0SIUPP: No. 034/SK/Menpen/SIUPP/CI/1986

ANGGOTA SPS JABAR No. 50/AB/BAFD/XII/69

BANK: Bank Mandiri Cab. Bandung Alun-alun

No. 130-00920.32518, Bank BNI Cab. A-A No. 24455350

ISSN: 0852-8217

ALAMAT REDAKSI/TU/IKLAN:

Jl. Lodaya No. 19 Bandung 40262 Telp. 022-7303438 Fax 022-

7309720

E-MAIL: - redaksimangle@yahoo.com

- facebook: Majalah Sunda Mangle

PAMEDAL PT. Manglé Panglipur, PANARATAS R.H. Oeton Muchtar (Alm),

Ny. RHE. Rohamina Sudarmika (Almh), Wahyu Wibisana, PUPUHU/GIRANG

RUMPAKA Oedjang Daradjatoen M., PANASEHAT USAHA Teddy Kharsadi, WAKIL

PUPUHU Abdullah Mustappa, RUMPAKA SENIOR Karno Kartadib rata, Ny. Hana

Rohana S., RUMPAKA Elin Samsuri, Ensa Wiarna, Dian Hendra yana, Eep Nandang

R, Dede Syafrudin, Narti. Taufik Rahayu. PANANGKES: Ensa Wiarna; SEKRETA -

RIS RUMPAKA Rudi H. Tarmidzi, PANATA LAKSA NA Ayi Sundana, SEKRETARIS :

Tuti Rohimah. DOKUMENTASI Ny. Ai Suryati, JURU-POTRET Reisyan, PANATA

RUPA/PRA CETAK Cucu Rahmat S, Bachrudin, ILUSTRATOR Agus Mulyana,

KORES PONDEN Asep GP, Hj. Cucu (Kota Bandung); Enung (Kab. Bandung); Uun

Juharyanti (Tasikmalaya); Gun-Gun (Purwakarta); Aam Amirah (Karawang); Armega

Sista (Pandeglang); Dali Sumarli, S.Pd. (Sumedang). PRODUKSI Endang, Jaja, Ade,

IKLAN Unay Sunardi, Dedi Asmarahadi PANATA HARTA Herno Hernawan, Ai

Nawangsih, PANATA DUUM Dicky M. Rafiudin, Dikdik Djoko S.

Teu sing lahuta kahayang masarakat mah, ukurmiharep bisa hirup jeung huripna. Ngan, ka-hayang nu basajan kawas kitu gé teu gampang,

lantaran loba pisan halangan-harunganana. Antuk na,nu remen kasaksén, loba kénéh nu heureut pakeun,teu gampang nyumponankabutuh sapopoé na.

Saha nu salah mun masarakat teu raharja? Tudi ngangé, teu kaliru mun dialamatkeun ka pihak-pihak nu ngu-rus ngatur ieu nagara. Da, kahirupan masarakat mah,kumaha kawijakan huluwotan pamarén tah.

Nilik ka dinya, kaharti mun loba nu teu sugema kukaayaan. Nu kawas kitu téh, prah di mana-mana.Kaum buruh loba nu teu ngarasa kacumponan hak-hakna, kitu deui nu ngandelkeun tatanén ninggangkana kekecapankaruhun, ‘patani kari daki’.

Dina nyumponanbubutuh hirup, mémang, lobakénéh nu ngandelkeun lahan tatanén. Ngan, nya kitu,najan ceuk para ahli kabutuh pangan masarakat bisakacumponan ku hasil tatanén di urang, dina émpronamah teu kitu. Nu puguh mah, angger nguyang kabatur.

Mitra, paraahli tatanén yakin, nagri urang masihkénéh bisa ngandelkeun hasil tatanén keur nyumpo-nan kabutuh sapopoéna. Ngan, cenah, prak-prakan -ana teu gampang téh, lantaran loba kénéh pihak nungorbankeun deungeun demi kapentingan pribadina.Ku lantaran, kitu, taya deui jalan lian ngarep-ngareppamingpin nu boga kawani jeung kamampuhanngalarapkeun kawijakan tatanén nu merenah jeungkaayaan di urang.

***

Mémérés Sungapan Kahirupan

LLawangSakéténg

LAPORAN

Jurus Jawa Barat

Ngirut Sajuta Wisatawan Mancanagara

........................................................... 8

IMPLIK-IMPLIK

Kujang Titinggal Kaahengan

Budaya Sunda

Dimomorekeun ku Urang Sunda

Dimumule ku Urang Jawa

......................................................... 10

NYUSUR GALUR

R.H.Lily Sumantri

Liwat YPPKP Ngawangun Sakola

......................................................... 10

NU MANEUH

Lawang Saketeng ............................... 1

Kaca Tilu ............................................ 3

Nyusur Galur .................................... 12

Munara Cahya ................................... 14

Tanya Jawab ..................................... 16

Gedong Sate ...................................... 42

Katumbiri .......................................... 44

Bale Bandung .................................... 50

Mangle Alit ........................................ 51

Tarucing Cakra .................................. 55

Lempa Lempi Lempong .................... 56

5TAMU

Prof. Dr. Ir. H. Ramdhon Bermanakusumah; Ngalarapkeun Élmu Karuhun, Mulangkeun Kajayaan Patani

Po

tre

t : R

eis

ya

n

Saawak-awak Sardi karasa nyeri urutbeurang néangan sahuap sakopeun dipabrik. Teu talangké rérés solat isa téh

bar baé ngampar samak di tengah imah.Pitunduheun geus teu beunang disieuh-

sieuh. Kaharti, keur mah capé, di luarbéntés kadéngé hujan ngecrek.

Méméh reup mapag impian, nyelangrérét ka jero pangkéng da hordéngna.....

Nu Nyémah MawaGeugeuleuh

JAGAT WANGWANGAN

( 17 - 40 )

3Manglé 2466

KKacaTilu

Citarum

Unggal taun gé cenah disadia -keun anggaran Rp 1,3 triliunkeur ngurus Citarum téh.

Geu ning hasilna teu katémbong?Atuda anu miceunan geugeuleuh kadinyana gé aya 17 industri, lolobanapabrik tékstil.

Jadi kaharti nya lamun Citarumcaina cakeutreuk hideung téh. Ka-harti teu kaharti lebah dinyana mah.Apan cenah sabagéan kabutuh listrikkeur sakuliah pulo Jawa jeung Baliasalna ti Citarum. Aya tilu atuh pem-bangkit listrik di sapanjang Citarumtéh, Saguling, Cirata jeung Jatiluhur.Kuduna beunghar urang Jawa Barattéh. Apan listrik mah henteu gratis.Dijualan, malah unggal taun terusnaék. Kuduna deuih, tina ladangngajualan listrik gé, Citarum bisakaurus kalawan bener.

Tapi naha geuning dina buktinamah kalah saperti ayeuna?

Da kitu biasana di urang mah.Sok ngalain-lain anu enya, sabaliknaari anu enya dilain-lain. Jakartababan jiran, apan pokna téh keukeuhwé majar éta mah banjir kiriman. Dimana-mana gé ari anu ngaranna caimah palidna ti lahan anu luhur kalahan anu leuwih handap. Téoringeuna an nu kararitu mah geusdiajar keun ti SD kénéh. Kilang kitu,ari urang Jakartana mah teu daékngaku yén maranéhna ayana di lahananu leuwih handap.

Ti jaman Walanda kénéh gé geusditaksir Jakarta bisa kakeueumsawaktu-waktu. Matak, basapamarén tah kolonial mutuskeun

ngabukbak leuweung di kawasanPuncak, langsung ngawangun pintuair. Maksudna dina sakalina caingagulidag palidna bisa diatur. Pada-hal, harita mah nu ngaranna Jakartaogé loba kénéh tanah nu kosongna,loba kénéh situna, loba kénéhtatangkalanana.

Ari ninggang bangsa kami, nénjositu teu weléh géték hayang nyaeur.Nénjo tatangkalan, hayang haritakénéh nuar. Geus puguheun éta,dalah tangkal mangrove nu ngajadegdina biwir basisir gé dihanca teudisésa keun. Éta téh kabéhanana ogékalawan paidin ti pamaréntah.

Ari lebah urang Jakarta babanji-ran, nu disalahkeun téh urang Bogorjeung urang Dépok.

Nu kajadian di Citarum gé teujauh ti kitu. Iceus naker atuhCitarum téh. Ti tonggoheun Maja -laya nepi ka Ujung Karawang, cainaméré mangpaat ka saréréa. Datangwaé sabubuhan juragan kapitalis.Kuring boga modal jeung kaahlian,cenah. Hayang muka pabrik tékstil.Engkéna bakal jadi lapangan kerjakeur ratusan jelema, malah bisa nepika rébuan.

Euh enya, baeu téh teuing. Hayugeura urang perenahkeun. Nahamaké rada gideug? Euh enya, nya.Pabrik tékstil mah kudu nampeu kajalan gedé, supaya teu susah. Jeungkudu teu susah miceungeugeuleuhna deuih nya? Enya soklah, perkara idinna mah bisa diatur.

Itu ngarti ieu ngarti, nya tung-tungna kajadian saperti ayeuna.

Kanyahoan ku BPK, aya 17 industrianu geus puluhan taun lilana ngoto -ran Citarum. Kabéhanana ogé éta téhdiidinan ku pamaréntah. Geus apaldeuih saréréa gé kumaha pibalu -kareun ana. Cenah ayeuna pabrik-pabrik téh kudu dibebener. Kumahamemenerna? Idinna geus aya.Katangtuan amdalna geus dijieun.Naon deui anu kudu dibebenerna?

Nya manusana meureun nya?Tah lamun geus ka dinya losna,pasti saréréa gé kerung. BPK gétacan wani nunjuk rorék saha baétah pabrik anu 17 téh. Naha makédikilungan? Apan geus jelas naonkasalahanana.

Ih apan urang téh boga pamarén-tahan. Keun wé, sing percaya. Ayeu -na gé geus dikeureuyeuh. Urangbaladah ti girangna heula, ceuk KangAhér gé. Di lebah dinya mah teu patihésé. Geugeuleuh ingon-ingon anusalila ieu dipiceunna ka huluCitarum, urang kamalirkeun ka tem-pat séjén.

Ari ngamalirkeun geugeuleuhpabrik, arék ka mana dipéngkol -keun ana? Ih, apan cék tadi gé, singpercaya atuh ka pamaréntah. Lobaakalna pamaréntah urang mah.Ngan urangna wé sing sabar. Anusabar mah sok loba barokahna.Komo ayeuna, apan kudu ngurus -keun heula pemilu. Mending gényob los heula yu. Keun urusanCitarum mah, urang teundeun dihandeuleum sieum urang tunda dihanjuang siang. Sampeureun irahaboa. AM

Taun Politik keur Saha?

Assalamu’alaikum Wr. Wb.Damang Ais Pangampih

Manglé? Hatur nuhun pamidamang mah. Punten simku -ring aya nu hoyong dikedal -keun ngalangkungan Manglé,pedah dina sababaraha edisiMangle, ayeuna teh sok medal -keun urusan politik, hususnanu aya kaitannana sareng ketakpara caleg ti Sunda.

Sabada maos Manglé,simkuring ogé janten seueur in-spirasi, utamana keur milihpara caleg urang Sunda nu réknanjung di tingkat nasional,utamana para caleg keur DPR-RI jeung DPD-RI.

Karasa pisan mémang

héabna urusan politik ayeuna.Atuda moal lila deui, apanurang téh rék milih calon wakilurang. Tah, palebah milih,cenah cék dina Manglé mahulah salah milih. Hartina milihtéh kudu nu bener-bener apaljeung nu nyaah ka urangSunda. Malah nu kapilih téhkadituna kudu nu bisa mawaseungit Jawa Barat di tingkatnasional. Sok sanajan NyiMang lé, milih éta teu babari.Lantaran calon teureuh Sundaogé teu sadayana dipikawanohjeung jiga nu embung wawuh,kaéléhkeun ku calon ti deu -ngeun nu hayang wawuh.Terus terang waé, palebahdinya mah sok rada baringung,komo palebah calon nu ti luar

Sunda téh, apan geus deukeutpisan, malah tatangga. Kumahaupama kitu?

Tah, uih deui kana pale-bah ulah salah milih nuleuwih jembar, simkuringogé panuju pisan ulah salahmilih. Hartina nu kudu di -pilih téh kudu nu arunggul.Ngan saha ti Sunda nu arung-gul, nu bener-bener nyaahkana kamekaran Sunda jeungapal kana masalah lemburJawa Barat? Éta mah uranguihkeun deui ka diri séwang-séwangan waé.

Sakitu waé serat tisimkuring. Mugi tiasadimuat. Hapunten bilih ayakekecapan nu kirang mere-nah sareng kirang saé dina

basana. Wassalamu’alaikum Wr.

Wb.Baktos,

Mihardja-CileunyiBandung

Manglé 24664

KKoropak

Majalah Manglé

Nyayogikeun buku-buku Sunda terbitan

PT. Kiblat Buku Utama sareng Pustaka Jaya.

Tiasa digaleuh di Toko Buku Manglé

Jalan Lodaya No. 19 Bandung.

Telepon 022-7303438,

Hp. (Tuti) 0857 21307232

WAWARAN

HATURAN KA SAKUMNA PARAPAMAOS MANG -LÉ BOH KANGGO AOSAN PANGLIPUR KALBU BOHKANGGO KAPERYOGIAN ATIKAN SARENG PANA -LUNGTIKAN ANU PATALI SARENG BASA/BUDAYASUNDA. KADUANA IEU WAWARAN DIHATURKEUNOGÉ KA SAWATARA LEMBAGA DINES PAMARÉN -TAHAN, LEMBAGA SWADAYA MASA RAKAT ATAWASWASTA DI SAKULIAH JAWA BARAT KHUSUSNA,UMUMNA ANU SUMEBAR SA-INDONESIA.

DIUNINGAKEUN : IEU MAJALAH BASA SUNDAMANGLÉ TÉH ÉSTU NGAN HIJI-HIJINA NYAÉTAMAJALAH BASA SUNDA ANU MEDAL TAUN 1957 DIBOGOR SARTA MANJANG DUGI KA KIWARI MEDALMINGGUAN SABAN DINTEN KEMIS.

MUGI JANTEN UNINGA OGÉ, DUGI KA KIWARIMAJALAH MANGLÉ TEU AYA PATULA–PATALIGARAPAN SARENG PAMEDALAN MAJALAH BASASUNDA NU SANÉSNA. MAJALAH MANGLÉ ÉSTUMEDAL SARENG DIKOKOLAKEUN MAN DIRI KUAIS PANGAMPIH PT MANGLÉ PANG LIPUR ANUNGANTOR DI JL. LODAYA NO.19, BANDUNG.

INSYAALLOH MAJALAH BASA SUNDA MANG LÉBARIS MAYENG MEDAL DIKOKOLAKEUN KU PT.MANGLÉ PANGLIPUR, PANJANG PUNJUNG WU -WUH NANJUNG!

BANDUNG, 20 FEBRUARI 2014

H. OEDJANG DARADJATOEN M.DIREKSI

RP. 75.000,-

RP. 25.000,-

NGALERESKEUNDina édisi 2465, rubrik

Aweuhan Pasundan kaca 41,aya kalepatan judul. Kaserat: “Maher IT, Teu Poho kaJatu Diri”. Kedahna:“Maher IT, Teu Poho kaJati Diri.”

Hapunten sareng nedatawakufna, ku ayanakalepatan nyerat judul.

Redaksi

Jadi ahli tatanén, Prof. Ramdhon,biasa mapay-mapay galengansawah. Najan inyana téh doktor

lulusan Jerman, teu sing jejeregedbebeleku kan dina leutak. Biasa ngaprakpasawahan, niténan nu tandur, nungarambét, nu dibuat. Dina kaayaankitu, ieu profesor téh, remen ngarahuhngusap dadana. “Nu buburuh ukurripuh, patani kari daki!” pokna basaditepungan di bumi pamatuhananaCibaduyut Kota Bandung, Jawa Barat.

Nyaritakeun patani jeung tatanén,

nu nyangkaruk dina pipikiran Prof.Ramdhon mah, ukur kaprihatinan.Remen katodél mamaras rasana,upama nyaksian patani nu teu walakayadina hirupna. “Kitu téh, balukar kawija -kan pamaréntah nu salah kaprah,”pokna.

Ngeureunan KasalahanUpama kiwari loba nu teu kataji ku

tatanén, mémang kaharti. Lantaran,usaha naon waé ogé kudu untung. Munkasab gé lain ukur ripuh, da kudu

tinemu hasil, bisa hirup jeung huripna.Ngan, ngandelkeun jugala tina tatanénmah, nepi ka danget ieu, lir ngarep-ngarep kalangkang heulang. Nu kasak-sén dina kanyataan mah, ukur nusabalikna. “Patani teu bisa nyumponanpangabutuh sopopoéna upamangandel keun hasil tatanén,” ceuk Prof.Ramdhon.

Pasualan séjén, tumali jeung lahan -na deuih. Mingkin dieu, sawah nu hadékeur melak paré, mingkin nga-heureutan. Robah wanda, disaeur di-

5Manglé 2466

TTamu

Prof. Dr. Ir. H. Ramdhon Bermanakusumah;

Ngalarapkeun Élmu KaruhunMulangkeun Kajayaan Patani

Kajayaan patani, sirna duka

ka mana. Nu puguh mah, nu

tani kari daki! Tapi, harepan

mah teu weléh aya, asal sadar

kana kasalahan. Daék

ngarobah kawijakan nu salah

kaprah. Tah, kumaha carana

sangkan bangsa digjaya

ngaliwatan tatanén?

Prof. Dr. Ir. H. Ramdhon

Barmanakusumah, pakar

tatanén wedalan Jerman,

bruk-brak ka Manglé.

***

paké wawangunan. Kituna téh prah dimana-mana. Atuh, balukarna, di JawaBarat wungkul, saban taun téh kaleu -ngitan sawah lima welas rébu héktar.

Aturan, mémang geus aya. Saperti,lahan tatanén irigasi téhnis, teu bisadirobah keur naon waé, kaasup keur in-dustri. Tapi, aturan kitu téh, teu peura-han. Balukarna, jlug-jlegnawawa ngunan, pabrik, padumukan gé,sakarep-karep nu boga duit jeung nuboga wewenang. Kitu ceuk ieu profesorahli tatanén nu biasa disebut KangRamdon téh.

Tatanén butuh lahan. Mingkinheureut tanahna, mingkin sautik pang-hasilanana. Lian ti kitu, katambah deuihku cara tatanén nu ngarugikeun dinadangka panjang. Cara ngagemuk nungandelkeun ‘pupuk kimia’, ngabasmihama ku péstisida, antukna mah ngura -ngan kasuburan tanah. Malah, balukarséjénna deuih, lila-lila mah tanah téh‘ngabeling’ nu tangtu wé teu hadé keurtatanén.

Lahan tatanén nu geus kacampuranbahan kimia, pangaruh goréngna gébakal manjang. Apan, hasilna, nepikana hiji waktu mah, angger moal bisaditingkatkeun najan gemukna haben di-tambahan gé. “Nu matak hariwangna,lahanna bakal leuwih ruksak nubalukarna henteu subur deui,” pokna.

Cara ngolah lahan, balik deui kana‘élmu karuhun’, kudu jadi andelan. Da,cara kitu téh, keur dihangkeetkeun dinagara-nagara maju ogé. Kasadaranpentingna tatanén luyu jeung ‘ka-hayang’ alam jadi andelan di mana-mana. “Ngan, di urang mah, carangolah lahan luyu jeung kahayang alamtéh teu gampang dilarapkeunana,”pokna.

Naon sababna? Loba rambat-kamale na. Patani nu biasana ngagemukku cara gampang, maké uréa jeungsajaba na, apan teu babari sina nga -gemuk ku gemuk kandang atawa nuasalna tutuwuhan téh. Da, butuh waktujeung tanagana nyieun ‘gemuk alam’mah. Padahal, haregana murah, bahan -na nyampak di saban tempat. Atuh,mangpaat séjénna, bakal nguntungkeunsababaraha pihak. Nu boga ingon-ingon, moal susah miceunan kokotoran,ari nu butuh gemuk, bakal babari meu-nang bahan keur gemuk téa.

Para ahli tatanén kiwari sadar pisanpereluna ngolah lahan jeung miarapepela kan nu luyu jeung kahayangalam. Matak, di mana-mana gé keur di-gedurkeun System of Rice Intensifica-tion (SRI). Nu dipalar, hasilna mucekil,kalayan kajamin kasuburan tanahnamayeng. Tapi, larapna di urang mah, étacara téh teu babari. Loba kénéh pihak-pihak nu leuwih mentingkeun kauntu -ngan pribadi batan mikirkeunkapentingan nu leuwih lega. “Apan, nungahasilkeun gemuk kimia, tetepgemukna hayang payu, nu nyarieunobat hama tetep obatna hayang payubari jeung teu mikirkeun balukarnakana lahan,” pokna.

Tatanén maké padika SRI bisa iritkalayan untungna leuwih mucekil.Conto na, tatanén nu konvensionalbutuh binih keur 20 – 25 kg/héktar;mun tebar binih, lilana nepi ka 21 poé;kalayan hasil panénna rata-rata 4,1 tontina sahéktar. Mun maké padika SRImah, ceuk Prof. Ramdhon, hasilna bisaundak. Contona, ukur butuh binih 4 – 5kg/héktar; ngabinihkeunanna ukurdalapan poé; kalayan hasilna bisa 6,3ton/héktar (dina usum halodo), jeung9,3 ton/héktar (dina usum ngijih).

Ngalarapkeun SRI, ceuk Prof.Ramdhon, masih kénéh loba halanganharunganana. Najan, kaijir mangpaatkeur balaréa, dina émprona mah, canbisa dilaksanakeun kalayan daria. “Lobakénéh pihak nu mamrih kauntunganpribadi batan mikirkeun karaharjaan

masarakat sakumna,” pokna.Dina ngungkulan kakurangan pa -

ngan, misalna, loba kénéh pihak nuleuwih milih ngadatangkeun pangan tiluar nagri. Mémang, keur pangusaha ju-gala mah, kacida nguntungkeunana.“Atuh, pihak-pihak séjén nu tumalijeung kawijakan pangan keur rahayatogé loba nu milu untung,” ceuk ieukonsul tan pangan téh.

Mun Prof. Ramdhon boga pamang-gih kitu, mémang lain ukur ceuk béja.Da, inyana gé remen ngalaman diajak‘sailon’ ku nu boga karep nyiar kauntu -ngan bari teu nolih kana karugian batur.Contona, ieu ahli tatanén wedalan Uni-versitas Padjadjaran (Unpad) Bandungtéh, kungsi kapapancénan ngayakeunpanalungtikan ngeunaan gemuk keurperkebunan. Horéng, diimplik-impli -kan, hasilna kudu luyu jeung kabutuh sinu mesen gemuk téa. Nya tangtu wé, ieuprofesor mah, nolak, kajeun teu pipilu -eun kana éta kagiatan.

Kaayaan kawas kitu, sawadina di-ungkulan. Ngan, cenah, huluwotananamah, angger wé ti pamaréntah.“Hartina, butuh pamingpin nu bener-bener boga karep jeung kamampuhanngarobah kaayaan, kaasup nu tumalijeung tatanén,” pokna tandes naker.

Ngalap Élmu KaruhunProf. Ramdhon Bermanakusumah,

pituin urang Bandung. Ti leuleutik geusmeunang atikan kolot sangkan daék‘peurih’ sangkan meunang ‘peurah’.

Manglé 24666

TTamu

Sakulawarga. Prof. Ramdhon, najan nanjung di nagri deungeun, ngatik barudak dilingkungan kulawarga mah, teu weléh maké basa jeung tatakrama Sunda

Rama na, nu ceuk urang Holis mah, ju-gala, da boga roda séwakeuneun gé ayakana dua puluhna, tetep ngatik barudakmah kudu daék rik-rik gemi.

Malah, Abah (kitu sesebutan Prof.Ramdhon ka ramana), remenngalalakonkeun kahirupanana jamankeur ngora. Cenah, keur ngora mah, dapuguh jelema ‘leutik’ cicing gé dipaman, teu bisa sakola-sakola acan, dapuguh pakasaban pamannna gé ukurkula-kuli tukang buburuh ka batur.Abah gé keur ngora téh ukur kula-kuli.Ngan, cenah, kapaksa kudu merestanaga, kudu leuleus awak, daékbaranggawé naon waé, asal aya buruhnakalayan halal. Selang-selang tina kuli,sok ngusiran roda bogana batur. Kitutéh, angger ukur ngarah buruhan.

Remen Abah téh ngadongéngkeunkasangsaraanana. Da, cenah, muntuang gé tara jeung dungeunna nu alus.Mun batur tuang di warung téh jeunggepuk, Abah mah, ukur jeung témpéatawa tahu. Kitu téh, ngarah aya keurteundeuneun ngudag karep, da aya ka-hayang, hayang boga roda sorangan.

Ku leukeun, ahirna mah kasorang.Atuh, tina hésé béléké dibarengen kutemen-wekel, ahirnna mah, nu asalnaboga roda hiji téh, saban taun namba-han. Pamustunganana, jadi ‘dunungan’,da boga roda gé nepi ka dua puluhna.

Jadi ‘bos’ roda, Abah teu ukursenang-senang. Uteukna terus motékar,mekarkeun lahan usaha. Atuh, lian tinyéwakeun roda, nyadiakeun pakan

kuda deuih. Kituna téh, jadi cukanglanta ran hirup Abah beuki nanjung.

Pasipatan Abah, larap ka Ramdhon.Ngan, bédana téh dina lebah nyoranglalakon. Kahayang bapa nyakolakeunanak nepi ka jucungna, ku Ramdhonmah dimangpaatkeun pisan. Ngan,upama ahirna milih tolab élmu diFakultas Pertanian Unpad ogé, lantaranningali patani leutik di lemburna,wewengkon Holis, Cigondéwah, Ban-dung, nu lolobana mah masarakatmiskin. Timbul wéh karepna, hayangbisa milu ngaronjatkeun kahirupanpatani. “Upama patani ripuh waé,tangtu na aya nu salah, lantaran saben-erna mah tina tani gé bisa raharja,” ceukieu profesor nu tos nincak umur 71 tauntéh.

Waktu lulus ti Unpad Ramdhonmeu nang béasiswa neruskeun sakola.Aya dua pilihan, ka Amerika jeung kaJerman. Pilihanana, kuliah di Jerman,lantaran hayang aya pangaweruh tam-bahan, bisa basa Jerman. Ceuk pikirna,basa Inggris mah, kursus gé loba, tapibasa Jerman mah, apan langka.

Tarékahna nyuprih élmu di Jerman,tanjrih nepi meunang gelar doktor S-3.Lantaran, mémang ditataharkeun heulati Indonesia kénéh. Apan, méméh inditgé geus nyieun proposal panalungtikanpigeusaneun ngahontal gelar doktor.Da, ceuk pikirna, sakola téh kudu nepika jucungna jadi doktor lulusan Jer-man.

Sakolana, teu ukur aktip di kampus.

Da, icikibung deuih di organisasi Islam.Malah, kungsi kapeto jadi ketuana. Kucara kitu, kawawuhanana gé beuki nam-bahan.

Hasilna tina tolab élmu tatanén, lainlulumayanan. Da, apan nepi ka mam-puh nyiptakeun rumus anyar nu tumalijeung tanah. Panalungtikan ngeunaantanah, bisa ‘nyampurnakeun’ rumusguru na. Rumus Kuron-Jung, saterusnadisampurnakeun jadi rumus Jung-Barma nakusumah. Éta rumus keurnangtukeun niléy erodibilitas tanah,ahirna jadi ‘cecekelan’ di saamparanjagat.

Najan nanjung di nagri deungeun,jadi konsultan di mancanagara, kanabudaya luluhur Sunda mah teu poho.Atuh, ngatik barudak di lingkungankula warga ogé, teu weléh maké basajeung tatakrama Sunda. Atuh, salahsaurang putrana, keur SD, biasa jadi‘pananyaan’ pangajaran basa Sunda.Malah, sok méré les basa Sunda kabatur-baturna. “Lumayan, sok kéngingartos buruh ngelés basa Sunda,” saurIbu Hj. Taty Ratnamulia, garwa Prof.Ramdhon, mairan.

Prof. Dr. Ir. H. Ramdhon yakin, urangIndonésia, kitu deui urang Sunda, bisasatata jeung urang mana waé. Lobabukti na, urang luar nagri singhoréngngahargaan pisan ka para ahli ti Indo -nésia. “Margi kitu, adat-istiadat,tatakrama, jeung élmu-élmu karuhun,tetep kudu jadi dadasar paripolah urang,”pokna semu ngingetan. *** (Ensa/Rudi)

7Manglé 2466

Prof. Ramdhon; Loba kawijakan pamaréntah nu salah kaprahProf. Ramdhon; Ngurus tatanén, loba kénéh nu mamrih keur kauntungan pribadi

Ka mana waé ngaléngkah, aridi Jawa Barat mah, moalsusah keur pangulinan. Ti

miiti tungtung kulon nepi ka tung-tung wétan, ti tungtung kidul nepi katungtung kalér, pangulinan mah teuweléh nyampak. Di peuseur kota dipasisian, tempat ulin teu kurang-ku-rang. “Saban taun wisatawan nusumping ka Jawa Barat terasningkat,” ceuk Drs. Nunung Sobari,MM., Kepala Dinas Pariwisata danKebudayaan (Disparbud) JawaBarat di kantorna, Jalan R.E. Marta -dinata, Bandung, sawatara waktu katukang.

Nu arulin ka Jawa Barat, mingkindieu mingkin nambahan. Tauntukang, wisatawan Nusantara nga-hontal opat puluh juta urang, ariwisatawan asing mah kurang leuwihdalapan ratus rebu urang. “Ayeuna

gaduh targét sajuta urang wisatwanasing,” ceuk Kadis.

Saban jalma, mémang butuhhibu ran. Atuh, alesan ngadatangantempat wisata gé bisa rupa-rupa,hayang nyaho, keur sukan-sukan,jeung sajabana. Ngan, nu tétéla,saban nu daratang ka tempat wisata,teu weléh mawa duit keur rupa-rupakapereluanana. Ku lantaran kitu,

indus tri pariwisata gé mekar kacida.Industri pariwisata jadi andelanmasing-masing nagara, kaasupnaga ra maju.

Medal nu AnyarUpama Kadisparbud gedé haté,

pariwisata di Jawa Barat bisangadatang keun wisatawan bohNusan tara boh mancanagara, mé-

Manglé 24668

LLaporan

Nunung Sobari, Kadis Parbud Jawa Barat

Alam, kapunjulan pariwasata Jawa Barat

Jurus Jawa BaratNgirut Sajuta Wisatawan

Mancanagara

Parbud Jawa Barat udagan. Hayang

ngadatangkeun sajutawisata wan mancanagara.

Ngan, naon nu jadi andelan? Kumaha tarékahna?

Kadis Parbud Jawa Barat, Drs. Nunung Sobari, MM.,

medar pamanggihna. ***

mang jinek nu diancokeunana.Apan, lian ti wisata alam téh, ogéwiasata budaya. Dua rupa nu bieu,bisa jadi kakuatan langka lantaranboga masing-masing kapunjulan.“Wisatwan nu sumping ka JawaBarat, apan tiasa milih tempat tuju -an sakahoyong,” pokna.

Tempat-tempat nu jadi tujuanwisata Jawa Barat, moal laas kumangsa. Lantaran loba rupana.Usum hujan, usum halodo teu weléhaya nu payus jadi pangulinan. Atuh,pilihana gé bisa rupa-rupa da moalburung nyampak.

Rék milih wiasata naon? Bisa jadikeur sabagian wisatawan mah ulin dibasisir atawa kokojayan dina cailaut, bisa bosén. Tapi, di laut jeungdi basiir gé loba kénéh piliheun,saperti bisa teuteuleuman, papara -huan, jeung sajabana. Kitu deui, nubosen disuguhan tuangeun nu biasa,apan loba katuangan nu alanyarkalayan boga ciri jeung rasa anumandiri. “Saban waktos, munculdeui katuangan-katunagan anyar,”pokna.

Nu kudu jadi panalinga daria,ceuk Kadis mah, bagian-bagianpang rojongna. Misalna, waé sarana-sarana nu matak nambahan kabetahwisatawan, saperti toilet, saranaibadah, tempat katuangan, jeungsajaba na.

Kitu deui katuangan nu jadi ciri

mandiri, lian ti rasana ogé ‘kemasan -ana’ sangkan leuwih pikaresepeuntur teu matak bosen. “Mingkin dieu,kasadaran masarakat kana wisatamingkin ningkat,” pokna.

Daya tarik wisata, sumebar dimana-mana. Matak, teu anéh,upama saban tempat jeung sabangolongan masarakat boga karep‘nyiptakeun’ lahan wisata anyar. Nukawas kitu, ceuk Kadis Parbud JawaBarat mah, bakal kacida gedéhartina. Lantaran, leuwih loba objektujuan wisata, wisatawan ogé lobapiliheun. Malah, ku lobana paketwisata gé bisa jadi nambahan dayapangirut keur wisatawan

Adu-manis tempat wisata jeungbudaya, keur Jawa Barat mah, ilahardeuih. Apan, biasa pintonan seni gédi tempat wisata.

Lian ti tempat--tempat wisata nudikokolakeun ku pamaréntah, nu di-urus jeung dimekarkeun ku pribadi-pribadi gé teu kurang-kurang.Tempat wisata milik pribadi atawamilik swasta beuki dieu beuki loba.Kitu teh, jadi pangeuyeub tujaunwisata di Jawa Barat.

Salasahiji tempat wisata nudikokolakeun ku pribadi, misalana,Pangjugjugan, lembur pangulinannu ayana di wewengkon Cilembu,Sumedang. Eta tempat gé ngirutbalaréa, lantaran nyadiakeun rupa-rupa pangulinan. Atuh, lain ukur

sukan-sukan da di dinya mah, bisanambahan pangaweruh kaasup dinanu tumali jeung rupa-rupa tutuwu -han.

Lobana tempat wiasata nudikokolakuen ku pribadi atawaswasta, ceuk Nunung Sobari mah,bakal kacida hadéna keurkamekaran wiasata di Jawa Barat.“Apan, nu penting mah sanes kusaha nu bogana, tapi kumahangokolakeun ana dugi ka éta tempatwiasata teh janten cukang karaharja -an balaréa,” pokna.

Nanjung tur MayengUmumna tempat wisata, kudu

pikabetaheun. Hartina, ceuk KadisParbud, sagala rupana nu aya didinya, boh nu jadi andelan bohpang rojongna, kudu bener-benr luyujeung harepan wisatawan.“Pameredih wisatwan tangtosmingkin dieu mingkin ningkat,hartos na dina ngokolakeunana gékedah mingkin daria, mingkin saé,”pokna.

Tempat wisata, mémang butuhkadariaan ngokolakeunna. Lantaran,lir papatah kolot, mun butuh supanakudu daék miara catangna. Tempatwisatawan teh nguntungkeun,upama loba nu ngajugjug ka éta tem-pat. Sabalikna, mun ngarangrangan,hasilna gé moal sabaraha, malahbisa rugi.

Nyaritakeun kamekaran wiasatadi Jawa Barat, Nunung mah teuweléh gedé haté. Lantaran, cenah,lian ti boga kapunjulan alam, pasipa -tan masarakat gé kacida ngarojong -na. Umumna, urang Jawa Baratmah, someah hadé ka semah. Atuh,batur gé bisa betah upama arulin diJawa Bart mah.

Lian ti kitu, masarakat JawaBarat gé rancagé. Bukti, sabanwaktu aya hasil karya nu anyar, bohcendera mata boh katuangan. Hal-hal kapunjulan kawas kitu, kacidanguntungkeunnana keur kamekarandunya pariwisata mah. “Tujuanahirna mah, tetep mekarna pari-wisata Jawa Barat teh, kanggo ngi -ring ngaronjatkeun karaharjaanmasarakat,” pokna neundeunharepan. *** (Ensa/Nay)

9Manglé 2466

Adumanis seni jeung wisata, pangirutan wisatawan

Manglé 246610

Jadi ketua Dekopinwil Jawa Barat,remen kudu milemburan, nga-datang acara-acara nu tumali jeung

koperasi. Kitu téh kaalaman pisan kuProf. Dr. H. Rully Indrawan, M.Si., KetuaDekopinwil Jawa Barat nu ogé guru besarUniversitas Pasundan (Unpas) Bandung.Prof. Rully remen ngadatangan koperasi-koperasi di suklakna di siklukna di JawaBarat. Ku cara kitu, inyana gé remenngarasakeun keteg sumanget masarakat

nu hayang nyorang hirup jeung huripnangaliwatan koperasi.

Koperasi nu jadi tatapakan ékonomimasarakat, remen medalkeun harepan.Tah, nu kawas kitu deuih nu remenkasaksén ku ieu pingpinan déwan kope -rasi wilayah Jawa Barat gé. Apan, kamana waé ngaléngkah, waktu ngadatan-gan jeung niténan koperasi, kagiatan-ka-giatan nu engeuh kana pentingna usahababarengan teu weléh nyampak di sabantempat. Nya di dinya deui témbongsumangetna pihak-pihak nu ngaluluguanjeung ngokolakeun koperasi.

Loba conto jeung pincontoeun,sawatara jalma nu ngabdikeun dirinakeur kamaslahatan balaréa. Tanjrih dinatékad jeung karepna. Atuh, hasilna gé lainmatak nyugemakeun. Lian ti jadi pang -rojong kana karaharjaan masarakat téh,deuih jadi panyudut sumanget generasisapandeuieunana. Nu kawas kitu téh, diantarana, saperti Pusat Koperasi Kredit(Puskopdit) Bogor-Banten, nu dumuk diCibadak Sukabumi.

Éta pusat koperasi kredit lanamanjang keun carita. Ngadeg taun 1972,ditaratas paraguru. Nilik kana umurna,hartina ogé gambaran sumanget pangu-rus jeung anggotana nu tanjrih teu épés

Ngalanglang LemburNyukcruk Tapak Sumanget Rahayat

Ketua Dekopinwil Jawa Barat, H. Rully Indrawan.

Alm. H.E. Supena Sumartadiredja, panaratas Puskopdit Bogor-Banten

Koperasi nyampak di mana-mana. Tangtu teu sakelir, aya

nu hengker, aya nu unggul.Malah, teu jarang nu jugala,

bisa jadi andelan hirup jeunghuripna masarakat. Ngan,

upama koperasi bisa jugala,naon ‘parancahna’?

***

11Manglé 2466

méér, ludeung nyorang halangan-haru -ngan. Hasil hésé-bélékéna, ngendatngotrétkeun tapak. Apan, ayeuna mah,éta pusat koperasi kredit téh geus jugala,da asétna gé milayaran kalayananggotana 39.637 ti 42 Kopdit nu sume-bar di saban tempat di wewengkon JawaBarat jeung Propinsi Banten.

Mun éta kopérasi nanjung nepi ka ki-wari, teu leupas tina jasa Bapa H.E. Supe -na S (almarhum), nu naratas éta koperasi.Saha atuh Bapa Supena téh? Taya lian tiguru SD di Sukabumi. “Abdi gé kawulangku Pa H. E. Supena téh, waktos di kelaslima,” ceuk H. Rully nu ogé teureuh Suka -bumi téh.

Naratas koperasi, tangtu wé butuhwaragad. Tah, lebah ngumpulkuen dana,Alm. Supena mah boga cara anu mandiri.Inyana, remen ngayakeun program guru-guru piknik. Ku cara kitu, ‘panitia’ téhboga sésana nu saterusna mahdikumpulkeun keur waragad ngadegkeunkoperasi. Lian ti kitu, biasa deui ngajakbarudak sakola sangkan lalajo ka bioskop.Tina karcis gé aya sésana nu saterusnadikumpulkeun keur koperasi téa. Ku carakitu, koperasi gé bisa ngadeg kalayan teusing jadi bangbaluh pihak séjén. Malah,loba nu teu engeuh mun duitna, boh nudipaké piknik boh nu dipaké lalajobisokop téh, mangpaat keur balaréa!

Sumanget Alm. H.E. Supenangangkat kahirupan paraguru ngaliwatankoperasi meunang pangbagéa ti sabanpihak. Loba guru séjénna nu ahirnababarengan milu ngurus éta koperasi.Para pangurus gé remen milu rupa-rupapalatihan geusan nambahan panga -weruh.

Carita koperasi ku H.E. Supena mah,‘diambeng’ di kelas, dicaritakeun ka baru-dak. Ku cara kitu, barudak gé mimitiwanoh pentingna koperasi di masarakat.Pangalaman nu kawas kitu ogé karasa kuH. Rully Indrawan.

Saterusna, Prof. Rully mah, wanohnakana koperasi téh, lain ukur di sakola, tapidi kulawarga deuih. Ramana, M. Sutrisno(almarhum), guru di Cibadak, Sukabumi,biasa babarengan jeung Sumpena nguruséta koperasi. Remen miluan palatihankoperasi, indit rebu-rebun, mulang kaimah pasosoré atawa peuting.

Oléh-oléh tina palatihan, di antarasok aya modul ngeunan koperasi. Nya,harita deuih, H. Rully, wanohna kanakoperasi téh tina modul bahan palatihannu dicandak ku ramana. Matak, teu anéh,upama saterusna H. Rully mah, ti SD téhneruskeun sakolana gé ka SekolahMenengah Ekonomi Pertama (SMEP) diKota Sukabumi.

Pusat Koperasi Kredit Bogor Bantenmanjangkeun lalakon. Kituna téh, lan-taran lian ti jadi kareueus para anggotana,oge bisa nyeungitan koperasi minangkasoko guru ékonomi bangsa. MalahanPusat Koperasi Kredit Bogor Banten mi-nangka koperasi sekunder, geus loba numercaya, kaasup ti Credit Union Coun-selling Office (CUCO).

Ieu koperasi sekunder nu ditaratasAlm. H.E. Supena Sumartadiredja, kiwaridipupuhuan ku H.MU. Sugandhi, SE.,M.M. Kagiatanana ogé saabreg. Diantara na ngayakeun kagiatan sosial,palatihan-palatihan, boh palatihan keurkoperasi primer atawa keur koperasisekunder di tingkat daerah jeung ditingkat nasional. Kitu deui, dina widangatikan, keur naratas ngadegna lembagaBumi Atikan Mandiri. Pusat KoperasiKredit Bogor Banten hanteu waé jadikapercayaan di tingkat lokal jeung nasio -nal, tapi ogé internasional, nu di antaranajadi binaan World Council of CreditUnions (WOCCU) nu puseurna diKanada.

Nyambungkeun HarepanMancén gawé jadi Ketua Dekopinwil

Jawa Barat, Prof. Dr. H. Rully Indrawan,M.Si. jadi remen ngalanglang palembu-ran. Biasa tepung jeung para panguruskoperasi di saban tempat di Jawa Barat.Di antara kagiatanana, remen ngistrénanpara pangurus koperasi di sabantingkatan, di saban daérah.

Dina hiji waktu, ieu Ketua DekopinwilJawa Barat narima ondangan ngahadiranacara Rapat Anggota Pusat Koperasi

Kredit Bogor Banten di Sukabumi. Waktuharita, kakara inget deui, yén éta koperasisekunder téh, nu puluhan taun ka tukangdiadegkeun ku guruna. Ngan, mana PaSumpena téa? Kitu ceuk gerentes haté H.Rully. Sanggeus tetelepék, horéng nu di-tanyakeun téh aya digigireun marengandiuk dina korsi réngréngan panghareup -na. Kitu deui, horéng, patepung jeunggurus SD panaratas koperasi téh bet jaditepung pamungkas. “Tepang sareng PaSumpena téh nembé deui harita, anjeun -na tos ngantunkeun sawatara waktoskapengker,” ceuk Prof. Rully nineung kamangsa baheula.

Puskopdit Bogor-Banten beuki lilabeuli mekar. Dina istrénan pangurus nulumangsung 16 Pebruari 2014,mekarkeun ‘jangjangna’. Tékadna terusmaju, ku cara leuwih ngaronjatkeun ajénéta Puskopdit. Lain ti éta, ngawangundeuih, nyieun gedung atikan nu ngarannaBumi Atikan Mandiri nu kapentingananakeur kamekaran koperasi.

Najan éta pusat koperasi kredit na-jung, H. Rully mah, tetep ngingetan,sangkan teu weléh bébenah. Malum,beuki dieu tangtangan keur ékonomi nudikokolakeun ku koperasi téh teu kurang-kurang. Ngan, cenah, najan loba hala -ngan jeung harungan, tétéla koperasi bisatetep nanjeur, malah teu arang anuahirna jugala. Hartina, dina kaayaankumaha waé, kopérasi bisa jadi andelanjeung harepan balaréa. “Sanaonpanaratas na tos ngantunkeun, koperasikedah tetep nanjeur, hirup sarenghuripna,” pokna semu ngingetan. ***(Tim Manglé)

H. Rully Indrawan, dina acara ngistrénan pangurus anyar Puskopdit Bogor-Banten, 16 Pebruari 2014

Manglé 246612

NNyusur Galur

Geus diungkabkeun dina seratan ti payun ngeunaanupaya pamaréntah daérah kabupatén Bandungdina enggoning ningkatkeun sumber pendapatan

daérah, di antarana pangwangunan séktor ékonomi nuhasdin ngabuktikeun ningkatna panarimaan dana anubisa nyumponan pangabutuh anggaran rutin.

Sawatara séktor anu tétéla méré kauntungan nyaéta1. Ngawangun pasar Sriwjaya di kota Cimahi dina lahan

anu legana 5000 meter pasagi, bantuan tanahna tiKodam VI Siliwangi nu dipigawé ku PT. PROPELAT.

2. Pangwangunan pasar jeung terminal di kacamatanDayeuhkolot.

3. Pangwangunan terminal Kabupatén jeung pasarumum di cileunyi

4. Pangwangunan pasar besar panorama di KacamatanLémbang.

5. Réhabilitasi pasar umum di Kacamatan Majalaya6. Pangwangunan terminal beus jeung parkir kendaraan

umum di Kacamatan pangaléngan.Éta kabéh jadi proyék anu geus hasil nambah lapangan

pagawéan jeung ningkatkeun sumber panarimaan kasdaérah

Perhatian jeung hasilna dina widang sarana olahragadi wilayah kabupatén Bandung di antarana;1. Ngawangun lapangan pacuan kuda sacara lengkep di

Arcamanik jeung diwangun istal kuda jeungGrum/Pangurus kuda.

2. Ngawangun lapangan pacuan kuda Sederhana di Kaca -matan Lémbang.

3. Ngawangun lapangan Golf 18 Track di Arcamanik gawébareng jeung Dinas PU pusat anu aya di UjungberungBandung Timur “ CLUB O.R. di Arcamanik nu disebut‘’ Bandung Recreation Centre” (BRC).

4. Ngawangun Ruangan Belajar keur Sekolah Sépak Boladi Arcamanik.

5. Ngawangun deui lapangan Sépak Bola di Cisangkankota cimahi neruskeun pagawéan tiheula anuditinggal keun.

YAYASAN PENDIDIKAN PEMBINAKARYA PEMBANGUN

Nincak mangsa ahir REPELITA II karasa ayana rupa-

rupa panangtang, pangpangna sarana pendidikan. Bupatimiharep sangkan di unggal kacamatan aya SLTA, di ung-gal kacamatan bisa diwangun SLTP. Kulantaran Bupatijeung sakabéh aparatna anggota KORPRI jeung kabéhGolo ngan Karya, Kulantaran kitu hasil Rapat Setap mutus -keun pikeun sagancangna boga Yayasan anu dingaraanyayasan Pendidikan Pembina Karya Pembangunan(YPPKP).

Poé Salsa 9 April 1974 hadir ka hareupeun Notaris Ny.Morini Dasuki SH. Di Bandung pengganti Notaris Ny.Imas Fatimah SH, dua utusan ti Kabupatén nyaéta;1. Drs. Denny Sugandi Kepala Subdit Kesra Kabupatén

Bandung, jeung;2. Bunyamin Duduh SH, Kepala Subdit khusus Kabu-

patén Bandung.a. Masing-masing keur dirina pribadib. Babarengan jadi kuasa lisan.

Keur muggaran susunan pangurusna diwangun ku;KETUA : Drs. Sudarna Tresna ManggalaWk. I : Drs. Denni SugandiWK II : Drs. Otjo Busro Toha Muslim Sekrtaris : OO SuantapradjaBendahara Bunymin Duduh SH.Susunan Badan Pembina jeung Panaséhat;

R. H. Lily Sumantri, Bupati Kabupatén BandungAkil Nawawi : Ketua Dewan Pimpinan Golkar Kabupa -

tén BandungJumlah sakola binaan Yayasan Pendidikan Pembina

Karya Pembangunan:

SLTP KP ……………........………………………………….19sakola

SMU KP ……….......……………………………………….10sakola

SMK/STM/SMEA ………………………......………….. 7sakola

Jumlah 36 sakola

Nalingakeun yén para pendiri jeung panurus anukanyataan ana kabéh pejabat Pémda Kabupatén Bandung.Dina enggoning mancén tugas jeung ngalaksanakeun

R.H.Lily SumantriLiwat YPPKP Nyieunan Sakolaan

13Manglé 2466

pembinaan sakola tacan bisa jalan épéktip jeung sacaramaksimal tacan karasa langsung ku sakola-sakola. Hal ieupisan anu dina hiji mangsa nimbulkun masalah-masalahterus dipentés kudu aya parobahan.

Panti Sosial Asuhan AnakTresna werdha Bhakti pertiwi

Mayoritas padumuk Kabupatén Bandung marangkukdi padésaan. Ku sering-seringna ngiring Bupati kunjungankerja ka daérah dina raraga palaksanaan REPELITA I,hususna saba désa, Ibu Lily garwa Bupati nu jadi KetuaPERTIWI Kabupatén Bandung kacida tengetna nalinga -keun warga masarakat anu kaayaanana matak prihatin.Loba barudak nu geus waktuna sarakola, henteu bisa milupendidikan formal sakumaha mistina, iwal ti kaayaankolotna miskin, ogé masih kurang perhatian kana penting -na pendidikan sakola. Kapendak ogé para Lansia (lanjutUsia) anu kalantar, boh sacara pisik boh sosial.

Kaayaan saperti kitu ngagugah manah Ibu Ketua PER-

TIWI, istri Bupati Kabupatén bandung katut ibu-ibu Per-tiwi anu sejenna. Para Ibu sapamanggih geusan réréonganmantuan kaluar tina kaprihatinan. Dumasar kanaprakarya PERTIWI dibantu ku Bupati katut jajaranna,sagancangna ngadegkeun Yayasan Bhakti Perrtiwi, sagigi -reun metakeun upaya pikeun ngadegkeun Panti SosialBhakti Pertiwi. Berkah pamarekan jeung para pangusahanu naranjung di wewengkon kabupaten Bandung, bisangawangun gedong Panti Sosial di Désa ManggahangKaca matan Balé éndah Ciparay Bandung Selatan.

Ti saprak ngadegna Panti Sosial Bhakti Pertiwi, geusbisa méré santunan ka 308 urang barudak anu kalantar,maranéhna bisa hirup mandiri, digawé di instansipamarén tah jeung sewasta malah aya anu muka usahasora ngan tepi ka bisa mantuan kulawargana jeungmasarakat sabudeureunana. Boh sacara langsung boh teulangsung maraehanana geus bisa mantuan pamaréntahningkatkeun karaharjaan sosial masarakat.

Berkah jasa-jasana, Panti sering dileler piagempangharga an jeung piala-piala tina rupa-rupa kagiatan.***

Manglé 246614

MMunara Cahaya

Kungsi tumiba banjir pang-badagna jeung panghébatnasaalam dunya. Nyaéta ban-

jir dina jaman Nabi Nuh Alaihi -ssalam, kl. 10 rébu taun ka tukang.Disebut pangbadagna turpanghébat na, lantaran kaunggeldina kitab ageman agama Yahudi,Perjanjian Lama (Kitab Kajadian, 7: 1-24), jeung dina sawatara ayatkatut surat kitab suci Alqur’an.

Nabi Nuh diutus ka kaomna,pikeun umajak sangkan nyembahAlloh, sabab taya deui sesembahaniwal ti Anjeunna. Tapi kaom NabiNuh ngabangkang. Boga rasaleuwih pinunjul dina sagala rupa,boh kakayaan, boh kalungguhan.

Para gegedén kaum Nabi Nuh,nyarita kalawan adigung adiguna :

Nu hartosna : “Kaula saréréahenteu nénjo anjeun salian timanusa biasa baé saperti kaulasaréréa; kaula saréréa henteunénjo nu anut ka anjeun, kajabajalma-jalma nu hina ti antara kaulasaréréa, sarta sok gancang percaya(tara dipikir heula)” (Q.s.Hud : 27).

Cohagna, para gegedén di

lingkungan umat Nabi Nuh, ngang-gap Nabi Nuh taya kaleuwihnanaon ti batan maranéhna. Turnganggap nu anut ka Nabi Nuhukur masarakat awam nu teunyaho nanaon, nu sok gancangkabongroy ku pangajak saliwat.

Haté maranéhna teuas nataku.Ka balaréa ngancam, ulah wani-wani ninggalkeun sesembahan-sesembahan nu geus dipercaya tijaman para karuhun. Nyaétasesembahan nu dingaranan Wadd,Suwa, Yagus, Ya’uq jeung Nasr(Q.s. Nuh: 23).

Nurutkeun katerangansawatara tafsir, nu disebut Waddtéh nyaéta “déwa” lalaki, nga -lambang keun kakuatan manusa.Ceuk kapercayaan maranéhna,Wadd nu méré kakua tan kamanusa pikeun ngawasa harta,tahta jeung wanita, pikeun kasena -ngan hirup di alam dunya. Kakua -tan nu kudu digunakeun ku carakumaha waé, di mana baé. Kaasupperang, nyiksa tawanan, ngaranjahwewengkon séjén. Tah nya Waddnu nyurup kana watek sarta

sumanget manusa nu hayang dig-jaya.

Suwa, “déwa” nu ngalambang -keun kakasépan jeung kageulisan,sarta barobahna kahayang dinaulekan cinta, napsu, kahémanjeung kasarakahan . Sakur manusahayang tur mikaresep kakasépankageulisan. Boga watek owahgingsir sakumaha kudrat insani.Ieu gé kudu dipiara pikeun ngim-bangan watek nu diturunkeun kuWadd.

Yagus, “déwa” singa atawa ban-téng. Ngalambangkeun kabengisannu kudu nyampak dina jiwa sakurmanusa nu hayang kumawasa, nuhayang ngararasakeun kanimatanhaliyah dunya.

Ya’uq, “déwa” kuda. Ngalam-bangkeun gerak tangginas jeungpancén nyerang kalawan agresif.Watek nu kudu nyampak dinasakur manusa nu jalingeur turrancagé.

Nasr, ”déwa” rajawali, heulangruyuk, dadali. Ngalambangkeunseukeut ténjo, seukeut déngé. Ieugé pasipatan nu kudu nyampakdina jiwa sakur manusa nu hayanghirup nanjung taya nu ngaguna -sika.

Ieu sesembahan nu dipertahan -keun, pikeun ngalawan da’wahNabi Nuh ka umatna nu umajaksangkan nyembah Alloh SWT NuMaha Ahad, Nu Maha Kuat. Dzatanu nyiptakeun jagat raya katutsagala pangeusina.

Ngarasa da’wah ratus-ratustaun (yuswa Nabi Nuh 950 taun,

Banjir Jaman Nabi NuhKu H. Usep Romli, HM

15Manglé 2466

sakumaha kaunggel dina ayat 14,Q.s. Al Ankabut “alfa sanatin illakhomsina amman”), taya tapakna,umatna terus baredang wang -kelang, Nabi Nuh As jumerit kaAlloh SWT:

“Nun Gusti Pangéran abdi, papa -rin abdi pitulung, margi maranéhnaparantos ngabohong keun ka abdi”(Q.s. Al Mu’minun : 26).

Nya Alloh SWT miwarang NabiNuh As ngadamel kapal, eusianeunjalma-jalma nu ariman katutsasatoan sajodo-sajodo (Q.s. AlMu’minun : 27).

Geus nepi kana mangsana, gerhujan angin bula-bali. Sakur nu teunurut kana pangajak Nabi Nuh,kaeleb ku cai. Kaasup anakna,Kan’an. Nu aya dina kapal mahsarala met. Sanggeus banjir orot,Nabi Nuh As jeung umatna nyésaberkah kaimanan ka Alloh SWT,turun ka darat. Dina sawatara tafsirditétélakeun, Nabi Nuh katelah “AbaBasyar Tsani”, “Bapa manusakadua”. Sabab “manusa kahiji” turu -nan langsung Nabi Adam As, béakkaléléd banjir balukar laku lampah -na nu dolim téa.

Pasipatan umat nu wangkelangka Nabi Nuh As, dibéjérbéaskeundina Alqur’an surat Nuh. Diantara na, upama Nabi Nuh umajakkana takwa, nyaéta ngalaksana -keun paréntah Alloh SWT sakali-gus nyingkahan nu dilarang kuAnjeunna, maranéhna anggurnyarocokan ceuli ku curuk-curuknasarta meungpeunan beungeut kupapakéan, bari némbongkeunkabedang jeung kaadigungan (Q.s.Nuh: 7).

Padahal ka maranéhna, AllohSWT maparin kurnia anugerah tanwilangan. Ti mimiti ngayugakeunmaranéhna, ngahirupkeun sartamerenahkeun maranéhna di alamdunya nu dieusi ku rupa-rupakaéndahan jeung kani’matan. La -ngit, bulan, panonpoé, tutuwuhan.Nyiptakeun amparan bumisangkan maranéhna bisa lumakukalawan laluasa, harta banda, anakkaturunan nu dipikanyaah, pepela -kan, jeung réa-réa deui (Q.s. Nuh:8-20).

Geus taya ampun deui pikeunmeunang bebendon ti Nu MahaKawasa :

“Sabenerna, ku lantaran kasala-han-kasalahan sakitu poharana,maranéhna dikéremkeun tuluymaranéhna diasupkeun ka naraka,nya moal pisan maranéhna mang-gih nu nulungan, salian ti AllohSWT” (Q.s. Nuh: 25).

Banjir jaman Nabi Nuh mang -rupa tanda kakawasaan Alloh SWTpikeun sakumna manusa pangeusialam (Q.s.Al Ankabut : 15). Kaja-dian nu sarupa unggal mangsa,sabab-sababna sarua jeung nukaalaman ku umat Nabi Nuh As.Kitu deui akibat nu baris karasa,moal béda ti dinya. Ku kituna,mudah-mudahan umat kiwari bisangalap hikmah jeung dijadikeuneunteung, sangkan ulah milampahingkar kana papagon agamasakumaha ditémbréskeun kalawantandes dina Alqur’an nu yakinbener na.

***

internet

Manglé 246616

DI Ciawi, salah sahiji kota kaca-matan di wewengkon Kabu-patén Tasikmalaya, lumang sung

saraséhan ngeunaan seni-budaya, poéSaptu 22 Pebruari nak. Pamilonnasugri nu aktip dina kagiatan kasenianjeung kabudayaan ti sakumna désa nunu aya di kacamatan Ciawi. Étasaraséhan téh diluuhan ku KepalaDinas Periwisata & Kebudayaan Kabu-patén Tasikmalaya. Anu matakpikayungyuneun mah di antara paraondangan téh aya saurang anggotaDPRD Kabupatén Tasikmalaya. Étaanggota déwan nu jenenganana UténgWarsito téh ngaluuhan saraséhan nepika réngséna. Kayungyun pisan. Cacakupama nu lian mah can karuhan daékkitu. Teu mustahil geus ngarasa cukupukur ku ngaluuhan upacara pem-bukaanana wungkul. Terus permios kapanitia, akon-akon aya deui acaralianna anu kudu diluuhan. Cankaruhan daék ngaluuhan nepi karéngsé saraséhan, nepi ka kabéh nara-sumber ngadadar keun jejer pamang-gihna ngeunaan pasualan sakumahanu ditetepkeun ku panitia.

Aya sawatara kasangtukang nungalantarankeun Uténg Warsito“betah” nungkulan saraséhan nepi karéngsé téh. Bisa jadi hayang ngadéngélangsung naon bangbaluh para seni-man nu aya désa-désa di kacamatanCiawi téh. Naon kahayangna, tuluydipikiran tarékahna kudu kumahanyumponan paménta para senimantéa. Paménta anu kaharti ku akal. Tugapan jeung enyana kitu ari paméntapara seniman mah. Salawasna mang -rupa paménta nu teu weléh kaharti kuakal, lain paménta anu lahuta. Tapi, diantara para pamilon saraséhan

kawasna aya ari anu suudzon mah.Anu bakal boga kacurigaan yénpangna aya anggota déwan nu betahnungkulan saraséhan seni-budayanepi ka réngsé téh ku lantaran ayapatalina jeung pemilu nu barislumangsung tanggal 9 April engké.Upama aya nu boga sangkaan kitu, étamah mémang kawilang sah.

Anu tétéla mah, ku hadirna nepi kasaraséhan réngsé téh némbongkeungedéna komitmen inyana kana kahiru-pan seni budaya nu aya di Tasik-malaya. Ari sakuduna mah numibanda komitmen gedé kana kahiru-pan seni budaya di Tasikmalaya téhlain ngan saurang wungul. Saéstunamah kudu sakabéh anggota déwan diKabupatén Tasikmalaya némbong -keun kanyaahna kana kahirupan senibudaya di daérahna téh. Cacak upamasakabéh anggota DPRD KabupaténTasikmalaya kitu, tinangtu kahirupanseni budaya di Tasikmalaya téh bakalobyag.

Kapan ari anggota déwan teh “pe-jabat publik”. Ari “pejabat publik”apan kudu bisa méré tuladeun ka ra-hayat. Méré conto nu hadé malar ra-hayat nurutan hadé. Apan cék koloturang gé geuning cai di hilir kumahacék di girangna. Di girang kiruh atuhdi hilir gé geus tangtu bakal kiruhna.Tangtu teu ngandung harti yénsaupama anggota déwan henteumintonkeun kanyaah kana budayadaérahna, rahayat gé moal nyaaheun.Henteu kitu. Pan ari dina kagiatankasenian mah gegedéna nyoko dinadédikasi. Rék aya atawa henteuanggota déwan nu nyaah kana seni bu-daya, ari para seniman mah geustangtu baris nyaaheunana. Ngan para

seniman tangtu bakal barungaheun -ana upama aya anggota déwan anudina réngkak paripolahna némbong -keun kanyaah kana kasenian, utamanakana kasenian daérahna.

Dina saraséhan seni budaya diCiawi téa, aya saurang narasumberanu mintonkrun pikiranana anu kritis.Cupit Danuarta, narasumber téa,kawi lang génerasi ngora Sunda tapianu cara mikirna sawawa. Lebahnyaritakeun kasenian pintonanupama na, éta narasumber téhngawawadian ka para seniman nu jadipamilon saraséhan, malar kudu bisangigelan jaman. Para seniman tradisihenteu cukup ukur ku némbongkeunkanyaah kana kasenian nu jadigarapan ana wungkul tapi ogé kudu ih-tiar malar kasenian tardisional gara-panana bisa katarima ku balaréa nuhirup jaman ayeuna.

Remen kajadian, réa kasenian tra-disional Sunda anu henteu bisa pintondi televisi. Terus nyalahkeun ka pihaktelevisina, bari ngajejeléh majar pihaktelevisi téh henteu ngarti kana seni.Ana dipaluruh horéng pasualanana téhaya dina cara mintonkeun kaseniantradisional téa anu henteu luyu jeungpapagon nu ditangtukeun ku pihaktelevisi. “Kemasan” pintonanana hen-teu diluyukeun jeung pasaratan pinto-nan nu ditangtukeun ku televisi. Aritelevisi apan produk idustri,sedengkeun kasenian tradisional mahapan produk jaman bihari. Nara -sumber anu pikiranana sawawa téa,najan kaasup entragan ngora, ngéli -ngan sangkan kasenian tradisi diropéadeui kalawan motékar malar kalandepku jalma-jalma nu hirup jaman ki-wari.***

DI KIWARI MACA BIHARI (34)Catetan Budaya

YAYAT HÉNDAYANA (Ketua Pengelola Akademi Budaya Sunda Unpas)

Malar Tradisi Ditarima Jaman Kiwari

Manglé 246618

CCarita Pondok

Saawak-awakSardi karasanyeri urutbeurangnéangansahuap

sakopeun di pabrik. Teutalangké rérés solat isatéh bar baé ngamparsamak di tengah imah.Pitunduheun geus teubeunang disieuh-sieuh.Kaharti, keur mah capé,di luar béntés kadéngéhujan ngecrek.

Méméh reup mapag

Nu Nu NyémahNyémahMawa GeuMawa Geugeuleuh

Carpon Féndy Sy. Citrawarga

19Manglé 2466

impian, nyelang rérét kajero pangkéng da hor -déngna ngaliglag. Ratih,pamajikanana geus tibra.Di hareupeunana, sibungsu, Lukman maréngkol bari ngagenyol. Beu-lah tukangna Asih, lan -ceukna Lukman.

Sarua ngalampar dihandap. Bédana, Ratihjeung anakna nu duamah dikasuran, Sardimah dina samak. Teuingiraha kabedag meuli ris-bang cara batur. Réknyieun mani euweuhwaktu, béakeun ku néa -ng an sahuap sakopeun.Kitu pamikir Sardi. Ki-tuna téh bari kuniang hu-dang menerkeun hor déng sina nutup bisi nudi jero taririseun.

"Baé ah nu pentingbisa saré," ceuk Sardijero haténa.

Golédag deui kanasamak. Les dunya nyatailang tina kasadaranana.Bray alam impian.

Manéhna keur sukan-sukan arulin sakulawar -ga. Arulin sisi basisir nukacida éndahna. Sardiucing-ucingan jeungLukman katut Asih.Sardi diuudag ku anaknanu dua. Duanana ting -cikikik seuri atoh basa nudiudag beunang. Demiindungna, ukur nyérang -keun. Manéhna tiba imutnénjo paripolah bapajeung anak galumbira.Kaayaan éndah téhdadak sakala barobah.Langit hideung ku pihu-janeun. Jelegér sora gu-ludug. Sardi lumpat sejangiuhan, teu nolih kabarudak. Na atuh lumpattéh kalah ka laut. Geje-bur....kabaseuhan. Nye-cep tiis.

Gurinjal Sardi hu-

dang. Alam impian di -tinggalkeun. Bray alamnyata. Gebeg. Tétélaawakna kabaseuhanenyaan. Aya nu nyémahka jero imahna. Enya,cai. Di luar hujan ke -déngé beuki ngagebrét.Cai solokan dumadakjempling teu kadéngényéah.

"Mah, Mah, hudang,banjir!" Sardi ngagugujagpamajikanana.

"Aya naon Kang?"Ratih rungah-ringeuh

"Banjir!""Hah, banjir?"Enya wé cai geus asup

ka jero imah. Najankarék sadampal suku, teuburung matak geumpeur.Sardi mukakeun hordéngimahna, nyeueung bu-ruan imahna, tétéla caigeus minuhan buruan -ana nepi ka lébér asup kaimah.

"Kumaha atuh Kang?"Ratih rawah-riwih barinanangkeup Lukman.Asih sina ngalacat kanakorsi butut, kasur nugeus jibrug digulung -keun.

Sardi kaluar ti imah."Banjir, banjir, banji-

iir....!" gorowokna nga -geroan tatanggana.Jéjéngkéan malibir kapipir imah nempo solo -kan. Gebeg deui baésabab tétéla bénténg nungajungkiring jangkungdi gigireun imahna geusruntuh ninggang solo -kan. Pantes rék mendetcai solokan nu nyabab -keun imahna kabanjiran.Cai beuki ngaluhurankeuna kana mumunca -ngan. Di luar mimitikadéngé nu tingcorowok,sarua riweuh ngajaga bisicai nganjang ka imahmaranéhna. Imah Sardi

nu pangheulana kaanjan-gan banjir da lemahnahandap.

"Buru bawa budak katonggoh!" ceuk Sardi kaRatih. Da puguh enya rékkumaha pipetaeun nunyémah mawageugeuleuh maksa asupka jero imah, kapangkéng, parat tepi kadapur, malah ka manakarep nuturkeun tempatnu leuwih handap.

"Ngilu ka saha atuh?""Ka saha baé, ulah ka

RT atawa ka RW wé bisiteu ditarima!"

Regeyeng Lukman di-pangku. Nya kitu Asih di-gandong ku bapana,kikicipritan dina cai caahnu ledrek campur sagalarupa nu beuki ngaluhu-ran.

"Tanteu, maaf ikutdulu ya?" ceuk Sardi katatangga urang sebrangnu katénjo aman.

"Ayo, silakan,mangga!" si tanteugepyak nyambat.

Sup Ratih jeung baru-dakna arasup. Sardi balikdeui ka imahna réknalingakeun nu nyémah.Gebeg, cai geus satuur.Barang-barang nu saki-rana bisa dihanjatkeungancang dipérénkeun kapara. Awakna mimitikabulusan, urut kikicipri-tan. Bari kitu téh haténakingkin taya tanding, gu-dawang kabina-bina. Teunyangka sacongo buukimahna nu aya di lelewekkota Bandung kabagéancaah kawas urang sisiwalungan Citarum.

Welasan taun ka tu -kang, basa Rasdi meulitanah di lelewek dinya,ublug-ablag kénéh.Lemah nu dicicingananaurut sawah, malah

manéhna pisan nupangheulana ngalelemahtuluy diadegan imah.Béstong, asal iuh.

Harita mah lelewekdinya téh teu bina dilembur. Pasawahanupluk-aplak, solokancaina teu ledrek teuing,malah sok katangén ayalauk sabangsa impunharirup, tandana cainaaman keur bumén-bumén mahluk cai sa-bangsa lauk.

Nyieun sumur teukudu jero, ukur tiluméter geus ngaburial,caina hérang, bisa dipakékaperluan sapopoé bariteu kudu hariwang sieunitu ieu nu sok ngiruhancai.

Temahna, najan dikota, asa di lembur baé.Enya, isuk-isuk hawakarasa seger. Bisa nginguhayam da imah can loba,melak tangkal jambubatu jeung cau, puguhdeui kekembngan mah.Nyengceling malah mi -mitina mah. Ti peutingteu wudu sok matakkeueung da beulahkulon, tengah sawah ayapajaratan. Najan kitu, kuayana lingkungan nuasri, subur ku cai, hawaseger, kasieun ku ririwanu ukur ciciptan téhkasieuhkeun.

Usaha di pabrikkarasa jongjon, bohmanéhna boh Ratih anumémang tepung di pa-gawéan. Boga imah didinya jeung kabedagmeuli tanah, meunangwarisan ti kolot Rasdi dilembur, puguh beukibetah najan harita Luk-man jeung Asih can gu -brag ka dunya.

Beuki dieu nu mareulitanah jeung ngadegkeun

Manglé 246620

imah ngalobaan. Mimitiheurin usik. Cisolokanngiruhan. Nya kitu deuicai sumur ogé lila-lilamah katara nya hinyaynya konéng, tandanangandung beusi jeungwalirang. Kapaksa Sardingajeroan sumur. Anggerkonéng. Diakalan makécampuran paragi meresi-han cai, meuli ti matrial.

Saheulaanan nari-makeun kana parobahankaayaan saperti kitu, teumatak ngarudetkeunhaténa. Angot haritageus borojol Asih mah.

Tapi, basa sakalimangsa RT nyodorkeunmap nu di jerona ayadaptar ngaran-ngaranwarga, kaasup ngaranmanéhna, Sardi ngarasatugenah.

"Tanda tangan naonieu téh Pa RT?"

"Alaaah...tanda ta -ngan wé lah."

"His kudu puguhheula," Sardi can nandatangan da hayang nyahoheula maksudna.

"Pokona mah RW gégeus sapuk, malahngudukeun," témbal RTkalah nyalindung ka RW.Sardi apal saha RW didinya, padamikagigis dacenah ruruntuk. Lekak-lekik kana inuman numatak mabok ngabaju.

"Muhun hoyongterang nanda tangan téhkanggo naon?" Sardikeukeuh hayang meu-nang katerangan nu jén-tré.

"Sawah geus dibeulirék dijieun komplék pe-rumahan. Tah urangsaréréa kudu nyatujuanku ayana bukti tandatangan jeung lamun isuk

pagéto aya nanaon, ulahmacem-macem!" antuk -na RT balaka.

"Perumahan?" Sardingembang kadu.

Teu babadamian, tapidipénta tanda tangan.Jaman harita, lain jamanbrukbrak, lain jaman ré-formasi siga kiwari. Nukumawasa, nu nyalahgu-nakeun wewenang paratti pajabat luhur tepi kapantar RW jeung RT.Najan tangtuna henteubisa disakompét-daunkeun da cenah gééta mah ukur oknum.

Teu majar kumaha,antukna gutrut baé Sardijeung warga liannananda tangan. Rumasaukur ngumbara. Katu-rug-turug dibébénjokeuncenah pihak komplékngajangjikeun rék nyaya-gian cai beresih keurwarga. Unggal RT dibérékompa uget.

Nya jleg baé komplékpaimahan di lelemahurut sawah nu léndo. Nuasalna cai curcor, caisolokan teu kiruh teuing.Teuing sabaraha puluhhéktar pasawahan nu di-adegan imah agrengjeung sigrong téh.Tangtu baé ancoan parakonglomérat lain keurjalma malarat.

Mimitina mah Sardingarasa atoh cicing dipadumukan paantelwates jeung komplék téh.Sugan baé kahiliwiranseungit ku ngaran kom-plék. Leuwihna ti kitu,sugan baé deuih bisaasup ngilu ngaliwatatawa natangga jeungurang komplék nu tem-patna asri pikabetaheun.Urang komplék mah

apan kajaba baleunghartéh balageur da kaom élitlain cacah alit. Sugan baékatépaan.

Ana bréh....éstu gan-jor nanding bumi jeunglangit. Basa imah-imahagréng dugdeg diwa -ngun, basa pajaratan ku-loneun imah Sardidisungkalan ku doser,sisi solokan gé teutinggaleun diadeganpipinding. Lain pipin -ding pager tina beusiangot awi nu jangkungnaukur saméter dua méter,tapi ieu mah bénténgtémbok batako nu lainsaméter dua méterjangkungna, tapi nepi kaopat méter. Caréknalaleur gé moal bisa asup.

Bati mentegeg.Kaduhung nanda tangan.Tapi kumaha deui, teuwalakaya. Téténjoan nuasalna plungplong lalua -sa, sanggeus aya kom-plék jeung bénténg nungajungkiring téténjoanneumbrag bénténg,paroék. Boro-boro bisaunga-ingu hayam da rékka mana nyiar hakaneu-nana sawah geus ilang,jarian geus diurug. Jalancai di solokan mimitiampul-ampulan ka luhursabab solokan-solokanleutik ti girang dihijikeunka solokan pipireun imahSardi. Atuh sok unggahka buruan imahna barimawa pirang-pirang run-tah. Kompa cai nu di-jangjikeun ku urangkomplék ayana mah ayatapi tempatna jauh, ukurhiji. Atuh makéna pare-but nepi ka bajrédna.Geus ruksak padangan-tep. Bénténg komplék gi-gireun imah Sardi

dijieun wawayagonpisan. Kajaba adukna teupadet nepi ka aya liangtingpéléngé, pondasinateu ajeg, déngdék, sage-bru-gebrueun kana run-tuh. Nénjo kitu gancangSardi laporan ka RT, lajuka RW da bisi kumao -nam. Hasilna? RWsosorongot.

"Kitu-kitu waé ri-weuh!" pokna. Sardi teunémbal najan angennakebek ku hanjelu. Teuingmeunang sabarahaéwang duit ti kompléktah para pangurus éhoknum pangurus nukuduna nangtayunganrahayat téh. Da pirakuteu diwewelan mah lah.

"Geus raat Sar?"Gebeg, Sardi tangkangarénjag ngadéngé nunanya téh nepi ka lamu-nanana peuray. Dirérét,horéng RT. Ngontrolmeureun ti dituna mah.Sardi tiba ngarérét bariapi-api nawu cai sinakaluar. Mun kongangmah hayang nyarita,"Kadeuleuna?"

Nu dipikamelang bisibénténg komplék eun-yeuh téh enya wé kaja-dian cikénéh. Laju caikapendet. Nya mudal kaluhur nepi ka imah Sardikabanjiran. Urang kom-plék mah teu kadéngégogorowokan kabanjiranda cai limpas ka paima-han warga.

Sardi tiba ngaherukbari ngarep-ngarep nunyémah mawageugeuleuh geuranyaringkah.***

Cibolérang,Januari 2014 na

usum caah rongkah

21Manglé 2466

Ngadegna Universitas Pad-jadjaran (Unpad) teu leu-pas tina kame lang ko lot-kolot urang (masarakatSunda) kana perluna lem-

baga atikan formal di Jawa Barat. TatarSunda kudu boga lembaga Universitas numihak ka urang Sunda tur mibanda rupa-rupa disiplin élmu. Tujuanana tangtujinek, pikeun ngaraharjakeun masarakatSunda.

“Awal ngadegna, Sastra Sunda masihngagabung sareng Sastra Indo nesia, dinapapayung Program Studi Bahasa dan Sas-tra Indonésia dan Sunda. Kalawan sarjanaSastra Sunda mung dugi ka sarjana muda,kanggo ‘sarjana penuhna’ mahasiswakedah neraskeun deui ka jurusan SastraIndonésia.” Kitu nu ditétélakeun Drs.Teddi Muhtadin, M.Hum, ketua jurusanSastra Sunda Unpad muka wangkongan.

Ayana kawijakan mung dugi ka sarjanamuda, tuluy diprotés ku saurang maha-siswa Sastra Sunda munggaran, OtongJayawisastra. Ieu mahasiswa teureuh Ban-jarsari téh tuluy protés ka réktor waktuharita, “Kuring jauh-jauh ti lembur ngadonsakola ka Unpad téh hayang neuleumanpangaweruh budaya jeung sastra Sunda,kari-kari ayeu na bet asa dianak térékeun,ngagantung teu puguh tungtungna.” TeddiMuhtadin nyapertikeun omongan OtongJayawisastra. Sastra Sunda ngadegbabarengan jeung Sastra Indonésia dinataun 1958 di Fakultas Sastra, kalawanngadeg mandiri dina taun 1964. Kiwari, timimiti taun 2013 Fakultas Sastra robahjadi Fakultas Ilmu Budaya.

“Dina lalampahanana Sastra Sundahenteu mulus. Aya waktos-waktos nalikajurusan kurang peminat. Malah tug dugika aya wacana badé ditutup sagala, utam-ina dina taun 1970 katompérnakeun. Tapiharita aya nu haat tur nyaraah ka jurusanSastra Sunda, kabuktosan ku seueurnaseniman-seniman sareng sastrawan nu tosmaroyan lalebet ka Sastra Sunda. Dianta -wisna aya Hidayat Suryalaga nu terasbabakti ngawulang janten dosén, sas-trawan Yoséph Iskadar sareng seueur ogé

ti kalangan guru-guru,” ceuk ieu ketua ju-rusan teureuh Garut siga nu mulangkeunpanineungan. Ti ngawitan taun 1970 nepika kiwari mah stabil, malah ngaronjat.Puncakna dina taun 2013 peminat jurusanSastra Sunda undak nepi ka 1500 urang.Ngaronjat manglipet-lipet ti taun samé -méhna. Ngan hanjakalna, lantaran kawa-tesan ku staf dosén pangajar jeungrohangan kelas. Tina 1500 peminat nu di-tarima mung 100 urang keur dua kelaseun.

Ngeunaan fokus jurusan kana widang“sastra”, Teddi Muhtadin sapamadeganjeung paraperintis Fakultas Sastra. Nahasastra, sabab ceuk anjeunna, sastra téhngawengku basa jeung budayana, sastrapatali langsung kana budaya sareng makémedia basa. Sastra ogé di antawisna salakualat ngarékam kebudayaan. “Upami urangbadé lebet kana budaya naon waé, nukahiji sabada neuleuman basana, tangtoswaé kedah muka sareng ngartos sastrana.Margi dina sastra hiji sélér bangsa, nyam-

pak imajinasi-imajinasina, kumaha cita-ci-tana, wawasan sareng sajabina.”

Sababaraha lulusan nu gedé jasanadina kabudayaan Sunda, diantarana: Prof.Dr. Fatimah Djajasudarma, Doktor mung-garan ti jurusan Sastra Sunda, kuntribusikana basa Sunda diantarana mawa turnga wanohkeun basa Sunda kana komuni-tas Internasional. Hal éta sajalan jeungProf. Dr. Cece Sobarna, M.Hum., Drs. Hi-dayat Suryalaga nu nyongcolang dinawidang drama, gagasan-gagasan kebu-dayaanana, tapsir tilawah Qur’an, nado-man sareng sajabina. Dr. Undang A. Darsanu tiasa maca naskah nu ku batur teukabaca. Dina widang Sastra Sunda mod-ern, aya Etti RS nu kungsi meunang ha-diah rancagé dina widang jasa jeung karyasastra (kumpulan sajak Maung Bayangan).Etti RS nyongcolang jasana tumali sarengkamekaran sastra jeung basa Sunda. PPSS(Paguyu ban Panglawungan Sastra Sunda)nu dikokolakeun ku anjeunna harita po-hara mekarna. Aya saba sastra ka unggalkabupatén jeung ka sakola-sakola, nyitakbuku-buku karya sastra kalawan nu diu-tama keun pangarang-pangarang nu canboga buku, temu-temu sastra jeungpasanggiri-pasanggiri. Ogé nu pangan-yarna aya Déni A Fajar nu dirancagéanpikeun karyana kumpulan sajakna LaguPadungdung.

Ditilik pikahareupeunana, jurusanSastra Sunda boga prospék nu hadé. Lan-taran langka tur teu ngotok ngowo dina hijiwidang, lulusanana bisa ka bula ka balé.Sok komo lamun dideudeul ku hal-hallianna, saperti skill, kamampuhan IT(Teknologi Informasi), jeung basa asing.Lebah dieu, Teddi Muhtadin ogénegeskeun yén lulusananana bakal nyahokana basa Sunda nu bener tur mernah,nyaho kana pangaweruh ngeunaan basa,sastra, naskah, sajarah ogé henteu kaliwatpangaweruh kasenian sareng kabudayaanSunda. Pikeun ngatik mahasiswana, disa-diakeun matakuliah-matakuliah nu répré -séntatif jeung pangabutuh pajamanan.Dina nangtukeun matakuliah, jurusanboga otoritas sorangan, tapi tangtu waé aya

MMimbar Atikan

Jurusan Sastra Sunda Unpad;

Ti Ngadeg nepi ka Belejag

Drs. Teddi Muhtadin, M. Hum, KetuaProdi Sastra Sunda Unpad masa bakti

2009-2014

Manglé 246622

rambu-rambu ti Dikti, Universitas, sarengFakultas. Hal éta kudu nyoko kana aturan-aturan anu aya jeung konvénsi kaélmua-nana nu geus ditetepkeun.

Réngréngan dosénna dibagi kana tilukonsentrasi utama, sastra, filologi jeunglinguistik. Sastra: Drs. Teddi Muhtadin,M.Hum, Drs. Taufik Ampera, M.Hum,Asep Yusup Hudayat, M.A, jeung DianAmaliasari, S.S. Linguistik: Prof. Dr. Fa-timah Djajasudarma, Prof. Dr. Cece So-barna, Dr. Gugun Gunardi, HeraMeganova Lyra, M. Hum, jeung Asri So-raya, M. Hum. Filologi: Dr. Kalsum, Dr.Undang A. Darsa, Dr. Elis Suryani, MamatRuhimat, S.S, Rahmat Sopian, M. Hum.Aya ogé matakuliah Seni nu diasuh ku LiliSuparli M.Sn, jeung Samson Cms, M.Ikom.

Matakuliah Favorit

Di jurusan Sastra Sunda aya mataku-liah unggulan nu difavoritkeun boh kudosén boh ku mahasiswa. Matakuliah étanyaéta KKL (Kuliah Kerja Lapangan). KKLbiasana diayakeun saban taun, kalawan se-baran daérah tujuanana muter di tilu tem-pat, daérah basisir, gunung, jeung Baduy.Format KKL ampir sarua jeung KKN (Ku-liah Kerja Nyata), ngan waktuna nu leuwihsingkat (antara 4–7 poé). Tujuanana jinek,nyaéta néangan data nu patali jeung basa,

sajarah, sastra, seni jeung naskah dimasarakat, diutamakeun daérah-daérahnu singkur tur nu masih pageuh ngarumatnilai-nilai budaya Sundana.

“Sok janten kacapangan, upami acanKKL asa acan janten mahasiswa SundaUnpad.” Kitu ceuk Drs. Taufik Ampera,M.Hum milu mairan, “Anapon unggal ma-hasiswa kedah ngalaman KKL ka Baduy,margi Baduy mangrupa prototipe masa -rakat Sunda pra-Islam, basana bénten,kitu ogé budayana nu nenggang ti kiwarisareng seueur pisan kearifan-kearifanlokalna nu masih utuh.” Pokna ieu dosén,nu sok dipercaya jurusan pikeun ngoko-lakeun KKL saban taun. KKL téh mi-nangka laboratoriumna di jurusan SundaUnpad. KKL ogé sok dimangpaatkeunpikeun néangan data-data patali sarengnaskah Sunda. Maluruh naskah waé upa -mina saur Dr. Kalsum, lamun dosén kaluar sosorangan pikeun néangan naskah,sok susah kacida. Tapi séjén deui lamundina waktu KKL, bisa meunang puluhannaskah Sunda. Hal éta dihaminan ku Dr.Elis Suryani, malah waktu KKL taun 2013di Suradé Sukabumi, Elis Suryani ngagon-dol puluhan naskah.

“KKL téh tiasa ngawanohkeun lang-sung mahasiswa kana: basa, sastra, filologi,seni jeung budaya. KKL ogé tiasa ngem-pelkeun data anu saseueur-seueurna.”Kitu ceuk Teddi Muhtadin, “Ngan kiwari

mah matakuliah KKL téh kaancam, kulan-taran aya kawijakan anyar UKT (Uang Ku-liah Tunggal), janten jurusan teu tiasanyuhunkeun kakirangan danana ti maha-siswa, sok sanaos rata-rata mahasiswaléah. Kawitna mah aya dana laboratoriumti universitas, tapi ku ayana kawijakananyar, kiwari mah teu nyekapan.”

Salian ti KKL, aya ogé PKM (Pengab-dian Kepada Masarakat) nu mayeng di ju-rusan Sastra Sunda. PKM salah sahijibagian tina Tri Darma Perguruan Tinggi.Ieu mah modél pangabdian dosén-dosénsastra Sunda ka masarakat Jawa Barat(Sunda). Tos opat kali PKM dilaksanakeundi antarana di Baduy, Argapura (Ma-jalengka), Suradé (Sukabumi) jeung kaBungursari (Purwakarta). Tujuananangadugikeun pangaweruh luyu jeungkabutuhan masarakat.

Kapangurusan Teddi Muhtadin

Teddi Muhtadin jadi pupuhu prodiSastra Sunda salila 2 priode, ti taun 2009nepi ka 2014. Priode awal mung sataunngajabat, lantaran ngaganti Taufik Amperaanu nuluykeun kuliah di UKM (Universi-tas Kebangsaan Malayasia). Salila TeddiMuhtadin ngajabat, Sastra Sunda geusmekar jeung huripna. Kalawan euyeub kupréstasi, puncakna dina taun 2013 nudalaftar ka jurusan dugi ka 1500 urangna.

Réngréngan staf dosén Prodi Sastra Sunda Unpad

23Manglé 2466

Sabada Teddi Muhtadin, kapanguru-san bakal diéstapétkeun ka Dr. Undang A.Darsa, kalawan kiwari mah ganti format,tina pupupu ayeuna mah jadi kordiantorprodi. Nu ngajabat ogé kedah tos profésor,lantaran aya sistem linéar ka S2 jeung S3.Lamun euweuh profésor, doktor, atawaminimal golongan IV A.

Beuki ngaronjatna nu mikarep ka ju-rusan Sastra Sunda, lain gawé pihak juru-san waé, tapi teu leupas tina peran jeungpréstasi dosén katut mahasiswa dina eng-goning nyeungitkeun jurusan, boh prestasiti Pamass (Paguyuban Mahasiswa SastraSunda) boh préstasi individu mahasiswa.

“Ti pihak dosén Prof. Cece Sobarna nukungsi ngawulang di Cina sareng Prancis,Undang A. Darsa nu kantos ka Belandadina raraga panalungtikan sareng kiwarikeur tatahar ngawulang kelas jauh kaMesir. Mahasiswana ogé teu éléh géléng,Evi Fuji Fauziyah angkatan 2009 anu hasilnyuprih élmu ngalangkungan ‘pertukaranmahasiswa’ ka Koréa Selatan (2011) sarengka Amerika Serikat (2012). Kitu ogé Timkesenian Unpad (nu seuseueurna maha-siswa Sastra Sunda) dina raraga hibah ke-senian nu ngalanglang mancanagara,diantawisna ka nagara-nagara Eropasareng Australia. Mariangna tangtos nyan-dak tur ngawanohkeun budaya Sunda.”Kitu ceuk Teddi Muhtadin bangun nu

reueus.Salian ti peran dosén jeung maha-

siswa, peran himpunan mahasiswa Pa-mass (Paguyuban Mahasiswa SastraSunda) ogé gedé kacida, di antarana waéjanten pengembangan bakat, diajar organ-isasi, kesenian, olah raga, sareng sajabina.Dina kapangurusan Teddi Muhtadin Pa-mass dipernahkeun pikeun mantuan juru-san dina prosés ngajar, utamina dinawidang kasenian sareng matakuliah non-sks. Dina taun 2013, Unpad (Pamass/Sas-tra Sunda) janten pribumi sareng presidenIMBASADI (Ikatan Mahasiswa Bahasadan Sastra Daérah Indonésia).

Préstasi mahasiswa séjénna di-antarana waé Evi Fuji Fauziyah, nu kungsijanten mahasiswa berprétasi di Fakultassareng Universitas, Euis Siti Ramadani nukenging IPK pangluhurna jeung FeraFebriani nu janten lulusan panggancangna(3,2 taun) dina wisuda Februari 2013.

Taufik Setiadi Aras nu kénging IPKpangluhurna nu narima béasiswa BidikMisi sa-Unpad dina wisuda Februari taun2014. Dina widang kawirausahaan, ayaAndi Kuswendi Armawinata nu hasilngokolakeun dana bantuan kewirausa-haan mahasiswa ti DIKTI sareng Unpadanu kiwari omsétna geus puluhan juta turgeus bisa jadi wirausaha muda, sok sana-jan masih mahasiswa.

Dina ahir kapangurusanana, pikeunngaraketkeun tali duduluran jeung papadadosén, Teddi Muhtadin ngagagas piknikbabarengan sakulawarga.

“Piknik ka Pangandaran. Tujuananamah supados masing-masing kulawargaterang naon padamelan sepuhna, saha waéréréncangan sepuhna di jurusan. Margiupami kulawarga klop sareng padamelantangtos matak reugreug. Kanggo kaha -reupna mah piknik sapertos kieu bakal di-agéndakeun, sabab ningal carogé, istri,sareng anak-anakna katingal barunga-heun.”

Kahareupna Teddi Muhtadin ogé mi-harep sangkan sakabéh civitas akademikSastra Sunda tatahar babarengan dina nyi-apkeun prodi satra Sunda nu leres-leresbisa bersaing. Tina segi kurikulumna nukedah digodog, métode pangajaran, sarengfasilitas kedah diperhatoskeun.

“Teu kenging léha-leha, kedah lumpatayeuna mah. Kitu ogé pikeun mahasiwana,kedah langkung fokus, sagedéngeun kaél-muan ngeunaan kasundaan sareng plus 2hal, bahasa asing sareng TI (Teknologi In-formasi).

Hal éta taya lian pikeun ngigelan per-saingan global jaman kiwari.” Teddi Muh-tadin mungkas obrolan.***

(Taufik Rahayu)

Dosén jeung mahasiswa waktu PKM di Majaléngka

Anjing babaungsababaraha kali,meupeuskeunpeuting nu jem-pling. Langit hi -

deung leungiteun bulan jeungbéntang. Keueung geueuman.Lembur dikerekeb ku poékmongkléng meredong. Jegog-jegog Si Kupluk ngagogog.Ngaherengan nu ngaliwatterus dituturkeun jegog-jegogdeui ngagogog.

Kolotrak, panto hareupdibuka lalaunan. Si Kuplukangger ngagogog, bari teuweléh ngahereng. Teu ayasasaha, iwal ti poékna peu -ting nu meredong.

Palebah rungkun tangkalcau, aya nu ngaringkiwikngabelegbeg, samar-samarnyerangkeun. Panonna hu-rung melong kana pantoimah. Jumena diuk cungak-gok, leungeunna ditumpang -keun kana dua tuurna.Teubisa diuk bener, sumawonnasaré. Saawak-awak pinuh kucenang nu ngagarenang.Sakalieun hayang nangkarak,awak kudu diamparan dauncau ngora, ngarah cenang teunararapel kana tilam.

Panas jeung tiris, katam-bah ateul, teu puguh rasa -keuneunana. Jumena nganbati ngahinghing ceurik, rékdigaro lain garoeun, seugkomo lamun digacak.

Unggal isuk dipariksa kamantri, teu aya hasil nanaon.Cenang malah jadi nambah -an. Ngagarencoy siga anggurhéjo nu geus arasak. Kaditu-kadieu néang ubar. Geuspuguh dijiad mah dijiad, teucageur-cageur.

Geus ampir saminggu Ju-

mena, angger cungakgok. Di-titah dahar embung, nginumogé nyakitu, basana téhpeurih. Da mémang enyana,biwima gé carénang, nganukur panon bobodasna jeunghihideungna nu nyésa kénéhtéh, culak-cileuk pikasieun -eun. Peuting kamari, pasmalem Juma’ah. Anjingtatangga lembur hawar-hawar babaung. Si Kuplukteterelengan, lulumpatanmuter ngurilingan imah.Jegog, jegog ngagogog. Regeureun, buntutna kupat-képot kawas nu nyangha -reup an dunungan. Brek depa,buntutna angger kupat-kepot, ceulina dirancungkeunbari di teu daék cicing.

Batré disorotkeun kapalebah Si Kupluk. Teu ayananaon. Ngan Si Kupluk wéangger depa. Bus ka tengahimah, reuwas lain dikieuna.Tetempoan téh Jumena keurditatanggeuy. Awak nu na -nggeuy sarua pinuh ku ce-nang, malah leuwih-leuwih tiJumena, buukna ngaringki-wik, palebah tarang radahérang bolénang.

Babacaan sabisa-bisasababaraha kali. Les nunanggeuy Jumena leungit.Tinggal Jumena nu adugsongkol. Peuting asa ku lilacicing. Nunggu-nungguwaktu nepi ka meletek pa -nonpoé, karasa hésé. Asa lilateuing ku lila.

Waktu ngagayuh ka beu-rang, kakeueung mimiti ngu-rangan. Teu pati keueung ariti beurang mah. Loba jelemanu ngalaliwat rék arindit kasawah ka kebon, atawa nudaragang ka lembur.

Keur jongjon di hareup -eun imah, beberesih miceu-nan runtah. Torojol tukangbedog urang Tanjungsiangnyampeurkeun.

“Sampurasun!” ceuktukang bedog ka kuring,

“Rampés,” walon kuring.Teu kungsi dititah, gék

tukang bedog diuk dinapalupuh di tepas hareup.Atuh nyakitu deui, songmanéhna diasongan cai nubiasa nyampak di tepas.

“Kamarana tiiseun?” ceukmanéhna nanya ka kuring.

“Aya di jero, nu matakkuring téh keur dibéré co-coba.”

“Nya kunaon?” ceuktukang bedog siga nuhareugeueun.

“Tingali wé ka jero ariluas mah.”

Tukang bedog teu dieng -kékeun deui. Bus ka tengahimah, nempo Jumena nukeur nagog sila tutug, awaknapinuh ku cénang.

“Euleuh-euleuh, kunaonieu diantep kieu?” ceukmanéhna ka kuring.

“Keuna ku panaheunanbatur ieu téh.”

“Panaheunan kumahaMang?”ceuk kuring radahéran

“Éta dulur urang pernahsugan barang ala, atawangadahar hancengan batur?Ieu téh galonggéng,” ceuktukang bedog.

Palebah dinya teu apal.Leng pikiran nguriling,rarampa sugan jeung sugan,aya lalampahan dulur nu teukarasa dilakukeun ku ma -néhna. Ras inget, dulur ku -ring Jumena pernah ngingilu

nguseup ka lembur di paka -léran.

“Sugan naon Jum, bisipoho naon waé nu dilaku -keun ku manéh waktunguseup?” ceuk kuring ka Ju-mena dulur kuring.

“Rarasaan mah teu ayaKang.” Leng Jumena ngahu-leng mikir-mikir sugan enyaaya nu poho waktu keurngingilu nguseup.

Jumena kakara inget.Manéhna kungsi barang ala,ngala bonteng di kebon sisiwalungan. Rumasa teubébéja kanu boga kebon, damémang teu aya sasaha. Aribeuteung teuing ku peurih,bari kabita ku bonténg nukeur meujeuhna cetrokkeun.Pok ku manéhna dibéjakeunsatarabasna ka tukang bedog.

“Ieu ubarna teu aya deuiiwal ti kudu ménta dihampu -ra ka nu boga kebon, mun teukitu wayahna, moal cageur-cageur,” ceuk tukang bedog.

Pipikiran jadi mentog, di-ubaran kumaha teu diubarankumaha. Kumaha téh pale-bah jauhna jeung acan bogakeur inditna. Kudu jujualanmeureun, mangkaning geussagala béak, ari lain suukmeu nang mopolé mah, kitugé teu loba.

Ku bakat nyaah kanu jadidulur. Paribasa kajeun teuingjujualan atawa unjam-in-jeum. Hayang boga dulur jag-jag sabihara-sabihari deui.Bisa gawé, sanajan ngan ukurgawé sacabak-cabakna.Ma’lum cicing di lembur teungoprék mah moal nyapék.

Poé Salasa isuk-isuk. Ku -ring ka tilu tukang bedoggeus saged. Teu boga duit gé

Manglé 246624

PPuridingPuringkak

GalonggengKu Maman Rachman

25Manglé 2466

maksakeun. Indit ka lemburdi pakaleran, tempat dulurkuring Jumena ngala bonténgteu bébéja.

Tumpak mobil elef kakalérkeun, karasa nyareriawak. Komo meureun dulurkuring Jumena, nu keur bogakasakit dina awakna. Jalantéh teu sirikna pinuh ku lom-bang, batu laleutik ngampardi sisi jalan urut ngurug jalannu ruksak.

Palebah péngkolan hijilembur, duka teuing lemburnaon ngaranna. Jrut kuringsaréréa turun. Jumenadibeyeng lalaunan. Tukangojég rabul, nawaran ojég. Clakkana ojeg, tilu ojeg. Teukungsi lila geus anjog ka sisikebon bonténg nu ngaplakkacida legana.

Di saung kebon ngelunhaseup, dua jelema nini-ninijeung aki-aki keur bébérés dijero saung sagawé-gawé. Ku -ring uluk salam, dijawab kunini-nini jeung aki-aki méhbareng. Kuring nyarita nga-haja datang ka dinya, alatanrék ménta dihampura. Nini-nini jeung aki-aki papelong-pelong. Pok aki-aki ngomong.

“Euleuh-euleuh sakitujauhna, hidep datang kadieu?” ceuk aki-aki.

“Muhun, Ki,” ceuk kuring,bari panon mah rarat-rérétnalingakeun pangeusi saung.Katempo sarupaning ruru-jakan sapuratina di jurusaung, geus puguh surutujeung menyan, menyanngaguruntul dina batokkalapa, deukeut parupuyan.

“Heueuh da kami mahngan sakadar dititahan nga-jaga kebon. Awak geus sakieurempona, nya kapaksa gawénitahan deui,” ceuk aki-aki.

“Ayeuna hayang kuma -ha?”

“Nya hoyong cageur deuiwé,” ceuk tukang bedogmairan.

“Nya heug, matak munbarang ala, mipit kudu amit

ngala kudu bébéja téh pale-bah dieu. Ulah sangeunahna,barang ala nu batur taya tatakrama.”

Kuring dibahanan cai, nukudu dipaké mandi engké sa-datangna ka imah. Menyanmah teu tinggaleun, dibérésagedé tungtung curuk. Ju-mena sina ngadahar bonténgmeunang marancahan, mala-han mah kuring jeung tukangbedog ogé sina ngadahar.Mimitina mah rengkag-rengkog, tapi aki-aki jeungnini ngahatéan sangkan ku -ring ngadahar.

“Moal-moal ku nanaon!”ceuk aki-aki bari ngarérét kanini-nini.

Datang ka imah méh geusmagrib. Tukang bedog balikka lembuma, da bisi deudeu-peun nu di imah cenah.

Kuring ngan tinggalduaan deui, kuring kadua Ju-mena.

Cai geus disayagikeunkeur mandi Jumena.Parupuyan di tengah imahgeus meunang ngarengan.

Ditiup sakali gé ruhay.Menyan dipurulukkeun lalau-nan. Haseupna ngelun, bruymancawura minuhan tengahimah.

Jumena dimandian, makécai pamahanan, dicampur kucai tina bak di imah tujuhgayung. Sanggeus dimandianJumena sina diuk deui di te -ngah imah. Gék Jumena diuk,tiris-tiris gé maksakeun da kuhayang-hayangna cageur.

Jegogjegog Si Kupluknga gogog deui, ngagogogannu keur ngajega di pantohareup. Buukna angger nga -ringkiwik, tarangna nu bole-nang rada enyay-enyayankatojo lampu hareup nukukulicesan. Rarasaan imahngarieg, asa-asa aya lini. Boa-boa imah rug-rug, tangkal

buah jeung tangkal kalapapating dorokdok rarungkad.Si Kupluk angger ngagogog.Mingkin lila mingkin jauh,sorana kadéngé ukur hawar-hawar, nuturkeun nu indit katempat asalna.Kuring gigisiksababaraha kali, tetela imahteu kunanaon, henteu rugrugteu naon. Peuting harita Ju-mena saré tibra ngageubra.Teu lila ti harita Jumena,geus katémbong cageur.Awakna beresih deui, lingsigdeui cara sasari.

“Ménta jambu,” ceuk nudiluar imah. Inget jambu keurmeuhpeuy.

“Kop!” ceuk manéhnakénéh.

Manéhna nu méntamanhna nu ngahengkopkeun.Salamet teu keuna ku galong-géng.***

Anggrék Opat Welas,Juni 2013

CCarita Heubeul

Hiji mangsa,ti kulon kawétankeunaya per aluspisanditumpa -

kan ku tiluan, ti haruep lalakipohara gindingna, baju tarikorawun, dibendo potonganduwegan sabeulah, udeng Soloweuteuh rapat pisan; samp-ingna gerusan beureum endogremek, ditarumpah ketokanCianjur. Jalma ginding tursegut, ngusiran kuda Arabsakitu gagahna. Per weuteuhmaké nongnang dua nada,pecuk-hiasna dipitaan beu -reum-bodas, ngilitir ku angin;pohara matak resepna nunénjo. Nu di tarukang awéwéduaan, saurang mah kolotan ti“kusir” malah lamun kumisancara nu dihareup mah meu -reun nyeplés cara beubeula-han térong, kawantu sadulur.Nu saurang deui, awéwé ngorakénéh, najan henteu geuliscara Nyi Rapiah, tapi jauhtangéh, ari disebut goréngpatut mah, tina jajar pasar ogéjauh deui undakna; paroman

sakitu sarina, heug kasipuh kupakéan atuh ruhay bijil cahya.Éta nu tumpak per téh UjangKusén nu kongas baronPadalarang, jaba ti sugih tinatani, beunghar tina dagang téhkawentar gedé amalna, hadésidekahna. Awéwé rada kolotdi tukang, Enok Dioh téa,lanceuk Ujang Kusén, ari nungora, Nyi Sartipah nu sokdisebut Nyi Epoh téa, anak Ar-sali téa sudagar rahab jeungbahan wangunan di Suniaraja,geus misah ti Ujang Tamim diGardujati, macakal sorangan.

Nu matak Nyi Epoh sakitugindingna, lain duméh anaksudagar baé, tapi ... acankungsi sabulan kawin ka ...moal ka saha deui jaba ti kabatur saimah, Ujang Kusén. KiDuda jeung Nyi Randa téh bettemen ka lilanakeun, étasugan duméh sarua padaresep makaya, pada resepngaji, pada resep ... ka jinisna.

Kawas teu kudu dipedarpanjang asal jeung sababngarangkepna Ujang Kusén kaNyi Epoh téh. Dudarandapada ngora, najan enya pada

nyantri, bubuhan padeukeut,sok padeuleu unggal poé, atuhmeujeuhna baé itu-ieu padaboga pikir kaping buri, duriatka laérnakeun ogé.

Inditna ka Bandung, jabati ngahaja deudeuheus kasanak-baraya jeung kawa -wuhan téh duméh aya pa-nyaur ti dokter di rumahsakit,magar aya bahaya geringpayah, memeh maot hayangpapanggih heula. Teu dibeja -keun saha-sahana mah, daceuk nu gering, magar lamundibejakeun bisa jadi moaldaekeun nepungan. Ari kuUjang Kusén diinget-inget,weleh teu kapikir saha pijal-maeunana.

Geus nepungan mitohajeung kolot, ngahaja nyelangheula ka rumah sakit, jeungNyi Epoh, malah Nyi Hajijeung Ki Haji Samsudin gémilu, bisi baraya landes cenah.Ari jol bet dibawa ka kamaranu misah, tempat nu katerapkasakit tepa. Ku Jururawatdiomat-omat pisan teu meu-nang paantel, sumawon najeung awakna, tempat tidutatawa simbut ogé teu meu-nang katoél, nangtung makédiwatesan jeung diatur lebah-lebahna, arabusna kududuaan-duaan.

Ari gok, Ujang Kusén mani

ngarenjag cara budak aya nungagebah baé, kagét nénjo nungagolér pinuh ku rodéksaluar awak, kasakit nu lacur,sasat teu mangrupa jelema,beungeutna geus teu katara.Harita mah Elrich jeungWasserman acan mantra-mantra, kana nyieun salvarsansumawonna neosalvarsan. Nukaterap kasakit cara NyiRapiah, geus beunang ditang-tukeun moal bisa menyat deui.Kudu tarima ditahlilkeun. Nugering téh ari ngomong mahbéntés kénéh pok ngomong:“Kang Kusén, hampura kur-ing. Moal tenget, kuring téhNyi Rapiah téa. Jadi kieu ge-uning kuring téh.”

“Allahu Robbi, ya Allah, yaRasul, nepi ka kieu nyai téh,Piah?” ceuk Ujang Kusénneger-negerkeun manéh,“Heueuh Piah dilain-lain gémanéh téh dulur Akangkénéh, dihampura pisan lahir-batin, dunya-ahérat, Akangtéh beresih pisan Piah, ulahleutik ati. Sabalikna Akang bisiboga dosa, kudu dihampuraku Nyai.”

“Sami-sami Kang,” ceuknu gering, “ari éta saha?”

“Pamajikan Akang, dulurmanéh kénéh da jadi baraya,”walon Ujang Kusén.

“Euh, ieu téh Enok Epoh

{ 35 }

Ku M.A. Salmun

Manglé 246626

téa,” ceuk Nyi Piah, “geusngadéngé aceuk gé, ti Abahjeung Ibu. Adi, peupeuriheunAceuk salah panarima kaAkangna, Enok mah sing lam-bat-lambut. Béjana Enok bisangaji. Karanna Allah, munAceuk hilang ku Enok panga-jikeun pangtobatkeun.”

“Mangga Aceuk; teu kitugé da pagawéan kuring sapo -poé ngaji téh. Ayeun mahAceuk sing jongjon baé dikirsareng istigpar, ulah seueur nudimanahan,” walon Nyi Epoh.

“Enya geus kieu mahaceuk paéh gé senang, geusngadéngé ikral Kang Kusénmah. Ku hayang pertobat kaIbu jeung Ama,” ceuk NyiRapiah.

“Da ngiring ka dieu, Piah,”walon popotonganana, “Singsenang atuh Nyai, geus entongsumoreang sing sadrah, singpasrah; Akang ayeuna amitan,Ibu jeung Ama bade lebet.”

Belenyéh nu ngagolérseuri, biwirna nu pias sigagetihan sakeudeung: “NuhunKang, kuring téh asa ngada daklalongsong geus ngadéngépangampura Akang mah.”

Ujang Kusén jeung NyiEpoh ka laluar, Nyi Haji jeungKi Haji arabus.

Buruk-buruk papan jati.Hadé goréng gé baraya, turminantu. Ki Haji jeung NyiHaji meh teu kuat nahancipanon, bawaning watir nénjoNyi Rapiah, ihlas sarta ridopisan ngahampura saka béhdosana. Malah Haji Samsudinmah tuluy mapatkeunsawatara ayat surat Taubat, di-haminan ku Nyi Haji.

Nyi Rapiah témbong ba -ngun pohara atoheun di-pangngajikeun ku urut mitohatéh. Kaluar ti rumah sakitu betgok jeung Haji Abdulraupsarimbit. Kawantu gang téhlempeng tur teu aya haha-langna, anggang kénéh gé geuspada awas, malah geus bogajudian. Pihak Haji Samsudinngajudi yeh Haji Abdulrauprék ngalongok Nyi Rapiah,pihak Haji Abdulraup ngajudiyén aleutan Haji Samsudin

tangtu entas ngalongok NyiRapiah, kabawakeun ku UjangKusén anu ditalatahkeun baéku nu gering. Saliwat mah in-dung-bapa Nyi Rapiah ayaatoh aya era. Atohna dumehanak dilongok, tanda itu bere-sih hate, erana dumeh kaae-ban Nyi Rapiah jiga kitu,mawa wirang ka kolot. Haderupana mah Haji Abdulrauparek balik deui, tapi kagokasong.

Ari “kiai” Kusén, puguh tibaréto hayangna mah “nga-hadékeun” deui indung-bapajeung urut mitohana téh ulahsina tutuluyan bendeng sau -mur hirup, hadé goréng gébaraya, kulit-daging sorangankénéh, ceuk paribasa gé matakpajauh huma, goréng jeungbaraya téh.

Tadina Ki Haji duanana

mah rék pura-pura teu nénjobaé, orokaya Ujang Kusén ny-olongkrong munjungan kaurut mitohana, atuh kapaksasaréréa kandeg. Lima taun étabésan pada bésan silih ben-dengan, silih pikangéwa, ala-tan Nyi Rapiah, ayeuna kuperbawa Ujang Kusén jeungkabawa ku gagasna Nyi Piahbet ngadadak hadé deui, makésilih bagéakeun sagala malahHaji Samsudin téh maké daékngadagoan dulur mindona nukeur ngalongok anak.

Ceuk Haji Samsudin:“Didagoan di dieu ku Akang.Béjakeun ka Si Enok, uranggeus haradé deuih kituh,ambéh senangeun!”

“Nuhun Kang, nuhun,”walon dulurna sabuyut,“malah mulih ti dieu téh sin-dang heula ka rorompok.”

“Heug!” walonna, barimalilk ka bojona, “geusheubeul urang tara silih anjan-gan jeung Si Aup, nya bisimatak pajauh huma, urang nukolot wayahna ngelehanmanehna nyaba ka ditu bariitung-itung ngalayad.”

Ari ngarérét ka UjangKusén bet katénjo cumalimba.

“Na ku naon Uceng?” ceukNyi Haji.

“Ku Atoh,” jawabna, baringingsreuk nahan cipanon,“Ibu sareng Ama kersa saedeui sareng Ibu sarta AbahHaji Aup.”

“Heueuh, Uceng,” walonindungna, “apan cenah géjalma nu daék ngahampuratéh tandaning mulya haté, arianu wani ménta dihampuracirining jalma prawira.”

27Manglé 2466

Mim PipituMaén Minum Madon Maling, Mangani Madat Maehan, ngaruksak ngaruksak hate, gogoda ka nu ngarora, matak cilaka badan, mun Mim Pipitu digugu, hirup téh moal jamuga.***

(RÉNGSÉ)

Carios salajengna nyaétalalakon Dipati Ukur kéngingngempelkeun Rohéndy Sumardi-nata kalawan dirakit sareng di-pasieup deui ku Supis. Manggaantosan minggu payun.

(rédaksi)

Manglé 246628

Bagian

197

CCarita Nyambung

Hiji poé,waktuBustanngalangeu ha -reupeun

imahna, kadéngé pangu-muman. Mimitina mah,teu sing kaget, da remenari ngadéngé bewara mah.Kitu biasana gé, upama ayahal-hal nu samistina diém-barkeun ka rahayat. Ngan,waktu eusi pangumumantéh tumali jeung jalma nuleungit, Bustan panasaran.

Ku Asad pangumumankitu téh teu kadéngé. Enyaari sora nu gogorowo -kanana mah kadéngé, nganteu puguh kahartina.Matak, jongjon wé, ngago -lér bari ngararasakeunkanyeri.

Jung manéhna nang-tung, ngadeukeutanlawang pakarangan nunampeu ka jalan. Enya,

beuki atra béwara téh, yénpihak karajaan keur néang -an jalma, lalaki. Ditataanciri-ciri, adeg-pangadegna,jeung rurupaanana.

Lain ukur pangumu-man, da dibarengan kupangbibita deuih. Cenah,saha waé nu bisa nuduh -keun jalma nu ciri-cirinakawas kitu, heug bener-bener si éta jalma téh nukeur ditéangan ku pihakkarajaan, tangtu bakal me-unang hadiah sapaméntanu manggihan si éta jalmatéa. Ngan, sabalikna, upa -ma manggihan, komo deuingampihan, tapi teu dibé-jakeun ka pihak karajaan,tangtu bakal meunangkuhuman anu beurat.

Bustan ngahuleng,mikir jeung nginget-ngi -nget jalma nu disebut dinapangumuman téa. Sange-gus uleng mikir, dirinayakin, yén nu keur ditéang -

an téh Asad nu aya diimah manéhna.

Bustan gura-giru kajero imah. Langsung kapangkéng nu dieusian kuAsad. Kasampak Asad keurngaringkuk, da puguh ge -ring kénéh, tacan pulihbener-bener.

“Bieu téh aya pangu-mumnan nu néangan an-jeun!” ceuk Bustan.

“Saha?” Tanya Asad.“Pihak karajaan.”“Kumaha atuh ayeu -

na?”“Hayu wé urang ka

bumi mantri, da pangumu-man téh ti mantri,” ceukBustan.

Asad nguniang. Cinekulsakeudeung ngajagjagkeunheula awakna. Geus kitumah, nangtung, nuturkeunBustan nu leumpang tiheu -la. Anjog ka imah mantri,teu samar, horéng nu nga -luarkeun pangumuman téhAmjad lanceukna Asad.Atuh, barang amprok, adijeung lanceuk téh sili-

rangkul. Duanana paung -ku-ungku ngedalkeuncipanon. Sakur nu araya didinya, milu sedih, careurikhujan cipanon.

Peuting ka-238Sanggeus sosonoan,

Amjad ngajak adina madepka raja. Dipokkeun, Amjadtéh adina nu leungit téasawatara taun ka tukang.Rengse Amjad cacarita,raja ngarasa perlu nyahokana rupa-rupa nu kaala-man ku Asad.

Asad medar lalakon. Timimiti pisah jeung lan -ceukna nepi ka meh-meh -an nemahan pati diseba keun di gunung seuneu.Ngan, geus kitu cenah,Pangeran Nu MurbengAlam, masih keneh nang-tayungan dirina.

Rengse Asad cacarita,Raja marentahkeun praju-ritna nangkep PanditaBahram sarta sakalianngarampas kakayaananakeur nagara. Kitu téh, ilahr

29Manglé 2466

naker, nu boga kasalahgede, lian ti kudu dihukumtéh deui sakur pangaboga -na disita jadi milik nagara.

Prajurit giak narimaparentah. Kalayan sama-greng ku pakarang, lang-sung muru padumukanpandita Majusi. Kabenran,nu diburu téh keur teu kamana-mana, atuh gam-pang nangkepna, sartaharita keneh dibabndan,dibawa ka raja.

Pandita majudi teu bisamajar kuamha. Keur mahgeus kolot, tanaga suda,katurug-turug prajurit

karajaan téh aya kana we-lasna. Najan sakumahaadug-adugan ngalawan gemoal mampuh. Antukna,eta aki-aki téh teu bisamajar kumaha.

“Hayu indit!”“Mangga, sadaya-daya,

nun!”Sadatangna ka karaton,

Pandita Bahram dijagrag -keun payuneun raja. Di-talek, sina nyariatkeunsagala rupa kalkuanana nutumali jeung Asas. Teu bisamajar kuamaha eta pan-dita téh, kapaksa nyaritasatarabasna.

“Kitu nya kalakuanandika téh!”

Bahram teu nembal.Awakna ngageter, lantarangeus boga snagka umurnangan ukur nepi ka dangeteta. Memang, rumasa, juligka papada kaula!

“Keur jalma modelkieu, taya deui hukumannu pangpantesna, iwal tikudu ditugel jangga!” ceukraja.

“Mupakat, ceuk nuaraya di dinya.”

Pandita Bahramnagyekyek. Kalayan nguat-nguatkeun maneh, inyana

nyarita alon naker.“Ke sakedap

gamparan. Paparinkaula kasempetankanggo sasuran.”

“Pek rek nyariatnaon?”

Gorolang Pan-dita Bahramngedalkeun duakalimah sahadat.Tandaning jangji kadiri, ti danget eta,kalayan kasadaranpribadi, milihkayakinan naggemagama Islam.

Sakur nu arayadi dinya bungah. Aripangeran Amajdjeung Asad mah,bungahna téh nepika ngeclakkuencipanon. Ceukpikirna, anugerahNu Mahakawasamah, bisa turun kasaha wae jeung dimana wae.

Sanggeus kitu,Bahram ngareret kaAmjad jeung Aasd.Cenah, lalakon duasadulur téh, me-mang kacida aheng -na. Ngan, nu kacidaahengna mah,cenah, eta lalakon

téh bet saperti nu karanda-pan ku dua jalma sejennanu nrann Nikmatullahjeung Naim.

“Har, naha kumahakitu lalakonna téh?”

“Kieu caritana téh... “ceuk Bahram.

Eta aki-aki ngiserdiukna. Mimiti medarlalakon nu kungsi kadengeku manehna. Caritaan etaaki-aki téh, dibandunganku raja, mantri, jeungsakur gegeden nu aya dieta tempat. ***

(Hanca)

Manglé 246630

CCarita Pondok

Geus limabulan salakigawé diJakarta,bubuhan ayanu mawa

batur salembur, yén di Ja -karta merlukeun tanaga téh-nik, atuh teu hésé deui dageus pangalaman dina bi -dang éta mah. Pensiun tinaBUMN nincak katilu taun,nya ngarumas biasana kabu-tuhan rumah tangga cukup,ayeuna tinggal sésana, duitsaeutik direrewet sangkan

mahi keur sabulaneun. Ayaparibasa baheula mah lobaduit tapi waktuna sempit,ayeuna sabalikna loba waktuluang duitna werit.

Kadang kuring sorangansok karunya, nénjo salakilugah-ligeuh teu puguh,meureun kabayang kénéhkana pagawéan baheula.Gawé di Jakarta teu nitahatawa nyaram, da kahayangsorangan, atoh baé nu ayabalik saminggu sakali teu jadimasalah.

Sabot bébérés di tengah

imah, naha atuh kadatangansémah, nu teu disangkatianggalna, budak awéwéparawan umur kira duapuluh taunan.

“Punten ieu bumina BapaDeni?”

Sajongjonan kuring nga -huleng, naha asa muringkakbulu punduk, béda rasa kanaawak ngabirigidig, nénjokana tingkah polahna, komoieu parawan, ditelek-telekbleg asa ka budak sorangan,boa-boa salaki téh?, tapi ahh... moal mungkin jajauheun

teuing.Ku salaki tara kaleungitan

peuting, unggal poé aya diimah, komo geus lila teu di-gawé, meujeuhna baluwengmikiran kahirupan keursapopoé, nu tadina sagala ayadijamin ku nagara, ayeunakarasana keur risiko dapurteu mahi, ngabélaan anjukhutang lain bohong. Anak tilugeus pada rumah tanggakabéh, hayang hirup nga-henang-ngahening,ngararasakeun nikmatnaduaan. Ngabélaan tepas imah

SalingkuhKu Dody Djumhani

31Manglé 2466

dibongkar jang tempat usaha,diajar dadagangan kana sem-bako, keur ngabangbrang -keun pikiran.

“Ari Eneng timana? badékasaha?” nanya jéntré pisan.

Tingkah lakuna alumsopan, teu nyirikeun sahamanéhna, nyaritana santun,aya rasa karunya jeung ka -deudeuh, ras ka anak sorang -an nu cikal awéwé, hirupbumén-bumén di Jakartadibawa ku salakina. Nu di-tanya karah segruk ceurik,ngagukguk hareupeun ku -ring, cimatana merebeyngalémbéréh maseuhan pi -pina. Kuring sorangan jadibingung, tagiwur teu puguhlaku, naha jadi kieu balukar -na.

“Sok atuh caritakeun nusajelasna?” témbal kuringmasih panasaran.

“Ibu moal bendu kaabdi?” ngajawab bari du-mareuda.

“Abdi putrana BapaDeni!”

Leng...!!! bumi alam asamuter, pikiran ngalayang ka-mana-mana, téténjoan asapararoék, pusing tujuh kuri -ling, sajongjonan ngahulengngabigeu, siga bueuk meu-nang mabuk, asa aya nu nga-ganjel dina elak-elakan. Biwirdigégél karasa kénéh nyeri,naha gundam kitu kuring téh,tapi da mémang henteu,rarasaan diuk masih ajeg ké -néh, sajongjonan pahuleng-huleng mikiran naon pija wa beunana, nyanghareupanbudak awéwé parawan, ras kadiri sorangan boga haté saruapada awéwé, ngan manéhnadatang aya nu rék dicari-takeun, kuring teu bisakumaha, hirup serba salah,salaki keur usaha ka Jakarta,budak geus ngaku sorangan,rék kumaha ieu polah, dila -brak asa piraku da datangnaogé pikarunyaeun, mana teu-ing éarna salelembur, lamuntatangga nyahoeun bapanageus nyieun codéka, buktinaieu budak aya hareupeunkuring.

“Abdi kadieu seja ka bapa,

aya maksad badé nikah sasihpayun, hoyong diwalian kubapa,” nyarita satarabasna.

Tanpa tedeng aling-aling,kalawan basana lancar,kaluar tina haté nu beresih,ngabudalkeun impianana,sigana geus lila dikemu tiang-galna kénéh, hayang aya pa-muntangan, hirup lalagasanwaktuna jatukrami, rék kabalé nyungcung.

Gusti dosa naon atuh abditéh, dipaparin cocoba anusakieu abotna, beurat nyuhunbeurat nanggung, beuratnarimakeunana, kuring nukudu mutuskeun ieu perkara.

Geus kumpul lelembutankakara sadar, bener kalayannyata kuring henteu ngimpi,ieu hiji kanyataan kudu ka -alaman, Qiamat nu tumiba kasorangan. Gusti Alloh teuewuheun ngélingan kaumat -na, diteger-tegerkeun ogé daaya rasa kakeuheul mah kasalaki, kaayaan geus padakolot, rék pajogrégan adu ja-jatén taya hartina, hirupwungkul nunggeulis, indungbapa geus teu aya dikieuna,rék ngadu-ngadu kasaha,sagala diteureuy ku sorangan.Ceuk tadina dina mangsanunggu waktu, hayang hirupbabarengan jeung salaki, dinakaayaan damai, séhat badan,séhat pikiran, horéng kieujadina, masih kénéh aya jalantarihal nu kudu disorang,ceuk paribasa sabuni-buninaneundeun tarasi, horéngkudu kapanggih bauna, tahieu meuren nu disebut saling -kuh téh. Barabat budakparawan téh nyarita, cenahgeus dua puluh taun diting-galkeun ku bapana, lir ibaratmiceun kuya ka leuwi, lurjeun teu dipiroséa, ti baranglahir dug nepi ka kiwari teunyaho dirupa bapa, teu per-nah dilongok kitu deuidibayuan, hirup ukur duaanjeung indungna. Ngan ayeu -na sanggeus baleg nincakdéwasa, aya kahayang rékngabina rumah tangga, ayajodo ka hiji jajaka nu rékmikanyaah, hayang nikahsacara agama Islam,

meureun kudu diwalian kubapana, da cenah aya béjamasih hirup kénéh, teu sahkawina lamun teu di walianku jinisna, nya lamun geustaya dikieuna, meuren ma -néhna moal datang néanganbapa.

Malah nu nyentug kanahaté, manéhna ngaluarkeunpotrét ukuran lebar, nénjo -keun ka kuring yén benersalaki jelas bapana, pernahdipoto duaan di studio, in-dungna maké baju beureumdiréndaan, kuring soranganteu bisa ku kumaha da ka -nyataan, poto ditilik dibulak-balik bisi aya kasalahan,ngaran salaki jénté sartatanggal jeung tauna teu ka -tinggaleun.

Bérés mikeun poto,sémah undur diri rék pami-tan, ménta dihampura sagala,bisi kuring nyeri hatémeureun, teu dicaritakeunogé ieu haté geus gudawang.Manéhna dianteurkeun nepika buruan, dipelong ti ka-jauan, nepi ka lesna dibélokan Gang.

Dua puluh taun nukatukang ieu kajadian teu ka-panggih, Gusti Alloh numurbeng alam teu euweuh,sagala kajadian kudu jadikanyataan. Nu asih dipulangsengit lain béja lain carita, ieukaalaman ku diri sorangan.Haté ngajerit maratan langit,ngocéak maratan jagat, kudukumaha atuh nya kuring, ieuléngkah asa gejed pisan, rékambek, ambek kasaha,nganaha-naha ka saha.

Pikiran sabulang béntor,lamun leumpang dinarawayan, tihang jambatansigana geus peunggas kabéh,kuring ragrag kahandap,ngagujubar kana wahangan,kabawa caah déngdéng nucaina umpal-umpalan. Ras kabudak nu geus rumah tangga,ras ka incu nu geus manjingdéwasa, naha kuring kudunista, bingung mikiranana.Piraku ari kudu perlaya mah,naha kudu gantung diri, nga-jelepeng dina rél kareta api,atawa luncat dina tower

listrik nu sakitu lewangna.Ngabina rumah tangga

nu geus sakitu lilana, asa di -sapirakeun teu dihargaan kusalaki, hiji kalakuan nu teuuni kitu, raheut ieu haté ku -ring, peurihna nataku, karasanyeri nepi kana tulang iga,ngarayap kana sungsumbalung, tembus nepi kana ja-jantung.

Lamun dipeuncit siganabi Ismail puguh deuih, daéta mah kalayan wahyu tiGusti Alloh, haté asa disasaakngarakacak, rajét nu sarajét-rajétna, baloboran getihngabayabah, ngalalayahmaseuhan ka patengahanimah.

Kuring masih kénéh bogaharga diri, diciwit pipi karasanyeri kénéh, sagala kaputu-san aya di diri kuring, ieu pa-sualan kudu dituntaskeun,poé ieu kénéh, jam ieu kénéh,da ari kana agama ngalamanngaji keur leutik, nyahodibener jeung salah, nuharam jeung halalna, pernahdiajarkeun di madrasah, tapiieu kanyataan kudu kumahaatuh, dibeuweung diutah -keun, asa malik deui ka dirisorangan.

Reup peuting asa teugenah cicing, pikiranngalayang kamana-mana,lamun téa mah kuring bogajangjang, hayang ngapungngawang-ngawang, ulin diméga bodas anu nyacas.

Kajadian katukangkabayang deui, aya masaéndah nu taya wates wa -ngena, leuleumpangan ditaman nu loba kekembangan,aya mawar bodas, angkrekbulan, malati ngarangkadak,kembang bungur nu meu-jeuhna mangkak, rarasaandunya téh rék terus éndah.

Poé ieu karasana dunyajadi robah, poék mongkléngbuta rajin, poék téh bleg baéhideung cakeutreuk, teukaténjo curuk-curuk acan,kuring leumpang néangan ca-haya sugan aya, tapi tetep cannémbongan.***

Sukabumi, April 2013

Manglé 246632

CCarita Nyambung

Bongan tadinakungsi nyieuncodéka kamanéhna.Itung-itungménta ham-

pura lin, daék nyanghareup -an manéhna téh?

“Cios badé uih énjingtéh?” Kuring nyambungobrolan.

“Cios. Isin tuda, di dieutéh numpang di réréncangan.Da kontrakan Astri mah tosséép ti dua minggon kapeng -ker gé. Yudi betah meureunnya di dieu téh? Da geuning titingkat hiji teu kungsingalih.”

“Nya betah wé panginten.Ah, kétang teu kungsi ngalihsotéh saleresna mah horéamukat-akutna. Réncéd. Asabedol désa,” cék kuring sa-hayuna.

“Kawas nu kantos waébedol désa.” Manéhna seuri.

“Teu acan. Tapi siganamoal jauh ti kitu. Seueurbarang tuda di lebet kamartéh. Lomari gé sakitu beu-ratna. Acan rak buku jeung

nu sanésna. Jaba jalannananjak mudun. Wah,barabé,” cék kuring deui.

“Kétang da Astri gé betahdi dieu téh. Resep ku tiiseun -ana, teu garandéng siga dikontrakan Astri kamari.Komo deuih di dieu mah ayapamandangan. Asa waraas.”Omong manéhna.

“Ah, maenya. Waas kanapamandanganana, atanapiwaas kana naonna?” Kuringnaléngténg bari nyéréngéh.

Nanya kitu téh ukur nga-heureuyan. Enya, da keur ba-heula mah ari wayah paso soré téh sok rajeun numpi didieu jeung manéhna. Kituminangkana mah acarabobogohan téh. Tara kungsika mana-mana. Da sakalieundiajak ulin ogé sok siga nuhoréameun manéhna mah.Abong tadina tukang uluku -tek di imah.

Sugan téh rék ngajawabku seuri deui. Sihoréng nyala-han. Manéhna cicing, teuimut-imut acan. Maké radakaduhung ogé, bieu bet nya -rita kitu. Sahenteuna

manéhna bakal tampiraoseun. Atawa moal boangarasa kasedekkeun kukekecapan kuring bieu téh.

Tapi da manéhna soran-gan nu naheunan. Maké betnyarita waas sagala rupa.

Hih, nya sing ngarti wé,atuh. Dua kali tah jeung ka-mari, kapétolan omong!

“Sadayana wé.” Manéhnateu burung engab.

Tuh nya! Disanggut!“Ah Astri mah sok serieus

kitu. Punten, bieu mahheureuy wungkul. Tong dile-betkeun kana haté.” Kuringgeuwat mamandapan, bisimanéhna katutuluyan.

“Wios, teu nanaon. Daleres ogé bieu saur Yudi téh.Seueur hal anu jadi pangju-rung Astri ka dieu téh. Ah,Yudi ogé panginten tos ngé-mut ka lebah dinya mah.”

Kuring ngarérét kamanéhna. Sakedapan silihpelong. Tuluy tinglalieusdeui.

“Tapi ari anu pangpangnamah nya hoyong silaturahmiwé. Sakantenan badényuhunkeun dihapunten,bilih gaduh kalepatan. Komodeui ayeuna tos lulus. Moalnganjrek di Bandung deui.Iraha boa bakal tepung deui.Ayeuna-ayeuna ogé tos langkipendak apanan.”

Najan dibungkus makéungkara anu lemes turlalanyapan, naon nudiomongkeun ku manéhnacikénéh katampana ku kuringmah asa nyindiran. Gaduhkalepatan, cenah. Sabalikna,kuring nu réa dosa kamanéhna. Kuduna mah kur-

ing nu tiheula nyam-peurkeun, ménta dihampuraka manéhna. Langki pendak,cenah. Heueuh, baheula kur-ing pisan kungsi nyieunanggang ka manéhna.

“Ah, teu kedah. Malahkedahna mah Astri anu nga-hapunten Yudi. PangintenAstri nyalira terang kanakalakuan Yudi. Ah, asa isinnyarioskeunana ogé. Pokonamah Yudi rumaos, ka-pungkur seueur pisankalepatan ka Astri. Nya aye-una mah urang pada-padabalungbang-timurkeun waé.”

“Muhun, sami-sami. Daurang téh tos pada-padasawawa. Keun wé nu ka-pungkur mah. Susugananjanten eunteung,” témbalmanéhna.

Anu tadina direumbeuysempal guyon téh jadi karasadaria ayeuna mah. Kuring so-rangan asa ngadak-ngadakbingung ku piomongeun.Lain taya omongkeuneunsama sakali. Réa saenyanamah nu hayang dikedalkeuntéh. Tapi ukur semet keretegdina jero haté sorangan.“Astri nyalira kapungkurremen ngaraos nyeri hatémeureun nya, ku Yudi téh?”

Tungtungna kalimah étanu pangheulana kedal. Nga-songkeun pertanyaan sigakitu téh saenyana mah ukurhayang ngolongan. Leuwihjauhna hayang nyaho,kumaha eusining hatémanéhna. Enya, da ariperkara manéhna remen me-unang katugenah mah kuringsorangan geus nyaho. Nganlebah hal naon waé manéhna

Layung Ngempurdi Kampus Bungur

Ku Lugiena De

1010

33Manglé 2466

meu nang katugenah katutrupa katugenahna sorangan,anu kuring teu kungsi nyahotéh. Heueuh, da ku tara réaomong téa manéhna mah tibaheula gé.

“Ah, tong nyarios kitu.Pan bieu gé tos silih hapun-ten. Atos wé, teu kedah dié-mutan. Sareng asa teu étis wépami ku urang dicarioskeundeui ogé. Bilih engkéna jan-ten silih lepatkeun,” walonmanéhna.

“Justru abdi wantunnaros kitu téh ku lantaranurang tos silih hapunten.Saur Astri nyalira pan urangtéh tos pada-pada sawawa.Abdi ogé raraosan mah tossanés budak tingkat hijideui,” kuring némpas.

Manéhna ngahuleng deui.Kuring mah laju ngarong -kong gelas di hareupeun,sanggeusna ngusekkeun kun-tung kana asbak.

“Ti mana Yudi kagungankacindekan yén Astri ka-pungkur remen nyeri haté?”manéhna malik nanya baringarérét. Giliran kuring aye-una mah nu ngahuleng téh.Enyaan, ku pertanyaan nu étamah kuring asa kaselok.Naha manéhna bet nanyakitu, lir anu api-api teu nyahosagala? Atawa sarua manéh -na ogé hayang ngolongan,mancing-mancing sangkankuring bruk-brak?

“Nya tina perasaannyalira wé. Da ku Yudi gé sokrajeun diémutan, siga ku -maha ari Yudi kapungkur.Enya, ti batan saéna mahkalakuan jeung sipat Yudi téhseueur awonna. Tara ngo -mah-ngomahan haté batur.Gurat batu, sok kumaha aingbaé nanaon gé. Lah, seueurwé cindekna mah. Tapi kieuanu jadi catetan téh: pastinagé nu pangheulana sarengpangseueurna kénging katu-genah mah sanés batur, tapianu pangcaketna,” cék kuringtandes. Cicing, teu ngajawabnanaon. Tapi ku sakitu gékuring geus bisa ngarampa,yén manéhna ngaenyakeun

omongan kuring. Da numatak cicing baé téh tang-tuna ogé beurat ngunikeun -ana. Cacak ku unggeuk waéteu bisa.

“Moal janten silih lepat -keun. Da Yudi nyalira ru-maos, yén kalepatan téhnamplok di Yudi sadayana.Terus terang waé, ayeuna-ayeuna sok rajeun kaémutan.Sok asa dosa.”

Manéhna ngarénghappanjang. Sakedapan ngan

ukur cicing, teu lémék teucarék. Kitu deui kuring. Nga-haja, hayang méré lolong -krang ka manéhna sangkannyarita satarabasna.

“Saleresna mah abdi alimnyabit-nyabit perkawis ka-pungkur téh. Asa horéam.Tapi da mémang enya, tadi gétos disebatkeun, dihenteu-henteu gé ku ayana di dieutéh aya patalina sareng ka-pungkur. Ongkoh deuih Yudinyalira geuning siga nupanasaran.”

Manéhna ngarénghapdeui. Kuring balem kénéh,

ngadagoan omongan ma -néhna satuluyna.

“Mémang kapungkurabdi seueur mendakan halanu teu pikaresepeun ti Yuditéh. Nya ka abdina nyalirasakapeung mah sok mataknyentug. Pangpangna mahmatak sedih tur héran. Weléhteu ngartos, naha bet jantenkitu. Ari badé nyarios, asa teuwararantun. Ongkoh deuihda Yudi mah sok hésé ari di-cariosan téh. Muhun, gurat

batu téa. Sok neugtreug. Tapisaterasna mah ku abdi ogétara dijantenkeun bangbaluh.Nya mending surti baé, nga-ma’lum. Ongkoh deuih abdiyakin, hiji mangsa mah Yudibakal robih. Teu robih kubatur, atuh ku nyalira mahpasti. Da panginten lami-lamimah bakal bosen kitu baétéh.”

Tuh pan, bener. Teu bu-rung kalapa bijil ti cungap.Apal lah kuring gé, najanenya manéhna baheula taranyirikeun. Sacicing-cicingnamanéhna, heueuh da lain

robot. Sarua boga perasaan.Ngan pédah manéhna mahleuwih réa disidemna.Ongkoh deuih da kitu pa-makéna kapan.

Ngan ngadéngé pok-pokanana anu panungtung,haté bet tuluy rus-ras deuikana kalakuan sorangan.Kuring sorangan ngaku, yénlaku lampah téh réa anu kududiasupkeun kana kolombadung. Malah moal boaeuwah-euwah. Ras kana botol

anu kungsi kapanggih kumanéhna dina lomari. Ras kamanéhna anu teu weléhayem, sabar béak karep. Rasdeui ka ayeuna-ayeuna anusok rajeun nyaliksik hirup so-rangan.

“Naha bet milih nga-ma’lum baé? Pan tos terangYudi mah sakitu buktosna.Betah kitu teras-terasankasiksa ku kalakuan Yudi?”Kuring ngasongkeun deuipertanyaan, nyoba-nyobangolongan deui hatémanéhna.

(lajengkeuneun)

Rupa-rupa pisanari carita lucu.Mun diinget-inget mahlaku-lampah

urang pasti waé aya kajadianlucuna. Boh nu dilantaran -keun ku bodo, poho, atawabalangah. Geura mun di-imeutan mah bakal bruh-bréh narémbongan. Mungeus inget sok kagagasngadon seuri sorangan.

Harita téh anak kuringnu cikal rék asup SMA. Ku-lantaran asup ka SMA téhkudu maké akte. Ari kuringboga karesep kana gunta-ganti ngaran. Ma’lum kolotbaheula, jadi bisa sangeu-nahna waé ganti ngaran téh,teu mikir panjang. Padahaltangtu kolot urang téh geusmeunang ngabubur beu -reum ngabubur bodas méréngaran téh.

Kuring téh kembar,bungsuna. Anak tujuh titujuh padudulur. Lanceukkuring dingaranan Santana,ari kuring Santapi. Radasirik ka lanceuk téh, pédahngaranna asa gagah, ari ku -ring sabalikna. Komo mungeus padah nyebut ngarantungtung mah, kuring sok disebut Pi... Atuh lila kalilaanmah nelah jadi Epi. Lanceukkuring Kang Santana mahteu tuluy gede. Dina umurlima taun geus miheulaan

nutup umurna. Demi ngaran Epi asa

lumrahna dipaké ku awéwé.Komo basa meunangkeunpipamajikaneun, nu kabene -ran ngaranna téh Epo. Atuhpaepi-epi jeung diepi-epi. Kukituna basa kawin, waktu di-tanya ku lebe saha ngaran.Ku kuring dijawab ngaranlanceuk kembar kuring nugeus teu aya dikieuna, San-tana.

Gutrut waé ku lebe téhditulis ngaran Santana. Tiharita kuring sok disebutSantana atawa Kang Ana.Sabenerna mah lamundipikiran kabehdieunakeun,ngaran Ana ogé asanangaran awéwé tina Hana,Liana, Diana. Tapi bisa kuawéwé jeung ku lalaki ké-tang dipakéna.

Kabéh dieunakeun, ge-uning asup sakola téh kudunyieun akte keur budak. Arinyieun akte, horéng ngarangtéh kudu sarua jeung nu ayadina KTP, akte, jeung suratnikah. Ari kuring basa kawingeus ngaku-ngaku ngaranSantana, jeung babakunamah dina buku nikah geusjelas ngaran Santana.

Ku lantaran ngaran kudusarua. Buku nikah téh kukuring rék dipotokopi. Ngankabeneran anak kuring nurék sakola téh ngabéjaan di-tipékan waé cenah Pa, méh

téréh. Teu mikir panjangdeui, buku nikah nu asli téhditipékan. Ngaran Santanadiganti deui ku ngaran aslibaheula, Santapi.

Sanggeus berkas jeungsarat-sarat keur nyieunakteu lengkep mah. Ku ku -ring dititipkeun ka dulur nukabeneran gawé di kabu-patén. Saminggu ti harita,dulur nu nguruskeun aktetéh ngurunyung ka imah.Asa téréh nyieun akte téh, dabiasana batur mah lila, ayakana dua nepi ka tilu bu-lanna.

“Teu bisa nyieun aktenikah Kang Epi mah!” cenahceuk dulur téh.

“Har ... naha apanpasaratan mah geus lengkepsadayana ogé.” cekeng téhsemu héran.

“Muhun éta ogé toslengkep, tapi geura tingalbuku nikah nu asli ieu,” ceukdulur téh bari ngasongkeunbuku nikah.

Diilikan mah asa teu ayanu salah. Da éta téh apanbuku nikah kuring jeung pa-majikan.

“Naon salahna? Apanieu buku nikah asli?”

“Enya aslina mah, tapinaha éta buku nikah aslinajeung ditipekan sagala? Di-pajarkeun ku urang kabu-paten mah, ieu Nyi Saepi téhawéwé nu embung ngamo -

dal. Kawin dua kali, salakinadua tapi buku nikahna nganhiji.”

Dipikir dibulak-balikdeui mah asa bener naon nudiomongkeun ku dulur téh.Da kangaranan surat-suratan penting mah teumeunang sagawayah digantinajan sahurup ogé, kudu ayaprosedur nu bener. Kuduuras-urus itu jeung ieuheula.

Pamajikan tungtungnanyarekan ogé. Ari kuringjeung si Cikal mah kadonseuseurian waé. Kitu ogédulur nu dipéntaan tulung,sanggeus ngarti kana kala -kuan kuring mah sarua ngiluseuseurian. Tungtungnamah kuring nyieun bukunikah anyar. Lebe nu dipén-taan tulung ngehkey basananya kunaon pangna bukunikah maké ditipekan.

Ari kuring kiwari, sabadasi cikal geus rumah tangga.Basa mulang ti tanah sucitéh aya kereteg hayang nam-bahan ngaran ku Ghazali.Ambeh aya papanjangna,henteu ringkes teuing. San-tapi Ghazali, kaidean tingaran Al-Ghazali nu jadiimam kamashur. Ngankérék gé pok ka pamajikan,geus digebes manten. Nyiar-nyiar pimasaleuh deuih waécenah. Kuring ukur seurikuda.***

Ganti NgaranKu Santapi Ghazali

Manglé 246634

JAMBU MEDE

Keur jongjon megat angkot.Ujug-ujug aya mobil eureunngadadak, kahareupeun pisan.

Mun teu salah mah, mobilna téh jipjimni. Ari kuring tonggoy wé, teu patiditolih. Keur mah enya, asa teu bogakawawuhan nu bogaeun mobil jimnirupana héjo. Ngan basa kaayaan keurrada sepi, ma’lum di kota, mobil paba -liut teu puguh dedengean, hawar-hawar sada aya nu ngageroan. Ayameureun jarak antara kuring jeungmobil téh, kana lima méteran mah.

“Kunaon…! Ti tatadi gogorowokanmeni siga hare-hare, naha geus ngewaka uing!” ceuk nu dina jero mobil, ki-tuna téh bari nyodorkeun leungeunngajak sasalaman. Disidik-sidik kakarainget. “Aduh hampura Bud…! Saeutikgé teu nyangka, sing sumpah teuing, pi-raku rék poho ka batur salembur!”cekeng téh, bari hate bungahna panggihjeung batur ulin ti bubudak. “Sok asupheula, sono…! Meungpeung panggih,jeung kabeneran uingna keur istirahat”,ceuk manéhna. Kuring asup, diuk dinajok hareup tuluy mobil maju, langsungmuru ka rumah makan.

Ka luar ti rumah makan, kuringjeung Si Budi balik séwang-séwangan.Manéhna mah rék tuluy ka kantor deui,ari kuring langsung megat angkot. Geusdi jero angkot, pikiran téh jadi ras ingetkana lalampahan baheula. Harita ku -ring jeung Si Budi téh keur sakola diSMP kelas dua, sakelas. Inget kénéh,harita téh, bubaran sakola, Si Budi nga-jak balik téh teu maké jalan anu biasadisorang. Jeung kuring gé teu loba pro-tés, nuturkeun bari jeung teu nyahokana maksud jeung tujuanana.

Geus rada jauh asruk-asrukan dijero kebon téh, Si Budi rada ngarérét kakuring, teuing naon maksudna. Sang -geus ngaharéwos, bari nunjuk kanatangkal anu teu pati luhur. Kakara ku -ring nyaho, yén éta téh tangkal jambumédé. Kabeneran buahna gé leubeutjeung geus arasak. Sigana nu bogakebon téh jelema beunghar, éta wétangkal jeruk garut mani upluk-aplak,

buahna geus meujeuhna di-panén. Ari tangkal jambumédé mah teu sabarahaloba, ukur sabaraha

tangkal. Teu loba carita, Si Budi langsung

nérékél. Ari kuring mah ngala nubuahna kahontal wé. Bari panon mahteu cicing, da sieun aya jelema. Boh SiBudi, atawa kuring. Éstu teu nyaho nuboga éta kebon. Sanggeus kantongkarasa rada ampeg, kuring jeung SiBudi gura-giru baralik. Lebah pang-gilingan pare. “Dalahar naon euy…?Siga nu narikmat naker,” teu kanya-hoan, Mang Enang mantan kuwunanya, bari nyampeurkeun. Malahanmanéhna téh ménta, keur budaknacenah resepeun naker.

Mang Enang téh unggal poé gé sokaya di panggilingan paré. Da ka imahnamah jauh. Éta gé tempatna meunangnyéwa ti Pa Harmen. Di lembur étamah Pa Harmen téh kaitung jelemajegud, tanahna lega pisan. Sadatangnaka imah, Si Budi siga kagét, sihorengtopina katinggaleun waktu naék. Siganatikait kana tangkal jambu médé.Isukna, bubaran sakola , kuring jeungSi Budi geus teu nginget-nginget deuilalampahan kamari, jongjon wélaleumpang. Lebah imah Pa Harmen.“Dupi ieu topi saha…?” ceuk Pa Har-men, bari ngasongkeun topi. “Upamihoyong jambu mah … Wios nyuhun-keun wé, tangtos dipasihan,” bari sigabueuk beunang mabuk, Si Budi nam-panan topi. Ti harita, kuring jadi teuhayang patanya jeung mantan kuwuEnang.

KusmayadiJl. Raya Tanjungsari 271 Tanjungsari - Sumedang

45362

PANGANTÉN ANYAR

Bulan sawal mah bisa di lemburkuring mah sok loba nu ngadonngawinkeun. Siga ayeuna cike -

neh kuring tos nyerenkeun Si Dudi,kapiincu kuring. Lantaran Akina geusmaot, bapana mangkumaha menta di-pangnyerenkeun. Keur tatahar rek mu-lang, torojol Nyi Haji Wiwin, ninina SiDudi, sipat adi kuring.

“Ua, sim kuring ka dieu teh rekmenta tulung,” cek Nyi Haji Wiwin nugeus sataun ditinggal maot ku salakina,Haji Burhan.

“Menta tulung naon atuh Adi? Pi-raku menta tulung kanu teu boga!”

“Ih, sanes menta tulung masalahharta banda Ua,” cek Haji Wiwin radaaluman-alimen semu era.

“Ari geus masalah naon atuh?” tem-bal teh bari mencrong ka manehna.

Ditanya kitu teh manehna semurampang-reumpeung, samar polah, jigaaya nu dirusiahkeun.

Heuleut sawatara waktu manehnanyarita deui.

“Ua, sanajan hirup abdi lubak-libukharta titinggal akina si Dudi, tapi hirupnyorangan teh teu tengtrem ieuh. Cekparibasa hirup ngaranda teh lir ucang-ucang dina biwir batur.”

“Ari maksadna?” cekeng teh seriusayeuna mah.

“Kieu Ua, ka abdi teh aya nu datanghiji lalaki, umurna saluhureun abdi,manehna ngajak rumah tangga. Keurmah sami-sami nyorangan, sabadadipikir dibulak-balik, teras naros kapun anak nu opat, sadayana nyalu -yuan,” ceuk Haji Wiwin semu ngagetersorana teh.

“Tah saha lalakina?”“Dupi lalakina teh Ua Sobandi,

lanceukna bapa pisan urang Cibungbu-lang. Anjeunna nembe genep sasih kapengker dikantunkeun istrina,” tembalNyi Haji Wiwin sorana haroshos.

“Ua oge nyatujuan atuh ka Ua Som-bandi mah.”

“Hatur nuhun, enjing diantos jamdalapan salaku saksi ti pihak abdi. Ariwali mah tos miwarangp un adi nu tiBanjar, Haji Sardaya.”

Ieu pangalaman teh rada lucu oge,mun poe Saptu kuring nyaksian malahnyerenkeun incu nu ngaranna Si Dudi,poe Senen mah nyaksian nikahna NyiHaji Wiwin, ninina Dui, nika ka HajiSonbadi. Tah nu kitu teh di lembur kur-ing mah disebutna turun ka ranjang,kurut lanceuk kawin ka kurut adi. Tapiaya alusna, itung-itung ngaraketkeunduduluran.

Ayah KawunglarangRancah 46387

35Manglé 2466

NOMER HIJIWaslim: “Wa uing mah baheulamun keur diajar sok nundutan,malah sok nepi ka sare. Tapianeh, mun dinomeran soknomer hiji wae.”Suhlan: “Wah maenya bisa jadinomer hiji?”Waslim: “Heueuh, nomer hiji tibuntut.”

Ayah KawunglarangRancah 46387

PEUREUM“Ari aki nyaneh nu bongkok,mun sare sok lempeng teu?”cek Dasim.“Ah, henteu!” tembal Dasim.“Ari geus sok kumaha atuhsarena?”“Sarena mah peureum waekawas batur.”

Ayah KawunglarangRancah 46387

HUISBudak (bari nyiaran indung na):“Magh, ari ieu naon? Geuningrambut mamah seueur nu bo-

dasna?”Indung: “Nu kitu teh huis!”Budak: “Naha bet tiasa kitu nyaMah? Rambut teh janten robihwarnana?”Indung: “Tah ... eta teh kumargiade osok bangor ka mamah.Sakali ade bangor ka mamah,mangka bakal aya hiji rambutmamah anu bodas. Nu mawiade ulah sok baong ka mamah!”Budak: “Geuning rambut akisareng enin mah barodas sa-dayana. Berarti Mamah oge ka-pungkurna osok ...”Indung: “Sssttt ...!!! ulah geruh,isin ku nu maraca MANGLE!”

Agus B. IrawanCisompet – Garut Kidul

ANEHLalaki I: “Aya ku bener-benermatak aneh ieu mah. Aritatamu aya di jero, ari pribu-mina kadon cicing di luar!”Lalaki II: “Saha kitu?”Lalaki I: “Eta, tukang beca jeungpanumpangna.”

Agus B. IrawanCisompet – Garut Kidul

LAIN SIRAH URANGKacaritakeun aya kutu sirahkeur mapatahan ka anaknya su-paya salamet lamun nu bogasirah nyaliksik buukna.Indung kutu : Lamun aya nunyaliksik, maraneh geuwat lun-cat kana tungtung buuk Anak kutu : Kumaha lamun di-garuk ku sisir kerep, . ma?Indung kutu : Maraneh kududepa,sing rapet jeung kulitsirah.Anak kutu : Kumaha lamun sir-ahna digundulan, ma?Indung kutu : Kajeun teuing dalain sirah urang

H.TaufikJl. Bima V no.11 Bekasi Selatan

NGARAN OROKJang Udin kakara boga orokawewe ngan acan dingaranan.Harita papanggih di jalan jeunglanceukna.Eh Din... milu bungah euy geusboga budak, saha ngarana ?Ceuk Lanceukna.Udin : Numawi teu acan din-garanan KangLanceukna : Ari mere ngaranbudak sing kudu gampang di-inget, ngan kade we la munbudak awewe ulah diberengaran RitnaUdin : Naha kunaon Kang

Lanceukna : Enya.. lamunengke maneh keur ngamandianbudak heug aya nu neang anmaneh,meureun dijawab ku pa-majikan : “Itu kang Udin mahnuju ngamandian si Ritna.Udin : He ..he..he muhun nya,kumaha upami ditambihannuju ngawedakan si Ritna

H.TaufikJl. Bima V no.11 Bekasi Selatan

MESSIIdun: “Maneh milih saha?Ronaldo atawa Messi?”Adin: “Uing mah resep ka SiMessi. Lantaran awakna pen-dek, tapi lincah jeung jagongagolkeun. Ari Si CristianoRonaldo mah teu aneh, puguhka awakan jadi pamaen bolamah, nya jangkung nya lincah.”Idun: “Sapuk atuh ari kitumah!”

Adi RamadanSastra Sunda Unpad

Kuningan

POE BASA INDUNGRani: “Nina, rek miluan mie lingpoe basa indung di Unpad Di-patiukur moal? Aya juragan go-eroe pangsioen nu macadongeng, Godi Sawarna numaca sajak jeung juragan rektor

Manglé 246636

nu maca fikmin?”Nina: “Ah moal. Da urang mahteu boga basa indung!”Rani: “Har, lain urang Sunda?”Nina: “Enya urang Sundanamah, tapi da basa kuring lahir,indung teh maot, jadi uing mahteu nyaho basa indung!”Rani: “Duh, aya geuning maha-siswa nu odob teh! Atawameureun ngaodob-odob sora -ngan.”

Elis Siti RohmahSastra Sunda Unpad

Jatiroke – Sumedang

LALAJO BOLA“Uing mah tiap rek lalajo bolasubuh, unggal ger maen soktuluy ka sarean. Hudang-hu-dangna pang enggeusan!”“Matakna mun lalajo bola ulahbari gogoleran!”

Adi RamadanSastra Sunda Unpad

Kuningan

BLESTERAN“Kulantaran basa indung ku -ring mah belesteran bapa nuMalayu jeung indung nu Sunda,jadi wae basa kuring mah cam-puran Sunda jeung Indonesia,alias kamalayon tea.”“Ah, maneh mah loba alesanpisan!”

Elis Siti RohmahSastra Sunda Unpad

Jatiroke – Sumedang

Tilu Cara“Aya tilu cara mieling poe basaindung. Kahiji mieling poe-nasaban tanggal 21 Februari.Kadua mieling basana nutangtu basa kolot urang, bisaSunda, Jawa, Batak atawa basadaerah naon wae. Nu katilumieling indung urang, mun ayakeneh tangtu kudu dise-nangkeun ulah dirurungsing kukalakuan teu bener.”

Elis Siti RohmahSastra Sunda Unpad

Jatiroke – Sumedang

Teu AnéhBu Iis: “Di urang mah sakalina

aya budak hideung téh maniguyur salelembur nya?”Bu Ida: “Ari kitu kumaha?”Bu Iis: “Enya padahal di tempatnu basa minggu kamari di-datangan ku salaki mah, najanbudak hideung abring-abring angé geus teu aranéheun.”Bu Ida: “Tas ti mana kitu salakiIbu téh?”Bu Iis: “Ti Irian!”

Undang SuherlanCikeruh - Sumedang

BédaKabayan: “Ari di kota nya Bahsagala téh sok jadi berita. Numogok makan waé jadi berita.”Mitoha: “Atuda béda mogokmakan di kota jeung di lemburmah.”Kabayan: “Naon bédana?”Mitoha: “Mogok makan di kotamah maksudna éta téh aksi pro-tés ka pamaréntah. Sedeng keunmogok makan di lembur mahku sabab... euweuh deung eunsanguna.”

Undang SuherlanCikeruh - Sumedang

Éta-éta KénéhMurid: “Pa Guru ari ieu tangkalnaon?”Guru: “Alus tah pertanyaan téh.Bisi teu nyaho nya ieu nu dise-but tangkal habis manis sepahdibuang téh!”Murid: “Tapi geuning sigatangkal tiwu nya?”Guru: “Enya éta-éta kénéh!”

Tatang KusnariMajalaya - Bandung

Harti SabenernaGuru: “Cing Dun, contokeun kuAdun kumaha ari anu dimak-sud seuri konéng téh!”Adun: “Kieu Pa!” ceuk Adunbari ngabelenyeh seuri semu di-paksakeun, katingali huntu nakonéng.

Tatang KusnariMajalaya - Bandung

EmihWa haji : kumaha ngeunah teu?Ado : lah euweuh rasaan wa!Wa haji : teu dibumbuan

meureun nya?Ado : bumbu nu mana wa?Wa haji : dina bungkusan leutikdi jerona.Ado : anu ieu wa? (bari ngalu-arkeun bungkusan bumbu tinasaku calana)Wa haji : enya anu eta.Adul : Euuhh, sugan teh hadi-ahna.

Teguh AriantoGang Nata No. 89 Binongjati

NanyaAwewe : punten a, manawiuninga, dupi toilet di mana?Ado : kirang kenal neng, ari kituciri-cirina kawas saha?Awewe : siga maneh! (Ngaleosbari ambek)

Teguh AriantoGang Nata No. 89 Binongjati

HaloUjang : halo néng.Rina : iya halo, a.Ujang : neng, Aa teu bisa saré.Rina : saé atuh a.Ujang : naha neng bet saé?Rina : coba lamun Aa teu bisahudang, Pan aa paéh atuh.

Adilla Ratu RaiJl. Pecinan No 112 Cicalengka

Tos GaweAri geus gawe cape mah daharngan ukur jeung asin, sambel..lalab.. gepuk.. opor hayam..sambel goreng... pais lauk...tahu... kurupuk udang... gorengcumi... sayur asem hungkul oge,ni'mat we karasana teh...!

Adilla Ratu RaiJl. Pecinan No 112 Cicalengka

Macét IGuru : "Kumaha carana ngatasikamacetan jalan di jakartaDung?"Dudung : "Leueuran wé ku olijalanna bu, dijamin lancar lah!"

Budi GunawanJl. Saturnus 78 Margahayu

Macét IIGuru : "Kumaha ngatasi ka-macétan jalan di Jakarta?"Dodo : "Lobaan gerbang asup

ka jalan tol, gratiskeun, terustutup kabéh gerbang ka lu-arna!"

Budi GunawanJl. Saturnus 78 Margahayu

RaziaOmon : Tingali aya pulisi..!Ucup : Heueuh euy!Omon : sieun ditéwak eung..Ucup : tenang weh atuh..Omon : Iih, mangkaning urangteu maké hélm, teu mawa Sim,jeung STNK deuih..Ucup : Tenang wéh, pan urangmah keur leumpang atuh.Omon : Éeeh heueuh nya…

Cece RusmanaJl. Pungkur No. 67 Bandung

TeguhAma : "Nguseupna beubeunan-gan teu?"Dodo : "Meunang atu! tah,laukna dina korang."Ama : "Meunang sabarahasiki?"Dodo : "Sok teguh ku manéh,mun bisa neguh eusi dina ko-rang ieu aya opat siki lauk, kuuing dibikeun laukna kabéhkeur manéh."Ama : "Hhm.. (mikir) Tiluuu!"Dodo : "Salah!"

Cece RusmanaJl. Pungkur No. 67 Bandung

KorongAding : Naonna anu dipikare-sep Roro ti diri aa?Roro : Pangambungna!Ading : Naha?Roro : Anéh wé, ongkoh liangnapongpét tapi korongna arage-ung.

Dicky AwaludinPanyileukan 24 Bandung

GawéTata : Hayang gawé teu?Ajum : Gawé naon? Tata : Di pabrik abon. Ajum : Wah… manteb,bagéannaon? Tata : Bagéan nyepretan sapi kunyéré sina jadi abon

Dicky AwaludinPanyileukan 24 Bandung

37Manglé 2466

Manglé 2466

SSajakMuhamad Faisal

HOME : Michael Bublé

Mangsa méga haleungheum hujan silantanganaweuhan adan jeung loncéng garéja nglanglaung madhab-madhab leungiteun tujuanana. Ukurcimata nu nuduhkeun ketak jeung ngamalirkeunkalangkang wirang dina mangsa nu harita midang

Sawatara ungkara ngalakay reujeung runtah kalimahmaluguran kana jarian jeung dapuran jamanlalakon geus béakeun tanaga, teu walakayajalan-jalan geus lain wayah jadi tatapakan. Hijiléngkah kadua lampah kudu nutaskeun bubuara

Basa hujan ngagebrét maseuhan kalbu nu lawas tuhurdi tepas raga jeung sukma geus kabulusankecap jeung padalisan dina sajak papada hayangnyimbutan. Tapi salambar kaén bodas nyanyautandi jero kamar: urang silih rangkul, geura mulang

2013

KAFÉDi hiji rohangan korsi-korsi ngajega maturan sora waditrahaseup udud atawa rerepna amarah nu lawas ngabebelangelun muru lulurung waktu nu balilu néang tungtungna laju ngaliwatan méja, kaca, reujeung jandéla-jandéla mangsageuning kalbu ngagentraan mojang nu ngahariring larik talkin

Di antara wangkongan-wangkongan dina méja makancalacah atawa dosa-dosa nu ngeprul kana asbak kahirupandi luar mangratus léngkah ngajak ingkah atawa bubuara néangpaimahan. Tapi angger raga nunutur kateudaya. Irung dirungrum parfum mojang reujeung sambuang kamboja

Lagu-lagu halimpu kadéngé ngalanglaung, siga sora adan jeung pupujian nu limpes ku sora kandaraan. Unggalbatang hirup geus jadi sakar balas disundutan waktudetik-detik nu kasorang reujeung guluyur umur dinakahirupan badis cikopi nu sapeupeuting leukeun diuyupan

2013

*) Muhamad Faisal, Mahasiswa semester IV Jurusan Pendidikan Bahasa daerah FPBS UPI

38

DDongéngAkiGuru

Hiji mangsa kangjengraja ngersakeun lolo -ngok ka basisir nu teu

pati jauh ti istana karajaan.Blusukan onaman lamun isti-lah populér jaman kiwari mah.Disarengan ku gulang-gulangaya kana puluhna. Harita,Abunawas ogé aya diantaraabringan gulang-gulang. Ngi-clik pengkereun kangjeng raja.

Kangjeng raja kacida nga-jenghokna ningali kaayaansabudeureun basisir. Pikaruji-teun. Runtah pabalatak dimana-mana. Samalah laut ogépinuh ku rupa-rupa runtah.Kangjeng raja damelna ngangogodeg jeung kekecrék waéningali kaayaan samodél kitutéh. Gancang carita kangjengraja maréntah ka sakur nu ayasangkan miceunan runtah.

Enya ari runtah di daratmah gampang nyokotna, én-téng mersihkeunanana. Ting-gal mulungan, brus kana lom bang gur diduruk, bérés. Pale-bah runtah nu pabalatak dilaut, hésé dicokotna. Apung-apungan ka ditu ka dieu ka -bawa ku cai laut. Tapi keukeuhkangjeng raja téh hoyong lautberesih teu aya runtahan.

“Abunawas, pancén ilaingngaberesihan laut mah!” saurkangjeng raja bari ngalieuk kaAbunawas, “Kula teu hayangnyaho kuma carana sangkanieu laut beresih!”

“Kumaha atuh KangjengRaja, runtahna gé hésé dite -wak na.” cek Abunawas dirung-tungan ku ngahuleng.

“Aéh-aéh, ning ilaing téh

bodo… tawu heula cai lautnanepika saat. Tah, lamun cainasaat mah bakal gampang nyo -kotan runtahna. Tinggal mu-lungan cara bieu mulunganruntah di basisir!”

“Mangga, tapi moal tiasaayeuna nyaatan laut mah.

Abdina aya kaperyogian,badé kauleman.” témbalAbunawas.

“Rék isukan teu nanaon.Ongkoh ngarah ilaing bisa isti-rahat heula. Jung ayeuna rékbalik mah tapi omat isukanilaing kudu nyaatan laut. Kulamah tau beres!”

Abunawas unggeuk, léoswaé balik ka imahna. Sapa-parat jalan uteukna uleng miki-ran paréntah raja. Nyaatan lautmah pagawéan anu pamoha-lan. Tapi lain ogé Abunawas arikudu nyebut teu bisa atawa teusanggup mah.

Poé isukna, rebun-rebunpisan Abunawas datang ka is-tana. Datangna téh teu soran-gan. Abunawas mawa tatanggaaya kana puluhna urangna.Ngabring nuturkeun Abu na -was. Barang srog ka paka rang -an istana ngan geduk-gedukwaé jelema nu aya puluhna téhngarali taneuh, nyieun lom-bang.

Abunawas cakah-cikih pa-paréntah. Taneuh nu dikalibeuki jero, posisina manjangngurilingan istana.

Nempo jelema loba ngaralitaneuh, gulang-gulang nu keurjaga reuwas, tuluy nyampeur -keun.

“Abunawas, keur naon siah

ngali taneuh sakuriling istana?”cék gulang-gulang tipupun -cereng. Nu ditanyana mahongkoh-ongkoh waé, api-apiteu ngadéngé. Sababaraha kaliditanya gé teu ieuh maliré.Ngaraasa teu dipaliré waé, gu-lang-gulang téh deregdeglumpat ka jero istana rék lapo-ran ka kangjeng raja.

“Lain dicarék atuh kumanéh!” saur kangjeng rajabendu.

“Parantos, tapi Si Abuna -was haré-haré, kalahka hayohwaé jongjon ngali taneuh.”témbal gulang-gulang bari me-lenguk, “jero pisan ngali ta -neuhna gé dugika pondasiistana katingali.”

Kangjeng raja beuki bendu.Rarayna euceuy ngemu ama-rah. Jung cengkat, léos ka luarniat ngabuktikeun laporan gu-lang-gulang. Barang srog téhkangjeng raja laju gogodegningali pamolah Abunawassabatur-batur.

“Aéh-aéh nanaonan ariilaing, Abunawas?” saur kang-jeng raja ngajorowok. Nu keurngarali taneuh teu ieuh maliré,jongjon waé nyieun lombang.

“Hanjat siah, Abunawas!”kangjeng raja ngajorowoktarik. “Kula mah nitah sotéhnyaatan laut, lain nitah ngalitaneuh. Kumaha siah lamunwawangunan istana rubuh!”

Kakara waé Abunawastanggah. Kalacat naék tina jerolombang “Manawi téh teu ayaKangjeng Raja,” témbalAbunawas bari nyampeurkeun

“Teu boga pipikiran pisan

siah. Tuh, tenjo pondasi istanagé kuat dikali. Nanaonan siatéh, Abu, maké jeung nyieunlombang sakuriling istana?”

“Apan abdi dipiwarangnyaatan laut sanés?” témbalAbunawas palahak-polohok.

“Heueuh, Tapi Kula mahteu rumasa niitah ngali lom-bang. Kumaha siah lamun is-tana rugrug! Lombang keurnanahaon ieu téh, Abunawas?”

“Ih ari Juragan apan abdibadé nawu cai laut.”

“Naon hubunganana nawucai laut jeung ngali lobangsabudeureun istana?”

“Tah, tangtos teu kaémutku Salira mah perkawis caipanawuanana. Badé di ka-manakeun geura cai panawua-nana? Tah, abdi ngadamellombang téh kanggo ngeu -rihkeun cai laut. Ditawu, dial-ihkeun kana lobang ieu. Kirangjero sakieu téh da cai laut saki -tu seueurna apanan.” tembalAbunawas laju cuh-cih pa-paréntah deui sangkan ngalitaneuh leuwih jero.

“Eureun! Tongditeruskeun!” saur kangjengraja. Abunawas ngahulengsemu anu bingung. “Kedah ka-mana atuh ngeurihkeun cailautna?”

“Tong tulus nyaatan lautna,barabé ngeurihkeun caina!”saur kangjeng raja bari mésém,sadar kana kasalahanana.***

(Arif Budiman)

Ditarjamahkeun bebastina judul asli: Draining off the

Sea

Dongéng Abunawas

NYAATAN LAUT

39Manglé 2465

Manglé 246640

KKomik Nyambung

Ku U. Syahbudindisundakeun ku Agus Mulyana

AAweuhan Pasundan

41Manglé 2466

Paguyuban Pasundan salasahijiorganisasi nu étnonasionalis.Ieu organisasi nu kiwari

umurna geus ninggang di sa-Abad,kaasup salasahiji organisasi ka-masarakatan nu teu unggut kalin -duan, teu gedag kaanginan, teu lunturku usum, teu laas ku jaman. Ajeg pan-jeg dina adeg-adeg. Ngakar dimasarakat. Ku kituna, teu meung-peun carang, nguliat tina sagala halpasualan nu kiwari keur ngarandapanieu bangsa.

Paguyuban Pasundan teu petot-petot nguniang hudang, ojahngayakeun gerakan enggoningmayungan tur nyaangan sartanuwuhkeun harepan masarakat,hususna anu aya patalina jeungkaraharja an masarakat.

Eta hal ditétélakeun KetuaUmum Paguyuban Pasundan Prof.Dr. HM. Didi Turmudzi, M.Si., dina

acara riu ngan silaturahmi katutdiskusi jeung pakar ekonomi nasio -nal Dr. Rizal Ramli sawatara waktuka tukang di Lante 6 Aula GedongPascasarjana UNPAS, Jalan Suma -tera 41 Bandung. Hadir dina étaacara Sekjen Paguyuban PasundanDr. H. Dedi Hadi an nu ogé KetuaSTIE Pasundan, Rektor UNPASProf. Dr. H. Eddy Jusuf, Ketua LIT-BANG Paguyuban Pasundan Prof.Dr. H. Rully Indra wan, KetuaBidang Ekonomi Paguyuban Pa-sundan Dr. Teddy Subar sah, WakilRektor III Unpas Dr. Deden Ram -dhan, Guru Besar FakultasEkonomi Unpas Prof. Dr. SidikPria dana nu oge Direktur Pasca -sarjana STIE Pasundan, para tokohkatut kasepuhan Sunda, Dr. (HC)Tjetje Hidayat Padma dinata, HNanang Masoem, pangacara kahotDindin S Maolani, jeung tamu

onda ngan séjénna.Ketua Umum Paguyuban Pasun-

dan nétélakeun, ngimeutan turneuleuman kaayan Indonesia kiwari,estuning matak ketir tur hariwang.Pikeun ngungkulan éta pasualan, mé-mang teu gampang. Butuh rupa-rupatarékah jeung pangrojong ti sakumnapihak, boh ti palaku ekonomi,akademisi, boh ti para ahli. Ku kitu -na, HM. Didi Turmudzi nandeskeun,Paguyuban Pasundan ngayakeunrupa-rupa tarékah jeung teu weléhngahiap ka sababaraha urang tokohboh lokal, regional, boh nasional,pikeun ngungkulan pasualan‘Bangsa”. Saperti ngabageakeunpakar ekonomi nasional Dr. RizalRamli, manten Menteri KoordinatorEkonomi Republik Indonesia dinapamarenta han Abdurrahman Wahid,anu ayeuna jeneng jadi konsultanEkonomi keur PBB.

Eta riungan medar pasualanEkonomi Indonesia kiwari jeungmangsa ka hareup. Naon pangnapasua lan ékonomi mangrupa pasu-alan nu kacida pentingna, sababékonomi mangrupa garapan jeungpanglima utama pikeun ngangkatmartabat banjgsa, pangpangnangeuaan karaharjaan sakumnamasarakat Indonesia. Salain ti pasua -lan ékonomi nu jadi jejer dina éta ri-ungan, oge deui medar ngeunaankumaha cara jeung pereluna hiji por-mula pikeun ngawujudna hiji paroba-han, ngaronjatkeun ajén bangsa.

"Pasualan nu kacida pentingnangeunaan ékonomi di urang,salasaurang tokoh nu pas tur mere-nah medar pasualan ngeunaanékonomi nasional taya lian nya Dr.Rizal Ramli,” kitu kasauran KetuaUmum Paguyuban Pasundan nandes -keun.***

Paguyuban Pasundan Boga Tékad ‘Ngawujudkeun Karaharjaan Rahayat’

Ketua Umum Paguyuban Pasundan Prof. Dr. HM. Didi Turmudzi, M.Si.;“Ngahiap para tokoh nasional”

Manglé 246642

GGedong Saté

Ketua Tim Penggerak PKKProvinsi Jawa Barat Hj. NettyHeryawan netelakeun dina

ngalaksanakeun pancenna, PKK bisasaluyu jeung program pamarentah mi-nangka alat pikeun ngarealisasikeunprogram ti pamarentah.

"Kaunggulanana tina PKK téhnyaeta para kaderna didamel sacarasukarela dina ngaedukasi, ngabinasareng janten ‘penyuluh’ kamasarakat," pokna.

Mawa jejer "Kita Mantapkan Siner -gi Program PKK Dengam OPD Se-JawaBarat Dalam Membangun KeluargaSejah tera", PKK ngagelar Rakor (rapatkoordinasi) anu negeskeun yen ayanaPKK téh salahsahiji tujuanana nyaetangabina masyarakat, tah dinangalaksana keun binaan ieu diperelu -keun “pembinaan” jeung “pendampi -ngan” ti pihak pamarentah.

Kepala Biro Bangsos Riyadi dinabiantarana netelakeun yen ayana Tim

Penggerak PKK nu boga Sapuluh prog -ram poko dina gerakanna geus ngajadi -keun PKK minangka mitra strategispamarentah dina ngalaksanakeunagenda pangwangunan.

Nurutkeun Riyadi, prioritas pang-wangunan dina widang kependudukantujuanana kana ngawujudkeun kata-hanan keluarga minangka “kelompokkecil” jeung utama dina masarakat.Katahanan keluarga jadi hiji udagandina tarekah nyiptakeun sumber dayamanusia (SDM) anu boga kualitasjeung “berdaya saing”.

Rapat koordinasi PKK ieu ngarupa -keun lengkah strategis PKK minangkaorganisasi pemberdayaan keluarga dinangalaksanakeun program anu geusdisaluyu an jeung program poko. "Ku-margi kitu, sim kuring miharep supadosrapat koordinasi ieu tiasa aya mang-paatna sareng dilaksanakeun luyusareng anu tos dibadamikeun supadoshasilna janten rekomendasi positif dina

ngarojong suksesna palaksanaan prog -ram sareng pangwangunan pamaren -tah," ceuk Riyadi.

Rapat Koordinasi PKK ieu dihadi-ran ku Wakil Ketua I PKK Prov. JabarGisellawati Mizwar, Ka. BP3APKKBProv. Jabar Neni Kencanawati, Ka.Biro Bangsos Setda Prov. JabarRiyadi ngawakilan Gubernur JawaBarat, Ka. Disperindag Prov. JabarFerry Sofyan Arief, perwakilanBKKBN Prov. Jabar dan kader PKKKab/Kota Prov. Jabar.*** (AS)

Tim PKK Provinsi Jabar Ngarojong Pangwangunan

Rupa-rupa masalah di widangpendidikan jeung kasehatan jadihal nu utama anu kudu sagan-

cangna direngsekeun ku pamarentah.Sabab, dina prak-prakanana pasualandi widang ieu téh tetela masih lobakeneh anu dirasakeun ku masarakat.

Saperti anu waktu digelar 'HearingDialog' DPRD Jawa Barat di DesaKedung waringin, Kecamatan Bojong -gede, Cibinong, Kabupaten Bogor. Dinakagiatan ieu, salah saurang warga ayaanu netelakeun minimna perhatian pa-marentah kana pendidikan anak usiadini (PAUD).

Nurutkeun Hermawati, anu ogeguru di salah sahiji PAUD di Cibinong,Kabupaten Bogor, perhatian pamaren -tah kana dunia atikan ieu masih kurangpisan. Hermawati ngajentrekeun, tina70 PAUD anu geus aya di daerahna,ngan saukur 10 anu geus meunang per-

hatian ti pamarentah."para guru PAUD kedah ngantosan

tujuh taun lamina kanggo kenging gili-ran dina bantuan. Bantuan ieu ogesalerssna mah kirang keneh," pokna.

Pedahal, nurutkeun Hermawatipendidikan anak usia dini poharapenting na pikeun nangtukeun kualitasbangsa ka hareupna.

"Hal ieu téh dumasar kanapanalungtikan, yen kualitas bangsa kepayunna ditangtoskeun dina waktospendidikan dini anu sok disebat ‘usiaemas’ tea," pokna.

Nurutkeun Hermawati, mayoritasPAUD di daerahna kiwari dikokolakeunsacara mandiri ku masarakat anupaduli kana pendidikan sarta terustarekah satekah polah pikeunngamekarkeun PAUD masing ku fasili-tas anu saaya-aya.

Ketua Komisi E DPRD Jawa Barat

Didin Supriadin netelakeun, pihaknabakal terus ngarojong sangkanPamaren tah Provinsi Jawa Barat mereperhatian anu maksimal kana programpendidikan usia dini. Didin miharep,dina rupa-rupa program pendidikananu geus ditataharkeun ku PamarentahProvinsi Jawa Barat, supaya leuwih lobadeui anu dikamalirkeun ka programpendidikan usia dini.

"Pangajar PAUD téh saleresna mahkedah S1 (sarjana). Pemprov Jabar kanaya program beasiswa, sim kuring mi-harep program beasiswa kanggo guru-guru PAUD ieu téh kedah aya," ceukDidin negeskeun.

Didin miharep sangkan pamarentahmerhatikeun kasejahteraan guruPAUD. Komo deui ku ayana sertifikasianu kiwari geus dilarapkeun.

"Ku dironjatkeunna pendidikanguru PAUD ieu, otomatis karaharjaanguruna oge kedah ngaronjat. Tina sisiinsentif oge kantenan kedah aya sarengsubsidi kedah teras diupayakeun,"pokna.*** (AS)

Komisi E DPRD Jawa BaratPamarentah kudu Merhatikeun PAUD

43Manglé 2466

Dina era katerbukaan infor-masi mangsa kiwari,penera pan manajemen

komu nikasi pemasaran dina insti-tusi publik jadi penting.Ajenrelevansi na aya dina dua alesan,kahiji, pikeun kapentingan pem-bentukan pencitraan institusi pub-lik anu berorientasi kana kabutuhmasarakat (public oriented), jeungnu kadua, pikeun ngawangun polakomunikasi nu leuwih demokratisantara pamarentah jeungmasarakat.

Salila ieu, institusi publik,utama na dina sektor politik jeungpamarentahan remen dicitrakeunsalaku institusi nu sarwatertutup.Masarakat kawatesananngaakses informasi ngeunaan hal-hal nu aya pakaitna jeung kapenti -ngan publik.Padahal, di sisi lianna,paradigma pamarentahan nudemokratis geus nyaratkeun ayannapartisipasi masarakat dina nyieunkebijakan.Akibatna, bakal ayapola-pola komunikasi nu loyognakana “pemerasan”.Atuh dina sisisubstansi, informasi nu aya ge jaditeu valid, “hawar-hawar”, nu antuk -na nimbulkeun kabingung balarea.

Kondisi ieu jadi jadi indikasiayana praktik komunikasi nu teusehat antara pamarentah jeungmasarakat.Padahal, dina polakomuni kasi nu demokratis, perlurohangan publik nu brukbrak/ter-buka sangkan masarakat bisa meu -nang informasi nu saloba-lobanangenaan palaksanaan pamarenta-han.Keur ngaantisipasi hal ieu,insti tusi publik, boh dina ranahbirokrasi pamarentahan atawa dinaranah politik (saperti partey politik,lembaga legislatif, jsb) kudu bogalembaga kahumasan nu tugasnajadi cukang/panghubung antara

kapentingan institusi jeungkapentingan masarakat.

Lembaga kahumasan bisa aubdina ngawangun pencitraan anyarnu leuwih hade ngeuna institusipublik.Pencitraan nu perlu diba -ngun di era demokratisasi nyaetainstitusi publik nu user friendly, nufaham kana kabutuh masarakatnasarta bisa gampang diakses kumasarakatna.Citra nu kawas kitungan ukur bisa dibangun lamun ayahubungan nu hade antara institusipublik jeung masarakat. Nya di dieulembaga kahumasan bisa milu aubdina ngabina hubungan nu hade turpada-pada nguntungkeun jeunginsan pers (radio, televisi, koran,majalah, media on line dan lain-lain); nyiptakan citra institusi nuhade pikeun kalangan pers; sartanepungkeun kapentingan institusijeung masarakat (stakeholders).Ceuk cohagna, nya lembagakahuma san ieu nu engkena barisjadi “kokojo” dina manajemenkomuni kasi pemasaran institusipublik.

Salila ieu, sababaraha institusipamarentahan jeung publik geusaya nu ngamilik lembaga kahuma -san, tapi lengkahna tacanoptimal.Salah sahiji halanganana,sabab organisasional lembagakehuma san nu tacan jelaskedudukan ana, naha kaasup struk-tural atawa fungsional.Naha bakaldiformalkeun atawa bakal leuwihefektif lamun bersifat informal.Padahal, dina praktik pamarenta-han aya nu diebut asas freieser-messen, nyaeta asas “kebebasanbertindak” nu bisa digunakeun jadialternative solusi keur memper -tegas kedudukan lembaga kahuma -san. Ku asas ieu, institusipamarentahan bisa milih di antara

dua alternatif, naha lembagakahuma san tetep tumut kanakatangtuan salaku bagean tinaorgani sasi struktural nu ayadisahanda peun salahsahiji subbagean atawa bisa oge nyieuntorobo san upamana ku jalanditempat keun salaku lembaga semistruktural. Tapi, dina prinsipna, ki-wari lembaga kahumasan kudugeuwat-gewat dibentuk pikeunnerap keun konsep manajemenkomuni kasi nu leuwih demokratis.

Lembaga kahumasan perannabisa leuwih efektif lamun sababa -raha pasaratan di handap ieu bisaditohonan:

1. Ngawasa teknik kagiatan humas,internal jeung eksternal.

2. Ngawasa teknik dasar kagiatanjurnalisme.

3. Ngawasa basic skill of communi-cation.

4. Ngawasa teknik human relation-ship.

5. Ngawasa teknik lobby jeungnegosiasi.

Lian ti ngawasa kaparigelan tek-nis, ayana lembaga kahumasanperlu ditunjang ku kejelasan visi-misi organisasi sarta kejelasan ke-dudukan jeung peranna dinaorganisasi. Pikeun ngahontal halieu, perlu aya komitmen jeungpoliti cal will ti pamarentah keurnandeskeun kedudukanorganisasio nal lembaga kahuma -san, alhasil lembaga kahumasanboga kawenangan penuh dinamikeun informasi. Kukituna, lem-baga kahumasan ge bakal jadi“panto” dina larsupna informasi,kalayan informasi nu dipublikasi -keun ge bisa leuwih dipertanggung-jawabkeun.***

Manajemen Komunikasi dina Era DemokrasiKu Dede Mariana

Manglé 246644

KKatumbiri

Perda ngeunan pagawé asingjeung “Retribusi Perpanja -ngan IMTA (Ijin

Mempekerja kan Tenaga KerjaAsing)” nu dijinekkeun bulan Jan-

uari kamari, kudu sagancangna di-laksanakeun. Éta eusi Perda téh diantarana saban pagawé asing nu di-gawé di pausahaan-pausahaan diKota Bandung kudu mayar rétribusi

nu gedéna 100 dolar AS sabanbulan na. Gedéna éta rétribusi téhluyu jeung katangtuan daérahlianna di sakuliah Nusantara. Étahal ditétélakeun ku Ketua Komisi CDPRD Kota Bandung, Dr.H.C.Hendar wan SH.MM.Msi, kaManglé di rohang kantornasawatara waktu nu kaliwat.

Ku jinekna papayung hukum,salian ningkatkeun pangawasanjeung pengendalian urang asing nudigarawé di Kota Bandung téh, ogéngarojong kana programningkatkeun PAD (Pendapatan AsliDaerah). Ku ayana éta perda, di -piharep pagawé urang bisangaadopsi kamampuh pagawéasing, sangkan barang-barang nudiproduksi ku pausahaan bisaleuwih alus kualitasna atawa mini-mal sajajar jeung barang impor.

“Ku mesatna laju pertumbuhanékonomi di Kota Bandung, tangtosbakal langkung seueur pausahaannu nganggo padamel bangsa asing.Ku kituna, rétribusi pengendalianlalulintas sareng rétribusi perpanja -ngan ijin mempekerjakan tenagaasing kedah leres-leres dilaksana -keun ku saban pausahaan, dinararaga nanjeurkeun katangtuan anuluyu sareng paraturan nu aya. Kapihak pausahaan nu nganggopadamel bangsa asing ogé bakal jan-ten langkung tengtrem,” pokna.

Hendarwan ogé ngéjéntrékeun,taun-taun saméméhna mah pulutanrétribusi IMTA téh dilaksanakeunku pamaréntah Propinsi Jawa Barat.Tapi dina taun 2014, saréngsénapembahasan Perda anu bulanjanua ri 2014 disahkeun ku Wali -

Pagawé Asing di Kota BandungKudu Mayar Rétribusi 100 Dolar AS

Dr. HC. Hendarwan, SH. MM.MSi, Ketua Komisi C DPRD Kota Bandung

Ti mimiti taun ayeuna rétribusi pagawé asing asup kana kas Pemkot (nét)

KORESPONDEN: Asep GP, Hj. Cucu (Kota Bandung); Dede Syafrudin, Enung, Den Jaya (Kab. Bandung); Uun

Juharyanti (Tasikmalaya); Gun-Gun (Purwakarta); Aam Amirah (Karawang); Armega Sista (Pandeglang); Dali

Sumarli, S.Pd. (Sumedang). Distam (Brebes)

45Manglé 2466

kota, rétribusi ijin pagawé asingasup kana kas pamaréntah KotaBandung. Hal sarupa kitu tangtubakal nambahan PAD), nu kacidapentingna pikeun ngalaksanakeunjalanna pamaréntahan jeung pang-wangunan. Alatan kitu, dipihareppara aparat nu aya patalina jeungkagiatan mulut rétribudi bisa leuwihsumangeut tur daria dinangalaksana keun tugasna.

Pamaréntah Kota Bandung dinanetepkeun Perda rétribusi keur pa-gawé asing téh nyoko kana PP No.69 taun 2010 ngenuaan “tatacarapemberian dan pemamfaatandaérah”, sarta peraturan Kementri -an Tenaga Kerja dan TranmigrasiNo.Per.02/MEN/III/2008, ngeuna -an “tata cara penggunaan tenagaasing , ogé dumasar kana PerdaKota Bandung No.18 taun 2000ngeunaan “penyelenggaraanketenagakerja an di Kota Bandung” ,tur Perda No. 8 taun 2007 ngeunaanurusan Pamérintahan Kota Ban-dung.

“Perda ngeunaan pengendaliansareng pangawasan pagawé asingogé rétribusi IMTA, peryogi terasdisosialisasikeun, sangkan pausa-haan-pausahaan nu nganggo pa-gawé asing langkung paham kanaéta aturan,” ceuk Hendarwan, anuogé kacatet minangka mantananggota Pansus IMTA DPRD KotaBandung.

Salila prosés madungdengkeunRaperda nepi ka jadi Perda, ceukHendarwan, pamaréntah Kota Ban-dung teu mulut rétribusi. Ku alatankitu, dina dangka waktu sataunpemarén tah Kota Bandung leungi-teun “income” nepi ka Rp.7,1 miliar.Di piharep, dina taun 2014 patugasrétribusi leuwih sumanget dinangalaksanakeun tugasna, sangkanbias ngahontal targét nu geus di-tangtukeun. Di Kota Bandung ka-catet aya 541 urang pagawé asing nugeus boga ijin. Jadi, satiap taunabakal asup kana kas daérah Rp. 7,1miliar.

Dina Perda ditandeskeunkatangtuan ngeunaan perpanjanganIMTA jeung tarip rétribusi. Ku ala-tan kitu, Walikota Bandungngaliwa tan PPNS (Penyidik Pega -wai Negri Sipil), nugaskeun pagawé

pikeun mariksa, nalunghtik, sartangumpulkeun data pagawé asing,naha maranéhna téh geus ngajalan -keun aturan atawa can. Pikeun pa-gawé asing nu ngarempak aturantangtu bakal ditindak tegas. Jadipamarén tah lain ngan ukur mulutrétribusi wungkul, tapi ogé

ngayakeun pambinaan jeung panga -wasan ka pagawé asing.

Dina prak-prakanana, rétribusitéh langsung dikumpulkeun kupausahaan nu boga pagawé asing,sarta tuluy dibayarkeun ka unit

pelaksana pemungutan rétribusiDinas Pendapatan Daerah KotaBandung. Sabada asup kana kasdaérah, éta dana bakal dibalikeunpikeun ngawaragadan programpalatihan keur ningkatkeun ka-mampuh jeung kaparigelan pa-gawé.***Cucu/Dédé

Ku ayana Perda ngeunaan pagawé asing, maranéhna jadi leuwih tengtrem digawé (nét)

Mesatna kamekaran ékonomi di kota Bandung ngalantarankeun réa pausahaan nu maké pagawé asing (nét)

Manglé 246646

KKatumbiri

Milik teu pihiri-hiri, bagja teupaala-ala. Ari geus waktunamah, jeung mémang geus

ninggang dimilikna moal ka manaboa. Saperti anu kaalaman ku CeuMimin, salasaurang warga ti CiparayKabupatén Bandung, meunang bagjanu kacida gedéna, bulan hareup barismiang ka tanah suci (Umroh) tina“door prize” kagiatan “Fun Bike”

(sapédah santéy) alpukahna AMPI(Angkatan Muda Pembaharuan Indo -nesia) Jawa Barat, sawatara waktu nukaliwat) di Lapangan Barujati CiparayKabupatén Bandung.

Éta kagiatan meunangpangdeudeul ti Agus GumiwangKarta sasmita (AGK) Wakil KetuaKomisi 1 DPR RI. Salian ti réngrénganAMPI Jabar sarta panata cagalara, ogé

hadir sababaraha tokoh di antaranaBupati Bandung H. Dadang Naser,Ketua Golkar Kabupatén Bandung. H.Hilman Sukirman, Wakil Ketua DPRDPropinsi Jawa Barat H. Uu Rukmana,Anggota DPR RI Agus GumiwangKarta sasmita (AGK), Ketua UmumGolkar Aburizal Bakri (ARB) sartatokoh-tokoh kasepuhan sa-JawaBarat. Boh pamilon sapédah santéyboh panongton anu ngahaja datang tisuklakna ti siklukna, harita dihibur ku“Jenong”, tokoh bodor urang Kabu-patén Bandung anu sarwa bisa meran -keun rupa-rupa tokoh petingan.

Panitia, salian ti nyadiakeun ha-diah tikét Umroh keur 4 urangeun téh,ogé nyadiakeun rupa-rupa hadiah anukacida matak nyugemakeunana,saperti motor, télévisi, kulkas, jeungbarang-barang éléktronik séjénna.

Agus Gumiwang Kartasasmita(AGK) dina lolongkrang acaranétélakeun, ku digelarna éta kagiatanmangrupa momen geusan mageuhanbeungkeutan tali duduluran. Mugia kuayana acara samodél kitu, jadi kakua -tan pikeun ngajeggekun rasa per -satuan jeung kesatuan, utamana keursakumna masarakat Ciparay Kabu-patén Bandung jeung Jawa Barat,sarta Indonésia umumna.

“Masarakat Indonésia ka payunnamingkin kiat, mingkin makmur,mingkin raharja,” ceuk AGK.

Sawanda jeung anu dikedalkeunku AGK, H. Uu Rukmana minangkaWakil Ketua DPRD Propinsi JawaBarat nandeskeun, yén ngadegnajeung majuna ieu nagara téh di -wangun ku kakuatan masarakat tisababaraha séké sélér anu aya dinusan tara, kaasup masarakat Sunda.Ku kituna, ka sing saha waé nu barisjadi pamingpin di ieu nagara, nyakudu nyaah jeung merhatikeunkapentingan rahayat.

“Sim kuring gedé harepan,masarakat Sunda ka hareupna mingkinmaju tur raharja,” pokna.***(nay)

H. Uu Rukmana, AGK, ARB, jeung H. Dadang Naser hadir nohonan acara ‘Fun Bike’ ARB

Masrakat daria ngabandungan acara

Mageuhan Beungkeutan Urang Sunda

Mahabuna lembagakauangan di Indo -nésia, hususna di

Jawa Barat, ulah matak mang-mang, ulah matak hariwang kapara konsumén lembagakeuangan. Kituna téh, lantaransanggeus operasional OJKdiresmikeun mimiti 1 Januari2014, mémang geus lobapenga duan, kaasup ti wilayahJawa Barat.

“Pengaduan-pengaduantangtos saterasna bakal diteras -keun kana penindakan, kalebetngeureunkeun lembaga nu teuluyu sareng aturan,” cék Direk-tur Fungsional Program Lite -rasi Keuangan OJK (Otoritas JasaKeua ngan), Agus Sugiarto,waktu sosiali -sasi OJK di Hotel Hyaat Bandung,sawatara waktu nu kaliwat.

Lian ti pungsina nalingakeun lem-

baga kauangan, OJK ogé muka penga -duan langsung ti masarakat. Ku kituna,ka para nasabah Bank, asuransi, danapensiun, jeung sajabana, kaasup lembaganon bank, upama aya palayanan nu teumerenah ti lembaga kauangan, bisa lang-

sung ngadoni ka OJK. Kumaha diJawa Barat? Ceuk kateranganDeputi Direktorat Literasi danEdukasi OJK, Ria Prastiani, OJKgeus narima lapo ran masarakatkaasup ti Jawa Barat ngawengkutilu unsur. Pengaduan, méntainfor masi, jeung méré informasi.

“Mangga, ka konsumén lem-baga kauangan ti Jawa Barat,upami aya naon-naon, tiasa lang-sung kontak ka nomor hotline500 655,” pokna.

Nurutkeun Undang-undangNo. 21 Tahun 2011, pamaréntahgeus nunjuk Otoritas Jasa Keua -ngan (OJK) pikeun nyokotwewenang pangawasan nu

saméméhna dicekel ku Bank Indonesia(BI). Ku kitu na, ka masarakat Jawa Barathususna, kiwari bisa ngontak OJK upamaaya hal-hal anu perlu dilaporkeun atawaditanyakeun.*** RH

47Manglé 2466

Dina Miéling Poé Basa IndungInter nasional tanggal 21 pébruarinu kaliwat, Universitas Padjadja -

ran Bandung nu dirojong ku bank bjbgeus ngayakeun Pidangan RumawatPadja djaran nu ka-67 kalawan minton -keun dongéng, maca sajak, monolog,maca carpon, maca fiksi mini, jeungsisindiran di Aula Unpad Graha SanusiHardjadinata, Jalan Dipatiukur No.35

Bandung.Sok sanajan katingalna rada basajan

dibandingkeun jeung kagiatan mielingPoe Basa Indung taun saméméhna, teuwudu pada ngadeudeul ku barudaksakola, mahasiswa, guru, dosén, seniman,jeung para budayawan. Éta acara nudijeje ran “Kabeungharan Basa Sunda” téhmintonkeun “Kidung Basa Indung” nurumpakana ditulis ku Etty RS, ogédieuyeuban ku pintonan maca sajak kuRinrin Candraresmi, jeung maca carponku Retty Isnendes. Sedengkeun GodiSuwarna mah macakeun sababarahafiksi minina nu diantarana “Serat Kas-maran”, “Désa Wisata” jeung “The Bodlefor Freedom”. Rektor Ganjar Kurnia ogéteu tinggaleun maca fikmin “TatanggaAnyar”, “Mahasiswa Unpad” jeung “Duajah”, Hadi AKS nu maca fikmin “Tulang”jeung “Hompimpah”. Acara dieuyeubanku monolog “Sendok Tembok” WawanHusein. Acara beuki obyag ku ayanapinto nan “Stand Up Komedi” Mr. Jun(Junjun), jeung dongéng Elin Syamsuri.

Ceuk Ganjar Kurnia, basa Indung

pikeun Unpad lain ngan ukur obyékpanalungtikan ilmiah keur kapentinganpara ilmuwan wungkul, tapi bari jeungmatéakeunana dina wujud nu bisa di-aprésiasi ku masarakat. Dina paribasaSunda aya istilah “Pindah cai pindahtampian”, jadi pakaitna jeung basa, uranggé bisa maké basa luyu jeung lingkungan -ana. Lamun dirina diwawancara kuwartawan maké Indonésia tangtu nga-jawabna maké basa Indonésia alatan réanu teu bisa basa Sunda. Tapi lamun dilingkungan urang Sunda mah pasti makébasa Sunda. Kitu deui lamun di lingku -ngan internasional, tangtu bakal makébasa Inggris atawa Perancis.

“sim kuring peupeujeuh ka barudak ki-wari, sok paké basa Sunda téh sakanyaho-sakanyahona. Kajeun campur atawakamalayon, atawa dicampur jeung basaasing. Nu penting, ulah mopohokeun basadaérah sorangan. Sim kuring gé ngaraosreueus ku présénter-présénter télévisi lokalnu sok maké basa Sunda campur. Keun baécampur gé ari keur dialajar mah, alus sakitugé,” pokna.***Asép GP

Miéling Poé Basa Indung InternasionalDina Pidangan Rumawat Padjadjaran

Ketak OJK Keur Para Konsumen Tatar Sunda

Réktor Unpad maca fiksi Mini (Asép GP)

Sosialisasi édukasi OJK di Bandung

Poe Senen tanggal 10 Februari 2014di Gedong Indonesia Menggugat(GIM) Jalan Perintis Kemerdeka -

an Bandung, geus lumangsungPamedalan/peluncuran buku Kujangsakalian jeung pameran, workshop katutsaresehanana. Sok sanajan cek panitiaditataharkeunana dina waktu nu sam-poret (sapeuting jeput), tapi ku lantarandigarap sacara daria kagiatan budayaharita kapirengna rada tohaga. Ilik waelian ti nu rawuhna para gegeden JawaBarat, kaum akademisi, pelajar, maha-siswa jeung para seniman-budayawanmoyan katut para ahli tosan aji sa-nusan tara (Bali, Kalimantan, Surakarta,Galuh Ciamis, Garut). Wagub DeddyMizwar katut istri ge ngersakeun sum -ping sakantenan “gunting pita”ngaresmikeun pameran, kitu deui Prof.Jakob Sumardjo, Prof, Nina Lubis, Prof,Dede Mariana. Dr. Teddi Permadi, UliSigar Rusadi, Aat Suratin, Mang Utun,Hermana HMT, jeung rea-rea deui. Nusugri hadir ge ti mimiti lawang asup(resep sionis) nepi ka rohangan tengahditambah rohangan kenca gedongdisugu han ku tetenjoan rupa-rupa Ku-

jang nu dipamerkeun. Kumplit ti jamanGaluh, Pajajaran, nepi ka Kujang jieunanmangsa kiwari, kitu deui keusik beusibahan-bahan keur nyieunna jeung tata -cara nyieun “maranggi (perah-sarangka)katut sasaji nyieun keris/kujangditembong keun. Cek panitia Kujang nudipamerkeunana ge kuat ka satreuk tah.Komo cenah lamun tempatna lega jigakeur pameran di Jakarta, nepi ka duatreuk toronton pakarangna ge.

“Aduh era urang mah euy,” cek baba -turan, salahsaurang seniman Bandungngaharewos. Naha bet era cekeng teh.“Ilikan we atuh euy...tah geuning nunulis buku Kujang jeung panitiana geampir sakabehna urang Wetan (Jawa),”pokna deui bari nembongkeun buku“Kujang Jejak Pesona Budaya Sunda(Tinjauan Visual, Sejarah, Teknologi,Fungsi dan Perannya di Masyarakat)”,nu nulisna memang Empu, dosen Prog -ram Studi Keris & Senjata TradisionalFSRD, ISI Surakarta terah Karanganyar,Basuki Teguh Yuwono, S.Sn, M.Sn. Ba-suki ge kaasup panaratas ngadegnaPadepokan Keris Brojobuwono barengjeung Dr. Bambang Gunawan (mi-

nangka pingpinan). Saterusna si Seniman Bandung

babatu ran ge nyebutkeun kieu, “Heueuhari ku urang Sunda mah Kujang tehkapan jadi kontropersial, dipaduregeng -keun aya henteuna, dipaseakeun antarapakakas tani atawa pakarang, tah kuseler bangsa lianna mah malah diajenan,ditilik, dikumpulkeun, ditalungtik, nepika dimekarkeunana, dijieun buku jeungdipamerkeun minangka hasil budayaluhung warisan karuhun, beu rek balikah uing mah era”, pokna bari ngaleos.Heuy.

“Ulah ditingali “Jawa-na” atuh tapiniatna pikeun “nusantara”. Malahanabdi mah ngaapresiasi pisan kana ketakPadepokan Keris Brojobuwono teh,sanes urang Sunda tapi ageungkatineung na ngaronjatkeun budayaSunda”, ceuk Prof. Nina Lubis daria.Nina miharep hal ieu jadi triger keururang Sunda, pangkat Bambang Guna -wan nu pagaweanana jadi dokter ahlikandungan wae nyaah kana budayaSunda/nusantara, maenya urang Sun-dana sorangan ngamomorekeun, kududirojong ku urang, cenah ge. Ieu GuruBesar Sejarah FIB Unpad ge, kukasaluyuan wagub rek nyeiun buku Ku-jang pikeun ngelengkepan nu geus aya.

Kujang, saur Wagub Deddy Mizwar,memang geus dimomorekeun ku urangJawa Barat. Barang langka jeung ahengnu sakuduna jadi kareueus jeung dijaga–diriksa jeung dimumule ku urangSunda kaancam moal dipikawanoh deuiku para generasi ngora. Hal ieu akibatayana parobahan sosial nu nga-hadirkeun produk budaya era global.Dampak negatif era globalisasi ge remenngancam eksistensi situs-situs budayabangsa lianna nu boga kandungan ajen-inajen jeung makna budaya nu luhung.

Data-Data Arkeologis Kujang

Sacara etimologis, cek Basuki, kecapKujang asalna tina ‘kudi’ jeung ‘hyang’

Manglé 246648

IImplik - Implik

Kujang Titinggal Kaahéngan Budaya Sunda

Dimomorékeun ku Urang SundaDimumulé ku Urang Jawa

Wagub Jabar ; Kujang kudu dimumule

nu saterusna eta dua istilah dina basaSunda teh robah jadi ‘kudi hyan’ laju jadi‘kud yang’ / ‘kudyang’ laju lebur jadi “Ku-jang” jiga nu kiwari populer digunakeunku balarea. Data-data arkeologis ngeuna -an kujang sihoreng teu “saheureut” nusok diadurenyomkeun ku urang Sundanu ngan ukur nyoko kana hiji naskah“Siksa Kandang Karesian” nu netelakeunyen Kujang teh ukur gagaman/pakakasWong Tani, “[...]Gagaman wong tani ma:kujang, ballung, patik, kored, sadap.”Tapi aya oge sumber sajarah nu cukupjentre ngeunaan pamekaran teknologiseni tempa pakarang nu aya dina reliefCandi Sukuh (1456. M) di KacamatanNgargoyoso Kabupaten Karanganyar -Jawa Tengah, eces kagambar dina reliefaya pakarang keris, tumbak, kampak,pedang, kudi/kujang, gunting, jeungrupa-rupa parabot upacara keur di-jieun/ditempa dina gosali(panday).Masih dina relief Candi Sukuhtapi dina palebah relief carita Bima Sucikagambar oge sababaraha fragmen ade-gan rupa-rupa wangun kujang/kudi.Dina relief tembok candi ge ayakujang/kudi nu jadi gagaman parapunakawan oge keur pakarang perangprajurit. Lian ti eta, relief kujang gekagambar di Candi Borubudur (CandiBudha pangbadagna abad ka-9) jadigagaman hiji patapa. Kitu oge dina CandiPanataran Jawa Timur (1320 M) kagam-bar abdi dalem keur nyekel “kudiyang”.Saterusna data kujang dina karya sastraSunda jeung Jawa bisa ditengetan dina“Serat Manik Maya”, “Sanghyang SiksaKandang Karesian”, jeung “ Berita Pan-tun Bogor”, kaasup “Serat TangtuPangela ran” jeung dina lukisan WayangBeber kudi/kujang jadi gagaman pakakaspara punakawan jeung pakarang perangatawa gagaman para punakawan dimanakeur nyarengan dunungan boh keur dikaraton, patamanan, leuweung atawanadina derna perang campuh. Kudi/kujangge kagambar dina Wayang Kulit Purwajadi gagaman para punakawan, utamanawayang kulit versi Surakarta, Yogyakarta,Banyumas, jsb. Pakarang Kudi jenis nusaperti gabungan antara arit jeung kam-pak, jadi gagaman Petruk.

Cek para ahli, memang medalna ku-jang kailhaman ku pakakas tatanen/per-ladangan nu disebut ‘kudi’ tea. Dumasarkana papanggihan arkeologis, kudi geusdigunakeun ku masarakat sa-nusa Jawadina abad ka-4 nepi ka-5 M. Saterusnakudi minangka parabot upacara spritualkarekam dina rupa-rupa prasasti jeung

relief candi. Tah dina pamustungananawangun kujang disampurnakeun mi-nangka wawakil fungsi tektomik jeungmuatan makna simbolik tina tujuan nurek dihontal. Carita–carita tutur di Sundajeung manuskrip “Paduwungan” geusngajentrekeun panyampurnaan wangunkujang ieu, nu dikokolakeun ku paraempu/guru teupa nu moyan di Sundasaperti Empu Windusarpa jeung EmpuMercukundo[a], hal ieu terus luamang-sung nepi ka dianggap pangsampurnana

dina abad ka-9 M nepi ka abad ka-12 M,nepi ka wujud /visualisasi kujang nu jigakiwari dipikawanoh ku urang. Tah dinamangsa Karajaan Pajajaran Manguku -han mangsa Prabu Kuda Laleannyakrawati ngabahudenda, kujang undakajenna jadi pusaka luhung nu ngandung

kakuatan gaib.Tapi nu narik, ku sumebarna

kudi/kujang ka sakuliah nusa Jawa jeunghal ieu ge bisa dipake medar kasang-tukang asal muasal keris, nyaeta katera -ngan Thomas Stamford Raffles dinabukuna “History of Java” nu neyebut -keun para empu/panday/guru teupadina mangsa tumpurna Karjaan Pajaja-jaran dina abad ka-11 aya 800 kulawargapanday/empu pindah ka Karajaan Maja -pahit kalayan dibageakeun dihormat-

hormat. Tapi dina mangsa runtagnaKarajaan Majapahit abad ka-15, kula -warga panday beusi teh sumebar kasakuliah distrik jeung katurunanana“pandi” ieu, teu kapanggih deuilaratanana.

***

49Manglé 2466

Rupa-rupa kujang

Prof. Nina Lubis sareng Dr. Bambang Gunawan

Manglé 246650

BBalé Bandung

Para calon wakil rayat ayeuna tan-dang di mana-mana. Teu heran,kulantaran Pemilu 2014 geus tem-

bong ngadagoan di hareupeun. Teu patijelas, kumaha carana partey pulitik(parpul) milih para calon wakil rayatbieu. Naha geus disaring bener-bener su-paya kapilih calon wakil rayat nunyugema keun ajenna? Samemeh engkekapilih ku rayat tuluy manggung di lem-baga legislatip nu boga pancen nyeleksibatur (fit and proper test), sabenernaparpul kudu nyontoan kumaha caranamilih para calon wakil rayatna. Ti dieujiga na kasakitna.

Coba geura, komisi hukum DPRbareto milih Akil Mochtar jadi hakimMahkamah Konstitusi. Tapi ayeunakatoh yan kitu geuning talajakna. Matakhelok, sakitu sarakahna. Jelas, parpulgeus ngalakukeun kasalahan, boga kadernu talajakna matak ngabahlakeun na-gara. Kunaon atuh kader kawas kitumake dipilih? Hakim MK oge saruacileureun, kunaon Akil dipilih jadiketua?Piraku henteu apal kana adatjeung karakterna?

Lain wae codeka hiji parpul tapi saruaparpul sejenna oge. Lebah dieu, poharaperluna saban parpul nembrakkeun diri -

na ka masarakat. Di antarana, tembrak -keun kumaha carana milih calon wakilrayat nu bakal dipilih ku rayat. Kitu deuikumaha cara ngumpulkeun dana partey.Naha ngagugujeg ka saban kaderna bohdi lembaga legislatip boh di eksekutip su-paya setor duit ka parpul?Leuheungmun neangan duitna puguhgekgekanana, tapi kumaha mun hasilkorup si? Jadi, lebah dieu, lain kasalahanpulitisi wungkul , tapi kasalahan parpuldeuih.

Duka kunaon hal-hal saperti kituhenteu diantisipasi ti awalna. Taun 1998sarerea giak ngalaksanakeun demokrasi,nu di antarana numuwuhkeun parpulsakitu reana. Teu dipikiran ti manaparpul ngabeayaan kagiatanana? Teu di-itung deuih sabaraha beaya nu perludikaluarkeun saban pemilu? Antukna,para wakil rayat geuning kabawa ku sa -kaba-kaba. Leuheung mun duitna keursorangan wungkul, cilakana mun setoroge ka parpulna. Cirining mun kitu mahparpul geus julig ti awalna. Parpul butuhduit keur ngalakukeun kagiatanana.Mun kieu atuh moal anggeus-anggeuskorupsi teh kulantaran sistem pulitiknaoge ngajurung polah teu uni. Ana kitu,sistemna perlu dikoreksi. Hanjakalsolusi na karek wacana wungkul. Upama -na wae, Ketua DPR, Marzuki Ali, kungsingusulkeun supaya parpul dibere wewe-nang boga pausahaan. Mun bisa kitu,cenah, beaya pulitik bisa katedunan,moal ngajurung wakil rayat korupsikawas ayeuna. Tapi, nepi ka kiwari, apanusulan bieu teu jelas juntrungna. Kitudeui,usulan ekonom Rizal Ramli supayaparpul dibeayaan ku nagara. Ieu oge teujelas kumaha larapna.

Asup ParpulTibatan parpul dieusian ku euwah-

euwah, andar-andar wungkul, nya men -ding dieusian ku nu reugeujeug. Nyamimiti tembong para cendekiawan ara-sup parpul. Arbi Sanit, Rocky Gerung,

Rahman Tolleng milu ngadegkeunparpul anyar, SRI. Tapi, wah, ka manageuning parpul bieu teh. Teu mampuhmilu kompetisi geuning da teu nyumpo-nan pasaratan KPU. Tah, munngadegkeun parpul anyar sakitu hesena,kunaon atuh henteu milu ka partey nugeus aya? Malah, ulah kapalang, miluwae ka partey nu gede. Eta jiganacendekia wan saperti Budiman Sudjat-miko, almarhum Setia Permana jeung nusejenna asup ka PDIP. Ayeuna DeddyJama ludin Malik, Jalaluddin Rachmatoge nyalon jadi wakil rayat ti PDIP. Kitudeui Letjen(Pur) Ahmad Rustandi, nutadina sakitu nyempadna parpul, geu -ning ayeuna mah asup ka parpulGerindra! Nya, urang bandungan wae,naha mampuh para cendekiawan bieungarobah kaayaan parpul? Naha bisameruhkeun oligarki partey?

Dalah di kumaha , sagala rupa ogemeureun perlu dicoba heula. Lebah dieu,wawanen memang pohara perluna.Atuda kumaha bisana aya urang Sundajadi ketua umum hiji partey pulitik, munsalawasna borangan, hemar-hemir teuwani asup partey pulitik?

Paguyuban Wakil RayatCilakana calon wakil rayat nu geus

kapilih tuluy manggung di lembaga leg-islatip remen paroho ka rayat. Dina riu -ngan Forum Ki Sunda jeung para calegdi restoran Sindang Reret ( 20/2/2014)hal kitu teh pada ngabahas. Nya solusinaperlu cenah paguyuban, beungkeutanpara wakil rayat ti Jawa Barat. Ayaalusna eta teh. Sakur wakil rayat ti JawaBarat, boh nu aktip keneh, boh manten,anggota DPR/DPRD/DPD bisa ngumpuldi paguyuban bieu, silih tukeur pangala-man tur nembrakkeun hasil gawena karahayat. Atuh saha wae rayat Jawa Baratnu hayang tepung jeung wakilna bisadatang ka paguyuban bieu.

Karno Kartadibrata.

Wakil Rayat

51Manglé 2466

Alisha PutriSundana

Adi-adi, sobat urang anunuju midang ayeuna nami

lengkepna Alisha PutriSundana. Putra Bapa AyiSundana sareng Ibu Anne

Febriyanti ieu dibabarkeundi Bandung ping 22 Feb -

ruari 2013. Neng geulis Chacha anu

nembe diajar ngorondangtéh mudah-mudahan singjanten jalmi anu solehah,

sareng sing pinter dinasakolana. Teu hilap, salamka ema Hana, eyang Sjai-ful, mamih om Aas, tante

Uci sareng ka sadaya sobatManglé Alit.***

Ti harita kuringjadi remen meulikulub jagong.

Lian ti beuki, pang-pangna mah kuring sokhayang panggih jeungPépép. Hadéna MangUtar sok keresaeun waénganganteur. Malah su-paya kuring lancarngob rol jeung Pépép,jeung babaturan urangkampung nu nungtutdiwawuhkeun kuPépép, kuring sok nga-hajakeun ngomongmaké Basa Sunda jeungMang Utar. Malah hijimangsa mah teu sadarkuring uplek ngobroljeung Mang Utar makéBasa Sunda.

“Nobuo! Nihonggodé hanashité yo!”Okaasan molotot, pi-hartieunana mah nitahkuring nyarita ku BasaJepang. Beuki teungarti ku Okaasan téh,kapan Mang Utar téhdiajar basa Jepangnaanyar kénéh. Moalujug-ujug ngartieunkabéh basa Jepang ku -ring. Jeungna deui,kuring téh bosen kuduterus-terusan ngomongmaké basa

Jepang. Kapan ung-gal poé ogé geus puguhdi sakola salilana makébasa Jepang, cing atuhari di imah teuing mah!

moal rugi meureun,bisa ngomong basaJepang ongkoh basaSunda ongkoh. Tapilantaran sieun dibaka-yaro ku Otoosan lamunengke dilaporan kuOkaasan, taya deui iwalti ngagugu. Maksudkuring ngagugu,ngomong basa Sundanahaharéwosan.

Beuki lila kuringbeuki raket nyobatjeung Pépép. Katam-bah-tambah kuring bisamawa Pépép sabatur-batur ka lingkungansakola, anu mémangteu gampang narimaurang Indonésia nutaya hubungan resmi,asup ka lingkunganana.

Sakola kuring téhhusus keur barudak anukawarganagaraananaJepang, boh anu Dua-nana kolotna asliJepang boh anu campu-ran. Campurananarupa-rupa, aya campu-ran Indonésia jiga ku -ring, aya anu campuranAfrika, Inggris, malahaya ogé anu Perancis.

Di antara sakitulobana kagiatan disakola, unggal poéRebo, kuring sabatur-batur sok diajar méng-bal. Pelatihna urangIndonésia, béjana mahurang Pérsib.

Sakapeung mah sokbosen latihan téh lan-taran kuring sabatur-batur téh jumlahnasaeutik. Kulataran kitu,dina waktuna kudushiai, latihan tanding,diakalan ku nga-datangkeun barudakurang Indonésia pikeunjadi lawan tanding. Anukapilih téh tim Pépép,sapanuduhan Okaasanwaktu dipéntakamandang na ku ka-pala sakola.

Okaasan ogé haritatéh jigana teu ngahajananya kuring.

“Daré danééé...?Saha nyaaa...?” ceukOkaasan nu harita diukgigireun kuringbariNyupiran, waktubalik ti sakola.

“Nani? Naon?” ceukkuring. Derekdek,Okaasan nyaritakeunsoal ditanya ku Kou-chou

Sénséi, kapalasakola, ngeunaanpilawa neun shiai méng-bal di sakola. Ku kuringdituduhkeun ka Pépépsabatur-batur.

“Doushitéshitéruno? Naha betapal?” ceuk Okaasan.

“Mang Utar, yokuhanashitayo!” kuringngabohong. Bébéjapédah sering ngadéngé

ti Mang Utar. Teuapaleun Okaasan mah,kapan nepi ka ayeunaogé kuring sok leuleuta -kan di lapang jeungPépép sabatur-baturtéh.

Nya ti harita, timPépép sok jadi lawan disakola kuring. Atuhsabataé, kuring ogebeuki nyobat jeungPépép téh. SabaliknaPépép, bangun anu sokresepeun deuih sok di -ajak ka sakola kuringtéh. Najan basanapada-pada teu ngarti,ari aturan méngbal mahapan sakuliah dunyasarua. Nya biasa baépertandingan persaha-batan téh lumangsungkalawan lancar. Aéh,kungsi kétang ayakajadi an nu kuring mahmoal poho nepi kairaha ogé. Najan ru-masa kuring nu salah,angger wé asa diteung-teuinganan ku Mita -rashi Sénséi téh.Dicarékan hareupeunbatur, sasat diéra- érahareupeun umum.Encan sadatangna kaimah, Okaasan méré“bonus”. Nyarékan barirawah-riwih. Biasa daOkaasan mah, lamunnyarékan bari rawah-riwih kitu téh tanda -ning ambekna kacida.Réngsé ku Okaasan,épisodeu katilu, bonusdibakayaroh téhdatangna ti Otoosan,basa nyelang mulangtaun baruan haritatéh.***

(Hanca)

Manglé 246652

Si Obu (5)Ku Téh Narti

CCarpon Alit

53Manglé 2466

Nabila Kharisma

StrobériItu strobéri nu beureumAbdi kabita, hoyong ngaraosanKantenan upami dijusSeger karaosna panginten

Ningali strobériDi Ciwidéy kebonnaUrang ditu nu tatanénnaDi Patuha tah tempatna***

BandungBandung kota kamashurTuh, di Cibaduyut saé sapatunaTuh, di Cihampelas seueur jeans-naTah, Leuwi Panjang sohor goréng témpénaPeuyeum BandungOncom BandungSeueur pisan oléh-oléhna***

SSajak Alit

Jawaban diserat dina kartu pos nganggo perangko sacekapna, ulah hilapditémpélan kupon UTY no. 1251. Kintunkeun ka Manglé Alit, Jl. Lodaya No. 19 Bandung 40262, saelat-elatna dua minggu saparantos medal.

Jawaban UTY No. 1248Nu leres : Plés Dis (Flash Disk)

Nu kénging hadiahna:1. ferdinansah jl. Cisitu lama no.3 kampung biru-Bandung2. Arka melina Jl. Cihanjuang no.42 parongpong 3. Aline Melissa Jl. Pataruman No. 66 Garut

Urang Teguh Yu!Ngajajar jiga karéta

Disangray jadi borondong.Naon cing?

(Nursiti-Bandung)

Manglé 246654

PPangajaranBasaSunda

Istilah nu Aya Patalina jeung Patuka -ngan

Adi-adi dina kahirupan urang sapopoé lobapisan istilah anu dipaké dina widangna séwang-séwangan. Istilah nyaéta kecap anu sering di-paké dina hiji widang. Upamana waé istilah dinawidang téknologi, widang pendidikan, olah raga,seni jeung sajabana. Dina kahirupan urangSunda, loba istilah anu dipaké, di antarana baéistilah anu aya patalina jeung patukangan. Naonari patukangan?

Hidep tangtu apal anu disebut tukang dagang,tukang listrik, tukang béca, tukang sol sapatujeung sajabana. Dina kahirupan, lian ti patuka -ngan anu hidep geus apal, tangtu aya ogé istilahpatukangan séjén anu bisa jadi hidep can kungsiapal.

Ngaran-ngaran patukangan anu séjénna , diantarana baé dipedar di handap ieu.

1. Panérésan = Tukang nyadap

Nyadap téh pagawéan ngala cai lahang tinatangkal kawung, anu engkéna diolah jadi gulabeureum.Conto kalimahna : Paingan sok nyadap waéMang Wasri téh, da jadi panérésan.

2. Panday = Tukang nyieun parabot tinabeusi

Conto kalimahna : Mending ti panday meulibedog téh, méh murah!

3. Palédang = Tukang nyieun parabot tinatambaga

Conto kalimahna : Ari meuli sééng ti palédangmah mani hadé, da bisa milih.

4. Kamasan = Tukang nyieun parabot tinaemas atawa pérak

Conto kalimahna : Meureun beunghar nya, arijadi kamasan mah!

5. Gending = Tukang nyieun parabot tinakuningan

Conto kalimahna : Nini mah ngagaleuhbokor na téh langsung ti gending.

6. Paninggaran = Tukang moro

Conto kalimahna : Bubuhan paninggaranMang Bari mah, bagong bayangan ogé beu-nang baé.

Kecap malim, gending, candoli, pandayjeung paninggaran, pék eusikeun kuhidep!

1. Patik téh kudu disipuh deui, geura bawaka_______________ atuh!

2. Maung anu ngamuk ogé ari ku______________ mah nurut.

3. Unggal poé Ahad téh moro waé Mang Sukrimah, da jadi ____________.

4. Saha nu jadi _____________ basa Pa Hajihajat téh?

5. Kénging ngagaleuh ti ____________ bokorkuningan téh.

Pancén: Jieun kalimah maké kecap-kecap ieu di handap!

1. Palika2. Kamasan3. Maranggi4. Panérésan5. Palédang

Diajar Basa Sunda Kelas IVKu Nila Karyani, S.Pd

55Manglé 2466

TTarucing Cakra

KA GIGIR:1. Sapatu kuda4. Nyokot kalawan paksa7. Palajaran di sakola8. Geus leungit kasiatna ku sabab lila teu-ing9. Bagéan tina suku11. Persatuan Umat Islam12. Nyokot teu bébéja14. Ngaberesihan diri ku tapakur, ngisatdiri17. Babari ditéwak20. Héwan laut22. Siki23. Geutah kidamar25. Dahar janari mun rék puasa26. Kosong27. Sauyunan28. Tandatangan pondok

KA HANDAP:1. Parabot paragi ngala lauk2. Alat tukeur anu sah3. Bocor leutik4. Kasép/tegep5. Tukang meruhkeun sato6. Paragi meuntas10. Waktu solat13. Ukuran lega15. Rumah Sakit Umum

16. Kalénder18. Wakil rayat19. Panggantungan pakéan20. Saku21. Cadangan23. Aksara Arab24. Risi

Waleran diserat dina kartu pos, témpélanKupon Tarucing Cakra No. 1432. Kintunkeun ka Majalah Manglé Jl. Lo-daya 19 Bandung 40262 paling leuir duaminggu saparantosna medal.

Nu kagiliran kénging hadiah TarucingCakra No. 1430:

1. E. KurmanKp. Cikuya RT 003 RW 007Désa/Kec. RajapolahTasikmalaya 46155

2. Sri SulastriJl. Pangaduan Kuda 144/17 BTasikmalaya

3. M. AlipJl. Sindangrérét RT 03/06Kec. Cileunyi. Kab. Bandung

1432K U P O N

TARUCING CAKRANO.

Hadiah masing - masing Rp. 15.000,-

Waleran TTS 1430

Manglé 246656

LLempa Lempi Lempong

“Beuki deukeut kana waktuna,Mang.”

“Naon téa, Lo?”“Pemilu législatif, Mang?”“Oh.”“Para calon beuki sibuk

metakeun jurus pikeun mikatmasarakat, Mang.”

“Yaktos.”“Nu leuwih sibuk mah tangtu

baé panitia pemilu.”“Bener, Lo. Cenah kiwari pani-

tia tingkat désa jeung kalurahankeur sibuk-sibukna ngabentukpanitia penyelenggara pemungu -tan suara atawa KPPS.”

“Sibuk jeung riweuh deuih,Mang.”

“Har, naha maké ditambahanku riweuh sagala?”

“Lantaran, ceuk inpormasi nukatarima ku uing, dina ngarékrutanggota KPPS téh kateug ku rupa-

rupa aturan, Mang.”“Baruk?”“Bener, Mang.”“Aturan naon, Lo?”“Di antarana anggota KPPS

umurna minimal dua puluh limataun, sarta pendidikanana mini-mal SMA atawa sadarajat.”

“Ambuing.”“Padahal salila ieu, pang-

pangna di pilemburan, anggotaKPPS téh réa anu pendidikananateu tamat SMA-SMA acan.”

“Bener, Lo.”“Hal sarupa kitu ngalantaran -

keun réa anu taluk pikeunngarékrut anggota KPPS.”

“Hih, ku hésé nyah nyiar lulu-san SMA gé.”

“Saenyana réa lulusan SMA gé,ngan geus kapiheulaan dirékrutku para calon. Lian ti kitu, urangpilemburan anu pendidikanana

luhur réa anu ngadon nyiarkipayah di kota tur langka balikka lemburna. Alatan kitu, jalmapendidikan nu cicing di pilembu-ran jumlahna jadi kawates.”

“Lakadalah.”“Pasualan séjén, Mang.”“Kumaha deui, Lo?”“Réa warga pendidikan anu api

lain kana pemilu. Boro-boro daékjadi panitia pemilu.”

“Makaning aturan anggotaKPPS minimal lulusan SMA atawasadarajat téh geus diterapkeundina Undang-unda nya, Lo?”

“Enya, Mang. Malah tuluy réaanu apatis. Pokna téh, kajeun teu-ing euweuh KPPS atawa euweuhpemilu gé, tibatan ribed ku saratmah.”

“Gawat ari kitu mah.”“Gawat kumaha, Mang?”“Lamun pemilu teu jadi

dilaksana keun alatan euweuhpanitiana, dipikahariwang bakalaya suasana ririweuhan atawasuasana bingung, tur dimangpaat -keun ku pihak-pihak nu hayangngaruksak kahirupan démokrasidi urang, Lo.”

“Enya éta nu dipikainggis téh,Mang.”

“Matak ari nyieun undang-un-dang atawa aturan téh kudusurvéy heula ka masarakat, Lo.”

“Hus!”***

KPPS