelerden elde edilen ürünlerin (et, süt) kalite normlarının AB

51

standartlarında olması ve katma değer girdisi bakımından de yüksek gelir getirmesi, kapasite

seçiminde önemli rol oynamaktadır.

9.1.9.1.1. Hammadde temin olanakları

Bölge topraklarının sulu tarıma yüksek derecede uygunluk göstermesinden dolayı

hayvancılık işletmelerinde hayvan beslenmesinde kullanılan yem bitkilerinin (silajlık mısır,

yonca v.b.) bölge topraklarında tarımı gerçekleştirilecektir.

9.1.9.1.2. Talep durumu

Bölgede özellikle et ve süt sığırcılığının, hala geleneksel yöntemler ve küçük

işletmeler bazında yapılıyor olmasından dolayı, bölgede süt ve et işleyen entegre tesisler

hammadde gereksinimlerini çevre illerden karşılamaktadırlar. Bu proje kapsamında üretilecek

olan etin pazarlanmasında herhangi bir sıkıntı yaşanmayacaktır. Benzer durum, et sığırcılığı

için de geçerlidir.

9.1.9.1.2.1. Et ve süt

Tablo 9.1.4’de Avrupa Birliğinde kişi başına et tüketimi, Tablo 9.1.5’de ise

Türkiye’de 2004-2013 yılları arasında kişi başına hayvansal ürünler talebi (kg) verilmiştir.

Her iki çizelge incelendiğinde, kişi başına gerek et,gerekse süt üretimimizin komşu

ülkelerdekinden çok aşağı olduğu anlaşılmaktadır.

Tablo 9.1.4. Avrupa Birliğinde kişi başı et tüketimi projeksiyonu (*) AB

Ülkeleri

Et çeşidi Yıllar

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

AB25 Sığır 18.1 18.0 17.9 17.9 17.9 17.8 17.7 17.66 17.5 17.5

Domuz 44.1 43.5 43.3 43.4 43.5 43.6 43.7 43.9 44.1 44.4

Kanatlı 23 23.0 23.3 23.4 23.5 23.7 24 24.2 24.3 24.5

Koyun ve

keçi

2.9 2.8 2.8 2.8 2.8 2.8 2.8 2.8 2.8 2.8

Toplam 88.1 87.4 87.3 87.6 87.7 88 88.1 88.4 88.8 89.1

AB15 Sığır 20.1 20.1 20 20.1 20 19.9 19.7 19.6 19.5 19.5

Domuz 43.7 43.2 43.5 43.7 43.5 43.6 43.6 43.8 44.1 44.3

Kanatlı 23.1 22.7 22.9 23.1 23.2 23.4 23.6 23.7 23.9 24

Koyun ve

keçi

3.3 3.4 3.3 3.3 3.3 3.3 3.2 3.2 3.2 3.2

Toplam 90.3 89.4 89.7 90.2 90 90.1 90.2 90.4 90.7 90.9

ABSK10

(x)

Sığır 7.7 7.1 6.7 6.7 6.7 6.7 6.7 6.7 6.7 6.7

Domuz 46.3 45 42.5 42 43.5 43.8 43.9 44.1 44.3 45

Kanatlı 22.6 24.4 25 25 25.5 25.8 26.3 26.6 26.9 27.2

Koyun ve

keçi

0.3 0.2 0.3 0.3 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4

Toplam 77 76.8 74.6 74.1 76 76.7 77.3 77.7 78.3 79.3

(*) http://europa.eu.int/comm/agriculture/publi/caprep/prospects2005/tabmeat.xls

(x) ABSK!=: AB ye son katılan 10 ülke

52

Tablo 9.1.5. Türkiyede 2004-2013 yılları arasında kişi başına hayvansal ürünler talebi (kg) Tür Yıllar

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Et Sığır 8.06 8.22 8.39 8.55 8.72 8.90 9.07 9.26 9.44 9.63

Manda 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06 0.06

Koyun 3.04 3.12 3.19 3.27 3.35 3.43 3.51 3.59 3.68 3.77

Keçi 0.56 0.57 0.58 0.59 0.60 0.61 0.61 0.62 0.63 0.64

Top. Kır. Et 11.72 11.97 12.21 12.47 12.73 12.99 13.26 13.54 13.82 14.10

Tavuk 13.20 13.73 14.28 14.85 15.44 16.05 16.69 17.36 18.05 18.77

Hindi 0.70 0.73 0.76 0.79 0.82 0.85 0.89 0.92 0.96 1.00

Top.kanatlı eti 14.04 14.46 15.04 15.64 16.26 16.91 17.58 18.28 19.01 19.77

Toplam et 25.77 26.42 27.25 28.10 28.98 29.90 30.84 31.82 32.83 33.88

Süt Sığır 134.60 138.36 142.22 146.19 150.27 154.47 158.78 163.21 167.77 172.45

Koyun 10.81 11.07 11.33 11.60 11.88 12.77 12.46 12.76 13.06 13.37

Keçi 3.64 3.73 3.82 3.91 4.00 4.10 4.19 4.30 4.40 4.5

Manda 0.67 0.68 0.70 0.71 0.72 0.73 0.74 0.75 0.77 0.78

Toplam 149.7 153.8 158.1 162.4 166.9 171.5 176.2 181.0 186.0 191.1

Tablo 9.1.6’da Türkiyede 2004-2013 yılları arası yurt içi toplam hayvansal ürünler

talebi verilmiştir.

Tablo 6. Türkiyede 2004-2013 yılları arası yurt içi toplam hayvansal ürünler talebi (1000 ton) Tür Yıllar

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Et Sığır 574.0 592.8 612.2 632.1 652.5 672.7 694.2 715.5 738.3 760.7

Manda 4.1 4.2 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 5.0 5.1

Koyun 216.7 224.7 233.0 241.5 250.3 259.0 268.4 277.7 287.6 297.5

Keçi 39.8 41.0 42.1 43.3 44.6 45.8 47.0 48.3 49.6 50.9

Top. Kır. Et 834.6 862.7 891.6 921.3 951.9 982.1 1014.4 1046.3 1080.5 1114.3

Tavuk 940.0 989.8 1042.2 1097.1 1154.7 1213.6 1277.0 1341.9 1411.7 1483.0

Hindi 50.0 52.7 55.4 58.4 61.4 64.6 67.9 71.4 75.1 78.9

Top.kanatlı

eti

1000.0 1042.5 1097.6 1155.4 1216.1 1278.2 1345.0 1413.3 1486.7 1561.9

Genel top. 1834.6 1905.2 1989.2 2076.8 2168.1 2260.3 2359.4 2459.6 2567.2 2676.1

Süt Sığır 9585 9976 10382 10803 11248 11678 12147 12616 13120 13624

Koyun 769.7 798.0 827.3 857.6 888.8 919.8 953.0 986.0 1021.4 1565

Keçi 259.2 268.7 278.6 288.8 299.3 309.7 320.9 332.0 343.9 355.8

Manda 48.0 49.4 50.8 52.2 53.7 55.2 56.7 58.2 59.8 61.4

Toplam 10660.4 11091.7 11538.7 12001.9 12482.0 12926.3 13477.2 13992.6 14544.7 15097.6

9.1.10. Arazi Büyüklüğü

Planlanan tesis ……….. da arazi üzerinde kurulacak olup, ilerleyen yıllarda tevsi

(genişletme) imkanları da düşünülmüştür.

Seçilen kapasiteye uygun olarak inşaat, tesisat ve makine –ekipman seçimi mümkün

9.1.11. Üretim Teknolojisi

olduğundan, üretim teknolojisi kapasiteyi sınırlamamaktadır.

9.1.12. Finansman İmkanları

Proje kapsamında yatırımcı, toplam yatırım miktarının %40-50 sini karşılayabilecek

maddiimkana sahiptir. Yatırımcı, kendisinin karşılaması gereken öz kaynağı, gerek kendi

maddi imkanları ile, gerekse T.C. Ziraat Bankasının sıfır faizli kredisinden karşılıyacaktır.

Proje toplam tutarının minimum %50 si ise IPART (Independent Pricing and Regulation

Tribunel) projesi kapsamında karşılanmaktadır.

53

9.1.13. Kapasitenin Tespiti

Proje kapasitesinin tespiti; gerek bölge ihtiyacı, gerekse projenin öngördüğü

maksimum kapasite göz önünde bulundurularak, proje 150 baş sığır besiciliği şeklinde

başlayacaktır.

9.1.14. Projenin Teknik Yönü

9.1.14.1. İş Organizasyonu

Başlangıçta yeni doğmuş erkek buzağı şeklinde temini planlanan besi hayvanları 150

baş olarak ithal edilecek veya yerli organizasyonlardan (üretici birlikleri, üretme çiftlikleri

v.b.) sağlanacaktır.

9.1.14.2. Irk seçimi

Angus: İskoçya’dan köken almış etçi bir ırktır. ABD de bugün etçi ırkların %60 ını Anguslar

oluşturmaktadır. Karkas kalitesi ve mermerleşme yönünden tercih edilmekte olup, ticari

melezlemeler için idealdir. Ticari melezlemelerde anne olarak Angus ırkının seçilmesi kolay

doğum açısından önem taşır. Genetik olarak boynuzsuz olan bu ırk kesimde yüksek randıman

verir. Kötü çevre şartlarına dayanıklı, adaptasyon kabiliyeti yüksek, erken gelişen bir ırktır.

Buzağı doğum ağırlığı ortalaması 39 kg, erkek danaların 205 günlük canlı ağırlıkları 315 kg, 1

yaş canlı ağırlıkları ise 545 kg dır. Tipik olarak tamamen siyahtır. Ancak resesif geni taşıyan

hayvanlar kullanılarak Kırmızı Anguslar da elde edilmiştir.

Planlanan bu projede besi sığırlarının seçiminde yukarıdaki açıklamalar

ışığında bölge için uygun ırk olarak tespit edilip, Angus ırkı tercih edilmiştir.

9.1.14.3. Kullanılan rasyonlar

Tablo 9.1.7 ve Tablo 9.1. 8’ de beside, muhtelif canlı ağırlıklarda verilebilecek yem

maddeleri ve miktarları, Tablo 9.1.9’da ise örnek bir sığır besi yemi rasyonu gösterilmiştir.

Tablo 9.1.7. Beside, muhtelif canlı ağırlıklarda

verilebilecek yem maddeleri ve miktarları Canlı ağırlık(kg) Besi yemi Saman Su

250 5 2 Serbest

300 6 2 “

350 7 2.5 “

400 8 3 “

450 9 3 “

500 10 3.5 “

550 11 3.5 “

Tablo 9.1.8. Beside, muhtelif canlı ağırlıklarda verilebilecek

yem maddeleri ve miktarları Canlı ağırlık

(kg)

Tahıl besi

Yemi

Arpa ezmesi Saman Su

200 2.5 3 1 Serbest

250 2.5 4 1 “

300 2 5 1.5 “

350 2 6 1.5 “

400 2 7 2 “

450 2 8 2 “

500 2 9 2.5 “

54

Tablo.9.1.9. Örnek bir sığır besi yemi rasyonu Ham madde Miktar (kg)

Arpa 534.88

ATK 34.06

CaCO3 9.44

Mineral+vitamin karışımı 1

Kepek 185.98

Melas 90

Mermer tozu 89.64

Mısır 50

Tuz 5

TOPLAM 1000 (kg)

9.1.14.4. Sığır Besisinde Beslemede Dikkat Edilecek Noktalar

-Yeni bir besi yemine başlarken, hayvanları birkaç gün için önceki yemden, yeni başlanacak

yeme karıştırılarak alıştırmak gerekmektedir. Yeni yemden verilen miktar her gün azar azar

artırılır. Bu durum, bütün yemler için geçerlidir. Aksi halde hayvanlar yeni yemi ilk birkaç

gün iştahsız tüketirler.

- Ahırların temiz, havalandırmanın tam, kuru ve aydınlık olmasına dikkat edilmelidir.

-Yemi kullandıktan sonra kalan yemin korunmasına dikkat edilmelidir (Kapalı, kuru ve serin

yerde saklanmalıdır).

-Yemlerin, ızgaralı zemin üzerinde üst üste 5 çuvalı geçmeyecek şekilde istif edilmesine

dikkat edilmelidir.

-Besiye alınacak hayvanların dış yapıları arızasız olmalı, iskelet yapısı hayvan zayıf da olsa,

görkemli olmalı, sırt bel ve sağrıları geniş olmalıdır.

-İmkanlar dahilinde besi hayvanları dışarıdan getirilmişse, veteriner hekim kontrolünden

geçirilmeli, herhangi bir sağlık problemi olmamasına dikkat edilmelidir. Böyle hayvanlar

üretim maliyetini artırır. Hastalıklara karşı gerekli koruyucu aşılar yaptırılmalı, hastalığa

yakalanma riski azaltılmalıdır.

-Hayvan barınakları yeterince havalandırmayı sağlayacak pencere ve bacalara sahip olmalıdır.

İklim özelliklerine göre kışları çok sert geçmeyen bölgelerde yarı açık barınaklar tercih

edilmelidir. Yarı açık barınakların kuzey kesimleri kapalı olmalıdır.

- Hava sirkülasyonu, direkt olarak hayvanlara temas etmeden ortamda birikmiş gazlar ve

karbondioksit yerine oksijen transferi sağlanmalıdır.

-Kapalı ahırlarda biriken amonyak gazı, hayvanların yemden yararlanmalarını geriletir,

solunum problemi yaratır ve bunun sonucunda beklenen verim alınamaz. Havalandırma

sayesinde aynı zamanda ortamdaki fazla rutubet de alınmış olur.

-Kapalı ahırlrın ısı takibi de çok önemlidir. +21 Co nin üzerindeki ısı ortamında bulunan

hayvanlarda aşışı sıcaktan dolayı stres oluşur. Bu nedenle yem tüketimleri düşer, iştahsızlık

başlar, beklenen verim alınamaz. Kapalı ahırlarda verimi etkilemeyecek en uygun sıcaklık 10-

15 Co dir.

-Hayvanın tüketeceği su ahır ortamında daima hazır bulundurulmalı ve temiz olmasına dikkat

edilmelidir. Bunun için otomatik suluklar en iyisidir.

- Açık veya yarı açık ahırlarda besi yapılıyorsa, soğuk havalarda -10 Co ve altındaki

sıcaklıklarda besleme programına ilave enerji verilmelidir. Sürüdeki değişimler dikkate

alınarak %10-12 ilave yeterli olur.

55

9.1.14. 5. Fizibilite parametreleri

9.1.14.5.1 Piyasa etüdü ve teknik analiz

Bu fizibilite raporu hazırlanırken, piyasadaki 9.1.10. numaralı Tabloda belirtilen

fiyatlar baz alınmıştır.

Tablo. 9.1.10. Örnek bir rasyon

Birim fiyat (TL)

Kesif yem (kg) 0.5-0.6

Kaba yem (kg) 0.015

Silaj (kg) 0.015

Et karkas (kg) 14.0

Devlet desteği

Karkas (kg)

1.5 /

Besi materyali dana/adet 1300

150 baş kapasiteli besi çiftliğinde ahırlar yarı açık sistem olarak dizayn edilecektir.

Yatırım tablosundaki kurulum fiyatları, anahtar teslimi olarak hesaplanmıştır.

İşletme yem ihtiyacını, kendi arazilerinde üreteceğinden dolayı, işletmenin yıl

sonundaki net karı, bu fizibilitede belirtilenden daha yüksek çıkacaktır.

Besi materyali sütten kesilmiş erkek danalardan oluşacak ve 12 aylık besi

uygulayacaktır. İşletme sahibi mera imkanını kullanarak daha karlı bir üretim yapabilecektir.

Hayvan başına günlük canlı ağırlık artışı 1.150 gr/gün olarak planlanmaktadır. Karkas

randımanı bu beside en az %50 olacağından, besi sonunda ortalama 250 kg karkas et üretilmiş

olacaktır.

Hayvan satışları kurban bayramına denk getirilirse, karlılık %10-20 oranında

artacaktır.

Ülkemizde kırmızı et ihtiyacı açığı çok fazla olduğundan, bu tarz besi işletmelerinin

kurulması, ülke ekonomisine çok fazla katkı sağlayacaktır.

9.1.14.5.2. Sürü projeksiyonu

Tablo 9.1.11a’da 150 baş besi çiftliği sürü projeksiyonu, Tablo 9.1.11b’de ise

reformasyon, Tablo 9.1.11d’de amortisman oranları verilmiştir.

Tablo.9.1.11a. 150 baş besi çiftliği sürü projeksiyonu Çağ Yıllar

1 2 3 4 5 6 7

Erkek dana 150 150 150 150 150 150 150

Toplam sürü 150 150 150 150 150 150 150

Tablo 9.1.11b. Sığır reformasyon oranları (%) Yıllar

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

0 0 1.66 1.66 3.33 3.33 3.33 3.33

Tablo 9.1.11d. Amortisman oranları (%) Amortisman oranı

İnşaat 5

Makine 15

Sığır 15

Tablo 9.1.12’de destek pirimleri gösterilmiştir.

56

Tablo 10.5.12. Destek primleri

Yem Yem fiyatı TL (ton)

Kaba yem Kuru yonca 280

Saman 143.11

Fiğ-yulaf otu 220.16

Soya kabuğu 260

Silaj Silajlık mısır 110.08

Fiğ-yulaf silajı 130.1

Kesif yem Süper süt yemi 540.0

Diğer Dane mısır 440.32

Diğer Kuru dönem yemi 781

Diğer Düve yemi 527

Diğer Buzağı büyütme 540

Diğer Buzağı başlangıç 557

Diğer Buzağı maması 3 702.72

Diğer Süt 750

Diğer Glüten 67 1 050

Diğer Premix 944

Diğer NaHCO3 750

Diğer Kuru dönem premix 959

Diğer Trans dönem premix 653

Diğer By-Pass Yağ 2 010

Diğer PTK 400.29

9.1.14.5.3. Hayvanların günlük yem tüketimleri

Tablo 9.1.13’de Muhtelif çağlarda, muhtelif yem çeşitlerinden günde verilebilecek

miktarlar verilmiştir. Yem alımları kaba yem ve silajda yılda 1 defa tüm yıl tüketimini

karşılayacak şekilde yapılmıştır. Kesif yem ve diğer yemler ise, aylık alım şeklinde

hesaplanmıştır.

Tablo 9.1.13. Muhtelif çağlarda, muhtelif yem çeşitlerinden günde verilebilecek miktarlar

Çağ Yem çeşiti Miktar (kg) Tutarı (TL)

0-2 aylık buzağı Kaba yem 0.3 0.08

Silaj - -

Kesif yem - -

Diğer 0.95 1.94

Toplam 1.25 2.03

3-6 aylık erkek buzağı Kaba yem 1.8 0.5

Silaj 2.61 0.29

Kesif yem - -

Diğer 1.3 0.66

Toplam 5.71 1.45

13-15 aylık düve Kaba yem 6.5 1.45

Silaj 17.02 2.01

Kesif yem - -

Diğer 1.24 0.71

Toplam 24.76 4.18

16-18 aylık düve Kaba yem 6.5 1.45

Silaj 17.02 2.01

Kesif yem - -

Diğer 1.24 0.71

Toplam 24.76 4.18

19-24 aylık düve Kaba yem 6.5 1.45

Silaj 17.02 2.01

Kesif yem - -

Diğer 1.24 0.71

Toplam 24.76 4.18

57

Tablo 9.1.14’de besi hayvanlarında yem tüketimi, Tablo 9.1.15’de 150 başlık besi

çiftliğinde 1. ve 2. yıllardaki giderler gösterilmiştir.

Tablo 9.1.14. Besi hayvanlarında yem tüketimi Yem çeşiti Hayvan başına yıllık tüketim (kg)

Kesif yem 1530

Kaba yem 843

Silaj 615

Tablo 9.1.15a. 150 başlık besi çiftliğinde 1. ve 2. yıl giderleri

Gider kalemleri

Adet Birim fiyat

(TL)

Tutar (TL)

Erkek dana alımı 150 1200 180 000

Hayvan nakliyesi 150 66.75 10 000

Silaj tüketimi 150 0.15 13 838

Kuru ot tüketimi 150 0.2 25.290

Kesif yem tüketimi 150 0.5 114 750

İşçilik (1 aile, SSK dahil) işçilik gideri 1 1 800/ay 21 600

Elektrik, yakıt, ısıtma gideri 1 12 000 12 000

Teknik eleman gideri 1 1 800 21 600

Aşı, ilaç gideri 150 20 3 000

Hayvan sigortası gideri 150 1200 10800

Yönetim gideri 1 10 000 10 000

SABİT YATIRIM GİDERLERİ

150 başlık besi ahırı 1 250 000 250 000

Bakıcı evi 2 27 500 55 000

Hayvan indirme bindirme rampası 1 2 000 2 000

Trafo 1 25 000 25 000

Traktör 1 30 000 30 000

Römork 2 3 500 7 000

Silaj çukuru 2 1 500 3 000

Jeneratör 1 3 000 3 000

Yardımcı malzemeler 1 10 000 10 000

Etüd proje gideri 10 000

Arazi düzenleme gideri 30 000

1. YIL TOPLAM İŞLETME GİDERİ 847 878 TL

2. YIL GİDERLERİ

Erkek dana alımı 150 1200 180 000

Hayvan nakliyesi 150 66.75 10 000

Silaj tüketimi 150 0.15 13 838

Kuru ot tüketimi 150 0.2 25.290

Kesif yem tüketimi 150 0.5 114 750

İşçilik (1 aile, SSK dahil) işçilik gideri 1 1 800/ay 21 600

Elektrik, yakıt, ısıtma gideri 1 12 000 12 000

Teknik eleman gideri 1 1 800 21 600

Aşı, ilaç gideri 150 20 3 000

Hayvan sigortası gideri 150 1200 10800

Yönetim gideri 1 10 000 10 000

2. YIL TOPLAM İŞLETME GİDERİ 422.878 TL

58

Tablo 9.1.16’da 150 başlık besi çiftliğinde 3. ve 4. yıl giderleri Gider kalemleri Adet Birim fiyat

(TL)

Tutar (TL)

Erkek dana alımı 150 1200 180 000

Hayvan nakliyesi 150 66.75 10 000

Silaj tüketimi 150 0.15 13 838

Kuru ot tüketimi 150 0.25 31 613

Kesif yem tüketimi 150 0.55 126 225

İşçilik (1 aile, SSK dahil) işçilik gideri 1 2000/ay 24 000

Elektrik, yakıt, ısıtma gideri 1 12 000 12 000

Teknik eleman gideri 1 1 800 21 600

Aşı, ilaç gideri 150 20 3 000

Hayvan sigortası gideri 150 1200 10800

Tamir bakım gideri 1 5 000 5 000

Yönetim gideri 1 10 000 10 000

3. YIL TOPLAM İŞLETME GİDERİ 448.075 TL

DÖRDÜNCÜ YIL GİDER KALEMLERİ

Erkek dana alımı 150 1300 195 000

Hayvan nakliyesi 150 66.75 10 000

Silaj tüketimi 150 0.15 13 838

Kuru ot tüketimi 150 0.25 31 613

Kesif yem tüketimi 150 0.55 126 225

İşçilik (1 aile, SSK dahil) işçilik gideri 1 2000/ay 24 000

Elektrik, yakıt, ısıtma gideri 1 12 000 12 000

Teknik eleman gideri 1 1 800 21 600

Aşı, ilaç gideri 150 20 3 000

Hayvan sigortası gideri 150 1300 11 700

Tamir bakım gideri 1 5 000 5 000

Yönetim gideri 1 10 000 10 000

Hayvan kaybı gideri 5 1 300 6 500

4. YIL TOPLAM İŞLETME GİDERİ 476.798 TL

Tablo 9.1.17’de 150 başlık besi çiftliğinde 5. 6 ve 7. yıl giderleri, Tablo 9.1.18’de 1-

7 yıllık gelirler tablosu, Tablo 9.1.19’da net kar gösterilmiştir.

59

Tablo 9.1.17. 150 başlık besi çiftliğinde 5.6 ve 6. yıl giderleri Gider kalemleri Adet Birim fiyat

(TL)

Tutar (TL)

Erkek dana alımı 150 1300 195 000

Hayvan nakliyesi 150 66.75 10 000

Silaj tüketimi 150 0.15 13 838

Kuru ot tüketimi 150 0.3 37 935

Kesif yem tüketimi 150 0.6 137 700

İşçilik (1 aile, SSK dahil) işçilik gideri 1 2000/ay 24 000

Elektrik, yakıt, ısıtma gideri 1 12 000 12 000

Teknik eleman gideri 1 1 800 21 600

Aşı, ilaç gideri 150 20 3 000

Hayvan sigortası gideri 150 1300 11 700

Tamir bakım gideri 1 5 000 5 000

Yönetim gideri 1 10 000 10 000

Hayvan kaybı gideri 5 1 300 6 500

5. YIL TOPLAM İŞLETME GİDERİ 488.273 TL

6. YIL GİDERLERİ

Erkek dana alımı 150 1300 195 000

Hayvan nakliyesi 150 66.75 10 000

Silaj tüketimi 150 0.15 13 838

Kuru ot tüketimi 150 0.3 37 935

Kesif yem tüketimi 150 0.6 137 700

İşçilik (1 aile, SSK dahil) işçilik gideri 1 2000/ay 24 000

Elektrik, yakıt, ısıtma gideri 1 12 000 12 000

Teknik eleman gideri 1 1 800 21 600

Aşı, ilaç gideri 150 20 3 000

Hayvan sigortası gideri 150 1300 11 700

Tamir bakım gideri 1 5 000 5 000

Yönetim gideri 1 15 000 15 000

Hayvan kaybı gideri 10 1 300 13 000

6. YIL TOPLAM İŞLETME GİDERİ 499.773TL

7. YIL GİDERLERİ

Erkek dana alımı 150 1300 195 000

Hayvan nakliyesi 150 66.75 10 000

Silaj tüketimi 150 0.2 18 450

Kuru ot tüketimi 150 0.3 37 935

Kesif yem tüketimi 150 0.6 137 700

İşçilik (1 aile, SSK dahil) işçilik gideri 1 2000/ay 24 000

Elektrik, yakıt, ısıtma gideri 1 12 000 12 000

Teknik eleman gideri 1 1 800 21 600

Aşı, ilaç gideri 150 20 3 000

Hayvan sigortası gideri 150 1300 11 700

Tamir bakım gideri 1 5 000 5 000

Yönetim gideri 1 15 000 15 000

Hayvan kaybı gideri 10 1 300 13 000

7. YIL TOPLAM İŞLETME GİDERİ 504.385TL

Tablo 9.1.18. 150 başlık besi çiftliği gelir tablosu (TL) Gelir Tablosu (1-7 yıllık) Gelir kalemleri Yıllar

1 2 3 4 5 6 7

Dana satış geliri 600 000 600 000 600 000 600 000 600 000 600 000 637 500

Devlet

desteklemeleri

56 250 56 250 56 250 56 250 56 250 56 250 56 250

Sigorta desteği 0 0 0 4 550 4550 9 100 9 100

TOPLAM GELİR 656 250 656 250 656 250 660 800 660 800 665 350 702 350

60

Tablo 9.1.19. Net kar Yıl Giderler Gelir Kar

1 847 878 656 250 -191 628

2 422 878 656 250 233 372

3 448 075 656 250 208 175

4 476 798 660 800 184 002

5 488 273 660 800 172 527

6 499 773 665 350 165 577

7 504 385 702 850 198 465

TOPLAM

9.1.15. Yatırım Tutarı

9.1.15. 1. Etüd, proje ve müşavirlik giderleri

Düzenlenen bu projenin ön etüdlerinin yapılması ile proje ve fizibilite raporlarının

hazırlanması ve yatırım aşamasında müşavirlik hizmetleri için toplam olarak 10 000 TL

harcama öngörülmüştür.

9.1.15. 2. Sabit yatırım tutarı

9.1.15.2.1. Arazi bedeli

Tesisin kurulacağı arazi yatırımcının kendisine ait tapulu arazisi olması nedeniyle

projede arazi bedeli öngörülmemiştir.

9.1.15.2.2. Arazi düzenleme ve içyollar

Arazi düzenlenmesi ve iç yolların yapılması için 30 000 TL harcama öngörülmüştür.

61

9. 2. ELLİ BAŞLIK SIĞIR BESİSİ PROJESİ

9.2. 1. Proje Özeti

Projenin Adı : 50 Başlık Besi Sığırcılığı

Projenin Uygulama Yeri: Antakya-HATAY

Yatırımcının Adı ve Soyadı: SEMA SEZEN ŞİBİROĞLU

Yatırımcının Adresi: Antakya-HATAY

Projenin Yatırım Tutarı: 6 120 000 000 TL

Projenin işletme Sermayesi: 39 373 903 365 TL

Toplam Yatırım Tutarı: 45 493 903 365 TL

Projenin Finansmanı: Özkaynak ile finanse edilecektir.

Projeyi Hazırlayan:

9.2. 2. Giriş

Henüz gelişmemiş ve gelişmekte olan birçok ülkede insanların açlık tehlikesiyle karşı

karşıya bulunduğu, birçok ülkede ise şimdiden, felaketlerin sürmekte olduğunu gören bilim

adamları bu nüfusun nasıl besleneceğini düşünürken, Dünya nüfusunun 6 milyar sınırının

geçildiği basında konu edilmektedir. FAO kaynakları, Dünya nüfusunun %10’undan

fazlasının açlık tehlikesiyle karşı karşıya bulunduğu, kuraklık ve tabii afetler nedeni ile birçok

Afrika ülkesinde insanların, diğer ülkelerden gelen gıda yardımları ile yaşamlarını

sürdürmeye çalıştıkları, kamplarda yaşadıkları, kitlelerin ölüm felaketleri ile iç içe yaşadıkları

da bilinmektedir (Anonim, 1999).

Bu durumda mevcut besin kaynaklarından daha iyi yararlanmak, kaynakları

geliştirmek ve yeni besin kaynaklarının tespitini yapmak, acil tedbirler olarak görülmektedir.

Birçok ülke beslenme sorunlarıyla karşı karşıya kalmışken, ülkemiz verimli kaynakları ve

yeterli üretimi nedeniyle böyle bir tehlikeden henüz uzak görülmektedir. Sattığımız gıda

maddeleri, aldığımızdan daha fazla olmasına rağmen, bitkisel gıdalara bağlı beslenmemizden

dolayı yetersiz ve dengesiz beslenme problemlerinin olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu sorun

eğitim, ekonomik yetersizlik, hızlı nüfus artışı, kalabalık aile, alışkanlıklar, gelenek ve

görenekler ile bölgesel üretim kaynaklarının yeterince kullanılmamasından meydana

gelmektedir. Kaynakların en iyi şekilde kullanılması, üretim ve kalitenin artırılması, gıda

sanayinin geliştirilmesi, ihracatımızı artıracağı gibi, beslenme seviyemizi de yükseltecektir.

İnsan, hayatında önemli olan gıda ihtiyaçlarını yeteri kadar ve uygun şekillerde

bulmak zorundadır. İnsan, bitkisel ve hayvansal gıdalarla beslenmesi gereken bir canlı

olduğuna göre et, ekmek, sebze ve meyve gibi gıdaları, ihtiyaçları ölçüsünde almak

zorundadır. Bitkisel gıdalar enerji, vitamin, mineral ve kısmen protein ihtiyacını

karşılamasına rağmen et, süt yumurta gibi hayvansal gıdalar fizyolojik değeri yüksek protein,

vitamin, mineral ve enerji verirler. Proteinler vücudun yapı taşını teşkil ederler. Beslenme

uzmanları, ihtiyaç olan proteinin 1/3 ünün hayvansal orijinli olması gerektiğini

belirtmektedirler.

9.2. 3. Projenin Amacı ve Gerekçesi

Dünyanın birçok ülkesinde gıda maddesi üretim eksikliğinden ortaya çıkan açlık, bir

felaket halini almıştır. Ülkemizde de yetersiz ve dengesiz besleme devam etmektedir. Toplam

gıda üretim potansiyelimiz göz önüne alındığında, hiçbir beslenme sorunumuzun olmaması

gerektiği ortaya çıkar.

2000 yılı istatistik rakamları Türkiye’de ortalama 11-12 milyon sığır varlığı

bulunduğunu göstermekle beraber, bu hayvanlarda da yeterince yararlanılmadığı ortaya

çıkmaktadır (Şekerden ve Özkütük, 1990). Bu hayvanların diğer verimleri yanında, en

62

sonunda et olarak değerlendirildiği muhakkaktır. Toplam et üretimimizin düşük olması,

hayvanların ırk özellikleri yanında, bunların da yetersiz besleme ile karşı karşıya olduklarını

ortaya çıkarmaktadır. Entansif bir şekilde yapılan besicilik ile bu hayvanların et verimleri kısa

sürede yükseltilebilmektedir. Öyleyse, yoğun besiye alınmadan kesilen bir hayvandan elde

edilmesi gereken etin israfı da söz konusu olmaktadır.

Bitkisel üretimin çeşitliliği ve miktarı ile gıda sanayimiz göz önüne alındığında,

hayvan beslemede kullanılabilecek her türlü besin maddesi ve sanayi yan ürünlerinin

ülkemizde bol miktarda üretildiği ve hiçbir konuda dışa bağımlı bulunmadığımız

görülmektedir. O halde, mevcut kaynakların birleştirilmesi gerekir.

Son 20 yıldan beri hayvan besiciliği konusunda önemli gelişmeler olmuş, besiye

alınan hayvan ve besicilikle uğraşanların sayısı artmış, artan üretim ve besici sonunda

besicilik ülke ekonomisi bakımından önemli bir uğraş durumuna gelmiştir. Açılan her besi

ahırı, üretim ve istihdam yeri olarak ülke yararına çalışmaktadır.

Kalkınma planlarında bu konuya önem verilmiş, 1981 yılında 242 000 sığır besiye

alınmışken, daha sonra hazırlanan 10 yıllık besicilik ana planına göre 1983 te 300 000, 1993

de 1 200 000 genç sığırın besiye alınması planlanmıştır. Halen, ihracatın yanında, besicilik

konusunda yapılan yatırımlara ve hayvan yemlerine çeşitli fonlardan devletçe prim verilerek

desteklenmektedir (Anonim, 1999).

Ayrıca, işletmeci açısından sermayenin çabuk dönüşümü nedeniyle besicilik karlı

bulunmaktadır.

Yukarıda açıklanan nedenlerle besicilik konusunda yatırım yapılması düşünülmüş ve

bu proje hazırlanmıştır.

9.2. 4. Proje

9.2. 4.1. Teknik Bilgiler

9.2.4.1.1.Besi programı: 150 şer günlük devreler halinde yılda 2 devre besi yağılacak,

devreler arasındaki zamanlarda ahırın yeniden besiye hazırlanması için gerekli tamir-tadilat,

temizlik ve dezenfeksiyon işleri ile yeni hayvan ve yemler satın alınacak ve işletmeye

nakledilecektir. İlk besi kışa girerken, ikinci besi kıştan çıkışta başlayacaktır.

9.2.4.1.2. Hayvan seçimi: İşletmenin karlı olarak çalışabilmesi için, yedirilecek

yemleri en iyi bir şekilde değerlendirebilen ve canlı ağırlık artışı fazla olan hayvanların

seçilmesi büyük önem taşımaktadır. Her şeyden önce, besiye uygun ırklarla besi yapılmalıdır.

Et ırkı sığırlar yavaş gelişmekle beraber, besi sonundaki canlı ağırlıkları düşük olur.

Bölgemizde yetiştiriciliği yapılan Güney Kırmızı x Siyah Alaca melezleri ise, saf Siyah Alaca

hayvanların besisinden yaş ve besi randımanı yönünden daha iyidir. Birim canlı ağırlık artışı

için gerekli yem miktarı hayvanların yaşına bağlı olarak artar. Yani, yaşlı hayvanlar 1 kg canlı

ağırlık artışı sağlayabilmek için genç hayvanlardan daha fazla yem tüketirler. Üstelik yaşlı

hayvanlarda ağırlık artışının büyük bir kısmı yağ depolanması şeklinde oluşur. Yaşlı

hayvanların yaşama payları da yüksek olduğundan, besici açısından pahalıya mal olmaktadır.

Genç hayvanlar aldıkları yemleri kas ve kemik gelişiminde kullanırlar. Bunların gelişmeleri

fazla ve hızlı, verdikleri ette yağ oranı daha düşük ve etleri daha kaliteli olmaktadır. Bu

nedenle, besicilikte karlı buluna hayvanlar 1-3 yaşında olanlardır.

Hayvanların seçiminde diğer önemli bir husus, cinsiyettir. Erkek hayvanlar dişilere

oranla daha hızlı büyür ve gelişir. Besi sonu ağırlıkları daha yüksek olup, daha fazla miktarda

yenilebilir et verirler.

Kastre edilmemiş hayvanlar, kastre edilmiş olanlardan, kastre edilmişler ise dişi

hayvanlardan daha çok besiye elverişlidir. Dişi hayvanların yemden yararlanma kabiliyetleri

düşük, yağlanma eğilimleri fazladır.

Besiye alınacak hayvanların önceden besiye alınmamış olmaları ve sağlıklı olmaları

gerekir.

63

9.2.4.1.3. Rasyon hazırlama: Besicilik işletmelerinde yem katkı maddelerinin ayrı

ayrı temin edilip, rasyonların hazırlanması, maliyeti düşürmesi nedeniyle önemli işlerden

biridir. Kesif yemlerin belli formüllerle işletmelerde hazırlanması oldukça basit bir iştir.

Bölgesel yem hammaddelerini kullanarak hayvanların gelişmeleri için gerekli olan enerji,

protein, vitamin ve mineralleri içeren basit rasyonların işletmede hazırlanması her zaman

mümkündür. Bu iş için geliştirilmiş yem kırma ve karma makineleri kullanılabileceği gibi,

kürekle karıştırılarak da yemler hazırlanabilir. 100 kg kesif yem hazırlamak için gerekli

maddeleri içeren 2 rasyon örneği Tablo 9.2.1’ de verilmiştir.

Tablo 9.2.1. 100 kg yem hazırlamak için kullanılabilecek iki

ayrı rasyon örneği (x) Yem maddesi çeşiti Kullanılan miktar (kg)

1. rasyon 2. rasyon

Arpa kırması 43 40

Buğday kepeği 20 25

Pamuk tohumu küspesi 15 10

Melas 20

Kemik unu 1

Kırılmış yulaf-mısır 23

Mermer tozu-vitamin 1

Tuz 1 1

TOPLAM 100 100

(x) Alıç, 1986

Ot, saman, silaj v.b. kaba yemler rasyon hesaplarının dışında tutulmuştur. Yukarıda

örneği görülen yem karmaları besicilik için, yem fabrikalarında üretilen yemlere,

kombinasyon ve besleme değeri olarak çok yakındır.

9.2.4.1.4. Yemleme usulü: Hayvanlar yedikleri yemleri yaşamlarını sürdürmek ve

verim sağlamakta (et, kemik ve yağ dokularının yapımında kullanarak canlı ağırlıklarını

artırmak) kullanırlar.

Hayvan başına yedirilecek yem miktarı hesaplanırken pratikte uygulama

kolaylığı olan aşağıda açıklanan usul uygun bulunmaktadır;

Bu usulde yedirilecek kesif yem, kuru ot, silaj gibi yemlerin tamamının havada

kurutulduğu farz edilerek hesaplamalar yapılır. Havada kurutulan yemler genellikle %10-12

civarında kuru madde ihtiva ederler. Oysa silajlar, pancar posası, yeşil yemler yedirilirken,

çok daha fazla su içermektedirler. Örneğin;

Kuru ot ve saman: %90 Kuru madde (KM)

Kesif yemler : %90 KM

Silaj yemleri : %30 KM

Yaş pancar posası: %10 KM bulundurur. Yemlenen hayvanların, bu yemlerin sadece

KM kısmından yararlandığı düşünülerek hesaplamalar aşağıdaki şekilde yapılır;

Karışım, besiye alınan hayvanların canlı ağırlıkları ve Tablo 9.2.2’deki öneriler

dikkate alınarak yapılır;

Tablo. 9.2.2. Her 100 kg canlı ağırlık için besinin muhtelif dönemlerinde rasyondaki

miktarı, kaba yem ve kesif yem oranları Besi dönemi KM (kg) Kaba yem oranı

(%)

Kesif yem oranı

(%)

Besi başlangıcı 2.6 65 35

Besi ortası 2.4 50 50

Besi sonuna doğru 2.2 30 70

64

Tabii, besi ilerledikçe kesif yem oranı artırıldığı nispette kaba yem oranı düşürülür.

Günde 3 öğün olarak verilen yemlerin hesabında besi devresi ilerledikçe, hayvanların

kazanacakları canlı ağırlık artışları esas alınarak, verilecek yem miktarı toplam olarak

artırılacaktır. Örnek olarak 1-2 yaşlı sığırların beslenmesinde haftalara göre besleme önerileri

verilmiştir (Tablo 9.2.3.).

Tablo 9.2.3. Haftalara göre 1-2 yaşlı sığırlar için besleme önerileri (x) Besi dönemi Canlı ağırlık

(kg)(*)

Kuru yem

(kg)

Kesif yem

(%)

Kaba yem

(%) Hafta Ay

0-4 0-1 200 5.4-6.0 35 65

4-8 1-2 235 6.1-6.7 40 60

8-12 2-3 270 6.8-7.1 50 50

12-16 3-4 300 7.2-7.3 55 45

16-20 4-5 320 7.4-7.5 60 40

20-24 5-6 335 7.5-7.6 65 35

(x) Alıç, 1986

(*) Günlük ortalama canlı ağırlık arştı 1000 gr olarak alınmıştır.

9.2.4.1.5. Yem ham maddeleri ve besleme şekli

Kaba yem olarak yonca kuru otu kullanılacaktır. (Yoncanın; Hz prot: %16, ME:2100

Kcal/kg, %88 KM)

Günde 3 kg kuru yonca verileceğine göre;

3 kg yonca ile hayvana;

2100 x 3 kg =6300 Kcal/gün ME,

3000 gr x%16=480 gr/gün Hz. Prot.,

3 kg (3000 gr) x %88=2.64 kg KM verilmektedir.

Hayvanın besin madde ihtiyacı ise Tablo 10’da gösterildiği gibidir.

Şimdi Hayvanın ihtiyacından, kaba yem ile karşılanan kısmı çıkaralım ve kesif yem ile

karşılanması gereken kısmı bulalım;

1 hayvan için toplam günlük besin maddesi ihtiyacı =Kaba yem ile karşılanan + Kesif yem ile

karşılanan

Adımlar;

1. Belli formülleri kullanarak hayvanın günlük KM, ME, HP, Ca ve P ihtiyaçlarını hesapla.

2. Önce bileşimi bilinen kaba yemden verilecek miktar ve bu miktarla ne kadar KM, ME, HP

gereksinimi karşılanmış onu buluruz.

3. Her besin maddesi için hayvanın belirlediğin ihtiyacından kaba yemle vereceğin besin

maddelerini çıkararak kesif yem ile her bir besin maddesinden daha ne rasyonla kadar

karşılaman gerektiğini bul

4. Bulduğun kesif yemle karşılaman KM nin günlük kg yem değerini bulabilmek için;

bulduğun bu KM değerini x 1.1 ile çarp=A.

5 . Rasyonda kesif yemle karşılaman gereken ME (enerji) değerini (Kcal/gün),A’ya böl.

6. Rasyonda kesif yemle karşılaman gereken Hz.prot değeri = kaba yemden eksik kalan

miktar’ı yine A ya böl .

Bu 6 adımda bulduğun değerleri ve hesaplayıp Tablo 10 gösterdiğin bizim hayvanın

özelliğine uygun olan besin maddesi ihtiyaçlarını Tablo 11.3.16’daki gibi yerleştir.

65

KM: 8.73 kg günlük ihtiyaç – 2.64 kg yonca ile verilen =6.09 = 6 kg kesif yemle

karşılanması gereken KM

KM: günlük kg yem olarak değeri.: 6x1.1 =6.6 kg/gün

ME: 22 650 – 6300 = 16 350 Kcal/gün

Rasyondan sağlanması gereken ME: 16 350/6.6 kg = 2477 Kcal/kg yem

Hz. Prot.: 898.22 – 480 = 418 gr/gün

Rasyondan sağlanması gereken Hz.prot: 418/6.6kg/gün =6.3 kg

Tablo 11.3.16. Besin

Maddesi

Toplam

İhtiyaç

3 kg kuru yonca

İle sağlanan

Eksik kalan

Miktar

Kesif yem ile

tamamlanacak

miktar

1 kg rasyondan

sağlanacak

Yem değeri

Kuru madde toplamı

(KMT) (Kg/gün)

8.73 %88 x 3kg=2.64 8.73-2.64=6 6.09=6 kg 6x 1. 1 =6.6 kg/gün

ME (Kcal/gün) 22.650 2100 x3kg=6300 22650-6300=16350 16 350 16350/6.6=

2477Kcal/kg Yem

Hz. Protein (gr/gün) 898.22 %16x3000gr=480 898 -480=418 gr 418 gr 418/6.6=6.3 gr/kg

Ca (gr/gün) 34.5

P (gr/gün) 20.45

Günlük kg yem olarak değeri 6kg KM x 1.1 =6.6 kg/gün

Sonuçta rasyondan sağlanan Hz.prot ve ME: 2608 KcalME ve 13.67 Hz. Prot.

Sonuç olarak 1 hayvana günde 3 kg kuru yonca otu ve 6.6 kg kesif yem verilecektir.

Kesif yem olarak Tablo 11.3.17’de gösterilen yem hammaddeleri rasyon hazırlamada

kullanılmıştır.

Tablo 11.3.17. Kesif yem rasyon hazırlamada kullanılan yem

hammaddeleri Yem

hammaddesi

Oran (%) Hz.Prot (gr) Enerji (Kcal)

Arpa 65 11 2700

Mısır 15 8 2900

PTK 19 28 2200

Premix 1 - -

Hayvan beslenmesinde diğer önemli bir konu da sulamadır. Hayvanların istedikleri

zaman ve miktarda suyu hazır olarak bulabilmeleri, yemden yararlanmayı etkileyen önemli

bir faktördür. Bu nedenle modern besicilik işletmelerinde otomatik sulama istemleri

kurulmaktadır. Bu yolla işçilikten tasarruf sağlandığı gibi, besi randımanı da artmaktadır.

9.2.4.1.6. Sağlık önlemleri: Her besi döneminden sonra ahırların dezenfekte edilmesi,

eksikliklerin giderilip onarılması gereklidir. İşletmeye yeni hayvanlar getirildikçe iç ve dış

parazitlere (kelebek, kıl kurtları, şeritler, bit, kene, uyuz, mantar) karşı ilaçlamalar yapılır.

Hayvan toplama işi bitirildikten 15-21 gün sonra şap ve diğer aşıları yaptırılır. Bu arada

çevrede görülen salgın hastalıklar takip edilerek önlemlerin erkenden alınması sağlanır. Ahır

girişinde sürekli kireçli paspas bulundurularak dışardan gelebilecek salgın hastalıklara karşı

önlem alınır. Besi sırasında işletmeye yeni hayvanlar getirildiği veya işletmede hayvan

hastalandığı takdirde, başka bir bölmede 2-3 haftalık süre ile karantinada tutulmaları gerekir.

9.2.4.1.7. Havalandırma: Hayvanlar, idrarın yanında solunum yoluyla veya terleme

ile hava şartlarına bağlı olarak günde 5-10 kg su buharı yayarlar. Havalandırması düzenli

66

olmayan ahırlarda yüksek rutubetle birlikte amonyak gazı ahırı kaplar. Bu ortamda yaşayan

hayvanların yeme karşı iştahları azaldığı gibi, hastalıklara karşı da daha hassas olurlar.

Böylece hastalıklara daha kolay yakalanırlar. Bu nedenle yeterince havalandırma sağlanacak

şekilde pencereler ve havalandırma düzeni planlanmalıdır.

9.2.4.1.8. Pazarlama: Besi devresi ilerledikçe ve hayvanlar canlı ağırlık kazandıkça,

yedirilen yeme karşın, hayvanların günlük canlı ağırlık kazanma miktarı gittikçe azalmaya

başlar. Yani, daha fazla yem yer, ancak eskisinden daha az ağırlık kazanırlar. Hayvanların

besi dönemi boyunca yeterli kilo alıp almadıklarını takip edebilmek için hayvanlar belirli

periyotlarla işletmede bulunan kantar ile tartılırlar (x). Besi aralarında yapılacak tartımlardan

sonra satışa uygun durumdaki hayvanlar hemen satışa arz edilir.

Türkiye’de üretilen etin gerek iç ve gerekse dış pazarlarda geniş bir alıcı piyasası

bulunmakta, pazarlama ile ilgili herhangi önemli bir sorun görülmemektedir. İç piyasada

mezbahalar, Et Balık Kurumu ve gıda sanayi işletmeleri bol miktarda et talep ettiği gibi, son

yıllarda et, önemli bir ihraç ürünü durumuna da gelmiştir. Hatay’ın ihraç kapıları bulunması

nedeniyle bu konudaki avantajları daha fazla görülmektedir. Besiciler hayvanlarını besi

sonunda daha çok canlı olarak pazarlamaktadırlar.

9.2.5. Projenin Ömrü: Bu proje 10 yıllık olarak hazırlanmıştır.

9.2.6. Projenin Faydaları

Besiciliğin çiftçi ve ülke açısından pek çok yararları vardır;

a) Sermaye dönüşümü hızlıdır.

b) Hayvancılığın diğer kollarına oranla daha az iş ve işgücü gerektirir.

c) Ölüm riski diğer hayvancılık kollarından daha az olduğundan, ölümler nedeni ile olabilecek

sermaye kaybı riski de çok azdır.

d) İşletmelerden yan ürün olarak elde dilen çiftlik gübresinin tarla ziraatinde kullanılması ile

bitkisel üretimde artış sağlandığı gibi, bozulan toprak yapısı da onarılmaktadır.

e) Gıda sanayinden arta kalan ve insan gıdası olarak kullanılmayan düşük değerli yemler

besicilikte kullanılarak değerlendirilmekte ve hayvansal gıdalara dönüşmeleri sağlanmaktadır.

f) Besi almış hayvanların kombina ve mezbahalarda kesilmeleri sonunda elde edilen deri,

kemik v.b. yan ürünler sayesinde deri ve diğer ürünlerle ilgili sanayin gelişmesine yardımcı

olunmaktadır.

g) Aile işgücünü değerlendirerek istihdama yardımcı olur.

h) Çiftçi bütçesine önemli bir gelir sağlar.

i) Yapılan et üretimiyle, ülke ihtiyacını karşıladığı gibi, ihraç ürünü olarak da önemli bir döviz

kaynağı olup, ülke ekonomisine büyük katkılar sağlar.

9.2.7. Proje Faaliyetleri

9.2.7.1. Tesisin tanıtımı: Hatay İlinin merkez ilçesi olan Antakya hudutları içerisinde

kurulmakta olan bu tesiste, tek devrede 50 baş sığır besisi yapılacaktır.

9.2.7.2. Yatırım kalemleri ve giderleri:

a) İnşaat: Yapılan ve ekte verilen mimari projeye uygun olarak 50 baş kapasiteli besi ahırı ve

yem deposu planlanmıştır.

2002 yılı Bayındırlık birim fiyatına göre inşaatla ilgili giderlerin

5 000 TL olacağı planlanmıştır.

b) Beklenmeyen giderler: Yatırımın proje safhasında unutulan kalemlerin karşılanması

amacıyla projeye konulan yatırım tutarının %2 si oranında (120 000 000) TL beklenmeyen

gider konulmuştur.

------------------------------- (x) Kantar bulunmaması durumda uygun özel şerit metre ile göğüs çevreleri ölçülerek canlı ağırlıkları tahmin

edilir. Her seferinde aynı yöntem kullanılacağı için canlı ağırlık artış takibi doğru olur.

67

c) Su tesisatı: Ahır içinde yapılacak su tesisatının global olarak 500 TL olacağı düşünülerek

hesaplamalara katılmıştır. Yatırım Giderleri Tutarı (TL) Tablo 9.2.4’deki gibi şöyle

özetlenebilir;

Tablo 9.2.4. Yatırım giderleri tutarı (TL) Yatırım kalemleri Tutar (TL)

İnşaat işleri 5 000 000 000

Nakliye (%10) 500 000 000

Su tesisatı 500 000 000

Beklenmiyen giderler 120 000 000

TOPLAM 6 120 000 000

9.2.8. İşletme Giderleri

9.2.8.1. Hayvan alımları: Besiye alınmak üzere çevre pazarlarından toplanan hayvanlar 1-2

yaşlarında ve 150-200 kg canlı ağırlıkta olacaktır. Proje hesapları hayvanların ortalama 200

kg canlı ağırlıkta olacakları varsayılarak yapılmıştır. Yapılan piyasa araştırmasında besiye

alınacak canlı hayvanların kg fiyatının 2 500 00 TL (2.5 YTL) olduğu tespit edilmiştir. Buna

göre bir besi döneminde beslenmek üzere 50 baş x 200 kg x 2 500 000 TL = 25 000 000 000

TL tutarında hayvan alınması gerekecektir.

9.2.8.2. Yem giderleri:

Hayvanlara yedirilecek yemler canlı ağırlıklarının %2.5’u göz önüne alınarak

hesaplanmıştır. Yedirilecek yemlerin %70’i kesif, %30’u kaba yem olacaktır. Hayvanların

150 gün süre ile beside kalacağı, günde ortalama 1 kg canlı ağırlık kazanacağı ve böylece 150

günde toplam 150 kg canlı ağırlık artışı sağlanacağı beklenmektedir.

Besi başlangıç ağırlığı 200, besi sonu ağırlığı 350 kg olan hayvanın yem ihtiyacı

ortalama 275 kg canlı ağırlık üzerinden hesaplanmış, kaba ve kesif yem için zayiat oranı %2

olarak alınmıştır. Bu durumda her bir hayvan için;

1 hayvanın yem ihtiyacı: 275 kg x 150 gün x 0.0025 = 1000 kg yem (kaba + kesif) gereklidir

(Aslında bu işlemin sonucu 1003 kg dır. Ancak işlem kolaylığı için 1200 kg olarak

alınmıştır).

Kesif yem ihtiyacı: 1000 kg x %70=700 kg + %2 zayiat (700 x %2=)=715 kg

Kaba yem ihtiyacı: 1000 kg x %30 = 300 kg + %2 zayiat (300 xTablo 9.2.3 ‘deki

hazırlanacaktır. Belirli rasyonlara uyarak kesif yem, işletme içinde hazırlanacaktır.

Hesaplamalar Tablo 9.2.5’deki rasyon ve katkı oranları üzerinden yapılmıştır.

Tablo 9.2.5. Belirli kesif yem rasyonlara uyularak rasyon ve katkı oranları üzerinden

yapılan hesaplamalar Yem çeşiti Kullanılacak

%

Birim (kg)

fiyat (TL)

Tutar (TL)

Arpa 43 178 770 7 687 110

Kepek 20 170 000 3 400 000

P.T.K. 15 194 400 2 916 000

Melas 20 153 400 3 068 000

Kemik unu 1 270 000 270 000

Kireç taşı 0.5 3 000 000 1 500 000

Tuz 0.5 1 250 000 625 000

TOPLAM 100 19 466 110

68

Yem Gideri; Hayvan adedi Yem çeşiti Kg maliyet(TL) Toplam ihtiyaç (kg)

(besi süresince)

Tutar (TL)

1 hayvan Kesif yem 194 661 715 139 182 615

Saman 65 000 306 19 890 000

TOPLAM 159 072 615

50 hayvan 159 072 615 x 50 7 953 630 750

9.2.8.3. İşçilik gideri: İşletmede devamlı sigortalı 1 işçi çalıştırılacaktır.

210 000 000 x 12 ay = 2 520 000 000 TL

9.2.8.4. İlaç veteriner gideri: Hayvan başına ortalama 20 000 000 TL düşünülmüştür.

50 baş x 20 000 000 = 1 000 000 000 TL

9.2.8.5. Elektrik-su gideri: İşletmede her dönemde global olarak elektrik ve su gideri 500

000 000 TL olarak düşünülmüştür.

9.2.8..6. Nakliye gideri: Pazardan toplanan hayvanların ve satın alınan yemlerin işletmeye,

besiden çıkan hayvanların tekrar pazara nakli için 1 dönemde;

50 baş x 2 000 000 TL/baş = 100 000 000 TL

100 ton yem x 2 000 000 TL/ton = 200 000 000 TL

TOPLAM: = 300 000 000 TL

9.2.8.7. Stopaj vergisi: Satılan hayvan bedellerinin %2 si oranında stopaj vergisi verileceği

düşünülerek vergi gideri tutarı;

67 000 000 000 TL x 0.02 = 1 340 000 000 TL olarak hesaplanmıştır.

Tablo 9.2.6’da işletme giderleri, Tablo 9.2.7’de ise amortismanlar gösterilmiştir.

Tablo 9.2.6. İşletme giderleri (x) Gider kalemi Tek devre (TL) 2 devre (TL)

Hayvan alımı 25 000 000 000

Yem gideri 7 953 630 750

İşçilik 2 520 000 000

İlaç-veteriner 1 000 000 000

Elektrik-su 500 000 000

Nakliye 300 000 000

,Stopaj 1 340 000 000

Beklenmiyen giderler 760 272 615

TOPLAM 39 373 903 365 78 747 806 730

(x) Tek devrede işletme giderlerinin tümü işletme sermayesi olarak kabul edilmiştir. Yani

işletme sermayesi 39 373 903 365 TL dir.

Tablo 9.2.7. Amortismanlar (1000 TL) Çeşit Oran (%) Yatırım tutarı (TL) Yıllık

amortisman (TL)

Yapı tesisatı 4 5 875 200 000 235 008 000

Beklenmiyen giderler 10 380 136 308 38 013 631

TOPLAM 273 021 631

9.2.9. İşletme Dönem Gelirleri

9.2.9.1. Hayvan satışları: Ortalama 200 kg canlı ağırlıkta besiye alınan hayvanlar günde

ortalama 1 kg canlı ağırlık kazanarak 150 günlük besi dönemi sonunda 350 kg’a ulaşacağı ve

besiye alınan bu hayvanların canlı ağırlığının 4 000 000 TL den satılacağı düşünüldüğünde;

50 baş x 350 kg x 4 000 000 TL = 70 000 000 000 TL gelir hesaplanmıştır.

9.2.9.2. Gübre satışları: Besi sığırlarının günde yaklaşık 5 kg olmak üzere 150 günde 750 kg

gübre vereceği, gübrenin kg fiyatının 300 000 TL den satılacağı düşünüldüğünde;

69

50 baş x 750 kg x 300 000 TL = 11 250 000 000 TL gelir sağlanacaktır.

Böylece işletme dönem gelirleri şöyle özetlenebilir;

Gelir Kalemleri Tek devre (TL) 2 devre (TL)

Hayvan satışları 70 000 000 000

Gübre satışları 11 250 000 000

TOPLAM 81 250 000 000 162 500 000 000

9.2.10. Kalıntı Değer

Yatırım giderlerinin projenin 10 yıllık süresi sonunda amortidsmanları düşüldükten

sonra kalan değeridir. Bu da 3 389 783 690 TL dir.

9.2.11. Projenin Finansmanı

Sabit yatırımlar tamamen öz sermaye ile yapılacaktır.

FİNANS PLANI

Harcamalar: 6 120 000 000 T.L.

Kaynaklar:

Öz kaynak : 6 120 000 000 T.L.

9.2.12.. Mali Analiz

a) Yatırımın karlılık oranı: 83 479/6120 = 13.64

b) Geri ödeme süresi : 2 yıl

c) Net Bugünkü Değer (NBD): (%43 faizle) Yıllar Net fayda İnd. Fak. Değeri

1 (35 756) 0.699 (24 994) 24 994

2-9 83 479 1.533 127 973

10 125 679 0.028 3 519 131 492

NBD = 131 492 - 24 994 = 106 498

d) İçkarlılık oranı = %85

e) Fayda/masraf = 131 492/24 994 = 5.26

9.2.13. Sonuç

Yetersiz beslenen insanların çoğunluğu, az gelişmiş, ya da gelişmekte olan ülkelrde

yaşamaktadır. Bu ülkelerde sorun, nüfus ve gıda üretimi arasındaki dengesizlikten

kaynaklanmaktadır. Beslenme politikasında hayvansal üretimi artırmaya yönelten temel

etken, hayvansal proteinin yüksek biyolojik değere sahip olması ve dengeli beslenmenin

gerçekleştirilmesinde taşıdığı büyük önemdir.

Bu açıdan, kırmızı et üretimi tüm dünyada olduğu gibi, ülkemizde de en önemli bir

kaynak özelliğini taşımaktadır.

Gelişmiş ülkelerde 150-200 kg karkas ağırlığında kesilen sığırların, ülkemizde 94-95

kg gibi düşük bir ağırlıkta kesiliyor olması, bu konuya çok daha fazla önem verilmesi

gerektiğini ortaya çıkarmaktadır.

Projenin incelenmesinden de anlaşılacağı gibi, besicilik, karlı bir faaliyet olarak

görülmektedir.

70

Tablo 9.2.7. Nakit akımı (1000 000) Kalemler

Yıllar

1 2-9 10

İşletme gelirleri 81 250 162 500 162 500

İşletme sermayesi - - 38 800

Kalıntı değer - - 3 400

Destekleme primi - - -

Toplam iç akım 81 250 162 500 204 700

İşletme giderleri 39 374 78 748 78 748

Amortismanlar - 273 273

Yatırım giderleri 6 120 - -

Toplam dış akım 45 494 79 021 79 021

Nt fayda 35 756 83 479 125 679

9.2.14. Kaynaklar

1.Alıç, K., 1986. Süt sığırlarının beslenmesi ve bakımı. Yayın no: 9; Tarım, Orman ve

Köyişleri Bakanlığı İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı 1 No lu Merkez İkmal

Müdürlüğü Basımevi, ANKARA.

2. Anonim, 1999. Hayvancılıkta Genel Bilgiler. Tarım orman ve Köyişleri Bakanlığı. Ziraat

İşleri Genel Müdürlüğü. Merkez İkmal Müdürlüğü Basımevi. Yeni Mahalle-

ANKARA

3.Şekerden, Ö., Özkütük, K., 1990. Büyükbaş Hayvan Yetiştirme. MKÜ Lisans Ders

Programı Sayf. 7, Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Yay. No: 122, ADANA

71

9.3 GAZİANTEP YÖRESİNDE SIĞIRLARDAN ET ÜRETİMİNİN ARTIRILMASI

9.3.1. Proje Özeti

Projenin Adı : Gazi antep Yöresinde Sığırlardan et üretiminin artırılması

Projenin Uygulama Yeri: Gaziantep

Yatırımcının Adı ve Soyadı: M. DENİZ TOPRAK, MELİKE TAZEGÜL

Yatırımcının Adresi: Gaziantep

Projenin Toplam Bütçesi: 216 781.45 YTL

Mal ve hizmet alımları: 34 964.44 YTL

Projenin Finansmanı: Öz kaynak ile finanse edilecektir.

Projeyi Hazırlayan:

9.3.2. Projenin Önemi ve Amacı

Hayvancılık, Türkiye’nin ulusal beslenme ve kalkınmasında, dış satımın

artırılmasında, sanayiye hammadde sağlamada, bölgeler ve sektörler arası dengeli kalkınma

sağlanması ve kalkınmanın istikrar içinde başarılmasında, kırsal alanda gizli işsizliğin

önlenmesinde, sanayi ve hizmetler sektörlerinde yeni istihdam olanaklarının yaratılmasında

ve kalkınma finansmanının öz kaynaklara dayandırılmasında önemli bir potansiyele sahiptir.

Bugün, temel olarak hayvancılığa dayalı; yem sanayi, et ve mamulleri sanayi, süt ve

süt ürünleri sanayi, dericilik ve tekstil sanayileri, veteriner ilaçları ve hayvancılık ekipman

sanayileri yeni istihdam alanları yaratmakta, hayvancılığa girdi sağlamakta ve hayvansal

ürünlerin işlenmesiyle katma değer artışına neden olmaktadır.

Ayrıca, hayvancılık doğayı sömürmeyip, bilinçli olarak ve bitkisel üretimle birlikte

yapıldığında, her türlü gelişme çabalarının bugün en önemli unsurlarından birisi olarak

sürdürülebilir kalkınmanın da; ekolojik, çevresel ve ekonomik boyutlarından dolayı ideal bir

modeldir. Çünkü hayvancılık ekolojik dengeyi bozmaz, doğayı tahrip etmez, uygun şartlar

sağlandığında kırsal kesimdeki dar gelirli üretici için ekonomik bir uğraş olabilir. En önemlisi

de, ülkenin hayvansal protein açığını kapatarak sağlıklı toplum oluşmasına katkıda bulunur.

Protein insan vücudunun temel yapı taşıdır. Ancak bazı proteinler insan vücudunda

oluşturulamadığı için dışarıdan alınması gerekir. Bu proteinler, hayvansal gıda maddelerinde

mevcuttur. Dolayısıyla insanların hayvansal gıda maddelerine ihtiyaçları vardır. Eksiklikleri

halinde muhtelif gelişme gerilikleri meydana gelir. Bu nedenle sağlıklı beslenmede hayvansal

proteinin önemi büyüktür. Ancak hayvansal proteinler, bitkisel olanlara oranla pahalıdırlar.

İnsan beslenmesinde yeterli miktarlarda hayvansal orijinli yiyecek sağlanmadıkça, bir ülkede

kalkınmada öngörülen hedef ve düzeylere ulaşılması mümkün değildir. Bir toplumda

tüketilen hayvansala protein miktarı, o toplumun gelişme düzeyinin göstergelerinden birisi

olarak kabul edilir. Bilindiği üzere 70 kg ağırlığındaki bir insanın günlük protein ihtiyacı 70

gr dır. Bu 70 gr’ın %42 sinin hayvansal kaynaklı protein olması gerekir.

Hayvansal proteinlerin sağlanmasında etin yeri tartışılamaz. Bugünün dünyasında

beslenme esaslarının önemli ölçüde değişmesi, insanları kalite yönünden yüksek olan et ve

etli gıdalarla beslenme mecburiyeti ile karşı karşıya getirmiştir.

Yıllardan beri bitkisel orijinli gıdalarla, boş kalori kaynakları ile beslenen ve yeterli

hayvansal protein tüketemeyerek biyolojik geri kalmışlık içinde olan ülkemiz insanlarının,

hayvansal ve bitkisel ürün tüketim miktarlarını incelediğimizde, ülkemizde niceliksiz bir açlık

olmadığı, hatta normalden fazla bitkisel protein tükettiğimizi görürüz. Ülkemizde kişi başına

yıllık bitkisel ürün tüketimi 300-325 kg iken, Avrupa ortalaması 85 kg dır. Bitkisel ürün

tüketiminde gelişmiş ülkelerin en az olan tüketim, hayvansal ürünler dikkate alındığında 3-5

kat azdır. Yetersiz ve dengesiz beslenmeden dolayı, daha ana karnından başlamak üzere

72

zihinsel gelişmeyi sağlayamayan insanlar, temeldeki bazı ihtiyaçlar tam karşılanamadığından,

kültür ve bilgi yaratamıyor duruma geliyorlar.

Türkiye’de kişi başına günlük protein tüketimi 22 gr., gelişmiş ülkelerde 56 gr.,

gelişmekteki ülkelerde ise 20.5 gr. kadardır. Yaklaşık 30 yıllık bir dönem dikkate alındığında,

Türkiye’de kişi başına hayvansal protein tüketiminin artmak biryana azaldığı görülmektedir.

Kısaca Türkiye’de kişi başına hayvansal protein tüketimi, Dünya ortalamasının altındadır.

Başka bir deyişle ülkemiz yetersiz beslenme sorunuyla karşı karşıyadır.

Dünya et ve süt üretiminde sığır oldukça önemli bir yere sahiptir. Son yıllardaki bazı

olumsuz gelişmelere rağmen, Dünya sığır varlığı önemli ölçüde artmıştır. Öyle ki, 1975

yılında yaklaşık 1 milyar 190 milyon baş civarında olan sığır sayısı 2003 yılında %15.5 lik bir

artışla 1 milyar 371 milyona ulaşmıştır. Bu değişim, bütün kıtalarda aynı hızda olmamış, hatta

bazı kıtalarda azalma meydana gelmiştir. Örneğin, Afrika Asya, Güney Amerika sığır varlığı

artarken, Avrupa ile Orta ve Kuzey Amerika sığır varlığı azalmıştır. Sığır varlığı gelişmiş ve

gelişmekte olan ülkeler esas alınarak incelendiğinde, gelişmekteki ülkeler sığır varlığının

1975-2003 yılları arasında yaklaşık %40 arttığı, gelişmiş ülkeler sığır varlığının ise, yaklaşık

%30 azaldığı anlaşılmaktadır. Dünya sığır varlığının %50 si ABD (%7) , Hindistan (%17),

Brezilya, Çin ve Arjantin’de yetiştirilmektedir. Bu ülkelerden ABD ve Arjantin’in 1975-2003

yılları arasında Dünya sığır varlığındaki payları azalırken, diğerlerininki artmıştır. Tablo 9.3.1

de, Dünya, kıtalar ve çeşitli gruplarda sığır eti üretimi gösterilmiştir.

Tablo 9.3.1. Dünya, kıtalar ve çeşitli gruplarda sığır eti üretimi (milyon ton) Dünya ve ülkeler 1975

(milyon ton)

1975 yılı üretimi 100 kabul edildiğinde 2003

(milyon

ton) 1980 1985 1990 1995 2000 2003

Dünya 43.7 104.2 112.7 122.0 123.9 130.0 134.8 58.9

Asya 2.8 114.7 140.9 189.2 282.7 358.8 404.0 11.4

Avrupa 10.2 105.2 108.8 110.0 93.1 85.8 85.2 8.7

Afrika 2.5 122.9 133.0 133.0 138.8 161.9 165.3 4.1

Okyanusya 2.1 100.4 87.7 105.1 118.2 124.7 133.1 2.8

Kuzey ve Orta

Amerika

13.5 91.4 100.7 97.5 107.7 115.5 112.5 15.1

Güney Amerika 6.2 120.8 131.6 150.7 171.1 190.2 206.2 12.8

Gelişmiş ülkeler 32.0 98.3 104.8 108.7 97.7 94.1 92.8 29.7

Gelişmekte olan

ülkeler

11.7 120.2 134.2 158.4 195.3 228.0 249.3 29.2

AB(15) 8.1 104.7 109.2 110.1 98.3 91.6 91.9 7.5

AB(25) 8.7 104.7 108.9 109.4 98.4 94.5 93.2 8.1

Dünya ülkelerinin hemen hepsinde kasaplık hayvanların, özellikle sığırların besisi

üzerinde durulmakta, bu alanda birçok yeni araştırmalar yapılmakta, kaliteli ve ucuz et

üretiminin artırılmasına çalışılmaktadır. Konunun Türkiye açısından önemi ise, gelişmekte

olan bir ülke olmasından kaynaklanmaktadır. Türkiye’nin gelişmiş bir ülke olabilmesi ve

ekonomik bakımdan gelişmiş ülkeler düzeyine ulaşabilmesi, mevcut kaynakların verimli bir

şekilde kullanılmasına bağlıdır. Kasaplık hayvanlar birçok ülkede besiye alınmaktadır.

Ülkemizde ise besicilik yeni olup, henüz istenen düzeye ulaşmış değildir. Oysa besiciliğin,

etin kalitesinin iyileştirilmesi, üretim miktarının artırılması ve maliyetinin düşürülmesinde

önemi büyüktür. Besicilik, kasaplık hayvanlardan piyasa isteklerine uygun, kendi ırk

özelliklerine göre azami miktarda et elde edilebilmesi için yapılan teknik ve ekonomik bir

faaliyettir. Türkiye gibi doğal koşullar bakımından çok farklılık gösteren, pazara canlı hayvan

arzının mera mevsimine bağlı belirli kısa süreler içinde cereyan ettiği bir ülkede stoklama

faaliyeti olarak da önem kazanmaktadır. Çünkü besicilik daha iyi değerlendirme imkanı

olmayan bazı sanayi artıklarını en değerli bir insan yiyeceğine dönüştüren bir endüstri olarak

73

nitelendirilebilir. Ayrıca besicilik, istihdam gücü yaratmak suretiyle ekonomiye de katkıda

bulunan bir hayvancılık faaliyetidir.

Tablo 9.3.2’de, Türkiye’de yıllar itibariyle sığır varlığında çeşitli genotip gruplarının

payı (%), Tablo 9.3.3 de ise Türkiye sığır varlığında ve genotip gruplarında bölgelerin payı

(%) gösterilmiştir.

Tablo 9.3.2. Türkiye’de yıllar itibariyle sığır varlığında

çeşitli genotip gruplarının payı (%)(x) Yıl Kültür

ırkı

Kültür ırkı

melezi

Yerli ırk

1990 8.90 32.26 58.84

2000 16.78 44.03 39.19

2003 19.83 43.77 36.40

(x) DIE yayınları

Tablo 9.3.3. Türkiye sığır varlığında ve genotip gruplarında bölgelerin payı (%)(x) Bölge Kültür ırkı Kültür ırkı

Melezi

Yerli ırk Sığır

1995 2003 1995 2003 1995 2003 1995 2003

Orta kuzey 14.8 11.3 14.7 14.0 11.9 11.6 13.5 12.6

Ege 29.0 29.4 14.6 12.6 6.3 5.4 12.9 13.3

Marmara 16.4 16.3 12.5 7.9 2.1 1.1 8.4 7.1

Akdeniz 7.6 4.4 9.3 10.1 5.0 3.1 7.1 6.4

Kuzey doğu 4.8 4.8 9.1 12.5 20.8 27.4 13.7 16.4

Güney doğu 2.4 4.3 3.6 6.0 15.8 20.2 8.9 10.9

Karadeniz 7.4 7.7 18.0 15.6 17.3 15.9 16.2 14.2

Orta doğu 5.6 5.8 8.8 11.0 14.1 11.1 10.7 10.0

Orta güney 12.1 15.9 9.4 10.2 6.7 4.2 8.6 9.1

TOPLAM

(x) DIE yayınları

9.3.3. Gaziantep İli Çevresinde Sığır Eti Üretimi

GAP’ta bulunan yerli ırklar, populasyonun yaklaşık %95 ini oluşturmaktadır. Kültür

ırkı melezi olarak Siyah –Beyaz Alaca, Esmer ve Simental olup, bunlara daha çok Gaziantep

ve Adıyaman’da rastlanmaktadır. Yerli ırk olarak ise Gaziantep ve çevresinde Güney Anadolu

Sarı Kırmızı sığırı ile bunun Kilis varyetesi ve melezleri yarı entansif koşullarda, saf kültür

ırkları ise, entansif olarak yetiştirilmektedir. Gaziantep ve çevresinde ortalama sürü

büyüklüğü 10 dur.

GAP bölgesinde sığır eti üretimi yılda 8380 tondur. Kesilen sığır sayısı ise, 69 280

baştır. GAP Bölgesinde toplam sığır sayısı 736 140 tor.

Besi materyali olarak Gaziantep ve çevresinde melezler tercih edilmekte, besi süresi

ise 4-6 ay tutulmaktadır. Beside günlük canlı ağırlık artışı 800-1000 gr dır. Besi başında

ortalama 180-200 kg olan besi materyali, besi sonunda 350-400 kg canlı ağırlığa

ulaşmaktadır.

Gaziantep’te 7080 kültür ırkı, 23080 melez ve 18540 adet sığır bulunmaktadır.

Tablo 9.3.4 de, yerleşim yerine ve bulunduğu tarımsal faaliyete göre hane halkı sayısı

verilmiştir.

74

Tablo 9.3.4. Türkiye genelinde ve Gaziantep’te yerleşim yerine ve yaptığı tarımsal faaliyete

göre hane halkı sayıları Yapılan faaliyet türü Türkiye Gaziantep

Tarımsal faaliyette bulunan hane halkı sayısı 672 476 6 931

Temel tarımsal faaliyette bulunan hane halkı sayısı 4 091 530 37 502

Bitkisel üretim veya bitkisel ve hayvansal üretim yapan hane

halkı sayısı

3 943 340 36 169

Yalnız hayvancılık yapan hane halkı sayısı 148 190 1 333

Toplam yerleşim yeri sayısı 36 371 410

Toplam hane halkı sayısı 4 764 006 44 473

9.3.4. Proje Alanı Hakkında Genel Bilgiler

9.3.4.1. Proje alanı iklimi ve coğrafik durumu

64 dekar alanda üretim gerçekleştirilecek olup, arazi, işletmenin mülkiyetindedir.

Proje alanı Gaziantep’e 13 km uzaklıkta olup, şehrin batısında, Merkez İlçeye bağlı Sam

Köyündedir.

Bu bölgenin seçilmesinin ana nedenleri işletmenin kendi arazisi olması yanında

ulaşımın çok kolay olması, organize sanayiye yakın olması, otoyol, otoban ve çevre yolları ile

bağlantısının bulunması ve son olarak ihracat serbest bölge içinde yer almasıdır. Ayrıca,

yakınlarında başka besi işletmesi yoktur. Hayvanların işletmeye ulaşımında sorun

yaşanmayacaktır. İşletme alanı içinde su ve elektrik vardır.

Gaziantep’te tüm ilçeler için en yüksek sıcaklık Temmuz, en düşük sıcaklık ise Ocak

ayında gerçekleşmektedir. Tablo 9.3.2’de, Gaziantep İli için çeşitli istasyonlarda yapılan

ölçümler sonunda elde edilen muhtelif meteorolojik veriler 12 ay için verilmiştir.

Tablo 9.3.2. Gaziantep İli genelinde yıllık meteorolojik veriler Meteorolojik

Olay

Aylar Yıllık

Ort. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Sıcaklık (Co) 2.1 3.7 7.3 12.6 18.3 23.7 27.1 26.8 22.4 15.5 9.2 4.4 14.4

Nısbi nem

(%)

79 76 70 64 55 44 41 42 46 57 70 77 60

Güneşlenme

(saat, dak.)

3.36 4.21 5.53 7.39 10.08 12.31 12.51 11.42 10.03 7.50 5.43 3.51 8.01

Rüzgar hızı

(m/sn)

1.9 2.0 2.2 2.2 2.1 2.9 3.1 2.5 1.9 1.4 1.4 1.7 2.1

Günlük ortalama sıcaklığın 10 Co den fazla olduğu gün sayısı 226 dır. Yaz günleri

(ortalama sıcaklığın 25 Co den fazla olduğu günler) en az 153 gündür. Donlu günler

(sıcaklığın -0.1 Co den az olduğu günler) en fazla 56 olarak belirlenmiştir.

Gaziantep ilinde ve ilçelerinde kış aylarında nısbi nem ortalaması %60-80, yaz

aylarında %30-50 dolayındadır. Yıllık ortalama nısbi nem ise %60 dır.

Gaziantep’te aylık ortalama güneşlenme süresi en fazla temmuz ayında 12 saat 51

dakika, en az Ocak ayında 3 saat 36 dakika olmuştur. Yaz aylarında güneşlenme süresi 10

saatten fazla iken, kış aylarında 5 saat dolayında veya daha azdır.

Yılın hakim rüzgarı güney batı (lodos) rüzgarlarıdır. İlkbahar, yaz ve sonbahar

aylarında genellikle batıdan doğuya doğru rüzgarlar güneybatı (lodos), kuzeybatı (karayel)

batı yönünde eserler. Kasım, Aralık, Ocak ve Şubat Aylarında ise daha fazla doğu yönünden

gelen kuzeydoğu rüzgarları (poyraz) hakimdir. Gaziantep’te yıllık ortalama rüzgar hızı 2.1

m/sn dir.

75

9.3.4.2. Ekonomik ve sosyal alt yapı

Gaziantep’e 13 km uzaklıkta olan proje alanının alt yapısı gelişmiştir. Yollar tamamen

asfalttır. Yılın her ayı rahatlıkla ulaşım sağlanabilir. Elektrik, su, PTT ihtiyaçları, sağlık

merkezi v.b. hizmetler bulunmaktadır.

9.3.5. Materyal ve Yöntem

9.3.5.1. Materyal

İşletmede hayvan materyali olarak Esmer ırk melezleri kullanılacaktır. Türkiye’deki

Esmer ırk melezleri kullanıldıkları bölgenin yerli ırklarıyla melezlenmesi sonucunda elde

edilmişlerdir. İşletmeye Sıvas yöresinden getirilecek Esmer melezleri Yerli kara ırkla olan

melezlerdir. Esmer melezleri et üretim yeteneği ve uzun ömürlülük gibi bazı avantajlara

sahiptir. Günde 1000 gr dan fazla canlı ağırlık kazanma yeteneğindedirler. Ayrıca adaptasyon

kabiliyetleri yüksektir.

9.3.5.1.1. Beslemede kullanılacak yem maddeleri;

Kaba yem olarak: Yonca kuru otu,

Kesif yem olarak: Arpa, mısır, PTK karması ve vitamin ve mineral ihtiyacını karşılamak için

Premix karmasından oluşan rasyon kullanılacaktır.

Rasyondan sağlanan Hz. Protein ve ME: 2608 Kcal/gün ME ve 13.67 gr/gün Hz. Protein.

9.3. 3. Tablo 6 da kullanılacak yemler ve rasyondaki miktarları gösterilmiştir. Yem çeşiti (%) HzProt. (gr) ME (Kcal)

Kesif yem

Arpa 65 11 2700

Mısır 15 8 2900

PTK 19 28 2200

Premix 1 - -

Kaba yem

Yonca kuru otu 3 kg/gün %16 2100 ME(Kcal/kg)

Ekimi yapılacak yem bitkileri ve elde edilecek ürünler Tablo 7 de gösterilmiştir.

Tablo 9.3.4.. Ekimi yapılacak yem bitkileri ve elde edilecek ürünler Ekilecek yem çeşiti Ekilecek alan (da) Elde edilecek ürün (ton)

Yonca kuru otu 26 54

Mısır 35 35

9.3.5.2. Yöntem

9.3.5.2.1. Hayvanların besi yerine getirilmesi

Sivas ve Osmaniye olmak üzere 2 pazardan satın alınacak hayvanlar kara yolu ile besi

yerine getirileceklerdir.

Sivas- Gaziantep arası 525 km olup, toplam 25 hayvan 2 kamyona yüklenip besi

yerine ulaştırılacaktır. Besi yerine getirme esnasında 2 defa dinlenme molası verilecektir.

Osmaniye-Gaziantep arası 132 km olup, 25 hayvan 2 kamyon ile besi yerine

getirilecektir. Besi yerine getirilme sırasında 2 şer defa dinlenme molası verilecektir.

9.3.5.2.2. Rasyona alıştırma ve besi dönemi

Bu dönemde, bundan önceki beslenme programları bilinmediğinden, ilk olarak, besi

yerine varıştan birkaç saat sonra su ve biraz ıslatılmış buğday kepeği azar azar saman ile

76

birlikte verilecektir. Müteakip günde hayvanlar besi periyodunda yedirilecek kaba yeme

alıştırılacaktır.

Yeme alıştırma ve tam yemlemeye geçiş dönemi 10 gün içinde gerçekleştirilecektir.

Daha sonra belirlenen besi besleme programına geçilecektir.

Kaba yem olarak verilecek yonca kuru otu miktarı azar azar artırılarak 2-3 gün içinde

10. gün sonunda sabit 3 kg a ulaşacaktır. Bunun gibi 10. güne kadar kesif yem miktarı da

günde 0.7 kg/artırılarak 10. günde hedeflenen ve uygulanacak olan yemleme programına

ulaşılacaktır. Bu süre zarfında sınırsız olarak taze içme suyu sağlanacaktır. 10. günün sonunda

hayvana istenen yemleme programı doğrultusunda;

Günde kaba yem olarak 3 kg kuru yonca otu ile işletmede hazırlanmış olan kesif yemden

hayvan başına 6.6 kg verilecektir.

6 aylık besi süresi içinde 50 hayvan besiden çıkarılacaktır.

Gaziantep yöresinde besi için en uygun barınak şekli, yarı açık bağlı duraklı besi

ahırlarıdır. İlde ortalama nisbi nem %60-70, sıcaklık ise 21 Co dir.

Projede bağlı duraklı ahır sisteminin seçilme nedenleri;

- Hayvanlar beside 6 ay gibi kısa bir süre kalacaktır.

Bu sistemde kontroller daha kolay yapılır ve performans daha doğru izlenebilir.

9.3.5.2.3. Besleme

Tablo. 9.3.5. Her 100 kg canlı ağırlık için besinin muhtelif dönemlerinde rasyondaki

kaba yem ve kesif yem oranları Besi dönemi KM (kg) Kaba yem oranı

(%)

Kesif yem oranı

(%)

Besi başlangıcı 2.6 65 35

Besi ortası 2.4 50 50

Besi sonuna doğru 2.2 30 70

Örnek olarak 1-2 yaşlı sığırların beslenmesinde haftalara göre besleme önerileri Tablo

9.3.6’da verilmiştir

Tablo 9.3.6. Haftalara göre 1-2 yaşlı sığırlar için besleme önerileri (x) Besi dönemi Canlı ağırlık

(kg)(*)

Kuru yem

(kg)

Kesif yem

(%)

Kaba yem

(%) Hafta Ay

0-4 0-1 200 5.4-6.0 35 65

4-8 1-2 235 6.1-6.7 40 60

8-12 2-3 270 6.8-7.1 50 50

12-16 3-4 300 7.2-7.3 55 45

16-20 4-5 320 7.4-7.5 60 40

20-24 5-6 335 7.5-7.6 65 35

(x) Alıç, 1986

(*) Günlük ortalama canlı ağırlık arştı 1000 gr olarak alınmıştır.

BİR HAYVANIN GÜNLÜK YEM İHTİYACI = KM kg/gün x 1.1

ÖRNEK PROBLEM: Günlük ortalama canlı ağırlık kazancı 1200 gr, ortalama canlı ağırlık

400 kg olan hayvanın toplam (kesif ve kaba yemden) besin maddesi ihtiyacı aşağıda

hesaplanmış ve Tablo 9.3.7’de toplu olarak gösterilmiştir.

KMT(kg/gün)=1.09+(0.017 x canlı ağ.) + (0.0007 x günlük can ağ art.)

=1.09+0.017x400 kg x 0.0007 x 1200 gr = 8.73 kg

77

1 hayvanın günlük yem ihtiyacı: 8.73 x 1.1 =9.603 kg ÖNEMLİ

50 “ =50 x 9.603 =480.15 kg

ME (Kcal/gün)= 0.04x can ağ. +0.0069xGünlük can ağ kaz. -1.63

= 0.04x400 kg +0.0069x1200 -1.63= 22.65 Mcal/gün = 22650 KCal/gün

Hz. Prot (gr/gün)= 0.79xCan ağ.+0.298x Gün.can ağ. Kaz. + 224.62

= 0.79 x 400 kg + 0.298+1200 gr +224.62 =898.22 gr/gün

Ca (gr/gün)= - 0.0035 x Can ağ.+0.02 x gün. Can a. Kaz. +11.9

= - 0.0035 x 400 kg+0.02x1200 gr +11.9 =34.5 gr/gün

P (gr/gün) = 0.022 x Can. Ağ. +0.0066x 1200 gr+3.73

= 0.022x400 kg +0.0066x1200 gr +3.73 = 20.45 gr/gün

Sonuç olarak rasyon, 8.73 kg/gün kuru madde, 898 gr Hz Prot ve 22650 Kcal ME

sağlanacak şekilde hazırlanmıştır.

Tablo 9.3.7. Günlük ortalama canlı ağırlık kazancı 1200 gr, ortalama

canlı ağırlık 400 kg olan hayvanın besin maddesi ihtiyacı Besin maddesi Miktar

Kuru madde toplamı (KMT)(Kg/gün) 8.73

ME (Kcal/gün) 22.650

Hz. Protein (gr/gün) 898.22

Ca (gr/gün) 34.5

P (gr/gün) 20.45

9.3.5.2.3.1. Yem ham maddeleri ve besleme şekli

Kaba yem olarak yonca kuru otu kullanılacaktır. (Yoncanın; Hz prot: %16, ME:2100

Kcal/kg, %88 KM)

Günde 3 kg kuru yonca verileceğine göre;

3 kg yonca ile karşılanan günlük besin maddesi ihtiyaçları;

2100 x 3 kg =6300 Kcal/gün ME,

3000 gr x%16=480 gr/gün Hz. Prot.,

3 kg (3000 gr) x %88=2.64 kg KM verilmektedir.

Hayvanın besin madde ihtiyacı ise Tablo 9.3.7’de gösterildiği gibidir.

Şimdi Hayvanın ihtiyacından, kaba yem ile karşılanan kısmı çıkaralım ve kesif yem ile

karşılanması gereken kısmı bulalım;

1 hayvan için toplam günlük besin maddesi ihtiyacı =Kaba yem ile karşılanan + Kesif

yem ile karşılanan

Problem çözümündeki adımlar;

1. Belli formülleri kullanarak hayvanın günlük KM, ME, HP, Ca ve P ihtiyaçlarını hesapla.

Tablo 9.3.8 şeklinde bir çizelge hazırlayıp 2. sütuna hayanın günlük besin maddesi

ihtiyaçlarını (Tablo 9.3.7’den) yaz.

2. Kaba yem olarak ne/neler vereceksin, Bileşimi biliniyor olması gereken bu kaba

yem/yemlerden verilecek miktarları ve bu miktar/miktarlarla hayvanın KM, ME, HP

78

gereksinimlerinin ne kadarını karşıladığını bul ve Tablo 9.8.3’e 3. sütuna yaz. Örneğin 5-7 kg

mısır silajı, 1-2 kg saman, 5-8 kg pancar posası veya yonca kuru otu.

3. Her besin maddesi için hayvanın belirlediğin toplam ihtiyacından (Tablo 9.3.7) kaba yemle

vereceğin besin maddelerini çıkararak kesif yem ile her bir besin maddesinden daha ne

rasyonla kadar karşılaman gerektiğini bul ve Tablo 9.3.8’in 4. sütununa yaz;

KM: 8.73 kg günlük ihtiyaç – 2.64 kg yonca ile verilen =6.09 = 6 kg kesif yemle

karşılanması gereken KM

ME: 22 650 – 6300 = 16 350 Kcal/gün

Hz. Prot.: 898.22 – 480 = 418 gr/gün

4. Bulduğun kesif yemle karşılanan KM nin günlük kg yem değerini bulabilmek için;

bulduğun bu KM değerini x 1.1 ile çarp=A; 86 X 1,106,60A).

KM: günlük kg yem olarak değeri.: 6x1.1 =6.6 kg/gün

Rasyondan sağlanması gereken ME: 16 350/6.6 kg = 2477 Kcal/kg yem

Rasyondan sağlanması gereken Hz.prot: 418/6.6kg/gün =6.3 kg

6 . Rasyonda kesif yemle karşılaman gereken rasyon miktarını bulmak için; ME

(enerji)/A(Kcal/gün),A’ya böl,

7. Rasyonda kesif yemle karşılaman gereken Hz.prot değeri = kaba yemden eksik kalan

miktar’ı yine A ya böl .

Bu 7 adımda bulduğun değerleri hesaplayıp Tablo 9.3.8’e yerleştir.

Tablo 9.3.8. Besin maddesi Top.

İhtiyaç

3 kg kuru yonca

ile sağlanan

Eksik kalan

Miktar

Kesif yem ile

tamamlanaca

k

miktar

1 kg rasyondan

sağlanacak

Yem değeri

Kuru madde

toplamı (KMT)

(Kg/gün)

8.73 %88 x 3kg=2.64 8.73-2.64=6 6.09=6 kg 6x 1. 1 =6.6 kg/gün

ME (Kcal/gün) 22.650 2100 x3kg=6300 22650-6300=16350 16 350 16350/6.6=2477Kcal/kgYem

Hz. Protein

(gr/gün)

898.22 %16x3000gr=480 898 -480=418 418 418/6.6=6.3 gr/kg

Ca (gr/gün) 34.5

P (gr/gün) 20.45

Günlük kg yem olarak değeri 6kg KM x 1.1 =6.6 kg/gün

Sonuçta rasyondan sağlanan Hz.prot ve ME: 2608 KcalME ve 13.67 Hz. Prot.

Sonuç olarak 1 hayvana günde 3 kg kuru yonca otu ve 6.6 kg kesif yem verilecektir.

Kesif yem olarak Tablo 12’da gösterilen yem hammaddeleri rasyon hazırlamada

kullanılmıştır.

Arpa ve mısır bileşimi;

Tablo 9.3.9. Kesif yem rasyon hazırlamada kullanılan yem hammaddeleri Yem hammaddesi Oran (%) Hz.Prot (gr) Enerji (Kcal)

Arpa 65 11 2700

Mısır 15 8 2900

PTK 19 28 2200

Premix 1 - -

79

9.3.5.2.3.2. Yem ihtiyaç ve giderleri;

Tablo 10’daki rasyonu oluşturacak olan hammadde oranlarından yararlanarak her bir

hammadde için günlük ve 6 aylık ihtiyaç (50 baş hayvan için) aşağıdaki şekilde hesaplanmış

ve sonuçlar Tablo 13’de özetlenmiştir.

Arpa ihtiyacı:

1 hayvan için günlük :6.6 x 0.65 =4.29 kg/gün

50 “ : 50 x 4.29 = 214.5 kg /gün

50 hayvan için 6 aylık a8180 gün) ihtiyaç: 214.5 x 180 gün =38 610 kg

Not: Rasyonda kullanılacak oranlar her madde için Tablo 9 da verilmiştir.

Dane mısır ihtiyacı

1 hayvan için günlük :6.6 x 0.15 =0.99 kg/gün

50 “ : 50 x 0.99 = 49.5 kg /gün

50 hayvan için 6 aylık a8180 gün) ihtiyaç: 49.5 x 180 gün = 8 910 kg

PTK ihtiyacı:

1 hayvan için günlük :6.6 x 0.19 =1.254 kg/gün

50 “ : 50 x 1.254 = 62.5 kg /gün

50 hayvan için 6 aylık a8180 gün) ihtiyaç: 62.5 x 180 gün =11 286 kg

Yonca kuru otu (YKO) ihtiyacı:

1 hayvan için günlük : 3 kg/gün

50 “ : 50 x 3 = 150 kg /gün

50 hayvan için 6 aylık a8180 gün) ihtiyaç: 150 x 180 gün =27 00 kg

Not: Fabrika yemi kullanılırsa;

Günlük işletme ihtiyacı: 50 x 6.6 =330 kg/gün

6 aylık işletme kesif yem ihtiyacı: 180 x 330 kg = 59 400 kg

1 hayvan için masraf: 59 400/50 baş x 17 YTL = 20 196 YTL

50 “ : 20 196 x 50= 1 009 800 YTL

Tablo 9.3.10. 50 baş için yem hammaddeleri ve katkı maddelerinden

günlük ve 6 aylık ihtiyaç Günlük ihtiyaç (kg/gün) 6 aylık ihtiyaç (kg/6 ay)

İşletmede hazırlanırsa

Hammadde

Arpa ezmesi (kg) 214.5 38 610

Dane mısır (kg) 49.5 8910

PTK (kg) 62.7 11 286

YKO (kg) 150 27 000

Premix (kg) 3.3 594

Fabrika yemi kullanılırsa

330 59 400

Yem üretimi için yapılacak masraf:

Yem üretimi ve temini için yapılacak masraf aşağıdaki gibi hesaplanmış ve toplam

yem masrafı ile sağlanacak devlet destekleri Tablo 12’de özetlenmiştir.

Yonca:

Yonca kuru otu ihtiyacını karşılamak için 26 da alan ekilecektir. Yılda 4 biçim

yapılarak dekardan yaklaşık 206 000 kg yeşil (54 000 kg kuru) yonca otu elde edilecektir.

80

Ekimden hasada kadar olan maliyet/yıl= 3120 YTL

Alınacak destek : 48 YTL/dd x 26 da = 1248 YTL

Net yonca gideri/yıl = 3120-1248 = 1872 YTL

“ 6 ay = 1872/2 = 936 YTL

Mısır:

İhtiyaç 1000kg dane mısırdır. İşletme mısır ihtiyacını karşılamak ve arpa alımı için gerekli

geliri sağlamak için 18 ton mısır elde etmek için 35 da mısır ekilecektir.

alınacağı varsayılarak 18 ton/yıl

Ekimden hasada kadar olan maliyet/yıl= 3535 YTL

Alınacak destek : 707 YTL//yıl

Net yonca gideri/yıl = 3535-707 = 2828 YTL

“ 6 ay = 2828/2 = 1414 YTL

Mısır satışından sağlanan gelir: 17 000 x 0.4 YTL= 6800 YTL. Bu gelir arpa alımında

kullanılacaktır.

Arpa ihtiyacı:

6 aylık arpa ihtiyacı (Tablo 11’den) 38 610 kg olup

Maliyeti: 38 610 x 0.275 = 10 617.75 YTL/6 ay

Yıllık arpa masrafı: 10 617.75 x 2 = 21 235.5 YTL/yıl

Not: Mısır satışından gelen katkı ile arpa maliyeti azalmaktadır ;

21 235.5 -6 800=144 435.5 YTL/yıl

14 435.5/2=7217.75 YTL/6 ay

PTK ihtiyacını karşılamak için gerekli masraf

Tablo 10’dan PTK ihtiyacı 11 286 x 0.3 YTL = 3385.8 YTL/6 ay

Yıllık maliyet: 3385.8 x 2 =6771.6 YTL/yıl

Premix ihtiyacını karşılamak için gerekli masraf:

Tablo 11’den premix ihtiyacı 594 kg x 2.5 YTL =1485 YTL/6 ay

Yıllık maliyet= 2970 YTL/yıl

Hayvan başına günde 50 litre su tüketileceği varsayılmıştır.

Tablo 9.3.11’de .yem hammaddeleri, desteklemeler, yem gideri ve net gider

verilmiştir.

Tablo 9.3.11. . Yem hammaddeleri, desteklemeler, yem gideri ve net gider Yem hammaddesi Desteklemeler

(YTL)

Toplam tutar (YTL) Net tutar

(gider– destek)(YTL)

Yonca kuru otu 1248 3120 1872

Mısır 707 3535 2828

Arpa - - 14 435.5

PTK - - 6771.6

Premix - - 2970

Toplam - - 28 877.1

Besi başı ve besi sonu canlı ağırlık hedefleri aşağıdaki gibidir;

Günlük canlı ağırlık kazancı= Basi başı canlı ağ – Basi Başı can ağ/ Besi süresi =

81

500 – 300 /180 gün =1.11 (yaklaşık 1.2 kg alındı)

Canlı ağırlık = Besi başı can. Ağ +Basi başı can. Ağ./2 = 300 + 500 / 2 = 400 kg

Hedeflenen besi başı can. Ağ.: 300 kg.

Hedeflenen besi sonu can. Ağ.: 500 kg

Besi sonu hayvanların satılması;

Besi çıkış ağırlığı: 500 kg

Tahmin edilen besi randımanı: %56

Tahmin edilen karkas ağırlığı: 500 x 0.56 =280 kg

Hayvanlar karkas ağırlığı üzerinden satılacaklardır. Karkas satışı 7 YTL üzerinden

kesim yerinde gerçekleştirilecektir.

Satıştan sağlanan gelir = 280 x 7 =1960 YTL

Toplam satış geliri: 1960 x 50 = 97 500 YTL

9.3.6. Çalışma Programı

Eylül-Şubat

01.09.2007 tarihinden itibaren tüm hayvanlar işletmeye getirilecektir. Bu tarihten

itibaren ilk 10 gün beside yeme alıştırma için bir program uygulanacaktır. 10. gün sonunda ise

şubat ayının sonuna kadar belirlenmiş olan kesif yem-kaba yem yemleme programı

uygulanacaktır.

Hayvanlar 1.9.2007 tarihinde tartılarak besi bölmesine alınmasıyla birlikte her 15

günde bir düzenli olarak ağırlıkları tartılarak kaydedilecektir.

Besi yerine alınmadan aşılama programı uygulanacaktır.

-15.8.2007 de ilk olarak hayvan başına 3 cc deri altı olarak şap aşısı (Affovac oil)

yapılacaktır.

-18.8.2007 de Dektomac hayvan başına canlı ağırlığa 1 cc deri altı veya kas içi uygulanacak

-21.8.2007 ademin. Ayda 1 defa hayvan başına her 50 kg için 1 cc olmak üzere uygulanacak

-30.8.2007 de 2 cc yanıkara (criptovak) deri altı olarak uygulanacak.

-Şubat ayının başında 2. dönem besi için besiye alınacak hayvanlar işletmenin karantina

bölümüne getirilip, sağlık durumları incelenmeye başlanacaktır.

- 28.2.2008 de, hayvanlar besiden çıkartıldıktan 10 gün sonra 2. bir besiye başlanacaktır. Bu

10 günlük süreçte ahırın bakım ve onarımı yapılacaktır.

Mart-Ağustos

1.3.2008 tarihinden itibaren tüm besi materyali işletmeye alınacaktır. Bu tarihi izliyen ilk 10

gün beside yeme alıştırma programı uygulanacaktır. 10 gün’ü üteakip, şubat ayının sonuna

kadar belirlenmiş olan kesif ve kaba yem programı uygulanacaktır.

Hayvanlar ilki 1.3. 2008 de olmak üzere 15 er gün aralıklarla tartılacaklar ve tartımlar

kaydedilecektir.

Besi yerine alınmazdan önce aşağıdaki aşılama programı uygulanacaktır;

-13.2.2008 de ilk olarak hayvan başına 3 cc deri altı olarak şap aşısı (Affovac oil)

yapılacaktır.

-16.2.2008 de Dektomac hayvan başına canlı ağırlığa 1 cc deri altı veya kas içi uygulanacak

-19.2.2008 ademin. Ayda 1 defa hayvan başına her 50 kg için 1 cc olmak üzere uygulanacak

-28.2.2008 de 2 cc yanıkara (criptovak) deri altı olarak uygulanacak.

-Şubat ayının başında 2. dönem besi için besiye alınacak hayvanlar işletmenin karantina

bölümüne getirilip, sağlık durumları incelenmeye başlanacaktır.

-30.8.2008 de, hayvanlar besiden çıkartıldıktan 10 gün sonra 2. bir besiye başlanacaktır. Bu

10 günlük süreçte ahırın bakım ve onarımı yapılacaktır.

82

9.3.7. Bütçe İle İlgili Gerekçeler

Barınak inşaatı için ayrılacak bütçe gerekçesi; 50 baş hayvanın barındırılması için

gerekli durakların, yemliklerin, sulukların yapımı ve barınağın içinde bölmeler halinde yem

depoları, özel bölmeler ve bakıcı odası bulunacaktır. Barınak, 412 m2 alan üzerine

kurulacaktır.

Kırma makinası için ayrılacak bütçe gerekçesi: Tahılların hasadından sonra rasyon

yapımı için kırılmasında kullanılacaktır. Bunun için kullanılacak kırma makinesi traktör

kuyruk miliyle çalışan ve 1700-1800 kg/saat kapasiteye sahip bir kırma makinesidir.

Tımar tarağı, hayvanları rahatlatmak ve temizlik için kullanılacaktır. Su hortumu, el

arabaları ve kürekler ise gübre temizlenmesinde ve uzaklaştırılmasında kullanılacaktır.

1. yıllık yatırım giderleri, gelirler ve net kar Tablo 9.3.12’de, 2. yıl için ise Tablo

9.3.13’de gösterilmiştir.

Tablo 9.3.12. Birinci yıllık yatırım giderleri, gelirler ve net kar

Yatırım giderleri/yıl Gelirler/yıl

Yatırım gider çeşiti Tutar (YTL) Gelir çeşiti Tutar (YTL)

A-SABİT YATIRIMLAR

Barınak inşaatı 50 000 Hayvan satışı 98 000

Kırma makinası 22290 Devlet destekleme geliri 14 000

Kantar 1 500 TOPLAM GELİR 112 000

Kulak pensi 150 YILLIK TOPLAM GELİR 224 000

Tımar tarağı, su hortumu, el arabası, kürek v.b. 150

Beklenmiyen giderler (%3) 1 622

SABİT YATIRIM TOPLAMI 55 712

B-İŞLETME SERMAYESİ

Hayvan alımı +sigorta 126 000

Yem giderleri 28 877

Aşı ve ilaç giderleri 201

Kulak numaraları 50

Elektrik giderleri 50

Nakliye giderleri 1 200

Beklenmiyen giderler (%3) 4691.343

İŞLETME SERMAYESİ TOPLAMI 161 069.4

GENEL YATIRIM TUTARI 216 781.4

YILLIK NET KAR = 224 000 – 216 781.4 = 7218.557 YTL

Tablo 9.3.13. İkinci yıl yatırım giderleri, gelirler ve net kar Yatırım giderleri/yıl Gelirler/yıl

Yatırım gider çeşiti Tutar (YTL) Gelir çeşiti Tutar (YTL)

A-SABİT YATIRIMLAR

B-İŞLETME SERMAYESİ

Hayvan alımı +sigorta 138 600 Hayvan satışı 107 800

Yem giderleri 31 764.8 Devlet destekleme geliri 15 400

Aşı ve ilaç giderleri 211 TOPLAM GELİR 123 200

Kulak numaraları 55 YILLIK TOPLAM GELİR 246 400

Elektrik giderleri 55

Nakliye giderleri 1 320

Beklenmiyen giderler (%3) 4921

İŞLETME SERMAYESİ TOPLAMI 176 936.8

GENEL YATIRIM TUTARI 216 781.4

YILLIK NET KAR = 69 224.1 YTL, 6 AYLIK NET KAR = 34 612.05 YTL

Günlük kg yem olarak değeri 6kg KM x 1.1 =2.2 kg/gün

Sonuç olarak 1 hayvana günde 3 kg kuru yonca otu, 5 kg silaj ve 2.2 kg kesif yem

verilecektir.

83

9.4. ON BAŞLIK ENTANSİF SIĞIR BESİCİLİĞİ GELİR GİDER TABLOLARI

(6 AY SÜRELİ YILDA 2 DÖNEM)(Özel Şekerden)

Problem: Besi başlangıç ağırlığı 200 kg olan bir tosun 180 gün süreli entansif besiye

alınacaktır. Günde ortalama 1000 gr canlı ağırlık kazancı hedeflenmektedir. Besinin

maliyetini hesaplayınız. Kesif yem olarak sığır besi yemi, kaba yem olarak da buğday smanı

kullanılacaktır. Rasyon hazırlamakta kullanılacak olan yem madelerinin besin madde

içerikleri Tablo 9.4.1.’de verilmiştir.

Tablo 9.4.1. Yem hammaddelerinin besin maddesi içerikleri Yem çeşidi KM

(kg/gün)

ME

(M cal/gün)

HP

(gr/gün)

Ca

(Gr/gün)

P

(Gr/gün)

Buğday samanı 89 1,48 3,5 0,17 0,05

Sığır besi yemi 88,35 2,81 14,66 1,2 0,59

ÇÖZÜM AŞAMALARI;

Aşama 1) Besi başlangıcında 200 kg. olduğuna göre ve günde ort. 1000 gr canlı ağırlık

kazanacağına göre 2. dönem başında 260 lk, 3. dönem başında 320 kg , besi bitiminde ise 380

kg olması beklenir.

Besin maddesi ihtiyaçlarının hesaplanması: Hayvanın her besi dönemi için 1 günlük kaba

ve kesif yem ihtiyacını belirlemek için “Yemler ve Yemleme”konusunda sayfa 14 de verilen

3.1, 3.2, 3.3, 3.4, ve 3.5 numaralı formüller kullanılacaktır. Hesaplanan ihtiyaçlar Tablo 9.4.2

a, b ve c de yerine yazılacaktır

1. dönem

Besi başı ağ. 200 kg, günlük canlı ağırlık artışı: 1000 gr

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017x200(kg)] + [0.0007x1000(g/gün)]=4.66 kg/gün (3.1)

ME (Mcal/gün)= [0.04 x200)] + [0.0069x1000(g/gün)] – 1.63=13.6Mcal/gün (3.2)

HP (g/gün) = [0.79 CA(kg)] +[0.298 CAK(g/gün)] +224.62=680.62 g/gün(3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035 CA(kg)] +[0.02 CAK (g/gün)]+11.9= 31.2g/gün(31.2)

P (g/gün) = [0.022 CA(kg)] + [0.0066 CAK (g/gün)] +3.73=14.73 g/gün (3.5)

2. dönem

Besi başı ağ. 260 kg, günlük canlı ağırlık artışı: 1000 gr

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017x260(kg)] + [0.0007x1000(g/gün)=6.21 kg/gün (3.1)

ME (Mcal/gün)= [0.04x260(kg)] + [0.0069x1000gün)] – 1.63=15.67Mcal/gün(3.2)

HP (g/gün) = [0.79 CA(kg)] +[0.298 CAK(g/gün)] +224.62=728.02g/gün(3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035 CA(kg)] +[0.02 CAK (g/gün)]+11.9=30.99 g/gün (3.4)

P (g/gün) = [0.022 CA(kg)] + [0.0066 CAK (g/gün)] +3.73=16.05 g7gün (3.5)

3.. dönem

Besi başı ağ. 320 kg, günlük canlı ağırlık artışı: 1000 gr

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017 CA(kg)] + [0.0007 CAK (g/gün)]=7.23 kg/gün(3.1)

ME (Mcal/gün)= [0.04 CA(kg)] + [0.0069 CAK (g/gün)] – 1.63=18.07Mcal/gün(3.2)

HP (g/gün) = [0.79 CA(kg)] +[0.298 CAK(g/gün)] +224.62=775.42 g/gün (3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035 CA(kg)] +[0.02 CAK (g/gün)]+11.9=30.78 g/gün(3.4)

P (g/gün) = [0.022 CA(kg)] + [0.0066 CAK (g/gün)] +3.73=17.37 g/gün (3.5)

84

Tablo 9.4.2a. Birinci dönem için günlük besin maddesi htiyaçları Besin

maddesi

Top.

İhtiyaç

1.37 kg buğ. Samanı ile

Sağlanan

Eksik kalan 1 kg rasyondan sağlanacak

Yem değeri

Kuru madde

toplamı

(KMT)

(Kg/gün)

4.66 1.37 kg (1370 gr) x

%89=1219.3 g=1.22 kg

4.66-

1.22=3.44kg/gün

3.44 x1.1=3.78

ME

(Kcal/gün)

13600 1.37 kgx1.48= 2.02Mcal =

2020 kcal/gün

13600-

2020=11580 kcal

11580/3.78=3063.5 kcal/kg/yem

Hz. Protein

(gr/gün)

680.62 1.37kgx%3.5=47.9 gr/gün 680-

47.9=632g/gün

632/3.78=167.2g/kg/yem

Ca (gr/gün) 31.2

P (gr/gün) 14.73

Tablo 9.4.2 b. İkinci dönem için günlük besin maddesi ihtiyaçları Besin maddesi Toplam

İhtiyaç

2.5kg buğ. samanı ile

Sağlanan

Eksik kalan 1 kg rasyondan

sağlanacak

Yem değeri

Kuru madde

toplamı (KMT)

(Kg/gün)

6.21 2.5kg x%88.35=2208.5 g

=2.2 kg

6.21-2.21=4.21kg/gün 4.21x1.1=4.63

ME (Kcal/gün) 15.67 2.5kgx 1.48 =3700 kcal/gün

15670-3700=11970 kcal

11970/4.4=2720kcal/kg/y

em

Hz. Protein

(gr/gün)

728.02 2500 gr x%3.5=87.5gr/gün 728.02-87.5=640.5g/gün 640.5/44=145.5g/kg/yem

Ca (gr/gün) 30.99

P (gr/gün) 16.05

Tablo 9.4.2 c. Üçüncü dönem için günlük besin maddesi ihtiyaçları Besin maddesi Toplam

İhtiyaç

(3. dönem)

Kaba Yemle (3 kg)

Sağlanan

Eksik kalan 1kg rasyondan

sağlanacak

Yem değeri

Kuru madde

toplamı (KMT)

(Kg/gün)

7.23 3 kgx%88.35=2.65 7.23-2.65=4.58 kg/gün 4.58 x1.1=5.03

ME (Kcal/gün) 18.07 3kgx1.48=4.44Mcal=

4440 kcal/gün

18070-14910=13630

13630/5.03=

2709.7kcal/kg/yem

Hz. Protein

(gr/gün)

775.42 3 kg x %3.5=105

g/gün

775.42-105 g/gün=670.4 g/gün 670.4/5.03=

133.2 g/kg/yem

Ca (gr/gün) 30.78

P (gr/gün) 17.37

Aşama 2; 1.,2. ve 3. dönemler için toplam ihtiyaçtan kaba yemle sağlanandan arta kalan

ihtiyacı karşılamak için hazırlanan besi yemi rasyonları sırasıyla Tablo 9.4.3a, b ve c’de

verilmiştir.

85

Tablo 9.4.3a. Birinci dönem için kesif yem karması 1 günlük rasyon içeriği Besin

maddesi

Toplam

İhtiyaç

(1.dönem)

Kaba yemle Sağlanandan

Geriye kalan ihtiyaç

Besi yemi Rasyonla

Sağlanan

KM(gr/kg) 4.66 kg 4.66-1.22=3.44kg/gün 3.9kgx88.35=3445.65g=3.44g/kg 3.44g/kg

ME(kcal/g) 13600 13600-2020=11580 kcal

3.9kgx2.81=10.95Mcal=10950 kcal 10950kcal

HP (gr/kg) 680.62 680-47.9=632g/gün 3.9x14.66=571.74g/gün 571.74g/gün

Ca (g/kg/gün) 31.2

P(g/kg/gün) 14.73

Tablo 9.4.3b. İkinci dönem için besi yemi 1 günlük rasyon içeriği Besin maddesi Toplam

İhtiyaç

(2.dönem)

Kaba yemle Sağlanandan

Geriye kalan ihtiyaç

Besi yemi Rasyonla

Sağlanan

KM(gr/kg) 4.66 kg 6.21-2.21=4.21kg/gün 4.8kgx88.35=4240.8g=4.2 g/kg 4.2g/kg

ME(kcal/g) 13600 15670-3700=11970 kcal

4.8kgx2.81=13.48Mcal=13480 kcal 13 480 kcal/kg yem

HP (gr/kg) 680.62 728.02-87.5=640.5g/gün 4.8x14.66=703.68 g/gün 703.68 g/kg yem

Ca (g/kg/gün) 31.2

P(g/kg/gün) 14.73

Tablo 9.4.3c. Üçüncü dönem için besi yemi 1 günlük rasyon içeriği Besin maddesi Toplam

İhtiyaç

(3.dönem)

Kaba yemle Sağlanandan

Geriye kalan ihtiyaç

Besi yemi Rasyonla

Sağlanan

KM(gr/kg) 4.66 kg 7.23-2.65=4.58 kg/gün 5kgx88.35=4417.5g=4.4 g/kg 4.2g/kg

ME(kcal/g) 13600 18070-14910=13630

5.0kgx2.81=14.05Mcal=14050 kcal 14050kcal/kg yem

HP (gr/kg) 680.62 775.42-105 g/gün=670.4

g/gün

5 kgx14.66=733 g/gün 733 g/kg yem

Ca (g/kg/gün) 31.2

P(g/kg/gün) 14.73

Aşama 3. Yem giderlerinin hesaplanması;

Tablo 9.4.2 a, b ve c nin son sütunlarından “1 kg rasyondan sağlanacak yem değeri”KM

satırındaki değerler kullanılarak ve besi yemi için 0.65 TL, saman için 0.3 TL almak sureti ile

Tablo 9.4.4 oluşturulur.

Tablo 9.4.4. Bir hayvan için 180 günlük beside kaba ve kesif yem maliyeti Dönem Saman Besi yemi

1 günlük

(kg)

60 günlük

(kg)

Tutarı

(TL)

1 günlük

(kg)

60 günlük

(kg)

Tutarı

(TL)

1 1.37 1.37x60=82.2 82.2x0.3TL=24.66 3.78 3.78x60=226.8 226.8x0.65TL=147.42

2 2.5 2.5x60=150 150x0.3=45 4.63 4.63x60=277.8 277.8x0.65=180.57

3 3.0 3.0x60=180 180x0.3=54 5.03 5.03x60=301.8 301.8x0.65=196.17

TOPLAM 412.2 123.66 806.4 524.16

86

1. yıllık yatırım giderleri, gelirler ve net kar Tablo 9.4.5’de, 2. yıl için ise Tablo

9.4.6’da gösterilmiştir.

Tablo 9.4.5. Birinci 6 aylık gelir ve giderler

Yatırım giderleri/yıl Gelirler/yıl

Yatırım gider çeşiti Tutar (TL) Gelir çeşiti Tutar (YTL)

A-SABİT YATIRIMLAR

Barınak inşaatı 50 000 Hayvan satışı (380kg/baş)x50 19 000kgx12TL=

228 000

Kırma makinesı 22290 Gübre(50x5kgx180gün)

=4.5ton x500TL

2250

Baskül 1 500 180 günlük Toplam gelir 230 250

Kulak pensi 150

Tımar tarağı, su hortumu, el arabası, kürek v.b. 150

Beklenmiyen giderler (%3) 2221.5

SABİT YATIRIM TOPLAMI 74 050

B-İŞLETME SERMAYESİ

Hayvan alımı (2500x50) 125000

Sigorta (hayvan başına 50 TL) 2500

Ahır dezenfeksiyonu 50

Kaba ve kesif yem giderleri 123.66+524.16x50 hayvan 32 391

Aşı ve ilaç giderleri (şap aşısı, iç ve dış parazit için

ilaçlama), ademin (1 cc/baş/ay)

350

Yataklık (3kg/baş/gün) 50x3kgx180günx 0.2 TL 5400

Kulak numaraları 150

Elektrik ve su giderleri 500

Taşıma giderleri 1 200

Beklenmiyen giderler (%3) 5026.23

İŞLETME SERMAYESİ TOPLAMI 167541

TOPLAM GİDER 248 838.7

İlk 6 aylık Net Gelir = 230 000 – 248 838 = --18838YTL

Tablo 9.4.5. İkinci 6 aylık gelir ve giderler Yatırım giderleri/yıl Gelirler/yıl

Yatırım gider çeşiti Tutar (YTL) Gelir çeşiti Tutar (YTL)

A-SABİT YATIRIMLAR

Hayvan satışı (380kg/baş)x50 19 000kgx12TL=228 000 TL

Gübre(50x5kgx180 gün)=4.5ton

x500TL

2250

180 günlük Toplam gelir 230 250TL

B-İŞLETME SERMAYESİ

Hayvan alımı (2500x50) 125000

Sigorta(hayvan başına 50 TL) 2500

Ahır dezenfeksiyonu 50

Kaba ve kesif yem giderleri

23.66+524.16x50 hayvan

32 391

Aşı ve ilaç giderleri 350

Yataklık (3kg/baş/gün)

50x3kgx180günx 0.2 TL

5400

Kulak numaraları 150

Elektrik ve su giderleri 500

Taşıma giderleri 1 200

Beklenmiyen giderler (%3) 5026.23

İŞLETME SERMAYESİ

TOPLAMI

167541

TOPLAM GİDER 248 838.7

İkinci 6 aylık Net Gelir = 230 000 – 167541 = 62 459 TL

87

10. EKLER

10.1. ÖRNEK BESİ SIĞIRI RASYONLARI

Tablo.10.1.1 Örnek besi sığırı rasyonları Yem çeşiti Kg

1.rasyon 2 3 4 5 (x) 6 (x)

Arpa 300 250 550 460 70.921 567.0

Buğday 200 250 50 100

Mısır 110 80 100 120 75.0

Kepek 100 70 80 100 13.002 225.0

A.Ç.K. 85 110 160 99

P.T.K. 180 195 100

Tuz 7 8 9 10 1.050 7.5

Mermer tozu 17 16 15 10 1.182 28.5

Premix 1 1 1 1

Soy. F. küspesi 30 35 27.186

Buğday sapı/saman 70.921

Kuru yonca 64.893

Kuru melaslı pancar posası 118.203

A.T.K 14.184 96.0

Vitamin tozu 1.5

TOPLAM 1000 1000 1000 1000 1000 1000

(x) 100 baş içindir. Bu miktar sabah yemlemesi için olup, akşam da aynı miktarda yem

verilecektir. Rasyon iyice karıştırılacak ve hayvan başına canlı ağırlığa göre verilecektir;

canlı ağ; 250 kg; 6 kg rasyon

350 kg: 7.5 kg “

450 kg; 8.7 kg rasyon verilecek.

Bu rasyonlara sanayi yemi katılmayacak. Ama kaba yem, küspe, saman, kuru ot ve her

türlü silaj katılacaktır. Kaba yem hayvan başına 6-8 kg/gün verilecektir.

Rasyon 2 Yem hammaddesi Rasyondaki

oran (%)

Hz.Prot (gr) Enerji (Kcal)

Arpa 65 11 2700

Mısır 15 8 2900

PTK 19 28 2200

Premix 1 - -

Rasyon 3 Canlı ağırlık(kg) Besi yemi Saman Su

250 5 2 Serbest

300 6 2 “

350 7 2.5 “

400 8 3 “

450 9 3 “

500 10 3.5 “

550 11 3.5 “

88

Rasyon 4 Canlı ağırlık (kg) Tahıl besi

Yemi

Arpa ezmesi Saman Su

200 2.5 3 1 Serbest

250 2.5 4 1 “

300 2 5 1.5 “

350 2 6 1.5 “

400 2 7 2 “

450 2 8 2 “

500 2 9 2.5 “

Rasyon 5 ve 6

(1 00 kg yem hazırlamak için kullanılabilecek iki

ayrı rasyon örneği ) Yem maddesi çeşiti Kullanılan miktar (kg)

1. rasyon 2. rasyon

Arpa kırması 43 40

Buğday kepeği 20 25

Pamuk tohumu küspesi 15 10

Melas 20

Kemik unu 1

Kırılmış yulaf-mısır 23

Mermer tozu-vitamin 1

Tuz 1 1

TOPLAM 100 100

Rasyon 7 Ham madde Miktar (ton)

Arpa 534.88

ATK 34.06

CaCO3 9.44

Mineral+vitamin karışımı 1

Kepek 185.98

Melas 90

Mermer tozu 89.64

Mısır 50

Tuz 5

TOPLAM 1000

Rasyon 8 ( Mısır silajı (%30 KM) ve dane yem ile sığır besisinde

yemleme planı) Canlı ağırlık

(kg)

Besi

süresi

(hafta)

Canlı ağırlık

Artışı

(gr/gün)

Verilecek yem (kg/gün)

Mısır

silajı

Arpa PTK

175-250 1-10 1100 9 1.1 1.3

250-350 11-22 1150 13.5 1.2 1.3

350-450 23-33 1300 18 1.3 1.3

450-550 34-45 1200 19.5 1.6 1.1

550-600 46-55 1100 21 2.1 1.0

Toplam 55 1170 6230 560 463

89

Rasyon 9 ( Mısır silajı (%30 KM) ve besi yemi ile sığır besisinde

yemleme planı ) Canlı ağırlık

(kg)

Besi süresi

(hafta)

Canlı ağırlık

Artışı

(gr/gün)

Verilecek yem (kg/gün)

Mısır silajı Besi yemi

150-250 1-13 1100 8.5 2.3

250-350 14-25 1200 14 2.5

350-450 26-37 1150 18 2.6

450-550 38-52 1000 20 3.0

Toplam 52 1110 5505 940

Rasyon 10 (Kullanılacak yemler ve rasyondaki miktarları) . Yem çeşiti (%) HzProt. (gr) ME (Kcal)

Kesif yem

Arpa 65 11 2700

Mısır 15 8 2900

PTK 19 28 2200

Premix 1 - -

Kaba yem

Yonca kuru otu 3 kg/gün %16 2100 ME(Kcal/kg)

90

10.2. BESİ SIĞIRLARINI YEMLEMEDE VE RASYON HAZIRLAMADA YARARLI

BAZI PRATİK BİLGİLER

10.2.1. Yem Çeşitlerine, Canlı Ağırlığa ve Besi Dönemine Göre Günde verilebilecek

Yem Miktarları

Tablo 10.2.1. Haftalara göre 1-2 yaşlı sığırlar için besleme

önerileri (x) Hafta Canlı ağırlık

(kg)(*)

Kuru yem

(kg)

Kesif yem

(%)

Kaba yem

(%)

0-4 200 5.4-6.0 35 65

4-8 235 6.1-6.7 40 60

8-12 270 6.8-7.1 50 50

12-16 300 7.2-7.3 55 45

16-20 320 7.4-7.5 60 40

20-24 335 7.5-7.6 65 35

(x) Alıç, 1986

(*) Günlük ortalama canlı ağırlık arştı 1000 gr olarak alınmıştır.

Tablo 10.2.2..Muhtelif çağlarda, muhtelif yem çeşitlerinden günde verilebilecek

miktarlar Çağ Yem çeşiti Miktar (kg) Tutarı (TL)

0-2 aylık buzağı Kaba yem 0.3 0.08

Silaj - -

Kesif yem - -

Diğer 0.95 1.94

Toplam 1.25 2.03

3-6 aylık erkek buzağı Kaba yem 1.8 0.5

Silaj 2.61 0.29

Kesif yem - -

Diğer 1.3 0.66

Toplam 5.71 1.45

13-15 aylık düve Kaba yem 6.5 1.45

Silaj 17.02 2.01

Kesif yem - -

Diğer 1.24 0.71

Toplam 24.76 4.18

16-18 aylık düve Kaba yem 6.5 1.45

Silaj 17.02 2.01

Kesif yem - -

Diğer 1.24 0.71

Toplam 24.76 4.18

19-24 aylık düve Kaba yem 6.5 1.45

Silaj 17.02 2.01

Kesif yem - -

Diğer 1.24 0.71

Toplam 24.76 4.18

Not: Yem alımları kaba yem ve silajda yılda 1 defa tüm yıl tüketimini karşılayacak

şekilde yapılmıştır. Kesif yem ve diğer yemler ise, aylık alım şeklinde hesaplanmıştır.

91

10.2. 2. Besi Sığırlarının Günlük Kuru Madde Tüketim Miktarları

Tablo 11.2.3. Besi sığırlarının günlük kuru madde

tüketim miktarları (DLG, 1997a) Canlı ağırlık

(kg)

Ort. Kuru madde

Tüketimi (kg/gün)

150 3.5

200 4.7

250 5.7

300 6.6

350 7.0

400 7.6

450 8.1

500 8.6

550 9.0

600 9.4

650 9.6

Tablo 10.2.4. Her 100 kg canlı ağırlık için besinin muhtelif dönemlerinde rasyondaki

miktarı, kaba yem ve kesif yem oranları Besi dönemi KM (kg) Kaba yem oranı

(%)

Kesif yem oranı

(%)

Besi başlangıcı 2.6 65 35

Besi ortası 2.4 50 50

Besi sonuna doğru 2.2 30 70

10.2.3. Besi Sığırlarının Besin Madde İhtiyaçları

Tablo 1.2.5. Besi sığırlarında, canlı ağırlık ve günlük ortalama canlı ağırlık kazancına göre

ham protein (HP) ve metabolik enerji (ME) gereksinimleri Canlı

Ağırlık

(kg)

Günlük canlı ağırlık artışı (gr)

800 1000 1200 1400

ME

(kcal/kg)

HP

(gr/gün)

ME

(kcal/kg)

HP

(gr/gün)

ME

(kcal/kg)

HP

(gr/gün)

ME

(kcal/kg)

HP

(gr/gün)

150-200 9400 520 10 600 590 - - - -

200-250 10980 590 12200 650 13600 730 - -

250-300 12500 650 13900 720 15500 800 17300 900

300-350 14200 710 15800 790 17700 880 19800 980

350-400 15900 760 17700 850 20000 960 22600 1080

400-450 17600 810 19800 920 22500 1040 - -

450-500 19300 860 22000 980 25300 1130 - -

500-550 21200 900 24400 1040 - - - -

Tablo 10.2.6. Besi sığırlarında değişik yaş ve canlı ağırlıklar için uygun görülen protein

seviyeleri Yaş

(Ay)

Canlı ağırlık

(kg)

Rasyonda Ham protein

(g/kg/KM)

Rasyonda sindirilebilir

Ham protein (gr/kg/KM)

3-6 100-180 160 95

6-9 180-270 140 85

9-15 270-460 120 70

Tablo 10.2.7 de ve Tablo 10.2.8’de beside, muhtelif canlı ağırlıklarda verilebilecek muhtelif

yem maddeleri ve miktarları verilmiştir.

92

Tablo 10.2.7. Beside, muhtelif canlı ağırlıklarda

verilebilecek yem maddeleri ve miktarları Canlı ağırlık(kg) Besi yemi Saman Su

250 5 2 Serbest

300 6 2 “

350 7 2.5 “

400 8 3 “

450 9 3 “

500 10 3.5 “

550 11 3.5 “

Tablo 10.2.8. Beside, muhtelif canlı ağırlıklarda verilebilecek

yem maddeleri ve miktarları Canlı ağırlık

(kg)

Tahıl besi

Yemi

Arpa ezmesi Saman Su

200 2.5 3 1 Serbest

250 2.5 4 1 “

300 2 5 1.5 “

350 2 6 1.5 “

400 2 7 2 “

450 2 8 2 “

500 2 9 2.5 “

Tablo 10.2.9’da 1000 kg lık örnek bir sığır besi yemi rasyonu

verilmiştir.

Tablo. 10.2.9. Örnek bir sığır besi yemi rasyonu Ham madde Miktar (kg)

Arpa 534.88

ATK 34.06

CaCO3 9.44

Mineral+vitamin karışımı 1

Kepek 185.98

Melas 90

Mermer tozu 89.64

Mısır 50

Tuz 5

TOPLAM 1000 (kg)

10.2. 4. Beside Hayvana Verilmesi Gereken Kesif Yem Miktarı

- Mera besisinden sonra 60-90 gün süreyle her 100 kg canlı ağırlık için 1.5-2 kg dane, ya da

kesif yem verilerek hayvanların semirmeleri sağlanır.

-Besi sığırlarında rasyon kuru maddesinin %12-14’ü ham selülozdan oluşmalıdır.

-Rasyonun, kuru madde esasına göre %85 i kesif yemden oluşturulabilir.

-Besi sığırlarına canlı ağırlıklarının %2-2.5 ine kadar kesif yem verilebilir. Bunun yanı sıra;

Günlük 5-7 kg mısır silajı,

1-2 kg saman,

5-8 kg pancar posası yedirilebilir.

- Kesif yem olarak besi sığırlarına besi yemlerinin yanı sıra, özellikle besi döneminin

sonlarına doğru tahıl ve arpa kırmalarının ilave olarak verilmesi doğru bir uygulamadır.

93

10.2. 5. Rasyondaki Kesif-Kaba Yem Oranı

Besi başında; %70 kaba, %30 kesif yem, daha sonraları; %30 kaba, %70 kesif yem,

semirtme döneminde; %10-15 kaba, %85-90 kesif yem verilmesi gerekir.

-Yaş pancar posası kullanılıyorsa, canlı ağırlığın %5 ini geçmemelidir.

10.2.6. Beside Hayvana Verilmesi Gereken Kuru Madde Miktarı

- BİR HAYVANIN GÜNLÜK YEM İHTİYACI = KM kg/gün x 1.1

- Bir besi hayvanı günde canlı ağırlığının %2.5 kadar kuru madde tüketir. Yani,

200 kg ağırlığındaki hayvan, bir günde 5 kg,

500 kg ağırlığındaki “ 12.5 kg kuru madde tüketmelidir.

-Günde 2 öğün yemleme yapılıyorsa, bir günde verilecek yemin %40’ı sabah, %60’ı akşam

verilmelidir.

10.2.7. Bazı Yemlerin KM İçerikleri

Tablo 10.2.10’da bazı yemlerin kuru madde (KM) içerikleri gösterilmiştir.

Tablo. 10.2.10. Bazı Yemlerin KM İçerikleri Yem çeşiti Kuru madde

içeriği (%)

Yeşil çayır otu 20

Kuru çayır otu 87

Saman 90

Arpa 87

Kuru ot 90

Silaj yemleri 30

Yaş pancar posası 10

10.2.8. Silaj Yemlemesi İle İlgili Rasyon Hazırlamakta Yararlı Bilgiler

Mısır silajı tüketimi sığırın yaşı, kuru madde içeriği ve rasyondaki yoğun yem

düzeyine bağlı olarak her 100 kg canlı ağırlık için 1.5-2.5 kg arasında değişmektedir. Silaj

KM sinin %30 ve üzerinde olması, tüketim açısından daha iyi sonuç vermektedir. Mısır silajı

tüketiminin rasyon KM sinin %80 veya daha fazlasının silajdan kaynaklanması durumunda,

farklı canlı ağırlıklar için KM ve doğal halde tüketilen miktarları Tablo 10.2.11’de verilmiştir

(Phipps ve Wilkinson, 1985).

Tablo 10.2.11. Besi sığırlarında canlı ağırlığa göre

silaj tüketimi Canlı ağırlık

(kg)

Günlük silaj tüketimi (kg)

KM (kg) Doğal halde (%30 KM)

(kg)

100 1.5 5

200 4 13

300 6 20

400 7 23

500 8.5 28

Mısır silajı ile yapılacak yemleme planında rasyonları oluşturabilecek yemlerin KM, HP ve

ME içerikleri Tablo 10.2.12’de verilmiştir (DLG, 1997a).

94

Tablo 10.2.12. Mısır silajı ile yapılacak yemleme planında rasyonları

oluşturabilecek yemlerin KM, HP ve ME içerikleri Yemler KM (g/kg) HP (gr/kg) ME (kcal/kg)

Mısır silajı 300 25 700

Arpa 880 110 2900

Pamuk tohumu küspesi 880 320 2900

Sığır besi yemi 880 220 2600

Ülkemiz koşullarında kolay bulunan arpa pamuk tohumu küspesi (PTK) ve sığır besi

yemi ile 52-55 haftalık bir sığır besisinde yemleme planı Tablo 10.2.13 ve Tablo 10.2.14’de

toplam yem gereksinimleri ile birlikte verilmiştir (DLG, 1997b); Alçiçek ve Karaayvaz,

2003).

Tablo. 10.2.13. Mısır silajı (%30 KM) ve dane yem ile sığır besisinde yemleme planı Canlı ağırlık

(kg)

Besi süresi

(hafta)

Canlı ağırlık

Artışı

(gr/gün)

Verilecek yem (kg/gün)

Mısır silajı Arpa PTK

175-250 1-10 1100 9 1.1 1.3

250-350 11-22 1150 13.5 1.2 1.3

350-450 23-33 1300 18 1.3 1.3

450-550 34-45 1200 19.5 1.6 1.1

550-600 46-55 1100 21 2.1 1.0

Toplam 55 1170 6230 560 463

Tablo 10.2.14. Mısır silajı (%30 KM) ve besi yemi ile sığır besisinde yemleme planı Canlı ağırlık (kg) Besi süresi

(hafta)

Canlı ağırlık

Artışı

(gr/gün)

Verilecek yem (kg/gün)

Mısır silajı Besi yemi

150-250 1-13 1100 8.5 2.3

250-350 14-25 1200 14 2.5

350-450 26-37 1150 18 2.6

450-550 38-52 1000 20 3.0

Toplam 52 1110 5505 940

10.2.9. Entansif Besleme

Bu programda, yüksek oranda kesif yem verilir.

Yoğun besleme programına alınmış sığırları, 6 aylık yaştan itibaren günlük ortalama

1100-1200 gr canlı ağırlık artışı sağlayabilirler. Verilecek rasyon, istenen canlı ağırlık artış

hızına göre düzenlenmelidir. En yüksek canlı ağırlık artışı, kesif yem kullanımının en fazla

olduğu durumlarda alınır.

Buna göre rasyonda enerjice zengin, protein ve diğer besin maddelerince dengeli

olarak hazırlanmış besi yemleri kesif yem olarak tercih edilebilir. Rasyonun, kuru madde

esasına göre %85 i kesif yemden oluşturulabilir. Kaba yem olarak başta mısır silajı olmak

üzere çeşitli silajlar kullanılabilir.

Besi sığırlarına canlı ağırlıklarının %2-2.5 ine kadar kesif yem verilebilir. Bunun

yanı sıra günlük 5-7 kg mısır silajı, 1-2 kg saman, 5-8 kg pancar posası yedirilebilir. Kesif

yem olarak besi sığırlarına besi yemlerinin yanı sıra, özellikle besi döneminin sonlarına doğru

tahıl ve arpa kırmalarının ilave olarak verilmesi doğru bir uygulamadır.

95

10.3. HAZIR PROGRAM KULLANARAK RASYON HAZIRLAMAK

10.3.1. Programın Kullanımı;

Masaüstü

Rasyon progranmları

1) Besi V4 .03 Rasyon programına gir ve tıkla

2) Makroaları etkinleştir tık

3) Hyavan sil Tık

4) Yemleri sil Tık

5) Hayvan seç Tık yaz ve tamam

6)Çoklu yem seç tık

7)Yem grubu: sulu kaba yemler

Kuru kaba yemler

Enerji kaynakları

Protein kaynakları

Karma yemler

Vitamin ve mineral karmaları

Sıra ile ele al. Örneğin önce enerji kaynaklarını işaretle

8) Enerji kaynakları tık

9) çoklu yem seç tık

10. Yem içerikleri tık. Hazırlayacağın rasyonda kullanmak istediğin enerji kaynağı yemlerin

besin maddesi içerikleri ekrana gelir.

11) şimdi protein kaynakları için 4-10 arasını tekrarla

12) karma yemler için 4-10 arasını tekrarla

13) Vitamin ve mineral karmalar için 4-10 arasını tekrarla.

14) Seçtiğin yem kompozisyonlarına bakarak rasyonda kullanacağın her bir yem çeşiti için 1

kg KM bazında rasyonda kullnacağın miktarları ekrandaki miktar sütünuna teker teker gir.

Örneğin silaj için 5 yaz, yukarı çık “miktar” kısmına bas. Daha sonra aynı miktar girişlerini

kullanacağın her yem hammaddesiiçin yap. Eğer özelliklerini belirttiğin hayvanın günlük

besin madde gereksinimine uygun sonuçlar varsa ekranın üst sağ tarafında hayvanın KM,

HP, ME, Ca, P, ve Ca/P içerikleri karşına gelir. Seçtiğin yemlerle eğer bu besin maddesini

karşılamışsan “tamam”, eksikse, “eksik”, fazla ise “fazla” ibareleri çıkar. Buna göre miktarları

eksik ve fazla olana göre ufak ufak oynayarak, ta ki ihtiyaçlar tam karşılanana kadar değiştir.

15) 7. kısımda sonuç kısmı bulunmaktadır. Bu sütun bizim için en önemli sutundur. Çünkü

hazrıladığımız rasyonun yeterliliğini gösterir. Bu kısımdaki değerlerin hepsi de "tamam"

İbaresini göstermelidir. "Eksik" uyarısı, bahsedilen besin maddesinin önemli seviyede yetersiz

olduğunu gösterir. "Fazla" ibaresi ise bir önceki maddede bahsettiğim gibi hem maliyeti

yükselttiği için cebimize zararlıdır, hem, israfa yol açar, hem de rasyonun kalitesini

96

düşürdüğü için dengeli beslenmeyi engeller.

- En en önemli olan eşitlik KM yani kuru maddedir. Kuru maddenin, ihtiyaç olandan en

en fazla %10-20 fazla olmasına izin veriniz.

Ülkemide yapılan geleneksel hayvan besleme biçimlerine baktığımızda, çoğunlukla

protien ve mineral bakımından eksik yada zayıf bir yemleme yapıldığı görülür. Bunun başlıca

sebebi protein kaynaklı yem maddelerinin fiyat bakımından yüksek ve zor temin edilebiliryor

oluşudur. Bunun için özellikle protein kaynaklarını uygun fiyata temin etmemiz gerekiyor.

Oysa hemen her bölgede bulunan yağ fabrikalarından çıkan ayçiçek, kanola vb gibi yem

maddelerinin küspeleri, protein bakımından oldukça zengindir ve biraz emek harcayarak

temin edilebilir.

-Tüm değerlerin "tamam" olduğu ideal bir rasyon hazırlamak çoğu zaman imkansız gibidir.

Bu oldukça hassas miktarlar girmek, oldukçe çeşitli bir yem koleksiyonu bulundurmak ve

üzerinde uzun süren hesaplamalar yapmak gerekir. Ama biraz pratik yaptıktan sonra, hem

maliyet bakımından uygun, hem de besin değerleri ideale yakın rasyonlar hazırlayabiliriz. Bu

programın aslında ilk amacı, hayvanlarımızı beslerken hangi hataları yaptığımızı göstermek,

yemimizdeki besin maddelerinden hangilerinin eksik olduğunu görmemizi sağlamak ve

Gereken önlemleri almak için bizi uyarmaktır.

Örnek: Merada otlamayan, ahırda bakılan 300 kg ağırlığındaki 14 aylık bir danayı, 2 ay 10

gün ( aslında 67 gün) gibi kısa bir sürede 400 kg canlı ağırlığa çıkarmak mümkündür.

Rasyon dikkatli incelendiğinde, satın alınan kesif yem kullanılmadığı ve hayvan başına yem

maliyetinin 331 kuruş (3 lira 31 kuruş) olduğu görülebilir. Bu 10 hayvan için 33 lira eder ki

bugünün şartlarına 1 çuval besi yeminden daha düşük bir rakama olan bu parayla, 10 hayvanı

2 öğün beslemiş oluruz.

Yem maddelerini kendiniz ürettiğiniz taktirde, en az %40 oranında tasarruf edersiniz ki bu da

hayvan başı maliyeti 2 liranın altına düşürür. Bu da 10 hayvan için günlük 20 liradan az bir

Yem maliyeti yapar.

Önemli birkaç hatırlatma aşağıdadır;

a) Rasyonları aylık olarak hazırlayın. Çünkü hayvanların canlı ağırlıkları sürekli olaark

değiştiğinden, ihtiyaç duydukları yem miktarı ve besin maddeleri de sürekli olarak değişir.

Rasyon hazırlama işi bir süre sonra oldukça zevkli hale gelir. Bölgenize gelen yeni yemler ve

yem maddleri oldukça sürekli yeni rasyonlar keşveder ve denemek istarsiniz ama yem

değişimlerini kademeli olarak yapın. Bu rasyon iyimiş diyerek yazırladığınız rasyona

geçişniz, yemin içeriğindeki değişimin büyüklüğü kadar, 1 hafta 10 gün bazen de 1 ay kadar

uzun sürebilir. Sürmelidir de.

b) Hayvanlarınız ihtiyaçları olan kuru maddeyi, dolayısı ile yemi tüketmiyorsa, en kolay ve

ucuz bulunabilecek olan "melas"ı kullanmanızı tavsiye ederim. Şeker üretiminin yan ürünü

97

olan melası, size en yakın şeker fabrikasından, tonu 250 lira civarında temin edebilirsiniz.

Sıvı-akışkan halde bulunan, pekmez rengi ve kıvanımdaki bu ürün, içerdiği %50 şeker oranı

ile mükemmel bir enerji kaynağı ve iştah açıcıdır. İçindeki şekerin alınma maliyeti, elde

edilecek şekerin fiyatından daha pahalı olduğundan hiç uğraşılmadan bu şekilde satılır.

Hazırladığınız rasyonun üzerine az miktarda dökerek hayvanlara verebilirsiniz. Sıvı halde

olduğundan çok miktarda kullanılması, yemi yapışkan ve kötü bir hale soktuğundan az

miktarda kullanılması önerilir.

Az sayıda hayvan için bu rasyonların hazırlanması oldukça zor görünse de artık birçok

işletme tarafından kullanılan yem karma makinaları, istenilen rasyonun homojen (eşit

dağılmış, iyi

Karıştırılmış) şekilde hazırlanmasını çok kolaylaştırır. Yem karma makinası olmayan

işletmelerde ise, rasyonun yamamı tek seferde değil maddeler uygun şekilde bölünerek

verilebilir.

Örneğin; Yonca, mısır silajı, arpa, buğday, melas ve mineral karmadan oluşan bir

rasyonumuz var. Bunu hayvanlara verirken ;

Sabah: Yonca+arpa+mineral karma

Akşam: mısır silajı + buğday + melas

olarak uygun şekilde ikiye bölersek yarcayacağımız iş gücünü de düşürmüş oluruz.

Zaten hayvan sayısı büyükbaş için 50, mera destekli enstansif küçükbaş için ise 400'ü

geçtiğinde yem karma makinelarının kullanılması zorunlu olmaktadır.

c) Unutulmaması gereken en önemli nokta ise, rasyon konusunda uzmanlaşmanın pratik

yaparak iyileşeceğidir. Bu nedenle boş zamanlarınızda, rasyon programı ile, elinizde olan

yada şu an hayvanlara verdiğiniz yemler üzerinden alıştırmalar yapın. Bu hem tecrübenizi,

hem de programa olan hakimiyetinizi artırır.

d) Ayrıca rasyon değişiklikleri yaparken birden bire radikal değişimlerden kaçınınız. Her

zaman için ilk atmanız gereken adım, hayvanlarınızın şu anki beslenme alışkanlığını daha iyi

bir hale getirmek olmalı. Bunun için de birden bire yeni bir rasyon vermek yerine, bu güne

kadar kullandığınız yemlerde yavaş yavaş ve küçük miktarlı değişikler yapınız.

Hayvanlarınızdaki değişim olumlu yönde olursa, doğru yoldasınız.

e) Konu üzerine iyice uzmanlaştıktan sonra, çevrenizde bu işle uğraşanların yaptığı hataları

daha net göreceksiniz. Daha düşük maliyet ile daha sağlıklı ve güzel hayvanlara sahip

olduğunuzu gören diğer hayvan sahiplerinin, sizden bilgi ve yardım isteyemek için geleceğine

emin olun.

Programda besin maddesi ihtiyaç sonuçları şöyle çıkıyor;

Kasif yem miktarı: kg

HP, %KM

98

ME, Mcal/kgKM

Ca, %KM

P, %KM

10.3.2. Örnek Problemler:

Örnek 1) 300 kg ağırlığında 12 aylık bir tosunu besiye alıp, 2 ay 10 gün süreli bir besiye tabi

tutmak istiyoruz. Hedef besi sonunda 472.5 kg’a ulaşmasıdır. Canlı ağırlık kazancı /gün =1.15

kg. İhtiyacı olan besin maddelerini hesaplayıp, programla rasyonu oluşturun. Beside şu yem

hammaddelerini kullanın.

Arpa, ATK, Min+vit karması, kepek, melas, mısır, tuz.

Basin maddesi Bizim

hayvanın

ihtiyacı

Hazırlanan

rasyonla verilen

KM 8,4 8,3

Mprot (g/gün) 567 694

ME, Mcal/gün 17,36 20,2

Ca (g/gün) 30 60

P (g/gün) 17 48

Ca//P 1,8 1,3

Rasyon Yem hammaddesi Verilecek miktar (kg/gün)

Arpa (hafif) 2.0

ATK (%25 HP) 0,1

Yonca Kuru otu 4,4

Buğday kepeği 2,5

Melas 0,2

Tuz 0,05

Vit-Min karması 0,01

TOPLAM 9,26

Örnek 2.

Besiye başlama yaşı: 12 ay, basiye başlama canlı ağırlığı 300 kg, günlük ortalama canlı

ağırlık kazancı 1.2 kg, besi sonu ağırlığı 480 kg olan bir tosun 150 günlük besiye alınacaktır.

Besin maddesi ihtiyaçlarını hesaplayıp, ihtiyacı karşılayacak gerekli rasyonu hazırlayınız.

Basin maddesi Bizim hayvanın

ihtiyacı

Hazırlanan rasyonla

verilen

KM 8.4 8,5

Mprot (g/gün) 622 631

ME, Mcal/gün 18,69 19,4

Ca (g/gün) 34 42

P (g/gün) 18 25

Ca//P 1,8 1,6

Rasyon Yem hammaddesi Verilecek miktar (kg/gün)

Mısır silajı (%40 dane 14

Buğday samanı 2

Sığır besi yemi 2,3

Tuz 0,05

Vitamin kar. (Kavimix, 803

zengin, süt-besi

0,01

TOPLAM 18,36

99

Örnek 3:

Besiye başlama yaşı: 15 ay, besiye başlama canlı ağırlığı 400 kg, günlük ort. Canlı ağırlık

kazancı 1.15 olacak ve besi sonu canlı ağırlığı 572.5 kg olacak bir hayvan 150 günlük besiye

alınacaktır.

Besin maddesi ihtiyaçlarını hesaplayıp, ihtiyacı karşılayacak gerekli rasyonu hazırlayınız

Basin maddesi Bizim hayvanın ihtiyacı Hazırlanan rasyonla verilen

KM 10,4 10,2

Mprot (g/gün) 611 74,3

ME, Mcal/gün 22,71 22,8

Ca (g/gün) 31 47

P (g/gün) 18 29

Ca//P 1,7 1,7

Rasyon Yem hammaddesi Verilecek miktar (kg/gün)

Mısır silajı (%40 dane 16

Buğday samanı 3

Sığır besi yemi 2,5

Tuz 0,05

Vitamin kar. (Kavimix, 803 zengin, süt-besi 0,01

TOPLAM 21,56

Örnek 4:

Besiye başlama yaşı: 20 ay, besiye başlama canlı ağırlığı 500 kg, günlük ort. Canlı ağırlık

kazancı 1.2 kg olacak ve besi sonu canlı ağırlığı 680 kg olacak bir hayvan 150 günlük besiye

alınacaktır. .

Besin maddesi ihtiyaçlarını hesaplayıp, ihtiyacı karşılayacak gerekli rasyonu hazırlayınız

Basin maddesi

Bizim hayvanın ihtiyacı Hazırlanan rasyonla verilen

KM 11 10,2

Mprot (g/gün) 620 710

ME, Mcal/gün 26,31 22,6

Ca (g/gün) 31 32

P (g/gün) 19 24

Ca//P 1,6 1,3

Rasyon Yem hammaddesi Verilecek miktar (kg/gün)

Mısır silajı (%40 dane 20,5

Buğday samanı 2,7

Arpa (ağır) 0,5

Sığır besi yemi 0,6

Tuz 0,05

Vitamin kar. (Kavimix, 803 zengin, süt-besi 0,01

TOPLAM 24,36

100

Örnek 5:

Besiye başlama yaşı: 10 ay, besiye başlama canlı ağırlığı 200 kg, günlük ort. Canlı ağırlık

kazancı 1kg olacak ve besi sonu canlı ağırlığı 350 kg olacak bir hayvan 150 günlük besiye

alınacaktır.

Besin maddesi ihtiyaçlarını hesaplayıp, ihtiyacı karşılayacak gerekli rasyonu hazırlayınız

Basin maddesi Bizim hayvanın ihtiyacı Hazırlanan rasyonla verilen

KM 6,2 5,0

Mprot (g/gün) 535 429

ME, Mcal/gün 17,45 11,8

Ca (g/gün) 31 33

P (g/gün) 16 20

Ca//P 1,9 1,6

Rasyon Yem hammaddesi Verilecek miktar (kg/gün)

Buğday samanı 1,8

Arpa (hafif) 1,10

Buğday kepeği 0,20

Şeker pancarı, yaş 1

Sığır besi yemi 3,3

Kemik unu 0,01

Vitamin kar. (Kavimix, 803 zengin, süt-besi 0,01

TOPLAM 6,42

10.3.3. Besi Sığırları İçin Programda Verilen Yem Ham maddesi İçerikleri

Tablo 10.3.1. Muhtelif kuru kaba yemlere ait besin madde içerikleri Yem çeşiti KM

(kg/gün)

ME

(Mcal/gün)

HP

(gr/gün)

Ca

(Gr/gün)

P

(Gr/gün)

Mısır silajı %40 tane 33 2,39 9,2 0,31 0,27

Arpa samanı 91 1,45 4,4 0,3 0,07

Buğday samanı 89 1,48 3,5 0,17 0,05

Fiğ kuru otu 89 2,06 20,8 1,36 0,34

Mısır koçanı (öğütülmüş) 90 1,81 2,8 0,12 0,04

Mısır sapları 50 2,38 6,5 0,62 0,09

Kuru yonca otu (çiçeklenme başı) 91 2,24 19,9 1,63 0,22

Kuru yonca otu (çiçek. Ortası) 91 2,17 17 1,39 0,24

Yulaf kuru otu 91 1,92 9,5 0,32 0,25

Arpa, ağır 88 1,63 13,2 0,05 0,35

Dikalsiyum fosfat 97 3,25 0 22 19,3

Kalsiyum karbonat 100 0 0 39,39 0,04

Kemik unu 97 0 13,2 30,71 12,86

Kireç taşı 100 0 0 34 0,02

Tuz 100 0 0 0 0

Vitamin karması (Kavimix 802) 100 0 0 0 0

Vitamin karması 100 0 0 0 0

Yulaf samanı 92.2 1,63 4,4 0,23 0,06

101

Tablo 10.3.2. Muhtelif sulu kaba yemlere ait besin madde içerikleri Yem çeşiti KM

(kg/gün)

ME

(Mcal/gün)

HP

(gr/gün)

Ca

(Gr/gün)

P

(Gr/gün)

Arpa silajı 39 2,17 11,9 0,52 0,29

Buğdaygil merası 25 2,42 15 0 0

Çayır otu ilkbahar 15 1,62 20,3 0,26 0,15

Çayır silajı olgun 38,7 1,75 12,7 0,6 0,41

Karışık mera, ilkbahar, 21 2,86 26 0 0

Karışık mera, yaz 22 2,42 19,5 0 0

Mısır silajı %25 dane 29 2,46 8,3 0,31 0,27

Mısır silajı %40 dane 33 2,39 9,2 0,31 0,27

Mısır silajı %45 dane 34 2,6 8,65 0,25 0,22

Mısır silajı, koçansız 25 2,35 9 0,52 0,31

Otlak, ağustos 20 2,15 9,7 0,26 0,15

0tlak, eylül 20 2,07 6,9 0,26 0,15

Otlak , haziran 20 2,35 11 0,26 0,15

Otlak, kış 80 1,83 4,7 0,26 0,15

Otlak, temmuz 20 2,25 10,5 0,26 0,15

Sorgum silajı 30 2,17 9,39 0,49 0,22

Sorgum+sudan otu, yaş 18 2,35 16,8 0,49 0,44

Yonca silajı , çiçeklenme başı 35 2,28 19 1,32 0,31

Yonca silajı , çiçeklenme ortası 38 2,6 17 1,74 0,27

Yonca silajı , tam çiçek 40 1,99 16 1,74 0,27

Tablo 10.3.3. Muhtelif enerji kaynağı yemlere ait besin madde içerikleri Yem çeşiti KM

(kg/gün)

ME

(Mcal/gün)

HP

(gr/gün)

Ca

(Gr/gün)

P

(Gr/gün)

Arpa, ağır 88 3,04 13,2 0,05 0,35

Arpa, hafif 88 2,78 14 0,06 0,39

Buğday 89 3 18,4 0,15 1

Buğday, öğütülmüş 89 3,18 14,2 0,05 0,4

Havan panarı 11 3,12 11 0,87 0,1

Mısır 72 kg/hektolitre, öğütülmüş 88 3,18 9.8 0,03 0,31

Pamuk tohumu (bütün) 92 3,43 23 0,16 0,62

Pamuk tohumu, yüksek lintli 92 3,25 24,4 0,17 0,62

Sorgum 89 2,75 12,4 0,05 0,34

Şeker pancarı 17 2,54 8,8 0,69 0,08

Yulaf 41 kg/hektolitre 91 2,64 13,6 0,07 0,3

Yulaf, 49 kg/hektolitre 89 2,78 13,6 0,009 0,41

102

Tablo 10.3.4. Muhtelif protein kaynağı yemlere ait besin madde içerikleri Yem çeşiti KM

(kg/gün)

ME

(Mcal/gün)

HP

(gr/gün)

Ca

(Gr/gün)

P

(Gr/gün)

Ayçiçeği küspesi, %25HP 90 2,35 25,9 0,45 1,02

Ayçiçeği küspesi, %28HP 90 2,4 31 0,45 1,02

Ayçiçeği küspesi, %36HP 90 2,6 40 0,45 1,02

Kan unu 90 2,39 93,79 0,4 0,32

Keten tohumu küspesi 90 3,02 38,3 0,43 0,89

Pamuk tohumu küspesi, press 92 2,82 44 0,16 0,76

Pamuk tohumu küspesi, solvent %25 92 2,3 27,6 0,2 1,16

Pamuk tohumu küspesi, solvent %36 92 2,6 39,8 0,2 1,16

Pamuk tohumu küspesi, solvent %43 92 2,71 48,9 0,16 0,76

Soya fasulyesi 90 3,4 40,34 0,27 0,65

Soya fasulyesi, solvent %44 89 3,04 49,9 0,4 0,71

Soya fasulyesi, solvent %49 90 3,15 54 0,29 0,71

Yer fıstığı küspesi 92,4 2,78 52,9 0,32 0,66

Tablo 10.3.5. Muhtelif karma yemlere ait besin madde içerikleri Yem çeşidi KM

(kg/gün)

ME

(M cal/gün)

HP

(gr/gün)

Ca

(Gr/gün)

P

(Gr/gün)

Buzağı başlangıç yemi 87,601 3,153 20,38 1,170 0,568

Buzağı bitirme yemi 88,1475 2,926 19,19 1,239 0,634

Sığır besi yemi 88,35 2,81 14,66 1,2 0,59

Sığır süt yemi 88,35 2,76 18,78 1,34 0,62

Süt ikamesi18HP 20yağ 12,5 4,72 18 1 0,7

Süt ikamesi 20 HP 20 yağ 12,5 4,75 20 1 0,7

Süt ikamesi 22HP 10 yağ 12,5 4,29 22 1 0,7

Yağsız süt 10 4,02 35,5 1,35 1,02

Yağsız süt tozu 94 4,08 37,4 1,29 1,08

Tablo 10.3.6. Muhtelif vitamin-mineral karmalarına aitbesin madde içerikleri Yem çeşiti KM

(kg/gün)

ME

(Mcal/gün)

HP

(gr/gün)

Ca

(Gr/gün)

P

(Gr/gün)

Amonyum sülfat 100 0 134,1 0 0

Kalsiyum karbonat 100 0 0 39,39 0,04

Kemik unu 97 0 13,2 30,71 12,86

Kireç taşı 100 0 0 34 0,02

Mg karbonat 98 0 0 0,02 0

Kbikarbonat 99 0 0 0 0

Vitamin karması (Kavimix 802 ekonomik) 100 0 0 0 0

Vitamin karması (Kavimix 803 zengin, süt, besi) 100 0 0 0 0

Vitamin karması (Rovimix 302 F/30) süt, besi 100 0 0 0 0

Vit- mineral karması (Kavimix VM812 (Buzağı) 100 0 0 0 0

Vit- mineral karması (Kavimix 902-zengin, süt 100 0 0 0 0

Vit- mineral karması (Rovimix 302_FM/30) süt 100 0 0 0 0

Tablo 10.3.7. Muhtelif yan ürünlere ait besin madde içerikleri Yem çeşiti KM

(kg/gün)

ME

(Mcal/gün)

HP

(gr/gün)

Ca

(Gr/gün)

P

(Gr/gün)

Arpa malt çili 93 2,57 28,1 0,19 0,68

Buğday kepeği 89 2,7 17,1 0,13 1,38

Melas (şeker pancarı) 77,9 2,71 8,5 0,15 0,03

Şeker pancarı posası (kurutulmuş) 91 2,68 9,8 0,68 0,1

Şeker pancarı posası (yaş) 19 2,76 11,2 0,87 0,1

103

Tablo 10.3.8’de yukarıdaki tablolarda verilen yem maddeleri içinde rasyon

oluşturmakta en fazla kullandığımız yem madelerine ait besin madde içerikleri verilmiştir.

Tablo 10.3.8. En fazla kullanılan yem hammaddelerinin besin maddesi içerikleri Yem çeşiti KM

(kg/gün)

ME

(Mcal/gün)

HP

(gr/gün)

Ca

(Gr/gün)

P

(Gr/gün)

Mısır silajı %40 tane 33 2,39 9,2 0,31 0,27

Arpa samanı 91 1,45 4,4 0,3 0,07

Buğday samanı 89 1,48 3,5 0,17 0,05

Kuru yonca otu (çiçeklenme başı) 91 2,24 19,9 1,63 0,22

Kuru yonca otu (çiçek. Ortası) 91 2,17 17 1,39 0,24

Kalsiyum karbonat 100 0 0 39,39 0,04

Kemik unu 97 0 13,2 30,71 12,86

Kireç taşı 100 0 0 34 0,02

Tuz 100 0 0 0 0

Vitamin karması (Kavimix 802) 100 0 0 0 0

Vitamin karması 100 0 0 0 0

Yulaf samanı 92.2 1,63 4,4 0,23 0,06

Karışık mera, yaz 22 2,42 19,5 0 0

Mısır silajı %25 dane 29 2,46 8,3 0,31 0,27

Arpa, hafif 88 2,78 14 0,06 0,39

Buğday 89 3.0 18,4 0,15 1

Hayvan panarı 11 3,12 11 0,87 0,1

Pamuk tohumu (bütün) 92 3,43 23 0,16 0,62

Pamuk tohumu, yüksek lintli 92 3,25 24,4 0,17 0,62

Şeker pancarı 17 2,54 8,8 0,69 0,08

Ayçiçeği küspesi, %25HP 90 2,35 25,9 0,45 1,02

Pamuk tohumu küspesi, solvent %25 92 2,3 27,6 0,2 1,16

Sığır besi yemi 88,35 2,81 14,66 1,2 0,59

Sığır süt yemi 88,35 2,76 18,78 1,34 0,62

Kireç taşı 100 0 0 34 0,02

Vitamin karması (Kavimix 802

ekonomik)

100 0 0 0 0

Vitamin karması (Kavimix 803 zengin,

süt, besi)

100 0 0 0 0

Vit- mineral karması (Rovimix

302_FM/30) süt

100 0 0 0 0

Buğday kepeği 89 2,7 17,1 0,13 1,38

Melas (şeker pancarı) 77,9 2,71 8,5 0,15 0,03

Şeker pancarı posası (kurutulmuş) 91 2,68 9,8 0,68 0,1

Şeker pancarı posası (yaş) 19 2,76 11,2 0,87 0,1

Kemik unu 97 0 13,2 30,71 12,86

Kireç taşı 100 0 0 34 0,02

104

10.4. ÖRNEK YEM GEREKSİNİM VE MALİYET HESAPLARI

10.4.1. Problem 1: Günlük ortalama canlı ağırlık kazancının 1200 gr olamsı planlanan 50

başlık bir sığır besisi programındaki ortalama 400 kg ağırlığındaki hayvanların toplam (kesif

ve kaba yemden) besin maddesi ihtiyaçlarını ve maliyetini hesaplayınız.

ÇÖZÜM ;

İşlem adımları;

1. Belli formülleri kullanarak hayvanın günlük KM, ME, HP, Ca ve P ihtiyaçlarını hesapla ve

Tablo 10.4.1.1’de göster.

2. Önce bileşimi bilinen kaba yemden verilecek miktar ve bu miktarla ne kadar KM, ME, HP

gereksinimi karşılanmış onu buluruz.

3. Her besin maddesi için hayvanın belirlediğin ihtiyacından kaba yemle vereceğin besin

maddelerini çıkararak kesif yem ile her bir besin maddesinden daha ne rasyonla kadar

karşılaman gerektiğini bul

4. Bulduğun kesif yemle karşılaman KM nin günlük kg yem değerini bulabilmek için;

bulduğun bu KM değerini x 1.1 ile çarp=A.

5 . Rasyonda kesif yemle karşılaman gereken ME (enerji) değerini (Kcal/gün),A’ya böl.

6. Rasyonda kesif yemle karşılaman gereken Hz.prot değeri = kaba yemden eksik kalan

miktar’ı yine A ya böl .

Bu 6 adımda bulduğun değerleri ve hesaplayıp Tablo 10.4.1.1’de gösterdiğin bizim

hayvanın özelliğine uygun olan besin maddesi ihtiyaçlarını Tablo 10.4.1.2’deki gibi yerleştir.

ADIM 1: Aşağıdaki formüllerden yararlanarak hayvanın besin maddesi ihtiyaçları hesaplanır

ve Tablo 10.6.1.1.oluşturulur.

Tablo 13.5.1.2.şeklinde bir çizelge hazırlayıp 2. sütuna hayanın günlük besin maddesi

ihtiyaçlarını (Tablo 10.6.1.1’den) yaz.

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017 CA(kg)] + [0.0007 CAK (g/gün)]………………………(3.1)

ME (Mcal/gün)= [0.04 CA(kg)] + [0.0069 CAK (g/gün)] – 1.63……………………….(3.2)

HP (g/gün) = [0.79 CA(kg)] +[0.298 CAK(g/gün)] +224.62……………………… .(3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035 CA(kg)] +[0.02 CAK (g/gün)]+11.9………………………. (3.4)

P (g/gün) = [0.022 CA(kg)] + [0.0066 CAK (g/gün)] +3.73…………………. . . . (3.5)

KMT(kg/gün)=1.09+(0.017 x canlı ağ.) + (0.0007 x günlük can ağ art.)

=1.09+0.017x400 kg x 0.0007 x 1200 gr = 8.73 kg

1 hayvanın günlük yem ihtiyacı: 8.73 x 1.1 =9.603 kg ÖNEMLİ

50 “ =50 x 9.603 =480.15 kg

ME (Kcal/gün)= 0.04x can ağ. +0.0069xGünlük can ağ kaz. -1.63

= 0.04x400 kg +0.0069x1200 -1.63= 22.65 Mcal/gün = 22650 KCal/gün

Hz. Prot (gr/gün)= 0.79xCan ağ.+0.298x Gün.can ağ. Kaz. + 224.62

= 0.79 x 400 kg + 0.298+1200 gr +224.62 =898.22 gr/gün

Ca (gr/gün)= - 0.0035 x Can ağ.+0.02 x gün. Can a. Kaz. +11.9

105

= - 0.0035 x 400 kg+0.02x1200 gr +11.9 =34.5 gr/gün

P (gr/gün) = 0.022 x Can. Ağ. +0.0066x 1200 gr+3.73

= 0.022x400 kg +0.0066x1200 gr +3.73 = 20.45 gr/gün

Sonuç olarak rasyon, 8.73 kg/gün kuru madde, 898 gr Hz Prot ve 22650 Kcal ME

sağlanacak şekilde hazırlanacaktır.

Tablo 10.4.1.1. Günlük ortalama canlı ağırlık kazancı 1200 gr, ortalama

canlı ağırlık 400 kg olan hayvanın besin maddesi ihtiyaçları Besin maddesi Miktar

Kuru madde toplamı (KMT)(Kg/gün) 8.73

ME (Kcal/gün) 22.650

Hz. Protein (gr/gün) 898.22

Ca (gr/gün) 34.5

P (gr/gün) 20.45

ADIM 2: Kaba yem olarak ne/neler vereceksin, Bileşimi biliniyor olması gereken bu kaba

yem/yemlerden verilecek miktarları ve bu miktar/miktarlarla hayvanın KM, ME, HP

gereksinimlerinin ne kadarını karşıladığını bul ve Tablo 10.6.1.2’ye 3. sütuna yaz. Örneğin 5-

7 kg mısır silajı, 1-2 kg saman, 5-8 kg pancar posası veya yonca kuru otu.

Kaba yem olarak yonca kuru otu kullanılacaktır. (Yoncanın; Hz prot: %16, ME:2100

Kcal/kg, %88 KM)

Günde 3 kg kuru yonca verileceğine göre;

3 kg yonca ile karşılanan günlük besin maddesi ihtiyaçları;

2100 x 3 kg =6300 Kcal/gün ME,

3000 gr x%16=480 gr/gün Hz. Prot.,

3 kg (3000 gr) x %88=2.64 kg KM verilmektedir.

Hayvanın besin madde ihtiyacı ise Tablo 10.61.1’de gösterildiği gibidir.

Şimdi hayvanın ihtiyacından, kaba yem ile karşılanan kısmı çıkaralım ve kesif yem ile

karşılanması gereken kısmı bulalım;

1 hayvan için toplam günlük besin maddesi ihtiyacı =Kaba yem ile karşılanan + Kesif

yem ile karşılanan

ADIM 3; Her besin maddesi için hayvanın belirlediğin toplam ihtiyacından (Tablo 10.6.1.1)

kaba yemle vereceğin besin maddesi miktarlarını çıkararak kesif yem ile her bir besin

maddesinden daha ne rasyonla kadar karşılaman gerektiğini bul ve Tablo 10.6.1.2’nin 4.

sütununa yaz;

Şimdi Hayvanın ihtiyacından, kaba yem ile karşılanan kısmı çıkaralım ve kesif yem ile

karşılanması gereken kısmı bulalım;

1 hayvan için toplam günlük besin maddesi ihtiyacı =Kaba yem ile karşılanan + Kesif yem ile

karşılanan

KM: 8.73 kg günlük ihtiyaç – 2.64 kg yonca ile verilen =6.09 = 6 kg kesif yemle

karşılanması gereken KM

KM: günlük kg yem olarak değeri.: 6x1.1 =6.6 kg/gün

ME: 22 650 – 6300 = 16 350 Kcal/gün

Rasyondan sağlanması gereken ME: 16 350/6.6 kg = 2477 Kcal/kg yem

106

Hz. Prot.: 898.22 – 480 = 418 gr/gün

Rasyondan sağlanması gereken Hz.prot: 418/6.6kg/gün =6.3 kg

ADIM 4. Bulduğun kesif yemle karşılanan KM nin günlük kg yem değerini bulabilmek için;

bulduğun bu KM değerini x 1.1 ile çarp=A;

KM: günlük kg yem olarak değeri.: 6x1.1 =6.6 kg/gün

Rasyondan sağlanması gereken ME: 16 350/6.6 kg = 2477 Kcal/kg yem

Rasyondan sağlanması gereken Hz.prot: 418/6.6kg/gün =6.3 kg

ADIM 5. Rasyonda kesif yemle karşılaman gereken ME (enerji) değerini (Kcal/gün),A’ya

böl; ME (enerji)/A(Kcal/gün),A’ya böl,

ADIM 6: Rasyonda kesif yemle karşılaman gereken Hz.prot değeri = kaba yemden eksik

kalan miktar’ı yine A ya böl .

ADIM 7: Bu 6 adımda bulduğun değerleri ve hesaplayıp Tablo 10.6.1.1.’de gösterdiğin bizim

hayvanın özelliğine uygun olan besin maddesi ihtiyaçlarını Tablo 10.6.1.2’ye yerleştir.

Tablo 10.4.1.2. Hayvanın besin madde ihtiyacı Besin maddesi Toplam

İhtiyaç

3 kg kuru yonca

ile sağlanan

Eksik kalan

Miktar

Kesif yem ile

tamamlanacak

miktar

1 kg rasyondan

Sağlanacak Yem değeri

Kuru madde toplamı

(KMT) (Kg/gün)

8.73 %88 x 3kg=2.64 8.73-2.64=6 6.09=6 kg 6x 1. 1 =6.6 kg/gün

ME (Kcal/gün) 22.650 2100 x3kg=6300 22650-6300=16350 16 350 16350/6.6=2477Kcal/kg

Yem

Hz. Protein (gr/gün) 898.22 %16x3000gr=480 898 -480=418 418 gr 418/6.6=6.3 gr/kg

Ca (gr/gün) 34.5

P (gr/gün) 20.45

Günlük kg yem olarak değeri 6kg KM x 1.1 =6.6 kg/gün

Sonuçta rasyondan sağlanan Hz.prot ve ME: 2608 KcalME ve 13.67 Hz. Prot.

Sonuç olarak 1 hayvana günde 3 kg kuru yonca otu ve 6.6 kg kesif yem verilecektir.

Kesif yem olarak Tablo 10.4.1.3’de gösterilen yem hammaddeleri rasyon hazırlamada

kullanılmıştır.

Arpa ve mısır bileşimi;

Tablo 10.4.1.3. Kesif yem rasyon hazırlamada kullanılan yem hammaddeleri Yem hammaddesi Oran (%) Hz.Prot (gr) Enerji (Kcal)

Arpa 65 11 2700

Mısır 15 8 2900

PTK 19 28 2200

Premix 1 - -

ADIM 8. Sürünün yem ihtiyaç ve giderlerinin hesaplanması;

Tablo 10.4.1.3’deki rasyonu oluşturacak olan hammadde oranlarından yararlanarak

her bir hammadde için günlük ve 6 aylık ihtiyaç (50 baş hayvan için) aşağıdaki şekilde

hesaplanmış ve sonuçlar Tablo 10.6.1.4’de özetlenmiştir.

Arpa ihtiyacı:

1 hayvan için günlük :6.6 x %65 =4.29 kg/gün

50 “ : 50 x 4.29 = 214.5 kg /gün

107

50 hayvan için 6 aylık (180 gün) ihtiyaç: 214.5 x 180 gün =38 610 kg

Not: Rasyonda kullanılacak oranlar her madde için Tablo 10.4.1.3’ de verilmiştir.

Dane mısır ihtiyacı

1 hayvan için günlük :6.6 x %15 =0.99 kg/gün

50 “ : 50 x 0.99 = 49.5 kg /gün

50 hayvan için 6 aylık a8180 gün) ihtiyaç: 49.5 x 180 gün = 8 910 kg

PTK ihtiyacı:

1 hayvan için günlük :6.6 x %19 =1.254 kg/gün

50 “ : 50 x 1.254 = 62.5 kg /gün

50 hayvan için 6 aylık a8180 gün) ihtiyaç: 62.5 x 180 gün =11 286 kg

Yonca kuru otu (YKO) ihtiyacı:

1 hayvan için günlük : 3 kg/gün

50 “ : 50 x 3 = 150 kg /gün

50 hayvan için 6 aylık (180 gün) ihtiyaç: 150 x 180 gün =27 000 kg

Not: Fabrika yemi kullanılırsa;

Günlük işletme ihtiyacı: 50 x 6.6 =330 kg/gün

6 aylık işletme kesif yem ihtiyacı: 180 x 330 kg = 59 400 kg

1 hayvan için masraf: 59 400/50 baş x 17 YTL = 20 196 YTL

50 “ : 20 196 x 50= 1 009 800 YTL

Kesif yem rasyonunu oluşturacak ham maddelerden yukarda hesaplanan ihtiyaç olan

miktarları Tablo 10.4.1.4’de gösterilmiştir.

Tablo 10.4.1.4. 50 baş için yem hammaddeleri ve katkı maddelerinden günlük ve 6 aylık

ihtiyaç Günlük ihtiyaç (kg/gün) 6 aylık ihtiyaç (kg/6 ay)

İşletmede hazırlanırsa

Hammadde

Arpa ezmesi (kg) 214.5 38 610

Dane mısır (kg) 49.5 8910

PTK (kg) 62.7 11 286

YKO (kg) 150 27 000

Premix (kg) 3.3 594

Fabrika yemi kullanılırsa

330 59 400

Sonuç olarak 1 hayvana günde 3 kg kuru yonca otu ve 6.6 kg kesif yem verilecektir.

Kesif yem olarak Tablo 10.4.1.3’de gösterilen yem hammaddeleri rasyon hazırlamada

kullanılmıştır.

ADIM 9: Yem üretimi için yapılacak masraf:

Yem üretimi ve temini için yapılacak masraf aşağıdaki gibi hesaplanmış ve toplam

yem masrafı ile sağlanacak devlet destekleri Tablo 10.6.1.5’de özetlenmiştir.

Yonca:

6 aylık dönemde 27 000 kg yoncaya ihtiyaç vardır (50 x 3 kg x180 gün) Yonca kuru

otu ihtiyacını karşılamak için 26 da alan ekilecektir. Her biçimde yaklaşık 2000kg yeşil (500

kg kuru) yonca alınacağı ve yılda 4 biçim yapılacağı varsayılmıştır. Böylece yılda 4 biçim

yapılarak dekardan yaklaşık 206 000 kg yeşil (54 000 kg kuru) yonca otu elde edilecektir.

Ekimden hasada kadar olan maliyet/yıl= 3120 YTL

Alınacak destek : 48 YTL/dd x 26 da = 1248 YTL

108

Net yonca gideri/yıl = 3120-1248 = 1872 YTL/yıl

“ 6 ay = 1872/2 = 936 YTL /6 ay

Dane mısır ihtiyacı

İhtiyaç 1000kg dane mısırdır. İşletme mısır ihtiyacını karşılamak ve arpa alımı için gerekli

geliri sağlamak için 18 ton mısır elde etmek için 35 da mısır ekilecektir.

varsayılarak 18 ton/yıl

Ekimden hasada kadar olan maliyet/yıl= 3535 YTL

Alınacak destek : 707 YTL//yıl

Net yonca gideri/yıl = 3535-707 = 2828 YTL

“ 6 ay = 2828/2 = 1414 YTL

Mısır satışından sağlanan gelir: 17 000 x 0.4 YTL= 6800 YTL. Bu gelir arpa alımında

kullanılacaktır.

Arpa ihtiyacı:

6 aylık arpa ihtiyacı (Tablo 11’den) 38 610 kg olup

Maliyeti: 38 610 x 0.275 = 10 617.75 YTL/6 ay

Yıllık arpa masrafı: 10 617.75 x 2 = 21 235.5 YTL/yıl

Not: Mısır satışından gelen katkı ile arpa maliyeti azalmaktadır ;

21 235.5 -6 800=144 435.5 YTL/yıl

14 435.5/2=7217.75 YTL/6 ay

PTK ihtiyacını karşılamak için gerekli masraf

Tablo 10’dan PTK ihtiyacı 11 286 x 0.3 YTL = 3385.8 YTL/6 ay

Yıllık maliyet: 3385.8 x 2 =6771.6 YTL/yıl

Premix ihtiyacını karşılamak için gerekli masraf:

Tablo 11’den premix ihtiyacı 594 kg x 2.5 YTL =1485 YTL/6 ay

Yıllık maliyet= 2970 YTL/yıl

Hayvan başına günde 50 litre su tüketileceği varsayılmıştır.

Tablo 10.4.1.5’de .yem hammaddeleri, desteklemeler, yem gideri ve net gider

verilmiştir.

Tablo 10.4.1.5. Yem hammaddeleri, desteklemeler, yem gideri ve net gider Yem hammaddesi Desteklemeler

(YTL)

Toplam tutar (YTL) Net tutar

(gider– destek)(YTL)

Yonca kuru otu 1248 3120 1872

Mısır 707 3535 2828

Arpa - - 14 435.5

PTK - - 6771.6

Premix - - 2970

Toplam - - 28 877.1

Besi başı ve besi sonu canlı ağırlık hedefleri aşağıdaki gibidir;

Günlük canlı ağırlık kazancı= Besi sonu canlı ağ – Besi başı can ağ/ Besi süresi =

500 – 300 /180 gün =1.11 (yaklaşık 1.2 kg alındı)

Canlı ağırlık = Besi başı can. Ağ +Basi sonu can. Ağ./2 = 300 + 500 / 2 = 400 kg

Hedeflenen besi başı can. Ağ.: 300 kg.

Hedeflenen besi sonu can. Ağ.: 500 kg

Besi çıkış ağırlığı: 500 kg

Tahmin edilen besi randımanı: %56

Tahmin edilen karkas ağırlığı: 500 x 0.56 =280 kg

Hayvanlar karkas ağırlığı üzerinden satılacaklardır. Karkas satışı 7 YTL üzerinden

kesim yerinde gerçekleştirilecektir. Satıştan sağlanan gelir = 280 x 7 =1960 YTL

Toplam satış geliri: 1960 x 50 = 97 500 YTL

109

10.4.2. Problem 2

Problem: Besi başlangıcında 150 kg ağırlıktaki bir tosuna 6 aylık bir besi süresinde günde

ortalam 1.2 kg canlı ağırlık kazandıracak rasyon hazırlayın ve maliyetini hesaplayın. Kaba

yem olarak kuru yonca otu ve mısır silajı, kesif yem olarak da besi yemi verilecektir.

Çözüm: Günde 1200 gr artacağına göre besi sonu ağırlığının 366 kg olması beklenir. Besiyi 2

şer aylık 3 dönem halinde besin maddesi ihtiyaçlarını hesaplıyalım;

1. dönem başı: canlı ağırlık 150 kg,

2. dönem başı :222. kg

3. dönem başı: 222 +72=294kg

1. dönem için ihtiyaçlar;

KMT(kg/gün)=1.09+[0.017 x 150]+[0.0007 x1200g/n)=4.48 kg/gün (3.1)

ME(Mcal/gün)=[0.04 x150] + [0.0069 x1200] -1.63= 12.65 Mcal/gün=12650 Kcal/gün

(3.2)

HP(g/gün)=[0.79 x150]+[0.298 x1200] +224.62=700.72 g/gün (3.3)

Ca (g/gün)=[-0.0035 x150]+[0.02 x1200]+11.9=35.37g/gün (3.4)

P (g/gün)=[0.022 x150]+[0.0066 x1200] +3.73= 14.95 g/gün (.5)

2. dönem için ihtiyaçlar

KMT(kg/gün)=1.09+[0.017 x 222]+[0.0007 x1200g/n)=5.704 kg/gün (3.1)

ME(Mcal/gün)=[0.04 x222] + [0.0069 x1200] -1.63= 15.53 Mcal/gün (3.2)

HP(g/gün)=[0.79 x222]+[0.298 x1200] +224.62=757.6 g/gün (3.3)

Ca (g/gün)=[-0.0035 x222]+[0.02 x1200]+11.9=35.12g/gün (3.4)

P (g/gün)=[0.022 x222]+[0.0066 x1200] +3.73= 16.53 g/gün (.5)

3. dönem için ihtiyaçlar

KMT(kg/gün)=1.09+[0.017 x 294]+[0.0007 x1200g/n)=6.92 kg/gün (3.1)

ME(Mcal/gün)=[0.04 x294] + [0.0069 x1200] -1.63= 18.41 Mcal/gün (3.2)

HP(g/gün)=[0.79 x294]+[0.298 x1200] +224.62=814.48 g/gün (3.3)

Ca (g/gün)=[-0.0035 x294]+[0.02 x1200]+11.9=34.87g/gün (3.4)

P (g/gün)=[0.022 x294]+[0.0066 x1200] +3.73= 18.11 g/gün (.5)

1 hayvanın günlük yem ihtiyacı:

İlk 2 ayda: 4.48 x 1.1= 4.92 kg,

İkinci 2 ayda: 5.704 x1.1=6.27 kg

Son iki ayda: 6.92 x1.1= 7.61 kg. Sonuç olarak rasyon;

1. dönemde 4.48 kg/gün kuru madde, 700.72 gr Hz Prot ve 12650 Kcal ME,

2. dönemde: 5.704 kg/gün KM, 757.6 g/gün Hz. Prot ve 15530 Kcal/gün ME,

3. dönemde: . 6.92 kg/gün KM, 814.48 g/gün Hz. Prot. Ve 18410 Kcal/gün ME

sağlanacak şekilde hazırlanacaktır (Tablo 10.4.2.1).

110

Tablo 10.4.2.1. Problemdeki hayvanın besin maddesi ihtiyacı Besin maddesi Miktar

1. dönem 2. dönem 3. dönem

Kuru madde toplamı

(KMT)(Kg/gün)

4.48 5.704 6.92

ME (Kcal/gün) 12650 15 530 18 410

Hz. Protein (gr/gün) 700.72 757.6 814.48

Ca (gr/gün) 35.37 35.12 34.87

P (gr/gün) 14.95 16.53 18.11

ADIM 2: Kaba yem olarak kuru yonca otu ve mısır silajı kullanılacaktır. Bu kaba

yemden verilecek miktarı ve bu miktar/miktarlarla hayvanın KM, ME, HP

gereksinimlerinin ne kadarını karşıladığını her 3 dönem için ayrı ayrı bul ve Tablo 10.4.2.2a,

b ve c’nin 3. sütunlarına yaz.

Hayvanın besin madde ihtiyacı ise Tablo 10.4.2.1’de gösterildiği gibidir.

Şimdi hayvanın ihtiyacından, kaba yem ile karşılanan kısmı çıkaralım ve kesif yem ile

karşılanması gereken kısmı bulup Tablo 10.4.2.2a, b, ve c’ye yerleştirelim.

1 hayvan için toplam günlük besin maddesi ihtiyacı =Kaba yem ile karşılanan + Kesif

yem ile karşılanan

Yem çeşidi KM

(kg/gün)

ME

(M cal/gün)

HP

(gr/gün)

Ca

(Gr/gün)

P

(Gr/gün)

Arpa, hafif 88 2,78 14 0,06 0,39

Buğday 89 3 18,4 0,15 1

Sığır besi yemi 88,35 2,81 14,66 1,2 0,59

Mısır silajı %40 tane 33 2,39 9,2 0,31 0,27

Arpa samanı 91 1,45 4,4 0,3 0,07

Buğday samanı 89 1,48 3,5 0,17 0,05

Kuru yonca otu (çiçek. Ortası) 91 2,17 17 1,39 0,24

Mısır 72 kg/hektolitre, öğütülmüş 88 3,18 9.8 0,03 0,31

Pamuk tohumu (bütün) 92 3,43 23 0,16 0,62

Buğday kepeği 89 2,7 17,1 0,13 1,38

Havan panarı 11 3,12 11 0,87 0,1

Şeker pancarı 17 2,54 8,8 0,69 0,08

Çayır otu ilkbahar 15 1,62 20,3 0,26 0,15

Tuz 100 0 0 0 0

Vitamin karması (Kavimix 802) 100 0 0 0 0

Vitamin karması 100 0 0 0 0

Ayçiçeği küspesi, %25HP 90 2,35 25,9 0,45 1,02

Rasyon Yem hammaddesi Verilecek miktar (kg/gün)

Arpa (hafif) 2.0

ATK (%25 HP) 0,1

Yonca Kuru otu 4,4

Buğday kepeği 2,5

Melas 0,2

Tuz 0,05

Vit-Min karması 0,01

TOPLAM 9,26

Bunlarla hazırlamayı dene

111

Buğday samanı 89 1,48 3,5 0,17 0,05

Çayır otu ilkbahar 15 1,62 20,3 0,26 0,15

Arpa, hafif 88 2,78 14 0,06 0,39

Ayçiçeği küspesi, %25HP 90 2,35 25,9 0,45 1,02

Pamuk tohumu küspesi, press 92 2,82 44 0,16 0,76

Tuz 100 0 0 0 0

Vitamin karması (Kavimix 802) 100 0 0 0 0

Vitamin karması 100 0 0 0 0

Tablo 10.4.2.2a. Hayvanın 1. dönem besin madde ihtiyacı Besin

maddesi

Toplam

İhtiyaç

(1. dönem)

3 kg mısır silajı Eksik kalan

Miktar

1 kg rasyondan

sağlanacak yem

değeri

Kuru madde

toplamı

(Kg/gün)

4.48 3kgx 330=

990g/gün=

0.99kg/gün

4.48-0.99=3.49 3.49x1.1 =3.8

Kg/gün

ME

(Kcal/gün)

12650 3kgx7.17=

7.2Mcal=

7170kcal

12650-7170=5480 5480/3.8 kcal =

1442Kcal/kg Yem

Hz. Protein

(gr/gün)

700.72 3kg x%9.2

=276

700.72-276=424.72 424.7/3.8=

111.7g/gün/1 kg rasyon

ile

Ca (gr/gün) 35.37 3.kg=3000g x

x0.31=9.3g

35.37-9.3=2607=2.6 2.6/3.8=0.680

P (gr/gün) 14.95 3000x0.27=2100g

=2.1 g

14.95 – 2.1=12.85 12.85/3.8=3.38

Tablo 10.4.3.a. Birinci dönem için kesif yem karması 1 günlük rasyon içeriği Besin

maddesi

Toplam

İhtiyaç

(1.dönem)

Eksik kalan Arpa ATK Rasyonla

Sağlanan

KM(gr/kg) 4.48 4.48-.99=3.49 2.0kgx880=1760g=

1.76kg

1.6x880=1408g=1.4kg 3.16/kg

ME(kcal/g) 12650 12650-7170

=5480

2.0kgx2.78=5.56Mcal=

5560 kcal

1.6x2.35=3.76Mcal=

3760kcal

9320kcal

HP (gr/kg) 700.72 700.72-

276=424.72

2.0kgx14=280g 1.6x25.9=414g 694g/gün

Ca

(g/kg/gün)

35.37 35.37-

9.3=2607=2.6

2.0 x %0.6=0.01g=10

g

0.45

P(g/kg/gün) 14.95 14.95 –

2.1=12.85

0.39 1.02

Arpa, hafif 88 2,78 14 0,06 0,39

Ayçiçeği küspesi, %25HP 90 2,35 25,9 0,45 1,02

Pamuk tohumu küspesi, press 92 2,82 44 0,16 0,76

112

2. dönem

Tablo 10.4.2.2a. Hayvanın 2. dönem besin madde ihtiyacı Besin

maddesi

Toplam

İhtiyaç

(1. dönem)

3 kg mısır silajı Eksik kalan

Miktar

1 kg rasyondan

sağlanacak yem

değeri

Kuru madde

toplamı

(Kg/gün)

4.48 3kgx 330=

990g/gün=

0.99kg/gün

4.48-0.99=3.49 3.49x1.1 =3.8

kg/gün

ME

(Kcal/gün)

12650 3kgx7.17=

7.2Mcal=

7170kcal

12650-7170=5480 5480/3.8 kcal =

1442Kcal/kg Yem

Hz. Protein

(gr/gün)

700.72 3kg x%9.2

=276

700.72-276=424.72 424.7/3.8=

111.7g/gün/1 kg rasyon

ile

Ca (gr/gün) 35.37

P (gr/gün) 14.95

Tablo 10.4.3.a. Birinci dönem için kesif yem karması 1 günlük rasyon içeriği Besin

maddesi

Toplam

İhtiyaç

(1.dönem)

Eksik kalan Tuz Arpa ATK Rasyonla

Sağlanan

KM(gr/kg) 4.48 4.48-

.99=3.49

1.2 kgx1200

=1.2 kg

1.1kgx968g

=0.968 kg

1.3kgx880=

1144g=1.14kg

3.3g/kg

ME(kcal/g) 12650 12650-7170

=5480

0 1.1kgx2.78=

3.05Mcal=

3050 kcal

1.3x2.35=3.05Mcal=

3050 kcal

6100 kcal

HP (gr/kg) 700.72 700.72-

276=424.72

0 1.1kgx14=

154g

1.3x25.9=336.7g 490.7g/gün

Ca

(g/kg/gün)

35.37

P(g/kg/gün) 14.95

3. dönem

Tablo 10.4.2.2a. Hayvanın 3. dönem besin madde ihtiyacı Besin

maddesi

Toplam

İhtiyaç

(1. dönem)

3 kg mısır silajı Eksik kalan

Miktar

1 kg rasyondan

sağlanacak yem

değeri

Kuru madde

toplamı

(Kg/gün)

4.48 3kgx 330=

990g/gün=

0.99kg/gün

4.48-0.99=3.49 3.49x1.1 =3.8

kg/gün

ME

(Kcal/gün)

12650 3kgx7.17=

7.2Mcal=

7170kcal

12650-7170=5480 5480/3.8 kcal =

1442Kcal/kg Yem

Hz. Protein

(gr/gün)

700.72 3kg x%9.2

=276

700.72-276=424.72 424.7/3.8=

111.7g/gün/1 kg rasyon

ile

Ca (gr/gün) 35.37

P (gr/gün) 14.95

113

Tablo 10.4.3.a. Üçüncü dönem için kesif yem karması 1 günlük rasyon içeriği Besin

maddesi

Toplam

İhtiyaç

(1.dönem)

Eksik kalan Arpa ATK Rasyonla

Sağlanan

KM(gr/kg) 4.48 4.48-.99=3.49 2.0kgx880=1760g=

1.76kg

1.6x880=1408g=1.4kg 3.16/kg

ME(kcal/g) 12650 12650-7170

=5480

2.0kgx2.78=5.56Mcal=

5560 kcal

1.6x2.35=3.76Mcal=

3760kcal

9320kcal

HP (gr/kg) 700.72 700.72-

276=424.72

2.0kgx14=280g 1.6x25.9=414g 694g/gün

Ca

(g/kg/gün)

35.37

P(g/kg/gün) 14.95

114

10.4.3. Problem 3

Günlük ortalama canlı ağırlık kazancı 1000 gr, ortalama canlı ağırlık 500 kg olan hayvanın

besin maddesi ihtiyacını hesaplayınız.

Çözüm:

Mısır silajı tüketimi sığırın yaşı, kuru madde içeriği ve rasyondaki yoğun yem

düzeyine bağlı olarak her 100 kg canlı ağırlık için 1.5-2.5 kg arasında değişmektedir. Silaj

KM sinin %30 ve üzerinde olması, tüketim açısından daha iyi sonuç vermektedir. Mısır silajı

tüketiminin rasyon KM sinin %80 veya daha fazlasının silajdan kaynaklanması durumunda,

farklı canlı ağırlıklar için KM ve doğal halde tüketilen miktarları Çizelge 10.4.3.1’ de

verilmiştir (Phipps ve Wilkinson, 1985).

Çizelge 10.4.3.1. Besi sığırlarında canlı ağırlığa göre

silaj tüketimi Canlı ağırlık

(kg)

Günlük silaj tüketimi (kg)

KM (kg) Doğal halde (%30 KM)

(kg)

100 1.5 5

200 4 13

300 6 20

400 7 23

500 8.5 28

Hayvanın ihtiyacı:

KM tüketimi: 8.5 kg/gün (Tablo 3.3’den)

Enerji ihtiyacı/gün: 22 000 MEkcal/kg (Tablo 3.4’den)

HP ihtiyacı: 980 gr/gün (Tablo 3.4 ’den)

Tablo 10.4.3..2’de mısır silajı, arpa ve pamuk tohumu küspesi ve besi yeminin KM,

ME ve HP içeriklerinden yararlanarak hayvanın besin maddesi ihtiyaçları hesaplanmış ve

mısır silajı, arpa ve PTK ile yapılacak besi için ihtiyaçlar Tablo 10.5.3’de, mısır silajı ve besi

yemi ile yapılacak besi için ihtiyaçlar Tablo 5.5. ‘de gösterilmiştir.

Tablo 10.4.3..2. Mısır silajı ile yapılacak yemleme planında rasyonları

oluşturabilecek yemlerin KM, HP ve ME içerikleri Yemler KM (g/kg) HP (gr/kg) ME (kcal/kg)

Mısır silajı 300 25 700

Arpa 880 110 2900

Pamuk tohumu küspesi 880 320 2900

Sığır besi yemi 880 220 2600

Tablo 10.4.3.1’de ise KM ihtiyacına ve canlı ağırlığına göre, gereksindiği silaj miktarı 18

kg/gün olarak düşünülmüştür.

115

Tablo 10.4.3.3. Hayvanın mısır silajı, arpa ve PTK ile yapılan rasyon içeriği Mısır siajı Arpa Pamuk toh küs Bizim

hayvanın

ihtiyacı/gün)

KM (gr/kg) 300

18kgx300=5400 880

2 kg x880=1760 880

1.2 kg x 880=1058 8.5kg=8500 gr

Enerji

(MEkcal/kg)

700 18x700=12 600 2900 1.8x2900=5220 2900 1.2 x 2900=4512 22 000

MEkcal/kg

HP (gr/gün) 25 18x25=450 110 1.8x110=198 320 1.2 x 320=384 980 gr/gün

O halde 18 kg silaj, 2 kg arpa, 1.2 kg pamuk toh küspesinden oluşan bir rasyon vereceğiz.

Mısır silajı (%30 KM) ve besi yemi ile yapılacak sığır besisinde yemleme planı Tablo

10.4.3.4’de gösterilmiştir. Tablo 10.4.3.4’den de yararlanarak besi yemi ile yapılacak beside

günlük silaj tüketimi 20 kg, besi yemi tüketimi 3 kg olarak hayvanımızın ihtiyacına göre

Tablo 10.4.3.5’deki gibi belirlenmiştir.

Tablo 10.4.3.4. Mısır silajı (%30 KM) ve besi yemi ile sığır besisinde

yemleme planı Canlı ağırlık

(kg)

Besi

süresi

(hafta)

Canlı ağırlık

Artışı

(gr/gün)

Verilecek yem (kg/gün)

Mısır silajı Besi yemi

150-250 1-13 1100 8.5 2.3

250-350 14-25 1200 14 2.5

350-450 26-37 1150 18 2.6

450-550 38-52 1000 20 3.0

Toplam 52 1110 5505 940

Tablo 10.4.3.5. Besi yemi ve mısır silajı le yapılacak besi için hayvanın günlük ihtiyaçları Besin

maddesi

Mısır silajı Besi yemi Hayvanın ihtiyacı

(gün)

KM (gr/kg) 300

20 kgx300=6000 880 3.0 kg x 880

=2640 gr/kg)

8.5 kg= 8500 gr

Enerji

(MEkcal/kg)

700 20 x700=14 000 2600 3.0 kg x 2600

=7 800

22 000 MEkcal/kg

HP (gr/gün) 25 20 x25=500 220 3.0 kg x 220

= 660

980 gr/gün

O halde, besi yemi +mısır silajı kullanırsak, 20 kg mısır silajı ve 3.0 kg/gün besi yemi

verilecektir.

116

10.4.4. Problem 4

Örnek problemler: (Bunlar paket programla yapıldı. Biz manuel olarak ihtiyaçları

hesaplayacağız, kontrol amaçlı)

1) 300 kg ağırlığında 12 aylık bir tosunu besiye alıp, 2 ay 10 gün (70 gün) süreli bir besiye

tabi tutmak istiyoruz. Hedef besi sonunda 472.5 kg’a ulaşmasıdır. Canlı ağırlık kazancı /gün

=1.15 kg. İhtiyacı olan besin maddelerini hesaplayıp, programla rasyonu oluşturun. Beside şu

yem hammaddelerini kullanın.

Arpa, ATK, Min+vit karması, kepek, melas, mısır, tuz.

Kaba yem: Yonca kuru otu

Hayvanın 1 günlük besin maddesi ihtiyaçları aşağıdaki şekilde hesaplanır.

KMT (kg/gün) =1.09 +[0.017 x 300 kg)] + [0.0007 x 1150 g/gün]= 6.99 kg/gün (3.1)

ME (Mcal/gün)= [0.04 x300(kg)] + [0.0069x 1150(g/gün)] – 1.63=18.30 Mcal/gün=18300

kcal/gün (3.2)

HP (g/gün) = [0.79x300(kg)] +[0.298 x 1150( g/gün)] +224.62= 804.32 g/gün (3.3)

Ca (g/gün)= [-0.0035 x 300(kg)] +[0.02 x 1150 (g/gün)]+11.9 = 33.85 g/gün (3.4)

P (g/gün) = [0.022 x 300 (kg)] + [0.0066 x 1150 (g/gün)] +3.73 = 17.92 g/gün (3.5)

Hayvanın ihtiyacını Tablo 10.4.4.1 de gösterelim

Şimdi hayvanın ihtiyacından, kaba yem ile karşılanan kısmı çıkaralım ve kesif yem ile

karşılanması gereken kısmı bulalım;

1 hayvan için toplam günlük besin maddesi ihtiyacı =Kaba yem ile karşılanan + Kesif

yem ile karşılanan

Tablo 10.4.4.1. Hayvanın 1 günlük besin madde ihtiyacı Besin maddesi Toplam

İhtiyaç

3 kg kuru yonca

ile sağlanan

Eksik kalan

Miktar

Kesif yem ile

tamamlanacak

miktar

1 kg rasyondan

sağlanacak yem değeri

Kuru madde toplamı

(KMT) (Kg/gün)

6.99 3kg x %91=2.73 6.99 -2.73=4.2.6 4.26 kg 4.26 x1.1 =4.68 kg yem

/gün

ME (Kcal/gün) 18 300 3.kgx2170=6510 18 300-6510=11790 11 790 11 790/4.68 kg = 2519.23

Kcal/kg Yem

Hz. Protein (gr/gün) 804.32 3kg x %17=510 804.32-510=294.32 294.32 294.32/4.68=62.88 g/gün

=

Ca (gr/gün) 33.85

P (gr/gün) 17.92

Kesif yem rasyonu hazırlarken kullanılacak yemlere ait besin maddesi içerikleri hazır rasyon

programı için verilen tablolardan alınarak Tablo 10.4.4.2’de verilmiştir.

117

Tablo 10.4.4.2. Yem hammaddelerinin bileşmi (x) Yem çeşiti KM

(kg/gün)

ME

(Mcal/gün)

HP

(gr/kg//gün)

Ca

(g/gün)

P

(Gr/gün)

Kuru yonca otu (çiçek. Ortası) 91 2,17 17 1,39 0,24

Arpa, ağır 88 1,63 13,2 0,05 0,35

Arpa, hafif 88 2,78 14 0,06 0,39

Ayçiçeği küspesi, %36HP 90 2,6 40 0,45 1,02

Tuz 100 0 0 0 0

Vit- mineral karması (Kavimix VM812

(Buzağı)

100 0 0 0 0

Buğday kepeği 89 2,7 17,1 0,13 1,38

Melas (şeker pancarı) 77,9 2,71 8,5 0,15 0,03

(x) KM 88 demek, 880 g/kg, ME2.78 Mcal/gün= 2780kcal/kg/gün), HP 14=140 g/kg

Günde 3 kg kuru yonca verilmesi öngörülmüştür.

3 kg yonca ile karşılanan günlük besin maddesi ihtiyaçları;

2.17Mcal/gün) x 3 kg =6510 Kcal/gün ME,

3000 gr x%17=510 gr/gün Hz. Prot.,

3 kg (3000 gr) x %91=2.73 kg KM verilmektedir. Bunları da Tablo 10.4.4.1’in 2. sütununa

geçirelim.

Hayvanın Tablo 10.4.4.1’de verilen günlük ihtiyacından günde verilecek 3 kg kuru yonca

otuile verilecek kısmı çıkaralım ve kesif yem ile karşılanması gereken kısmı bulalım;

1 hayvan için toplam günlük besin maddesi ihtiyacı =Kaba yem ile karşılanan + Kesif

yem ile karşılanan

1 hayvan için toplam günlük besin maddesi ihtiyacı =Kaba yem ile karşılanan + Kesif

yem ile karşılanan

Bulduğun kesif yemle karşılanan KM nin günlük kg yem değerini bulabilmek için; bulduğun

bu KM değerini x 1.1 ile çarp=A

KM: 6.99 kg günlük ihtiyaç - 2.73 kg yonca ile verilen= 4.26 kg kesif yemle karşılanması

gereken miktar KM

KM: günlük kg yem olarak değeri.: 4.26 x1.1 =4.68 kg/gün=A

ME: 18300-6510=11790 Kcal/gün yem

Rasyondan sağlanması gereken ME: 11790/4.68 kg = 2519.23 Kcal/kg yem

Hz. Prot.: 804.32 – 510 =294.32 gr/gün

Rasyondan sağlanması gereken Hz.prot: 294.32/4.68 kg/gün =62.88g/kg yem/gün

Rasyondan sağlanması gereken kg yem /gün miktarlarını da Tablo 10.4.4.1’e geçirelim.

Tablo 10.4.4.3’de arpa, ATK, Min+vit karması, kepek, melas, mısır, tuz ile yapılacak besi için

hayvanın günlük ihtiyaçları verilmiştir. .

118

Tablo 10.4.4.3. Hayvanın KYO, arpa ve ATK, buğday kepeği, melas, tuz ve vitamin-mineral

karması ile yapılan 1 günlük rasyon içeriği Bu

rasyola

sağlanan

İhtiyaç

(bizim

hayvan)

Yem hammaddeleri ve rasyondaki miktarları (kg)

Arpa

(2 kg)

ATK(%25)

0.1 kg

YKO

3 kg

Buğday

Kepeği

2.5 kg

Melas

0.2 kg

Tuz

0.05 kg

Vit+min

karması

0.01 kg

KM

(gr/kg)

6955.8g

(6.96kg

6.99 kg 2x880=

1760

0.1x900=

90

3x910=

2730

2.5x890=

2220

0.2x779

=155.8

0.05x1000

=0.005

0.01x1000

=0.001

ME

(kcal/g)

19 622 18 300 2x2780=

5560

0.1x2600

=260

3x2170

=6510

2.5x2700

=6750

0.2x2710

=542

0 0

HP

(gr/kg)

1274.5 804.32 2x 140=

280

0.1x400=

40

3x170=

510

2.5x171=

427.5

0.2x85=17

0 0

Ca

(g/kg/gün)

33.85 2x0.06=

0.1x0.45 3x1.39 2.5x0.13 0.2x0.15 0 0

P(g/kg/gün) 17.92 2x0.39=

0.1x1.02 3x0.24 2.5x1.38 0.2x0.03 0 0

(x) Yem hammaddelerin besin maddesi içerikleri Tablo 2’den alınmıştır.

Sonuç olarak hayvana günde 2 kg arpa, 0.1 kg ATK, 3 kg YKO, 2.5 kg buğday kepeği, 0.2 kg

melas, 0.05 kg tuz, 0.01 kg vit-min karması verilecektir.

Programla hazırlanan; Basin maddesi Bizim

hayvanın

ihtiyacı

Hazırlanan

rasyonla verilen

KM 8,4 8,3

Mprot (g/gün) 567 694

ME, Mcal/gün 17,36 20,2

Ca (g/gün) 30 60

P (g/gün) 17 48

Ca//P 1,8 1,3

Rasyon Yem hammaddesi Verilecek miktar (kg/gün)

Arpa (hafif) 2.0

ATK (%25 HP) 0,1

Yonca Kuru otu 4,4

Buğday kepeği 2,5

Melas 0,2

Tuz 0,05

Vit-Min karması 0,01

TOPLAM 9,26

119

10.4.5. Problem 5

Besiye başlama yaşı: 12 ay

“ canlı ağırlığı : 300 kg

Besi süresi: 150 gün

Günlük ort. Can ağ. Kaz.: 1,2 kg

Besi sonu ağırlık: 480 kg olan hayvanın besin maddesi ihtiyaçlarını hesaplayınız.

Rasyonda kesif yem olarak sığır besi yemi kullanılacatır. Kaba yem olarak da silaj verelim.

Canlı ağırlığına göre 12 kg/gün (Tablo 10 5.1’e göre) mısır silajı verelim.

Rasyon hazırlamakta kullanılacak olan yemlerin besin madde içerikleri Tablo 10.4.5.1 de

verilmiştir.

Tablo 10.4.5.1. Mısır silajı ile yapılacak yemleme planında rasyonları oluşturabilecek

yemlerin KM, HP ve ME içerikleri Yemler KM (g/kg) HP (gr/kg) ME (kcal/kg)

Mısır silajı 300 25 700

Sığır besi yemi 880 220 2600

Hayvanın ihtiyaçlarını aşağıdaki formülleri kullanarak hesaplayalım ve Tablo

10.4.5.2’de gösterelim.

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017x300(kg)] + [0.0007x1200 (g/gün)]= 7.03 kg/gün (3.1)

ME (Mcal/gün)= [0.04 x300(kg)] + [0.0069x1200 (g/gün)] – 1.63=18.65 Mcal/gün (3.2)

HP (g/gün) = [0.79x 300(kg)] +[0.298x1200(g/gün)] +224.62= 819.22 g/gün (3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035x300(kg)] +[0.02x1200 (g/gün)]+11.9= 34.85 g/gün (3.4)

P (g/gün) = [0.022x300(kg)] + [0.0066x 1200 (g/gün)] +3.73=18.25 g7gün (3.5)

Tablo 10.4.5.2. Hayvanın 1 günlük besin madde ihtiyacı Besin maddesi Toplam

İhtiyaç

Arpa

samanı

3 kg kg mısır

silajı ile sağlanan

Eksik kalan

Miktar

1 kg rasyondan

sağlanacak yem değeri

Kuru madde

toplamı (KMT)

(Kg/gün)

7.033 2 kgx%91=

1820g=

1.82

3kgx 300=900g

=0.9 kg

7.03 –(1.82+0.9)

=4.31

4.31x1.1 =4.74 kg yem /gün

ME (Kcal/gün) 18 650 2kgx1.45=

2.9Mcal=

2900kcal

3kgx2.39=

7.17Mcal=

7170 kcall

18650-(7.170+2.9)=

8.65Mcal=

8650 kcal

8650//4.74Mkg=

1824.8kcal/kg Yem

Hz. Protein

(gr/gün)

819.2 2kgx%4.4=88

g

3kg x 9.2=276g 819.2-(276+88)=

455.2g

455.2/4.74=96.03g/gün

Ca (gr/gün) 34.85 2kgx%0.3=6 3kgx%0.31=9.3 34.5 –(9.3+6) =19.2 19.2/4.74=4.05

P (gr/gün) 18.25 2KGX%0.07=

1.4 g/gün

3 kgx%0.27=8.1 18.25-

(8.1+1.4)=8.75

8.75/4.74=1.84

Tablo 10.4.5.3’de sığır besi yemi ile yapılacak olan kesif yem gösterilmiştir.

120

Tablo 10.4.5.3. Bir hayvan için 1 günlük kesif yem rasyonu Bizim

hayvanın

ihtiyacı

Arpa

samanı

3 kg kg mısır silajı ile

sağlanan

Eksik

kalan

Miktar

Besi yemi Rasyonile

Sağlanan

KM(gr/kg) 7.033 2 kgx%91=

1820g=

1.82

4.2kgx 300=1260g

=1.26 kg

4.31 4.9kg x880=4312 g

=4.31 kg

4.31 kg yem/gün

ME(kcal/g) 18 650 2kgx1.45=

2.9Mcal=

2900kcal

4.2kgx2.39=10.03Mcal

=10030kcall

8650 4.9x2.81=13.769M

cal=

13769 kcal

13769 kcal

kg/yem

HP (gr/kg) 819.2 2kgx%4.4=

88g

3kg x 9.2=276g 455.2 4.9 kg x%14=686 686 g/gün/yem

Ca (g/kg/gün) 34.85 2kgx%0.3=

6

3kgx%0.31=9.3 19.2 4.9kgx%1.2=58.8 58.8 g/gün/yem

P(g/kg/gün) 18.25 2KGX%0.0

7=

1.4 g/gün

3 kgx%0.27=8.1 8.75 4.9kgx%0.59=28.9 28.9 g/gün/yem

Program sonuçları; Basin maddesi Bizim

hayvanın

ihtiyacı

Hazırlanan

rasyonla verilen

KM 8.4 8,5

Mprot (g/gün) 622 631

ME, Mcal/gün 18,69 19,4

Ca (g/gün) 34 42

P (g/gün) 18 25

Ca//P 1,8 1,6

Rasyon Yem hammaddesi Verilecek miktar

(kg/gün)

Mısır silajı (%40 dane 14

Buğday samanı 2

Sığır besi yemi 2,3

Tuz 0,05

Vitamin kar. (Kavimix, 803

zengin, süt-besi

0,01

TOPLAM 18,36

121

10.4.6. Problem 6

200 kg besi başı canlı ağırlığı olan bir erkek hayvan 30 hafta (210 gün) süreli besiye

alınacaktır. Günlük canlı ağırlık ortalamasının;

1. 10 hafta (70 gün) 1100 gr,

2. 10 hafta (70 gün) 1200 gr,

3. 10 hafta (70 gün) 1300 gr olması öngörülmektedir. Bu hayvanın her dönem için günlük

besin maddesi ihtiyaçlarını hesaplayınız ve verilecek rasyonu oluşturunuz.

Problem için 2 farklı yem maddeleri kullanarak rasyon oluşturunuz;

A) Kaba yem olarak buğday samanı, kesif yem olarak sığır besi yemi

B) Kaba yem olarak buğday samanı ve mısır silajı, kesif yem olarak ise arpa ve

ayçiçeğitohumu küspesi (ATK) kullanınız.

ÇÖZÜM

İhtiyaçların hesaplanması;

Yukarıda öngörülen günlük ortalama canlı ağırlık kazançlarına göre 2. dönem başında

277 kg, 3. dönem başında 361 kg, 3. dönem sonunda ise 452 kg olması hedeflenmektedir.

- Her 3 dönem başında hayvanın besin maddesi ihtiyaçları aşağıdaki formüller kullanılarak

ayrı ayrı hesaplanıp 1. besin madde ihtiyaçları için Tablo 10.4.6.1a, b ve c de, 2. rasyon çeşiti

için ise Tablo 10.4.6.5a,b,c’de gösterilir.

1. dönem (ilk 70 gün) ihtiyaçları;

Canlı ağırlık 200kg, can ağ art. 1100 gr

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017x200(kg)] + [0.0007x 1100(g/gün)]=5.26 kg/gün (3.1)

ME (Mcal/gün)= [0.04x 200kg)] + [0.0069x 1100(g/gün)] – 1.63=13.96 Mcal/gün (3.2)

HP (g/gün) = [0.79 x200(kg)] +[0.298x1100(g/gün)] +224.62=690.62 g/gün(3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035x200(kg)] +[0.02x1100 (g/gün)]+11.9=33.2 g/gün(3.4)

P (g/gün) = [0.022x200(kg)] + [0.0066x1100(g/gün)] +3.73=15.39 g/gün (3.5)

2. dönem (ikinci 70 gün) ihtiyaçları;

Canlı ağırlık 277kg, can ağ art. 1200 gr

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017x277(kg)] + [0.0007x1200(g/gün)]=6.63 kg/gün(3.1)

ME (Mcal/gün)= [0.04x277(kg)] + [0.0069x1200(g/gün)] – 1.63=17.73 Mcal/gün(3.2)

HP (g/gün) = [0.79x277(kg)] +[0.298x1200(g/gün)] +224.62=801.05 g/gün(3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035x277(kg)] +[0.02x1200(g/gün)]+11.9=34.93 g/gün(3.4)

P (g/gün) = [0.022x277(kg)] + [0.0066x1200(g/gün)] +3.73=17.74 g/gün(3.5)

3. dönem (ilk 70 gün) ihtiyaçları;

Canlı ağırlık 361kg, can ağ art. 1300 gr

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017x361(kg)] + [0.0007x1300(g/gün)]=8.13 kg/gün(3.1)

ME (Mcal/gün)= [0.04x361(kg)] + [0.0069x1300(g/gün)] – 1.63=21.78 Mcal/gün(3.2)

HP (g/gün) = [0.79x361(kg)] +[0.298x1300(g/gün)] +224.62=897.21 g/gün(3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035x361(kg)] +[0.02x1300(g/gün)]+11.9=36.63 g/gün (3.4)

P (g/gün) = [0.022x361kg] + [0.0066x1300(g/gün)] +3.73=20.25g/gün (3.5)

Bazı yem hammaddelerinin besin madde içerikleri Tablo 10.4.6.2’de verilmiştir.

122

Tablo 10.4.6.2. Bazı yem hammaddelerinin besin madde içerikleri Yem çeşiti KM

(kg/gün)

ME

(Mcal/gün)

HP

(gr/gün)

Ca

(Gr/gün)

P

(Gr/gün)

Mısır silajı %40 tane 33 2,39 9,2 0,31 0,27

Kuru yonca otu (çiçek. Ortası) 91 2,17 17 1,39 0,24

Mısır silajı %25 dane 29 2,46 8,3 0,31 0,27

Buğday samanı 89 1,48 3,5 0,17 0,05

Tuz 100 0 0 0 0

Vitamin karması (Kavimix 802) 100 0 0 0 0

Vitamin karması 100 0 0 0 0

Sığır besi yemi 88,35 2,81 14,66 1,2 0,59

Kemik unu 97 0 13,2 30,71 12,86

Kireç taşı 100 0 0 34 0,02

A) Birinci rasyon çeşiti için çözüm

Tablo 10.4.6.1a. Birinci dönemde 1 hayvan için besin maddesi ihtiyaçları Besin maddesi Toplam

İhtiyaç

3.2kg buğday smanı

ile sağlanan

Eksik kalan

Miktar

Kesif yem ile

tamamlanacak

miktar

1 kg rasyondan

sağlanacak yem

değeri

Kuru madde toplamı

(KMT) (Kg/gün)

5.26 3.2kgx 890=2848g

=2.84 kg

5.26-

2.84=2.42kg

2.42 2.42x1.1 =2.66

kg yem/gün

ME (Kcal/gün) 13.96 3.2 kg x1.48=

4.73Mcal=

4730 kcal

13960-

4730=9230

kcal/gün

9230 9230/2.66kg=

3469.9kcal/kg

Yem

Hz. Protein (gr/gün) 690.62 3.2kg x 35=

112 g

690.6-112=

578.2g/gün

578.2 578.2/2.66=

217.3g/gün

Ca (gr/gün) 33.2 3.2 x%0.17=5.44g

33.2-

5.44=27.76g

27.76 27.76/2.66=10.4 g

P (gr/gün) 15.39 3.2x%0.05=1.6 g 15.39-1.6=13.79 13.79 13.79/2.66=5.3 g

Tablo 10.4.6.1b.İkinci dönemde 1 hayvan için besin maddesi ihtiyaçları Besin maddesi Toplam

İhtiyaç

4kg buğday smanı ile

sağlanan

Eksik kalan

Miktar

Kesif yem ile

tamamlanacak

miktar

1 kg rasyondan

sağlanacak yem

değeri

Kuru madde toplamı

(KMT) (Kg/gün)

6.63 4kgx 890=3560g

=3.56 kg

6.63-

3.56g=3.07kg

3.07kg 3.07x1.1 =3.37

kg yem/gün

ME (Kcal/gün) 17.73 4 kg x1.48=

5.92Mcal=

5920 kcal

17730- 5920=

11 810 kcal/gün

11 810 11810/3.37kg=

3504.4kcal/kg

Yem

Hz. Protein (gr/gün) 801.05 4kg x 35=140 g

801.05-140=

661.05g/gün

661.05 661.05/3.37=

196.1g/gün

Ca (gr/gün) 34.93 4 kg x%0.17=6.8 g 34.93-6.8=28.13 28.13 g 28.13/3.37=8.34 g

P (gr/gün) 17.74 4kg x%0.05=2 g 17.74-2=15.74 g 15.74 g 15.74/3.37=4.67 g

Tablo 10.4.6.1c. Üçüncü dönemde 1 hayvan için besin maddesi ihtiyaçları Besin maddesi Toplam

İhtiyaç

5kg buğday smanı ile

sağlanan

Eksik kalan

Miktar

Kesif yem ile

tamamlanacak

miktar

1 kg rasyondan

sağlanacak yem

değeri

Kuru madde toplamı

(KMT) (Kg/gün)

8.13 5kgx 890=4450g

=4.4 kg

8.13 – 4.4 =3.73 3.73 3.73x1.1 =4.1

kg yem/gün

ME (Kcal/gün) 21.78 5 kg x1.48=

7.4Mcal=

7400 kcal

21780-

7400=14380

kcal/gün

14380 14380/4.1kg=

3507.3kcal/kg

Yem

Hz. Protein (gr/gün) 897.21 5 kg x 35=

175 g

897.21-175=

722.2 g/gün

722.2 722.2/4.1=

176.1g/gün

Ca (gr/gün) 36.63 5kgx%

P (gr/gün) 20.25

123

Hayvanın 1., 2. ve 3. dönemlerde tüketeceği kesif yem (besi yemi ) miktarı sırasıyla

Tablo 10.4.6.3a, b ve c’de verilmiştir.

Tablo 10.4.6.3a. Birinci dönemde bir hayvan için 1 günlük kesif yem rasyonu (x) Bizim

hayvanın

ihtiyacı

3.2kg buğday smanı

ile sağlanan

Kesif yem ile

tamamlanacak

miktar

Besi yemi Rasyonile

sağlanan

KM(gr/kg) 5.26 3.2kgx 890=2848g

=2.84 kg

2.42 3.4kgx

883=3002.2g/gün

= 3.0 kg/gün

3.0 kg/gün

ME(kcal/g) 13.96 3.2 kg x1.48=

4.73Mcal=4730 kcal

9230 3.4kgx2.81

=9.55Mcal=

9550 Kcal

9550kcal/gün

HP (gr/kg) 690.62 3.2kg x 35=

112 g

578.2 3.4 kg x146.6=

498.44g/kg

498.44g/kg

Ca (g/kg/gün) 33.2 3.2 x%0.17=5.44g 27.76 3.4kgx1.2=4.08g 4.08 g

P(g/kg/gün) 15.39 3.2x%0.05=1.6 g 13.79 3.4 kgx/0.59=20.06 20.06g

(x)Rasyona Ca ihtiyacını tamamlayabilmekiçin 0.7 kg kireç taşı eklenir. Böylece rasyonla alınan Ca miktarı=

4.08g, besi yeminden+23.8 g kireç taşından = 27.88gr olacaktır. (1. dönem için)

Tablo 10.4.6.3b. İkinci dönemde bir hayvan için 1 günlük kesif yem rasyonu (x) Bizim

hayvanın

ihtiyacı

4kg buğday smanı ile

sağlanan

Kesif yem ile

tamamlanacak

miktar

Besi yemi Rasyonile

sağlanan

Kuru madde

toplamı

(KMT)

(Kg/gün)

6.63 4kgx 890=3560g

=3.56 kg

3.07kg 4.3kgx 883=3797g/gün

= 3.7 kg/gün

3.7 kg/gün

ME

(Kcal/gün)

17.73 4 kg x1.48=

5.92Mcal=

5920 kcal

11 810 4.3kgx2.81

=12. 083Mcal=

12083 Kcal

12 083 kcal/gün

Hz. Protein

(gr/gün)

801.05 4kg x 35=140 g

661.05 4.3 kg x146.6=

630.38g/kg

630.38g/kg

Ca (gr/gün) 34.93 4 kg x%0.17=6.8 g 28.13 g 4.3 kgx 1.2=5.16 g

P (gr/gün) 17.74 4kg x%0.05=2 g 15.74 g 4.3kgx%0.59= 25.37g

(x)Rasyona Ca ihtiyacını tamamlayabilmekiçin 0.5 kg kireç taşı eklenir. Böylece rasyonla alınan Ca miktarı= 16

gr besi yeminden+17gr kireç taşından = 33 gr olacaktır. (2. dönem için)

Tablo 10.4.6.3c. Üçüncü dönemde bir hayvan için 1 günlük kesif yem rasyonu (x) Besin

maddesi

Toplam

İhtiyaç

5kg buğday smanı

ile sağlanan

Kesif yem ile

tamamlanacak

miktar

Besi yemi Rasyonile

sağlanan

Kuru madde

toplamı

(KMT)

(Kg/gün)

8.13 5kgx 890=4450g

=4.4 kg

3.73 5kgx 883=4415g/gün

= 4.5 kg/gün

4.5 kg/gün

ME

(Kcal/gün)

21.78 5 kg x1.48=

7.4Mcal=

7400 kcal

14380 5kgx2.81=14.05Mcal

=14050 Kcal

14 050

kcal/gün

Hz. Protein

(gr/gün)

897.21 5 kg x 35=

175 g

722.2 5 kg x146.6=7338g/kg 733g/kg

Ca (gr/gün) 36.63 5 kgx%0.17=8.5g 36.63-8.5=28.1 5kgx 1.2=6 g

P (gr/gün) 20.25 5.kgx %0.05=2.5g 20.25-2.50=17.75 5kgx%0.59= 29.5g

(x) Rasyona Ca ihtiyacını tamamlayabilmekiçin 0.9 kg kireç taşı eklenir. Böylece rasyonla alınan Ca miktarı= 6

gr besi yeminden+30.6gr kireç taşından = 36.6 gr olacaktır. (3. dönem için)

124

Tablo 10.4.6.4’de hayvanın 210 günlük besi süresince olan yem ihtiyacı gösterilmiştir.

Tablo 10.4.6.4. 1 Hayvanın 210 günlük besi süresince olan ihtiyacı,(x) Dönem Buğday samanı (kg) Sığır besi yemi (kg)

1 günlük 70 günlük 1 günlük 70 günlük

1 3.2 224 3.4 238

2 4 280 4.3 301

3 5 350 5 350

TOPLAM 854 889

(x) Rasyona 1. dönemde 0.7 kg/gün, 2. dönemde 0.5kg/gün, 3. dönemde 0.9 kg/gün kireç taşı katılarak Ca

ihtiyacı tamamlanmıştır. Ayrıca rasyona 0.05kg/gün tuz ilave edilecektir.

Rasyon:

Buğday samanı,

Sığır besi yemi

Kireçtaşı

Tuz’dan oluşturulacaktır.

B) İkinci rasyon çeşiti için çözüm

Bu defa kaba yem olarak buğday samanı ve mısır silajı, kesif yem olarak arpa, ayçiçeği

küspesi, kireç taşı ve tuz kullanarak kullanılsın;

Her 3 dönem için 1 hayvanın besin maddesi ihtiyaçları yukarıda hesaplanmıştı. Şimdi

sadece rasyonu oluşturan yem maddeleri değiştirildi.

Bir hayvanın 1., 2. ve 3. dönemlerde besin maddesiihtiyaçları Tablo 10.4.6. 5a,b, c’de,

her 3 dönemdeki 1 er günlük keif yem kesif yem rasyonu Tablo 10.4.6.6a,b,c’de göterilmiştir.

tüketeceği kesif yem (besi yemi ) miktarı sırasıyla Tablo 10.4.6.3a, b ve c’de verilmiştir.

1. dönem

Tablo 10.4.6.5a. Birinci dönemde 1 hayvan için besin maddesi ihtiyaçları Besin maddesi Toplam

İhtiyaç

1kg buğday

smanı ile

sağlanan

2 kg silaj

İle sağlanan

Top kaba

Yemle

sağlanan

Eksik kalan

Miktar

(kesif yemle

Karşılanacak)

1 kg rasyondan

sağlanacak yem

değeri

Kuru madde

toplamı

(KMT)

(Kg/gün)

5.26 1kgx 890=

890g =0.89 kg

2kgx290=

580 g=0.58 kg

1.47 kg 5.26-1.47=

3.79kg

3.79x1.1 =4.16

kg yem/gün

ME

(Kcal/gün)

13.96 1 kg x1.48=

1.48Mcal=

1480 kcal

2 kg x 2.46=

4.92

1.48+4.92=

6.4 Mcal =

6400 kcal

13960-6400=

7560 kcal/gün

7560/4.16kg=1817.3

kcal/kg Yem

Hz. Protein

(gr/gün)

690.62 1 kg x 35=

35 g

2 kgx 8.3=

166 g

35+166=

201 g

690.6-201=

489.6 g/gün

489.6/4.16=117.69g/gün

Ca (gr/gün) 33.2 1kg.x

%0.17=1.7 g

2x%0.31=6.2

7.9g 33.2-5.44=

27.76g

27.76/2.66=10.4 g

P (gr/gün) 15.39 1kgx%0.05=

0.5 g

2x%0.27=5.4

5.9g 15.39-

5.9=9.49 g

9.49/4.16=2.281g

125

Tablo 10.4.6.6a. Birinci dönemde bir hayvan için 1 günlük kesif yem rasyonu (x) Bizim

hayvanın

ihtiyacı

Top kaba

Yemle

sağlanan

Kesif yem

ile

tamamlan

acak

miktar

Arpa ATK Rasyonile

sağlanan

KM(gr/kg) 5.26 1.47 kg 3.79 kg 2.2 kgx880=

1936g=1.93

2.0 kgx900=

1800g=1.8kg

3.73 kg

yem/gün

ME(kcal/g) 13.96 1.48+4.92=

6.4 Mcal =

6400 kcal

7560kcal 1.5kgx2.78=

4.17Mcal=4170kcal

2 kg x2.35=

4.7Mcal=4700kcal

8870 kcal

yem/gün

HP (gr/kg) 690.62 35+166= 201 g 489.6 g 2.2 kgx%14=308 g 2 kg x%25.9=518g 826 g

Ca (g/kg/gün) 33.2 7.9g 27.76 g 2.2 x%0.06=1.32 2 kg x%0.45=9 g 30.72g

P(g/kg/gün) 15.39 5.9 g 9.49 g 2.2 kgx%0.39=8.58g 2kg x%1.02=20.4g 28.98g *

(x)Rasyona Ca ihtiyacını tamamlayabilmekiçin 0.6 kg kireç taşı eklenir. Böylece rasyonla

alınan Ca miktarı= 1.32 +9.0=10.32 gr +20.4 g (kireç taşından)=30.72 g olacaktır. (1. dönem

için), * P ihtiyaçtan çok yüksek

2. dönem

Tablo 10.4.6.5b. İkinci dönemde 1 hayvan için besin maddesi ihtiyaçları Bizim

hayvan

ın

ihtiyacı

2kg buğday

samanı ile

sağlanan

4 kg silaj

İle sağlanan

Top kaba

Yemle

sağlanan

Eksik kalan

Miktar

(kesif yemle

Karşılanacak)

1 kg rasyondan

sağlanacak yem

değeri

Kuru madde

toplamı

(KMT)

(Kg/gün)

6.63 2kgx 890=

1780g =1.78 kg

4kgx290=

1160g=1.16 kg

2.94 kg 6.63-2.94=

3.69kg

3.69x1.1 =4.05

Kg yem/gün

ME

(Kcal/gün)

1773 2 kg x1.48=

2.96Mcal=

2960 kcal

4 kg x 2.46=

9.84=9840kcal

12800 17730—12800=

4930 kcal/gün

4930/4.05kg=1217.2

kcal/kg Yem

Hz. Protein

(gr/gün)

801.05 2 kg x 35=

70 g

4 kgx %8.3=

332 g

402 g 801.05-402=

399.05 g/gün

399.05/4.05=98.5g/gün

Ca (gr/gün) 34.93 2kg.x %0.17=3.4 g 4x%0.31=12.4g

15.8g 34.93-15.8=

19.13 g

19.13/4.05=4.72 g

P (gr/gün) 17.74 2kgx%0.05=1g

4x%0.27=10.8g

11.8g 17.74-11.8=5.94g 5.94/4.05=1.46g

126

Tablo 10.4.6.6b. İkinci dönemde bir hayvan için 1 günlük kesif yem rasyonu (x) Bizim

hayvanın

ihtiyacı

Top kaba

Yemle

Sağlanan

Kesif yem

ile

tamamlanac

ak

miktar

Arpa ATK rasyonile

sağlanan

Kuru madde

toplamı

(KMT)

(Kg/gün)

6.63 2.94 kg 3.69kg 2.2kgx880=1936g

=1.93kg

1.8 kgx900=

1620g=1.6kg

3.53kg

yem/gün

ME

(Kcal/gün)

17.73 12800 4930

kcal/gün

2.2kgx2.78=

6.16Mcal=6160kcal

1.8 kg x2.35=

4.23Mcal=4700kcal

7390kcal

yem/gün

Hz. Protein

(gr/gün)

801.05 402 g 399.05

g/gün

2.2 kgx%14=308 g 1.8kg

x%25.9=466.2g

774.2 g

Ca (gr/gün) 34.93 15.8g 19.13 g 2.2 x%0.06=1.32 1.8 kg x%0.45=8.1 g 9.42 g

P (gr/gün) 17.74 11.8g 5.94g 2.2 kgx%0.39=8.58g 1.8kg

x%1.02=18.36g

26.94 *

(x)Rasyona Ca ihtiyacını tamamlayabilmekiçin 0.3 kg kireç taşı eklenir. Böylece rasyonla

alınan Ca miktarı= 1.32 +8.1=9.42gr +10.2 g (kireç taşından)=19.62g olacaktır. (2.. dönem

için)

* P ihtiyaçtan çok yüksek

3. dönem

Tablo 10.4.6.5a. Üçüncü dönemde 1 hayvan için besin maddesi ihtiyaçları Besin maddesi Toplam

İhtiyaç

3kg buğday

smanı ile

sağlanan

5 kg silaj

İle sağlanan

Top kaba

Yemle

sağlanan

Eksik kalan

Miktar

(kesif yemle

Karşılanacak)

1 kg rasyondan

sağlanacak yem

değeri

Kuru madde

toplamı

(KMT)

(Kg/gün)

8.13 3kgx 890=

2670g =2.67kg

2kgx290=

580 g=0.58 kg

3.25 kg 8.13-3.25=

4.88kg

4.88x1.1 =5.36

Kg yem/gün

ME

(Kcal/gün)

21.78 2 kg x1.48=

2.96Mcal=

2960 kcal

2 kg x 2.46=

4.92Mcal=

4920 kcal

2960+4920=

7880 kcal

21780-7880=

13900kcal/gün

13900/5.36kg=2593.2

kcal/kg Yem

Hz. Protein

(gr/gün)

897.21 2 kg x 35=

70 g

2 kgx 8.3=

166 g

70+166=

236 g

690.6-236=

454.6 g/gün

454.6/5.36=84.81g/gün

Ca (gr/gün) 36.63 2kg.x

%0.17=3.4 g

2x%0.31=6.2

9.6g 36.63-9.6=

26.7g

26.7/5.36=4.98 g

P (gr/gün) 20.25 2kgx%0.05=

1g

2x%0.27=5.4

6.4g 20.25-

6.4=13.85 g

13.85/5.36=2.58g

127

Tablo 10.4.6.3c. Üçüncü dönemde bir hayvan için 1 günlük kesif yem rasyonu (x) Besin

maddesi

Toplam

İhtiyaç

Top kaba

Yemle

sağlanan

Kesif yem

ile

tamamlan

acak

miktar

Arpa ATK rasyonile

sağlanan

Kuru madde

toplamı

(KMT)

(Kg/gün)

8.13 3.25 kg 4.88kg 4.75x880=4180

=4.18kg

0.8 kgx900=

720g=0.726kg

4.9kg

yem/gün

ME

(Kcal/gün)

21.78 2960+4920=

7880 kcal

13900

kcal/gün

4.75kgx2.78=

13.20Mcal=13200kcal

0.8 kg x2.35=1.88Mcal=

1880 kcal

15080

Hz. Protein

(gr/gün)

897.21 70+166=

236 g

454.6

g/gün

4.75kgx%14=665 g 0.8kg x%25.9=200g 865 g

Ca (gr/gün) 36.63 9.6g 26.7g 4.75kg x%0.06=2.85 g 0.8 kg x%0.45=3.6 g 6.45 g

P (gr/gün) 20.25 6.4g 13.85 g 4.75kgx%0.39=18.52g 0.8kg x%1.02=8.16g 26.68 *

(x)Rasyona Ca ihtiyacını tamamlayabilmekiçin 0.6 kg kireç taşı eklenir. Böylece rasyonla

alınan Ca miktarı= 2.85 +3.6=6.45gr +20.4 g (kireç taşından)=26.85g olacaktır. (3.dönem

için)

* P ihtiyaçtan çok yüksek

Bir hayvanın 210 günlük besi süresince olan ihtiyacı, Tablo 10.4.6.7’de gösterilmiştir.

Tablo 10.4.6.7. Bir hayvanın 210 günlük besi süresince olan ihtiyacı,(x) Dönem Buğday samanı

(kg)

Mısır silajı

(kg)

Arpa (kg) ATK (kg)

1 gün 70 gün 1 gün 70 gün 1 gün 70 gün 1 gün 70 gün

1 1 70 2 140 2.2 154 2 140

2 2 140 4 280 2.2 154 1.8 126

3 3 210 5 350 4.75 332.5 0.8 56

TOPLAM 420 770 640.5 322

(x) Rasyona 1. dönemde 0.6 kg/gün, 2. dönemde 0.3kg/gün, 3. dönemde 0.6 kg/gün kireç taşı katılarak Ca

ihtiyacı tamamlanmıştır. Ayrıca rasyona 0.05kg/gün tuz eklenecektir.

128

10.4.7. Problem 7

200 kg ağırlıkla 55 hafta süreli besiye alınan, canlı ağırlık artışının aşağıdaki tabloya

göre gelişeceğini planladığımız hayvanın besinin 5 döneminde 1er günlük besin maddesi

ihtiyaçlarını hesaplayın.

Yemleme planı Tablo 10.4.7.1’de verilmiştir.

Tablo 10.4.7.1. Mısır silajı ve dane yem ile

sığır besisinde yemlme planı Canlı

ağırlık

(kg)

Besi süresi Canlı ağırlık

Artışı

(gr/gün) Hafta gün

200 1-10 70 1100

277 11-22 84 1150

374 23-33 77 1300

483 34-45 84 1200

567 46-55 70 1100

Toplam 55 1170

Her dönemdeki besin maddesi ihtiyaçların hesaplanmasında aşağıdaki formüller (sayfa

14) kullanılmış, bulunan değerler her dönem için Tablo 10.4. 7. 2’de gösterilmiştir.

1. dönem (70 gün)

Canlı ağırlık: 200 kg, CAK 1100gr

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017x200(kg)] + [0.0007 x1100(g/gün)]=5.26 kg/gün (3.1)

ME (Mcal/gün)= [0.04 CA(kg)] + [0.0069 CAK (g/gün)] – 1.63=13.96 Mcal/gün(3.2)

HP (g/gün) = [0.79 CA(kg)] +[0.298 CAK(g/gün)] +224.62=710.42 g/gün (3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035 CA(kg)] +[0.02 CAK (g/gün)]+11.9=33.2 g/gün (3.4)

P (g/gün) = [0.022 CA(kg)] + [0.0066 CAK (g/gün)] +3.73=15.39 g/gün (3.5)

2. dönem 277 (84 gün)

Canlı ağırlık:277 kg, CAK 1150 gr

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017x277(kg)] + [0.0007 1150(g/gün)]=6.60 kg/gün (3.1)

ME (Mcal/gün)= [0.04 CA(kg)] + [0.0069 CAK (g/gün)] – 1.63=17.38 Mcal/gün (3.2)

HP (g/gün) = [0.79 CA(kg)] +[0.298 CAK(g/gün)] +224.62=786.15 g/gün (3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035 CA(kg)] +[0.02 CAK (g/gün)]+11.9=33.93 g/gün (3.4)

P (g/gün) = [0.022 CA(kg)] + [0.0066 CAK (g/gün)] +3.73=17.41 g/gün (3.5)

3. dönem (77 gün)

Canlı ağırlık: 374 kg, CAK 1300gr

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017xCA(kg)] + [0.0007 1300(g/gün)]=8.35 kg/gün (3.1)

ME (Mcal/gün)= [0.04 CA(kg)] + [0.0069 CAK (g/gün)] – 1.63=22.3 Mcal/gün (3.2)

HP (g/gün) = [0.79 CA(kg)] +[0.298 CAK(g/gün)] +224.62=907.48 g/gün (3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035 CA(kg)] +[0.02 CAK (g/gün)]+11.9=36.59 g/gün (3.4)

P (g/gün) = [0.022 CA(kg)] + [0.0066 CAK (g/gün)] +3.73=20.53 g/gün (3.5)

4. dönem (84 gün)

Canlı ağırlık: 483 kg, CAK 1200gr

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017x483(kg)] + [0.0007 1200(g/gün)]=10.14 kg/gün (3.1)

129

ME (Mcal/gün)= [0.04 CA(kg)] + [0.0069 CAK (g/gün)] – 1.63=25.97 Mcal/gün (3.2)

HP (g/gün) = [0.79 CA(kg)] +[0.298 CAK(g/gün)] +224.62=963.79 g/gün (3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035 CA(kg)] +[0.02 CAK (g/gün)]+11.9=34.20 g/7gün (3.4)

P (g/gün) = [0.022 CA(kg)] + [0.0066 CAK (g/gün)] +3.73=22.27 g/gün (3.5)

5. dönem (70 gün)

Canlı ağırlık: 567kg, CAK 1100gr

KMT (kg/gün) = 1.09 +[0.017x567(kg)] + [0.0007 1100(g/gün)]=11.49 kg/gün (3.1)

ME (Mcal/gün)= [0.04 CA(kg)] + [0.0069 CAK (g/gün)] – 1.63=28.64 Mcal/gün (3.2)

HP (g/gün) = [0.79 CA(kg)] +[0.298 CAK(g/gün)] +224.62=1000.35 g/gün (3.3)

Ca (g/gün) = [-0.0035 CA(kg)] +[0.02 CAK (g/gün)]+11.9=31.91 g/gün (3.4)

P (g/gün) = [0.022 CA(kg)] + [0.0066 CAK (g/gün)] +3.73=23.46 g/gün (3.5)

5 dönem ihtiyacını Tablo 10.4.7.2’de gösterelim;

Tablo 10.4.7.2. Dönemlere göre besin maddesi ihtiyacı Besin maddesi 1. dönem 2. dönem 3. dönem 4. dönem 5.dönem

KMT (kg/gün) 5.26 6.60 8.35 10.14 11.49

ME (Mcal/gün) 13.96 17.38 22.3 25.97 28.64

HP (g/gün) 710.42 786.15 907.48 963.79 1000.35

Ca (g/gün) 33.2 33.93 36.59 34.20 31.91

P (g/gün) 15.39 17.41 20.53 22.27 23.46