nuusbrief 03-2015

1

HOËVELD VETERAAN TREKKER EN ENJIN KLUB HIGHVELD VINTAGE TRACTOR AND ENGINE CLUB

www.savtec.co.za

Nuusbrief 03-2015

Komiteelede 2016

Voorsitter Mark Hohls

Ondervoorsitter Torsten Löwe

Sekretaris Sarel Botha

Tesourier Ballot Marx

Gekoöpteerde komitee

Veiligheidsbeampte Louis Bester/ (Hulp beamptes- Frans Pretorius/Hennie

Swanepoel/Gustav van der Westhuizen)

Bibliotekaris John Fee

Partestoorbeampte Nic Stroh

Beoordelingsbeampte Frans Pretorius (Trekkers en Enjins)

Klein erfgoed Stalletjie Jan Prinsloo/

Plaasfees reëlingskomitee Petrus Nel/ (Torsten Löwe/ Hans Prinsloo/ Louis Bester)

Trekker speletjies Theo Vermaak/ Jan Ferreira/ Lourens Meyer/ Paul Otto/ Karsten

Hohls/Dick Kerslake

Start- up ko-ordineerder Louis Boshoff/ Brian Ilsley/ Dick Venter/ Fritz van der

Merwe/Pieter Oberholzer/Koos Louw/Koos Smit

Ploegland Breyten Cloete /Sagrys Celliers

Wa-ritte WPLM

Baal Brian Ilsley /Koos Smit / Hentie Slabbert/ Karsten Hohls/Johan

Janssen/Tobie Meyer

Dors Koos Jooste/ Pieter Hansen/ Henk Bührmann/ Johan Richter/Chris

Kool/Nico Prinsloo

Inligting tent Sarel Botha/Ballot Marx/Louis Bester

Afkondigings Hans Prinsloo/ Frans Pretorius/ Petrus Nel/Pieter

Oberholzer/Human Jordaan/Kobus Slabbert

Program bestuurder Mark Hohls/ Jan Prinsloo

Terrein voorbereidings Torsten Löwe/ Jan Prinsloo/Koos Jooste/ Peter Ponsteen/ Deon

Louw/ Pieter Botha/ Herman Alberts/ Hanu Small/ Karsten Hohls

Streeksverteenwoordigers

Pretoria Streek Jan Prinsloo

Suid wes streek Fritz van der Merwe

Suid Streek Hein van Niewenhuizen

Suid Oos Streek Kobus Slabbert

Oos Streek Koos Naude

Noord Streek Paul Otto

2

Woord van die voorsitter

Ons sit nou in ŉ tyd waar ons bitterlik reën nodig het! Begin September het ons ŉ verassing

tydens die Plaasfees gekry. Yes, Plaasfees 2015 will certainly be remembered as the one that

was rained out! I have included some photos to show the excitement of the day for those

members that missed out!

Ek wil vir ons uittredende Ondervoorsitter, Jan Prinsloo hartlik bedank vir al sy moeite wat

hy in sy Termyn gemaak het! Terselfde tyd wil ek vir Torsten Löwe baie geluk wens as nuwe

Ondervoorsitter en sterkte toewens!

The National show took place over the long weekend in September. Well done to the

members that took along equipment and congratulations to the prize winners! More about

it later in the news letter

Ons het hierdie jaar ‘n nuwe trofee vir die Jonglid Enjin van die jaar. Baie dankie aan Louis

Bester vir die skenking! Ons moedig die lede aan (tot 30 jaar oud) om hulle toerusting in te

skry tydens die groot byeenkomste om vir hierdie wissel trofee mee te ding. Ons sal

volgende jaar die klas verder uitbrei

Veteraan groete,

Mark

3

Plaasfees 2015 sal altyd onthou word!!!

Johan Krause moes maar begin het om die

“damme” leeg te pomp

Ek moet die trekker manne net sê dat as julle

trekker resies doen........dan moet jy op die

trekker bly sit en ry! Waar is julle?

Albert Kunitz kon ten minste aflaai terwyl dit

droog was

Saterdag aand was weer droog...vir ‘n rukkie! SHREK! Is dit jy?

4

Klub Sake Ons heet volgende lede baie welkom en hoop hulle vind ŉ tuiste onder die ou yster manne!

Hannes Visagie

Eddie Engelbrecht

Dutchie Nel

Nuwe lede 2015:

Herman Alberts, Junior lid van Pretoria Piet Botha van Lephalale (of soos baie van

ons dit ken- Ellisras!)

Karsten Hohls van Mooi Rivier in KZN maar tans

by TUT

Albert Kunitz van Derdepoort, Pretoria

5

Koos Louw van Kempton Park Deon Louw van Kempton Park

Jan Myburgh van die Onderstpoort area Charles Meiring van Rietfontein, Pretoria

6

Dewalt Nel, Junior lid van Rayton Nico Prinsloo van Donkerhoek

Pieter Oberholzer van Boksburg Hanu Small ook van Kempton Park

Hannes Visagie van Centurion

Fotos van Eddie Engelbrecht, Tobie Meyer, Dutchie Nel en Johan Janssen het ons teen

redaksie sluiting nog nie gehad nie maar sal hulle hopelik in die volgende Nuusbrief insluit

Te Koop/ Gesoek Laat asseblief vir die Sekretaris/ Voorsitter weet of jy ŉ item hier wil adverteer!

Te Koop:

Allis Chalmers B:-kontak Mark Hohls 083 709 8922

Gesoek:

John Deere 40 Enjin parte- Mark Hohls (083 709 8922)

Farmall Cub (of te ruil vir Farmall super BM) - Henk Bührmann (082 338 5750)

Farmall B—enige toestand- Brian Ilsley (072 630 9063)

15” en 16” Rims maak nie saak hoevel gate – Mark Hohls

Magnetos (Lucas/ Wico/ Wipac) enige toestand- Peter Ponsteen 072 404 1848

John Deere 2130 Neus en Ligte Fritz van der Merwe 082 416 7701

Ligte vir Farmall Super BMD of McCormick B450 Frans Pretorius 082 892 3352

1 Ton sleepwa (=/- 3 tot 4,5m lank) Allan Dagutat 083 272 5140

7

Betaalde ledegeld 2015 (soos op 01. 10. 2015):

Betaal asseblief julle ledegelde- hierdie bydra is nodig dat die Klub kan funksioneer

Julle kan dit in die volgende Bank rekening in betaal

ABSA Tjekrekening

Tak kode 632005

Rekening Nommer 4051 695 230

Verwysing: lid se Naam en Van

Bedrag- R150 per jaar

Vir enige navrae kontak gerus die Tesourier.

8

Nasionale Skou 2015 te Baynesfield

12 lede het die Nasionale skou in warm Natal weer oor die lang naweek in September

bygewoon.

Die HVTEK erfenis stalletjie, wat hoofsaaklik deur Koos Smit voorberei is, het Mampoer as

Tema gehad. Ons kan trots wees op die 3de Plek wat verower is!

Ons lede het ook baie goed gedoen met hulle inskrywings en ons het 5 Kategorie wenners

gehad:

Koos Naude met sy Ransomes MG6 in die Kruiptrekker/ Trekker en Implement klas

Sarel Botha met sy Wolseley WD8 in die Toe krukas gerestoureer klas

Sarel Botha met sy Wolseley 5PK in die Toe krukas ongerestoureer klas

Johan Krause met sy Lister en pomp kombinasie in die Enjin Kombinasie gerestoureer klas

Die “Awesome Fordson Span” wat deur Karsten Hohls gelei is, het ŉ 4de plek behaal in die

Delo Trekker restourasie Kompetisie met Mark Hohls se Fordson Dexta.

Hennie Swanepoel het 2de prys met sy IHC Mogul enjin behaal in die Toe krukas

gerestoureer klas

11

THE OTHER LANZ TRACTOR Submitted by: John Fee

All tractor enthusiasts are familiar with the Lanz Bulldog manufactured by Heinrich Lanz AG

of Mannheim, with the famous ‘hot-bulb’ engine. (Heinrich Lanz 1859 – 1905). But not many

know of the other Lanz tractor with the internal combustion engine.

Hermann Lanz Snr’s workshop was located in Aulendorf in Baden-Wurttenberg, southern

Germany and the

factory was initially

named after the town

in which it was located.

In 1914, Hermann Lanz

Jnr, born in 1890, took

over the company.

From 1915, he set out

to build various farm

implements designed

by himself, these were

mainly implements to

work the soil, such as

ploughs, harrows,

cultivators and

scarifiers. New workshops were built in Aulendorf in 1922.

In 1927, the company extended its range to include the production of motorised machines,

mowers and other self-propelled rudimentary macnines on a chassis.

The first small tractor, the Samson Mahschlepper (mower tractor) with a petrol engine was

launched in 1929, to be replaced by the Samson II with a diesel engine in 1931.

Hermann then began to specialise in

tractors, gradually ceasing production of

the other cultivation machines.

On the eve of World War II, the company

was renamed Ackerschlepperfabrik (Farm

Tractor Factory) on the orders of the Nazi

government. In 1940, the 1,000th Lanz

tractor rolled of the production line.

After the war Hermann carried out

repairs and renovations for the occupying

forces. Germany gradually regained it’s industrial momentum, and in 1947, the

production of farm tractors was resumed

in Aulendorf. Monthly production soon reached 120 tractors.

In 1951, in order to avoid confusion with the other Lanz (Heinrich Lanz of Mannheim)

Hermann decided to change the company name to ‘Hela’, an abbreviation of Hermann Lanz Aulendorf.

In 1955, Hela started to manufacture it’s own one, two and three-cylinder water-cooled

engines.

By 1960 the company was well established, employing some 600 employees and the

workshops covered 20.000 sq m. The prohibitively high costs involved in the production of

12

Hela engines had to cease and the decision was taken to fit all of its tractors ith MWM

(Motoren Werke Mannheim) engines. For many years Hela produced its own gearboxes,

mainly six forward and two reverse, and continued to do so.

Hela’s most successful models delivered mid-range power outputs, which ideally suited the

farmer’s requirements at the time. One such tractor was the D420 which replaced the D218

in 1963. The D420 was powered by a two-cylinder, four-stroke, water-cooled, MWM D208-2

engine of 1488cc

(95mm bore and 105cc

stroke) producing 20hp

at 2200 rpm. It

weighed 1230 kg. This

modern machine had a

hydraulic lift and a

power take-off as

standard. In 1978, Hela

was taken over by a

German construction

group IBH-Holding AG,

and in 1979, after 50

years and over 30,000

units built, production

of Hela tractors at

Aulendorf ceased, and in 1983 the company unfortunately went into bankruptcy.

This Hela D420 was still working full-time when these photographs were taken in the 1990’s

13

SAVTEK Beoordeligs klasse

T TRACTORS

TA Crawler

TB Steel Wheel

TC Rubber up to 1948

TD Rubber 1949 - 1960

TE Rubber 1961- 1985

TF UNrestored

TG Tractor & Implement Combination

TH Group of three - same make

TI Group of three - different make

TJ Pair - same make, same series, different models

T** Best on Show

E ENGINES

EAU Open-crank - UNrestored

EAR Open-crank - REstored

EBU Closed-crank - UNrestored

EBR Closed-crank - REstored

ECU Combination - UNrestored

ECR Combination - REstored

EDU Best three engines of one make -UNrestored

EDR Best three engines of one make -REstored

EEU Best three engines of different make - UNrestored

EER Best three engines of different make - REstored

E** Best on Show

J JUNIOR

JTO Best UNrestored tractor

JTR Best REstored tractor

JEO Best UNrestored engine

JER Best REstored engine

I IMPLEMENTS Ia Horticultural - animal or machine driven

Ib Market garden equipment

Ic** Best REstored implement

V LORRY’S & BAKKIES VAO Pre-war to 1948 UNrestored

VAR Pre-war to 1948 -REstored

VBO Post-war - 1949 to 1985, UNrestored

VBR Post-war - 1949 to 1985, REstored

V** Best REstored bakkie

SAV SAVTEC Inter Club competition

14

Olie: Swartgoud. Ingestuur deur Louis Bester

Wanneer is olie vuil ? ŉ Oom van my vertel my lank terug die volgende storie:

ŉ Buurman van hom kla dat sy Chev-kar vreeslik moeilik vat in die oggende en dat hy eers sy

span osse voor die kar moet inspan en dan met ŉ gesukkel die kar moet sleep voordat dit vat. My oom gaan kyk toe na die kar en vra die buurman wanneer laas hy die olie vervang

het. Met verbasing wys die buurman toe dat hy nie geweet het dat olie van die Chev-kar

vervang word nie!

My oom wys toe vir hom waar die aftapprop op die Chev-kar se enjin sit. Ook dat hy dorp

toe moet ry en ŉ kan nuwe olie en ŉ kan paraffien moet koop. Verder moet hy die ou olie aftap as die enjin warm is , die enjin dan met paraffien vul en so ŉ ruk met die slinger draai om al die vuilgoed en gemors uit te was. Dit moet nou alles ook afgetap word en dan eers

kan hy die nuwe skoon olie ingooi.

By ŉ volgende besoek was die omie baie dankbaar vir die goeie raad , want die gesukkel met

die ”opstart” was nou iets van die verlede en die Chev-kar vat nou baie makliker !

In 1934 sou ŉ mens seker weggekom het met hierdie nalatigheid en mishandeling van ŉ motorenjin. Vandag se moderne en hoogs gesofistikeerde enjins sou seker lankal ŉ ernstige probleem gegee het… en ŉ span osse sou seker moeilik bekombaar wees !

Oliesuiwerheid. Om oliesuiwerheid te verstaan , is deesdae ook ŉ wetenskap op sy eie.

In ŉ vorige artikel het ons verwys na die samestelling van olie as ŉ smeermiddel en ook die verskillende tipes olies wat verkrygbaar is vir verskillende aanwendings.

Een van olie se eienskappe , is die skoonmaakvermoë-bymiddel wat in moderne olies is.

Die internasionale standaard vir oliesuiwerheid (ISO 4406:1999) het ŉ vaste toelaatbare kontaminasievlak vir alle olies en word as ŉ standaard gestel.

In 1ml olie byvoorbeeld word daar gekyk na drie vlakke of skale van partikelkontaminasie,

nl. alle partikels groter as 4 mikron (>4μm) , alle partikels groter as 6 mikron (>6μm) en alle partikels groter as 14 mikron (>14μm).

Hoe groot is ŉ mikron (μm)? Een mikron (1μm) = .001mm (=.000039 duim). Nog eenvoudiger gestel , tafelsout is 100 μm , ŉ menshaar is ongeveer 75 μm , stuifmeel is 60 μm , die blote oog kan tot 40 μm nog waarneem , witbloedselle is ongeveer 22μm en talkpoeier is 10 μm.

Kom ons kyk nou weer na die ISO 4406:1999 kode. Die kode bepaal die oliesuiwerheid op die drie getalleskaal nl. 4/6/14 soos genoem.

15

Dit beteken dat elke getal, ŉ getal partikels in mikrongrootte (μm) nl. >4μm ,>6μm en >14μm bepaal in 1 ml monster-olie.

Verder het die ISO-kode ŉ skaal ontwikkel waarvolgens die aantal partikels per miljoen, ŉ getal het wat dit verteenwoordig.

Noudat ons die ISO 4406:1999 kode verstaan, kan dit nou as ŉ verwysing gebruik word om die suiwerheid van olies te bepaal.

Sekere standaarde is nou deur vervaardigers opgestel om hul masjiene te beskerm teen

besoedelde olies.

So word pompe , kleppe . laers ens. se ISO-teikenvlakke daardeur bepaal.

ŉ Laer wat ŉ kruk-as dra se ISO-teikenvlak is bepaal op 22/18/13. As ons dit dan sou

ontleed aan die hand van die ISO-teikenvlak sal dit die volgende vir ons uitwys:

In ŉ oliemonster van 1 ml moet die kontaminasie nie meer wees as 20,000 – 40,000 dele per

miljoen(d.p.m.) , wat groter is as 4 mikron ( > 4μm) en sy ISO-nommer is dus 22.

Dit moet ook nie meer as 1,300- 2,500 dele per miljoen (d.p.m.) wees wat groter is as 6

mikron (>6μm) nie en sy ISO-nommer is 18.

Dit moet ook nie meer as 40-80 dele per miljoen(d.p.m.) wees, wat groter is as 14 mikron

(>14μm) nie-en sy ISO nommer is 13.

Nou word die ISO-nommers bymekaar gesit met ŉ skuinsstreep tussen-in en kry ons

22/18/13. Dit is nou die ISO-kode vir olie se suiwerheid vir die gebruik by laers in enjins.

16

Uit die tabel lees ons dit as volg:

Ons kan nou ŉ baie fyn analise van die tipes olies as smeermiddels laat doen en so bepaal hoe skoon (of vuil) die olie is.

Die oom met sy Chev-kar het egter nie die kennis of die fasiliteit gehad om sy motor se olie

te laat analiseer nie. Ons gewone gebruikers het dit ook nie en ons gaan maar op ŉ gevoel af waar kilometers afgelê , ure gewerk of kondisies waaronder gewerk , ons lei wanneer ons

olie vervang.

Ter volledigheid van die artikel wil ons graag meer detail gee oor suiwerheid en die analise

van olie deur laboratoriums.

Daar is nou verwys na kontaminasie in die vorm van dele per miljoen(d.p.m.).

Wat is die dele? Dit is kontaminasie in ŉ olie deur elemente wat ongewens is in olie. Die volgende elemente word as ongewens beskou: Yster (Fe) , Chroom (Cr), Aluminium (Al) , Lood (Pb) , Koper (Cu) ,

Tin (Sn) , Nikkel (Ni) , Silwer (Ag) , Silikoon (Si) , Boron (B) , Natrium (Na) , Magnesium (Mg) ,

Kalsium (Ca) , Fosfor (P) , Sink (Zn) , Molibidium (Mo) , Barium (Ba) . Titanium (Ti) en

Vanadium (V).

Ook water (H₂O) en oksidasie-indekse in ŉ olie word as kontaminasie beskou.

Hoekom al hierdie elemente as skadelik beskou word, is baie interessant. Nie net is die

slytasie a.g.v. die elemente se teenwoordigheid ŉ faktor nie , maar ook die feit dat chemiese verbindings en – reaksies met die olie plaasvind. Dit beïnvloed en verlaag die olie se

smeervermoë.

Ook die feit dat ŉ element soos bv. Koper (Cu) se hoë mikrontelling in olie, kan aandui dat ŉ verkoeler besig is om in te gee. Of Chroom (Cr) en Nikkel (Ni) se hoë μm-telling dat ŉ laer of twee uitgewerk is. Silikoon (Si) en Natrium (Na) se hoë μm-telling kan wys op hoë vlakke

17

van eksterne kontaminasie, soos in myne. Hoë water (H₂O)- vlakke wys ondermeer op ŉ watermantel of waterpomp wat lek binne die enjin se werking.

In ŉ laboratorium word ŉ olie toetsmonster deur ŉ elektroniese spektrometer geanaliseer en word daar ŉ rekenaar-analise uitgedruk, wat die betrokke oliemonster se status

bekendstel.

Deur gereeld oliemonsters te neem van groot masjiene en enjins, kan vroegtydig gesien

word waar probleem mag ontstaan. Dit help met die onderhoud en versorging van

masjiene wat miljoene rande werd is en se werking en verrigting baie belangrik is.

Ter afsluiting. Sou die oom met sy Chev-kar die luukse gehad het om ŉ olie-analise deur ŉ laboratorium met ŉ spektrometervermoë te kry , sou hy die volgende analise gekry het – ŉ hoë μm-

partikeltelling van ondermeer Silika , Yster , Lood , Koper , Silwer , Natrium , Sink en ook

water en suurvlakke. Dit alles a.g.v. besoedeling van interne en eksterne elemente

waarbinne die Chev-kar se enjin moes werk. Miskien sou ŉ mens ŉ paar van die osse se hare

en sweet ook kon waarneem in die oliemonster!

Ons kon dus sien dat gereelde olie-vervanging ŉ enjin se lewe kan verleng en vergemaklik. Daarmee saam die vervanging van lug- en oliefilters, waaroor ons ŉ volgende keer kan gesels.

Bibliografie: 1. Anon . 2012 . Hydac Overview.

2. Anon . 2012 . Decoding the ISO Cleanliness Code. http:/www polarislab.com (afgetrek

op 11 Februarie 2012)

3. Oil Watch . 2011 . Olieanalise voorbeeld.

4. Lesings soos opgestel deur L.J. Bester vir opleidingsdoeleindes. 2012.

18

Op ‘n ligte noot.

nuusbrief 03-2015

Documents