T.C.MLL ETM BAKANLII

TARIM TEKNOLOJLER

PEYZAJ PROJES UYGULAMA622B00194

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereveretim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarakrencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renmemateryalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET-1 .....................................................................................................31. TOPRAK HAZIRLII.........................................................................................................3

1.1. Arazi Dzenleme almalarnn Peyzaj Tasarmndaki nemi...................................31.1.1.Peyzaj Planlamasnda Doal Yapdan Kaynaklanan Kstlayc Etkiler................. 4

1.2. nai Atklar Temizleme .............................................................................................. 51.3. Arazide Eim, Kot Fark ve Yatay Mesafenin Hesaplanmas ......................................61.4. Tesviye.......................................................................................................................... 8

1.4.1. Tesviye Tipleri.....................................................................................................111.4.2. Kaz ve Dolgu Hesaplar...................................................................................... 11

1.5. Krizma......................................................................................................................... 161.6. Drenaj.......................................................................................................................... 171.7. Taban Gbrelemesi .....................................................................................................191.8. Toprak leme .............................................................................................................19

1.8.1. Toprak leme Zaman ......................................................................................... 231.8.2. Toprak leme Derinlii....................................................................................... 241.8.3. Toprak leme Yntemleri ................................................................................... 25

1.9. Sulama Sistemlerinin Kurulmas ................................................................................28UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 30LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 32

RENME FAALYET-2 ...................................................................................................332. EKM DKM..................................................................................................................... 33

2.1. Arazinin Yeil it Bitkisi le evrilmesi ....................................................................372.2. Dikim Sistemleri .........................................................................................................382.3. Dikim Skl...............................................................................................................422.4. Dikim Zaman .............................................................................................................432.5. Dikim Yerlerinin aretlenmesi................................................................................... 442.6. Dikim ukurlarnn Almas...................................................................................... 462.7. Dikim Budamas .........................................................................................................462.8. Fide-Fidan Dikimi.......................................................................................................47

2.8.1. plak Kkl (Topraksz) Fidan Dikimi.............................................................. 472.8.2. Toprakl ve Kapl Fidan Dikimi ..........................................................................51

2.9. Yumrulu ve Soanl Bitkilerin Dikimi........................................................................542.10. Araziye Tohum Ekimi............................................................................................... 55UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 57LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 59

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 60CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................61KAYNAKA......................................................................................................................... 62

NDEKLER

ii

AIKLAMALARKOD 622B00194ALAN Tarm TeknolojileriDAL/MESLEK Ss Bitkileri ve PeyzajMODLN ADI Peyzaj Projesi Uygulama

MODLN TANIMIPeyzaj projelerinin araziye uygulanmas iin gerekli bilgive becerilerin kazandrld bir renme materyalidir.

SRE 40/32N KOUL n koulu yoktur.YETERLK Projeyi uygulamak

MODLN AMACI

Genel AmaGerekli ortam salandnda peyzaj projelerini araziyeuygulayabileceksiniz.Amalar

1. Ekim dikim hazrl yapabileceksiniz.2. Bitki dikimi yapabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Ortam: Ak veya kapal ortamDonanm: Krek, bel, kazma, apa, metre, trmk, har

LME VEDEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonraverilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.retmen modl sonunda lme arac (oktan semelitest, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi vebecerileri lerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1

GRSevgili renci,

Gnmzde peyzaj almalarnn amac, insanlar iin kentsel ve krsal alanlardakltrel, ekonomik ve estetik ynden gzel ve kullanl bir yaama ortam salamaktr.

Yaadmz tm ortamlarda, ofisimizde, terasmzda, balkonumuzda, sokamzda,ehrimizde bitki dikebileceimiz her alanda bitkileri doru seerek, fonksiyonlarn en iyiekilde kullanarak yerletirmemiz gerekmektedir. Yaptmz bu tasarmn daha sonrakizamanlarda bakm ilemlerini de doru ve bilinli bir ekilde yapmamz gerekmektedir.

Fidan dikimi, mlknzn gzellemesi, kn glge ve rzgr korumas salamak veayn zamanda gayrimenkul deerleri artrrken ho olmayan grntleri de gizlemek iinkolay ve etkili bir yoldur. Aalar bahenin en grnen ksm olduu iin uygun yetitirmekoullar salanmaldr.

Siz bu modl ile evrenizde ya da kendi bahenizde bir peyzaj dzenlemesiyapabileceksiniz. Peyzaj projesinde kullanacanz bitkilerin ekim ve dikimini gvenleyapabileceksiniz. Bu konuda etrafnza daha yararl olabileceksiniz.

GR

2

3

RENME FAALYET-1

Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda tekniine uygun olarak peyzajdzenlemesi iin toprak hazrl yapabileceksiniz.

Peyzaj projesi uygulamalarnda toprak hazrlnn nasl yapldn aratrnz.

Toprak hazrlnda kullanlacak makine ve ekipmanlar aratrnz.

Kaz ve dolgu hesaplarnn nasl yapldn aratrnz.

Elde ettiiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz.

1. TOPRAK HAZIRLII

Bitki yetitirme amacyla ayrlan alanlara, yzey toprann kotlara uygun durumagetirilmesi, inaat atklarnn ve istenmeyen bitkisel malzemenin kaldrlmas, gerekirse yenitopran serilmesi salanr. Bu ilemlerin yapsal uygulama alanlar ile birliktezmlenmesi ya da inaat sresince aamal olarak toprak yzeyine amalanan formunkazandrlmas ve atklarn alandan uzaklatrlmas salanr.

1.1. Arazi Dzenleme almalarnn Peyzaj Tasarmndaki nemi

Arazi biimleme uygulamas sonrasnda, planlama alannn yapsal uygulamayaayrlan blmleri dnda kalan, bitkisel uygulama alanlarnda, topran ekim ve dikimilemleri iin hazrl yaplr. Bu amala; alt topran ilenmesi, kaba tesviyesinin yaplarakuygun kotlara ve yzey formuna getirilmesi, yetitiricilik iin toprak serilmesi yaplr. Dahasonra bitki geliimi iin topran fiziksel, kimyasal ve biyolojik ynden optimum evrekoullarnn yaratlmasna ynelik tm teknik hizmetler ile ilemler gerekletirilir.

RENME FAALYET-1

AMA

ARATIRMA

4

Resim 1.1: Peyzaj iin hazrlanm toprak

Planlama alannda kullanlmas istenilen yap elemanlar, planlama alannda yeralabilecek etkinlik trleri ve kullanlabilir alanlar snrlandran elemanlarn alana zgolarak saptanmas zorunludur.

1.1.1.Peyzaj Planlamasnda Doal Yapdan Kaynaklanan Kstlayc Etkiler

klim ve ekolojiden kaynaklanan kstlamalar

Bitkisel dzenleme ve aalandrma iin tr seimi ve yerleimdesenindeki kstlamalar,

Erozyon kontrol ve heyelana kar nlemler, alma ve kullanma dnemi ile sresinden kaynaklanan iklimsel

snrlamalar, Etkinliklerin gerei olan scaklk, ya ya da gnelenme koullarn

yetersizliidir.

Kltrel yapdan kaynaklanan kstlamalar

Kltr deerleri, yap ve varlklarn koruma kullanm dengesininkurulmas,

Folklorik oyun ve spor alkanlklar, Mimari ve kltrel gemiin paylamdr.

Teknik ve teknolojik kstlamalar

Eimli yzeylerin alt ve st snrlarndaki hassas blgelerin ve alnmasgerekli nlemlerin belirlenmesi,

Su ve s yaltm ile drenaj sorunlar, naat makinelerinin yetenekleri, Bakm ve toprak ileme ekipmannn alabilme eim ve alardr.

5

Ekonomik ve mali kstlamalar

zel ve tzel kiilerin yatrmdaki pay, Hizmet alm iin ayrd kaynaklarn miktar, yllara ve aylara gre

dalmdr. Sosyal yap ve alkanlklardan kaynaklanan kstlamalar

Gizlenme, korunma, mlkiyet duygusunun tatmini adna tasarmnynlendirilmesi,

Ortak kullanm alanlarnn oluumuna tepki ya da bakm, gelitirme vegnll hizmet vermede toplumsal ilgi yetersizliidir.

Yukarda tanmlanan ve yreye zg olarak gndeme gelebilecek kstlayc etkileranaliz paftalarnda yer alr. Proje araziye uygulanrken alan kullanm seeneklerininbelirlenmesine, alan kullanm kararlarnn alnmasna, ema ve diyagramn hazrlanmasna,nlemler ve neriler ile olas alan kullanm seeneklerinin belirlenmesine allr.

1.2. nai Atklar Temizleme

Peyzaj planlamas tamamlanm olan alann iinde yer alacak olan byk mimari veinai iler alann yeil elemanlar dzenlenmeden nce yaplmaldr. Bu iler tamamlanmise bahede hzla ak mekn dzenlenmesi ile ilgili almalara geilebilir yani arazihazrlna balanabilir.

Resim 1.2: Peyzaj alannn temizlenmesi

Eer peyzaj planlamasnn yaplaca alanda inaat ileri bitmemi ise mekndzenlemesine ait ilere geilmemelidir. Arazi zerindeki inaatn bitmesi ve inaatla ilgilimateryalin kaldrlmas, inaat artklarnn almalar engel olmayacak bir yere toplanmasgerekir.

Plan uygulamasn etkileyen byk mimari ve inai ilerin dnda bazen de peyzajplanlamasnn gerektirdii kk mimari ve ina ileri de olabilir. rnein it, kap, pergola,

6

kpr, havuz vb. bunlardandr. Bu durumda plann araziye uygulanmasn etkilemeleri szkonusu ise bunlarnda bir an nce yaplarak yerlerine konmas gerekir.

Plantasyonla ilgili plan uygulamas iin ilk nce mimari ve inai ilerin tmnbitirmek gerekir. Bunlar tamamlanmadan plann araziye geirilmesine balanacak olursa pekok aksilik ile karlalabilinir. Bu gibi sorunlarla karlamamak iin planlamayuygulayanlardan mimari ve inai tm ilerin tamamlanmas istenmelidir.

lk toprak ilemesinden nce alanda her trl yabanc ot ile kaldrlmas kesinlemial ve aalar, el ya da makineyle dipten kesilerek atklar dar atlmaldr. Yzeyseltemizlik sonras bitkilerin srgn vermesine izin vermemek iin toprak ilenerek kkleraa karlr ve kurumas salanmaldr.

Otsu ve odunsu bitkilerin temizlenmesinden sonra ya da bu ilemle birlikte, herhangibir toprak ilemesine balamadan nce proje sahasnda mevcut btn iri ta, akl, tula,beton paralar, metal, tahta, moloz ve pler toplanarak uzaklamaldr.

1.3. Arazide Eim, Kot Fark ve Yatay Mesafenin Hesaplanmas

Eim: yksekliin yatay mesafeye orannn yzde olarak ifadesidir. Yz birimlikyatay mesafede gerekleen ykselme ya da iniin ifade yntemidir.

Eim = h / Lx100Burada: h ykseklik, L mesafe ifadesidir.

rnek: Ykseklik fark =1 ; Yatay mesafe = 50 iseEim = 1/50 x100 = 0,02 = %2 dir.

rnek: Ykseklik fark = 79.80 77.30 = 2.50 Yatay mesafe = 125 iseEim = 2.50/125 x100 = 0,02 = %2 dir.

Bir yzeyin eimi aaya doru okla iaretlenir ve zerine yzde olarak eimderecesi yazlr.

Mevcut arazi formunun, eykselti erileri ile kt zerine aktarlmas srasndayapsal elemanlar ve arazideki konumlar, kotlar ile tanmlanmas yaplabilir.

7

ekil 1.1: Eimi ve fidan aralklar belirlenmi peyzaj plan

Arazi zerindeki kot farknn bilinmesi; tanmlanan noktalar arasndaki ykseltifarklar ve mesafelerden yola karak eimlerin hesaplanmas ya da optimum eimlerinverilebilmesi amacyla yatay mesafelerin bulunmasna olanak tanr.

Resim 1.3: Eimli arazinin kullanlmas

Kesitler zerinde eim alar ya da yzdeleri, eim dorultusunda izilen ok zerineyazlarak ifade edilir. Basamak ve rampalarda gsterim k dorultusuna uygun olarakyaplr.

Yararlanma amacna bal olarak; eimlerin yzde eim, eim as, mesafe-ykseklikorants ya da nokta kotlarnn karlatrlmas biiminde ifade edilebilir.

8

Arazi zerinde yzey suyunun ak ya da eimli yzeylerin yneldii dorultularnngsteriminde, st noktadan balayp, alt ya da dk kottaki noktaya konan bir okla ifadeedilir.

1.4. Tesviye

Bir dzlem oluturmayan girintili, kntl ve engebeli arazi yzeyinin istenen eimdebir dzlem oluturacak ekilde dzeltilmesi veya sulama suyunun arazinin her tarafnahomojen olarak uygulanabilmesi iin doal eimi bozmamak, toprak verimliliiniazaltmamak kouluyla ukurlar doldurmak, tmsekleri kaldrmak, pulluk ve ar makineizlerini kaybetmek, araziye uygun bir eim vermek amacyla yaplan ilemler arazi tesviyesiolarak tanmlanabilir. Tesviye ile ok veya az eimli araziler uygun bir eime getirilmekte,meyilsiz arazilere de uygun bir eim verilerek araziler sulanabilme olanana kavumaktadr.

Tarlann dzgn bir biimde sulanabilmesi iin yaplan tm dzeltme ilemleri butarifin iine girer.

Arazinin sulamaya hazrlanmasnda temel ilke, dzgn bir yzey elde etmek amacylayksek ksmlardaki topran kazlarak ukur yerlere doldurulmasdr.

Resim 1.4: Tesviye edilmi peyzaj alan

Sulu tarm, arazi tesviyesiyle balar. Baarl ve kolay bir yzey sulamannyaplabilmesi iin sulama yaplacak alann uygun bir meyile sahip olmas ve bu meyilin akuzunluu boyunca deimemesi gerekir. Btn bunlar arazi tesviyesiyle salanr.

Topraa yaplacak tesviye alt ve st topraa farkl zamanlarda ve ekillerde yaplr:

Alt topran tesviyesi: Proje sahasnda, yaplarn gerektirdii byk kazlarnedeniyle arazinin doal yapsnda byk lde deiiklikler olur. Budeiimlerden dolay alt toprakta kaz ve dolgular yaplr. Tekrar kullanlmak

9

zere depolanm st toprak yeterli ise her tarafa en az 40 cm st toprakserilecek biimde, alt toprak tesviye edilir.

st topran tesviyesi: Yzeyi temizlenerek bellenmi, gbrelenmi veapalanm alanda trmk, krek ya da uygun makine ve aletlerle doal eiminegre kaba tesviyesi yaplr. Kaba tesviye srasnda kacak ta, ot ve her trlistenmeyen maddeler toplanarak alandan uzaklatrlr.

im ekilecek alanlarda ve dier dikim yaplacak yerlerde kaba tesviyeden sonra incetesviye yaplr. nce tesviye srasnda kabilecek ta, bitki ve istenmeyen tm yabancmaddeler toplanarak alan dna atlr. nce tesviyesi bitirilen alanda, su birikebilecek ukurveya tmsekler bulunmamaldr. Tmseklerin giderilmesi iin ar silindir ya da tokmakkullanlmamaldr. Bunlar trmk ve krek kullanlarak tekrar tesviye edilerek dzeltilmelidir.

nce tesviye yaplrken dardan st toprak eklenmesi yerine, st toprak kendi iindeileri geri trmkla yaplmaldr. Trmk atklar ile ukurlarn ya da alak ksmlarndoldurulmas yaplmamaldr. nce tesviye toprak tavnda, kolay ufalanr yapda venemdeyken uygun hava koullarnda topra fazla inemeden yaplmaldr.

Sulama suyunun arazi yzeyinde ilerleyebilmesi ve niform olarak yaylabilmesi iinarazi yzeyinin dzgn ve eimli olmas gerekir. Yzey dzgnlnn ve uygun eiminsalanabilmesi iin sulanan veya sulanacak arazilerin tesviye edilmesi zorunludur.

Arazinin amaca uygun bir ekilde tesviye edilmesi aada belirtilen yararlarsalar:

Yzeyi dzgn olmayan arazilerde suyun ukur alanlarda kk blgesinde

birikerek taban suyunu ykseltmesi ve tuzlu topraklarda oraklk sorunu

yaratmas nlenir ve yzey drenaj kolaylar.

Yzey sulamada sulama suyundan, iilikten ve dier giderlerden tasarruf

salanr.

Toprak erozyonu en az dzeye indirilir ve az eimli arazilerdeki derine

szmalarla besin maddelerinin tanmalar nlenerek toprak verimlilii korunur.

Tarlaya verilen gbreden daha fazla yararlanlr.

Arazide niform bir bitki gelimesi salanr ve bunun sonucunda retim artar.

Arazide mekanizasyon olanaklar artar.

Ya ve sulama sonunda arazinin tmnn ayn zamanda tava gelmesi salanr,

ekim zamannda yaplr, toprak ilemesi, ekim ve bakm ileri kolaylar.

Tesviye ile sulanmayan alanlar sulanabileceinden, retim art salanr.

retim girdilerinin tmnde ekonomi salanr.

10

Bir arazide tesviye sonucunda yetitirilecek rnlerin nicelik ve niteliinde salanacakartlar yaplacak harcamalar karlayabiliyor ve krllk salanabiliyorsa arazinin tesviyeedilmesi dnlmeli, aksi durumda arazi olduu gibi braklmaldr.

Resim 1.5: Peyzajda lazerli tesviye aletlerinin almas

Tesviye i makineleriyle yaplabilecei gibi el aletleri yardmyla da yaplabilir.Toprak yzeyi dzgn olmayan arazilerde su ukur noktalarda fazla, yksek noktalardadaha az birikir. Yksek noktalar bazen hi su almazlar. Eimi fazla olan araziler iseya ile toprak kaybna (erozyona) urar. Her iki durumda verim azalmasna nedenolur. Drenaj olmayan alanlarda ukur noktalarda fazla suyun toplanmas sonucundaarazide taban suyu ykselmesi ve dolaysyla tuzluluk sorunu ortaya kar. Tesviyeliarazilerin her taraf sulamadan sonra ayn zaman da tav'a gelir. Dolaysyla apa vebakm ileri kolaylar. Tav, toprak neminin bitkinin kolaylkla yararlanabildii vetopran ilenebilir hle geldii durumdur. Tesviyeli arazide sulama kolay olur, iilikazalr dolaysyla sulama maliyeti der.

Tesviyeyi snrlayan etmenler unlardr:

Maliyeti artraca iin arazinin eklinin ok kark olmas,

Suyun szmasna neden olduundan toprak bnyesinin kumlu ve akll olmas

yahut iinde organik madde bulunmas,

Taban suyu dzeyinin yksek olmas,

Doal eimin fazla olmas, yama boyunca toprak anmas sorununun

olmasdr.

11

Tesviye edilmi arazilerin tesviyelerinin bozulmamalar iin toprak ilemesine dikkatedilmelidir. Tesviye edilmi araziler zaman zaman hafif tesviye aletleri ile yenidendzeltilerek tesviyenin devamll salanmaldr.

1.4.1. Tesviye Tipleri

Tesviye tipleri; arazinin durumuna, araziye verilecek eime, sulama yntemine, kazhacmi ve derinliine, ilem srasna gre farkl ekillerde gruplandrlabilir.

Pulluk izgileri, ekim teknii ile ilgili izgiler, srtlar, hendekler, sulama amacylayaplm arazi zerindeki deiiklikler ve toprak ilemesi sonucunda yzeyi bozulanarazilerin tesviyesi hafif tesviye olarak tanmlanabilir. Bu tip tesviyeler kk tesviyearalar ile yaplabilir. Toporafik arzalar, sel yarntlar, derecikler, ukurlar gibi arzalarngiderilmesi amacyla yaplan tesviyeler olduka fazla miktarda kaz ve toprak tanmasngerektirir.

Tesviye edilecek araziye uygulanacak eime gre tesviye; yzey dzeltme amacylayaplan tesviyeye, doal eime gre tesviye ve eim deitirme yoluyla yaplan tesviyeolarak ayrlabilir. Eim deitirme yoluyla yaplan tesviyeler de iki ynl deiken eimli,tek ynl deiken eimli, iki ynl sabit eimli, tek ynl sabit eimli tesviye gruplarnaayrlabilir.

Uygulanacak yzey sulama yntemine gre ise iki ynl tesviye ve tek ynltesviyeler yaplmaktadr.

Tesviye yaplacak arazide kaz hacmi ve kaz derinlii, tesviye tipleriningruplandrlmasnda lt olarak alnmaktadr. Kaz hacmi ve derinlii lt alndndatesviye; hafif tesviye, orta tesviye, ar tesviye ve ok ar tesviye gruplarna ayrlabilir.

Tesviye Tipi Kaz Derinlii(cm) Kaz Hacmi(m3/dekar)Hafif tesviye < 7,5 < 50Orta tesviye 7,5-15 50-100Ar tesviye 15-25 100-150ok ar tesviye > 25 > 150

izelge 1.1: Kaz hacmi ve derinliine gre tesviye tipleri

1.4.2. Kaz ve Dolgu Hesaplar

Peyzaj tasarm ve uygulamalar ile arazinin biimlendirilmesi almalarndakullanlan tanm ve teknik terimler aaya karlmtr.

Grading: Arazi formundaki deiimi salamaya ynelik peyzaj tasarm proje veuygulama almalarnda, toprak hareketi ilemlerinin; estetik ve mhendislik ynetimtekniidir.

12

Kaz ( cutting ): Topran alandan darya atlmak ya da alan iinde arazi biimle dekullanlmak zere kazlmasdr.

Dolgu ( fill ): Dardan getirilen ya da alanda yaplan kazdan kan topran,eksiklii grlen alana doldurulma ya da serilmesidir.

Dardan toprak getirilmesi (import): Alt toprak eksiinin tamamlanmas ya dabitkisel toprak katmannn oluumu amac ile eksik miktarn alana getirilerek serilmesidir.

Topran darya atlmas (export): Nitelikli st toprak katman ayrlpdepolandktan sonra alt toprak fazlasnn uzaklatrlmasdr.

Topran alan iinde hareketi; Dardan toprak getirme maliyetinin 1/6s; Dar atlma maliyetinin 1/3 kadardr. Kazlan topran satlmas ya da getirilen toprak iin cret denmemesi

durumunda fiyat oluumu yeniden irdelenmelidir. Getirilen topran iindeki patojenler ya da kalite ve bnyedeki deiimler,

uygulama sonularn olumsuz ynde etkileyebilir.

Skma/oturma katsays (Shrinkage factor): Belirli bir toprak hacminde dolgusonras meydana gelen hacim kaybdr. Baka bir ifade ile kazlan topraktaki hacim artnn,dolgu sonrasnda tekrar eski hacmine yaklamasdr.

Hafriyat: Genelde el ya da makine ile kazlabilen toprak ve ana materyalin, alandna atlmas iin kaz, ykleme ve dkm ilemleri btndr.

Dkm alan: Yerel ynetimlerin inaat atklar ve kaz toprann atlmas iingsterdikleri alandr. naat ruhsat ve kaz izniyle birlikte kullanlr. Kaliteli topranyeniden kullanlmak zere depolanmas amacna ynelik yerel ynetimlerin nlem almalarzorunludur.

Proje alanndaki eski erilerle, neri erilerin iki kesime noktas (ya da neri erininorijinal eri ile birletii nokta) arasnda kalan yzey, kaz veya dolgu alan, aradaki kot farkise kaz ya da dolgu derinlii veya ykseklii olarak kabul edilirse alan ile derinliin arpmhacim olarak kaz veya dolgu miktarn verir.

Plan zerinde yer alan bilinen bir geometrik formun alan, standart alan hesaplamaformlleri yardmyla kolaylkla bulunabilir. Ancak peyzajda oluturulan kaz ve dolgualanlar genelde informal (kendi iinde olumu) karakterlidir. Dolaysyla hesaplamadafarkl yntemler gerektirir.

13

1.4.2.1. Alan Hesaplama Yntemleri

Bu yntemler arasnda en ok kullanlanlar, genlere ayrma yntemleri,koordinat yntemi, planimetre ile alan hesaplamas ve milimetrik kt kullanarak alanhesaplamasdr.

genlere ayrma yntemi

Bu yntemin z, plan zerinde llecek alann bir takm genlere blerek her birgenin alannn hesaplanmas ve bunlarn toplanmas suretiyle de toplam alannnbulunmasdr.

Koordinat yntemi

Bu yntemde dorularn ve noktalarn yerleri llecek alan ierisine izilmi dikkoordinatlara yani yatay ve dey eksenlere gre belirlenmektedir. nce alan ierisine uygunbiimde bir koordinat sistemi yerletirilmektedir. Bylece alan ierisinde farkl boyutlardadik genler ve yamuklar olumaktadr. Daha sonra bu geometrik formlarn alanlarformller aracl ile hesaplanmakta ve her bir alann toplanmasyla llecek yzeyintoplam alan elde edilmektedir.

Planimetre yntemi

Planimetreler, bir plan zerindeki alanlar mekanik olarak lmeye yarayan aralardr.nformal yzeylerin alanlarnn llmesinde youn olarak kullanlr.

Planimetreler, kutupsal ve dorusal planimetre olmak zere iki tipe ayrlr. Kutupsalplanimetre, eklem noktasnn bir daire zerinde hareket etmesi ilkesine dayanmaktadr. Bubakmdan kutupsal planimetrelere polar planimetre ad da verilmektedir.

Dorusal planimetre ise eklem noktasnn bir doru ynnde hareket etmesi esasnadayanmaktadr. Uygulamada kutupsal planimetre, dorusal planimetreye gre daha fazlatercih edilmektedir.

Milimetrik kt yntemi

Bu yntemde saydam milimetrik ktlardan yararlanlr. Bu milimetrik ktlar mm2

lere blnm diyagramlardan ibarettir.

lmeyi yapmak iin saydam milimetrik diyagram plan zerine yerletirilmekte vealan llecek eklin iinde kalan mm2 ler saylmaktadr. Hassas hesaplamalar iin karelerer defa saylp toplam deerin aritmetik ortalamas alnabilir.

Daha sonra elde edilen deer lek deerine evrilerek eklin gerek alan bulunmuolur.

14

1.4.2.2. Kaz ve Dolgu Hacmi Hesaplama Yntemleri

Bu yntemde, basit usulle kaz ve dolgu hesaplamalarnda fazlaca kullanlan borrow-pit yntemi, kareleme yntemi ve sfr noktas yntemi ile biraz daha karmak kaz ve dolguhesaplamalarnda kullanlan kesit ynteminin aklanmasna allacaktr.

Borrow-pit yntemi

Bu yntem, genellikle yalnzca kaz ya da yalnzca dolgu yaplan ve belirli birgeometrik forma sahip olan dz yzeylerdeki kaz veya dolgu miktarnn hesaplanmasndarahatlkla kullanlabilmektedir. Aamalar;

Proje alan, mevcut toporafik harita ya da plan zerine yerletirilir ve tesviye kodubelirlenir.

Proje alannn kelerine harfler ya da rakamlar verilir ve her kenin koduenterpolasyon (ara deer) yntemi ile hesaplanr.

Hesaplanan ke kodlar ile tesviye kodu arasndaki farklar ve buradan ortalama kotfark bulunur.

Ortalama kot fark ile proje alannn alan deeri arplarak dolgu ya da kaz hacmihesaplanr.

Kareleme yntemi

Proje alan, mevcut harita ya da plan zerine yerletirilir ve tesviye kodu belirlenir.Alan, uygun boyutlarda karelere ayrlr ve oluan her keye harf ya da rakam verilir.Kelerin harflendirilmesinde bu ynteme zg bir sistem kullanlr.

Sfr noktas yntemi

Kabaca hesaplamalarda kullanlabilecek bir yntemdir. Aamalar;

Proje alan mevcut plan ya da harita zerine yerletirilir. Kelere harf ya da numaraverilir ve tesviye kotu tespit edilir.

Ke kotlar, enterpolasyon (ara deer) ile belirlenir ve kot farklar hesaplanarak aitolduklar kelere yazlr. Kot farklar, tesviye kodunun mevcut kottan byk ya da kkolusuna gre + ya da deeri alr.

Proje alan ierisine, tesviye erilerini enine kesen eit ya da deiken aralkl dik yada paralel izgiler izilir. izgiler arasndaki uzaklk, erilerin karakterine gredeimektedir. Erilerin yaylm dzensiz bir toporafik yap oluturacak biimdeyse dar,dzgn bir toporafik yap oluturacak biimdeyse daha geni bir uzaklk kullanlabilir.

15

Ortaya kan tm enine izgiler zerinde tesviye kotunun bulunduu noktalarenterpolasyonla belirlenir ve belirlenen noktalar birbiriyle birletirilir. Tesviye kotunubelirleyen noktalar, kaz ve dolgunun olmad noktalardr. Genelde sfr noktas olarakadlandrlr. Sfr noktalarn birletiren izgi ise sfr izgisi olup kaz ya da dolgu buizgiden itibaren balamaktadr.

Proje alann ikiye blen sfr izgisinin altnda ve zerinde oluan paralar, tesviyeerilerinin ykseli ya da alalna gre kaz ya da dolgu alanlardr. Paralarn alanlar, alanhesaplama yntemlerinin herhangi birini kullanmak suretiyle belirlenir.

Kaz ve dolgu alanlar, kendilerine ait olan ke kotlar ortalamalar ile arplarak kazve dolgu hacimleri belirlenir.

Kesit yntemi

Bu yntem, geni alanlardaki araz planlama almalar sonucunda ortaya kan kazve dolgu hacimlerinin belirlenmesinde olduka sk kullanlmaktadr. Ynteminuygulamasndan elde edilen sonularn, birok ynteme gre daha salkl olduu kabuledilmektedir.

Kesit ynteminin zn alma alannn uygun aralklarda enine kesitlere blnmesi,kesit alanlarnn belirlenmesi ve belirlenen kesit alanlar ile kesit izgileri arasndakiuzakln (derinlik) arplarak hacimlerin elde edilmesi ilemleri oluturmaktadr.

Proje alan ierisine, tesviye erilerini enine kesen genellikle eit, zorunlu kalndtakdirde deiken aralkl ve birbirine paralel kesit izgileri izilir.

Plan leine uygun olarak, belirlenen kesit izgilerinden alma alannn en kesitlerialnr. Kesitlerin, belirli dzendeki bir koordinat sitemi zerine ilenmesi, proje alanndakitoporafik yap deiikliklerinin btn olarak alglanmasn kolaylatrmaktadr. Kesitlerdeortaya kan kaz ve dolgu alanlar belirtilir ya da farkl renklerle izilerek veya boyanarakalglama rahatl salanr.

Ortaya kan tm kesitlerdeki kaz ve dolgu alanlar ayr ayr hesaplanr.Hesaplamalarda, bu blmde daha nce aklanan alan hesaplama yntemlerinden herhangibiri kullanlabilir. Uygulamada en fazla planimetre kullanlmaktadr.

Kaz ve dolgu iin kesit alan deerleri ve derinlikleri belirlendikten sonra bunlar birizelge hline dntrlr ve gerekli hesaplamalar bu izelge zerinde yaplr.

Kaz almalarnda nce st toprak katmannn 15-20 cm lik organik yapya sahipblm kazlarak buradan kartlan malzemenin tekrar kullanmak zere depo edilmesigerekmektedir.

Arazide dolgu yaplmas tabakalar halinde yrtlr. Her bir tabakann kalnl 15-20cm civarnda tutulmaktadr. Dolgu tamamlandktan sonra sktrma ilemine geilir. Bitkisel

16

uygulama alanlarnda %80-85 sktrlrken yapsal uygulama alanlarnda %90-95e kadaryaplmaktadr.

1.5. Krizma

Krizma eklinde toprak ileme de yine iki bel derinliinde 40 cm kadar toprak ilenir.kinci defada yaplan belleme derin belleme gibi yerinde olmad iin toprak daha iyiilenir. Bylece yabani otlarda derine gmlm olur. Ayn zamanda toprak tabakalarndzeltmi, bakterilere yaama ve faaliyet sahas hazrlam ve alt tabakay ste getirmekletoprak ierisindeki besin maddelerinin bitkiler tarafndan alnmas salanm olur.

Bel ile krizma iki ekilde uygulanr:

Birinci ekil, st toprak alta ve alt toprak da ste gelmek zere yaplr. Bunun iinnce iki bel derinlikte hendek alr.

ekil 1.2: Krizmann yapl

ekil 1.2de olduu gibi bu hendein alt ondan sonraki bel batrmasndan kantoprakla (1) doldurulur. Alt ksmda ikinci bel derinliinden kan toprak (2) 1in zerineoturtulur. Bu ekilde toprak alt st edilerek ilemeye devam edilir. zellikle st topran arolduu yerlerde bu tip krizma daha etkili olur.

kinci ekil 1.3te olduu gibi topra alt st etmeden iki bel derinliinde yaplankrizmadr. Bunda ekilde grld gibi toprak alt st edilmeden ilenir.

17

ekil 1.3: Krizmann yapl

Kk sahalarda yaplan belleme ve krizma ileri byk sahalarda pulluk veya diermakineli ekipmanlarla yaplan ileme gre daha pahaldr. Derin belleme ve zellikle krizmaen pahal toprak ileme yntemidir. Ancak ok kk alanlarda ve ok zen isteyendurumlarda nerilir.

Toprak ilemenin en ucuz ekli, yalnz dikim ukurunda yaplan toprak ilemedir. Buda dikim metotlarna gre deiik ekillerde uygulanr. Krizma yapld srada topranbakm iin gbrelenmesi gerekiyorsa ilk koyulan toprakla bunun zerine koyulan toprakarasna gbre kartrmak gerekir.

1.6. Drenaj

Tarmsal alanlarda drenajn amac; havadar bir kk blgesi ve tarmsal faaliyetler iinyeter derecede kuru bir st toprak salamak iin kayna ne olursa olsun fazla suyunaraziden uzaklatrlmasdr.

Resim 1.6: Peyzaj alanna drenaj borularnn denmesi

18

Bylece, fazla sudan zarar gren tarm alanlarnda bitkisel retimi optimum ve srekliklmak iin toprak, bitki ve su arasnda uygun bir denge salanm olur.

Drenaj tesisi; topraa intikal eden fazla suyun boaltlmasnn yan sra toprak iindebulunan fazla tuzlarnda ykanarak sistem dna atlmasna olanak salar. Toprak, bitkilerinkkleri ile tutunduu, geliip bymesi iin gerekli su ve besin maddeleri, faydal ve zararlbirok mikroorganizmada ieren canl bir ortamdr. Bahelerimizde oluturulan suni bitkitoplumlar ounlukla organik ve inorganik gbre desteine gereksinim duyar. Bitkininfaydalanaca kadarn kulland sodyum ve fosfor tuzlarnn bir ksm toprakta kalr. Butuzlar suyla ykanarak 30-40 cm derinlie kadar iner ve evaporasyon ( topraktaki suyunbuharlamas) ile tekrar yzeye kar. Toprak iinde yapm olduklar bu dikey dolamsrecinde, topraktaki canl mikroorganizmalar da ldrr. Bir sre sonra topramz fizikselolarak toprak grnmnde cansz bir sistem hlini alr. Bu nedenledir ki doru tesis edilenbir drenaj sistemi fazla tuzlarn ykanarak sistem dna atlmasn ve topramzncanllnn devamn da salar.

Peyzaj uygulamas yaplan alanlarda drenaj da bir tesviye trdr. Yamur sulartoprak tarafndan emilir. Toprak beslendikten sonra su yzeysel aka geer ve ukurlardabirikir. Bu sularn alandan uzaklatrlmas iin drenaj yaplr. Drenaj yaplan alanlarda hafifbir eim (minimum eim) verilir (genelde %1). Bu alma suyun nereden ve ne miktardageldiine gre yaplr.

Drene olmayan ve suyu iine kabul etmeyen toprak zerine kalan su alt katmanlarage indii veya hi inmedii ya da indikten sonra tahliye olamad iin im alanlarn srekliolarak slak kalmasna neden olur. Yosunlama meydana gelir ve yaz aylarnda oluanyksek scaklklarda mantari hastalklar oluur.

Resim 1.7: Drenaj borularnn hazrlanmas

Alanda belirlenen son toprak koduna gre ortalama m2 ye gre drenaj sistemi yaplr.Ana hatlar ve klcal hatlarda alandaki toprak derinliine gre ukurlar iine ncelikle

19

geotekstil serilerek geotekstilin iine mcr yerletirilir. Mcr yerleiminden sonra anahatlarda (100 mmlik)geni borular, tali hatlarda ise (80 mmlik gibi) dar apl deliklidrenflex borular kullanlr. Drenflex borusu alanda yaplacak olan nivo lmne gre %1eimle serilir. Ana hatlar ve klcal hatlar balant yerlerinden birbirlerine T borular ilebalanr. Balant yerlerinde bu balant malzemelerini kullanmak esastr. Klcal hatlarnak ular hava sirklayonunu salamak iin szgelerle kapatlr. Toprak kapatlmadannce kanallara su verilerek test ve kontroller yaplarak drenaj sistemi tamamlanr. Drenajsistemi arazideki yerleri belirli olan en yakn sadece yamur suyu rgarlarna balanarakalr hle getirilir.

1.7. Taban Gbrelemesi

Birok bahe kendi besin ihtiyacn kendi karlayabilse de gbreleme yapmak herzaman iyi sonu verir. lkbaharda yaplacak yanm hayvan gbresi ile gbrelemetopramza besin salamaktadr. Ayrca topran bozulan yaps iyiletirilmi olmaktadr.

Resim 1.8: Dikim ukuruna gbre uygulamas

lkemizde ok kullanlan dier bir yntem ise suni gbre ile gbrelemektir. % 5 azot% 10 fosfor ve % 10 potasyum ieren ve teknik olarak % 5.10.10 olarak ifade edilenkompoze gbrelerin kullanlmasdr. Suni gbreyi ihtiyaca gre hazrlanm miktardabitkilerin kklerine sermek ve ardndan kartrmak yeterli olmaktadr.

Yaz ortasndan sonra gbreleme yaplmamaldr. Eer gbrelemeye devam edersekbitkilerimizin geliimini tevik etmi oluruz. Bu da zayf srgnlerin k aylarndaetkilenmesine neden olacaktr.

1.8. Toprak leme

Peyzaj alanlarnda toprak yerinin hazrlanmasna toprak slah ile balanmaldr. Bitkidikimi yaplacak alanlarda st topran kaybetmi yerler varsa bunlarn uzun vadede slahgerekir. Ksmen st toprak tanarak gbre ve organik maddeler ile yava yava ve tabakatabaka ham toprak kartrlarak dikimlere uygun bir ortam oluturulmaya allr. Hamtopran slah, bitki dikiminde zorunlu olduu iin daha uzun bir slah dnemi gerektirir.Ancak sahaya tanarak serilen st toprak miktar artrlarak bu sre ksaltlabilir.

20

Resim 1.9: Toprak ilemede kullanlan pulluk

Toprak ileme, toprak strktrn gevetir, granl yapya kavuturur, ufalar veyasktrr. Bylelikle hacimsel ktle, boluk boyut dalm ve toprak atmosferininkompozisyonu gibi bitki bymesine etki eden toprak zelliklerini deitirir. Uyguntoprak ileme uygulamalar, toprak zelliklerini zayflatmaktan kanan fakatekosistemin zelliklerini koruyan uygulamalardr.

Resim 1.10: Toprak ilemede kullanlan kltvatr

Ayrca toprak ileme; topran zelliklerine ve yetitirilen bitkinin bymekarakteristikleri ile verimine, ayrca havalanmaya ve bylelikle de organik maddeninayrma hzna etki etmektedir. Topraktaki etkisi daha ok topran fiziksel, kimyasal vebiyolojik zelliklerinde grlmektedir. Topran kmelemesi, scakl, suyuninfiltrasyonu ve tutulmas gibi zellikleri toprak ileme ile deiim gstermektedir. Meydanagelen etkilerin bykl, topran bnyesine bal olduu kadar, topran tipine de baldr.

21

Toprak ok hafif ve geirgen ise suyu ve besin maddelerini uzun sre bnyesindetutamaz. Bu tip topraklar humus, kompost vs. organik maddelerle ve gerektiinde kil ileslah edilebilir.

Resim 1.11: Toprak ilemede kullanlan dili trmklar

Toprak killi ve ar ise bnyesinde fazla su tuttuundan topran havalanmas yetersizolur. Byle alanlara im ekimi yaplm ise imlerde beklenen gelime grlmez. Ar killitopraklarn yer ald dz sahalarda topraktaki fazla suyu drene edecek drenaj sistemineihtiya vardr.

Resim 1.12: Islah iin toprak getirilmesi

Islah ileri ucuz deildir. rnein 30 cm kalnlkta ve % 40 kil ieren bir sttopraktaki kil orann %30 a indirebilmek iin 40-45 kamyon kaba kum kartrmak gerekir.Maliyeti ucuzlanmak iin kil orann kum kartrarak drmek yerine fazla kilin sebepolduu sakncalar, yetersiz havalanmay azaltmak iin topraa organik madde ilavesidnlebilir. Kompost gibi organik maddeler yalnz topran fiziki zelliklerini deilkimyasal zelliklerini de dzeltir. zellikle kompostun ar topraklar gevetmesi, hafiftopraklarnda su ve besin madde tutma glerini artrmada etkisi vardr. Ayn zamandatoprak asitliine ntrletirmede ve besin ieriini ykseltmede de rol vardr. Kompostun 1m3 topraa ar killi topraklarda 2 m3, hafif topraklarda 3-4 m3 verilmesi uygundur. Ancak

22

kompost ve dier organik maddelerle slah olduka pahal ve zor bir uygulamadr. Bununyerine arazide yeil gbre uygulamas etkili ve ucuz bir yntemdir.

Resim 1.13: Peyzaj alanna iftlik gbresi uygulamas

Topran kimyasal zelliklerinin slahnda iftlik ve kimyasal gbreler etkilidir. Btnbesin elementlerini ieren ahr gbreleri topran fiziki zelliklerini de slah eder. Ancak tazegbre kullanmnn bitkileri yakabilecei unutulmamaldr. Kompost ve organik gbrelertoprak yzeyinde gne altnda bekletilmeden toprak ile kartrlmaldr.

Yetitirilmek istenen bitkilerin pH reaksiyonunu alkali topraklarda slah etmek iinslfat, alminyum slfat, kkrt, slfrik asit ve demir slfat kullanlabilir.

Peyzaj dzenleme almalarnda nceden sahada yaplan inaat faaliyetlerinde armakine ve yklemelerin etkileri ile toprakta skma olursa topran su tutma gc vegeirgenlii azalr. Havalanma yetenei zayflayarak drenaj gleir. Bunun sonuncunda datopran bitki yetitirme gc azalr.

Bu sebeple toprak ileme; dikilen fidanlarn gelimeleri, derin ve yaygn kksistemleri oluturabilmek iin topran gevetilmesi, havalandrlmas ve bu sayede kklerinbesin maddelerini ve topraktaki suyu kolayca almalarn salamak iin yaplr.

Toprak ileme, bitki dikilecek alann tmnde uygulanmaldr. Eer bu mmkndeilse en zorunlu ksmlarda ve dikim ukurlarnda yaplmas zorunludur. En etkin toprakileme, bitkilerin dikiminden nce yaplan ilemedir. Bunun iin dikimden nceki ilemeninmmknse tm alanda yaplmas ve entansif olmas bitkilendirmenin baarl olmasbakmndan nem tar.

Yetime ortam koullar ktletike toprak ilemesine gsterilen zen artrlmaldr.Proje uygulamalarnda u hususa dikkat edilmelidir. Dolgu topraklarn ieren ksmlar,dikime en hazr topraklardr. Kaz olan ksmlarda ise dikim ileri zorlar.

Toprak tr bakmndan kaba tekstrl olan kumlu topraklarda entansif ilemekurutucu etki yaptndan zellikle ekimlerde mahsurlu olur. Buna karlk ar ve serttopraklar bir k ncesinde ilemek yerinde olur. K boyunca don, topraktaki kesekleriparalar ve topran havalanma koullarn iyiletirir.

23

Arazi artlarna gre toprak ileme de deiir. S ve tal arazileri ar makinelerleilemek mmkndr. Meyil arttka toprak ilemede snrlayc faktrler artar. Fazla meyilliyerlerde s bir toprak ilemesi uygundur.

1.8.1. Toprak leme Zaman

Toprak ilemenin en uygun zaman, tavl olduu zamandr. Toprak tavnda iken su,scaklk ve topran biyolojik aktivitesi en uygundur.

Topran tavl halini tespit etmek nemli bir konudur. Bu konuda baz pratik yollarabavurulabilir. Toprak eer avuta skldnda top halinde kalmayp dalyorsa tav hlinegelmi demektir. Ayakkabnn topuu ile keseklere kuvvetli vurulduunda toprak tezeidalarak daha kk paralara ayrlyorsa gene topran tavl olduu anlalr.

Toprak tavl deilken yaplan toprak ilemesinde zellikle ar topraklarda fazla nemliolmasndan dolay slak toprak aletlere yaparak paralanmas gleir. Byk toprakkeseklerinin yeterince paralanmadan devrildii grlr. Bu tip ar topraklarn toprakileme zaman mevsime gre deil topran nem durumuna gre deiir. Bununla berabertoprak nemli olsa da topra sonbaharda ilemek daha uygundur. nk ilkbaharda toprasonbaharda paralanmadan kalan tezekler btn k boyunca don etkileri ile ilkbahara kadarparalanabilir.

Resim 1.14: Toprak ilemede kullanlan riperler

Buna karlk hafif ve kumlu topraklar toprak ileme aletlerine hemen hemen hiyapmaz. Nem durumlar da bu topraklarda ileme gl oluturmaz. Bu nedenlerle arkilli topraklarn ileme zamanlar nem miktarna bal olduklar hlde hafif kumlutopraklarda nem durumu ileme almasna engel olmaz ancak hafif topraklarda dikimzaman ile toprak ileme zaman arasnda fazla zaman fark olmamaldr. Dikim toprakilemeden hemen sonra yaplmaldr.

Sonbahar toprak ilemesinde topran fazla kabartlmas faydaldr; nk k boyuncatoprak yeterince oturmu olur. lkbahar toprak ilemesinde ise topran fazla kabartlmasistenmez. Bu devrede, topran oturmas abuklatrlmaldr. Oturmam topraklarda topra

24

merdane veya herhangi bir ekilde bastrma bu sakncay nemli lde giderir. Yalnz arkilli topraklarda bastrmada dikkatli olmak gerekir.

1.8.2. Toprak leme Derinlii

Toprak ileme derinliini iyi bilmek de nemlidir. leme srasnda topran doalhlini dikkate almak gerekir. Tabanda eer sert ve sk istiflenmi bir tabaka varsa butabakann uygun derinlikte ilenerek krlmas gerekir. Byle istisnai durumlar dndagenellikle 2025 cm derinlikte toprak ileme yeterli olur. Ancak toprak ne kadar sert olursaileme de o kadar derin yaplmaldr.

Toprak ileme derinliine gre st toprak ileme ve alt toprak ileme diye iki grupaltnda incelenebilir. Bunlarn yannda iki katl toprak ileme de sz konusudur.

Alt topran ilenmesi: Alt toprak ilemesi topran birikme horizonunun yerald genellikle 3060 cm gerekirse 90 cm katmanlarnda yaplan toprak ilemesidir. Alttoprak yzeyi, hafif topraklarda 75 cm, ar ve killi topraklarda 50 cm aralkla srlerekkabartlr. Bu ilem srasnda alt topran ufalanm olmas gerekir. Ancak stteki toprak ilekarmamaldr. Alt topran ilenmesi, st toprak daha nce syrlmsa ya da alt topranilavesi yapldktan sonra yaplmaldr.

Resim 1.15: Alt topran ilenmesi

st toprak syrlarak alt toprakta kaz ve dolgu ilemleri yaplr. Kaz alan evresinekomu alanlardan toprak ve yzey sularnn gelmemesi iin hendek alr. Kaz alan; otsu veodunsu bitkilerden, yabanc maddeler ve atklardan temizlenir. Ortam derin kkl bitkiler veotlardan arndrmak iin alann srlerek uygun bir ekipmanla ilenmesi gerekir. Alt toprakileme bazen yan fazla olduu yerlerde ar yapl ve fazla rutubetli topraklarda da baariin zorunludur.

st topran ilenmesi: st toprak ileme, topran biyolojik aktivitesinin younolduu 0-30 cm arasnda topran ykanma horizonunda yaplan ilemedir. st toprak, kendiortalama derinliinin tamam kadar bellenerek ya da uygun bir bahe traktr ile ilenir. Alttopran ste kmas ve st toprakla karmas engellenmelidir. Alanda kalm otsu veodunsu bitkiler ile topraa gmlm olanlarn kkleri toprak yzne karlarak kurumalar

25

salanmaldr. lenerek alt st edilmi toprak, uygun toprak ileme aleti ile paralanaraktesviyeye uygun, ufalanm bir yapya getirilir.

lenmi st toprak zerine yanm ahr gbresi ve kompoze gbre serilerek apamakinesi veya el apasyla yzeyden apalanarak karmalar salanr. apalama srasndakan yabani ot, ta, moloz vb. yabanc maddeler alandan uzaklatrlr. apalama topraktavnda iken yaplmaldr. st topran ar slak ya da topran apa ilemez sertlikteolduu hllerde apalama yaplmamaldr. Ekim ve dikim ilemleri ncesinde yzeysel birsulama yaplmasnda fayda vardr.

Alt toprak tesviyesi yaplm alanlara st toprak serilmeden nce alt toprak 15 cmderinliinde ilenerek kabartlr. zerine st toprak aadaki derinliklerde ve her tarafta eitolarak serilmelidir.

evlere 15 cmGenel im alanlarna 15 cmim ve iek alanlarna 20 cmGl ve al dikim alanlarna 40 cmByk aa ukurlarna 70 cm

Tablo 1.1: st toprak serilme derinlikleri

st toprak derinliinin yetersiz olduu durumlarda, toprak kaynandan gereklitakviye yaplarak eski st toprakla kartrlmas salanmaldr. st topran serilmesindensonra krek ya da uygun bir aletle topran, trmkla tesviyesine uygun hle getirilmesisalanmaldr. Bu srada 5 cmden byk ta ve kesekler ile ot, kemik, plastik ve dieryabanc atklar, toplanarak alandan uzaklatrlmaldr.

ki katl toprak ileme: Bu yntemde alt ve st toprak ileme birlikte yrtlr.Bunun iinde alt toprak bir riper (dip kazan) ile ilenirken st toprakta diskora ile ilenir.

zellikle yazn derin ve geni atlaklar oluturan ar bnyeli derin topraklarda riperleyaplan derin ileme ok etkilidir. Bu yolla sulama suyu ve yalarn kolayca alt topraktabakalarna ulat gibi topran daha iyi havalanarak yapsnn gevetilmesi salanmolur. Bunun sonucunda; fidan kklerinin daha derine inmesi ve fidanlarn gelimedezorluklarla karlamas engellenmi olunur.

1.8.3. Toprak leme Yntemleri

Toprak ileme, toprak niteliine gre iki ekilde olur:

Topra alt st ederek ileme Topra yerinde ileme

Topran kulakl pullukla st ksmlar alta ve alt ksmlar ste getirecek ekildedevirerek ilenmesi sakncaldr; nk besin maddelerince zengin st topra, alt st ederekderine gmmek ve alttaki verimsiz topra ste karmak, bitkilerin geliimi iin sakncaldr.

26

Bu durumda toprak ilemenin derin yaplmas gereken koullarda st tabakay alt stetmeden srmek, alt topra ise ste aktarmadan yerinde ileyen iki katl srme yaplmaldr;ancak baz durumlarda da topra alt st ederek ileme sz konusu olabilir. Bu durum,rnein st topran hafif ve kumlu olmas onun altndaki topran besin maddece zenginolmas durumunda uygulanabilir. Byle topraklarda, topra alt st eden bir ileme zellikleim, iek, ss allar ve s kkl aalarn kullanld alanlarda uygun ortam oluturur.

Topra alt st etme, bir kulakl pullukla kolaylkla gerekleebilir. Aksi durum szkonusu ise yani st toprak killi, alt toprak kumlu ise bu durumda st toprak kuruyuncaatlamalar olur ve st katmanlarda kk geliimi iyi olmaz. Bu durumda alt ve st toprankartrlmas faydal olur. Ancak stte verimli toprak, altta ise ham toprak katman var ise budurumda topra alt st etmeden derin ileme sz konusudur.

Geni alanlar ile kk alanlarda peyzaj proje uygulamalarnda toprak ileme yntemibirbirlerinden farkldr. Geni alanlarda toprak ilemeden nce topran rahat ilenmesineengel olacak ta, aa paras ve kk gibi yabanc maddeler temizlenir. ukur ve hendeklerkapatlarak tmsekler dzeltilir. Eer topra alt st ederek ileme gerekiyorsa birka soklukulakl pullukla tahtavari srme veya dner kulakl pullukla dz srme eklinde toprakilemesi yaplr.

Tahtavari srmede pulluk giderken bir ynde, gelirken ters ynde topra devirerektmsek veya ak izgi brakarak topra iler. Dz srme de ise dner kulakl pullukkullanldnda toprak hep ayn ynde devrilir. Bylece alan muntazam, tmsek ve ukurlarolmadan ilenmi olur.

Resim 1.16: Topra derin ilemede kullanlan ok gvdeli dip kazan

Topra alt st etmeden derin ileme, riper veya dip kazan pulluu ile yaplr. ki katlilemede ise alt toprak bir dip kazan pulluu veya riperle, st toprak ise diskora ile yerindeilenir.

Kk alanlarda peyzaj proje uygulamalarnda toprak ileme basit belleme, derinbelleme ve krizma eklinde olur.

27

ekil 1.4: Topran bellenmesi

Basit belleme: Topran aktarlmas eklinde ilenmesidir. Bunun iin nce biraz yani dar bir hendek alr.

ekil 1.5: Basit belleme

Sonra hendee paralel olarak bel krei sokulup a kitlesi hendee atlr. A kitlesinineski yerinde alan hendek b kitlesi ile doldurulur. Bu ekilde devam edilerek toprak bir belderinliinde 20 cm derinlikte ilenmi olur.

Derin belleme: Derin bellemede toprak iki bel derinliinde ilenir. Burada basitbellemede olduu gibi nce bir bel derinliinde fakat ilkine gre iki misligenilikte bir hendek alr.

ekil 1.6: Derin belleme

28

Bu hendein taban topra, yerinde bir bel derinliinde bellenir. lenmi hendek dahasonra hendee paralel olarak daha geriden belin batrlmasndan kan toprakla doldurulur.Yeni hendein dibi yine bir bel derinliinde bellenerek bu ekilde ie devam edilir. Bylecetoprak iki bel derinliinde 40 cm kadar ilenmi olur.

1.9. Sulama Sistemlerinin Kurulmas

Bitkiler yeni srme ve goncal olduu dnemlerde fazla miktarda suya gereksinimduyar. Kuraklk, gen bitkilerde az ieklenme grlmesine neden olur. Yazn kurakgnlerinde, susuzlua dayanksz olan allar, sarlc ve yer rtc bitkiler dikkatle izlenmelihaftada bir mutlaka sulanmaldr. Aalarn kkleri daha derin olduu iin kuraklktan dahaaz etkilenir. Yaz sonundan itibaren su miktar azaltlmaldr. Bitkiler kn uyku dneminegirmektedir. Bunun yannda ok souklarda sulama yapldnda toprakla birlikte su dadonmakta bu da bitkinin kklerinin zarar grmesine neden olacaktr.

Ss bahelerinde dikilen trl iekler, aalar, aaklar ve im sahalar bulunduuyerin birer ssdr. Bu bitkilerin gze ho grnmesi iin salkl ve grbz bymelerilazmdr ki, bunlarn bu hlde bulunmalar iin suya ihtiyalar vardr. zellikle bu ihtiyayaz aylarnn scak gnlerinde daha fazla grlr.

Park ve bahelerde bulunan ve orann ss olan ss bitkilerinin sulanmalar pskrtmeeklinde olup eitli aletlerle yaplr.

Resim 1.17: Peyzaj alannda szgeli su kovas ile sulama

Ss bahelerindeki eitli cinsteki bitkiler, szgeli su kovalar ile veya tazyikli sularlasulanr. Tazyikli sular hortumlar ya da bu i iin yaplm bulunan otomatik sulama aletleriile bitkiler zerine pskrtlr.

Bir peyzaj plannn oluturulmas su-etkin peyzaj dzenlemesi iin ilk ve en nemliaamadr. Hazrlanacak peyzaj plannda dzenlemenin yaplaca alana ilikin blgesel vemikroklimatik koullar, mevcut vejetasyon, toporafya, alannn kullanm biimi ve ennemlisi bitkilerin su isteklerine gre gruplandrlmas gibi konularn dikkate alnmasgerekmektedir. Ayrca bitkilerin k ve toprak istekleri de gz nnde bulundurulmaldr. yidnlerek ve dikkatli bir biimde hazrlanan peyzaj plan fonksiyonel, estetik ve su-etkinbir peyzajn yaratlmasnda ve oluturulan peyzajn srekliliinin salanmasnda yolgsterici olmas asndan nem tamaktadr.

Etkin sulama yntemlerinin kullanlmas suyun d meknda etkin biimde kullanmasndan son derece nemlidir. Bu yntemler klasik peyzaj ya da kurakl peyzaj gibi her tr

29

peyzaj dzenleme iin kullanlabilir. Bu nedenle alann boyutu, kullanm amac veuygulanacak peyzaj dzenleme anlayna bal olarak en uygun sulama sistemininoluturulmas amacyla konuya ynelik bir n etdn titizlikle yaplmas ve uzmanlarndenetiminde alana ynelik bir sulama projesinin oluturulmas olduka nemlidir.

Gnmzde zellikle kentsel yerleim blgelerinde otomatik sulama teknolojisigiderek nem kazanmaya balamtr. Otomatik sulama kt olan suyun tasarruf edilebilmesi,bitkiye doru zamanda ve uygun miktarda su verilebilmesi, insan hatalarndan doabilecekzararlarn asgari seviyeye indirilebilmesi ve i gc maliyetinin azaltlabilmesi ihtiyacndanortaya kmtr.

Bitkilerin sulanmas, insanolunun bitki yetitirmesi kadar eskidir. nsanolutohumdan bitki retmesini rendikten sonra ilk ii verimlilii arttrmak iin rettii bitkiyisulamak olmutur. Tm dnyada sulama, ime suyundan sonra suyun en fazla kullanldyer olmutur. Gnmzde gelimi lkelerde suyun %50-60 kadar tarmsal sulama amalkullanlmaktadr. Su kaynaklarnn her geen gn daha da nemli olduu dnyada, sulamasuyunun etkin kullanlmas gerekir.

Bitkilerin gelimeleri ve olgunlamalar iin fazla miktarda suya ihtiya vardr. htiyaduyduklar tohum ekiminden hasat dnemine kadar tarlada bitki kk blgesinde yeterlirutubetin bulunmas gerekir. Bu rutubetin kayna yalar ve sulamadr. Sulama sistemleri;ilkel metotlardan balayarak teknolojik aamalardan gemi ve yeni ve modern uygulamalaraulamtr. Bu geliim sresinde sulama sistemleri de deimitir.

30

UYGULAMA FAALYETTekniine uygun olarak peyzaj dzenlemesi amac ile toprak hazrl yapabilmek iin

aadaki ilem basamaklarn uygulaynz.

lem Basamaklar neriler

nai atklar temizleyiniz. nai ilerin tamamn bitiriniz. Dikkatli olunuz. Artklar iyice temizleyiniz.

Arazide eim, kot fark ve yataymesafenin hesaplamasn yapnz.

Eim miktarn belirleyiniz. Teras eklini belirleyiniz. Sulama sisteminizi belirleyiniz. Eime uygun peyzaj bitkilerini

belirleyiniz.

Tesviye yapnz. Dolgu ve kazlarn miktarn belirleyiniz. Uygun tesviye aletini belirleyiniz.

Krizma yapnz. Uygun krizma aletini belirleyiniz. Uygun krizma derinliini belirleyiniz.

Drenaj yapnz. Taban suyu seviyesini tespit ediniz. Drenaj malzemelerini belirleyiniz. Drenaj tipini tespit ediniz.

Taban gbrelemesi yapnz. Topran organik madde miktarn tespit

ediniz. Uygun organik maddeyi tespit ediniz.

Toprak ileme yapnz. Toprak zelliklerini tespit ediniz. Uygun toprak ileme eklini belirleyiniz. Uygun toprak ileme aletini belirleyiniz.

Sulama sistemlerini kurunuz. Su kaynanz belirleyiniz. Su miktarnz belirleyiniz. Uygun sulama sisteminizi tespit ediniz.

UYGULAMA FAALYET

31

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizikontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. nai atklar temizlediniz mi?2. Arazide eim, kot fark ve yatay mesafenin hesaplamasn yaptnz

m?3. Tesviye yaptnz m?4. Krizma yaptnz m?5. Drenaj yaptnz m?6. Taban gbrelemesi yaptnz m?7. Toprak ileme yaptnz m?8. Sulama sistemlerini kurdunuz mu?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

32

LME VE DEERLENDRMEAadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

1. Plantasyonla ilgili plan uygulamas iin ilk nce mimari ve ...................... ilerintmn bitirmek gerekir.

2. Btn eimli yzeyler, bitkisel ve mekanik anlamda, ...............................................riskini azaltmak amacyla kullanlmaldr.

3. Alt toprak tesviyesi yaplm alanlara st toprak serilmeden nce, alt toprak .............cm derinliinde ilenerek kabartlr.

4. Alt toprak yzeyi, hafif topraklarda ......... cm, ar ve killi topraklarda .cmaralkla, srlerek kabartlr.

5. Toprak yzeyi dzgn olmayan arazilerde su, ukur noktalarda., ykseknoktalarda . birikir.

6. apalama srasnda kan yabani ot,, . vb. yabanc maddeleralandan uzaklatrlr.

7. Kaba tesviye srasnda kacak ta, ot ve toplanarak alandan uzaklatrlr.

8. im ekilecek alanlarda ve dier dikim yaplacak yerlerde kaba tesviyeden sonra. yaplr.

9. lenmi st toprak zerine . ve kompoze gbre serilir.

10. Derin bellemede toprak ....................... derinliinde ilenir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

33

RENME FAALYET-2

Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda tekniine uygun olarak peyzajdzenlemesi iin ekim dikim hazrl yapabileceksiniz.

Ekim dikim ilerinde dikkat edilmesi gereken konular aratrnz.

Peyzaj projelerinde ekim ve dikimi en ok yaplan bitkileri belirleyiniz.

Yanl dikimin peyzaj projesine getirecei zararlar neler olabilir, aratrnz.

it oluturulmasnda en ok kullanlan bitkileri aratrnz.

Elde ettiiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz.

2. EKM DKM

Peyzaj proje almalarnda en nemli dzenleme materyalini bitkiler oluturur.Peyzaj uygulamalarnda kullanlan tm bitkilerin alana ekim veya dikimi yaplr. Fakatuygulamalarda arlkl olarak bitkilerin dikimi yoluna gidilir. Plantasyon almalarndadikimin kullanm ekime gre daha avantajldr. Bu avantajlar yle sralayabiliriz:

Dikim yntemleri ekime gre daha gvenli, baarl ve zaman kazandrcdr.

Canl rtnn etkin olduu yerlerde bitkiler boy zelliklerine sahip

olduklarndan k rekabetine kar daha avantajldr.

Gelimi kk sistemleri nedeniyle toprak nemi ve besin maddelerinden daha

fazla yararlanr.

Ku, fare, karnca gibi zararllar dikimde, ekimde olduu kadar etkili deildir.

Kuraklk, dk ve yksek scaklk, ar nem gibi ekolojik ortamlarda dikim

yntemlerinin kullanlmas daha avantajldr.

Tohumu az ve pahal olan trlerde dikim daha ekonomiktir.

RENME FAALYET-2

AMA

ARATIRMA

34

Resim 2.1: Dikim hazrl

Bir dikimin baarya ulamasnda trn doru seilmesi dnda dier nemli koullarise unlardr:

Toprak koullar: Dikilen fidanlarn gelimesinde toprak en etkili faktrdr.Bitkinin beslenme gc, su, hava oran ve kklerinin gelimesi byk lde toprak trnebaldr. Topran % 12-35 orannda kil iermesi fidanlarn gelimesi iin en uygun ortamoluturur. Toprakta kum oran ykseldike ibreli bitkiler yaprakllara gre daha iyi gelimegsterir.

Drenaj gl olan slak topraklarda kkler oksijen azlndan dolay derine inemezve toprak katmanlarndan yararlanamaz. Toprak drenajnn yannda toprak derinlii de bitkibymesinde nemli bir etkendir. Toprak, besin maddeleri, nem ve havalanma bakmndanelverili olsa da s olmas durumunda bitki yetitiricilii asndan sorun oluturur.

Toprak derinlii, bitkilerde trlere gre deiiklik gsterir. Yaprak dken allar iin30 cm, her dem yeil allar iin 45 cm geni yaprakl her dem yeil allar iinse 60 cmdir.Toprak derinlii, bitkinin bykl ve kk yapsna gre de deimektedir.

Yeni dikilen bitkiler, dier bitkiler ve yabanc otlarla besin maddesi, su ve gne iin rekabet iine gireceinden yeterince geliemez. Bunun iin dikim ileminden ncetopraktan yabanc otlar temizlenmeli, ileme ve gbreleme gibi ilemler yaplarak ilerideortaya kabilecek sorunlar azaltlmaldr.

Fidan materyalinin seimi: Dikimde kullanlacak fidanlar, dikimin baars vegeliimi zerinde olduka etkilidir. Bu nedenle iyi nitelikli fidanlarn seiminde uzelliklere dikkat edilmelidir:

Fidan eidi, ya ve boyunun koullara uygun olmas, Kk, srgn ve tepe durumunun dengeli olmas, Kalite snflandrlmas yaplmsa iyi kalite snfna giren fidanlarn

seilmesidir.

35

Dikimlerde ufak boylu fidanlarn kullanlmasnn dk maliyet ve tama kolaylgibi avantajlar vardr. Ancak az gelime, yaz kuraklndan daha fazla zarar grme gibidezavantajlar da vardr. breli aalarda toprak st boyu byk olan fidanlar deil, toprakst ve alt organlar arasnda dengeli olanlar seilmelidir. Koullar kurak ve dier farkldurumlara doru yneldike kk arl fazla olan fidanlar seilmelidir. Kurak blgelerdearya kamamak kouluyla daha ok kk fidanlarn, slak ortamlarda ise boylu fidanlarndikimi iyi sonu verir.

Dikim ncesi hazrlk: Dikim almalarnda ne kadar nitelikli fidanlarkullanlrsa kullanlsn eer fidanlarn skm, depolanmas ve nakilleri srasnda dikkatedilmezse dikim baarszlkla sonulanr.

Dikim ncesi hatalar, fidanlkta balar. Eer fidanlar latent (uyku) devresindesklmemise fidanlar d etkilere kar hassas olur. Yaplan aratrmalarda; blgelere gredeimekle birlikte, ocak-mart aylarnda sklen fidanlarn kk geliimi daha yksektir.Toprak don hlinde iken skm yaplmamaldr. Genellikle yaprakllarda skm, donbalamadan nce ya da zlr zlmez yaplmaldr.

Dikilecek fidanlarn skmden dikime kadar muhafaza edilmeleri ok nemlidir.Fidanlarn skmnden itibaren muhafaza, nakliye ve bahede dikime kadar beklenensrelerde, kkleri daima nemli kalmal, kurumamalar salanmaldr. Bunun iin en iyiyntem fidanlarn kk blgelerinin topraa gmlmesi ve bolca sulanmasdr. Fidanlarngmye alnmasndaki ama, geici olarak nemli toprak iinde bulundurarak kklerinkurumasn nlemektir. Eer dikimden nce uzun bir sre bekletilecekse fidanlarn gmyerine souk hava depolarnda bekletilmeleri gerekir.

Hendekleme denilen bu ilemde fidanlar 45 derecelik bir ayla topraa eimli olarakgmlmelidir. Dik olarak gmlen fidanlarda stten kkler hava alarak kuruyabilir veya donzararna urayabilir. Torbada yetitirilen fidanlar sadece zaman zaman sulama yeterlidir.

Resim 2.2: Fidanlarda hendekleme

Kk fidanlar gmye alnrken toprakta fidanlara yetecek kadar bir hendek alr.Alan bu hendein derinlii ve genilii fidanlarn kk byklne gre ayarlanr.Hendein toprak yl bulunan taraftaki hafif eimli kenarna kkleri slatlan fazla kalnolmayan fidan demetleri aralkl sra ile yerletirilir. Fidanlarn kkleri krek veya belle

36

hendein kar tarafndan alnan toprakla rtlerek sktrmak amal iyice ayakla bastrlr,daha sonra toprak kuru ise sulama yaplr.

Fidanlkta sklen ve proje alanna nakledilecek fidanlarn kkleri uzun olur. Bukkler dikimden nce ksaltlmazsa dikim srasnda katlanr ve kk geliimi gleir.

ekil 2.1: Deiik budama tipleri

Kesilen kklerde oluan yeni kesim yzeyleri, zengin kk geliimini salar. Budamaen uygun fidanlar gmye alnrken yaplr. Bu ekilde gmden alnan fidanlar dorudandikim yerlerine nakledilir.

Fidanlar sonbahar ve ilkbaharda dikim sahalarna tanr. Fidanlar kklerininkurumamas ve zarar grmemesi iin dikim alanlarna ambalajl olarak tanmaldr.

Bunun iin fidann trne, yana, boyuna, uygulama alannn uzaklna, sevk vebekleme sresine, hava koullarna gre deien bir ambalaj tr seilmelidir. Fidanlarnnemli yosun, sepet, bez, uval iinde uzun sre muhafaza edilerek yaplan tamalar sonzamanlarda yerini yeni yntemlere brakmtr.

plak kkl ve toprakl fidanlarn ambalajlar farkldr. plak kkl fidanlarntanmadan nce dikkatlice ambalajlanmas gerekir. Eer fidanlk ve uygulama alanarasndaki mesafe fazla deilse fidanlar ambalajsz olarak nakledilebilir. Bu durumda nakliyearacna naylon serip zerine fidanlar kkleri ie gelecek ve aralarna yosun ot gibimateryaller serilerek tabaka tabaka dizilir.

zellikle ine yaprakl trlerde ve kk plak kkl fidanlarda ise polietilentorbalarla yaplan ambalajlama tercih edilir. Toprakl ve kapl fidanlarda toprak kitlesi uvalya da polietilen bir rt iine alnp kk boazlar telle balanarak ambalajlama yaplabilir.

37

2.1. Arazinin Yeil it Bitkisi le evrilmesi

it tesisinde itin istenen boyutlarda dzgn biimde olumas iin fidanlarn aynfidanlktan, ayn cins ve trden, benzer form ve boyda olmas salanmaldr.

Resim 2.3: Dikimi yaplm it bitkisi

Yeil it tesisinde kullanlan bitkiler, tek dikildiklerinde trn zelliine greboylanan ve genileyen; al, aak veya aa formunda olan bitkilerdir. Ancak it tesisiamac ile sk dikilip alak budanarak istenen ileve gre terbiye edilir. it bitkilerinin dikimiallarn dikimi gibidir. Ancak, dzenli bir izgi zerinde yaplmasnda yarar vardr.

Dikim aralklar, bitki cinsine ve istenen amaca gre 2575 cm arasnda deiir. itbitkileri amaca ve byd zaman almas istenen boyutlara gre tek ya da ift sral olarakdikilebilir. Yeil it bitkilerinin, duvar manzaras almas ve aralarndan zararl hayvan veyainsan geirmemesi iin sk bir sra halinde dikilmesi lazmdr.

Maklora, gladiya, ligustrum vs. gibi it bitkilerinin dikilmesi iin bahe snrnaboydan boya alan 50 cm genilik ve 40 cm derinlikte alan hendek iine 0.30-1 m ara iletek veya ift sra hlinde dikilir.

Dikim bittikten hemen sonra zellikle hzl byyen ligustrum, crateagus, pyracantha,gleditschia gibi bitkilerde gen fidan seimi ve dipten itibaren 25 cm budanarak gr birdallanma salanmaldr. Fakat fagus, carpinus gibi konifer, ibreli ve her dem yeil bitkilerletesis edilecek itlerde dikilen bitkiler istenen boya erimeden budanmamal ve tepesrgnleri kesilmemelidir.

38

Resim 2.4: it bitkisi

Hendek alrken yanlarnn dik ve dzgn olmasna dikkat etmelidir. Bu nedenlefidanlarn dzgn bir sra hlinde dikilmeleri kolaylar.

Hendekten kan ve dikimde kullanlacak topraa, bir miktar yanm iftlik gbresikartrlr. Alan hendein iine de biraz gbre yaylr. Dikim iki kii tarafndanyaplmaldr. Birisi fidanlar yerletirirken dieri de topra koyar ve ayaklaryla sktrr.

Dikim srasnda, fidan kklerinde tuvalet yaplrsa tutma oran o derece fazlalar.

Bitkinin cinsi zellii Dikim aral(m)Maz Yapran dkmez 1,00Karayemi Yapran dkmez 0,75-1Taflan Yapran dkmez 0,75Defne Yapran dkmez 0,25-1Ligustrum Yapran dkmez 0,25-0,30yaprak Yapran dkmez 0,75Akdiken Yapran dkmez 0,50-0,75Gladiya Yapran dker 1,00-2,00Kanada kaba Yapran dker 0,50-0,75Maklora Yapran dker 0,50-0,75

izelge 2.1: Baz it bitkilerinin dikim mesafesi

2.2. Dikim Sistemleri

Dikim yntemi kullanlrken u konulara dikkat etmek gerekir:

Seilen yntem, dikilecek olan bitkinin trne uygun olmaldr.

Yetitirme ortamna ve zellikle toprak zelliklerine uygun yntem seilmelidir.

rnein kurak ve eimli yerlerde teras yntemi, slak yerlerde ise tepe dikimi

uygulanmaldr.

39

Kullanlacak fidann yana, plak kkl veya tpl oluuna gre dikim

yntemi seilmelidir.

Kolay, ekonomik ve hzl bir dikim yntemi seilmelidir.

plak kkl fidanlarn srmemi (uyur halde) olmasna zen gsterilmelidir.

Dikimde kullanlacak bitki yalnz estetik ve fonksiyonel adan deil ayn zamandaileri zamanda alaca boy da dikkate alnarak seilmelidir. Uygulanan yntem ne olursaolsun kkler dikim srasnda zarar grmemeli, bir tarafa toplanmamal ve eilipbklmemelidir.

Dikimler dzensiz dikim, dzenli dikim ve kark olmak zere ekilde uygulanr.

Dzensiz dikim: Belirli bir dikim mesafesi ve aralna bal kalmadan yaplandikimlerdir. Peyzaj proje uygulamalarnda genellikle bu dikim ekli uygulanr.

Dikim yerleri belirli bir geometrik dzene gre belirlenmemi olan, arazide en uygundikim yeri bulunduktan sonra belirli bir sklk gzetilerek yaplan dikim eklidir. zelliklekayalk, yal aa ktkleri bulunan, bataklk ve karstik (kalkerli) arazilerde uygulanandikim eklidir. Bu dikim ekli, ot mcadelesini gletirdii gibi sklk bakm ve aralamauygulamalarn da gletirir.

Resim 2.5: Dzensiz dikim ekli

Dzenli dikim: Peyzaj proje alannda niform bir aalandrma yaplmakisteniyorsa o zaman belirli aralk ve geometrik ekillere gre dzenli dikim yaplr.Fidanlarn belirli aralklarla ve belirli geometrik ekillerin (kare, dikdrtgen, ekenardrtgen) ke noktalarna dikilmesiyle yaplan dikim eklidir. Bu dikim eklinin yararlarunlardr:

40

Her fidana eit byme alan salanm ve bylece yetiecei alandan

byk lde faydalanm olur.

Dikim kolay olur.

Kontrol kolaydr.

Kullanlacak fidanlarn miktar ve dikim giderlerinin tahmini ok basit

olarak hesaplanr.

Kt zerinde tespit edilen dikim yerleri araziye daha kolay uygulanr.

Tamamlama kolay olur.

Makine ile alma daha kolaydr.

Yabanc ot mcadelesi kolaydr.

Resim 2.6: Dzenli dikim ekli

Geni alanlarn aalandrlmasnda genellikle dzenli dikim uygulanr. Geometrikekle gre temel dikim ekilleri kare, gen, dikdrtgen (sra) ve begen dikimleridir.Fidanlar her geometrik eklin kesine dikilir.

Bunlarn her birinin fidanlara salad yararlanma olanaklar ile kltr ve genlikbakmlar iin avantaj ve dezavantajlar bulunmaktadr. zellikle makineli dikimlerdedikdrtgen ekli uygulanmaktadr.

Dzenli dikim tekniinin uygulanabilmesi iin belirli aralklarla iaretlenmi 40-50 mboyunda dikim ipleri ve dikim zincirleri kullanlr. Bunlardan biri sabit tutulur, dierleribirbirine paralel olarak belirli aralklarla gerilir ve fidann dikilecei yerler belirlenir.

Geni alanlarn aalandrlmasnda normal olarak uygulanan dikim ekli dzenlidikimdir. zellikle makineli kltr bakmlarnda bu konuda ok dikkat etmek gerekir. Yoksaalan makineler baz fidanlara zarar verebilir.

Geometrik ekle gre dzenli dikim ekilleri; kare dikim, ekenar gen dikim,dikdrtgen dikim, begen dikimdir.

41

Kare dikimde fidanlar arasndaki mesafeler birbirine eittir. Fidanlar karelaj sistemininkelerine dikilir. Bu dikim eklinde fidanlara eit byme alan dmesi, en bykavantajdr. Kare dikimde dikdrtgen dikime gre fidanlarn topra kapatmas daha abukolur.

Kark dikim: Kark dikimde tespit edilen fidanlar kullanlacak saylarna vetrlerine gre dikim yaplmadan nce sahaya getirilir. Karma girecek trler birka aa,grup (3040 m apnda bir alan girecek fidan says), byk gruplar ( 4060 m apnda)halinde bitki saysna gre dikilir. Daha sonra tm alanlarda esas trn dikimi yaplr.

Kark dikim, belirli bir aalandrma alanna, eitli trlere ait fidanlarn dikilmesianlamna gelir. Ancak, bunda da temel olan ve ounluu oluturan bir aa tr (rneinkaraam) vardr. Buna hangi oranlarda ve hangi karm ekliyle (grup, erit vb.) hangitrlerin kartrlacann bilinmesi gerekir. rnein temel aa tr karaam olan biraalandrmada %10 orannda grup hlinde gknar kartrlmas planlanm ise dikimalanna gruplar halinde, alann %10unu kaplayacak ekilde gknar fidanlar dikilir. Sonratemel aa tr, amalanan dikim ekline gre dikim alanna getirilir.

Resim 2.7: Kark dikim ekli

Dikimlerde fidanlara verilecek aralk ve mesafeler peyzaj projesine ve fidanlarnfonksiyonlarna gre ayarlanr. Peyzaj uygulamalarnda zellikle grup ve kmelerdekifidanlar birbirine yakn dikilirse balangta daha etkin grnmesine ramen zamanla yeterikadar k alamayacandan bir ksm yok olur. Fidanlar dikilirken gelecekteki etkileridikkate alnmal, bina ve tesislere mesafeleri iyi saptanmaldr. Parklarda imler zerindedaha geni aralklar ve fazla glge yapmayan trler seilmelidir.

42

Dikim aralklarnda fidanlarn trleri ve amalar da dikkate alnmaldr. rnein dipksm zayf byyen orman gl ve defne gibi trler gruplar hlinde ve sk dikilerek dolgunbir grnm kazanmalar salanr.

2.3. Dikim Skl

Aa ya da al olsun, tm fidanlar bilinli olarak ve uygun aralklarla dikmekgerekir. Bylelikle bitkiler byd zaman i ie girmez ve baka problemler olumaz.rnein; 1,5 m yaylm gsteren iki aly yan yana dikerken eer bunlar it ya da rzgrperdesi olmayacaklarsa en az 1,5 m aralkl olarak dikmek gerekirken ayn alnn duvardanya da binadan 75 cm akta dikilmesi yeterli olacaktr.

it ya da rzgr perdesi olacak aalar dikerken ise normal dikimin yars ya da dahaaz mesafe brakmaldr.

Birok insan seyrek dikilmi aalarn kt grneceini sand iin aalar oldukask diker. Sk dikimin baka sebepleri de vardr.

Resim 2.8: Deiik it bitkisi rnei

Her ne sebeple olursa olsun normalden sk dikilen aalar ksa srede i ie girerekkark, youn ve irkin grnt verir. Bylesi bir durumda hi de hoa gitmeyecek birekilde fazla byyen aalar bulunduklar yerden skmek gerekebilir.

al gruplarnda skklk olduunda ise durum biraz daha sorunsuz olur. Fazla boyluolmayan allar k mevsimlerinde dikkatlice bahenin baka ksmlarna aktarlabilir.

Bitkinin smi Verilecek Aralk Bitkinin smi Verilecek AralkAkasya 6-7 mTop Akasya 4-5 mAylantus 7-8 mKzlaa 6-7 mKatalpa 5 mSofora 6-7 mGrgen 5-7 mGladiya 7-8 m

Maklora 6-7 mKara Aa 7-8 mKavak(piramit) 5-6 mKavak(kanada) 8-10 mnar 10-15 mAkaaa 5-6 mMee Aac 7-8 mIhlamur 7-10 m

43

Erguvan 5-6 mOkaliptus 7-10 mKazorina 6-7 mAlev Aac 5-6 mKarabiber 3-4 mFniks 6-10 mOya Aac 2-4 mKayn aac 7 mDibudak 7 m

Kknar 6-8 mSedir 10-12 mLadin 6-10 mam eitleri 8-10 mServi 6-8 mPalmiye 8-12 mZakkum 2-4 mAtkestanesi 7 m

izelge 2.2: Yol aalarna verilecek dikim aralklar

2.4. Dikim Zaman

Peyzaj projelerindeki bitkilerin dikiminde, dikim zaman ok nemlidir. Dikimgenellikle vejetasyon dnemi dnda yani bitkilerin dinlenme dneminde yaplmaldr.Sulama imkn olan peyzaj proje uygulamalarnda, kapl fidan kullanlacaksa dikim zamantm yla dalabilir. Gerekli durumlarda yaz aylarnda bile dikim yaplabilir.

Bununla beraber sulama imkn varsa da plak kkl fidanlarn dikimindeyapraklarn dkenler sonbaharda, ine yaprakl ve daimi yeil yaprakllar da erkensonbahar veya ge ilkbaharda dikmek uygundur. plak kkl fidanlar, don ve kuvvetlisouk etkilerinin olmad vejetasyon devresi dnda dikmek gerekir.

plak kkl fidanlarda sulama imkn olmayan durumlarda dikim zamannn seimibyk nem tar. Klar souk ve donlu geen kurak ve yar kurak yerlere dikim zamanniyi ayarlamak baarda byk bir etkendir.

Yapraklarn dkmeyen aalar, toprayla beraber karlp dikilir. Topraksz iselertutmaz. Yapra dklenler topraksz olarak dikilmelidir.

Reineli aalarn dikilmesi ve tutmas iin yapraklarn dkmeyen aalar gibi bunlarda toprayla beraber karlmaldr. Topraksz olan am, kknar, sedir, porsuk, selvi, mazgibi btn reineli fidanlar hibir zaman tutmaz. Yapran dkmeyen ve reineli aalarngvdelerinin kalnln llmeli, ne miktar ise bunu 10 ile arparak toplam ka cm isegvdenin etrafnda o oranda bir daire izerek o miktar toprayla beraber karlmaldr.amlarn kkleri biraz derin gider. Topraktan 50-75 cm derinlik ile karlabilir.

Dikim, genellikle vejetasyon dnemi dnda yani bitkilerin dinlenme dnemindeyaplmaldr. Dikim mart, nisan ve mays ortasna kadar devam eder. Peyzaj projelerindebitkilerin dikim mevsimlerini yle snflandrabiliriz:

lkbahar dikimi: Don tehlikesinin fazla olduu blgeler iin en uygun olandr.Peyzaj uygulamalarnda kurak dnemde bol sulama imkn olmas durumunda genellikleilkbahar dikimi tercih edilmelidir.

44

Yaz dikimi: Kapl veya toprakl fidanlarda sulama imkn olduu srece yazdikimi yaplabilir. Bununla beraber yazn zorunlu ve acele bir peyzaj dzenlemesi kesinzorunluluu yoksa yaz dikimi tercih edilmemelidir.

Sonbahar dikimi: Genellikle ilkbaharda erken sren yaprakl trler iinuygundur. Ekim ayndan aralk ve ocak aynn ortasna kadar devam eder.

K dikimi: Akdeniz ve Bat Anadoluda, denizden yksek olmayan klarmutedil yerler iin uygundur. Akdeniz iklim koullarnn egemen olduu blgeler iinnerilir. Tehlikeli ilkbahar donlarnn olduu yerlerde nerilmez.

Bir dikimin baarya ulamas iin u kurallara uyulmaldr:

Seilen bitkiler yetitirme koullarna, zellikle de iklim koullarna

uyum gstermelidir.

yi bir alan hazrl ve toprak ileme yaplmaldr. Gerek duyulursa

drenaj ve toprak slahna gidilmelidir.

Kk, gvde dengesi olan salkl ve kuvvetli fidanlar seilip

kullanlmaldr.

Fidanlarn kkleri zedelenmeden sklmeli, uygun olarak kk ve gvde

budamas yaplmaldr.

Fidanlarn skm ve dikimi arasndaki zaman mmkn olduu kadar

ksa olmaldr.

Fidanlar dikim alanlarna gne ve rzgrn kurutucu etkisinden ve don

zararllarndan korunacak ekilde ambalajl veya rtl olarak

getirilmelidir.

Koullara uygun dikim zaman seilmelidir. Fazla rzgrl, yal ve

donlu gnlerde dikim yaplmamaldr. Bulutlu ve kapal havalar tercih

edilmelidir.

Uygun dikim yntemi seilmelidir. Bu ynteme gre uygun alet ve

ekipmanlar kullanlmaldr.

2.5. Dikim Yerlerinin aretlenmesi

Bahenin dikime hazrlanmasna, fidan dikiminden nce, sonbahar-k aylar okyal geen yerlerde yaz aylarnda balanr. Bahe yeri, ta, eski aa kalntlar ve eitliyabanc maddelerden temizlenir. Daha nce bir rn ekiliyse bunun artklar toprak ilenerek

45

kartrlr. Dikilecek fidanlara verilecek aralk ve mesafeler tespit edildikten sonra fidandikilecek yerlerin iaretlenmesi yaplr. aretlemenin dzgn olabilmesi iin uzun ip, telveya kablo kullanlr. aretlemede ayrca erit metre ve aa kazklara da ihtiya vardr.

Resim 2.9: Dikim yerlerinin iaretlenmesi

Dikim yerlerinin iaretlenmesi amacyla; bahe kenarndan yarm sra aras kadarmesafe braklr. nceden hazrlanan telin zerine pamuk iplii ile fidan aral kadar bayaplr. Bu kenara fidan kazklar aklr. Bunlara herhangi bir yolla dik karlarak diersralar iaretlenir. Bu iaretlere dikilen kazklar ukur alrken kaybolaca iin dikimtahtas ile bunlarn iki yanna kazklar aklr ve iaret kazklar kartlr. Dikim tahtas 10-15 cm eninde, ortasnda bir oyuk ve ortaya 50-60 cm mesafede iki tarafta oyua gelen birtahtadr.

Resim 2.10: Dikim tahtas kullanlarak yaplan dikim

46

2.6. Dikim ukurlarnn Almas

Bahenin toprak zelliklerine ve kalitesine dikkat ederek fidann kk hacminin en aziki misli hacimde bir ukur amak gerekir.

Fidan ukurlarnn almas genellikle 50-70 cm apnda ve 50-70 cm derinlikte alr.ukurdan st toprak bir tarafa, alt toprak bir tarafa konur. Fidan ukurlar, traktrn arkasnataklan burgu aletiyle, bel veya krekle daha nce belirlenen derinlik ve genilikte alr.

Dikim ukurunun ierisine dikilecek fidan trnn istedii trden slah edilmi toprakile doldurulmaldr. Bu durumda kkler ile toprak arasnda kolay bir alveri salanr.Bylelikle kkler topraa daha iyi nfuz edecek ve bitkiler hzla byypgeliebileceklerdir.

Alan ukurun tabanna toprak analiziyle nerilen fosforlu ve potasyumlu gbrelerkonularak hafife kartrlr. Daha sonra gene nerilen miktarda iftlik gbresiyle ukurdankan st toprak kartrlarak ukur bu karmla doldurulur ve dikime kadar bu ekildebekletilir. Fidan hemen dikilecekse bu doldurma ilemine gerek yoktur. Gerekirse topranoturmas iin hafife sulanr.

2.7. Dikim Budamas

Resim 2.11: Kk ve tepe budamas

Budama, kk ve tepe budamas eklinde yaplr. Fidanlkta sklen ve proje alannanakledilecek fidanlarn kkleri uzun olur. Bu kkler dikimden nce ksaltlmazsa dikimsrasnda katlanr ve kk geliimi gleir.

47

Kesilen kklerde oluan yeni kesim yzeyleri, zengin kk geliimini salar. Budamaen uygun fidanlar gmye alnrken yaplr. Bu ekilde gmden alnan fidanlar dorudandikim yerlerine nakledilir.

2.8. Fide-Fidan Dikimi

Ss bitkilerinde kullanlacak olan fidanlar zeliklerine gre deiik ekillerdedikilebilir. Bu dikim ekilleri;

2.8.1. plak Kkl (Topraksz) Fidan Dikimi

Ucuz ve hzl bir yntemdir. Toprakl ve kapl fidan dikim yntemine gre dikimbaars daha dktr. Balangtaki byme duraklamas nedeniyle gelime daha yavatr.plak kkl fidanlar, zellikle dikim zaman oransal hava nemi yksek olduu yerlerde vegevek topraklarda daha gvenli olarak uygulanr. Dzenli ve srekli sulama yapldndabaar oran daha da artar. Dikim srasnda kkler az veya ok kvrlma, bir araya toplanmave skma olaslklar ile kar karyadr. Bu yntem topran dikim srasnda skmasnaneden olur.

plak kkl fidanlarn dikimi, dikim yeri asndan ikiye ayrlr:

Yarma dikimi: Yeteri yaa sahip blgelerde ve yeterli sulama imkn olangeni alanlarda kullanlr.

10-20 cm boyundaki plak kkl fidanlarda uygulanan bu yntemlerin uygulanan enbasiti adi plantuvar dikimidir. Toprak durumuna gre seilen dikim aletlerinden biri topraadikine batrlarak toprakta plantuvar ekline benzer bir yer alr. Plantuvar topraktankartlrken fidan kkleri kvrlmayacak ekilde alan yere yerletirilir. Daha sonra dierelle plantuvar ikinci kez bu sefer plantuvar ucu alm olan yerin alt ucuna ulaacak ekildetopraa meyilli olarak bastrlr. Plantuvar sap, fidana doru ekilerek dikim derinliinegirmi olan kklerin toprakla sktrlmas salanr.

ekil 2.2: El plantuvar ile dikim

Ayrca ayak plantuvar ile de dikim yaplr. Ayak platuvar ekil 2.3teki a iletopraa yerletirilir ve ileri itilerek dikey pozisyona getirilir. Ayak plantuvaru karlarak

48

fidan alan yere uygun derinlikte yerletirilir. karlan plantuvar fidandan 5 cm teyetekrar batrlr.

ekil 2.3: Ayak plantuvar ile dikim

Dikim plantuvar ekilir ve bylece kklerin alt taraftan sktrlmas salanr. Dahasonra dikim plantuvar ileri doru itilerek topran st tarafndaki kklerin sktrlmassalanr. Son alan yerden 5 cm teye dikim plantuvar batrlr.

ekil 2.4: Ayak plantuvar ile dikim

Dikim plantuvar nce ne, sonra geriye itilerek daha nce alm yer tamamendoldurulur. Son alan yer ayak topuu ile topra iterek doldurulur. Fidann etrafndakitoprak ayak yardm ile sktrlr.

Yarma dikim yntemleri iinde yeterli ya ve sulama imkn olan yerlerde daha okplantuvar dikimi uygulanrken kurak blgelerde apa dikimi tercih edilir.

49

ukur dikimi: Dikimi genellikle iki kii yapar. Birisi fidan dikim tahtasnkullanarak yerini ve derinliini belirleyerek dik olarak tutar. Dieri nce fidann dikimderinliine gre ukurdan toprak alarak veya ilave ederek ukuru dikime hazrlar ve tabanaaya ile bastrarak topra sktrr. Fidan ukura konulduktan sonra etrafn toprakladoldurur ve aya ile fidan evresindeki topra sktrr. Fidan evresinin toprakladoldurulmas srasnda, fidan tutan kii kkleri ukur tabanna bastrmamal, kklerin uksmlar yukar doru kvrlmamaldr. Dikimden sonra fidan evresinde bir kova suyunetrafa tamayacak ekilde verilebilmesi iin kk bir havuz yaplr. Can suyu denilen builem toprak slak olsa da mutlaka uygulanr ve fidan kkleri ile toprak paracklar arasndahava boluklarnn kalmamasn salar.

ekil 2.5: ukur dikimde ukurun almas ve bitkinin yerletirilmesi

ekil 2.6: ukur dikimde bitkinin sktrlmas

ukur dikiminde; dikim, ukurun tam ortasna yapld gibi ukurun bir kenarnayerletirilerek de yaplr. Bu dikim eklinde ukurda kenar dikim denir. ukur dikimde; adiukur dikimi, derin dikim, tepe dikimi gibi deiik yntemler kullanlr.

50

ekil 2.7: ukur dikim yntemleri

YARMA DKMDE;

DORU DKM HATALI DKM

UKUR DKMDE;

DORU DKM HATALI DKM

ekil 2.8: Dikim ekillerinde doru ve yanl dikimin gsterilmesi

51

2.8.2. Toprakl ve Kapl Fidan Dikimi

Toprakl ve kapl fidanlar dikilirken dikim alanna kklerinin bulunduu ortam ilegtrlmelidir. Bulunduklar toprak kitlesi iinde nem olduundan fidan dikimini takip edenkurak dnemden daha az etkilenir. Kk skm, nakil ve dikim srasnda olduka azzedelenmektedir. Bu nedenler toprakl ve kapl fidan dikiminde baarl sonu eldeedilmesini salar. Dikim belirli mevsime bal deildir; ancak skm, ambalaj ve tamagiderlerinden dolay masrafl bir yntemdir.

Tplerde yetitirilmi fidanlar toprakl dikilir. Keskin bir aletle tp kenarndan kesilirve toprakl fidan karlr. Kapl fidanlar kenarndan hafife vurup, evirip, hafifeyuvarlayp ve kklere zarar vermeyecek ekilde karlr.

Resim 2.12: Kapl fidanlarn dikimi

Yan ksmlar parmaklarla aa doru taranarak, ie doru kvrlm kk ular aadoru ynlendirilir. Alt ksmndan 5-10 cm'lik toprak dklerek yana kvrlm ana kk ucukesilir. Fazla uzun saak kklerin ular kesilerek ksaltlr ve bu ekilde dikim ukurunaoturtulur.

Resim 2.13: Alt ksmn kesilmesi Resim 2.14: Torbas kartlarak dikim

ukuruna oturtulmas

Fidann dikimi ve can suyu verilmesinden sonra iki ilem daha yaplr. Bunlar; desteksistemi (herekleme) ve dikim budamasdr. Yeni dikilen fidan, henz kk sistemini tamolarak oluturamadndan rzgrla eilebilir. Bunun iin eitli malzemelerin herek olarakkullanld destekleme ilemi yaplr. ki herek apraz durumda topraa sokularak fidanayaklatrlr ve sekiz rakamna benzer bir ekilde fidan hereklere balanr. Balar, fidanbydnde, gvdeyi bomamaldr.

52

ekil 2.9: Fidanlarda destekleme ekilleri

Son olarak dikilen fidann tepesi kesilir. Kesim ykseklii meyve trne ve iklimkoullarna gre 50-60 cm'den 70-80 cm'e kadar deiebilir. Souk yerlerde daha yksek boyverilir.

Bir peyzaj projesi uygulama alannda nce boylu aalar, sonra orta ve srayla kkboylu aalar ve allar dikilir. Drenaj ve sulama sistemi yapldktan sonra im alanlar tesisedilir ve en son iekler proje alanna dikilir.

Dikimlerde hangi yntem uygulanm olursa olsun kkler dikim srasnda muhafazaedilmelidir. Kkler bir tarafa toplanmamal, eilmemeli, deiik ekillerde kvrlpbklmemelidir.

Hangi yntemle alrsa alsn dikim ukuru en azndan kk iine alabilecekbyklkte olmaldr. Normal olarak fidanlarn dikimi kk boaz (gvdenin kkle birletiiyer) fidanlktan karld hizada olmaldr. Kk boazlar derinde kalacak ve fidanlarn altdallar ile yapraklar topraa gmlecek ekilde dikim yaplmamaldr. Hibir ekildefidanlarn kk boaz toprak stnde veya yznde kalacak ekilde s dikimyaplmamaldr.

Peyzaj uygulamalarnda allar ve sarlc trmanc bitkilerin dikiminde dikkatedilmesi gereken baz konular vardr. Bunlar:

allarn dikiminde dikkat edilecek konular: allarn dikiminde alanntamamn ilemeye gerek yoktur. Her dikilecek ukur yerinde alarak ilenir.it tesisi dnda allar birbirlerine girmeyecek aralkta dikilir. rneinbydnde 2,53 m genilie ulaan bir aly yine ayn aralkta dikmekuygundur. allar iin alan ukurlarda alt ve st toprak ayrlmaldr. Dikimsrasnda organik materyalce zenginletirilmi st toprak daha ok kklerinyakn olduu evreye yerletirilmelidir. 1 m boyundaki bir al iin 60 cmgenilik ve 4560 cm derinlik uygundur.

allarn yetitirilmesinde fazla zen gerekmez. Ancak bol ve gzel iekvermeleri iin topran yaps ve pHnn iyi ayarlanmas gerekir. Toprak

53

tekstr kklerin hava ve nemden faydalanmasnda nemli rol oynar. allarnbazlar sulak yerlerde, bazlar ise kuru yamalarda iyi geliir fakat genel olarakhepsi iyi drene edilen topraklarda geliir.

ekil 2.10: allarn dikimi

yi geliip ieklenmelerinde organik gbre, kompost ve torf gibi materyallerolduka etkili olur. Bu materyaller topran fiziksel yapsn gelitirerek sututma ve havalanma yeteneini artrr, ayn zamanda bitkilere besin maddesisalam olur.

Organik gbreler, ieklerin aksine allara dikim srasnda dikim ukurunakatlarak verilir. allarn dikiminde ilk gbreleme ok nemlidir. Bu aama da2/3 hacim topraa 1/3 gbre, kompost ve torf vermek uygun olur. Dikilenallar ilk yamursuz dnemde sulanmal ve toprak fazla kurumamaldr.Bylece allarn iyi gelimesi salanr.

Sarlc ve trmanclarn dikiminde dikkat edilecek konular: Dikim iinderin kkl sarlc ve trmanc trler iin fidann byklne gre deimeklebirlikte 6090 cm derinlik ve genilikte ukur almas uygundur. Geneldedikim ukurlarnda kullanlacak toprak, 2 ksm toprak + 1 ksm organikmateryal karm olarak hazrlanr. Sarlc ve trmanclarda klasik dikim ekliuygulanr. Dikimde toprak iyice sktrlmal ve hemen sulanmaldr. Fidandibine mutlaka anak almaldr.

54

Btn sarlc ve trmanclarda sk sulama ve mallama fayda salar. Mallamasarlc bitkilerin su isteini azaltp kkleri serin tutarak olumlu etki yapar.Mallama kompost, yaprak, aa kabuu, testere tala ve iyi olgunlamorganik maddelerden yaplmaldr. Mal bitkinin gvdesine temas etmemeli veok kaln olmamaldr. Mallama kalnl 7,510 cm olmas nerilir.

2.9. Yumrulu ve Soanl Bitkilerin Dikimi

Gvdeleri toprak altnda olan iekleri drt grupta toplanr; bunlara soan, yumru,rizom ve pene isimleri verilir.

Bu tr kapsayan btn bitkiler iyi hazrlanm, talar ayklanm, ufalanm, incetoprak ister. Dorudan yere ekimlerde en iyisi dikilecek alann 7-10 gn ncehazrlanmasdr. Yine ayn safhada, topraa biraz hayvan gbresi ilave edilebilir. Ancakgbrenin iyice beklemi, elenmi, kokusuz ve znm olmas gerekir. zellikle bykkentlerde bunu salamak zor olabilir. Bahe gereleri satan yerlerde hazr paketlenmiorganik gbreler ayn yarar salar. Bir nemli husus da gbreli ksmn bitki soannadememesidir. Gbre tam kvamnda bile olsa soan yakar. Bunun iin en alta gbreyiserpmeli, zerini bir miktar toprakla kapadktan sonra soan dikilmelidir. Saks dikimlerindesoann alt ksmna ince bir tabaka dere kumu serpmek yararldr. Dere kumu drenaj salar,rmeleri ve toprak parazitlerini engeller.

Eer az sayda dikim yaplacaksa ukurlar tek tek alabilir. Ancak ok miktardadikim yaplacaksa gereken derinlikte ve uzunlukta bir ukur alr. En altna dere kumuyaylr, soanlarn sivri taraf yukar gelecek ekilde, 10-15 cm aralkla tek tek yerletirilir vezerine toprak rtlr. Bu ilem srasnda yava ve dikkatli olunmaldr. nk hzl atlantoprak, soanlar yerinden oynatp ters dndrebilir. Bu durumda soan vejetasyonugeemez ve rr. Dikim ilemi bitince yamurlama yntemiyle bol bol can suyuverilmelidir.

iek Ad Ekim Derinlii (cm) EkimAral(cm)

Glayl (Gladiolus) 10 10-15Gn zamba (Hemerocallis) Kkn stne 2.5cm toprak kapak

olacak ekilde ayarlanmaldr.30-40cm

Ada soan ( ScillaPeruviana)

5-10 cm 30cm

Gz idemi, ac idem(Colchicum cilicicum )

10 cm 20 cm

nci iei, mge(Convollaria)

2,5 cm 10 cm

Nerin(Nerine ) 10 cm 15 cmYumrulu begonya( TuberousBegonias)

ukur taraf ste gelecek ekilde,5cm.lik toprak kapak yaplr.

20-30 cm

Nergis zamba (Amaryllis , Soan byk olduu iin tepesi 15-20 cm

55

Hippeastrum) topran 1 - 2 cm altna gelecekkadar yerletirilmesi yeterlidir(Ortalama 20cm).

Afrika Zamba (Agaphantus) Toprak kapak 2.5cm bitkiyirtecek ekilde, ortalama 10cm

20 cm

Gelin soan (ixia) 15 cm 7 cmDa lalesi (Anemonecoronaria)

Toprak kapak 7.5 cm 15-25 cm

Kr lalesi(Anemone blanda) 10 cm 15 cmLale iei (Tulip) 15 cm 10-15 cmKrinum (Crinum) 25 cm 45 cmKana (Canna) Toprak kapak 2,5cm 50 cmah tac (Fritillaria) 7-10 cm 20-25 cmSmbl iei (Hyacinthus) 15 cm 20-30 cmSklamen (Cyclamen) st ksm topran dnda

kalmaldr25 cm

Safran (Crocus sativus) 8-10 cm 10-20 cmNergis (Narcissus) Ar topraklara 10 cm, hafif

topraklara 17 cm10-20 cm

Zpkt (Zephyranthes) 2,5 cm 7 cmZambak (Lilium) 20 cm 15-30 cmYldz iei (Dahlia) Toprak kapak 7.5 cm 30-90 cmAkzambak, mis zamba(Lilium candidum)

Soan iriliinin 1 kat 10-25 cm

idem (crocus) 7-8 cm 10 cmFrezya (fresia) 12,5 cm 10 cmFener iei (Kniphofia) Toprak kapak 10 cm 20-25 cmSar orman papatyas(Doronicum orientale)

Toprak kapak 5 cm 30 cm

Kala,Geliniei(Zantedeskiya)

Toprak kapak 5 cm 45 cm

Kardelen( Galanthus) 10 cm 10-15 cmSsen iei (iris versicolor) Toprak kapak 2.5 cm 20-25 cmKalp yaprakl zambak (Hosta) Toprak kapak 10 cm 30 cm

izelge 2.3: Yumrulu ve soanl bitkilerin ekim derinlii ve aral

2.10. Araziye Tohum Ekimi

Tohumu dorudan doruya proje sahasna ekerek yaplan bitkilendirme, repikaja (yerdeitirme) pek uygun olmayan bir ksm ss bitkilerinde ve kk apta yaplan sebzebahelerinde sz konusudur. Odunsu ve ok yllk bitkilerin ekim yoluyla dorudanyetitirilmesi daha ok aalandrma almalarnda yer alr.

56

Ekim yoluyla direkt yaplan bitkilendirmede ve sebze bahelerinde kaliteli tohumkullanlmas, tre uygun ekim teknii uygulanmas ve ilk dnemde kltrel bakmilemlerinin zenle yaplmas gerekir.

ster sebze bahelerinde isterse peyzaj alanlarnda uygulanacak olan ilkbahar ekimindetoprak scaklnn 1015 0Cyi bulmas gerekir. Aksi hlde erken ekim tohumunimlenmeden uzun sre toprakta kalmas nedeni ile rmesine sebep olur. Ayrca donlardanetkilenmelerine ve kemirici zararlarna maruz kalmalarna neden olur.

Tohumlarda eer imlenme engeli varsa n ileme tabi tutulmalar gerekir. Butohumlar daha ok aalar