nội dung - topicaeldata11.topica.edu.vn/hoclieu/v1.0/fin508/giao trinh/06...2006/08/09 · khái...

Bài 4: Kế toán nghiệp vụ cho vay

FIN508_Bai 4_v1.0012104210 117

BÀI 4: KẾ TOÁN NGHIỆP VỤ CHO VAY

Nội dung \

Khái niệm và phân loại tín dụng ngân hàng;

Khái niệm kế toán nghiệp vụ tín dụng;

Nguyên tắc chung về việc tính thu lãi của ngân hàng;

Các yếu tố để tính lãi tiền gửi, tiền vay, tính lãi nợ quá hạn;

Phương pháp tính lãi;

Chứng từ sử dụng trong kế toán nghiệp vụ tín dụng;

Tài khoản kế toán và quy trình kế toán cho vay các tổ chức tín dụng khác;

Kế toán cho vay ngắn hạn, trung hạn và dài hạn đối với các tổ chức kinh tế, cá nhân trong nước;

Cho vay chiết khấu chứng từ có giá;

Cho thuê tài chính;

Cho vay bảo lãnh;

Cho vay bằng vốn tài trợ, uỷ thác đầu tư;

Kế toán tín dụng đối với các tổ chức, cá nhân nước ngoài.

Mục tiêu Thời lượng

Sau khi học xong bài này, học viên sẽ:

Hiểu được khái niệm và vai trò của cho vay tại các ngân hàng thương mại;

Nắm bắt được các hoạt động cho vay của một ngân hàng thương mại;

Thực hiện được về mặt kế toán các nghiệp vụ cho vay tại ngân hàng thương mại.

8 tiết


118 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

TÌNH HUỐNG DẪN NHẬP

Tình huống: Vay vốn ngân hàng dễ hay khó?

Theo các ngân hàng, lãi suất cơ bản có thể giảm thêm trong vài ngày tới. Khi đó, lãi suất cho vay sẽ xuống sâu hơn nữa. Ngân hàng (NH) liên tục giảm lãi suất, mở rộng lĩnh vực cho vay,

thế nhưng lãi suất vẫn khó với tới, khách hàng vẫn gặp nhiều khó khăn khi vay vốn.

Chứng minh thu nhập: Quá khó!

Ngày 19-11, anh Châu Thy (phường 10, quận Gò Vấp-TPHCM) đến NH ngoài quốc doanh (VP Bank) tìm hiểu vay vốn xây dựng nhà. Nhân viên tín dụng VP Bank cho biết lãi suất cho vay 18%/năm; thời hạn vay từ 1-5 năm; định kỳ 6 tháng lãi suất sẽ được điều chỉnh nếu NH thay đổi lãi suất cho vay; lãi và gốc trả góp hằng tháng. Ngoài tài sản thế chấp là chủ quyền nhà, người vay phải cung cấp hợp đồng xây dựng giữa chủ nhà với đơn vị thi công. NH sẽ căn cứ vào tiến độ thi công để giải ngân. “Nếu vay 100 triệu đồng, thời hạn 1 năm, người vay phải chứng minh mỗi tháng tích lũy ít nhất 10 triệu đồng mới đáp ứng tiêu chí trả nợ của NH” - anh

Thy ngao ngán.

Tương tự, một cán bộ NH Liên Việt cho biết NH rất hạn chế cho vay mua căn hộ tại các dự án, chỉ mạnh dạn cho khách hàng thế chấp chủ quyền nhà, vay vốn mua nhà mới. Với số tiền vay 300 triệu đồng, thời hạn 3 năm, người vay phải có thu nhập trên 20 triệu đồng mới bảo đảm khả năng trả nợ; đồng thời phải thể hiện mục đích vay vốn qua việc hợp đồng mua nhà sẽ được

công chứng chứng nhận.

Một số NH khác không còn đóng cửa cho vay mua nhà nhưng đều áp dụng mức lãi suất cho vay 18%/năm, điều kiện vay cũng siết chặt. Nhiều người có nhu cầu vay vốn mua nhà cho rằng khó khăn lớn nhất là chứng minh thu nhập hàng chục triệu đồng/tháng, xem ra điều kiện

này “ngoài vùng phủ sóng” của họ.

Phân biệt thân, sơ

Ông Khưu Lạc, Giám đốc kinh doanh Công ty Lạc Hưng, cho biết: Do quan hệ tín dụng lâu năm với NH Sài Gòn Thương Tín (Sacombank) nên hằng năm công ty được Sacombank cấp hạn mức vay vốn 1 tỉ đồng. Hiện tại, hạn mức này còn 400 triệu đồng, công ty đang chờ NH

giảm thêm lãi suất mới dám vay.

Tương tự, Công ty Cổ phần Đầu tư Xuất nhập khẩu cà phê Tây Nguyên với hơn 10 năm xuất khẩu cà phê, nhu cầu vay hàng ngàn tỉ đồng/năm, quan hệ tín dụng uy tín với NH nên công ty

không mấy khó khăn vay vốn NH với lãi suất thấp nhất.

Trái ngược với hai trường hợp trên, Phó Tổng Giám đốc Công ty Thực phẩm Thuận Phát Nguyễn Anh Tuấn than: “Nhiều lúc giá nguyên liệu nông sản giảm mạnh, công ty cần vốn để mua nguyên liệu dự trữ nhưng không tiếp cận được NH vì thiếu tài sản thế chấp”. Cần có một quỹ bảo lãnh tín dụng làm trung gian bảo đảm khả năng trả nợ cho doanh nghiệp là mong đợi

của ông và nhiều doanh nghiệp khác.

Trên thực tế, hàng loạt NH bơm hàng chục ngàn tỉ đồng để cho vay, lãi suất ưu đãi từ 13,5% - 15%/năm song đích ngắm của các NH chỉ là khách hàng thân quen hoặc đối tượng sản xuất nông nghiệp, xuất nhập khẩu hàng hóa thiết yếu, sử dụng trọn gói các dịch vụ tài chính của

NH cung cấp vốn.


FIN508_Bai 4_v1.0012104210 119

Cảnh giác cao

Tổng Giám đốc NH Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (Agribank) Nguyễn Thế Bình khẳng định: Agribank không nới lỏng điều kiện vay, bởi rủi ro của người vay là rủi ro của NH. Ông Phạm Tuấn Tú, cố vấn Hội đồng quản trị NH Dầu khí Toàn cầu, cho biết tuy lãi suất có giảm nhưng vẫn còn cao. NH định giá tài sản thế chấp rất thấp nên doanh nghiệp nhỏ rất khó tiếp cận vốn.

Hiện nay, đối tượng dễ dàng vay được vốn chủ yếu là các doanh nghiệp lớn, có quan hệ tín dụng lâu dài với NH. “Trong bối cảnh thị trường hàng hóa biến động khó lường, nhiều NH đưa ra hàng chục tiêu chí cho vay là bình thường. Việc vay vốn NH dễ hay khó cần phải nhìn từ hai phía. Nếu doanh nghiệp kinh doanh những ngành nghề ẩn chứa nhiều rủi ro, doanh thu sụt giảm hoặc có những khoản nợ chưa giải quyết xong..., NH không dám cho vay và ngược lại” - Phó Giám đốc Trung tâm Nguồn vốn NH Kỹ thương Việt Nam Nguyễn Việt Anh nhận xét.

Theo THY THƠ - Người Lao Động

Báo Tuổi trẻ. Thứ Năm, 20/11/2008, 13:50 (GMT+7)

Nguồn: http://tuoitre.vn/Kinh-te/288819/Vay-von-ngan-hang-de-hay-kho.html

Câu hỏi

Vậy, tại ngân hàng thương mại, có những hình thức cho vay nào? Quy trình cho vay gồm các bước nào? Khi khách hàng trả nợ đầy đủ, đúng kỳ hạn hoặc khi khách hàng không trả được nợ

cho ngân hàng, thì ngân hàng sẽ làm gì?


120 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

Mục đích: Đưa đến cho sinh viên những thông tin bổ ích về hoạt động tín dụng trong ngân hàng, quá trình theo dõi và quản lý vốn cho vay bằng hệ thống phương pháp kế toán được kết hợp một cách chặt chẽ, khoa học nhằm đưa ra các thông tin rất quan trọng về tình hình cho vay trong ngân hàng.

4.1. Một số vấn đề cơ bản về kế toán nghiệp vụ tín dụng

4.1.1. Tín dụng ngân hàng

4.1.1.1. Khái niệm tín dụng ngân hàng

Tín dụng là hoạt động có vị trí quan trọng trong hoạt động kinh doanh của mỗi ngân hàng thương mại. Đồng thời, đó cũng là nghiệp vụ có quy trình rất phong phú, phức tạp đòi hỏi nhà quản trị kế toán ngân hàng cũng như kế toán tín dụng phải nắm vững nghiệp vụ này để làm tốt các công tác quản trị và kế toán.

4.1.1.2. Phân loại tín dụng ngân hàng

Có nhiều cách phân loại tín dụng ngân hàng, bao gồm các nhóm sau:

Phân chia tín dụng ngân hàng theo thời gian

Tín dụng ngắn hạn, trung hạn, dài hạn. Lấy thời gian làm căn cứ để phân loại là do thời gian có liên quan mật thiết tới sự an toàn về vốn của ngân hàng. Nếu ngân hàng huy động được nguồn vốn dài hạn lớn thì sẽ có nhu cầu cho vay trung và dài hạn nhiều… Như vậy có nghĩa là ngân hàng sẽ lựa chọn loại tín dụng thích hợp để thời gian giữa huy động vốn và cho vay hiệu quả nhất, vừa đảm bảo an toàn về tính thanh khoản, vừa đảm bảo khả năng hoàn trả của khách hàng.

Tín dụng ngắn hạn

Là loại hình tín dụng có thời hạn 12 tháng trở xuống, có mục đích tài trợ tăng tài sản lưu động hoặc nhu cầu sử dụng vốn ngắn hạn của Nhà nước, doanh nghiệp, hộ sản xuất. Ngân hàng có thể áp dụng cho vay trực tiếp hoặc gián tiếp, cho vay theo món hoặc theo hạn mức, có hoặc không cần đảm bảo dưới hình thức chiết khấu, thấu chi hoặc luân chuyển.

Tín dụng trung hạn

Là loại hình tín dụng có thời hạn 1 năm đến 5 năm tài trợ cho việc trang bị tài sản cố định như: Phương tiện vận tải, một số cây trồng vật nuôi, trang thiết bị chống hao mòn…

Tín dụng dài hạn

Là loại hình tín dụng có thời hạn trên 5 năm tài trợ cho các dự án đầu tư xây dựng cơ bản như: Nhà, sân bay, cầu đường, máy móc thiết bị có giá trị lớn, thường có thời gian sử dụng lâu dài…

Phân theo hình thức, tín dụng chia thành cho vay, bảo lãnh, cho thuê tài chính, chiết khấu giấy tờ có giá (GTCG)

Cho vay

Là việc ngân hàng cung cấp tín dụng cho khách hàng với cam kết khách hàng phải hoàn trả cả gốc và lãi trong một khoảng thời gian xác định (thời gian thoả thuận


FIN508_Bai 4_v1.0012104210 121

giữa ngân hàng và khách hàng). Doanh số cho vay trong kỳ hay tổng số tiền mà ngân hàng đã cho vay ra trong kỳ và dư nợ cuối kỳ, số tiền mà ngân hàng hiện đang còn cho vay vào thời điểm cuối kỳ là chỉ tiêu định lượng cho vay.

Chiết khấu thương phiếu

Là việc ngân hàng ứng trước tiền cho khách hàng tương ứng với giá trị của thương phiếu sau khi trừ đi phần thu nhập của ngân hàng để sở hữu một thương phiếu chưa đến hạn (hoặc 1 giấy nợ) phần chênh lệch đó chính là lãi suất chiết khấu.

Bảo lãnh

Là việc ngân hàng cam kết thực hiện các nghĩa vụ tài chính hộ khách hàng của mình. Ngân hàng không phải xuất tiền ra mà chỉ dựa vào uy tín của mình để bảo lãnh cho khách hàng. Bảo lãnh được ghi vào tài sản ngoài bảng. Khi khách hàng yêu cầu được bảo lãnh thì sẽ phải nộp phí bảo lãnh trên tổng giá trị bảo lãnh mà khách hàng yêu cầu được ngân hàng đồng ý.

Cho thuê tài chính

Là hoạt động tín dụng trung và dài hạn thông qua việc cho thuê máy móc thiết bị, phương tiện vận chuyển và các động sản khác trên cơ sở hợp đồng cho thuê giữa bên cho thuê là các tổ chức tín dụng phi ngân hàng và bên thuê là khách hàng.

Bên cho thuê cam kết mua máy móc thiết bị, phương tiện vận chuyển và các động sản khác theo yêu cầu của bên thuê và nắm quyền sở hữu đối với các tài sản thuê trong suốt quá trình thuê. Bên thuê được sử dụng tài sản thuê, thanh toán tiền thuê trong suốt thời hạn thuê đã được hai bên thoả thuận và không được hủy bỏ hợp đồng thuê trước thời hạn. Khi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê được chuyển quyền sở hữu, mua lại hoặc tiếp tục thuê tài sản đó theo các điều kiện đã được hai bên thoả thuận.

Tín dụng chia thành tín dụng đảm bảo và tín dụng không có đảm bảo

Về nguyên tắc, mọi khoản tín dụng của ngân hàng đều có đảm bảo. Song ngân hàng chỉ ghi vào hoạt động tín dụng loại đảm bảo mà ngân hàng có thể bán đi để thu gốc nếu khách hàng không trả nợ.

Tín dụng không cần đảm bảo có thể được cấp cho các khách hàng có uy tín, thường là khách hàng làm ăn thường xuyên có lãi, hoặc món vay tương đối nhỏ so với vốn của người vay, các khoản cho vay theo chỉ thị của Chính phủ, hoặc cho vay trong khoảng thời gian ngắn mà ngân hàng có khả năng giám sát việc bán hàng…

Phân loại tín dụng theo rủi ro

Tổ chức tín dụng thực hiện phân loại nợ như sau:

Nhóm 1 (Nợ đủ tiêu chuẩn): Các khoản nợ được tổ chức tín dụng đánh giá là có khả năng thu hồi đầy đủ cả nợ gốc và lãi đúng hạn, bao gồm:

o Các khoản nợ trong hạn mà tổ chức tín dụng đánh giá là có đủ khả năng thu hồi đầy đủ cả gốc và lãi đúng thời hạn;


122 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

o Trường hợp khách hàng trả đầy đủ nợ gốc và lãi theo kỳ hạn đã được cơ cấu lại tối thiểu trong vòng một (01) năm đối với các khoản nợ trung và dài hạn, ba (03) tháng đối với các khoản nợ ngắn hạn và được tổ chức tín dụng đánh giá là có khả năng trả đầy đủ nợ gốc và lãi đúng thời hạn theo thời hạn đã được cơ cấu lại, tổ chức tín dụng có thể phân loại lại khoản nợ đó vào nhóm 1.

Nhóm 2 (Nợ cần chú ý): Các khoản nợ được tổ chức tín dụng đánh giá là có khả năng thu hồi đầy đủ cả nợ gốc và lãi nhưng có dấu hiệu khách hàng suy giảm khả năng trả nợ, bao gồm:

o Các khoản nợ quá hạn dưới 90 ngày;

o Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ trong hạn theo thời hạn nợ đã cơ cấu lại;

o Trường hợp một khách hàng có nhiều hơn một (01) khoản nợ với tổ chức tín dụng mà có bất kỳ khoản nợ bị chuyển sang nhóm nợ rủi ro cao hơn thì tổ chức tín dụng bắt buộc phải phân loại các khoản nợ còn lại của khách hàng đó vào các nhóm nợ rủi ro cao hơn tương ứng với mức độ rủi ro;

o Trường hợp các khoản nợ (kể cả các khoản nợ trong hạn và các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ trong hạn theo thời hạn nợ đã cơ cấu lại) mà tổ chức tín dụng có đủ cơ sở để đánh giá là khả năng trả nợ của khách hàng bị suy giảm thì tổ chức tín dụng chủ động tự quyết định phân loại các khoản nợ đó vào các nhóm nợ rủi ro cao hơn tương ứng với mức độ rủi ro.

Nhóm 3 (Nợ dưới tiêu chuẩn): Các khoản nợ được tổ chức tín dụng đánh giá là không có khả năng thu hồi nợ gốc và lãi khi đến hạn. Các khoản nợ này được tổ chức tín dụng đánh giá là có khả năng tổn thất một phần nợ gốc và lãi, bao gồm:

o Các khoản nợ quá hạn từ 90 đến 180 ngày;

o Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ quá hạn dưới 90 ngày theo thời hạn đã cơ cấu lại;



Nhóm 4 (Nợ nghi ngờ): Các khoản nợ được tổ chức tín dụng đánh giá là có khả năng tổn thất cao, bao gồm:

o Các khoản nợ quá hạn từ 181 đến 360 ngày;

o Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ quá hạn từ 90 ngày đến 180 ngày theo thời hạn đã cơ cấu lại;

o Trường hợp một khách hàng có nhiều hơn một (01) khoản nợ với tổ chức tín dụng mà có bất kỳ khoản nợ bị chuyển sang nhóm nợ rủi ro cao hơn thì tổ chức


FIN508_Bai 4_v1.0012104210 123

tín dụng bắt buộc phải phân loại các khoản nợ còn lại của khách hàng đó vào các nhóm nợ rủi ro cao hơn tương ứng với mức độ rủi ro;


Nhóm 5 (Nợ có khả năng mất vốn): Các khoản nợ được tổ chức tín dụng đánh giá là không còn khả năng thu hồi, mất vốn, bao gồm:

o Các khoản nợ quá hạn trên 360 ngày;

o Các khoản nợ khoanh chờ Chính phủ xử lý;

o Các khoản nợ đã cơ cấu lại thời hạn trả nợ quá hạn trên 180 ngày theo thời hạn đã được cơ cấu lại;



Ngoài ra, có thể phân loại tín dụng ngân hàng theo lĩnh vực kinh tế (công nghiệp, nông nghiệp…) hoặc theo đối tượng tín dụng (Tài sản lưu động, tài sản cố định) hoặc theo mục đích (sản xuất, tiêu dùng…).

4.1.2. Kế toán nghiệp vụ tín dụng

4.1.2.1. Khái niệm kế toán nghiệp vụ tín dụng

Kế toán nghiệp vụ tín dụng là công việc ghi chép, phản ánh tổng hợp một cách đầy đủ, chính xác, kịp thời các khoản tín dụng trong tất cả các khâu từ giải ngân, thu nợ, thu lãi và theo dõi dư nợ toàn bộ quá trình cấp tín dụng của ngân hàng thương mại, trên cơ sở đó để giám sát chặt chẽ toàn bộ số tiền đã cấp cho khách hàng đồng thời làm tham mưu cho nhân viên tín dụng.

Để phát huy vai trò của kế toán tín dụng, cần thực hiện tốt các nhiệm vụ:

Tổ chức ghi chép phản ánh đầy đủ, chính xác, kịp thời các khoản cho vay, thu nợ, theo dõi dư nợ, các nhóm nợ, trích lập dự phòng rủi ro qua đó cung cấp thông tin kế toán phục vụ cho công tác quản lý hoạt động tín dụng, bảo vệ an toàn vốn cho vay.

Quản lý hồ sơ cho vay, theo dõi kỳ hạn nợ để thu hồi nợ đúng hạn, kể cả nợ quá hạn khi người vay không đủ khả năng trả nợ đúng hạn.

Tính và thu lãi cho vay chính xác, đầy đủ, kịp thời.


124 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

Giám sát tình hình tài chính của khách hàng thông qua hoạt động của tài khoản tiền gửi và tài khoản cho vay. Phát hiện kịp thời những khách hàng có khả năng tài chính không lành mạnh, trên cơ sở đó thông tin cho cán bộ tín dụng để có biện pháp xử lý kịp thời.

Thông qua số liệu của kế toán cho vay để phát huy vai trò tham mưu của kế toán trong quản lý nghiệp vụ tín dụng.

4.1.2.2. Nguyên tắc chung về việc tính thu lãi của ngân hàng

Việc tính thu phải trả lãi phụ thuộc vào hình thức cho vay hay đầu tư do ngân hàng quy định hoặc thỏa thuận với khách hàng. Có 3 cách tính thu lãi:

Tính thu trả lãi theo định kỳ;

Tính thu trả lãi trước;

Tính thu trả lãi sau.

Ngân hàng hạch toán số lãi phải thu phát sinh trong kỳ vào thu nhập đối với các khoản nợ xác định là có khả năng thu hồi cả gốc, lãi đúng thời hạn và không phải trích dự phòng rủi ro cụ thể theo quy định.

Số lãi phải thu đã hạch toán thu nhập nhưng đến kỳ hạn trả nợ (gốc, lãi) khách hàng không trả nợ đúng hạn, ngân hàng hạch toán vào chi phí hoạt động tín dụng, đồng thời theo dõi ngoài bảng để đôn đốc thu và hạch toán vào thu từ hoạt động tín dụng.

Đối với lãi suất thu phát sinh trong kỳ của các khoản nợ còn lại không được hạch toán thu nhập, tổ chức tín dụng theo dõi ngoài bảng để đôn đốc thu và hạch toán vào thu từ hoạt động tín dụng khi thu được.

Trong một số trường hợp đặc biệt, việc tính thu lãi được thực hiện như sau:

Nếu khoản tiền vay đã có quyết định khoản nợ của cấp có thẩm quyền thì không tính vào thu lãi cho vay trong thời gian được khoanh (kể từ ngày được khoanh đến hết thời hạn khoanh hoặc đến khi khoản vay được xử lý).

Nếu khách hàng vay là doanh nghiệp bị phá sản, giải thể, chia tách, hợp nhất hay được giao bán, khoán kinh doanh theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì việc tính thu trả lãi được thực hiện theo các quy định pháp luật hiện hành có liên quan.

Nếu khách hàng vay là cá nhân chết hay bị tòa án tuyên bố mất tích đã chết mà không có người thừa kế trả nợ thay thì ngừng tính lãi cho vay kể từ ngày chính quyền địa phương nơi khách hàng cư trú xác nhận chết hoặc kể từ ngày quyết định của tòa án tuyên bố khách hàng vay mất tích, đã chết có hiệu lực pháp luật.

Trong trường hợp khách hàng vay còn số dư nợ quá hạn thì ngân hàng sẽ thu gốc tiếp và tận thu lãi khi khách hàng có tiền.

Ngân hàng phải xác định và chịu trách nhiệm về việc áp dụng phương án tính và hạch toán các khoản thu, trả lãi (phương pháp dự thu, dự chi và phân bổ) phát sinh trong hoạt động của tổ chức mình phù hợp với quy định hiện hành của chế độ tài chính và của các cơ chế về huy động vốn hoạt động tín dụng và hoạt động nghiệp vụ khác có liên quan.

Định kỳ tính và hạch toán thu trả lãi đối với ngân hàng. Ngân hàng quy định định kỳ tính và hạch toán thu, trả lãi phù hợp với đặc thù hoạt động và yêu cầu


FIN508_Bai 4_v1.0012104210 125

quản lý của ngân hàng nhưng phải đảm bảo toàn bộ các khoản lãi dự thu, dự chi và phân bổ được tính, hạch toán đầy đủ và chính xác vào tài khoản, thu nhập hoặc chi phí trong tháng cuối quý, cuối năm tài chính. Ngân hàng phải lập đầy đủ chứng từ hợp lệ, hợp pháp, tính và hạch toán kịp thời, chính xác các khoản phải trả lãi, có trách nhiệm báo có cho khách hàng theo đúng quy định hiện hành.

Đối với các khoản thu, trả lãi bằng ngoại tệ, ngân hàng thực hiện thu trả lãi theo ngoại tệ đã huy động cho vay hoặc đầu tư. Trường hợp thu, trả lãi bằng ngoại tệ khác hay bằng đồng Việt Nam thì thực hiện theo thỏa thuận giữa Ngân hàng với khách hàng, phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành về quản lý ngoại hối.

4.1.2.3. Các yếu tố để tính lãi tiền gửi, tiền vay, tính lãi nợ quá hạn

Lãi suất: Căn cứ vào mức lãi suất cụ thể của từng đợt huy động vốn hay loại cho vay được ghi trong sổ tiền gửi hoặc hợp đồng tín dụng.

Số tiền: Số tiền làm căn cứ để tính lãi là số tiền thực tế đã huy động của khách hàng hoặc số tiền thực tế đã cho khách hàng vay:

o Trường hợp tính lãi theo phương pháp tích số: số tiền để tính lãi là số ngày thực tế dư có của tài khoản tiền gửi hoặc số ngày thực tế dư nợ của tài khoản cho vay của từng ngày trong tháng. Những ngày nghỉ (ngày lễ, ngày nghỉ hàng tuần) thì lấy số dư cuối của ngày làm việc trước ngày đó.

o Trường hợp tính lãi theo món: căn cứ vào số tiền (gốc) gửi vào hoặc trả nợ.

Thời gian: Thời gian để tính lãi tiền gửi, tiền vay có thể là ngày, tháng, quý hoặc năm và có loại tính theo giờ.

o Thời gian chuẩn tính theo lãi năm, tháng, ngày, giờ quy ước như sau:

1 năm có 360 ngày;

1 năm có 12 tháng;

1 tháng có 30 ngày (không phân biệt tháng có 28, 29, 30 hay 31 ngày);

1 ngày có 24 giờ.

o Nếu ngày thu lãi, trả lãi trùng vào ngày lễ hay ngày nghỉ hàng tuần thì chuyển sang ngày làm việc tiếp theo.

o Đối với những khoản tiền gửi hoặc tiền vay có thời hạn từ 1 ngày trở lên thì thời gian tính lãi tính từ ngày gửi tiền hoặc ngày vay mà ko tính ngày rút tiền hoặc ngày trả nợ.

o Các yếu tố để tính lãi nợ quá hạn:

Thời điểm chuyển sang nợ quá hạn: Tính từ ngày tiếp theo ngay sau ngày đến kỳ hạn trả nợ (nếu không gia hạn nợ hoặc không được điều chỉnh hạn trả nợ) ghi trên hợp đồng tín dụng.

Lãi suất nợ quá hạn: Tính theo quy định hiện hành.

Số tiền nợ quá hạn: Là số dư trên tài khoản nợ quá hạn.


126 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

4.1.2.4. Phương pháp tính lãi

Có 2 phương pháp tính lãi: Tính theo tích số và tính theo món

Tính theo tích số

Phương pháp này áp dụng đối với các khoản vay ngắn hạn, tiền gửi thanh toán,

tiền gửi không kỳ hạn. Việc tính lãi được thực hiện vào những ngày cuối tháng

(ngày cụ thể do từng ngân hàng quy định riêng) và lấy tổng tích số cả tháng nhân

lãi suất tháng, chia cho 30 ngày, theo công thức:

Tổng số tính lãi trong tháng × Lãi suất (tháng) Số tiền lãi =

30 ngày

Tính theo món

Phương pháp này áp dụng đối với hình thức tiền gửi có kỳ hạn hoặc các khoản vay

ngắn, trung, dài hạn theo món đã thỏa thuận khi cho vay. Khi tính lãi theo món

phải căn cứ vào số tiền gửi hay số tiền trả nợ, thời gian tiền gửi hoặc sử dụng tiền

vay và mức lãi suất cụ thể áp dụng cho thời gian gửi tiền hoặc vay tiền, công thức

tính như sau:

Số tiền lãi = Số tiền gửi vào hay số tiền trả nợ × thời gian gửi hay vay tiền

× mức lãi suất áp dụng cho thời gian gửi hay vay tiền

Lãi suất áp dụng cho thời gian gửi hay vay tiền do ngân hàng xác định hoặc thỏa

thuận với khách hàng theo quy định hiện hành gồm có:

o Lãi suất năm;

o Lãi suất tháng;

o Lãi suất ngày;

o Lãi suất giờ.

4.1.2.5. Chứng từ sử dụng trong kế toán nghiệp vụ tín dụng

Chứng từ dùng trong kế toán cho vay là những loại giấy tờ, vật mang tin đảm bảo

về mặt pháp lý cho các khoản cho vay của ngân hàng. Mọi sự tranh chấp về các

khoản cho vay hoặc trả nợ giữa ngân hàng và người vay đều phải giải quyết trên

cơ sở các chứng từ hợp lệ, hợp pháp.

Chứng từ kế toán cho vay bao gồm nhiều loại để phục vụ cho công việc hạch toán

và theo dõi thu hồi nợ:

o Chứng từ gốc gồm: Giấy đề nghị vay vốn, hợp đồng tín dụng, giấy nhận nợ, các loại giấy tờ xác nhận tài sản thế chấp, cầm cố. Hợp đồng tín dụng còn được sử dụng dưới hình thức kế ước vay tiền, sổ cho vay. Giấy nhận nợ là giấy tờ xác định trách nhiệm và khoản nợ người vay nhận nợ với ngân hàng và người vay phải hoàn trả khi đến kỳ hạn.

o Chứng từ ghi sổ: Căn cứ vào các chứng từ gốc được quy định theo chế độ hiện hành.


FIN508_Bai 4_v1.0012104210 127

4.2. Hạch toán kế toán trong cho vay

4.2.1. Kế toán cho vay các tổ chức tín dụng khác

4.2.1.1. Tài khoản kế toán

20 Cho vay các tổ chức tín dụng khác

201 Cho vay các TCTD trong nước bằng đồng Việt Nam

2011 Nợ đủ tiêu chuẩn

2012 Nợ cần chú ý

2013 Nợ dưới tiêu chuẩn

2014 Nợ nghi ngờ

2015 Nợ có khả năng mất vốn

202 Cho vay các TCTD trong nước bằng ngoại tệ






203 Cho vay các TCTD nước ngoài bằng ngoại tệ






205 Chiết khấu, tái chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá khác






209 Dự phòng rủi ro

2091 Dự phòng cụ thể

2092 Dự phòng chung

Nội dung và kết cấu các tài khoản 201, 202, 203, 205:

Bên Nợ: Số tiền ứng trước cho TCTD khác.

Bên Có: - Số tiền TCTD nhận ứng trước hoàn trả.

- Số tiền do bên phát hành thanh toán.

Số dư Nợ: Phản ánh số tiền TCTD đang ứng trước cho TCTD khác.


128 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

Hạch toán chi tiết: Mở tài khoản chi tiết theo từng TCTD đang đem chiết khấu, tái chiết khấu thương phiếu tại đơn vị mình.

Tài khoản 209 - Dự phòng phải thu khó đòi

Tài khoản này dùng để phản ánh việc tổ chức tín dụng lập dự phòng và xử lý các khoản dự phòng rủi ro theo quy định hiện hành đối với các khoản cho vay, ứng trước cho các tổ chức tín dụng khác.

Bên Có: Trích lập dự phòng đối với các khoản cho vay, ứng trước được tính vào chi phí.

Bên Nợ: - Sử dụng dự phòng để xử lý các khoản nợ phải thu khó đòi.

- Hoàn nhập số chênh lệch thừa dự phòng đã lập theo quy định.

Số dư Có: Phản ánh số dự phòng đối với cho vay, ứng trước còn lại cuối kỳ.

Hạch toán chi tiết: Mở 1 tài khoản chi tiết.

4.2.1.2. Quy trình kế toán một số nghiệp vụ chủ yếu

Kế toán tiền gốc

Khi quyết định cho các tổ chức tín dụng trong nước và nước ngoài vay ngắn hạn, trung hạn, dài hạn bằng đồng Việt Nam hoặc ngoại tệ:

Nợ TK 2011, 2021, 2031… Số tiền các tổ chức tín dụng khác vay.

Có TK 1011, 1031, 5211, 5012… Giải ngân bằng tiền mặt hoặc các hình thức thanh toán vốn khác giữa các ngân hàng.

Khi các TCTD khác trả nợ:

Nợ TK 1011, 1031, 5212, 5012… Giải ngân bằng tiền mặt hoặc các hình thức thanh toán vốn khác giữa các ngân hàng.

Có TK 2011, 2021, 2031… Số tiền TCTD khác đã trả.

Nếu các TCTD khác không trả nợ đúng hạn hoặc có khả năng không trả nợ, tuỳ theo mức độ để có thể kết chuyển vào các tài khoản khác để theo dõi:

Nợ TK 2012, 2022, 2032… Nợ cần chú ý

Nợ TK 2013, 2023, 2033… Nợ dưới tiêu chuẩn

Nợ TK 2014, 2024, 2034… Nợ nghi ngờ

Nợ TK 2015, 2025, 2035… Nợ có khả năng mất vốn

Có TK 2011, 2021, 2031.. Số tiền khách hàng chưa thanh toán

Kế toán dự phòng rủi ro cho vay đối với các TCTD khác

Định kỳ ngân hàng dựa vào số nợ đã phân loại và theo quy định của ngân hàng nhà nước và ngân hàng hệ thống để lập dự phòng rủi ro nợ cho vay:

Nợ TK 8822 Chi dự phòng Nợ phải thu khó đòi

Có TK 209 Dự phòng rủi ro

Khi khách hàng không có khả năng trả nợ ngân hàng quyết định xoá nợ

Nợ TK 209 Dự phòng rủi ro

Có TK 2015, 2025, 2035… Nợ có khả năng mất vốn

Đồng thời chuyển hồ sơ của khách hàng để tiếp tục theo dõi ở tài khoản 971 Nợ bị tổn thất đang trong thời gian theo dõi.


FIN508_Bai 4_v1.0012104210 129

Kế toán tiền lãi phải thu

Định kỳ ngân hàng tính lãi phải thu đối với các khoản cho vay:

Nợ TK 3941, 3942 Lãi phải thu từ cho vay bằng đồng Việt Nam và bằng ngoại tệ

Có TK 702 Thu lãi cho vay

Khi khách hàng thanh toán tiền lãi:

Nợ TK 1011, 1031, 5212, 5012… Số tiền và hình thức mà khách hàng thanh toán

Có TK 3941, 3942 Lãi phải thu từ cho vay bằng đồng Việt Nam và ngoại tệ

Kế toán phát mãi tài sản thế chấp của khách hàng

Chi phí phát mãi tài sản:

Nợ TK 355 Chi phí xử lý tài sản đảm bảo nợ

Có TK 1011, 1031, 4211…

Số tiền thu được khi phát mãi tài sản trừ vào số tiền vay khách hàng chưa trả:

Nợ TK 1011, 1031…

Có TK 2012, 2022, 2032… Nợ cần chú ý

Có TK 2013, 2023, 2033… Nợ dưới tiêu chuẩn

Có TK 2014, 2024, 2034… Nợ nghi ngờ

Có TK 2015, 2025, 2035… Nợ có khả năng mất vốn

Có TK 3941, 3942 Số tiền lãi khách hàng chưa thanh toán

4.2.2. Kế toán cho vay ngắn hạn, trung hạn và dài hạn đối với các tổ chức kinh tế, cá nhân trong nước


21 Cho vay các tổ chức kinh tế, cá nhân trong nước

21X1: Nợ đủ tiêu chuẩn

21X2: Nợ cần chú ý

21X3: Nợ dưới tiêu chuẩn

21X4: Nợ nghi ngờ

21X5: Nợ có khả năng mất vốn

X = 1: Cho vay ngắn hạn bằng đồng Việt Nam

X = 2: Cho vay trung hạn bằng đồng Việt Nam

X = 3: Cho vay dài hạn bằng đồng Việt Nam

X = 4: Cho vay ngắn hạn bằng ngoại tệ và vàng

X = 5: Cho vay trung hạn bằng ngoại tệ và vàng

X = 6: Cho vay dài hạn bằng ngoại tệ và vàng




Nội dung và kết cấu các tài khoản 211, 212, 213, 214, 215, 216:


130 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

Bên Nợ: Ghi số tiền NH cho khách hàng vay.

Bên Có: Ghi số tiền khách hàng trả nợ NH; hoặc ghi số nợ bị/được chuyển loại. Riêng đối với TK 21X5 - Nợ có khả năng mất vốn: Bên Có còn có thể được dùng để ghi số nợ khó đòi đã xử lý, chuyển theo dõi ngoài bảng hoặc hoàn toàn tất toán nợ khó đòi.

Số dư Nợ: Phản ánh nợ vay của các tổ chức, cá nhân đủ tiêu chuẩn theo quy định hiện hành về phân loại nợ.

Hạch toán chi tiết: Mở tài khoản chi tiết theo từng tổ chức, cá nhân vay tiền.

Tài khoản 219 - Dự phòng phải thu khó đòi

Tài khoản này dùng để phản ánh việc tổ chức tín dụng lập dự phòng và xử lý các khoản dự phòng rủi ro theo quy định hiện hành đối với các khoản cho các tổ chức kinh tế, cá nhân vay.

Hạch toán tài khoản này phải thực hiện theo các quy định sau:

Để xử lý những tổn thất do các rủi ro có thể xảy ra từ khách hàng vay, hạn chế những đột biến về kết quả kinh doanh trong kỳ kế toán, tổ chức tín dụng phải trích từ chi phí để lập dự phòng đối với các khoản cho vay các tổ chức kinh tế, cá nhân.

Việc xác định số lập dự phòng đối với các khoản cho vay và việc xử lý xoá nợ khó đòi phải theo quy định của cơ chế tài chính.

Đối với những khoản cho vay tổ chức kinh tế hoặc cá nhân đã bị rủi ro (do không thu được, đơn vị vay thực sự không còn khả năng thanh toán) và được phép xử lý bằng dự phòng thì TCTD có thể xoá những khoản nợ phải thu khó đòi trên sổ kế toán và chuyển ra theo dõi chi tiết ở tài khoản 97- Nợ khó đòi đã xử lý (tài khoản ngoài bảng cân đối kế toán). Số nợ này được theo dõi trong thời hạn quy định của cơ chế tài chính, chờ khả năng đơn vị vay có điều kiện thanh toán. Trường hợp thu được nợ sẽ hạch toán vào tài khoản 79 - Thu nhập khác.

Nội dung hạch toán tài khoản 219 giống như nội dung hạch toán tài khoản 209.

Tài khoản 394 - Lãi phải thu từ hoạt động tín dụng

Tài khoản này dùng để phản ánh số lãi phải thu dồn tích tính trên hoạt động tín dụng.

Hạch toán tài khoản này phải thực hiện theo các quy định sau:

o Lãi từ hoạt động tín dụng được ghi nhận trên cơ sở thời gian và lãi suất thực tế từng kỳ của các khoản vay thuộc nhóm nợ thứ nhất – Nợ đủ tiêu chuẩn.

o Lãi phải thu từ hoạt động tín dụng thể hiện số lãi tính dồn tích mà TCTD đã hạch toán vào thu nhập nhưng chưa được khách hàng vay thanh toán (chi trả).

Tài khoản 394 có các tài khoản cấp III sau:

o TK 3941 - Lãi phải thu từ cho vay bằng đồng Việt Nam.

o TK 3942 - Lãi phải thu từ cho vay bằng ngoại tệ và vàng.

o TK 3943 - Lãi phải thu từ cho thuê tài chính.

o TK 3944 - Lãi phải thu từ khoản trả thay khách hàng được bảo lãnh.

Bên Nợ: Số lãi phải thu từ tiền gửi tại NHNN và các TCTD khác tính cộng dồn.


FIN508_Bai 4_v1.0012104210 131

Bên Có: Số tiền lãi do tổ chức nhận tiền gửi đã chi trả.

Số dư Nợ: Phản ánh số lãi tiền gửi còn phải thu của tổ chức tín dụng.

Hạch toán chi tiết: Mở tài khoản chi tiết theo từng loại tiền gửi.



Khi ngân hàng giải ngân cho khách hàng vay:

Nợ TK 2111, 2141 Cho vay ngắn hạn

Nợ TK 2121, 2151 Cho vay trung hạn

Nợ TK 2131, 2161 Cho vay dài hạn

Có TK 1011, 1031, 4211, 4221... Số tiền ngân hàng giải ngân

Có TK thích hợp khác

Khi khách hàng trả nợ:

Nợ TK thích hợp khác Tuỳ thuộc hình thức thanh toán

Nợ TK 1011,1031, 4211, 4221… Khách hàng trả bằng tiền mặt hay tiền gửi

Có TK 2111, 2141 Cho vay ngắn hạn

Có TK 2121, 2151 Cho vay trung hạn

Có TK 2131, 2161 Cho vay dài hạn

Nếu khách hàng không trả nợ đúng hạn ngân hàng xem xét tình hình thu nợ cụ thể của từng khách hàng kết chuyển vào các tài khoản thích hợp để theo dõi:

Nợ TK 2112, 2122, 2132… Nợ cần chú ý

Nợ TK 2113, 2123, 2133… Nợ dưới tiêu chuẩn

Nợ TK 2114, 2124, 2134… Nợ nghi ngờ

Nợ TK 2115, 2125, 2135… Nợ có khả năng mất vốn

Có TK 2111, 2141 Số tiền khách hàng chưa trả


Có TK 2131, 2161 Số tiền khách hàng chưa thanh toán


Định kỳ ngân hàng tính lãi phải thu đối với các khoản cho vay thuộc nhóm nợ thứ nhất – Nợ đủ tiêu chuẩn:

Nợ TK 3941, 3942 Lãi phải thu từ cho vay bằng VND và ngoại tệ




Có TK 3941, 3942 Lãi phải thu từ cho vay bằng VND và ngoại tệ

Kế toán dự phòng rủi ro





132 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

Khi khách hàng không có khả năng trả nợ ngân hàng quyết định xoá nợ:


Có TK 2112, 2122, 2132… 2162 Nợ cần chú ý

Có TK 2113, 2123, 2133… 2163 Nợ dưới tiêu chuẩn

Có TK 2114, 2124, 2134… 2164 Nợ nghi ngờ

Có TK 2115, 2125, 2135… 2165 Nợ có khả năng mất vốn





Có TK 1011, 1031, 4211…


Nợ TK 1011, 1031…

Có TK 2112, 2122, 2132… 2162 Nợ cần chú ý


Có TK 2114, 2124, 2134… 2164 Nợ nghi ngờ


Có TK 3941, 3942 Số tiền lãi khách hàng chưa trả

Chú ý:

Khi nhận tài sản thế chấp của khách hàng theo dõi vào tài khoản 994.

Khi xóa nợ theo dõi vào tài khoản 971.

4.2.3. Cho vay chiết khấu chứng từ có giá

Chiết khấu chứng từ có giá là một loại hình tín dụng ngắn hạn của ngân hàng thương mại. Trong nghiệp vụ này ngân hàng thương mại sẽ đứng ra trả tiền trước cho các hối phiếu hoặc các chứng từ có giá khác chưa đến hạn thanh toán theo yêu cầu của người thụ hưởng (người sở hữu chứng từ) bằng cách khấu trừ ngay một số tiền nhất định gọi là tiền chiết khấu tính theo trị giá chứng từ, thời hạn chiết khấu, lãi suất và các tỷ lệ chiết khấu khác, còn lại bao nhiêu mới thanh toán cho người thụ hưởng, người thụ hưởng muốn nhận được số tiền này thì bắt buộc phải làm thủ tục chuyển nhượng quyền hưởng lợi cho ngân hàng chiết khấu đối với các chứng từ xin chiết khấu.

Đối với nghiệp vụ cho vay chiết khấu chứng từ có giá, khách hàng phải làm đơn gửi kèm bản gốc các chứng từ có giá để ngân hàng làm căn cứ xem xét:

Tính hợp lệ, hợp pháp của chứng từ có giá.

Mệnh giá của chứng từ có giá.

Thời hạn lưu hành của chứng từ.


FIN508_Bai 4_v1.0012104210 133

Sau đó, căn cứ vào lãi suất chiết khấu, lệ phí, hoa hồng được hưởng khi nhận chiết

khấu để thanh toán số tiền khách hàng được vay chiết khấu.

Mức chiết khấu (hay còn gọi là số tiền chiết khấu): Ngân hàng chiết khấu sẽ khấu trừ vào trị giá chứng từ chiết khấu. Đó là số tiền mà ngân hàng chiết

khấu được hưởng theo phương thức khấu trừ ngay khi thực hiện chiết khấu:

Mức chiết khấu = Tiền lãi chiết khấu + Hoa hồng và lệ phí chiết khấu

Lãi suất chiết khấu: là lãi suất mà ngân hàng sử dụng để tính tiền lãi chiết khấu.

Trị giá chứng từ × Thời hạn chiết khấu × Lãi suất chiết khấu Tiền lãi chiết khấu =

n

Trong đó: n là số kỳ sử dụng của lãi suất chiết khấu.

Hoa hồng chiết khấu: Trong nghiệp vụ chiết khấu, khi chứng từ đến hạn thanh toán ngân hàng chiết khấu phải gửi chứng từ đi để yêu cầu được thanh toán số tiền trên chứng từ. Từ khi gửi chứng từ đi cho đến khi ngân hàng nhận tiền thanh toán phát sinh một số khoản chi phí:

Bưu điện, chi phí nhờ thu, chuyển tiền,…

Tất cả các chi phí đó cần phải có nguồn bù đắp

mới đảm bảo cho nghiệp vụ chiết khấu của ngân hàng có lãi thích đáng.

Ngoài ra nghiệp vụ chiết khấu được coi như là dịch vụ cho nên các khoản trên

sẽ được tính vào hoa hồng chiết khấu.

Tiền hoa hồng sẽ được xác định theo công thức sau:

Hoa hồng chiết khấu = Trị giá chứng từ × Tỷ lệ hoa hồng

Lệ phí chiết khấu: Trong nghiệp vụ chiết khấu, ngân hàng phải tiếp nhận các chứng từ có giá khác nhau. Khi tiếp nhận thì ngân hàng phải xác minh tính hợp lệ,

hợp pháp, chi phí bảo quản…

Các khoản chi phí phát sinh này sẽ được tính vào lệ phí để có nguồn bù đắp cho

ngân hàng chiết khấu.

Đối với tiền lệ phí chiết khấu, ngân hàng có hai cách tính:

o Định mức thu tuyệt đối cho một món chứng từ.

o Tỷ lệ % về phí cố định nhưng có giới hạn về mức tối thiểu và mức tối đa:

Lệ phí chiết khấu = Trị giá chứng từ × Tỷ lệ phí cố định

Giá trị còn lại (Giá trị thanh toán cho người xin chiết khấu): Là số tiền mà ngân hàng chiết khấu phải trả cho người xin chiết khấu.

Giá trị còn lại = Trị giá chứng từ – Mức chiết khấu


134 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

4.2.3.1. Tài khoản sử dụng

22 Chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá đối với các tổ chức kinh tế, cá nhân trong nước

221 Chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá bằng đồng Việt Nam






222 Chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá bằng ngoại tệ









Nội dung và kết cấu các tài khoản 221, 222:

Bên Nợ: Số tiền cho khách hàng vay.

Bên Có: Số tiền khách hàng thanh toán.

Số dư Nợ: Số tiền ngân hàng đang cho khách hàng vay.

Nội dung hạch toán tài khoản 229 giống như nội dung hạch toán tài khoản 209.

4.2.3.2. Quy trình kế toán các nghiệp vụ chủ yếu

Khi ngân hàng nhận thương phiếu, các giấy tờ có giá khác xin chiết khấu của khách hàng:

Nợ TK 2211 Cho vay chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá bằng đồng Việt Nam

Nợ TK 2221 Cho vay chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá bằng ngoại tệ và vàng

Có TK 1011, 1031, 4211, 4221… Số tiền ngân hàng giải ngân


Khi chuyển nhượng thương phiếu hoặc chứng từ có giá xin chiết khấu:

Nợ TK thích hợp khác (Tuỳ thuộc hình thức thanh toán)

Nợ TK 1011, 1031, 4211, 4221… Khách hàng trả bằng tiền mặt hay tiền gửi

Có TK 2211 Cho vay chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá bằng đồng Việt Nam

Có TK 2221


FIN508_Bai 4_v1.0012104210 135

4.2.4. Cho thuê tài chính


23 Cho thuê tài chính

231 Cho thuê tài chính bằng đồng Việt Nam






232 Cho thuê tài chính bằng ngoại tệ










Bên Nợ: Giá trị tài sản giao cho khách hàng thuê tài chính theo hợp đồng.

Bên Có: Giá trị tài sản thuê tài chính được thu hồi khi khách hàng trả tiền theo hợp đồng.

Số dư Nợ: Giá trị còn lại của tài sản giao cho khách hàng thuê tài chính theo hợp đồng đang trong hạn nợ.

Nội dung hạch toán tài khoản 239 giống nội dung hạch toán của tài khoản 209.

Ngoài ra cần sử dụng một số tài khoản

TK 385 Đầu tư vào các thiết bị cho thuê tài chính bằng đồng Việt Nam

TK 386 Đầu tư vào các thiết bị cho thuê tài chính bằng ngoại tệ và vàng

TK 951 Tài sản cho thuê tài chính đang quản lý tại tổ chức tín dụng

TK 952 Tài sản cho thuê tài chính đang quản lý tại khách hàng

TK 3532 Thuế giá trị gia tăng được khấu trừ

TK 369 Phải thu khác

TK 4531 Thuế giá trị gia tăng phải nộp

TK 709 Thu lãi khác

TK 3943 Lãi phải thu từ cho thuê tài chính

TK 705 Thu lãi về hoạt động cho thuê tài chính

TK 842 Chi phí liên quan đến nghiệp vụ cho thuê tài chính

Tài khoản 842 dùng để hạch toán các loại chi phí liên quan đến hoạt động cho thuê tài chính của TCTD như: Chi phí phát sinh liên quan đến ký kết hợp đồng, v.v... (nếu có).


136 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

4.2.4.2. Quy trình kế toán

Ngân hàng không trích khấu hao đối với tài sản cho thuê tài chính mặc dù đây là tài sản thuộc quyền sở hữu của ngân hàng vì giá trị tài sản được thu hồi dần qua tiền thuê mà người đi thuê phải trả.

Nếu hợp đồng tín dụng thuê mua đã ký với khách hàng có sự chênh lệch về giá trị tài sản (do ngân hàng mua được thấp hơn giá trị thường), khoản chênh lệch này ghi vào TK 709 - Thu lãi khác.

Khi có các chi phí liên quan đến nghiệp vụ cho thuê tài chính phát sinh:

Nợ TK 842 Chi phí liên quan đến nghiệp vụ cho thuê tài chính

Có TK 1011, 1031…

Sau khi ký hợp đồng tín dụng ngân hàng tiến hành mua tài sản cho thuê tài chính:

Nợ TK 385, 386 Giá mua tài sản

Nợ TK 3532 Thuế GTGT được khấu trừ

Có TK 1011, 1031…

Đồng thời: Khi nhận tài sản về ngân hàng ta có:

Nợ TK 951 Tài sản cho thuê tài chính đang quản lý tại TCTD

Khi ngân hàng bàn giao tài sản cho thuê tài chính cho khách hàng A, bàn giao tài sản cho thuê:

Nợ TK 2311, 2321 Giá trị tài sản theo hợp đồng

Nợ TK 369 Thuế GTGT phải thu của khách hàng

Có TK 385, 386 Giá mua tài sản

Có TK 4531 Thuế GTGT phải nộp

Có TK 709 Chênh lệch giá mua < giá hợp đồng

Nợ TK 952: Tài sản cho thuê tài chính đang quản lý tại khách hàng

Có TK 951: Tài sản cho thuê tài chính đang quản lý tại TCTD

Ngân hàng tính lãi phải thu:

Nợ TK 3943 Lãi phải thu từ cho thuê tài chính

Có TK 705 Tiền lãi thu từ hoạt động tài chính

Khách hàng thanh toán:

Nợ TK 1011, 1031, 4211, 4221… Tổng số tiền khách hàng thanh toán

Có TK 369 Thuế GTGT phải thu

Có TK 3943 Lãi phải thu

Có TK 2311, 2321 Tiền gốc phải thu

Nếu khách hàng không trả đúng nợ theo hợp đồng, ngân hàng phân loại nợ và chuyển vào các tài khoản liên quan để theo dõi:

Nợ TK 2312, 2322 Nợ cần chú ý

Nợ TK 2313, 2323 Nợ dưới tiêu chuẩn

Nợ TK 2314, 2324 Nợ nghi ngờ

Nợ TK 2315, 2325 Nợ có khả năng mất vốn



FIN508_Bai 4_v1.0012104210 137

Chú ý:

Khi ngân hàng giao tài sản cho khách hàng theo dõi trên TK 952.

Khi xoá nợ theo dõi trên TK 971.

Khi xoá lãi cho khách hàng phải đồng thời hạch toán ngoài bảng vào TK 941.

4.2.5. Cho vay bảo lãnh

Trong loại hình cho vay qua cam kết bằng chữ ký của ngân hàng, bảo lãnh là loại tín dụng được áp dụng phổ biến. Bảo lãnh là một dịch vụ sử dụng uy tín và sức mạnh tài chính của ngân hàng cam kết cùng với khách hàng mà ngân hàng bảo lãnh để thực hiện một nghĩa vụ nào đó được quy định từ trước. Sự bảo lãnh của ngân hàng thường được áp dụng để đảm bảo cho một hoạt động nào đó của doanh nghiệp, trong trường hợp doanh nghiệp chưa được đối tác tin tưởng nên nhờ ngân hàng bảo lãnh.

Việc bảo lãnh của ngân hàng cho phép chủ nợ của doanh nghiệp có được một chứng từ bảo đảm thanh toán, đơn vị được bảo lãnh phải trả chi phí dưới hình thức lợi tức cho ngân hàng theo cam kết thoả thuận.


24 Bảo lãnh

241 Các khoản trả thay khách hàng bằng đồng Việt Nam





242 Các khoản trả thay khách hàng bằng ngoại tệ









Bên Nợ: Số tiền ngân hàng thanh toán thay cho khách hàng được ngân hàng bảo lãnh.

Bên Có: - Số tiền khách hàng trả nợ.

- Số tiền chuyển sang các tài khoản nợ thích hợp.

Số dư Nợ: Phản ánh số tiền còn đang cho khách hàng vay.

Nội dung hạch toán tài khoản 249 giống nội dung hạch toán của tài khoản 209.


138 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

4.2.5.2. Quy trình kế toán



Nợ TK 2411, 2421: Các khoản trả thay khách hàng bằng VND và ngoại tệ

Có TK 1011, 1031, 4211, 4221: Số tiền ngân hàng cho vay

Khi khách hàng trả nợ, hạch toán:

Nợ TK 1011, 1031, 4211… Số tiền khách hàng thanh toán

Có TK 2411, 2421

Nếu khách hàng không trả nợ đúng hạn ngân hàng xem xét tình hình thu nợ cụ thể của từng khách hàng để kết chuyển vào các tài khoản thích hợp và theo dõi:

Nợ TK 2412, 2422 Nợ cần chú ý

Nợ TK 2413, 2423 Nợ dưới tiêu chuẩn

Nợ TK 2414, 2424 Nợ nghi ngờ

Nợ TK 2415, 2425 Nợ có khả năng mất vốn








Có TK 2412, 2422 Nợ cần chú ý

Có TK 2413, 2423 Nợ dưới tiêu chuẩn

Có TK 2414, 2424 Nợ nghi ngờ

Có TK 2415, 2425 Nợ có khả năng mất vốn




Nợ TK 3941, 3942 Lãi phải thu từ cho vay bằng VND và bằng ngoại tệ





Chú ý:


Khi xóa nợ theo dõi trên tài khoản 971.


FIN508_Bai 4_v1.0012104210 139

4.2.6. Cho vay bằng vốn tài trợ, uỷ thác đầu tư

Cho vay từ nguồn tài trợ uỷ thác đầu tư là loại cho vay mà nguồn vốn được các tổ chức quốc tế, chính phủ và các tổ chức khác tài trợ theo nội dung và mục tiêu do tổ chức tài trợ vốn quy định.


25 Cho vay bằng vốn tài trợ, ủy thác đầu tư

251 Cho vay bằng đồng Việt Nam nhận trực tiếp của các tổ chức quốc tế






252 Cho vay vốn bằng đồng Việt Nam nhận của Chính phủ






253 Cho vay vốn bằng đồng Việt Nam nhận của các tổ chức, cá nhân khác






254 Cho vay vốn bằng ngoại tệ nhận trực tiếp của các tổ chức quốc tế






255 Cho vay vốn bằng ngoại tệ nhận của Chính phủ






256 Cho vay vốn bằng ngoại tệ nhận của các tổ chức, cá nhân khác




140 FIN508_Bai 4_v1.0012104210







Nội dung và kết cấu các tài khoản 251, 252, 253, 254, 255, 256:

Bên Nợ: Số tiền cho khách hàng vay.

Bên Có: - Số tiền khách hàng trả nợ.

- Số tiền khách hàng không trả nợ phải xử lý.

Số dư Nợ: Số tiền khách hàng còn vay của ngân hàng.

Nội dung hạch toán của tài khoản 259 giống nội dung hạch toán của tài khoản 209.




Nợ TK 2511 Cho vay vốn bằng VND nhận trực tiếp từ các tổ chức quốc tế

Nợ TK 2521 Cho vay vốn bằng VND nhận trực tiếp từ chính phủ

Nợ TK 2531 Cho vay vốn bằng ngoại tệ nhận trực tiếp từ các tổ chức quốc tế

Nợ TK 2541 Cho vay vốn bằng ngoại tệ nhận trực tiếp từ chính phủ

Nợ TK 2551 Cho vay vốn bằng ngoại tệ nhận từ các cá nhân, tổ chức khác

Có TK 1011, 1031, 4211, 4221... Số tiền ngân hàng giải ngân



Nợ TK thích hợp khác Tuỳ thuộc hình thức thanh toán


Có TK 2511 Cho vay vốn bằng VND nhận trực tiếp từ các tổ chức quốc tế

Có TK 2521 Cho vay vốn bằng VND nhận trực tiếp từ chính phủ

Có TK 2531 Cho vay vốn bằng ngoại tệ nhận trực tiếp từ các tổ chức quốc tế

Có TK 2541 Cho vay vốn bằng ngoại tệ nhận trực tiếp từ chính phủ

Có TK 2551 Cho vay vốn bằng ngoại tệ nhận từ cá nhân, tổ chức khác

Nếu khách hàng không trả nợ đúng hạn ngân hàng xem xét tình hình thu nợ cụ thể của từng khách hàng để kết chuyển vào các tài khoản thích hợp và theo dõi:


FIN508_Bai 4_v1.0012104210 141

Nợ TK 2512, 2522, 2532, 2542, 2552 Nợ cần chú ý

Nợ TK 2513, 2523, 2533, 2543, 2553 Nợ dưới tiêu chuẩn

Nợ TK 2514, 2524, 2534, 2544, 2554 Nợ nghi ngờ

Nợ TK 2515, 2525, 2535, 2545, 2555 Nợ có khả năng mất vốn

Có TK 2511, 2521... 2551 Số tiền khách hàng chưa trả


Định kỳ ngân hàng dựa vào số nợ đã phân loại và theo quy định của ngân hàng nhà

nước và ngân hàng hệ thống để lập dự phòng rủi ro nợ cho vay:





Có TK 2512, 2522, 2532, 2542, 2552 Nợ cần chú ý

Có TK 2513, 2523, 2533, 2543, 2153 Nợ dưới tiêu chuẩn

Có TK 2514, 2524, 2534, 2543, 2154 Nợ nghi ngờ

Có TK 2515, 2525, 2535, 2545, 2155 Nợ có khả năng mất vốn

Có TK 3941, 3942 Số tiền lãi khách hàng chưa trả

Đồng thời chuyển hồ sơ của khách hàng để tiếp tục theo dõi ở tài khoản 971 Nợ bị

tổn thất đang trong thời gian theo dõi.



Nợ TK 3941, 3942 Lãi phải thu từ cho vay bằng đồng Việt Nam và ngoại tệ




Có TK 3941, 3942: Lãi phải thu từ cho vay bằng VND và ngoại tệ

Chú ý:


Khi xóa nợ theo dõi trên tài khoản 971.

4.2.7. Kế toán tín dụng đối với các tổ chức, cá nhân nước ngoài


Tài khoản tiền lãi phải thu từ hoạt động tín dụng:

Nội dung và kết cấu các tài khoản 26 Tín dụng đối với các tổ chức, cá nhân

nước ngoài

o Bên Nợ: Số tiền giải ngân cho các tổ chức, cá nhân trong nước.

o Bên Có: Số tiền các tổ chức, cá nhân trong nước đã thanh toán.

o Số dư Nợ: Số tiền các tổ chức kinh tế, cá nhân trong nước đang vay.


142 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

Nội dung và kết cấu của tài khoản 394 Lãi phải thu từ hoạt động tín dụng:

o Bên Nợ: Số tiền lãi đã hạch toán vào thu nhập.

o Bên Có: Số tiền lãi khách hàng đã thanh toán.

o Số dư Nợ: Số tiền lãi khách hàng chưa thanh toán.



Khi ngân hàng giải ngân cho khách hàng vay, hạch toán:

Nợ TK 2611, 2641 Cho vay ngắn hạn

Nợ TK 2621, 2651 Cho vay trung hạn

Nợ TK 2631, 2661 Cho vay dài hạn

Nợ TK 2671, 2681 Tín dụng khác

Có TK 1011,1031,4211, 4221… Số tiền ngân hàng giải ngân



Nợ TK thích hợp khác (Tuỳ thuộc hình thức thanh toán)


Có TK 2611, 2641 Cho vay ngắn hạn

Có TK 2621, 2651 Cho vay trung hạn

Có TK 2631, 2661 Cho vay dài hạn

Có TK 2671, 2681 Tín dụng khác

Nếu khách hàng không trả nợ đúng hạn ngân hàng xem xét tình hình thu nợ cụ

thể của từng khách hàng để kết chuyển vào các tài khoản thích hợp và theo dõi:

Nợ TK 2612, 2622, 2632… 2682 Nợ cần chú ý

Nợ TK 2613, 2623, 2633… 2683 Nợ dưới tiêu chuẩn

Nợ TK 2614, 2624, 2634… 2684 Nợ nghi ngờ

Nợ TK 2615, 2625, 2635… 2685 Nợ có khả năng mất vốn






Định kỳ ngân hàng dựa vào số nợ đã phân loại và theo quy định của ngân hàng nhà

nước và ngân hàng hệ thống để lập dự phòng rủi ro nợ cho vay:




FIN508_Bai 4_v1.0012104210 143



Có TK 2612, 2622, 2632… 2682 Nợ cần chú ý


Có TK 2614, 2624, 2634… 2684 Nợ nghi ngờ


Đồng thời chuyển hồ sơ của khách hàng để tiếp tục theo dõi ở tài khoản 971 Nợ bị

tổn thất đang trong thời gian theo dõi.



Nợ TK 3941, 3942 Lãi phải thu từ cho vay bằng VND và ngoại tệ





Chú ý:


Khi xóa nợ theo dõi vào tài khoản 971.




Có TK 1011, 1031, 4211…


Nợ TK 1011, 1031…

Có TK 2612, 2622, 2632… 2682 Nợ cần chú ý


Có TK 2614, 2624, 2634… 2684 Nợ nghi ngờ


Có TK 3941, 3942 Số tiền lãi phải thu


144 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

TÓM LƯỢC CUỐI BÀI

Kế toán nghiệp vụ tín dụng được theo dõi theo các tiêu thức như sau:

Theo đối tượng mà ngân hàng cho vay bao gồm cho vay các TCTD khác, cho vay các cá nhân và tổ chức trong nước, cho vay các cá nhân và tổ chức nước ngoài.

Theo hình thức cho vay bao gồm, cho vay thuê mua hay tín dụng thuê mua hay còn gọi là cho thuê tài chính, cho vay chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá, bảo lãnh.

Theo loại tiền bao gồm cho vay bằng VND hoặc ngoại tệ và vàng.

Theo thời gian cho vay bao gồm cho vay ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

Trên cơ sở đó hệ thống tài khoản kế toán cho vay được sắp xếp theo quy trình cho vay trong ngân hàng đó là khi ngân hàng nhận tài sản thế chấp của khách hàng được theo dõi ở tài khoản 994, khi giải ngân cho khách hàng vay được theo dõi ở các tài khoản cấp 3 có số 1 ở hàng thứ tư, tình hình thu nợ gặp khó khăn được phân loại cụ thể và chia thành các nhóm nợ cần chú ý có số 2, nợ dưới tiêu chuẩn có số 3, nợ nghi ngờ có số 4 và nợ có khả năng mất vốn có số 5.

Kế toán còn theo dõi lãi phải thu của khách hàng ở tài khoản 394.

Ngoài theo dõi gốc và lãi phải thu, trong một số trường hợp cần theo dõi quá trình phát mãi tài sản của khách hàng để thu hồi vốn và dự phòng rủi ro tín dụng.


FIN508_Bai 4_v1.0012104210 145

CÂU HỎI ÔN TẬP

1. Cho vay bảo lãnh là gì? Nêu quy trình kế toán của cho vay bảo lãnh.

2. Hãy phân tích vai trò và nhiệm vụ của kế toán cho vay của các ngân hàng thương mại.

3. Nêu quy trình xử lý nợ quá hạn đã chuyển sang nhóm 5 tại ngân hàng.

4. Trình bày các trường hợp xử lý các phát sinh về lãi tại ngân hàng.

BÀI TẬPR Bài 4.1: Ngày 1/4/N tại NHTM A phát sinh nghiệp vụ như sau: ngân hàng A thu được khoản nợ của khách hàng D là 20 triệu đồng bằng tiền mặt. Khoản nợ này NH A đã lập dự phòng đủ 20 triệu đồng. Đồng thời NH trích dự phòng quý I năm N là 100 triệu đồng.

Yêu cầu: Định khoản nghiệp vụ kinh tế phát sinh.

Bài 4.2: Khách hàng đến trả lãi hợp đồng tín dụng. Số tiền vay 500 triệu đồng, lãi suất 14%/năm, thời hạn vay 1 năm, lãi phạt 150% lãi suất vay, tính lãi 360 ngày. Hợp đồng trả lãi hàng tháng. Hợp đồng vay ngày 15/09/N.

Yêu cầu: Tính tổng số tiền lãi khách hàng phải thanh toán và định khoản nghiệp vụ kinh tế phát sinh.

Bài 4.3: Ngày 07/05/2006. Một khách hàng B vay NH 180 trđ thời hạn 3 năm theo phương thức vay trả góp, vốn trả đều mỗi tháng là 3 triệu, lãi tính trên số dư thực tế, lãi suất cho vay 1,2%/tháng (cố định). Lãi suất quá hạn = 150% lãi suất cho vay. Tài sản thế chấp trị giá 500 trđ.

Quá trình trả nợ gốc và lãi như sau :

Ngày 08/06/2006: Trả gốc và lãi.

Ngày 08/07/2006: Trả lãi.

Ngày 20/08/2006: Trả lãi và gốc.

Ngày 08/09/2006: Khách hàng bán tài sản trị giá 400 trđ và đem trả hết nợ cho NH.

Yêu cầu: Định khoản các nghiệp vụ kinh tế phát sinh.

Bài 4.4: Ngày 30/10/07 tại phòng giao dịch X tiến hành giải ngân hợp đồng tín dụng, số tiền 2 tỷ, thời hạn 1 năm, lãi vay 13%/năm, lãi phạt 150% lãi vay, tính lãi 360 ngày, hợp đồng trả lãi hàng tháng, tài sản đảm bảo có giá trị 3 tỷ. Thu phí hồ sơ tín dụng 200.000đ. Khách hàng lĩnh tiền mặt.


Bài 4.5: Ngân hàng X có chính sách tín dụng như sau: Cho vay 12 tháng, lãi suất 1%/tháng, trả lãi mỗi tháng, lãi suất phạt chậm thanh toán là 150% lãi suất thông thường. Khách hàng A (không có tài khoản tiền gửi tại NH X) đến vay 500 triệu đồng với điều khoản tín dụng như NH đưa ra, thời gian từ 1/10/2006 đến 1/10/2007. Trong 9 kỳ lãi đầu, khách hàng đến thanh toán lãi đúng hạn bằng tiền mặt. Nhưng đến 20/9/2007 khách hàng mới đến thanh toán lãi kỳ 10 và 11.


146 FIN508_Bai 4_v1.0012104210

Ngày 1/10/2007, khách hàng đến trả tiền lãi kỳ cuối và nợ gốc. Xử lý kế toán trong những trường hợp trên.


Bài 4.6: Một khoản vay 1 tháng, số tiền 200 triệu được ngân hàng giải ngân bằng tiền mặt ngày 10/6/N với lãi suất 1,2%/tháng. Gốc và lãi trả cuối kỳ. Tài sản đảm bảo trị giá 250 triệu. Ngày 10/7/N, khách hàng đến trả lãi và gốc vay.

Biết rằng ngân hàng hoạch toán dự thu, dự trả lãi vào đầu ngày cuối tháng và đầu ngày cuối kỳ của tài sản tài chính. Lãi suất quy định cho một khoảng thời gian đúng 30 ngày. Ngân hàng tính lập dự phòng rủi ro phải thu khó đòi vào ngày 5 hàng tháng cho các khoản nợ tính đến cuối tháng trước, kế toán hoàn nhập dự phòng ngay sau khi kết thúc hợp đồng vay.

Yêu cầu: Hãy trình bày các bút toán liên quan đến khoản vay này (bỏ qua bút toán kết chuyển doanh thu, chi phí để xác định kết quả kinh doanh).

nội dung - topicaeldata11.topica.edu.vn/hoclieu/v1.0/fin508/giao trinh/06...2006/08/09 · khái...

Documents