ovaj broj je posveĆen zaŠtiti paprike i paradajza...

Godina 45 * 2017 * BROJ 6 ISSN 0354-6160*UDK 632

OVAJ BROJ JE POSVEĆEN ZAŠTITI PAPRIKE I PARADAJZA

SPECIAL ISSUE ON PEPPER & TOMATO PROTECTION

Bil

jni

lek

ar /

Pla

nt D

oct

or,

XL

V, 6

/201

7

BILJNI LEKAR / PLANT DOCTOR, 45, 6/2017 543

Časopis "Biljni lekar" izlazio je od 1956. do 1977. godine u Beogradu (između1978. i 1991. g. postojao je "Glasnik zaštite bilja"-Zagreb, kao glasilo Saveza društava za zaštitu bilja bivše SFR Jugoslavije). Izlaženje časopisa "Biljni lekar" obnovljeno je 1995. godine.

Razmenom publikacija, časopis "Biljni lekar" šalje se u sledeće zemlje: Austrija, Beloru-

sija, Bosna i Hercegovina, Bugarska, Crna Gora, Češka, Grčka, Hrvatska, Italija, Mađarska, Makedonija, Nemačka, Poljska, Rumunija, Rusija, Slovačka, Slovenija, Turska i Ukrajina.

"Plant Doctor" ("Biljni lekar") is a journal of The Plant Protection Society of Serbia, published

by the Department for Environmental and Plant Protection, Faculty of Agriculture, Novi Sad. The journal was continually published from 1956 to 1977, when it was discontinued and a new journal for the former Yugoslavia was introduced. In 1955 the journal "Plant Doctor" was re-established

and has been published bimonthly ever since. Based upon exchange of publications, the journal "Plant Doctor" is distributed in: Austria,

Belarus, Bosnia&Hercegovina, Bulgaria, Croatia, Czech Republic, Germany, Greece, Hungary, Italy, Macedonia, Monte Negro, Poland, Romania, Russia, Slovakia, Slovenia, Turkey and Ukraine.

Glavni i odgovorni urednik/Chief Editor: dr Slavica Vuković ([email protected])

Zamenik glavnog urednika/Deputy Editor: dr Goran Aleksić

Urednici oblasti/Consulting Editors

Bolesti i suzbijanje / Diseases and Control: dr Mila Grahovac Štetočine i suzbijanje / Pests and Control: dr Aleksandra Ignjatović-Ćupina

Korovi i suzbijanje / Weeds and Control: dr Bojan Konstantinović

Sredstva za zaštitu bilja / Plant Protection Products: dr Slavica Vuković

Mašine u zaštiti bilja / Plant Protection Machinery: dr Aleksandar Sedlar Prognoze u zaštiti bilja /Forecasts in plant protection: dipl. inž. Milena Budić

Sekretar/Secretary: Sonja Vučinić

Redakcioni odbor/Editorial Board Dr Goran Aleksić, dipl. inž. Milena Budić, dr Dušan Čamprag (počasni član), dr Milan

Drekić, dr Mila Grahovac,dr SnježanaHrnčić, dr Aleksandra Ignjatović-Ćupina, dr

Radivoje Jevtić, dr Petar Kljajić, dr Bojan Konstantinović, dr Sanja Lazić, dr Aleksa Obradović, mast. inž. Srđana Petrović, dr Olivera Petrović-Obradović, dr Aleksandar Sedlar, dr Mira Starović, dr Milan Stević, dr Vera Stojšin, dr Snežana Tanasković, dr Vojislav Trkulja, mast. inž. Filip Vranješ, dr Sava Vrbničanin i dr Slavica Vuković.

Izdavač/Publisher

Poljoprivredni fakultet/Faculty of Agriculture Departman za fitomedicinu i zaštitu životne sredine/Department of Environmental

and Plant Protection, 21000 Novi Sad, Trg Dositeja Obradovića 8.

Časopis "Biljni lekar" kao dvomesečnik, izlazi šest puta godišnje. Cena godišnje pretplate

iznosi 3.200 dinara + PDV (10%), ovog broja 500 + PDV. Pretplata za inostranstvo je 80€. Dinarska uplata se doznačuje na žiro račun 840-1736666-97, uz poziv na broj 4000- 1111, sa naznakom za "Biljni lekar", a za deviznu uplatu obratiti se sekretaru Redakcije.

Za sve informacije obratiti se g-đi Sonji Vučinić, sekretaru Redakcionog odbora, na tel. 021/4853-344 ili na tel/fax 450-616, Email: [email protected] ili [email protected]

Kompjuterski slog i štampa/Formatting and Printing "PeriNS" · 21000 Novi Sad, Gogoljeva 27

Tel. 021 468 230 · [email protected]

Tiraž: 1.000.

Časopis Društva za zaštitu bilja Srbije Broj 6,2017. Godina 45

mailto:[email protected]



544 BILJNI LEKAR / PLANT DOCTOR, 45, 6/2017

POZIV NA SARADNJU U ČASOPISU “BILJNI LEKAR”

Uredništvo časopisa“BILJNI LEKAR” poziva na saradnju sve stručnjake zaštite

bilja i biljne proizvodnje uopšte, koji rade u raznim ustanovama, preduzećima i

kompanijama (poljoprivrednim i šumskim gazdinstvima, zemljoradničkim zadrugama,

zavodima za poljoprivredu i poljoprivrednim stanicama, preduzećima za proizvodnju i

promet pesticida, poljoprivrednim apotekama, obrazovnim i naučnim ustanovama, te

upravnim službama). Dragocena iskustva kolega koji rade u neposrednoj biljnoj

proizvodnji, kao i poljoprivrednoj i šumarskoj službi, dobrodošla su na stranicama

časopisa “Biljni lekar”.

Članke, obima četiri do osam strana, kao i manje priloge od jedne do dve strane iz

oblasti zaštite bilja, treba pripremiti po UPUTSTVU ZA PRIPREMU RUKOPISA, koje se

nalazi na poslednjim stranicama časopisa. U zavisnosti od raspoloživih sredstava,

objavljeni članci i prilozi se honorišu. Redakcija se zahvaljuje na interesovanju i

spremnosti za saradnju.

UREDNIŠTVO ČASOPISA

OBAVEŠTENJE Preuzimanje članaka ili pojedinih delova iz časopisa “Biljni lekar”, nije

dozvoljeno bez saglasnosti i odobrenja Uredništva časopisa.

Redakcija časopisa

Naslovna strana:

Slika: Naslovna strana: Originalne fo-

tografije (Ignjatov M. rad na str. 587

sre- dina; Božić D. rad na str. 547 gore

levo; Trkulja V. rad na str. 689 desno

gore; Petrović-Obradović O. rad na str.

715 Levo dole; Stanković I. rad na str.

628 desno dole)

Cover page: Original photos (Ignjatov

M. paper, page 587, Middle; Božić D. pa-

per, page 547, Top left; Trkulja V. paper,

page 689, Top right; Petrović-Obradović

O. paper, page 715, Lower left; Stanković I. paper, page 628, Lowerright)

Časopis “Biljni lekar” se citira u izdanjima CAB International Abstracts

The journal “Plant Doctor” is cited in CAB International Database Abstracts


SADRŽAJ

INTEGRALNA ZAŠTITA PAPRIKE I PARADAJZA OD KOROVA

(Dragana Božić, Sava Vrbničanin, Đorđe Moravčević) .......................................... 547

BAKTERIOZNI RAK I UVELOST PARADAJZA

– Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis

(Svetlana Milijašević-Marčić, Biljana Todorović, Ivana Potočnik) ......................... 562

PROUZROKOVAČI BAKTERIOZNE UVELOSTI PARADAJZA I ŽUTE UVELOSTI

(STOLBUR) PAPRIKE I PARADAJZA

(Katarina Gašić, Milan Šević, Aleksa Obradović) .................................................... 575

RASPROSTRANJENOST I ZNAČAJ PROUZROKOVAČA BAKTERIOZNE

PEGAVOSTI LISTA I KRASTAVOSTI PLODOVA PAPRIKE I PARADAJZA

(Maja Ignjatov, Katarina Gašić, Milan Šević, Aleksa Obradović) .......................... 587

ZAŠTITA PAPRIKE I PARADAJZA OD PROUZROKOVAČA BAKTERIOZNE

PEGAVOSTI LISTA I KRASTAVOSTI PLODOVA

(Milan Šević, Katarina Gašić, Maja Ignjatov, Aleksa Obradović) .......................... 596

EKONOMSKI ZNAČAJNE VIROZE PAPRIKE U SRBIJI

(Branka Krstić, Ivana Stanković, Dragana Milošević,

Ana Vučurović, Katarina Zečević) ............................................................................. 610

VIRUSI PARADAJZA SA POSEBNIM OSVRTOM NA „EMERGING” VIRUSE

(Ivana Stanković, Dušan Nikolić, Ana Vučurović,

Katarina Zečević, Branka Krstić) .............................................................................. 628

PRISUSTVO I RASPROSTRANJENOST VIRUSA PAPRIKE U SRBIJI

(Dragana Milošević, Ivana Stanković, Maja Ignjatov,

Zorica Nikolić, Branka Krstić) ................................................................................... 647

KARANTINSKI PATOGENI PARADAJZA I PAPRIKE

(Vojislav Trkulja, Igor Milunović) ............................................................................. 657

PATOGENI KORIJENA I PRIZEMNOG DIJELA STABLA

PARADAJZA I PAPRIKE I MOGUĆNOSTI NJIHOVOG SUZBIJANJA

(Vojislav Trkulja) ......................................................................................................... 689

EFEKAT ETARSKIH ULJA NA PROUZROKOVAČE

TRULEŽI PLODA PARADAJZA IN VIVO

(Matea Karnizs, Mila Grahovac, Vera Stojšin, Ferenc Bagi,

Đorđe Malenčić, Dragana Budakov).......................................................................... 705

BILJNE VAŠI (HEMIPTERA: APHIDIDAE) ŠTETOČINE PAPRIKE I PARADAJZA

(Olivera Petrović-Obradović, Ivana Jovičić, Anđa Radonjić) ................................. 715

ŠTETNE ARTROPODE PARADAJZA I PAPRIKE

(Tanja Drobnjaković, Marijana Prijović i Pantelija Perić) ...................................... 723

HEMIJSKI SASTAV EKSTRAKATA PAPRIKE I PARADAJZA

GAJENIH U ZAPADNOJ SRBIJI

(Jelena Mladenović, Radoš Pavlović, Jasmina Zdravković, Nenad Pavlović) ........ 744

UPUTSTVO ZA PRIPREMU RUKOPISA ........................................................................ 750


CONTENT

INTEGRATED WEED MANAGEMENT IN PEPPER AND TOMATO

(Dragana Božić, Sava Vrbničanin, Đorđe Moravčević) ........................................... 547

BACTERIAL WILT AND CANKER OF TOMATO

– Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis

(Ivana Jovičić, Anđa Radonjić, Olivera Petrović-Obradović) ................................. 562

BACTERIAL WILT OF TOMATO AND STOLBUR OF TOMATO AND PEPPER

(Katarina Gašić, Milan Šević, Aleksa Obradović) .................................................... 575

DISTRIBUTION AND SIGNIFICANCE OF CAUSAL AGENTS

OF BACTERIAL SPOT OF PEPPER AND TOMATO

(Maja Ignjatov, Katarina Gašić, Milan Šević, Aleksa Obradović) .......................... 587

CONTROL OF PEPPER AND TOMATO BACTERIAL SPOT

(Milan Šević, Katarina Gašić, Maja Ignjatov, Aleksa Obradović) .......................... 596

ECONOMICALLY IMPORTANT VIRUS DISEASE OF PEPPER IN SERBIA

(Branka Krstić, Ivana Stanković, Dragana Milošević,

Ana Vučurović, Katarina Zečević) ............................................................................. 610

VIRUSES OF TOMATO WITH SPECIAL EMPHASIS ON EMERGING VIRUSES

(Ivana Stanković, Dušan Nikolić, Ana Vučurović,

Katarina Zečević, Branka Krstić) .............................................................................. 628

PRESENCE AND DISTRIBUTION OF PEPPER VIRUSES IN SERBIA

(Dragana Milošević, Ivana Stanković, Maja Ignjatov, Zorica Nikolić, Branka

Krstić) ........................................................................................................................... 647

QUARANTINE PATHOGENS OF TOMATO AND PEPPER

(Vojislav Trkulja, Igor Milunović) .............................................................................. 657

PATHOGENS OF ROOT AND CROWN OF TOMATO AND PEPPER AND

POSSIBILITIES OF THEIR CONTROL

(Vojislav Trkulja) ......................................................................................................... 689

EFFECT OF ESSENTIAL OILS ON CAUSERS OF TOMATO FRUIT ROT IN VIVO

(Matea Karnizs, Mila Grahovac, Vera Stojšin, Ferenc Bagi,

Đorđe Malenčić, Dragana Budakov) .......................................................................... 705

APHIDS (HEMIPTERA: APHIDIDAE) PESTS OF PEPPER AND TOMATO

(Olivera Petrović-Obradović, Ivana Jovičić, Anđa Radonjić) ................................. 715

HARMFULL ARTHROPODS OF TOMATO AND PEPPER

(Tanja Drobnjaković, Marijana Prijović and Pantelija Perić) ................................. 723

CHEMICAL COMPOSITION OF EXTRACTS OF PEPPER AND TOMATOES

IN WESTERN SERBIA

(Jelena Mladenović, Radoš Pavlović, Jasmina Zdravković, Nenad Pavlović) ........ 744

INSTRUCTIONS TO AUTHORS ...................................................................................... 750


INTEGRALNA ZAŠTITA PAPRIKE I PARADAJZA OD KOROVA

Dragana Božic, Sava Vrbničanin, Đorde Moravčević

Univerzitet u Beogradu, Poljoprivredni fakultet, Beograd-Zemun

E-mail: [email protected]

Rad primljen: 22.12.2017.

Prihvaćen za štampu: 29.12.2017.

Izvod

Integralna zaštita paprike i paradajza od korova, kao i u slučaju drugih useva,

podrazumeva primenu svih raspoloživih mera, što podrazumeva gajenje useva u

plodoredu, kvalitetnu i blagovremenu osnovnu i dopunsku obradu zemljišta, kvalitetnu

setvu (u slučaju direktne setve) ili sadnju kvalitetnog rasada (u slučaju proizvodnje

iz rasada), negu useva, pravilno đubrenje, upotrebu dobro zgorelog stajnjaka,

pravovremenu primenu visoko efikasnih herbicida, primenu prirodnih ili sintetičkih

malčeva i drugih raspoloživih mera. Izbor mera zavisi od načina gajenja ovih useva

(proizvodnja na otvorenom, u zaštićenom prostoru ili organska proizvodnja), kao i

od toga da li se usevi zasnivaju direktnom setvom ili iz rasada. Za adekvatan odabir

mera za suzbijanje korova neophodno je dobro poznavanje zakorovljenosti parcele

na kojoj se gaje ovi usevi, a kao najproblematičnije za suzbijanje izdvajaju se vrste iz

familije Solanacae, od kojih je kod nas najzastupljenija pomoćnica obična (Solanum

nigrum). Izbor herbicida za suzbijanje korova u paprici i paradajzu je ograničen na

nekoliko aktivnih supstanci, čiji preparati su registrovani samo za suzbijanje korova

u ovim usevima kada se gaje iz rasada. Iako nema registrovanih herbicida za useve

iz direktne setve u praksi se primenjuju pojedini herbicidi za koje je utvrđeno da su

selektivni prema ovim usevima. Ipak, glavna mera koja se kod nas primenjuje za

suzbijanje korova jeste gajenje ovih useva na folijama koje osim što ne

dozvoljavaju nicanje korova ispoljavaju i druge pozitivne efekte. Problem korova u

zaštićenom prostoru nije toliko izražen kao na otvorenom polju, tako da se mere

suzbijanja u tom slučaju uglavnom svode na preventivne (upotreba sterilnih

supstrata za proizvodnju rasada, unošenje ,,čistog" sadnog materijala bez korova u

plastenik, suzbijanje korova u širem okruženju plastenika, održavanje higijene

oruđa, mašina, odeće i obuće radnika i sl.). U organskoj proizvodnji se preporučuju

sve mere koje se primenjuju kao deo integralnog sistema suzbijanja korova u ovim

usevima, izuzev primene herbicida.

Ključne reči: paprika, paradajz, korovi, integralno suzbijanje korova


BILJNI LEKAR / PLANT DOCTOR, 45, 6/2017

Abstract

INTEGRATED WEED MANAGEMENT IN PEPPER AND TOMATO

Dragana Božic, Sava Vrbničanin, Đorde Moravčević

Univerzitet u Beogradu, Poljoprivredni fakultet, Beograd-Zemun


Integrated weed control in pepper and tomato, like in case of other crops,

implies the application of all available measures, which include crop rotation, quality

basic and additional soil cultivation on time, quality sowing (in the case of direct

seed sowing) or planting (in the case of production by seedling transplantation),

crop nursing, proper fertilization, use of weed free manure, the application of

highly efficient herbicides on time, use of natural or synthetic mulches and other

available measures. The choice of measures depends on way of crop cultivation (field

production, production in controlled environment or organic production), as well as,

whether crops sowing directly from seeds or by seedling transplantation. For adequate

selection of weed control measures, it is necessary to have data about wideness of

the field on which these crops cultivate. The most difficult to control are the species

from the Solanaceae family, of which the most abundant in our conditions is black

nightshade (Solanum nigrum). The selection of herbicides for the control of weeds

in pepper and tomato is limited to several active ingredients, whose commercial

products are only registered for the control of weeds in crops established by seedlings

transplantation. Although there are no registered herbicides for crops from direct seed

sowing, in practice, some herbicides for which have been found not to damage plant

crops, have been applied. However, the main measure we apply to weed control is the

cultivation of these crops on foils which, apart from suppressing weeds, also show

other positive effects. The problem of weeds in production in controlled environment

is not as pronounced as in the open field, so that the control measures in this case are

mainly reduced to preventive (use of sterile substrates for the production of seedlings,

use weed free seedlings of crop, weed control around greenhouse, maintenance of

hygiene of tools, clothing and footwear of workers, etc.). In organic production, all

measures that are applied as part of an integral system of weed control in these crops

are recommended, except the use of herbicides.

Key words: pepper, tomato, weeds, integrated weed management



BAKTERIOZNI RAK I UVELOST PARADAJZA

- Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis

Svetlana Milijašević-Marčić, Biljana Todorović, Ivana Potočnik

Institut za pesticide i zaštitu životne sredine, Zemun




Izvod

Bakteriozni rak i uvelost paradajza (Solanum lycopersicum) koji prouzrokuje

Gram-pozitivna fitopatogena bakterija Clavibacter michiganensis subsp.

michiganensis je jedna od najštetnijih bakterioza paradajza u svetu. Ova bakterija

može značajno da smanji prinos i kvalitet useva pričinjavajući znatne ekonomske

štete kako u zaštićenom prostoru tako i u polju. Patogen se prenosi semenom, te se ono

smatra glavnim izvorom inokuluma i odgovornim za iznenadne pojave ove bolesti

u epidemijskim razmerama. Takođe, bakterija se moze održati u biljnim ostacima

nekoliko godina, kao i na plasteničkim/stakleničkim konstrukcijama. Sekundarne

infekcije se javljaju u toku obavljanja redovnih agrotehničkih mera (zalivanje,

tretiranje pesticidima, zakidanje zaperaka i sl.). Mere suzbijanja u cilju sprečavanja

pojave bakterioznog raka i uvelosti paradajza uključuju, pre svega, upotrebu

sertifikovanog semena, zdravog rasada paradajza, dezinfekciju plastenika i

staklenika, zaoravanje biljnih ostataka i najmanje dvogodišnji plodored sa biljkama

koje nisu iz familije Solanaceae. Hemijske mere zaštite paradajza od ovog patogena

uglavnom se svode na višekratnu primenu bakarnih jedinjenja. Osim toga, u

suzbijanju C. michiganensis subsp. michiganensis se koriste i antibiotici

(streptomicin i kasugamicin) u zemljama u kojima je njihova primena dozvoljena.

Međutim, upotreba baktericida sintetičkog porekla ne samo što ne daje

zadovoljavajuće rezultate, već prouzrokuje i ozbiljne probleme u životnoj sredini.

Takođe, stvaranje sorata i hibrida paradajza otpornih na C. michiganensis subsp.

michiganensis još uvek nije dalo zadovoljavajuće rezultate. Izvori otpornosti

otkriveni su u nekoliko divljih srodnika paradajza, ali i pored brojnih delimično

otpornih na tržištu nema dostupnih visoko otpornih sorata paradajza. Zbog svega

navedenog, higijenske i fitosanitarne mere ostaju najbolji način za izbegavanje

infekcije useva ovom bakterijom. Pored toga, najvažnije je korišćenje zdravog

semena i rasada paradajza pogotovo zato što je u pitanju karantinski organizam.

Ključne reči: paradajz, bakteriozna uvelost, epidemiologija, suzbijanje



Abstract

BACTERIAL WILT AND CANKER OF TOMATO - Clavibacter

michiganensis subsp. michiganensis

Svetlana Milijašević-Marčić, Biljana Todorović, Ivana Potočnik

Institute of pesticides and environmental protection, Zemun


Bacterial wilt and canker of tomato (Solanum lycopersicum) caused by a

Gram-positive bacterium Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis is one

of the most destructive bacterial diseseas of this crop worldwide. The bacterium is

able to significantly decrease the crop yield and quality causing substantial economic

losses both in greenhouse and field tomato crops. The pathogen is seedborne and thus

the seed is considered to be the main source of inoculum and responsible for sudden

outbreaks of the disease in epidemic proportions. Furthermore, bacterium can survive

in plant debris for several years, as well as on greenhouse constructions. Secondary

infections occur during conducting regular cultural practices (irrigation, chemical

spraying, clipping, etc.). Control measures in order to prevent occurence of tomato

bacterial wilt and canker include, firstly, use of pathogen-free certified seeds, healthy

transplants, desinfection of greenhouse facilities, plant debris removal and at least

two-year crop rotation with nonsolanaceous plants. Chemical control of the pathogen

mainly includes multiple application of copper compounds. Moreover, antibiotics

(streptomycin and kasugamycin) are being also used to control C. michiganensis

subsp. michiganensis in some countries where their use is alowed. However,

application of sintetic bactericides is not only unsatisfactory, but also causes serious

problems in the environment. In addition, selection for tomato cultivars and hybrids

resistant to C. michiganensis subsp. michiganensis is still not satisfactory. Sources

of resistance have been found only in several wild species of tomato, although there

are still no commercially available highly resistant tomato cultivars. Therefore,

hygienic and phytosanitary measures remain the best way to avoid crop infection

with this bacterium. Besides, pathogen-free seeds and healthy transplants are of great

importance, especially considering the quarantine status of theorganism.

Key words: Tomato, bacterial wilt, epidemiology, control



PROUZROKOVAČI BAKTERIOZNE UVELOSTI PARADAJZA I

ŽUTE UVELOSTI (STOLBUR) PAPRIKE I PARADAJZA

Katarina Gašić1, Milan Šević2, Aleksa Obradović3

1Institut za zaštitu bilja i životnu sredinu, Beograd 2Hladnjače Brestovik, Grocka

3Univerzitet u Beogradu, Poljoprivredni fakultet, Beograd




Izvod

Oboljenja bakteriozne prirode veoma su česta u usevima paradajza i paprike,

posebno kada vremenski uslovi pogoduju nastanku i širenju infekcije. Među

ekonomski najznačajnijim bakterijama koje ugrožavaju proizvodnju paradajza u

svetu, izdvaja se prouzrokovač bakteriozne uvelosti paradajza Ralstonia

solanacearum. Patogen se dugo održava u zemljištu i vodi. Naseljava ksilem biljaka

onemogućavajući protok vode, usled čega dolazi do pojave uvelosti. Osim ovog

patogena, simptome uvelosti paradajza i paprike može takođe prouzrokovati

Candidatus Phytoplasma solani (Stolbur fitoplazma). Ovo oboljenje prenosi se

cikadama, dok su glavni izvori infekcije korovske biljke. Cilj ovog rada je da se

prikaže rasprostranjenost i ekonomski značaj navedenih oboljenja paradajza i

paprike, kao i osnovne karakteristike njihovih prouzrokovača. Poznavanje

simptomatologije i epidemiologije oboljenja je od posebnog značaja za pravilnu

dijagnozu oboljenja i identifikaciju patogena, što doprinosi pravovremenoj i

uspešnoj zaštiti.

Ključne reči: paradajz, paprika, Ralstonia solanacearum, Candidatus

Phytoplasma solani, simptomi, epidemiologija, zaštita



Abstract

BACTERIAL WILT OF TOMATO AND STOLBUR OF TOMATO AND PEPPER

Katarina Gašić1, Milan Šević2, Aleksa Obradović3

1Institute for Plant Protection and Environment, Belgrade 2"Cold storage", Brestovik, Grocka

3University of Belgrade, Faculty of Agriculture, Belgrade E-mail: [email protected]

Bacterial diseases are very common in tomato and pepper crops, especially

under favourable weather conditions. One of the economically most important

pathogens that affect tomato production worldwide is Ralstonia solanacearum, causal

agent of bacterial wilt of tomato. The pathogen survives in soil and water. It colonizes

xylem, clogs the vascular tissue preventing water movement throughout the stem,

causing colapse of the infected plants. In addition, wilting of tomato and pepper can

be caused by Candidatus Phytoplasma solani (Stolbur Phytoplasma). Main sources

of infection with this pathogen are wild plants from where it is further transmitted

by feeding of leafhopper vectors. The aim of this paper is to point to distribution and

economic importance of those diseases, as well as characteristics of the pathogens.

Information about symptoms and epidemiology of the disease are important for an

accurate disease diagnosis and pathogen identification, which contributes to the

timely and successful protectionstrategy.

Key words: tomato, pepper, Ralstonia solanacearum, Candidatus Phytoplasma

solani, symptoms, epidemiology, control



RASPROSTRANJENOST I ZNAČAJ PROUZROKOVAČA

BAKTERIOZNE PEGAVOSTI LISTA I KRASTAVOSTI

PLODOVA PAPRIKE I PARADAJZA

Maja Ignjatov1, Katarina Gašić2, Milan Šević3, Aleksa Obradović4

1Institut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad 2Institut za zaštitu bilja i životnu sredinu, Beograd

3Hladnjače Brestovik, Grocka 4Poljoprivredni fakultet, Beograd

e- mail: [email protected]



Izvod

Prema najnovijoj sistematici kao prouzrokovači bakteriozne pegavosti paprike

i paradajza navode se četiri vrste roda Xanthomonas: X. euvesicatoria, X. vesicatoria,

X. perforans i X. gardneri. Prema rasprostranjenosti i štetama koje nanosi,

prouzrokovač bakteriozne pegavosti lišća i krastavosti plodova X. euvesicatoria

spada u najznačajnije bakterije parazite paprike u svetu, dok se u agroekološkim

uslovima Srbije, usled gajenja osetljivog sortimenta i povoljnih uslova za razvoj

bolesti, pojavljuje svake godine u većem ili manjem intenzitetu. Kao prouzrokovač

ovog oboljenja na paradajzu navodi se X. vesicatoria. Bakterije se prenose semenom

i u povoljnim uslovima za razvoj bolesti, mogu prouzrokovati plamenjaču, potpunu

defolijaciju i izumiranje biljaka. U zaštiti od bakteriozne pegavosti paprike i paradajza

potrebno je preduzeti niz mera koje podrazumevaju korišćenje konvencionalnih, ali

i bioloških preparata. Utvrđeno je postojanje prirodnih antagonista (bakteriofaga)

izolovanih iz zemljišta koji se mogu koristiti u biološkoj borbi. U nedostatku efikasnih

mera, rešenje treba tražiti u integralnom pristupu, odnosno sintezi saznanja o biologiji

i epidemiologiji patogena, tehnologiji biljne proizvodnje, kao i baktericidnom efektu

pojedinih prirodnih agenasa.

Ključne reči: paprika, paradajz, X. euvesicatoria, X. vesicatoria



Abstract

DISTRIBUTION AND SIGNIFICANCE OF CAUSAL AGENTS OF BACTERIAL SPOT OF PEPPER AND TOMATO

Maja Ignjatov1, Katarina Gašić2, Milan Šević3, Aleksa Obradović4

1Institute of Field and Vegetable Crops, Novi Sad 2Institute for Plant Protection and Environment, Belgrade

3 "Cold storages" Brestovik, Grocka 4Faculty of Agriculture, University of Belgrade, Belgrade

e-mail: [email protected]

Bacterial spot of pepper and tomato regularly causes losses in production in

Serbia. According to the new systematization, four Xanthomonas species have

been reported as causal agents of leaf spots of pepper and tomato: X. euvesicatoria,

X. vesicatoria, X. perforans and X. gardneri.

Due to wide distribution and great damage at the global level, X. euvesicatoria

is considered one of the most significant parasitic bacteria of pepper. Causal agent

of the bacterial spot on tomato in Serbia is X. vesicatoria. Occurrence of of both

species is observed every year under Serbian agroecological conditions, mainly due

to the cultivation of susceptible assortment and conditions which are suitable for

disease development. The disease is seed transmitted and it can cause defoliation

and crop degradation if conditions suitable for its development occur. Bacterial spot

of pepper and tomato cannot be combatted easily and application of several

cultivation practices including conventional or microbial preparations -

biopesticides is therefore required. The existence of natural antagonists

(bacteriophage) isolated from soil has been confirmed, which could be used for

biological control of pepper bacterial spot. In the absence of effective preventive

measures, the solution should be sought within an integrated approach - the

synthesis of knowledge about the biology and epidemiology of the pathogen, crop

production technology, as well as bactericidal effect of some natural agents.

Key words: pepper, tomato, X. euvesicatoria, X. vesicatoria



ZAŠTITA PAPRIKE I PARADAJZA OD PROUZROKOVAČA

BAKTERIOZNE PEGAVOSTI LISTA I KRASTAVOSTI

PLODOVA

Milan Ševic1, Katarina Gašić2, Maja Ignjatov3, Aleksa Obradović4

1Hladnjače Brestovik, Grocka 2Institut za zaštitu bilja i životnu sredinu, Beograd

3Institut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad 4Univerzitet u Beogradu, Poljoprivredni fakultet, Beograd




Izvod

Bakteriozna pegavost lista i krastavost plodova prouzrokovana Xanthomonas

vrstama, je jedna od najrasprostranjenijih i ekonomski najznačajnijih bolesti

paprike i paradajza u svetu. Usled nedostatka otpornih genotipova paprike i

paradajza, pojave novih rasa bakterije, sojeva rezistentnih prema jedinjenjima bakra,

sumnjivog kvaliteta semena i ograničenih mera kontrole, ova bakterioza predstavlja

ograničavajući faktor proizvodnje paprike u Srbiji. Kada vremenski uslovi pogoduju

razvoju bolesti na biljkama paradajza, ova bakterioza može prouzrokovati velike

gubitke usled smanjenja ukupnog prinosa i kvaliteta plodova koji nisu pogodni za

industrijsku preradu. U zaštiti paprike i paradajza kod nas dominiraju hemijske mere

borbe, odnosno korišćenje preparata na bazi jedinjenja bakra u kombinaciji sa etilen-

bis-ditiokarbamatima koji ne obezbeđuju zadovoljavajući efekat zaštite. Antibiotici

se ne mogu primenjivati usled zakonskih ograničenja u Evropskoj uniji. Integracijom

pozitivnog efekta hemijskih metoda (bakarni preparati, aktivatori sistemične

otpornosti) i različitih bioloških metoda (antagonostički sojevi bakterija, bakteriofagi)

može se postići zadovoljavajući efekat zaštite. Priroda bioloških agenasa, kao i

specifičan mehanizam dejstva aktivatora sistemične otpornosti, zahtevaju pažljivu

optimizaciju vremena i broja tretmana kako bi se postigla maksimalna efikasnost.

Ključne reči: Xanthomonas spp., jedinjenja bakra, antibiotici, aktivatori

sistemične otpornosti biljaka, antagonistički sojevi bakterija, bakeriofagi



Abstract

CONTROL OF PEPPER AND TOMATO BACTERIAL SPOT

Milan Šević1, Katarina Gašić2, Maja Ignjatov3, Aleksa Obradović4

1Cold storages Brestovik, Grocka 2Institute for Plant Protection and Environment, Belgrade

3 Institute of Field and Vegetable Crops, Novi Sad 4University of Belgrade, Faculty of Agriculture, Belgrade


Bacterial spot of pepper and tomato caused by Xanthomonas species, is one of

the widespread and economically most important diseases of pepper and tomato. Due

to the lack of resistant pepper and tomato genotypes, the emergence of new races of

bacteria, and strains resistant to copper compounds, questionable seed quality and

limited control practices, these bacteria are limiting pepper production in Serbia. On

tomato plants, under favourable weather conditions for disease development, these

bacteria can cause major damage reflected in overall yield as well as in fruit quality.

The protection of pepper and tomato, based on chemical methods such as use of

copper-based compounds in combination with ethylene-bis-dithiocarbamates, do not

provide a satisfactory disease control. Use of antibiotics in plant protection is not

permitted in the EU as well as in Serbia. However, results of many authors show that

satisfactory control of bacterial spot can be achieved by integrating positive effect of

chemical treatments (copper compounds, systemic resistance activators) and various

biological methods (antagonists, bacteriophages). However, nature of biological

agents, as well as the specific mechanism of action of the systemic resistance

activators, require careful optimization of the time and number of treatments in order

to achieve maximumefficiency.

Key words: Xanthomonas spp. copper compounds, antibiotics, systemic

acquired resistance, antagonists, bacteriophages



EKONOMSKI ZNAČAJNE VIROZE PAPRIKE U SRBIJI

Branka Krstić1, Ivana Stanković1, Dragana Milošević2, Ana Vučurović1, Katarina Zečević1

1Univerzitet u Beogradu-Poljoprivredni fakultet, Beograd 2Institut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad




Izvod

Brojnost virusa koji zaražavaju papriku, kao i učestalost njihove pojave,

značajno se povećala poslednjih 30 godina. Uzrok tome je, verovatno, kombinacija

različitih faktora, kao što su ekspanzija i intenzivnije gajenje paprike, povećan obim

međunarodne trgovine biljnog materijala čime je povećan rizik unošenja virusa

i njihovih vektora u nove regione sveta i lokalitete, kao i klimatske promene koje

odgovaraju širenju virusa i njihovih vektora. Do sada je utvrđeno da 68 virusa

može da zarazi papriku. Većina virusa paprike je raširena celim svetom, ali ima i

izuzetaka, koji su prisutni samo u određenim delovima sveta. Virusi paprike

izazivaju ispoljavanje različitih tipova simptoma, a najčešći su mozaik, šarenilo i

deformacija lišća koji imaju za posledicu smanjenje porasta biljaka i prinosa. Više

od polovine virusa paprike se prenosi biljnim vašima, a drugi česti virusi se prenose

leptirastim vašima, tripsima ili mehanički. U Srbiji je utvrđeno prisustvo pet virusa:

virus mozaika krastavca (Cucumber mosaic virus, CMV), virus crtičastog mozaika

krompira (Potato virus Y, PVY), virus bronzavosti paradajza (Tomato spotted wilt

orthotospovirus, TSWV), virus mozaika lucerke (Alfalfa mosaic virus, AMV) i virus

mozaika duvana (Tobacco mosaic virus, TMV), s tim što su prevalentni CMV i PVY.

Neki od tih virusa prouzrokuju značajne gubitke u prinosu. Za svaki ekonomski

važan virus u Srbiji navedene su mere kontrole.

Ključne reči: virusi paprike, virus crtičastog mozaika krompira, virus mozaika

krastavca, virus bronzavosti paradajza, virus mozaika lucerke, virus mozaika duvana



Abstract

ECONOMICALLY IMPORTANT VIRUS DISEASE OF PEPPER IN SERBIA

Branka Krstić1, Ivana Stanković1, Dragana Milošević2, Ana Vučurović1, Katarina Zečević1

1University of Belgrade-Faculty of Agriculture, Belgrade 2Institute of Field and Vegetable Crops, Novi Sad


The number of virus species infecting pepper crops and their incidences has

increased considerably over the past 30 years. This is probably due to a combination

of factors, including the expansion and intensification of pepper cultivation, the

increased global trade of plant material carrying viruses and vectors to new locations,

and climate change expanding the geographic range suitable for the viruses and

vectors. About 68 viruses are known to infect peppers worldwide. Most pepper

viruses are distributed worldwide with the exception of viruses that have been

reported only in certain geographic areas. Virus-infected peppers generally cxhibit

a variety of symptoms, the most common of which are mosaic, mottle, necrosis and

leaf distortion with consequent reductions in crop growth and yield. More than half

of known pepper viruses are transmitted by aphids, and the other common pepper

viruses are transmitted by whiteflies, thrips, or by contact and/or through the soil. In

Serbia, the presence of five viruses: Cucumber mosaic virus (CMV), Potato virus Y

(PVY), Tomato spotted wilt orthotospovirus (TSWV), Alfalfa mosaic virus (AMV)

and Tobacco mosaic virus (TMV), with the prevalence of CMV and PVY. Some of

these viruses cause considerable yield losses. For each economically important virus

in Serbia, control measures are reported here.

Key words: pepper viruses, Potato virus Y, Cucumber mosaic virus, Tomato

spotted wilt orthotospovirus, Alfalfa mosaic virus, Tobacco mosaic virus



VIRUSI PARADAJZA SA POSEBNIM OSVRTOM NA

,,EMERGING" VIRUSE

Ivana Stanković, Dušan Nikolić, Ana Vučurović,

Katarina Zečević, Branka Krstić

Univerzitet u Beogradu-Poljoprivredni fakultet, Beograd




Izvod

Paradajz je domaćin oko 146 virusa, međutim samo nekoliko njih izaziva

značajne ekonomske štete u kontinuitetu uključujući virus mozaika krastavca

(Cucumber mosaic virus, CMV), Y virus krompira (Potato virus Y, PVY), virus

bronzavosti paradajza (Tomato spotted wilt orthotospovirus, TSWV), virus mozaika

lucerke (Alfalfa mosaic virus, AMV), virus mozaika duvana (Tobacco mosaic virus,

TMV) i virus mozaika paradajza (Tomato mosaic virus, ToMV). Međutim, poslednjih

godina značajne štete u proizvodnji paradajza u mnogim evropskih zemljama

prouzrokuju ,,emerging" virusi, koji se smatraju ekstremno opasnim i čija se pojava

očekuje i kod nas: virus mozaika pepina (Pepino mosaic virus, PepMV) i grupa virusa

koji se prenose leptirastim vašima, uključujući virus žute uvijenosti lista paradajza

(Tomato yellow leaf curl virus, TYLCV), virus hloroze paradajza (Tomato chlorosis

virus, ToCV), virus infektivne hloroze paradajza (Tomato infectious chlorosis virus,

TICV) i torado virus paradajza (Tomato torrado virus, ToTV). Ukoliko eradikacija

ovih virusa ne uspe ili nije moguća, potrebno je sprovesti druge mere za prevenciju i

kontrolu oboljenja koje ovi virusi izazivaju, a koje su prodiskutovane u ovom radu.

Ključne reči: ,,emerging" virusi, virus žute uvijenosti lista paradajza, virus

mozaika pepina, virus hloroze paradajza, virus infektivne hloroze paradajza, torado

virus paradajza



Abstract

VIRUSES OF TOMATO WITH SPECIAL EMPHASIS ON EMERGING VIRUSES

Ivana Stanković, Dušan Nikolić, Ana Vučurović,

Katarina Zečević, Branka Krstić

University of Belgrade-Faculty of Agriculture, Belgrade


So far, tomato is a natural host for about 146 plant viruses, but several of

them have caused a considerable economic damage constantly, such as aphid-borne

viruses, Cucumber mosaic virus (CMV), Potato virus Y (PVY), and Alfalfa mosaic

virus (AMV), the thrips-transmitted Tomato spotted wilt orthotospovirus (TSWV)

and mechanically- and seed- transmitted Tobacco mosaic virus (TMV) and Tomato

mosaic virus (ToMV). However, in recent years emerging viruses including Pepino

mosaic virus (PepMV) as well as whitefly-transmited viruses: Tomato yellow leaf

curl virus (TYLCV), Tomato chlorosis virus (ToCV), Tomato infectious chlorosis

virus (TICV) and Tomato torrado virus (ToTV) have appeared in tomato crops

posing a serious threat to its production in many European countries. These viruses

with a rapidly increasing incidence are considered extremely dangerous and their

occurrence can be expected in our country. If the eradication of these viruses has

failed or if this is not possible, other strategies are needed. In this article, specific

measures for the prevention and control of these viruses are discussed.

Key words: emerging viruses, Tomato yellow leaf curl virus, Pepino mosaic

virus, Tomatochlorosis virus, Tomato infectious chlorosis virus, Tomatotorrado virus



PRISUSTVO I RASPROSTRANJENOST

VIRUSA PAPRIKE U SRBIJI

Dragana Milošević1, Ivana Stanković2, Maja Ignjatov1,

Zorica Nikolić1, Branka Krstić2

1Institut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad 2Univerzitet u Beogradu-Poljoprivredni fakultet, Beograd




Izvod

Dvogodišnjim proučavanjima (2009-2010) prisustva i rasprostranjenosti

virusa u usevu paprike u Srbiji utvrđeno je da se virusi javljaju svake godine u

proizvodnji paprike na otvorenom polju. Serološkim analizama sakupljenih uzoraka

paprike primenom DAS-ELISA testa dokazano je prisustvo četiri virusa: Potato virus

Y (PVY), Cucumber mosaic virus (CMV), Alfalfa mosaic virus (AMV) i Pepper

mild mottle virus (PMMoV), i to kako u pojedinačnim tako i u mešanim

infekcijama. Tokom 2009. godine najčešće detektovan virus bio je PVY (51,21%),

dok je 2010. godine prevalentan virus bio CMV (50%). Pregledom useva paprike u

različitim lokalitetima gajenja zabeležena je pojava niza simptoma na lišću, stablu,

cvetovima i plodovima, koji su upućivali na virusnu zarazu, ali nije bilo moguće

utvrditi njihovu povezanost sa detektovanim virusom. Molekularna detekcija CMV

kod tri odabrana izolata obavljena je RT-PCR metodom korišćenjem specificnih

prajmera CMV Au1u/Au2d, koji omogućavaju umnožavanje gena za protein

omotača i dela 5' i 3' neprepisujućeg regiona subgenomne RNA 4. Amplifikovani

fragmenti su sekvencirani i prijavljeni u GenBank, gde su im dodeljeni pristupni

brojevi, KC288146 (PL-25-09), KC288147 (PL-43-09) i KC288148 (PL-52-09).

Proračunom genetičke sličnosti sekvenci izolata dobijenih u ovom radu, utvrđen je

visok stepen nukleotidne sličnosti, koji se kretao od 99,2-99,5%. Ispitivane sekvence

CMV izolata iz Srbije dele najveću nukleotidnu i aminokiselinsku sličnost sa

izolatima iz Amerike, Australije, Španije i Srbije.

Ključne reči: paprika, virusi, DAS-ELISA test, RT-PCR, sekvenciranje



Abstract

PRESENCE AND DISTRIBUTION OF PEPPER VIRUSES IN SERBIA

Dragana Milošević1, Ivana Stanković2, Maja Ignjatov1,

Zorica Nikolić1, Branka Krstić2

1Institute of Field and Vegetable Crops, Novi Sad 2University of Belgrade-Faculty of Agriculture, Belgrade


A two-year investigation (2009-2010) of the presence and distribution of

pepper viruses in Serbia revealed that viruses occur each year in open-field pepper

production. Serological analyses of collected pepper samples using DAS-ELISA

test detected the presence of four viruses: Potato virus Y(PVY), Cucumber mosaic

virus (CMV), Alfalfa mosaic virus (AMV), and Pepper mild mottle virus (PMMoV),

which occurred in single or mixed infections. In 2009 the most frequent was PVY

(51.21%), while in 2010 CMV was prevalent (50%). Survey of pepper crops in

different growing regions indicated the occurrence of a number of symptoms on

leaves, stem, flowers and fruit, which resembled those of virus infection, but it was

not possible to determine their association with detected virus. Molecular detection

of CMV was performed by RT-PCR using specific primers CMV Au1u/Au2d that

flank the AMV coat protein gene, as well as part of 5' and 3' non-coding region of

subgenome RNA4. Amplified fragments were sequenced, deposited in the GenBank,

and assigned by accession numbers, KC288146 (PL-25-09), KC288147 (PL-43-09)

and KC288148 (PL-52-09). Sequence analysis, conducted with MEGA5 software,

revealed 99,2-99,5% nt identity between the three Serbian CMV isolates from pepper.

The sequences of CMV isolates from Serbia share the highest nucleotide and amino

acid identity with isolates from America, Australia, Spain and Serbia.

Key words: pepper, viruses, DAS-ELISA test, RT-PCR, sequencing



KARANTINSKI PATOGENI PARADAJZA I PAPRIKE

Vojislav Trkulja1, Igor Milunović2

1JU Poljoprivredni institut Republike Srpske, Banja Luka, Republika Srpska, BiH 2Republička uprava za inspekcijske poslove - Inspektorat Republike Srpske,

Banja Luka, Republika Srpska, BiH




Izvod

Uspješnom uzgoju paradajza i paprike velika prijetnja može biti pojava,

unošenje ili širenje različitih karantinskih patogena zbog čega je striktna primjena

međunarodno prihvaćenih fitosanitarnih mjera predostrožnosti i kontrole

nezamjenljiva u sprečavanju unošenja ili širenja ovih organizama. Karantinski štetni

organizmi predstavljaju jednu od glavnih opasnosti kako za svjetsku, tako i za domaću

proizvodnju paradajza i paprike. U skladu sa aktuelnim zakonskim propisima, u radu

je dat pregled najznačajnijih vrsta karantinskih patogena paradajza i paprike, pri

čemu su za pojedine karantinske patogene navedeni puni aktuelni nazivi i sinonimi,

rasprostranjenost, domaćini, simptomi, biologija i način prenošenja i širenja, uz

poseban naglasak na mjere za njihovo suzbijanje.

Ključne rijeci: paradajz, paprika, karantinski patogeni, zakonska regulativa,

fitosanitarne mjere



Abstract

QUARANTINE PATHOGENS OF TOMATO AND PEPPER

Vojislav Trkulja1, Igor Milunović2

1PI Agricultural Institute of Republic of Srpska, Banja Luka,

Republic of Srpska, B&H 2Republic Administration for Inspection Activities-Republic of Srpska

Inspectorate, Banja Luka, Republic of Srpska, B&H


A major threat to the successful growing of tomatoes and peppers can be the

occurrence, introduction or spread of a large number of different quarantine pathogens,

which is why the strict application of internationally accepted phytosanitary

precautionary and control measures is irreplaceable in preventing the introduction

or spread of quarantine harmful organisms. These pathogens are one of the main

threats for the worldwide production of tomatoes and peppers, as well as for the

domestic one. In accordance with the current legal regulations, this paper presents

an overview of the most important types of quarantine pathogens of tomatoes and

peppers, whereby specific full names and synonyms of quarantine pathogens, their

distribution, hosts, symptoms, biology and method of transmission and distribution

are given, with special emphasis on measures for their suppression.

Key words: tomato, pepper, quarantine pathogens, legislation, phytosanitary

measures



PATOGENI KORIJENA I PRIZEMNOG DIJELA STABLA

PARADAJZA I PAPRIKE I MOGUĆNOSTI NJIHOVOG

SUZBIJANJA

Vojislav Trkulja

JU Poljoprivredni institut Republike Srpske, Banja Luka, Republika Srpska, BiH




Izvod

Gajenje paradajza i paprike, uz druge agrotehničke mjere, zahtijeva i intenzivno

navododnjavanje, što često ogranicava upotrebu plodoreda pri njihovoj proizvodnji.

U takvim uslovima nerijetko dolazi do nakupljanja infektivnog materijala pojednih

patogena u zemljištu koji prouzrokuju pojavu raznih bolesti korijena i prizemnog dijela

stabla paradajza i paprike. Ukoliko se ovi patogeni ne suzbijaju oni mogu značajno

umanjiti prinos i prouzrokovati ekonomske štete pri proizvodnji paradajza i paprike.

Zbog toga je u radu dat pregled najznačajnijih patogena korijena i prizemnog dijela

stabla paradajza i paprike, pri čemu su za pojedine patogene navedeni njihovi puni

aktuelni nazivi i sinonimi, rasprostranjenost i ekonomski značaj, domaćini, simptomi

i ciklus razvoja i epidemiologija, uz poseban naglasak na mjere za njihovo suzbijanje.

Ključne riječi: paradajz, paprika, patogeni korijena i prizemnog dijela stabla,

mjere suzbijanja



Abstract

PATHOGENS OF ROOT AND CROWN OF TOMATO AND PEPPER AND POSSIBILITIES OF THEIR CONTROL

Vojislav Trkulja

PI Agricultural Institute of Republic of Srpska, Banja Luka,

Republic of Srpska, B&H


Growing tomatoes and peppers, along with other agrotechnical measures,

requires intensive irrigation, which often limits the use of crop rotation in their

production. In such conditions, the infectious material of certain pathogens is often

accumulated in the soil which causes various diseases of the root and crown of tomato

and pepper. If these pathogens are not controlled they can greatly reduce the yield

and cause economic losses in the production of tomato and pepper. Therefore, this

paper presents an overview of the most important pathogens of root and crown of

tomatoes and peppers, with their current full names and synonyms, distibution and

economic significance, hosts, symptoms, disease cycle and epidemiology, with a

special emphasis on measures for their control.

Key words: tomato, pepper, pathogens of root and crown, measures of

control



EFEKAT ETARSKIH ULJA NA PROUZROKOVAČE TRULEŽI

PLODA PARADAJZA IN VIVO

Matea Karnizs, Mila Grahovac, Vera Stojšin, Ferenc Bagi,

Đorde Malenčić, Dragana Budakov

Univerzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet, Novi Sad



Izvod

Paradajz je veoma značajna povrtarska vrsta koja se kod nas gaji kako u

konvencionalnom, tako i u sistemu organske proizvodnje za domaće tržište, ali i za

izvoz. Tokom proizvodnje i skladištenja paradajza može doći do gubitka prinosa

usled pojave truleži ploda koju prouzrokuju Alternaria solani-prouzrkovač crne

pegavosti i Botrytis cinerea- prouzrokovač sive truleži paradajza. Cilj ovog rada je

da se kroz ocenu efekta etarskih ulja divljeg origana (Origanum vulgare) i lavande

(Lavandula angustifolia) na navedene prouzrokovače truleži ploda paradajza utvrdi

koja vrsta ulja i način primene može dati najbolje rezultate u zaštiti plodova paradajza

ovim sredstvima. Eksperimenti su izvedeni u uslovima veštačkih inokulacija plodova

paradajza prouzrokovačima truleži A. solani i B. cinerea, dok je efekat ulja ispitivan

kroz dejstvo isparljive komponente i direktnom aplikacijom. Ispitivanjem isparljive

komponente sve ispitane koncentracije etarskog ulja divljeg origana, pa i najniža

(0,04 µl/ml vazduha), ispoljavaju fungistatičan efekat na A. solani i B. cinerea.

Rezultati su pokazali da su isparljive komponente ulja divljeg origana i lavande u

svim primenjenim koncentracijama imali značajan efekat u smanjenju pojave truleži

u odnosu na netretiranu kontrolu. Direktnom aplikacijom na plodove, ulje divljeg

origana se pokazalo kao najefikasnije u suzbijanju prouzrokovača truleži ploda

paradajza. Ostvareni rezultati ukazuju da primena etarskih ulja u organskoj proizvodnji

paradajza sa ciljem suzbijanja prouzrokovača truleži ploda ima perspektivu, te da

je efekte ovih materija potrebno dalje ispitati sa ciljem formulacije komercijalnih

preparata za ovu namenu.

Ključne reči: paradajz, etarsko ulje, divlji origano, lavanda, Alternaria solani,

Botrytis cinerea, organska proizvodnja


Abstract

EFFECT OF ESSENTIAL OILS ON CAUSERS OF TOMATO FRUIT ROT IN VIVO

Matea Karnizs, Mila Grahovac, Vera Stojšin, Ferenc Bagi, Đorde Malenčić, Dragana Budakov

University of Novi Sad, Faculty of Agriculture, Novi Sad

Tomato is economically very important vegetable which is produced in Serbia

for both national market as well as for export in conventional and organic farming.

During production and storage of tomato, significant losses can occur due to fungi

that cause fruit rot such as Alternaria solani (early blight) and Botrytis cinerea (gray

mold). The aim of this research was to determine which of the applied oils: wild

oregano (Origanum vulgare) and lavender (Lavandula angustifolia) has the best effect

in control of tomato fruit rot causing agents. Tomato fruits were artificially inoculated

with fruit rot causers A. solani and B. cinerea after which the effect of essential oils

was tested through the influence of volatile compounds and by direct application.

Testing of volatile compounds of wild oregano essential oil showed that all applied

concentrations have fungistatic effect on A. solani and B. cinerea. Results showed

that volatiles of wild oregano and lavender essential oils significantly reduced rot

intensity at all applied concentrations when compared to the untreated control. Wild

oregano essential oil was the most efficient against causers of fruit rot when directly

applied on tomato fruits. Application of essential oils in organic tomato production

to control causers of fruit rot has potential which should be further investigated with

the aim of commercial formulation of fungicides based on these active ingredients.

Key words: tomato, essential oil, wild oregano, lavender, Alternaria solani,

Botrytis cinerea, organic farming


BILJNE VAŠI (HEMIPTERA: APHIDIDAE) ŠTETOČINE

PAPRIKE I PARADAJZA

Olivera Petrović-Obradović, Ivana Jovičić, Anđa Radonjić Univerzitet u Beogradu, Poljoprivredni fakultet, Beograd-Zemun




Izvod

Biljne vaši (Hemiptera: Aphididae) mogu predstavljati problem u proizvodnji

paprike i paradajza na otvorenom polju i u zaštićenom prostoru. Direktne štete nanose

ishranom, a indirektne prenošenjem biljnih virusa, što se negativno odražava na

prinos i kvalitet ovog povrća. Na paprici i paradajzu se javlja više vrsta biljnih vaši:

Aphis craccivora, Aphis fabae, Aphis gossypii, Aphis nasturtii, Aulacorthum solani,

Macrosiphum euphorbiae i Myzus persicae. Reč je o izuzetno polifagnim vašima.

U radu su navedeni osnovni morfološki podaci za svaku vrstu, biljke domaćini,

biologija razvića, vektorska uloga i rasprostranjenje.

Ključne reči: biljne vaši, Hemiptera, Aphididae, paprika, paradajz, vektori



Abstract

APHIDS (HEMIPTERA: APHIDIDAE) PESTS OF PEPPER AND TOMATO

Olivera Petrović-Obradović, Ivana Jovičić, Anđa Radonjić

University f Beograde, Faculty of Agriculture


Aphids (Hemiptera: Aphididae) cause damage to pepper and tomato on open

fields and in greenhouses. Production yield and quality are affected by aphids

directly by feeding and indirectly - as being vectors of plant viruses. Many different

aphid species are feeding on pepper and tomato: Aphis craccivora, Aphis fabae,

Aphis gossypii, Aphis nasturtii, Aulacorthum solani, Macrosiphum euphorbiae and

Myzus persicae. All species are very polyphagous. Basic information on their

morphology, host plants, biology, vector competence and distribution is given in

the text.

Key words: aphids, Hemiptera, Aphididae, pepper, tomato, vectors.



ŠTETNE ARTROPODE PARADAJZA I PAPRIKE

Tanja Drobnjaković, Marijana Prijović i Pantelija Perić

Institut za pesticide i zaštitu životne sredine, Beograd




Izvod

Paradajz i papriku, kao poljoprivredne kulture, kako na otvorenom polju, tako

i u zaštićenim sistemima gajenja povrća (plastenicima i staklenicima) napada veći

broj štetnih artropoda. Među najznačajnije se ubrajaju lisne i leptiraste vaši, grinje,

tripsi, lisne sovice, lisni mineri i zemljišne štetočine (žičari, grčice i podgrizajuće

sovice). Svi pomenuti štetni organizmi izazivaju daleko značajnije ekonomske

gubitke na paprici i paradajzu gajenim u zaštićenom prostoru, u odnosu na otvoreno

polje, zahvaljujući uslovima (visoka temperatura i vlaga) koji favorizuju rast i razvoj

populacija štetočina tokom cele godine, postojanja velikog broja generacija, koje se

kod pojedinih štetnih vrsta i preklapaju, umnogome otežavajući njihovo efikasno

suzbijanje. Stoga su mnoge od pomenutih štetocina razvile rezistentnost prema

brojnim aktivnim materijama insekticida i akaricida. Zaštita paprike i paradajza, kao i

povrća uopšte je, danas, usaglašena sa zahtevima međunarodnih pravila. Ovaj pristup

se oslanja na primenu preventivnih mera i monitoringa štetočina, dok se direktno

suzbijanje (posebno korišćenje hemijskih metoda zaštite) preduzima samo kada je to

neizbežno. Pored toga, nove aktivne supstance insekticida danas se razvijaju i uvode

u primenu u uslovima sve većeg pritiska javnog mnjenja za smanjenjem ekoloških i

zdravstvenih rizika, odnosno sve oštrijih toksikoloških i ekotoksikoloških kriterijuma

koje postavlja zakonska regulativa. U okviru integralnog suzbijanja štetočina (IPM)

podstiče se korišćenje prirodnih neprijatelja štetočina i aktivnih supstanci niskog

rizika i daje poseban status alternativama za sintetisane pesticide, što ide u prilog

uvođenju u primenu biopesticida. U ovom radu je dat prikaz najvažnijih štetnih

artropoda i opisan njihov znacaj, morfoloske karakteristike, zivotni ciklus, simptomi

prisustva i rasprostranjenost kao i mogućnosti primene mera, metoda i postupaka koji

pojedinačno ili zajedno mogu pozitivno uticati na njihovo suzbijanje.

Ključne reči: paradajz i paprika, štetne artropode, mere i metode suzbijanja.



Abstract

HARMFULL ARTHROPODS OF TOMATO AND PEPPER

Tanja Drobnjaković, Marijana Prijović and Pantelija Perić

Institute of Pesticides and Environmental Protection, Belgrade


Tomato and pepper as agricultural crops grown both in the open field and in

protected systems of vegetable cultivation (tunnel greenhouses and glasshouses)

are attacked by various harmful arthropods. The most important pests include leaf

aphids, whiteflies, mites, trips, leaf owls, leaf miners and soil pests (cableways,

spikes and snoring). All these harmful organisms cause economic losses on peppers

and tomatoes that are far more significant in protected environments than in the open

field as their conditions (high temperature and humidity) are more favorable for

growth and development of pest populations throughout the year, their large number

of generations, which in some harmful species overlap, which greatly hampers their

effective suppression. Therefore, many of these pests have developed resistance

to numerous active substances of insecticides and acaricides. The protection of

peppers and tomatoes, and vegetables in general, complies today with relevant

international rules. This approach relies on the application of preventive measures

and monitoring of pests, while direct suppression (the use of chemical methods of

protection in particular) is undertaken only when it is inevitable. In addition, novel

active ingredients of insecticides are being developed and introduced today under

increasing public pressure to reduce environmental and health risks, i.e. more stringent

toxicological and ecotoxicological legislation criteria. The use of natural enemies

of pests and active low-risk active ingredients is encouraged within the integrated

pest management (IPM) as it gives a special status to alternatives to synthesized

pesticides, which supports the introduction of biopesticides. This paper presents an

overview of the most important harmful arthropods and describes their significance,

morphological characteristics, life cycle, symptoms of presence and distribution, as

well as possibilities for applying measures, methods and procedures that can be used

individually or in combination to achieve their suppression.

Keywords: tomato and pepper; harmful arthropods; measures and methods of

suppression.



HEMIJSKI SASTAV EKSTRAKATA PAPRIKE I PARADAJZA

GAJENIH U ZAPADNOJ SRBIJI

Jelena Mladenović1, Radoš Pavlović1, Jasmina Zdravković2, Nenad Pavlović2

1Univerzitet u Kragujevcu, Agronomski fakultet u Čačku 2 Institut za povrtarstvo, Smederevska Palanka




Izvod

Različite vrste povrća koje se koriste u ishrani svakodnevno, sadrže različite

aktivne komponente koje imaju biološko delovanje. Između ostalih, smatra se da

fenolna jedinjenja mogu da predstavljaju moguću ciljnu grupu sa antioksidativnim

i antimikrobnim svojstvima, koja učestvuju u inhibiciji oksidacije i vrše zaštitu

organizma. Polazeći od navedenih činjenica sam cilj istraživanja bio je ispitivanje

hemijskog sastava i antioksidativnog delovanja ekstrakata paprike Capsicum annuum

L. i paradajza Lycopersicon esculentum Mill., proizvedenih u Zapadnoj Srbiji,Moravički okrug, opština Čačak. IC

50 je mera anioksidativnog kapaciteta i što je

vrednost manja, aktivnost antioksidanata je izraženija. Vrednost IC50

je koncentracija

testiranog jedinjenja koje smanjuju polaznu koncentraciju slobodne radikalske vrste za 50%. IC

50 vrednosti ispitivanih ekstrakata pokazuju da ekstrakt paprike (Capsicum

annum L.), ima manju vrednost IC50

(13,79 µg/mL), u odnosu na ekstrakt paradajza

čija je IC50

vrednost (17,41 µg/mL). Antioksidativna aktivnost izražena u IC50

vrednostima bolja je kod ekstrakta paprike u odnosu na ekstrakt paradajza.

Ključne reči: paprika, paradajz, fenoli, antioksidanti



Abstract

CHEMICAL COMPOSITION OF EXTRACTS OF PEPPER AND TOMATOES IN WESTERN SERBIA

Jelena Mladenović1, Radoš Pavlović1, Jasmina Zdravković2,

Nenad Pavlović2

1 University in Kragujevac, Faculty of Agriculture in Čačak 2Institute for Vegetable Crops, Smederevska Palanka


The various types of vegetables used in the diet daily contain various active

components that have biological activity. Among others, it is considered that phenolic

compounds can represent a possible target group with antioxidant and antimicrobial

properties, which participate in inhibition of oxidation and protect the organism

(Kahkonen et al., 1999). Based on these facts, the aim of the research was to investigate

the chemical composition and the antioxidant effect of Capsicum annuum L. Peppers

and tomatoes Lycopersicon esculentum Mill., Produced in Western Serbia, Moravica

District, municipality of Cacak. The IC50 is an anoxidative capacity measure, which is

less, the antioxidant activity is more pronounced. The IC50 value is the concentration

of the test compound that reduces the free radical release concentration by 50%.

The IC50 values of the investigated extracts show that the pepper extract (Capsicum

annum L.) has a lower IC50 value (13.79 µg / mL) than the tomato extract with an

IC50

value (17.41 µg / mL). Antioxidant activity increased in IC50

values better in

pepper extract compared to tomato extract.

Key words: peppers, tomatoes, phenols, antioxidants.



UPUTSTVO ZA PRIPREMU RUKOPISA

Časopis „Biljni lekar” objavljuje naučne i stručne radove iz oblasti zaštite

bilja, životne sredine i komunalne higijene, uključujući pesticide i tehniku za njihovu

primenu, kao i zakonske propise iz te oblasti. Radovi treba da sadrže podatke

određenih istraživanja, iskustva iz prakse ili zapažanja sa terena.

Radovi se štampaju na srpskom jeziku, latiničnim pismom. Rad treba da sadrži

naslov, ime(na) autora sa adresama, izvod sa ključnim recima, uvod, metod rada,

rezultate sa diskusijom, zaključak, literaturu i Abstract sa Keywords.

Stručni radovi (iskustva iz prakse i slični prilozi) ne moraju sadržavati

uobičajena poglavlja, već samo određena, po opredeljenju autora, koja će davati

obeležje određenom segmentu rada. Nije poželjno da ceo rad bude bez ikakvih

podnaslova, jer bi to bilo isuviše monotono za čitanje. Kod ovih radova potrebno je

prevesti samo naslov na engleski.

NASLOV RADA ispisati velikim slovima, bold i centrirano. Ispod naslova,

takođe, centrirano, navode se bez titule, ime(na) i prezime(na) autora (malim

boldiranim slovima), sa nazivom organizacije/ustanove, sedištem i E-mailom prvog

autora. Ispod toga, centrirano, daju se podnaslovi.

Izvod sa ključnim rečima treba da sadrži do 200, a ključnih reči do šest (6).

Slede UVOD, Metod rada, REZULTATI I DISKUSIJA, ZAKLJUČAK,

LITERATURA i Abstract sa Key words. Eventualne podnaslove u okviru poglavlja

ne centrirati, već staviti na početak pasusa – uvučeno, bold, sa tačkom na kraju, iza

koje u produžetku sledi tekst. Ispred podnaslova ne stavljati redni broj. Latinske

nazive ispisivati italik slovima.

Kod citiranja literature, navodi se prezime autora i godina (Antić, 2001; Brkić i

Dudić, 2002), a ako je broj autora veći od dva, navodi se samo prvi autor (Gajić i sar.,

2003). Dozvoljeni broj bibliografskih jedinica je do deset (izuzetno i više). Citirana

literatura u tekstu mora biti u popisu i obratno, ona koja je u popisu mora biti u tekstu.

Kod popisa literature navodi se prezime i prvo slovo imena autora, godina i naslov

rada, časopis ili izdanje, broj strane i mesto izdanja. Ispred referenci ne stavljati redne

brojeve.

Abstract, uključujući naslov rada, sa autorima i adresama i Key words, dati na

srpskom i engleskom jeziku, obima 15-20 redova. Prevod mora biti korektno urađen,

jer se radovi citiraju u izdanjima CABI Abstracts. U protivnom, vratiće se autoru na

doradu.

Dozvoljeni obim rada je do osam strana, uključujući tabele, grafikone i ostale

priloge. Izuzetno, uz saglasnost Uredništva časopisa, obim rada može biti i nešto

opširniji.

Priloge uz rad (tabele, grafikone, slike, šeme i sl.), ne stavljati u tekst, već ih dati

na kraju rada (tabele), ili u posebnim fajlovima (slike, grafikone,šeme). Fotografije

(crno-bele ili kolor) moraju biti kvalitetno urađene (kontrastne i oštre), skenirane u

minimum 300 dpi, a snimljene u (jpg) ili (.tif) formatu. Umesto fotografija, mogu


se dostaviti i kvalitetno urađeni slajdovi. Mesto gde prilozi dolaze u tekst, treba na

vidljiv način označiti, a u tekstu se treba pozivati na svaki prilog. Na posebnoj stranici

priložiti tekst koji ide uz priloge.

Pored objavljivanja radova, u časopisu postoje stalne i povremene rubrike u

kojima se daju iskustva iz prakse, novosti iz zaštite bilja, kratki izvodi značajnijih

domaćih i stranih radova iz zaštite bilja, kao i druge aktuelnosti i zanimljivosti iz

struke. Novosti, prikazi, izvodi, osvrti, izveštaji i zanimljivosti iz struke, daju se u

obimu 30-45 redova teksta.

Rukopise radova i ostalih priloga pripremiti latiničnim, pismom na računaru

u Microsoft Word for Windows (.doc) ili Rich Text Formatu (.rtf), font Times New

Roman, style Normal, font Size 12 pt, Single Space i marginama sa sve četiri strane

po 2,5 cm.

Radovi i ostali prilozi prolaze recenziju, koju obavljaju Urednici oblasti, a u

pojedinim slučajevima, gde je to neophodno, dostavljaju se kompetentnim naučno-

stručnim radnicima za specifičnu problematiku. Uredništvo časopisa zadržava pravo

da vrši manja skraćivanja ili doterivanja, gde proceni da je to potrebno i moguće.

Međutim, radovi koji nisu pisani prema ovom Uputstvu (preobimni ili radovi

u kojima se iznose samo opšte, poznate stvari i sl.), odnosno u slučajevima kada

Uredništvo ne može obaviti određene ispravke, biće vraćeni autorima na doradu.

Rukopisi objavljenih i neobjavljenih radova ne vraćaju se autorima.

Autor(i) odgovara(ju) za sadržaj rada, odnosno priloga.

Rukopise radova i priloga dostaviti na E-mail: [email protected] ilina

CD i jednu kopiju, na adresu:

Poljoprivredni fakultet

Departman za fitomedicinu i zaštitu životne sredine

(za časopis „Biljni lekar”, g-đa Sonja Vučinić)

21000 NOVI SAD, Trg Dositeja Obradovića 8

Redakcija časopisa

„Biljni lekar”

CIP - Каталогизација у публикацији

Библиотека Матице српске

632

BILJNI lekar = Plant Doctor : časopis Društva za zaštitu bilja Srbije / glavni i odgovorni

urednik Slavica Vuković. - God. 1, br. 1. (1956)-god. 21, br. 6 (1977) ; 1995, br. 1- . - Novi

Sad : Poljoprivredni fakultet, Departman za fitomedicinu i zaštitu životne sredine, 1956-

1977; 1995- . - Ilustr. ; 24 cm

Dvomesečno. - U periodu od 1956-1977 izlazio je u Beogradu.

ISSN 0354-6160

COBISS.SR-ID 161195


ovaj broj je posveĆen zaŠtiti paprike i paradajza...

Documents