podstawy bankowości

Podstawy bankowości

Banki i system bankowy

Opracował A.Wierzbickina podstawie iż wykorzystaniem :Władysław L. Jaworski, Zbigniew Krzyżkiewicz, Bohdan Kosiński„BANKI rynek , operacje, polityka” wyd. Poltext, Warszawa 2000

Podstawy bankowości Banki i system bankowy

Definicja banku

Tradycyjne definicje banku określają bank jako przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność polega wyłącznie na udzielaniu kredytów i zdobywaniu środków potrzebnych do sfinansowania kredytów. W ujęciu tym nie jest brane pod uwagę, że banki są organizacjami zatrudniającymi ludzi, których kwalifikacje i motywacje wyznaczają sukces przedsiębiorstwa bankowego.


Definicja banku

W szerszym ujęciu definicja banku obejmuje wewnętrzne i zewnętrzne warunki działalności.

Do warunków wewnętrznych należy zaliczyć: - współpracowników,

- operatywne zarządzanie, - wewnętrzne informacje - zasoby pieniądza w dyspozycji przedsiębiorstwa;

Do warunków zewnętrznych — te, które są składnikami otoczenia.


Definicja banku Przez otoczenie należy rozumieć tę część organizacji gospodarki, z którą bank pozostaje w jakiś sposób powiązany i poprzez wpływ tego powiązania zachowanie banku ulega zmianom.

Elementy otoczenia to: — klientela banku (usługobiorcy); — właściciele banków; — pozostałe przedsiębiorstwa bankowe; — polityka pieniężna; — interes społeczny.

Podstawy bankowościBanki i system bankowy

Definicja banku z punktu widzenia klientów bankowych powinna obejmować wszystkie możliwe rodzaje działalności bankowej.

Zgodnie z tym założeniem przedsiębiorstwo bankowe to takie, które zaciąga i udziela kredytu, świadczy usługi w obrocie pieniężnym, kredytowym i kapitałowym oraz oferuje inne usługi.

Jest to określenie banku uniwersalnego podporządkowane podziałowi bilansowemu czynności bankowych.


Przy silniejszym akcentowaniu rynkowego charakteru usług bankowych, co bardziej odpowiada faktycznym stosunkom między bankiem i jego klientelą, za bank należy uważać:

przedsiębiorstwo, które oferuje i realizuje usługi w zakresie obrotu płatniczego, finansowania, dokonywania wkładów pieniężnych oraz czynności związanych z tymi usługami.


Definicja banku z punktu widzenia ogólnogospodarczego wynika z podziału pracy w gospodarce narodowej.

Z tego punktu widzenia banki są podmiotami dokonującymi akumulacji i dystrybucji kapitału pieniężnego, a takżepośrednikami, którzy, dzięki transformacji wielkości, terminu i ryzyka, doprowadzają do wzajemnego uzgodnienia struktur podaży i popytu.


Określenie banku w dokumentach Unii Europejskiej -następuje z punktu widzenia prawnego poprzez wymienienie wykonywanych czynności.

W wytycznych Unii Europejskiej występuje podział banków na: - banki depozytowo-kredytowe (commercial banks)

- banki inwestycyjne (investment banks), - banki uniwersalne, które wykonują czynności zarówno banków depozytowo-kredytowych, jak i banków inwestycyjnych.


Instytucja kredytowo-depozytowa jest definiowana jako przedsiębiorstwo, którego działalność polega na tym, by przyjmować wkłady i inne zwrotne walory klientów oraz na własny rachunek udzielać kredytu.

Instytucje inwestycyjne obsługują operacje papierami wartościowymi.

Czynności wykonywane przez banki są wymienionew dyrektywach Unii Europejskiej


Do usług bankowych i innych zostały zaliczone następujące czynności:

• Przyjmowanie od społeczeństwa depozytów i innych funduszy podlegających zwrotowi. • Udzielanie pożyczek i kredytów, m.in. kredytu konsumpcyjnego, hipotecznego, na wierzytelności i na finansowanie transakcji handlowych. • Usługi leasingu finansowego. • Usługi w zakresie doręczania pieniędzy. • Emisja i zarządzanie środkami płatniczymi (np. kartami kredytowymi, czekami podróżniczymi, tratami bankierskimi). • Gwarancje i zobowiązania pozabilansowe.


• Postępowanie z rachunkami własnymi i rachunkami klientów w zakresie: - instrumentów rynku pieniężnego (czeków, weksli itp.); - waluty obcej; - sprzedaży terminowej środków pieniężnych i opcji; - instrumentów wymiany i kształtowania stopy procentowej; - zbywalnych papierów wartościowych.

• Udział w emisji papierów wartościowych i usługi z tym związane. • Doradztwo w zakresie struktury kapitałów, strategii przemysłowej i związanych z tym problemów oraz doradztwo i usługi dotyczące fuzji i sprzedaży przedsiębiorstw• Usługi maklerów walutowych• Zarządzanie i doradztwo portfelowe• Przechowywanie i administrowanie papierami wartościowymi• Usługi w zakresie kredytów• Usługi sejfowe.


USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r .Prawo bankowe(Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.)

Art. 2. Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Podstawy bankowości Banki i system bankowyUSTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r .Prawo bankowe(Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.)

Art. 5. 1. Czynnościami bankowymi są:1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub

z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,

2) prowadzenie innych rachunków bankowych,3) udzielanie kredytów,4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,5) emitowanie bankowych papierów wartościowych,6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,6a) wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.


USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r .Prawo bankowe(Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.)

Art.5.2. Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki:1) udzielanie pożyczek pieniężnych,2) operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,3) wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,4) terminowe operacje finansowe,5) nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,6) przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych, 7) prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych,8) udzielanie i potwierdzanie poręczeń,9) wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych,10) pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym


Rola banku

Rolę banku w gospodarce narodowej można scharakteryzować poprzez prezentację trzech najbardziej istotnych dziedzin działalności banku. Są to: - udział w kreacji pieniądza; - udział w społecznym podziale pracy; - dokonywanie alokacji i transformacji środków.


Udział w kreacji pieniądza Banki komercyjne mogą w ograniczonym stopniu tworzyć pieniądz bankowy ponad pozostawione mu sumy wkładów za pomocą kreacji dodatkowych kredytów.

Kreacja pieniądza bankowego przez banki komercyjne następuje poprzez wzrost wielkości kredytów udzielanych przez te banki, a także przez zwiększenie zakupu walut obcych.

Operacje te powodują wzrost środków płatniczych (wkładów) w danym banku lub w innym banku, na którego konto zostały przekazane środki otrzymane w formie kredytu.


Środki utrzymane przez banki na rachunkach w banku centralnym, a także gotówka przechowywana w ich skarbcach, stanowią płynne rezerwy banków komercyjnych, zwane także pieniądzem rezerwowym banku centralnego czy bazą monetarną obiegu pieniężnego.


Udział w społecznym podziale pracy

Bank jest przedsiębiorstwem, które prowadzi działalność mającą na celu przejęcie od jednostek gospodarczych i osób fizycznych czynności finansowych.


W gospodarce, która w małym stopniu zależy od podziału pracy, podmioty gospodarcze muszą dokonywać czynności finansowych samodzielnie.

W gospodarce o rozwiniętym podziale pracy banki stają się przedsiębiorstwami, które przejmują szereg czynności w zakresie gospodarki finansowej od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.


Banki przyjmują wkłady i udzielają kredytów, co sprawia, że przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe nie muszą same szukać kredytodawcy czy kredytobiorcy.

Banki przejmują także szereg czynności usługowych, zwłaszcza w zakresie obsługi obrotu papierami wartościowymi. Banki zawiadamiają właścicieli o zebraniach akcjonariuszy, a także pobierają odsetki i dywidendy dla nich.

Banki występują w zastępstwie podmiotów gospodarczych w handlu papierami wartościowymi. Kupują i sprzedają w imieniu swoich klientów na giełdzie określone akcje i obligacje.


Obsługa papierów wartościowych przez banki to m.in. :

- przejęcie emisji tych papierów od przedsiębiorstw

- obsługa sprzedaży weksli i obligacji skarbowych.

Banki udzielają porad podmiotom gospodarczym, które chcą dokonać lokaty. W ich imieniu banki mogą dokonywać zakupów papierów wartościowych czy też przekazywać te środki specjalnym instytucjom zajmującym się administrowaniem cudzym majątkiem.


Dokonywanie alokacji (dystrybucji) i transformacji środków

Banki spełniają istotną rolę jako instytucje transformacyjne, pośredniczące w doprowadzaniu do wzajemnego uzgodnienia różniących się struktur podaży i popytu. Odnosi się to zwłaszcza do: - transformacji informacji,

- transformacji wielkości zapotrzebowanej sumy pieniądza,

- transformacji terminu- transformacji ryzyka.


Transformacja informacji

Jest konieczna ze względu na to, że posiadacz sumy pieniężnej i poszukujący pieniądza muszą osiągnąć informację o sobie, a następnie przeprowadzić odpowiednie negocjacje, w czym nie bez znaczenia jest wiedza o solidności partnera.

Taką wiedzę może zapewnić pośredniczący bank, dysponujący odpowiednio wyszkoloną kadrą.


Transformacja wielkości sumy pieniądza

Wiąże się z występującym na ogół brakiem zgodności między sumą oferowaną przez posiadacza a sumą zapotrzebowaną przez poszukującego pieniądza.

Problem ten może być rozwiązany przez pośredniczący bank.


Transformacja terminu

Jest konieczna ze względu na to, że posiadacze wolnych środków na ogół chcą ulokować swoje środki na krótsze terminy, natomiast poszukujący pieniądza chcieliby go otrzymać na terminy dłuższe.

Taka transformacja jest możliwa dzięki temu, że w praktyce bankowej następują; — prolongacja wkładów; — substytucja wkładów (zmiana na inne); — możliwość likwidacji części aktywów przed terminem; — możliwość wykorzystania pomocy zewnętrznej.


Transformacja ryzyka

Jest możliwa dzięki: - wewnętrznemu rozłożeniu ryzyka między wiele podmiotów; - zewnętrznemu zabezpieczeniu (kredyty banku centralnego, kredyty na rynku pieniężnym, fundusze gwarancyjne).

Podstawy bankowości Banki i system bankowyRola banku: - rola płatnika: dokonywanie płatności w imieniu swoich klientów; - rola agenta: działanie w imieniu klientów w zakresie emisji papierów wartościowych i zarządzania własnością klientów; - rola gwaranta: poparcie udzielane klientom w spłacie ich zobowiązań; - rola pośrednika: dokonywanie transformacji otrzymanych depozytów w kredyty, przede wszystkim dla przedsiębiorstw (pośrednictwo między podmiotami deficytowymi i nadwyżkowymi);

- rola instrumentu w realizacji polityki gospodarczej kraju: regulowanie podaży pieniądza poprzez działanie banku centralnego.


System bankowy

Obejmuje całokształt instytucji bankowych, a także normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.

System bankowy powstaje wówczas, gdy rozwój banków, a także rynków finansowych, pozwala na ustalenie zasad struktury tego systemu.

Powstanie wielopoziomowego układu, złożonego z banku centralnego (emisyjnego) i banków komercyjnych, jest uznawane za podstawę do określenia się systemu bankowego.

Elementami systemu bankowego są banki komercyjne (depozytowo-kredytowe), inwestycyjne, uniwersalne i banki emisyjne (centralne).


Funkcje systemu bankowego - stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania w różne przedsięwzięcia;

- zapewnienie możliwości dokonywania płatności między podmiotami gospodarczymi, transferu w określonym czasie i ponad granicami;

- zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym; - zapewnienie informacji cenowej, co stwarza możliwości podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze;

- stworzenie warunków do transformacji środków inwestowania (co do czasu, wielkości i ryzyka).


Na rozwój systemów bankowych wywierają wpływ następujące czynniki:

- porządek społeczny i gospodarczy, który określa społeczne wartości i cele gospodarcze;

- struktura i wielkość popytu na usługi bankowe;

- regulacje prawne dotyczące działań bankowych;

- skłonność banków do innowacji.


Czynniki wpływające na ewolucję systemów bankowych:

• zanikanie tradycyjnych barier między poszczególnymi typami instytucji finansowych;

• tendencje do zmniejszania liczby banków poprzez tworzenie regionalnych ugrupowań;

• tendencje do powstawania holdingów i konglomeratów finansowych; liberalizacja (deregulacja) rynku, zwiększające prawo wszystkich instytucji finansowych do udziału w grze rynkowej;

• wprowadzenie norm ostrożnościowych (zewnętrznych i wewnętrznych) ograniczających ryzyko bankowe;

• innowacje bankowe i nowe produkty, które wpływają na konkurencję; • wykształcenie się międzynarodowej, transgranicznej bankowości; • wprowadzenie elementów planowania strategicznego; • akceptowanie, ale i kontrolowanie zagranicznych inwestycji w kapitał akcyjny

banków danego kraju.


Funkcjonalna koncepcja rozwoju systemów bankowych

Funkcje systemu bankowego są stałe, mimo zmienności form instytucjonalnych.

Rozwój systemu bankowego jest następstwem rozwoju gospodarki rynkowej.

Zmiany w systemie bankowym powinny następować spontanicznie, pod wpływem zmian na rynku.


Instytucjonalna koncepcja rozwoju systemów bankowych

Zakłada, że ścisłe powiązania między kształtowaniem instytucji finansowych a rozwojem systemu bankowego, mogą być lepiej wykorzystane do tworzenia systemu bankowego.

Kładzie akcent na zależności między rozwojem instytucji finansowych a wymuszaniem proefektywnościowych działań w gospodarce narodowej.

Oznacza to, że nie można liczyć na spontaniczne ukształtowanie właściwej struktury aparatu bankowego. Konieczne są odpowiednie działania ze strony rządu, które stwarzałyby możliwość racjonalnego przekształcenia systemu bankowego, tak żeby był on w pełni konkurencyjny w stosunku do banków innych krajów



Działania rządu są konieczne, gdyż:• właściwe formy instytucjonalne systemu bankowego

ukierunkowują bieżące zachowanie podmiotów gospodarczych;

• rozwój gospodarki narodowej wymaga powołania nowych rodzajów instytucji bankowych;

• rozwój telekomunikacji pozwoli na bezpośredni dostęp produktów gospodarczych do rynków finansowych, a tym samym konieczne są odpowiednie rozwiązania w zakresie bankowości.



System bankowy stanowi sieć instytucji bankowych wzajemnie powiązanych poprzez rynki pieniężne.

Obejmuje on zarówno banki, jak i parabanki.

Poprzez system bankowy należy rozumieć nie tylko same instytucje bankowe, ale także zasady ich działalności oraz funkcjonalne otoczenie instytucjonalne.

W przeciwieństwie do ujęcia funkcjonalnego, które zakłada, że uniwersalne funkcje narzucają zunifikowane rozwiązania instytucjonalne, ujęcie instytucjonalne zakłada, że formy instytucjonalne kształtują sposób realizacji uniwersalnych funkcji systemu finansowego.



Zmiana struktury instytucjonalnej dostosowuje system bankowy do przeobrażeń w jego otoczeniu oraz do aktualnego zapotrzebowania na realizację funkcji bankowych.

Na zmianę tę wywierają wpływ: - historyczne warunki powstania systemu bankowego - ewolucja systemu bankowego w danym kraju, - ogólnoświatowe tendencje do ujednolicania instytucjonalnych form funkcjonowania systemów bankowych


Prognoza co do ewolucji systemów bankowych

Zmiany w światowej gospodarce finansowej, sprzyjają zbliżeniu form instytucjonalnych, za czym przemawia:

a) międzynarodowa globalizacja rynków finansowych;b) deregulacja rynków finansowych;c) uzależnienie działania poszczególnych banków

(uniwersalnych, inwestycyjnych) od właściwości rynków finansowych (wielkość i stopień otwartości);

d) tendencje do konsolidacji organizacyjnej i kapitałowej banków.


Modele sektora finansowego - wpływ na zróżnicowanie systemu bankowego.

Model anglosaski - opiera się na rynkach finansowych.

- sprzyja uniezależnieniu się wielkich korporacji przemysłowych od banków komercyjnych - banki wykorzystywane przede wszystkim do funkcji płatniczych i rozliczeniowych, a także do zaspokajania krótkoterminowego zapotrzebowania przedsiębiorstw na kredyt. - podstawowy dopływ kapitału odbywa się przez emisję papierów wartościowych i przez giełdę. - istotną rolę odgrywają różnego rodzaju fundusze i banki specjalne (inwestycyjne).


Modele sektora finansowego - wpływ na zróżnicowanie systemu bankowego.

Model niemiecko-japoński - zakłada, że główną rolę w sektorze finansowym pełni

system bankowy. - banki zaspokajają zarówno krótkoterminowe, jak i długoterminowe potrzeby klientów. - banki mają charakter uniwersalny - rozpowszechniają się powiązania kapitałowe między bankami i korporacjami przemysłowymi.


Banki inwestycyjne - banki (firmy), które zajmują się bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy.

Dzięki pomocy banków inwestycyjnych inwestorzy nie korzystają z pośrednictwa banków komercyjnych, by ulokować swe środki na rynku papierów wartościowych.

Wyodrębnienie banków inwestycyjnych nastąpiło przede wszystkim w krajach anglosaskich, gdzie nastąpił ścisły podział na banki komercyjne i inwestycyjne.

Do banków inwestycyjnych są zaliczane także instytucje nie mające charakteru banków, takie jak brokerzy, maklerzy, dealerzy, underwriterzy*, doradcy finansowi. *Underwriting - asekurowanie (przyjmowanie do ubezpieczenia).


Banki inwestycyjne Zajmują się usługami finansowymi, które wykraczają poza tradycyjną działalność depozytowo-kredytową, głównie usługami związanymi z operacjami papierami wartościowymi.

W systemach bankowych, które mają charakter systemu banków uniwersalnych, rolę banków inwestycyjnych spełniają te ostatnie, co oznacza, że bank uniwersalny prowadzi jednocześnie działalność inwestycyjną (investment banking) oraz kredytowo-depozytową (commercial banking).


Bankami inwestycyjnymi mogą być:

- instytucje kredytowe (banki uniwersalne), które, oprócz działalności depozytowo-kredytowej, świadczą pełny zakres usług związanych z papierami wartościowymi

- firmy inwestycyjne (banki inwestycyjne), które świadczą pełny zakres usług związanych z papierami wartościowymi, natomiast nie zajmują się działalnością depozytowo-kredytową.


Bank uniwersalny

- dokonuje wszystkich czynności bankowych

- nie ma żadnych ograniczeń w jego działalności o charakterze bankowym, a więc w zakresie ilościowym, regionalnym, klientowskim, branżowym, a także ilościowo-cenowym

- łączy transakcje depozytowe i kredytowe z transakcjami w zakresie papierów wartościowych i czynnościami emisyjnymi.


Bank uniwersalny – zalety koncepcji- stwarza klientom możliwość korzystania z różnych

usług w jednym banku;

- pozwała na zmniejszenie kosztów rezerwy, którą klient musi utrzymywać w jednym banku, a nie w kilku;

- może być lepszym doradcą dla klienta, gdyż bardziej wszechstronnie zna jego ekonomikę;

- może być bardziej elastyczny w dostosowywaniu się do potrzeb klientów, gdyż jego celem jest zwiększenie zysku;


Bank uniwersalny – zalety koncepcji

- większa elastyczność w polityce cenowej wobec klienta, ze względu na możliwość brania pod uwagę zysku z całości obsługi tego klienta;

- większa skuteczność gromadzenia zasobów pieniężnych i sprawność dokonywania ich transformacji;

- większa skuteczność skłaniania do oszczędzania dzięki szerszemu wachlarzowi instrumentów


Zalety modelu anglosaskiego:

- nadanie kluczowej roli rynkom akcji i obligacji przedsiębiorstw;

- sprzyjanie działaniu inwestorów instytucjonalnych;

- pobudzenie innowacji finansowych.


Wady systemu anglosaskiego:

- oparcie finansowania podmiotów gospodarczych na anonimowym rynku papierów wartościowych;

- nastawienie na częste zmiany partnerów, co wymusza krótkoterminową perspektywę w procesach decyzyjnych;

- duża formalizacja transakcji ekonomicznych.


Zalety modelu niemiecko-japońskiego :

- finansowanie podmiotów gospodarczych na podstawie indywidualnych umów kredytowych;

- długoterminowe finansowanie między bankiem a korporacją przemysłową;

- stymulowanie powstawania silnych banków uniwersalnych.

Podstawy bankowości Banki i system bankowyWady modelu niemiecko-japońskiego :

- niedostateczne rozszerzenie wachlarza instrumentów finansowych;

- opóźnienia we wprowadzaniu innowacji bankowych;

- mniejsza odporność na konkurencję ze strony instytucji parabankowych;

- dokonywanie wszystkich operacji w jednym banku może być rozwiązywane kosztem słabszych klientów danego banku.

Podstawy bankowości Banki i system bankowy„Przewaga” banków uniwersalnych nad bankami inwestycyjnymi :

- utrzymanie stabilności systemu bankowego dzięki wszechstronności usług pieniężnych; - efektywne działanie na rynku kapitałowym, które oznacza maksymalne wykorzystanie istniejących w gospodarce źródeł kapitału oraz większa łatwość dokonywania transformacji ryzyka dzięki gęstej sieci oddziałów i zróżnicowanej ofercie usług, - koszty promocji większego wachlarza usług bankowych są niższe dla każdej jednostkowej usługi. - możliwość oferowania dobrym klientom niektórych usług nawet poniżej kosztów, z równoczesnym rekompensowaniem tego przy innych usługach, dzięki czemu kompleksowy zestaw usług może być skonstruowany optymalnie zarówno dla klientów, jak i dla banku. Powstanie holdingów i konglomeratów finansowych zamazuje wyraźny podział między bankami uniwersalnymi a bankami inwestycyjnymi. W Stanach Zjednoczonych następuje odchodzenie od bankowości inwestycyjnej w stronę bankowości uniwersalnej.W krajach europejskich akcentuje się potrzebę specjalizacji.


Rodzaje banków System bankowy obejmuje następujące podstawowe grupy banków:

- banki centralne powstałe na bazie banków emisyjnych;

- banki operacyjne (depozytowo-kredytowe i uniwersalne);

- banki specjalne (inwestycyjne, hipoteczne i towarzystwa kredytowe, rolne i melioracyjne, komunalne);

- kasy oszczędnościowe;

- spółdzielczość kredytowa.


Bank centralny - jest to bank państwowy, który spełnia równocześnie trzy funkcje:

- banku emisyjnego, - banku banków - banku gospodarki narodowej.

Bank centralny jest:

- regulatorem obiegu pieniężnego wewnątrz kraju oraz równowagi bilansu płatniczego,

- bankierem państwa w zakresie:a) udzielania kredytów dla rządu, b) obsługi długu państwowego c) kasowej obsługi budżetu.


Obowiązkiem banku centralnego jest:

- dbanie o stabilność waluty narodowej,

- oddziaływanie na gospodarkę narodową w sposób zapewniający jej stały rozwój, wzrost dochodu narodowego oraz spadek bezrobocia.


Bank centralny jako bank banków:

- jest bankiem rezerwowym dla banków operacyjnych (komercyjnych) - tworzy dwa rodzaje pieniądza:

1) banknot jako centralny pieniądz gotówkowy; 2) pieniądz żyrowy — centralny pieniądz rezerwowy

- spełnia następujące funkcje: 1) reguluje cyrkulację emitowanego pieniądza (gotówkowego

i żyrowego); 2) reguluje wielkość tworzonego przez banki operacyjne

pieniądza bankowego;3) reguluje płynność całego systemu bankowego; 4) kształtuje potencjał kredytowy banków operacyjnych

poprzez odpowiednie instrumenty pieniężne.


Istotną funkcją banku centralnego jest również:

- obsługa, organizacja i realizacja płatności zagranicznych, - realizacja polityki państwa w odniesieniu do kursu walut,

- pośredniczenie w kupnie złota i dewiz,

- utrzymywanie rezerw międzynarodowych środków pieniężnych.


Banki operacyjne (depozytowo-kredytowe i uniwersalne)

cel działania:

- zaspokajanie potrzeb podmiotów gospodarujących w zakresie usług bankowych poprzez świadczenie usług (np. obsługa obrotu gotówkowego i bezgotówkowego),

- funkcjonowanie jako przedsiębiorstwo, którego celem jest osiągnięcie zysku.


Cel działania banku operacyjnego ma charakter kompleksowy.

Jest to takie rozwijanie usług bankowych, przy utrzymaniu zasady rentowności banku, które nie pogorszyłoby jego płynności, nie naruszyło obowiązujących przepisów i zachowało zaufanie klientów.

Realizacja tego celu napotyka ograniczenia. Są to: - konieczność zachowania płynności, tj. zdolności do nieograniczonej wypłacalności w każdym przypadku wyrażenia przez klientów banku życzenia wycofania swych wkładów; - konieczność przestrzegania przepisów finansowych i rozliczeniowych ustalonych przez kompetentną władzę; - konieczność takiego działania, które by zapewniło zaufanie do banku i przeciwdziałało np. możliwości nagłego wycofania wkładów oszczędnościowych oraz instytucji kredytowych.


Banki specjalne - są to banki, których sfera działania w porównaniu z bankami komercyjnymi ma specjalny charakter pod względem zakresu i formy działania albo rodzaju klienteli.

Specjalizacja banków prowadzi do podziału na banki: - depozytowo-kredytowe

- inwestycyjne.

Może też występować specjalizacja pod względem terytorialnym obejmująca banki :- ogólnokrajowe - regionalne

a także branżowym obejmująca banki:- przemysłowe- rolne- handlu zagranicznego - budowlane


Do banków specjalnych zalicza się:- banki inwestycyjne, - instytucje kredytu długoterminowego, - banki hipoteczne, rolne i melioracyjne, - banki komunalne.

Banki specjalne to przede wszystkim banki inwestycyjne, które zajmują się koncentracją środków dla finansowania inwestycji.

Kapitały te są mobilizowane w drodze:- wkładów od klientów- emisji i sprzedaży własnych obligacji- przyjmowania lokat innych banków lub budżetu.


Bank inwestycyjny - jest to instytucja bankowa, w dyrektywach Unii Europejskiej określana mianem instytucji kredytowej (credit institution), lub instytucja finansowa, w dyrektywach określana jako firma inwestycyjna (investment firm).

Przedmiotem działalności tej instytucji są operacje na rynku finansowym mające na celu finansowanie lub doradztwo przy finansowaniu różnorodnych przedsięwzięć inwestycyjnych.


Banki inwestycyjne zapewniają następujące usługi:

1. Operacje na rynku papierów wartościowych, np. pośrednictwo w sprzedaży papierów wartościowych (selling agent),

2. Operacje na rynku pieniężnym: 3. Zarządzanie funduszami , np. zarządzanie płynnymi aktywami i udziałami klientów (portfolio management) 4. Doradztwo finansowe (corporatefinance), np. opracowywanie strategii i prowadzenie restrukturyzacji przedsiębiorstw,


Banki hipoteczne (typowe banki wyspecjalizowane)

- wchodzą w skład koncernów bankowych.

- zajmują się udzielaniem pożyczek zabezpieczonych na hipotece nieruchomości.

Środki na udzielanie kredytów pod zastaw nieruchomości banki te mobilizują w drodze sprzedaży listów zastawnych, których zabezpieczeniem jest zastawiona w bankach nieruchomość.


Do banków specjalnych należą także m.in.: - instytucje kredytu ratalnego;

- banki-zbiornice, przechowujące papiery wartościowe; - towarzystwa lokat kapitałowych, (zapewniają małym inwestorom możliwość uczestniczenia w portfelu złożonym z akcji wielu spółek akcyjnych).

Obecnie następuje odchodzenie od ścisłego podziału banków na różne rodzaje w związku z grupowaniem się instytucji bankowych w holdingi i konglomeraty.


Holding bankowy - korporacja, która jest posiadaczem akcji jednego lub więcej banków.

Holdingi tworzą także przedsiębiorstwa niebankowe, które powinny być powiązane z bankowością, firmy hipoteczne, faktoringowe, leasingowe, ubezpieczeniowe, brokerskie, zajmujące się doradztwem finansowym, dystrybucją papierów wartościowych, kredytowaniem sprzedaży ratalnej itp.

Holdingi bankowe mają ułatwiony dostęp do rynków kapitałowych, większą zdolność zadłużania się w stosunku do kapitału własnego, a także możliwości kompensaty strat i zysków przy płaceniu podatków.


Cechy Holdingów:1.wady- ograniczają konkurencję, - podwyższają opłaty dla klientów,- nie uwzględniają lokalnych potrzeb,

2.zalety- są bardziej efektywne, - zmniejszają ryzyko bankructwa poszczególnych

banków,- oferują klientom szerszy wachlarz usług.


Konglomeraty finansowe to rodzaj holdingów finansowych.

Są to instytucje świadczące „pod jednym dachem” usługi:- bankowe, - ubezpieczeniowe,- maklerskie.

Konglomeraty finansowe charakteryzują się:

- pełnym zakresem poradnictwa finansowego w ramach grupy; - realizują swoje zadania poprzez odrębne spółki; - posiadają udziały w instytucjach finansowych, nie mają natomiast

udziałów kapitałowych u swoich klientów.


Zalety konglomeratów finansowych: - możliwość zaspokojenia przez klientów zapotrzebowania na wszystkie usługi w jednym banku;

- stworzenie możliwości trwałego powiązania klienta z danym bankiem;

- możliwość obniżenia kosztów dzięki lepszemu wykorzystaniu aparatu usługodawcy; - większa możliwość zaznajomienia się przez bank z sytuacją finansową klienta dzięki obsłudze całej jego działalności finansowej.


Spółdzielnie kredytowe - instytucje drobnego kredytu zorganizowane na zasadach spółdzielczych, polegających przede wszystkim na powiązaniu kredytobiorców (członków spółdzielni) m.in. poprzez ich wkłady członkowskie z solidarną odpowiedzialnością materialną za działalność danej spółdzielni.


W Polsce, w okresie międzywojennym, spółdzielnie kredytowe dzieliły się na dwie zasadnicze grupy:

- spółdzielnie tzw. powszechne (banki ludowe, towarzystwa zaliczkowe itp.) - spółdzielnie rolnicze (Kasy Stefczyka).

Obecnie spółdzielnie kredytowe są bankami uniwersalnymi i ze względu na konkurencję rozszerzyły krąg klientów poza obręb własnych członków.

W celu reprezentowania interesów banków spółdzielczych powoływane są zrzeszenia tych banków, które reprezentują ich interesy wobec państwa i banku centralnego oraz zajmują się szkoleniem, a także kontrolą.


Cechy spółdzielni kredytowych:

- dzięki lokalnemu ukierunkowaniu i niebiurokratycznemu podejmowaniu decyzji, spółdzielnie kredytowe mają możliwość dokonywania określonej promocji usług i doradztwa dla swych członków.

- dzięki współpracy z bankami zrzeszającymi mogą świadczyć swoim członkom i klientom wszystkie usługi charakterystyczne dla banków uniwersalnych, zwłaszcza w zakresie realizacji bezgotówkowego obrotu płatniczego, transakcji papierami wartościowymi i transakcji zagranicznych.


Kasy oszczędnościowe - są samodzielnymi bankami uniwersalnymi, tj. mogącymi dokonywać wszystkich operacji przewidzianych prawem bankowym;

Zadaniem kas oszczędnościowych jest ścisłe powiązanie oszczędnościowej działalności tych instytucji z potrzebami drobnych wytwórców i gospodarstw domowych, a także samorządów.

Równocześnie muszą to być jednostki rentowne, zainteresowane swoimi wynikami.


Podstawowe założenia organizacji systemu kas oszczędnościowych:

- organem założycielskim kas oszczędnościowych są samorządy lokalne, które ustalają statut kasy oraz wybierają radę kasy;

- rada, złożona z przedstawicieli samorządu oraz w części z pracowników kasy, wybiera zarząd kasy, ustała główne warunki jej działalności oraz decyduje o otwarciu oddziałów; - zarząd prowadzi bieżącą działalność kasy;


Kasy oszczędnościowe prowadzą działalność typu banku uniwersalnego, który z jednej strony gromadzi oszczędności i udziela kredytu zwłaszcza dla drobnych przedsiębiorców i gospodarstw domowych, a z drugiej strony udziela kredytu samorządowi, a także częściowo przeznacza zysk do kasy gminy;

— nadzór nad kasami oszczędnościowymi sprawuje lokalna władza wykonawcza, nadzór bankowy sprawowany jest przez bank centralny lub odpowiedni urząd państwowy;

— centralami finansowymi kas oszczędnościowych są banki komunalne, do których funkcji należy m.in.: udzielanie kredytu kasom oszczędnościowym, obsługa kredytów dla samorządów, obsługa emisji obligacji.


Budowlane kasy oszczędnościowe - udzielają kredytów na budownictwo mieszkaniowe.

Ich działalność polega na przyjmowaniu wkładów oprocentowanych poniżej oprocentowania rynkowego dla tego typu lokat terminowych, a następnie udzielaniu oszczędzającym kredytów oprocentowanych poniżej stopy rynkowej, w wielkości kilkakrotnie przekraczającej nagromadzony wkład.

Na ogół kasy te są powiązane organizacyjnie z systemem kas oszczędnościowych i banków komunalnych.

podstawy bankowości

Documents