0SIUPP: No. 034/SK/Menpen/SIUPP/CI/1986

ANGGOTA SPS JABAR No. 50/AB/BAFD/XII/69

BANK: Bank Mandiri Cab. Bandung Alun-alun

No. 130-00920.32518, Bank BNI Cab. A-A No. 24455350

ISSN: 0852-8217

ALAMAT REDAKSI/TU/IKLAN:

Jl. Lodaya No. 19 Bandung 40262 Telp. 022-7303438 Fax 022-

7309720

E-MAIL: - redaksimangle@yahoo.com

- facebook: Majalah Sunda Mangle

PAMEDAL PT. Manglé Panglipur, PANARATAS R.H. Oeton Muchtar (Alm),

Ny. RHE. Rohamina Sudarmika (Almh), Wahyu Wibisana, PUPUHU/GIRANG

RUMPAKA Oedjang Daradjatoen M., PANASEHAT USAHA Teddy Kharsadi,

WAKIL PUPUHU Abdullah Mustappa, RUMPAKA SENIOR Karno Kartadib rata,

Ny. Hana Rohana S., RUMPAKA Elin Samsuri, Ensa Wiarna, Dian Hendra yana,

Eep Nandang R, Narti. Taufik Rahayu. PANANGKES: Ensa Wiarna; SEKRETARIS

RUMPAKA Rudi H. Tarmidzi, PANATA LAKSA NA Ayi Sundana, SEKRETARIS :

Tuti Rohimah. DOKUMENTASI Ny. Ai Suryati, JURU-POTRET Reisyan, PANATA

RUPA/PRA CETAK Cucu Rahmat S, Bachrudin, ILUSTRATOR Agus Mulyana,

KORESPONDEN Asep GP, Hj. Cucu (Kota Bandung); Enung (Kab. Bandung); Uun

Juharyanti (Tasikmalaya); Gun-Gun (Purwakarta); Aam Amirah (Karawang); Armega

Sista (Pandeglang); Dali Sumarli, S.Pd. (Sumedang). IKLAN Unay Sunardi, Dedi As-

marahadi PANATA HARTA Herno Hernawan, Ai Nawangsih, PANATA DUUM Dicky

M. Rafiudin, Dikdik Djoko S. Ade.

Nété tarajé nincak hambalan. Kitu ceuk kekeca-pan karuhun mah. Jadi pamingpin gé misitinamah kitu, teu ujug-ujug jleg. Tapi, kudu lir nu

ngaléngkah atawa nu naék, kudu sataha pan-satahapan.

Kapamingpinan kawas kitu gé, kagambar dina caritaMantri Jero, karangan R. Méméd Sastrahadiprawira.Dina eta carita, Yogaswara bisa jeneng jadi gegeden na-gara. Tapi, kituna téh teu gampang, da kudu ngaliwatanlalakon panjang. Mimitina, ngadunungan di puseur na-gara, jadi purah ngurus kuda, saterusna jadi abdi dalemnu deukeut ka dalem. Ahirna, satutas ngaliwatan rupa-rupa ujian, Yogaswara kakara diangkat jadi gegeden na-gara.

Dina pakalangan pulitik mah beda. Apan, kekecapan -

ana ge ‘aya jabatan pulitis’, nu beda jeung jabatan karir.Nu disebut mimiti mah, guman tung kana tinimbanganpulitik, lain kana kamampuhan. Padahal, nu ngarana jadipamingpin, tangtu boga anak buah. Hartina, dina ming-pin téh kudu apal kana pasipatan nu dipingpinna téa.

Mitra, tumali jeung kapamingpinan, di lingku nganpaga we nagri ge loba nu nu ditataharkeun jadi pamingpin.Ngan, di dinya mah, da puguh ‘jengjang’ karirna. Nu jadipamingpin téh kudu nété tarajé nincak hambalan.

Tumali jeung kapamingpinan di pagawe nagri, Mangléngolongan pamanggih Dr. Ikke Dewi Sartika, M.Pd.,Ketua Korps Pegawai Republik Indo nesia (Korpri) JawaBarat. Inyana ngarasa yakin, jalur Korpri gé bisa ngahasil -keun pamingpin pinun jul boh lokal boh nasional. ***

Ngakar di Masarakat

LLawangSakéténg

LAPORAN

Pasantren,

Ulah Jadi Kaulinan Pulitisi .................. 8

BAHASAN

Caleg Burung

E. Saefullah Wiradipradja .............. 10

KOLOM

Ilubiung dina Pulitik

H.Usép Romli HM .......................... 11

IMPLIK - IMPLIK

Séntra Industri Sapu & Sikat

Dipikabutuh Masarakat .................. 48

NU MANEUH

Lawang Saketeng ............................... 1

Kaca Tilu ............................................ 3

Nyusur Galur .................................... 12

Munara Cahya ................................... 14

Tanya Jawab ..................................... 16

Aweuhan ........................................... 41

Gedong Sate ...................................... 42

Rancage ............................................ 43

Mangle Rumaja ................................ 44

Katumbiri .......................................... 50

Bale Bandung .................................... 54

Tarucing Cakra .................................. 55

Lempa Lempi Lempong .................... 56

5TAMU

Dr. Ikke Dewi Sartika, M.Pd.

Mukakeun Jalan Nagarawan Jalur Korpri

Po

tre

t : R

eis

ya

n

Datang ka imah téh méh magrib. Di -papagkeun ku Nyi Anih nu mangmuka -

keun garasi. Terus mangjingjingkeunkantong kérésék eusi dahareun. Tadi asaroy hayang pais lauk uduh-cucuk; mana

basa balik nyimpang heula ka “DapurIndung” meuli. Bari ngiringkeun ka jero

Nyi Anih nyarita, “Tadi aya bulé istri ka dieu milarian

Ibu,” pokna....

Vivi

UDAY ENTERPRISE (Wedding Organizer & Paket Catering)Alamat: Jl. Lengkong Besar Blk No. 70

(sebelah kampus UNPAS)Tlp. (022) 4217800 / 70333358 – 59 /

Fax. (022) 4217800 Bandung

C’est Jolie

JAGAT WANGWANGAN

( KACA : 17 - 40 )

Redaksi Majalah MANGLÉ nampi mangrupi-rupi seratan ti mitra MANGLÉ, bohfiksi atanapi non fiksi. Seratanana mangga kintun ngalangkungan pos ka Jl. Lodaya No. 19 Bandung 40262 atanapi ngalangkungan email: redaksimangle@yahoo.com cc: redaksimangle@gmail.comNgintung seratan teu kenging hilap ngangge identitas diri sareng potret. Seratankaryana tangtos kenging honor.MANGLE ogé nampi kritik sareng saran ti mitra MANGLE, kanggo kritik sarengsaran tiasa ngalangkungan pos atanapi e-mail nu tos kasebat. (rédaksi manglé)

3Manglé 2475

KKacaTilu

Situ Aksan

Aya kana 400na cenah hulu cai,atawa séké, anu kungsi aya dikota Bandung téh. Matak loba

kénéh ngaran tempat anu maké sékégé, meureun kana kitu. Moalsamangsa-mangsa aya ngarannalamun teu kungsi aya barangna. Ariayeuna ka marana atuh éta mang -pirang-pirang séké téh?

Ku alpukahna barudak ngora anuaraktif di komunitas Jaga Séké, anuaya kénéh ayeuna téh cenah kakarakapanggih 70 séké. Caian kénéh, ayakénéh kulahna. Ridwan Kamil jangjiéta séké téh bakal dipiara, bakal di-rawatan, supaya caina ulah nepi kasaat. Lamun perlu lahanna dibeuli kunagara. Jeung keur nu ngurusnadeuih. Jangji walikota kitu téh kududicatet ku saréréa bisi ka dituna jalir.Peupeuriheun anu ka tukang-tukang,atuh.

Ceuk ujaring carita Bandung téhbaheulana dano, talaga anu kacidalegana. Patula-patalina jeung Gu-nung Sunda, cenah. Sanggeus cainasurud, talaga anu sakitu legana téhnya jadi lahan anu ayeuna jadipadumu kan urang Bandung. Aritalaga na ka mana? Henteu, henteuleungit tanpa lebih ilang tanpakarana. Aya kénéh sésana, malah sokdisarebut bujalna, nyaéta Situ Aksan.

Nepi ka ayeuna ngaran Situ Aksanaya kénéh. Ari situna ka mana? Nepika awal taun 1960-an mah lobakénéh anu dina poé Ahad téh pelesir -na sok ngajugjug ka Situ Aksan, disagigireun ka derentén téh. Jigna kaSitu Aksan biasana kana délman.

Amberekut saanak bojo jeungbebekelan ana sagala. Lantaranmaksud na gé arék sukan-sukan. Atuhdatangna ka ditu lain lantung tambuhlaku lain lunta tanpa seja. Di ditunamah nu saanak-bojo téh ngadonlalaya ran, paparahuan. Harita mahSitu Aksan téh caian kénéh. Jeungjero deuih matak bisa dipaképaparahu an ogé.

Ari ayeuna ngan tinggal ngaranna.Jalan Situ Aksan nu jadi ciri buktinatéh. Situna mah geus ka mana boa. Naku naon situ sagedé-gedé nepi ka eu-weuh tapak-tapakna acan?

Lebah dieu sarakahna urang Ban-dung téh. Teu lebar-lebareun, pada-hal éta téh situ purba. Lamunditanyakeunana ka T. Bachtiar mahpasti bakal panjang dongéngna.Urang gé, nu ngadéngékeunana,bakal milu unggeuk-unggeukan.Lebar temenan nya, éta situ nepi kaleungitna.

Nu ngarurus Bandung harita,malah boa ayeuna gé masih kénéh,teu percaya yén dongéng téh bisa di-jual. Jeung matak beunghar deuih.Paribasana ayeuna, jeung sok jadikaagulan deuih, lamun nyaritangeuna an lobana wisatawan anudaratang ka Bandung. Maranéhnatéh ngaluarkeun ongkos nu lain sa -eutik, matak urang Bandungkabagéan ogé. Nu dijarugjugna ang -klung ujo, Tangkubanparahu. Nahaku naon henteu dibawa ka SituAksan?

Padahal éta téh titinggal situpurba. Lain ratusan taun umurna

ogé, ieu mah geus samaliun. Ari kanaanu hareubeul kitu apan loba anuresep. Dibélaan jauh-jauh datang, teupanasaran ongkosna mahal gé, pada-hal sanggeus datang ka tempatna anukasaksian téh teu kurang teu leuwihukur tihang-tihang pasésaan bangu-nan anu geus runtuh. Tapi lantaranayana di Yunani, di Roma, nu matakjadi kapanasaran téh lantarandongéngna. Dongéng Yunani jamanbaheula. Dongéng Romawi jaman ba-heula. Ditémbongkeun pasésaanana,bari dibarengan ku dongéngna, maniasa enya nu baheula-baheula téhtingkolébat deui di hareupeun. Teupanasaran lah datang ti jauhna barikudu mayar mahal gé.

Ari urang Bandung ayeuna teuboga jaman baheulana kitu? Na kira-kirana éta jaman baheula téh lamunkatémbong kénéh pasésaanana barikadéngé kénéh dongéngna, moalngahudang kapanasaran kitu?

Ridwan Kamil cenah kungsimandi di hulu cai, nyaéta séké téa. Numatak ayeuna rék ditéangan deuicenah tah séké anu geus karuang kusagala rupa téh. Acan baheula-ba-heula teuing atuh éta mah. Tapipapada ning kitu ari katineungna mahmanteng.

Komo deui katineung ka SituAksan meureun nya. Cacak lamunanu jadi walikota Bandung ayeunakeur budakna kungsi paparahuan diSitu Aksan, teu mustahil lamunhayang nyukcruk deui ari perenahnaSitu Aksan ayeuna di lebah mana.AM

Nyandak Hikmahna

Assalamu’alaikum Wr. Wb.Sampurasun! Daramang Ais Pangampih

Manglé? Hatur nuhun pamidaramang mah, éta nu di -piharep ku urang Sundasadaya na.

Nyi Manglé, punten ngiringnyerat ngalangkungan Manglé,perkawis pésta démokrasi nukamari tos lekasan. Atuhhasilna ogé tos kabandungan kuurang sadayana.

Éstu pilihan téh masalahdunya. Hartina, upama dunyasaukur sandiwara, nya kitudeui, démokrasi ogé hakékatnamah mung saukur sandiwara,jieunan jelema. Ku kituna, numeunang ulah adigung, nu teumeunang ulah leutik haté.Komo upama ditilik tinaagama mah, apan nu meunangmah can tangtu jalan nu hadé,kitu deui nu éléh can tangtu

gagal. Sabab nu ngarannahirup mah, pasti robah jeungdeui ukuranana lain meunangjeung éléh démokrasi. Ayapato kan nu mulya atawa numeunang cék ukuran agamamah, nyaéta nu takwa. Jalmanu pangmulyana téh lain nu numeunang ka senayan, tapijalma nu takwa. Ari jalma nutakwa téh, sidik lain kudu kasenayan baé.

Tah, simkuring mah, nité-nan seueur pisan urang lemburnu ‘gagal’. Padahal, cék ironganmah, urang lembur téh nupangapal na kana kaayaanlembur na. Copélna, leuwihpantes nu mareunang téh uranglemburna sorangan. Tapikumaha buktina? Mahiwalpisan. Nu meunang batur,urang lemburna mah, teu meu-nang.

Naha teu meunang étakudu jadi pasualan? Keur uku-ran dunya mah, jiga wirang.

Tapi keur ukuran agama mah,teu kitu. Lantaran, disatuka -ngeun kajadian nu tumiba kamanusa, Alloh nu MahaUninga, manusa moal apal,naon hikmah satukangeun nugeus dilakonan. Moal ayasaurang ogé nu apal kanakajadi an nu piéngkéeun.

Upama waé, nu meunangbakal pialuseun, meureunanmoal aya kajadian anggotaDPR asup ka pangbérokkan.Tah, meureunan kitu nu teumeunang ogé, boa-boa kuAlloh téh ditangtayungan,sangkan ulah ka dinya, lan-taran pibahlaeun keur dirinaatawa keur baturna.

Kitu deui nu mareunang,lain hartina kudu asa urangpanghadéna, asa urang pang-pinterna. Sabab, nu mareu -

nang téh, lain ngaliwatan ujiantés nu jelas ukuranana, tapi numareunang téh, ukuran jalmanu milih. Upamana waé numilihna nu barodo, atuh hasilpilihan gé moal hadé. Hartina,nu meunang ulah ngarasapangpunjulna, lantaran boa-boa nu milihna jalma nu mé-mang nu teu apal, sahasabenerna nu pinter jeunghadé téh.

Sakitu waé, ieu seratkasanggakeun ka rumpakaManglé. Mugi tiasa kamuatsareng kaaos ku balaréa mitraSunda dimana waé ayana.

Hirup Sunda! HuripSunda!.

Wassalam,

Pa Burhan Ti Cileunyi Bandung

Manglé 24754

KKoropak

Majalah Manglé

Nyayogikeun buku-buku Sunda terbitan

PT. Kiblat Buku Utama sareng Pustaka Jaya.

Tiasa digaleuh di Toko Buku Manglé

Jalan Lodaya No. 19 Bandung.

Telepon 022-7303438,

Hp. (Tuti) 0857 21307232

1.Bentang Lapang

Rp. 20.000,-

2.Dulag Nalaktak

Rp. 15.000,-

3.Pileuleuyan

Rp. 15.000,-

5Manglé 2475

TTamu

Jadi ketua Korpri Jawa Barat,Dr. Ikke Dewi Sartika, M.Pd.,boga angen-angen. Lian ti

ngaraharjakeun anggota, ogéngaronjatkeun ajénna. “Sanéspamohalan Korpri gé tiasamedalkeun nagarawan-nagarawannu tiasa diandelkeun,” pokna mukawangkongan.

Ngobrol téh di Kantor KorpriJawa Barat, jalan Turangga, Ban-dung, sawatara waktu ka tukang.Dina suasana satutas pilihanumum, obrolan gé di antarana tu-mali jeung kapamingpinan, nu ceukHj. Ikke mah, ajén-inajén paming-pin téh bakal kacida mangaruhan -ana kana kamajuan ieu bangsa.

Dina mangsa ngagederna pili-han pamingpin, pagawé nagri mah,ceuk Hj. Ikke, nétral. Teu cueut kanu hideung teu ponténg ka nukonéng. Pancén gawéna, éstungabdi ka nagara katut bangsa. Kulantaran kitu, dina pilihan umumgé korpri mah teu pipilueun kanapulitik, tigin kana pancénna ngabdika masarakat.

Pentingna Pamingpin

Dina saban ganti kapamingpi -nan, saperti lima taunan, lobapihak nu ngangluh. Cenah,

Dr. Ikke Dewi Sartika, M.Pd.

Mukakeun Jalan Nagarawan Jalur Korpri

Korpri gé bisa jadi nagara wan. Kitu ceuk Dr. Ikke DewiSartika, M.Pd. Ngan, kumaha carana? Tah, perkara étanu jadi jejer obrolan Manglé, jeung Ketua Dewan Pengu-

rus Korps Pegawai Republik Indo nesia (Korpri) Propinsi Jawa Barat téh.

***

Dr. Ikke Dewi Sartika, M.Pd., Ketua Korpri Jawa Barat

lolobana mah, pamingpin kiwaritéh ‘pulitisi’ nu leuwih kentel pulaspartéyna batan kanagarawanana.Tumali jeung anggapan kitu, tangtukudu aya jawaban anu jinek.

Kumaha narékahanana, sang -kan medal pamingpin nagara wan?“Nu penting mah, masing-masingpihak kedah gaduh karep kanggongiring ngungkulan éta pasua lan,”pokna.

Mémang, cenah, nyekel pancénnaon waé ogé kudu ku ahlina.Komo deui ngurus nagara jeung pa-maréntahan, kudu nu bener-benermampuh ngalaksanakeun pancén -na. “Tah, kanggo janten nagara wan,tangtosna ogé kedah ditataharkeunti anggalna,” ceuk ieu teureuh Ban-dung teh.

Ceuk pikir Hj. Ikke, pagawénagri gé bisa jadi pamingpin, kaditu na bisa jadi nagarawan.Pamanggih na kitu, didadasaran kukanyataan, pagawé nagri téh lobakacida sarta SDM-na deui teu bisadimomorékeun. Nilik kana atikanformalna, lulusan program doktorgé ngaleuya naker. “Kantunngabina sareng masihan lolong -krang salega-legana sangkan tiasamekarkeun kamampuhanana,”ceuk ieu doktor widang pendidikanteh.

Nilik kana pancénna, pagawénagri téh icikibung dina rupa-rupawidang, kaasup pamaréntahan.Kitu na téh, sumebar di sabantingkatan. Hartina, néanganpaming pin ti golongan pagawénagri mah moal hésé. “Piraku tinasakitu seueurna pagawé nagri tayanu kapilih janten pamingpin, kale-bet kanggo kapentingan nasional,”pokna.

Geusan ngawujudkeun angen-angenna, Hj. Ikke boga léngkah.Ngimeutan kalayan gemet sakumnapagawé nagri nu aya di lingkungan -ana. Nu témbong nyongcolang di-catet, jeung ‘dicirian’. Atuh, munteu langsung pihak Korpri JawaBarat ngimeutan pribadi-pribadipagawé nagri téa, bisa waé ménta

data ka diklat-diklat nu biasa ngatikpara pagawé nagri. Sanggeusngumpulkeun datana, léngkahsaterusna mah, ‘mekelan’ nuparunjul téa ku pangaweruh sualkapamingpinan nu leuwih jembar.

Keur ngatikna, moal hésé, dabisa gawé bareng jeung rupa-rupainstansi, kaasup paguron luhur nuboga ahli dina rupa-rupa widang.Cindekna, karep ngabibitkeunnagara wan ti jalur Korpri téh kariprakna!

Ngawangun jiwa kapaming pi -nan Korpri Jawa Barat, ceuk Hj.Ikke, ngadumaniskeun panga -weruh luar jeung nu nyampak dinakapamingpinan Sunda. Da, écés,pamingpin-pamingpin Sunda ba-heula gé loba nu punjul nu kagam-bar dina hasilna, mampuhngaraharjakeun masarakat kalayansohor wawangina nepi ka kiwari.Kamampuhan pamingpin kawaskitu, lantaran dina mingpin téhjinek ugeranana, saperti di antara -na kagambar dina babagianpancénna, aya Resi, Rama, jeungRatu. Tilu kapamingpinan kawaskitu, téh jinek selang-surupnakalayan henteu pacorok pancéngawéna. “Kapamingpinan Sundasapertos kitu, kedah teras-terasandiguar, diwanohkeun ka parapaming pin atawa calon pamingpinkiwari,” ceuk ieu wanoja nu lahirtaun 1960 téh.

Kapamingpinan Sunda, ku Hj.Ikke mah, lain ukur diwanohkeunka Korpri Jawa Barat, tapi rék di-wanohkeun ka balaréa, dinamasamoan tingkat nasional, dinaMunas Korpri 2014. Ieu SekretarisDPP Korpri Jawa Barat ngarasagedé haté, yén sari patikapamingpi nan nu jadi banda bu-daya Tatar Sunda, payus dipiwanohjeung baris mangpaat keur balaréa.

Pamingpin nagarawan, mémangkudu ditataharkeun ti anggalna.Kitu na téh, sangkan masagi, ceukurang Sunda mah. Da, kangarananpamingpin komo deui keurmangaru han masarakat sakumna,

butuh karakter nu kuat, boh nu tu-mali jeung pangaweruh ogé moralatawa étikana.

Dina ngagambarkeun penting -na ajén-inajén pamingpin, Dr. IkkeDewi Sartika, M.Pd., nyontokeunLee Kwan Yew, basa jadi PerdanaMenteri Singapura. Eta pamingpintéh mampuh ngayakinkeunmasarakatna bisa leuwih maju. Bisasatata jeung nagara-nagara deu -ngeun nu leuwih maju. Geusannyundut sumanget rayatna, inyanangabagikeun kartu pos salah sahijigambar kota di Swiss anu sakituresik na. Tangtu wé, teu ngan ukurdibéré gambar rahayat téh, dasaterusna mah aya upaya-upaya nujinek sangkan warga éta nagaraboga kasadaran kana pentingnamiara lingkungan. Intina, harita étaperdana mentri téh keur nyoba-nyoba ngawangun karakter padu-muk Singapura sangkan leuwihboga kasadaran ngamajukeunbangsana. Hasilna kasaksén, najanéta nagri teu beunghar ku sumberdaya alam (SDA), tapi ku lantarankarakter sumber daya manusa(SDM) pinunjul, ahirna angen-angen Perdana Menteri Lee KwanYew téh tinekanan, éta nagri jadisalahsahiji bangsa anu kuat, suhudbaranggawé, nalingakeun lingku -ngan, disiplin, tur taat kana aturan.

Bangsa nu pageuh nyekelbudaya na tapi teu ‘nutup’ diri tinapangaweruh luar, loba nu maju.Contona, bangsa Cina,masarakatna ngeukeuhan budaya -na kalayan tetep daék narimapanga ruh luar anu hadé. Tinaconto-conto bangsa deungeun numaju ku cara napak kana budayana,bangsa urang gé bisa nyonto kaa-sup nu tumali jeung kapamingpin -ana.

Nguatan karakter bangsa, ceukHj. Ikke, bisa ngaliwatan budaya.Malah, nya budaya nu ngakar tiba-heula bisa jadi pamiangan geusanngudag kamajuan. “Korpri JawaBarat kedah wanoh kana budayamilikna pribadi,” pokna.

Manglé 24756

TTamu

Maksudna, lian ti apal turwanoh kana pangaweruh nu jolna tiluar, sawadina deuih urang JawaBarat mah, kudu wanoh kana bu-daya bandana sorangan. Kitu deui,kapamingpinan warisan karuhunJawa Barat, payus jadi cecekelanpara pamingpin kiwari.

Ti mangsa ka mangsa, urangSunda boga pamingpin. Tapaklacak kapamingpinan baheula, lobakénéh nu bisa dipaké. “Larapnabisa adumanis jeung kapamingpi -nan nu jolna ti mana waé kaasupproduk Barat,” pokna tandes naker.

Budaya, ceuk Hj. Ikke lain ukurkasenian, tapi ogé tamperangagasan nu nyangkaruk dina pipiki-ran manusa Sunda. Atuh, medalnaéta pipikiran téh kaasup ogé nu tu-mali jeung paripolah. “Kalebetmoral sareng étika nu jantenugeran hirup kumbuh sadidinten,”ceuk ieu Sekjen FORMI Jawa Baratteh

Nguatan budaya, di antarana,bisa ngaliwitan senina. Atuh, diKor pri Jawa Barat gé, nu biasanaunit kasenian téh paduansuara/vocal grup, saterusna mahdieuyeuban ku kasenian Sunda.“Apan ayana ge di Tatar Sunda,atuh payus mun dina unit kagiatankasenian gé aya seni Sunda,” ceukieu Sekjen Pamanah Rasa Nusan-tara téh.

Ngagedurkeun Sumanget

Ngabdikeun diri ka bangsakatut nagara, ceuk Hj. Ikke mah,pilihan profesi. Tangtu, kududitutur keun ku tanggung jawabna.Patékadan kitu, digedurkeun kasakumna Kor pri Jawa Barat.Hartina, dina ngalaksanakeunnaon baé kudu tetep bogasumanget nu ngabebela. Tah,sumanget kitu téh, teu burungnémbongkeun hasil. Apan,sawatara waktu ka tukang, KorpriJawa Barat jadi juara umum Por-nas Korpri XIII, nu lumangsung diManado. Dina éta kagiatan KorpriJawa Barat, meunang emas tujuh,perak opat, jeung parunggu tilu.*** (Tim Mangle)

7Manglé 2475

Napakkeun Korpri kana aturanana

Upaya Korpri ngaraharjakeun anggotana

Korpri Jawa Barat remen pinunjul di tingkat nasional

Pasantrén jeung urang Sundakacida dalitna. Kitu téh, lan-taran pasantrén nyampak

méh di saban tempat. Tapak lacak -na bisa kénéh kabandungan nepika ayeuna. Najan pasantrén di étatempat geus ‘sirna’, ngarantempat na mah sohor kénéh, sapertiKampung Pasantrén, LemburPasan trén, Babakan Pasantrén,jeung sajabana.

Pasantrén hadir di tengah-te -ngah masarakat. Kacatet dina batinurang Sunda. Remen kacatur dinarupa-rupa carita, saperti dinawawacan, novel, carpon, jeungsajaba na. Éta téh, salah sahiji cici -rén, Sunda jeung pasantrén dalitnaker.

Peran pasantrén gé natrat timangsa ka mangsa. Loba andilna

dina rupa-rupa widang kaasupmilu bajuang ngalawan penjajah.Aya conto nu karékam ku sajarah,saperti Pasantrén Sukamanah,Tasikmalaya. Apan éta lembagaatikan nu dipingpin ku KH. ZaenalMustafa téh, taun 1944, teuneungngalawan tentara Jepang nusamag reng pakarangna.

Kaludeung kawas kitu, jadikaagulan umat Islam di tatarSunda jeung di mana waé ayana.Da, bukti apan, éta pasantrén téhjinek dina adeg-adeg, waninanjeur keun harga diri demi umatjeung rahayat.

Dina kahirupan sapopoé,pasan trén jadi andelan balaréa.Rahayat sabudeureunana, anut

naker ka pasantrén téh. Apan,rupa-rupa urusan, pangpangnamah, nu tumali jeung kayakinanagama, ‘kiblatna’ téh pasantrén.

Pakalangan PulitikPasantrén lain ukur tempat

santri tolab élmu, tapi deuihpangau ban masarakat sabudeu -reun ana. Pingpinan pasan trén,ngajangelek jadi panutanmasarakat nu digugu jeung ditiru.Nilik kana kalungguhan pasantrénkawas kitu, teu anéh upama étalembaga téh pada ‘ngamangpaat -keun’ kaasup ku pihak-pihak nuhayang boga kakawasaan ku carangumpulkeun sora pang rojong timasarakat.

Manglé 24758

LLaporan

Prof. Dr. H. Deddy Ismatullah, SH., M.Hum., Rektor UIN SGD Bandung

Pulitisi riab ka pasantren, ménta restu jeung sora umat. Ngan,upama pasantrén jadi pakalangan pulitik, nguntungkeun atawasabalik na? ***

Pasantren,Ulah Jadi Kaulinan Pulitisi

Mémang, pasantrén téhpuseurna atikan. “Hususnakanggo nyitak ulama-ulamapinun jul nu mampuh ngawangunkarakter nu hadé,” ceuk Prof. Dr.H. Deddy Isma tullah, SH.,M.Hum., Rektor Universitas IslamNegeri (UIN) Sunan Gunung DjatiBandung.

Pangaruh pasantrén, ceuk ieuRektor UIN lega pisan. Ku lantarankitu, nu hayang boga pangaruh kamasarakat gé, teu arangngamangpaat keun pasantrén. “Teusakedik, pasantrén nu teu mampuhngigelan politik. Nya, upama kitukanyataan ana, bakal kacida ruginakeur éta pasantrén, sabab bakal

turun darajatna,” pokna.Ayana pasantrén saperti kitu,

mémang teu bisa digitik rata atawadisakompétdaunkeun. Nu tetepajeg kana adeg-adeg gé teu kurang-kurang. “Ngan, henteu saeutikpasan trén nu ‘kaséséréd’ ku poli-tik,” pokna.

Nu kagugusur ku pulitik, nuahirna jadi pakalangan pulitikmah, ceuk ieu pingpinan UIN SGDBandung téh, moal ajegtangtungan ana. Malah, ahirna mahukur dimangpaatkeun ku pihak-pihak nu hayang meunang untungtina deukeutna ka pasantrén.“Tah, ayeuna loba pasantrén nujadi ‘pangulinan politik. Ngansaukur keur nyumponan kabu-

tuhan dangka pondok atawasaukur pédah rék narima sumba -ngan,” ceuk ieu pingpinan PondokPasantrén Gunung Puyuh Suka -bumi téh.

Ceuk panitén Prof. Deddy,raketna pasantrén jeung dunyapultik, bisa mahala-mahayu. Lebahdinya mah gumantung kana jeng -lengan pangurus pangpangna mahpingpinan éta pasantrén. “Leu -heung lamun éta pasantrén bisangigelan politik. Kumaha lamunhenteu, saha nu rugi?” pokna semunanya.

Upama kanyataanana kitu, nurugi mah umat Islam. Lantranbakal kaceluk, ieu umat téh ‘prag-

matis’ atawa ukur kabita ku nusipatna saharitaeun. Kitu ceuk ieupanitén Islam, nu dileuleutik di-gedékeun di lingkungan pasantrénSyamsul Ulum Sukabumi témbrés.

Panyabaan PulitisiDina mangsa pilihan umum,

sora rahayat téh jadi andelan. Kulantaran kitu, pihak-pihak nu jadipanutan masarakat gé teu weléhdideukeutan. Pasantrén remen jadipanyabaan pajabat jeung pulitisidina mangsana pileg jeung pilkada.Nya kitu deui, nu nataharkeunpingpinan nasional saperti keurmapag pilihan presidén, pasantréngé jadi ‘agenda’ nu biasa didata -ngan!

“Nu sowan ngadadak henteusalah. Da, pasantrén nu boga jatidiri mah, tangtu bakal daék narimasémah najan saha waé ogé. Ulahdéngdék, ulah cueut ka nu hideungponténg ka nu konéng. Hartina,ulah ngawilah-wilah tokoh politik,”pokna semu ngingetan.

Maksud Pa Rektor, pasantrénmah kudu ajég dina tatapakan.Ulah unggut kalinduan, ulah gedagkaanginan. “Upama pasantréngeus déngdék ka hiji pihak, bakalngarugikeun umat Islamsakumna,“ pokna.

Dina nyaritakeun kapaming-pinan Islam, Rektor UIN gé teumeungpeun carang. Mémang,

cenah, loba inohong Islam nu jadipamingpin. Tapi, kamampuhna téhukur keur sabudeureunana. Misal -na waé ukur mingpin lembagaatawa organisasina. Padahal,cenah, padika dina Islam mah,wajib hukumna, munculkeunpaming pin téh. “Ieu krisis umatIslam tina balukar umat Islam ku-rang bisa ngigelan kaayaan,” poknasemu hanjakal.

Ku lantaran kitu, ceuk Prof. Dr.H. Deddy Ismatullah, SH., M.Hum,pasantrén ulah jadi ‘kaulinan’ puli-tisi. Carana? balik deui kanapancénna, pasantrén kudu ajeg,geusan nyitak ulama linuhung nubisa nyaangan umat sakumna. ***(Tim Manglé)

9Manglé 2475

Pasantrén tempat pangauban masarakat sabudeureunanaPasantrén kudu ajeg nyitak ulama-ulama pinunjul keur ngawangun karakter hadé

Manglé 247510

Dina Pikiran Rakyat poe Senentanggal 21 April 2014 dibejakeunaya 30 Caleg burung (caleg nu

teu jadi anggota dewan, boh DPR, DPRDPropinsi atawa DPRD Kota/Kabupaten)dirawat bareng jeung Sumanto (jelemanu nu sok ngadaharan mayit, meunangngabongkaran ti astana tea, urang Kabu-paten Purbalingga, Jawa Tengah.

Dina basa Sunda, kecap “burung”bisa digunakeun dina dua harti, kahiji“burung” hartina teu jadi atawa gagal,contona “tangkal buah teh pentilnaleubeut pisan, tapi loba nu burungna,hartina loba pentil buah nu gagal teu jadibuah”; kadua “burung” hartina owahatawa gelo. Jelema teh “burung” sugan dasok noroweco sorangan, atawa sura-seurisorangan, kade ah ulah dideukeutan bisingarogahala.

Dina Pikiran Rakyat tea oge dibeja -keun yen tempat 30 Caleg burung nungarandapan stress (kaganggu jiwana)dihijikeun jeung tempat Sumanto di-rawat. Mun gangguan jiwana pohara,ceuk KH. Supono, pangurus rehabilitasi,sok ngamuk, ku kituna waktu rehabili-tasina oge leuwih lila. Mun kaayaan kitumeureun disebutna kawas jelema burung(owah atawa jelema kurang saeundan –ceuk babasan urang kampung mah).Naha bet nepi ka kitu? Sakumaha nu toskanyahoan ku urang sarerea, sing sahanu rek nyaleg kudu tatan-tatan tinasagala rupana, lain bae elmuna nu kuducukup, tapi oge dina widang modal teubisa ngan saukur modal dengkulwungkul, kudu boga modal mu cukup,lantaran loba hal nu kudu dimodalan.Loba diantara Caleg, sangkan kapilih ayanu nepi ka bebeakan boh duit, imah di-jual, tanah dijual, nganjuk-ngahutangpikeun ongkos kampanyeu, nyieunbaligo, nyieun selebaran, nyumbangkagia tan sosial, nyumbang pasantren,nyumbang masjid, ngayakeun panga-jian/istigosah, nyumbang panti asuhan-yatim piatu, encan ngabagikeun duit dinawaktu samemeh nyoblos. Harepananamun kapilih jadi anggota dewan, ceukpikiranana loba kasempetan pikeun nga-

ganti sakabeh pangaluaran, loba cara nubisa diusahakeun. Eta pangaluaran tehbakal kabual deui, malah ceuk itungana -na bakal leuwih – aya untungna.Maranehna ningali kanu enggeus-enggeus, Caleg-caleg nu geus jaradianggota, boh DPR, DPRD Propinsi,atawa DRRD Kota/Kabupaten,katingali na imahna jadi alagreng, mobil -na ara lus (mewah), hirupna sarenang,malah aya oge nu pamajikanana leuwihti hiji, artis-artis oge loba nu kabongroyku para anggota dewan teh. Sanajanahirna loba oge nu katohyan ku KPK, ka-paksa ngaring kuk di bui, tapi ceukpikiran ana eta mah sial we, kurang rintipmigawena. Ceuk cohagna mah para Calegteh estu pragmatis pisan, henteu aya bau-bau didasaran ku moral/agama sapertijadi anggota teh estuning amanat rayatnu kudu dilaksanakan kalawan jujur,pinuh ku rasa tanggung-jawab kaPangeran Allah Nu Maha Kawasa katutka sakabeh rayat, lain cara pikeun nea -ngan kauntu ngan pribadi atawa golo -ngan. Ku kituna, dina ngilu nyaleg tehestu pasrah bari tawakal ka Gusti, kapilihsukur teu kapilih oge sukur da sakitubeurat na tanggung-jawab dunya aherat,meureun Gusti nyaaheun keneh ka urang- bisi tisoledat.

Lantaran harepanana kana kasena -ngan – kauntungan wungkul nu bakalkapanggih mun jadi kapilih, lain niatibadah, niat ngabela kapentingan rayat,niat ngaronjatkeun nasib rayat,ngaleungit keun kamiskinan jeungpangang guran, atuh puguh we nalikaahirna teu kapilih alias burung jadianggota dewan maranehna ngarasa han-deueul pisan. Padahal maranehna geusbebeakan harta-banda, tanaga, waktupikiran, jste, Oge manehna ngarasakawiwira ngan (era) ku tatangga, kubabatu ran, mikiran harta-banda geusbeak, hutang ngahunyud - geus ka-sawang bakal rabul nu naragih, ditambahkaimanan hengker, sakabeh usahana teudibarengan ku kaihlasan (da niatna gelain rek ibadah), atuh pantes pisan munrek ngagerebeg oge, jiwana kaganggu

(stress), kaganggu kasaimbangan jiwana,nepi ka aya oge nu “burung” (gagal) jadianggota dewan teh, aya nu bener-benerjadi jelema “burung” (owah). Mun teukitu, loba nu kalakuanana jadi araneh,jalan nu tadina dibikeun keur kapenti -ngan warga – ngadadak ditutup deui –teu meunang dipake, sumbangan nu geusdibikeun dicokot deui (siga nu di Banjar),jste.

Nu 30 Caleg burung jeung tim suksesna tea bareng jeung Sumanto ngilu prog -ram rehabilitasi mental, sosial, dannarkoba, nu pusatna di Desa Bungkarel,Kecamatan Karanganyar, Purbalingga.

Sumanto jeung 30 Caleg burung teasok sanajan di ubaran ku tim nu sarua,tapi pikeun para Caleg burung jeung timsuksesna tempatna dipisahkeun ti nukeur ngarandapan panyakit masyarakat(sosial, narkoba). Di tempat nu anyar ieugeus aya 300 urang nu ngarandapanstress nu keur direhabilitasi lantaranpepegatan cinta, kalungguhan (jabatan)teu naek-naek, usahana bangkrut, jeungcita-cita na teu katedunan. Para Caleg bu-rung jeung tim sukses rek ditempatkeundi Wisma Singgah, Kacamatan Karang -reja, Purbalingga. Ceuk KH. Supono,pangurus Wisma, mun gangguan jiwanahenteu beurat bisa diubaran antara 3-5poe, tapi mun depresi beurat leuwih lila,lantaran sok mindeng ngamuk.

Jadi teu mustahil asalna “Caleg bu-rung”, mun stress/depresi kacida beurat -na mah bisa jadi “jelema burung” aliasowah alias kurang saeundan tea.Naudzubillahi min dzalik.

Bandung, 22 April 2014

E. Saefullah WiradipradjaGurubesar Hukum Internasional

Unpad/Ketua Pusat Studi Sunda

Caleg BurungKu E. Saefullah Wiradipradja

BBahasan

Resep kana pulitik téh, sakadar keur nam-bahan kaweruh. Lain keur ancrub kanawidang pulitik praktis. Jadi anggota

légis latif atawa aktivis partéy, upamana. Nganari jadi “tukang ngaramékeun” mah, kungsi.Dina pemilu taun 1971, ngadukung partéy Nah -dlatul Ulama (NU) nu harita jadi kontéstanbareng jeung salapan kontéstan séjén : PNI, Par-musi, PSII, Perti, Parkindo, Partai Katolik, IPKI,Murba (kabehanana kungsi makalangan dinapemilu taum 1955). Tambah wé “jagoan anyar”,Sekber Golkar.

Ngadukung partéy NU, lantaran hirup dilingkungan NU, tur keur sakola di SPGN Garut(1964-1967) kungsi ilubiung dina organasisai“Nahdliyin”, kayaning IPNU jeung GP Ansor.

Turug-turug, aya sawatara “senior” di NU,milu nyaleg. Di antarana Drs.Hafidz Usman(ayeuna Ketua MUI Jawa Barat). Milu maturananjeunna kampanye ka suklak-sikluk pilembu-ran. Ka Bungbulang (pakidulan Garut), Cibugel(Kab.Sumedang), jsb. Alhamdulillah, Pa Hafidzkapilih jadi anggota DPRD Jabar 1971-1977 tifraksi NU.

Lantaran kuring harita PNS Guru SD, atuhjadi masalah pisan ngadukung partéy NU téh.Sabab sakur PNS harita diwajibkeun ngadukungSekber Golkar. Dalah rayat biasa gé dikeprakkudu milih ”Caringin”. Nu mantangul, réa anuditampiling ku babinsa, hansip, atawa kepaladésa.

Kungsi aya aparat kacamatan, ngancamrék mecat. Cenah, naha PNS nu digajih ku pa-maréntah, ari nu didukung partey politik, lainSekber Golkar.

Dijawab kieu wéh :“Sok pecat ayeuna kénéh. Kadieukeun SK

pamecatanana. Tong isuk tong pagéto. Ayeuna!”Ngélémés dikitukeun téh. Malum aparat

kelas bucrit, lauk buruk milu mijah. Di ditunamah hayang kapeunteun ku “atasan”.

Pemilu 1977, diiluan ku tilu kontestan.Nyaéta Partai Persatuan Pembangunan (PPP),nu mangrupa gabungan (fusi) ti partéy NU,Parmusi, PSII, Perti. Tambah Partai DemokrasiIndo nesia (PDI) gabungan PNI, Parkindo, Par-tai Katolik, IPKI,Murba. Jeung Sekber Golkar nuembung disebut parpol, sok sanajan ngalakonanprakték pulitik. Milu pemilu, nempatkeun wakildi lembaga législatif, jsb. Nepi ka ayeuna tayakaterangan naon sababna harita (1971-1997),Golkar disebut lain parpol. Para ahli politik gétara aya nu (wani) ngajelaskeun. Kakaréksanggeus reformasi (1998), Golkar robah jadiPartai Golkar.

Dina pemilu 1977 téh, ngadukung PPP, lainpedah NU jadi bagian PPP. Tapi aya alesansejen. Nyaéta ngalawan ”kampanye” aparatpamaren tah ti puseur nepi ka daérah nungudukeun rayat milih Golkar. Bari ngalarang

milih partéy. Cek pamikir, ongkoh kontéstan ayatilu, tapi nu di pilih kudu ngan hiji.

Bisi enya kajadian partéy euweuh nu milih,nya ngadukung PPP. Terang-terangan deui baé,kawas pemilu 1971. Sarua deuih mindeng meu-nang ancaman. Tapi réréana mah tukangeunjeung ukur gos wungkul. Ngahaja-hajaaduhareu pan mah teu wanieun Ukur tingpélététmaling-maling deuleu. Némbong keun kacuanka PNS Guru SD nu mamaké kaos “Ka’bah”(lambang PPP). Henteu “Caringin”.

Alhamdulillah, ari diluluguan mah, teu bu-rung réa nu milih partey teh Hususna PPP.Malah di lembur, “Ka’bah” unggul. Ngéléhkeun“Caringin”. Puguh wé Kadés murang-maring dacenah ditegor ku Camat, Camat ditegor ku Bu-pati, babinsa ditegor ku Koramil, jst. Duka enyaduka bustam. Padahal ari ulah mah milih par-pol, geus wé pemilu téh sina diiluan ku Golkarwungkul. Ambeh meunang kabéh

Pamanggih kitu dihaminan ku Kadés, bariculang-cileung. Sieun aya nu ngabéjakeun kacamat, kawasna.

Milu ngarojong PPP saban pemilu, lumang-sung nepi ka pemilu taun 1997. Tina PNS,kaluar, sanggeus dipindahkeun jadi Kepala Seksidi Dinas P dan K prov.Jabar, taun 1983, tanpapensiun. Terus digawé di mass média (PikiranRakyat). Puguh wé unggal usum pemilu, sokpada “ngabaeudan”. Pédah sakur anggota Per-satuan Wartawan Indonesia (PWI) kudungadukung Golkar. Atuh ti lingkungan “PR” ayaunsur pingpinan nu meunang jatah jadi anggotalégislatif ti Golkar.

Tapi teu dianggap. Papaharé wé. Da tayaaturanana dipecat pédah ngadukung parpol.Komo di pausahaan pérs nu sakuduna indepen-den. Alhamdulillah, salamet nepi ka pangsiuntaun 2004, teu kungsi meunang suratperingatan surat peringatan acan tina urusanpilihan poitik.

Taun 1998, reformasi. UU nu ngatur kon-téstan pemilu “dua parpol dan satu Golkar” di-cabut. Burudul téh parpol anyar lahir. Teu bédati supa usum hujan.

NU ogé ngalahirkeun Partai KebangkitanBangsa (PKB). Dipingpin langsung ku KHAbdurah man Wahid (Gus Dur) nu harita jadiKetua Umum PBNU. Réa babaturan ngajak kaPKB. Nya miluan. Malah jadi salah saurangpangu rus di Déwan Pimpinan Wilayah (DPW)PKB Jawa Barat. Tur kacatet jadi salah saurangcalég PKB keur DPRD Prov.Jabar ti Kab.Garut.

Tapi da teu jeung haté. Jadi calég teh tarakampanye, tara ngawur-ngawur “moneypolitic”. Sahayuna wé. Nu matak, basa bérésPemilu 1997, PKB meunang 5 korsi DPRDProv.Jabar, aya sésa sora dua korsieun deui,dibikeun ka batur. Padahal sésa sorapanggedéna ti Garut.

Saminggu tas pemilu, pamitan ka pangu-rus PKB Jabar, moal ilubiung deui dina strukturkapangurusan. Teu luyu jeung haté. Lain habitatnu merenah.

Tapi ari kana politik mah anggerresep.Angger nuturkeun kamekaranana. Malahrarasaan, leuwih segut diajar jeung leuwih nyahobatan politikus nu dariuk di législatif.

Mungkin pangaruh keur mangsa rumaja.Keur sakola di SPGN Garut, sok pirajeunan milukana “kursus politik” nu harita hirup tur ramé.Kursus politik Islam, lumangsung di bumi KHProf.DR.Anwar Musadad, Jl.Ciledug. Diiluan kupara kekentong NU, ulama pasantrén, jsb. Numarilu di dinya, engkéna réa nu jaradi “poli-tikus” di législatif. Saperti Pa Omo Suntama, BA(guru SPGN Garut) nu jadi anggota DPRDGarut ti NU/PPP (1971-1987), Maksum Jailadri(anggota DPRD Garut/DPRD Jabar/DPR RI tiPPP), Enas Mabarti (anggota DPRD Garut tiPPP), jrrd.

Kursus politik nasionalis, di bumina PaBurhan Mustapa, Jl.Bank 14. Nu marilu didinya, réréana kader nasionalis (PNI) jeungsosialis (PSI). Salah saurang putra Pa Burhan,Awan Karmawan Burhan, ti taun 1971 jadianggota DPR RI ti Golkar. Malah terussababaraha periode bari ngarangkep jadi pangu -rus DPP Golkar. Atuh Pa Sopandi Wiradinata(guru SPGN Garut), jadi anggota DPR RI tiGolkar th.1971-1977. Kitu deui, Jajang Kurniadi,guru SMPN Garut, kungsi jadi anggota DPRDJabar ti PDI Perjuangan(1999-2004).

Mungkin masih kénéh aya tempat kursuspolitik sejenna di Garut. Ngan teu kungsikailuan. Upamana baé kursus kader komunis,nu ceuk béja sok diayakeun di gedong bioskop“Chung Hua Chung Hui” (Sumbersari) kulingkungan Baperki (katurunan Cina).

Kurus politik di Garut, mémang boga sa-jarah nu kawilang heubeul .Geus jadi tradisiwedel. Taun 1920-an, Syarikat Islam (SI), min-deng ngayakeun “pahadréng” (verhadring).Samodél seminar atawa diskusi. Sajaba ti di-hadiran ku para simpatisan SI sa-Garut, sok di-hadiran ku para kekentong SI puseur. HOSTjokroaminoto, Abikusno Tjokrosuyoso, jsb.,kabéjakeun sering “turba” kana “pahadréng” diGarut, nu sok diayakeun di Tanggulun(Kac.Kadungora), atawa Dayeuhhandap (GarutKota). Harita di Garut geus aya kekentong SI ka-mashur, nyaéta KH Jusuf Tauziri Wanaraja,jeung KH Mustopa Kamil (Garut Kota).

Taun 1930an, di Kp. Seungkeu, Kac.Banyuresmi, sok aya kursus politik kaumsosialis. Diguguluan ku Wira jeung adina, Sastra.Katelah “Wira Seungkeu”, kabéjakeun jadi “guruspiritual” Sutan Syahrir, Perdana Mentri RImunggaran, jeung Ketua Umum Partai SosialisIndonesia (PSI). Sastra kungsi jadi anggotakonsti tuante (MPR) fraksi PSI, hasil pemilu1955. Kitu katerangan Rosihan Anwar dina buku“Mengenang Syahrir” (1982). Ceuk sawatarasumber lisan dina usum kampanye pemilu 1955,Sutan Syahrir, dibarengan ku Achdiat Karta -mihardja (pangarang novel “Athéis”) mindengmondok moék di Seungkeu.

Ayeuna mah, kawasna, geus euweuh nudisebut tempat “kursus politik” di Garut téh.Sabab pikeun jadi anggota legislatif kiwari, teuperlu kursus politik atawa kaweruh politik. Nya-leg jaman ayeuna mah,cenah, cukup ku paréa-réa duit. Nu hatam politik gé éléh.***

KKolom

Ilubiung dina PulitikKu H.Usép Romli HM

11Manglé 2475

Manglé 247512

NNyusur Galur

Minggu pengker pedaran parantos dugi kanyarioskeun Purbasari ti Guru Minda ka-gungan putra dua nyaéta Parbu Lingga -

hiyang jeung Prabu Darmarehe. Turunan ka genepPrabu Damarehe nyaéta Prabu Darmasuci. PrabuDamasuci kagungan dua putra nyaéta BagawanGarasiang jeung Prabu Darmasuci II BagawanGarasiang nu jadi patapan kagungan hiji putri nyaétaRatu Mayangkarana nu ditikah ku Guru Gantanganputra Prabu Siliwangi.

Mayangkarana ti Guru Gantangan kagunganputra Raden Ragamantri nu sohor ditelah PrabuPucuk Umum. Sajeroning kitu Darmasuci II nugelarna Sunan Talagamanggung ngasta kaprabon dikaraton nu henteu jauh ti Sangiang.

Nurutkeun sumber séjén nyaéta tina Babad Pan-jalu disebutkeun yén Ratu Galuh Prabu SanghiyangCiptapermana Dewa kagungan putra tilu nyaétaSanghiyang Ratu Permana Dewi, Sanghiyang Pong-gang Sang Rumahiyang jeung Sanghiyang BlegTambleg Raja Kuningan.

Saterusna dicaritakeun yén Sanghiyang PonggangSang Rumahiyang nu mashur jenenganana SangRanggamantri jeneng Raja di Talaga, sabada wapatdipendem di Gunung Bitung Desa WangkelangKaca matan Cikijing Kabupaten majalengka kiwari.

Kumaha Ceuk Babad Talaga?Sabada Prabu Darmasuci henteu maréntah deui,

kuduna mah tahta dipasrahkeun ka putra cikalnyaéta bagawan Garasiang. Tapi Sang Bagawan tetep

milih jadi patapa baé jeneng Resi, tatapanasabudeureun bukit Garasiang teu jauh ti Sangiang,maksudna sangkan élmu kaagamaanana beukijero, beuki beunghar ku elmu panemu. Kulantarankitu, waktu Prabu Darmasuci wapat, tahta karajaandipasrahkeun ka putra kadua nu mashur Prabu Ta-laga Manggung, gelarna Prabu Darmasuci II. Dinamangsa kakawasaanana, Karajaan Talaga ngahontalpuncak kajayaan, sabab geus mampuh ngawujudkeunkarajaan anu aman tengtrem, ma’mur , kerta ra-harja. Kapunjul Prabu Talagamanggung digambar -keun Raja sakti mandraguna, henteu terak kupakarang naon baé oge “ Nalika dibabarkeun ogégeus nyandak pusaka karuhun nyaéta cis. Pati sangRaja aya dina éta pusaka, parabot naon baé ogemoal teurak kana salirana iwal ti cis. Jadi ngan kupusaka éta Sang Raja bisa ditalukeun (Samsudin1975;2).

Dicaritakeun saterusna, Prabu Talagamaggungkagungan dua putra nyaéta Raden Panglurah jeungRatu Simbar Kancana.

Raden Panglurah milih jadi patapan di GunungBitung, manahna henteu katajieun ku tahtakaraja an jeung maréntah jadi raja.

Sabada Sang Pangeran angkat ka patapan di Gu-nung Bitung, ka Talaga aya nu datang, ti TatarSabrang nonoman raspati, dedeg sampe rupa hadéjeung luhur elmuna.

Eta nonon dikenalna Sakyawirya ti Palembang,Dikenalna ogé Palembang Gunung. Saterusnangabdi keun dirina ka karaton. Sang Raja katajieun

Sunan Talagamanggung DitelasanKu Palembang Gunung

13Manglé 2475

pisan ku Palembang Gunung anu sopan turta nyahokana tata titi duduga peryoga

Hade budi basana, atuh Kangjeng Raja beukikatajieun ku nonoman Palembang nu hadé rupaturta beunghar ku élmu panemu téh. Tepi ka ahirnaPalembang Gunung ditikahkeun ka Sang Ratu Sim-bar Kancana bentang Talaga.

Saterusna Palembang Gunung dijungjunglunggguh jadi Patih Karajaan anu kalungguhannadi Walangsuji. Beuki bisa Palembang Gunungmintonkeun tingkah lakuna anu hadé payuneunSunan Talagamanggung tepi ka ahirna diangkatjadi Patih Utama karajaan. Ahirna jadi Wakil SunanTalaga manggung anu ngemban tugas dina sawatarahal anu Sunan ku anjeun henteu tiasa rawuh (Sam-sudin 1975: 2). Ari samistina mah Sang PalembangGunung tambah-tambah marekna ka Sang Raja,sujud sukur kana nugraha ti anjeunna. Tapikanyataan ana malah sabalikna.

Sunan DitelasanPalembang Gunung tétéla boga ambisi anu

ngagedur-gedur geusan jeneng Raja di Talaga,tangtu baé ngagunakeun sagala rupa cara ngarahgancang ngahontal ambisi pribadina. Tapi kumahacarana ngarebut tahta ti Raja Talagamanggung anukongas sakti mandraguna turta henteu teurak kupakarang naon baé iwalti ku pusaka gagamanana.Teu éléh géléng Sang Palembang, nya terusmetakeun akal tarékah tepi ka anu pangtelengesna.Palembang Gunung ngadeukeutan hiji mantringaran Citrasinga anu paham kana permati rajana.Ceuk Citrasinga, Sang Raja moal bisa ditelasanmaké senjata naon baé ogé, sabab kagungan senjatapusaka tibarang lahir. Palembang anu sakti moalmapakan kasaktén Sang Prabu. Patina Sang Prabungan ku pusaka gagamanana anu diandak ti keurdikandung kénéh ku ibuna nyaéta cis. Citrasingadijangjian arék diangkat jadi pajabat luhur lamunmanéhna geus bisa nelasan Sang Raja. Citrasingakaolo jeung kapangaruhan ku Palembang Gunung.Tapi ceuk Citrasinga deui, anu bisa nyokot titempat na jeung ngagunakeun éta pusaka nganpanakawan kadeuheus Sang Raja, nyaéta Centang-barang, panakawan karajaan kapercantenan SangPrabu. Éta panakawan ahirna kapangaruhan kuPalembang Gunung tepi ka jangji arék mantuancarogé Ratu Simbar Kancana ngalaksanakeun niatjahatna.

Centangbarang héroy ku pangbibita dunungan -ana anu arék méré kalungguhan luhur lamun ren-cana nelasan Raja tinekanan. Centangbarang yakinrencanana bakal kalaksanakeun. Tumbak Cis geuskakawasa ku Centangbarang, Dina waktuna tumbak

gancang dilelempeng kana salira Sang Raja,disangkana moal nyalahan, tapi kersaning Gustiséjén deui, congo tumbak cis ngan mampuhngaraheutan bitis Sunan Talagamanggung. Sanajanjelas panakawanna geus ngahianat tapi Sunannyarék prajurit ngudag Centangbarang, Gusti anukawasa nu bakal ngahukumna, isuk jaganing gétoCentagbarang bakal cilaka ku polahna sorangan.Sang Raja lebet ka kamar panumpen tempatmujas médi ka Gustina tepi ka Sunan Talagamang-gung ngahiyang .

Karaton jeung pangeusina katut palataran kara-ton ogé dadak sakala robah jadi situ atawa talaga anukacida legana turta caina ngagenclang hérang. Tepika kiwari éta situ mashur ditelah Situ Sanghiyang(Samsudin 1975 2-3). Wawancara jeung R. MumuMahmudin 14 April 2012).

Simbar Kancana males PatiKajadian musibah gancang diunjukeun ka

Palembang Gunung di Walangsuji. Sang RatuSimbar kancana nangis kanyenyerian dikantun wapatku rama dina kaayaan saperti kitu. Palembang Gu-nung katut ponggawa mantri ti Walangsuji gan-cang muru karaton keur ngabuktikeun laporan paraprajurit anu nyebutkeun Sang raja, karaton katutpangeusina salin jinis jadi talaga ngemplang.

Ratu Simbarkancana barang ngadangu laporanti Palembang Gunung yén ramana katut karatonsapangeusina salin jinis jadi talaga tambah-tambahkapapanjangan sedihna, ratu nangis taya eureunna.Ku Pamanna, Bagawan Garasiang digelendutdiwuru kan yén éta kabéh mangrupa cocoba pikeunsalirana ku anjeun, ratu rada kabeberah (Sam-sudin 1975 :3).

Sabada Sunan Talagamanggung taya di kieuna.Palembang Gunung langsung jadi Raja ngagentosmertuana. Pusat pamaréntahan dipindahkeun kaWalangsuji sabab karaton anu geus jadi talagahamo bisa dipulangkeun deui ka asal.

Nagara sabada diparéntah ku Palembang Gu-nung nyirorot pamor ilang dangiang, kaayaan na-gara jadi mundur balukar tingkah laku PalembangGunung anu resep pésta-pésta ngamonyah-monyahwaragad, henteu maliré kana pancen maréntah anubener. Estuning nuturkeun karepna sorangan baéanu henteu hadé. Palembang Gunung henteu lilamaréntah Talaga tepi ka éta karajaan bisadisalamet keun. Lakuning lampahna anu hianat kaRaja kabongkar mantén.

**Saperti nu diugkabkeun ku Nina H. Lubis(E.d), Etty Saringendyanti, Undang Ahmad Darsa,Miftahul Falah dina Buku “Sajarah Karajaan Ta-laga** HRS/Hanca

Manglé 247514

MMunara Cahaya

Ukhuwah Islamiyah pentingkacida. Dawuhan KangjengRosul Muhammad SAW,

“Al mukminu lil mukmini kal bun-yan yasyuddu ba’dhuhu ba’dha. Nuhartosna; Hiji jalma mu’min jeungmu’min séjénna saperti hiji wangu-nan, nu hiji jeung nu séjénna, silihnguatan (HR. Bukhari Muslim].Syaikh Hasan Al Banna r.a.ngajelas keun, hak muslim jeungmuslim séjénna mangrupa Salama-tus Shadr. Nyaéta, geusannyalametkeun haté tina gorengsangka ka papada muslim lianna.

Katerangan di luhur, ébréh turjinek. Ukhuwah, silihajénan jeungpapada muslim téh wajibhukumna. Lantaran, hifdulummah, mangrupa dasar hirup nusilih lengkepan, silih tulungan,silih ajénan geusan nyalametkeunmanusa di dunya mananpibekeleun ahérat. Kitu kamulyaanIslam dina ngatur umat. Malahpentingna ukhuwah téh, numut -keun salasahiji katerangan asupkana maqashid syari’ah. Lian ti hif-duddin, hifdunnas, hifdu nafs,hifdu aql, hifdul mal, ogé ditamba-han deui ku hifdul ummah. Hartos -na, ukhuwah sami jadi poko-pokodina dasar agama.

Nu jadi patarosan ayeuna?Kumaha carana nanjeurkeunukhuwah? Jawabanana seueurpisan. Ngan, nu jadi garis badagnamah, nyaéta ku iman jeung kutakwa. Iman, babarengan ngancik -keun kayakinan diri ku pamadegannu bener. Sedengken takwa,babarengan ku jalan milampahpolah nu nincak dina bebeneran.

Hartosna, teu kasebut nanjeurkeunukhuwah Islamiyah, upamakayaki nan teu sapamadegan. Kitudeui teu kasebut nanjeurkeunukhuwah Islamiyah, upama polah -na jauh tina bebeneran. Sababébréh deuih, dina dawuhan Alloh,ukhuwah téh salawasna kududisimbeu han ku ‘watawa shaobilhak watawa shaobil sobri’.

Kumaha upama aya urusanikhtilaf (béda pamadegan) lantaranmasing-masing boga dasarna?Palebah dieu mah, para ulamaséjénna, negeskeun, sahenteunaaya tilu perkara penting nu ka ditu -na kudu jadi nguatan ukhuwahumat. Kahiji, tanawwu' al-ibadah.Konsep ieu téh, papada maphumdina palebah 'keragaman' dinangalakukeun praktek ibadah.Pacékcokan antargolongan atanapiantarorganisasi kaagamaanngeuna an ikhtilaf, saleresna teujanten masalah. Di dieu kudu ayarasa ukhuwah dina palebah bédapamadegan. Sabab, dina urusanikhtilaf téh lain pacékcokan nu jadiudagan, tapi rohmat nu jadimangpa at. Hartosna, teu aya nungarasa pangbenerna.

Kadua, al-mukhti'u fi al-ijtihadlahu ajr. Nu salah ogé dina ijtihadbakal meunang ganjaran. Nunangtu keun salah jeung benerna,mung Alloh SWT. Katilu, konsep lahukma lillah qabla ijtihad al-muj-tahid (Alloh moal netepkeun huku-man sateuacan ayana ijtihad kanaéta masalah). Ieu hartosna hasilijtihad téh mangrupa hukum Allohmasing-masing para mujtahid,sanajan hasilna tiasa béda-béda.

Ku tilu perkara éta, biasa dinakaayaan nu béda, atanapi biasangahormat ikhtilaf, dianjurkeunpisan dina agama Islam.

Ku margi kitu, ukhuwah ummatpenting kacida. Margi penting,atuh dilampahkeunana ogé lain di-hiji tempat, tapi dina saban tem-pat. Di kulawarga, di lingkungan,di organsiasi malah kaasup dipartéy. Dawuhan Alloh Swt.:

Hartosna: Saestuna taya lianmu’minin teh sadulur, ku kitunarapihkeun antara dua dulurmaranéh, jeung masing tarakwa kaAlloh, supaya maranéh dipaparinrahmat. (Surat Al-Hujurot : 10).

Islam téh mulya tur linuhung.Lantaran kitu, kamulyaan Islamlain saukur mampuh ngalaksana -keun ibadah-ibadah syari’ah tapiogé ngalaksanakeun ibadah sosial,atanapi nanjeurkeun ukhuwah, hif-dul ummah. Hiji hadis Nabi SAWnétélakeun, "Takhallaqu biakhlaqillah," anu pihartoseunana,"Pelakkeun ahlak Alloh dina dirianjeun". Dina tapsiran panyajakkahot Jalaluddin Rumi téa mah,"Moal aya talajak anu leuwih sieupkajaba talajak anu dituladankeunku Mantena". Manusa pinunjul jiga

Nanjeurkeun Ukhuwah Islamiyah Ku RH. Tarmidzi

15Manglé 2475

kieu anu mangrupa puncaknacipta an Alloh, malah moal nutupkamungkinan ajén manusangaleuwihan malaikat. Nanceb -keun ahlak téh rupa-rupa, diantara na milampah kahadéan dinangajaga ukhuwah. Nancebkeunsikep husnudzon (alus sangka)keur nanjeurkeun ukhuwah, ogéngajauhan tina sikep takabur, som-bong, atawa mawa karep sorangannu matak ngaruksak ukhuwahumat.

Nyontoan jeung Nyarék Manusa salaku hamba Alloh,

dina prak-prakanana kedahmilam pah salah sahiji prinsipsyari'ah nu disebut amar ma'rufnahi mungkar (nanjeurkeunbebeneran, nyegah kamungkaran).Imam Ghozali dina kitabna Ihya'Ulumuddin, nétélakeun yén prin-sip amar ma'ruf nahyi mungkarbisa disebut 'top sentral ajaranIslam' atanapi 'al-Quth al-A'dzamLiddin'.

Nepikeun bebeneran, nyegahkamungkaran, ditegeskeun deui kuSaefuddin AF. Isma'il, kiwari geusleungit tina kaayaan budaya urang,sahingga 'amar ma'ruf nahyimungkar' mung sakadar panggerowungkul, teu ieuh dibarengan kuprak-prakanana. Aya panggeuingkana prinsip 'al-Quth al-A'dzamLiddin'. Alloh Swt. mépélingan kaurang sadaya dina surat Al-Maidahayat 79:

Nu hartosna kieu : "Maranéhnasaurang jeung saurang lianna hen-teu ieuh silih nyegah kamungkarannu geus dipigawé. Saéstuna goréngpisan naon-naon nu geus dipigawé

ku maranéh téh." Pépéling Alloh di luhur kudu

jadi panggeuing pikeun urang sa-daya. Watek Islam nu ngajadikeunamar ma'ruf nahi mungkar salakubudaya jeung mental pikeunumatna kudu terus digedurkeun.Tong malah sabalikna: jadi amarmunkar nahi ma'ruf. Naudzubil-lahimin zaliik. Balukarna, lainnanjeur keun ukhuwah tapi ngaruk-sak ukhuwah.

Kumaha upama kiwari hésényarék hésé nitah kana bebeneran?Jawabanana ogé loba. Ngan tinalobana éta jawaban, nu katémbong,lantaran urang sorangan teu bisajadi conto. Conto dina naon?Nyaéta conto dina milampah ka-hadéan.

Nyarék ku pidato lain teu hadé,tapi nyarék ku conto leuwih beurat,leuwih mulya ogé leuwih luhung.Kangjeng Rosul, dina nanjeurkeunamar ma’ruf nahyi mungkar, tétélaméméh nyaram, méméh maréntahbener, apan Kangjeng Rosulnyalira nu nyontoan. Ieu sabenernajawaban pamungkas nu kiwari di-

jauhan ku umat sorangan. Urangsok babari nyarék ka batur, dalahnyarék ka dirina ogé apan teumampuh.

Palebah dieu, Rosulullah SAWsalawasna mépélingan umatnasangkan mulyakeun Islam kurohmatal lil’alamin, ku conto nuhadé, nu conto nu matak pikabita -eun. Ulah sabalikna, cicing dimananempo kamungkaran, sok komobari urang cicing dina ka-mungkaran.

Malik bin Nabi, filosuf Al-Jazairngajéntrékeun deui salah sawioshadis : "Saha jalma ti antaramaranéh nu nempo kamungkaran,prak maranéh geura ngarobah kuleungeun maranéh, lamun teusanggup, pék ku omongan, lamunteu sanggup, pék ku haté, jeung étatéh salemah-lemahna iman." (HR.Muslim, Ashab Sunan, Ahmad).

Ku kituna, mudah-mudahanurang salamina dipaparin kakiatankanggo nanjeurkeun ukhuwahIslami yah, kalawan disimbeuhanku kakiatan iman sareng takwa kaGusti nu Maha Suci. Amin***

Internet

Manglé 247516

TTanyaJawab

Patarosan:Assalamu’alaikum Wr. Wb. Tu-

maros, Kumaha upami dina prak-prakan solat Dhuha, namung aosanayat Alquran saatos maos surat al-Fatihah, teu nganggo surat Adh-Dhuha? Sim kuring nyuhunkeunpedaranana.

Hatur nuhun.

Wassalamu’alaikum Wr. Wb.

Ahmad GufronCinunuk - Cileunyi - Bandung

Waleran:Hatur nuhun kana perhatosanana.

Saéstuna, saupama urang niténankana ajaran Islam, kacida pisanlengkap tur sampurnana, nyaétangawengku kana sagala widangkahirupan manusa, ti mimiti widangkahirupan anu alit dugi ka anu ageung.Ti ngawitan urang badé kulem, dugi kagugah kulem deui. Ti ngawitanmasalah pribadi, kulawarga, dugi kamasalah nagara (politik). Nya kitu deuidina masalah ibadah nu sifatna hususka Gusti Alloh, saperti puasa jeungsolat. Dumasar kana hukum, ayapuasa wajib jeung aya puasa sunat.Aya solat wajib, jeung aya solat sunat.Ngeunaan masalah solat sunat, lobapisan jinisna, saperti solat sunatrawatib, tahajud, syukril wudhu,tahiya tul masjid, dhuha jeung sa-jabina. Anapon, masalah anu patalisareng patarosan di luhur nyaétamasalah solat sunat Dhuha anu waktu -na dilaksanakeun dina waktu isuk-isuk.

Solat Dhuha nyaéta solat sunat anudilakukeun saatos panon poé bijil nepika rék asup waktu lohor, atawa nepi kapanon poé tos badé condong ka pale-bah kulon. Saupama ditilik dina

waktu, nyaéta ti mimiti tabuh 6 leuwih(6.30) nepi ka tabuh 11.30. Malih ayaanu nyebatkeun afdholna solat sunatDhuha dilaksanakeun dina tabuh9.00. Sedengkeun jumlah rokaatna,dumasar kana katerangan Hadits, pa -ling saeutik 2 (dua) rokaat, palinglobana 12 rokaat. Di antara Hadits-ha-dits ngeunaan solat sunat Dhuha,nyaéta, di antarana waé hadits ti Zaidbin Arqam RA nu nyebatkeun, wiréhNabi SAW ka luar nepungan wargaQuba, maranéhna keur solat sunatDhuha. Lajeng mantena ngadawuh:“Waktu solat sunat Dhuha nyaéta nepika panon poé panasna tarik pisan (te -ngah poé)”. (HR. Ahmad Muslimsareng Tirmidzi). Kitu deui, “Sing sahaanu ngalaksanakeun solat sunatDhuha teras-terasan (istiqomah),mangka sagala dosana bakal diham-pura ku Gusti Alloh, sok sanajanlobana saperti budah di laut” (HR.Turmudzi).

Anapon tatacara (kaifiyat)ngalaksana keuna, nyaéta: Kahiji, niatbadé ngalaksanakeun solat Dhuha,teras takbirotul ihrom. Kadua, saatostakbiratul ihram maos doa iftitahdilajeng keun maos surat al-Fatihah.Katilu, maos salah sahiji surat atanapiayat Alquran. Dina hal ieu, sapamen-dak sim kuring saparakanca henteuaya dalil, boh tina Alquran atanapi tinaHadits anu ngudukeun atanapinangtu keun (ngawajibkeun) maossurat atanapi ayat anu tangtu. Na-mung aya ulama anu nyebatkeun, dinarokaat kahiji, utamina maos surat al-Syams, dina rokaat kadua, maos suratal-Lail. Teras rokaat salajengna, tiasamaos surat al-Dhuha atanapisurat/ayat naon baé anu urang tosapal. Saatos réngsé maos salah sahijisurat atanapi ayat, teras ruku.Salajeng na, sakumaha biasa samisareng ngalaksanakeun solat sunat

lianna. Cindekna, dina ngalaksana -keun solat sunat Dhuha, henteu ayadalil anu nangtoskeun, kedah maossurat atanapi ayat anu tangtu,saatosna maos surat al-Fatihah.

Nyakitu deui doa anu diaos saatossolat sunat Dhuha, henteu aya Haditsanu nétélakeun aosan anu tangtu.Anapon doa anu biasa diaos saatossolat Dhuha, anu unggelna: “Allo-humma Innadh Dhuha Dhuha-uka,jeung saterasna”. Ieu doa asalna sanésti Rasulullah, tapi ieu doa asalna tipara ulama fiqih, di antarana Imam al-Syarwani dina kitabna “Syarh Minhaj”sareng Imam al-Dimyathi dina kitab“I’anatut Thalibin”. Dua ulama ieunyebatkeun, wiréh doa solat sunatDhuha ieu asalna sanés tina HaditsRasulululloh SAW. Namung dinaAlquran disebatkeun: “Saupama aran-jeun réngsé ngalaksanakeun solat,mangka prak dzikir ka Gusti AllohSwt.” (QS. al-Nisa: 103). Dina ayat ieuhenteu disebatkeun, réngsé solat wajibatanapi réngsé solat sunat, tegesnaayat ieu sifatna umum. Dina ayat sanésdisebatkeun: “Hé jalma-jalma anu ari-man, prak dzikir (sebut asama Alloh)saloba-lobana, jeung lobakeun tasbihka Mantena (sucikeun) dina waktuisuk-isuk jeung soré” (QS. al-Ahzab:41-42).

Namung dina Hadits disebatkeun,saéstuna Rosululloh SAW nyalindungka Gusti Alloh tina lima perkara satiapsaatos réngsé ngalaksanakeun solat,nyaéta: “Ya Alloh, saéstuna kawulanyalindung ka Gamparan tina sifatkikir, kawula nyalindung ka Gamparantina sifat pengecut, kawula nyalindungka Gamparan tina umur anu palinghina (pikun), kawula nyalindung kaGamparan tina fitnah dunya, jeungkawula nyalindung ka Gamparan tinaadzab kubur.” (HR. Bukhori. Muslim,Ahmad, sareng Nasai). Wallohu ‘alam.

Kaifiyat Solat Dhuha

Gawé bareng MANGLÉ, FKIP (Fakultas Keguruan & Ilmu Pendidikan), sareng LPPSI (Lembaga Pengkajian & Pengembangan Syiar Islam) UNPAS

Manglé 247518

CCarita Pondok

Piduami­nggu­-eun­deui­kanaprungna,­poéJuma’ah,méméhkhotib­ung-

gah­mimbar­diémbarkeun:Lurah­Cigintung­gaduh­pa-maksadan­badé­nikahkeunputrana­nu­cikal,­NéngNonon,­ka­Cep­Adang­putrakuwu­Sukasari.­Walimahan­-ana­poé­Kemis­tanggal­opat-likur.­Ninggang­dina­Kemismanis­minggu­kaopat­bulanRayagung.­Sapoé­saméméhwalimahan,­poé­Rebo,­bakalaya­raraméan­réog­SekarJaya­ti­Kuningan.­Ditumbumalem­Jumaahna,­satutaswalimahan,­tableg­AjenganIlyas­ti­Galonggong­mi-nangka­pamungkas­hajat.

Dikumkeun­urang­Cig-intung­mah,­disambat­dinaprungna.­Tugu­umpi­teu­di-wilah-wilah,­sasat­kakurungkabéh.­Implik-implikna,bada­juma’ahan,­sakurlalaki­digotongroyongkeunngala­awi­keur­pibalando­-ng­aneun­katut­pupuyan-pa-payon­geusan­kaperluanhajat.­Kitu­minangka­pa­-ngo­gan­keur­urang­Cigin-tung­mah,­golongan­cacahkasebutna.­Ari­keur­nujarareneng­mah­bangsakuwu,­sasama­lurah,­mantriguru,­koléha­sakacamatandiiwalkeun,­maké­ulemanhusus­boh­ku­basa­boh­kulalayang.Harita,­diémbarkeun

poé­Juma’ah­téh­sasatnangabéjaan­bulu­tuur.­Mi-

nangkana­mah­pormilnabébéja­sakalian­ngoganbatur­salembur.­Da­tangehkénéh­gé,­ti­béh­ditu­kénéh,geus­sabiwir­hiji:­Ki­Lurahbakal­hajat­rongkah.Puguh­waé­urang­Cigin-

tung­mah­bungah­lain­diki­-euna.­Hajat­lurah­téh­sasatpada­ngarep-ngarep.Sahan­teuna­bakal­aya­rara­-méan,­bakal­aya­lalajoaneunbakal­aya­hiburan­nu­teumangkuk­sataun­sakali­sa-taun­sakali­acan­aya­di­lem-bur­Cigintung.­Keur­urangCigintung­mah­kangarananlalajo­téh­kaasup­barangméwah.­Ma’lum­lembur­sik-luk­tara­pati­kasaba­ku­hi-buran­ari­lain­ti­BKKBNkabupatén­mah­ngadonnanggap­pilem­KB.

Panungtungan­ayararamean­di­Cigintung­téhbasa­Haji­Adip­nanggapwayang­golék.­Nyundatanputrana­nu­bungsu,­JangAceng.­Pet­waé­ti­haritamah­euweuh­deui­nutatanggapan.­Heubeul­pisanaya­taunna.­Panganténsunatna­gé­ayeuna­mahgeus­jelug,­manjing­umah-umah­geusan­metakeun­nudikeureut­ku­bengkong.­Étaogé­teu­ngaleuleungit,­ayaari­hiji­dua­mah­nu­hajattatanggapan­tapi­da­teu­ma-pakan­raména­hajat­di­hajiAdip.­Raraméan­meueusannanggap­tagonian­santriajengan­Umar,­teu­kaasuprongkah­nu­kitu­mah.Karéréanana­mah­siduruisuk.­Hajat­golongan­cacah,semet­ngogan­nu­darareu­-keut,­ngariung­balakécra­-kan­jeung­tatangga.­Tambakawaran­ngahanjatkeun­bu-rayak­tina­babalongan,hanyir­meueusan­pédahkasebutna­di­nu­hajat.Munasabah­basa­mimiti

aya­selentingan­lurah­bogapaniatan,­dibarung­tatang-gapan,­keur­urang­Cigin-tung­mah­sasat­asa­kagun­turan­madu,­bungah­laindikieuna.­Kaluman­ongkohhabén­waé­dipoyokan­kutatangga­lembur.­Cenahurang­Cigintung­mah­lalajonyandu­nanggap­cadu.­Teugableg­kaéra­majarkeun­téh.Lurah,­nu­boga­paniat­-

an­ana,­pada­ngahucukeunpada­ngahatéan­ti­ditu­tidieu.­Pajarkeun­lurahsaenya-enya,­kasartaan­kupakaya,­moal­heueuh­nga­-winkeun­rerencepan­onam­-an.­Kawas­ngawinkeun­nukacilakaan­waé.­Katurug-turug­itu,­pibesaneunanatéa,­apan­lain­jelema­joré-joré.­Pantar­kuwu­kitu­moal

Carpon A. Budiman

19Manglé 2475

henteu­lubak-libuk­ku­hartabanda.­Ngahéktar­boasawah­jeung­kebonna­ogé.Acan­tanah­béngkok,­geuspasti­ublug-ablag.Mangkaning­pangkat­kuwumah­sok­kabagian­tanahbéngkok­pangléndona.Manasina­pangkat­rénda-han­kaagéhan­garapantanah­garung­panyésaan.Bungah­ku­dua­ku­tilu

cék­paribasana­urang­Cigin-tung­téh.­Saha­nu­teu­milubungah­geura­nénjo­anakpapayung­rék­manggihkabagjaan.

Kabungah­lurah­sasatkabungah­sapangeusi­lem-bur.­Katambah-tambahdeui,­prungna­hajat­téhninggang­usum­senang.Reres­panén­teu­loba­teuingpagawéan­di­sawah.­Mu-nasabah­lamun­lugina­hatétéh­da­sasat­baroga­bekel­digeusan­panglalajoan.­Lalu-asa­wé­jajan­téh,­teu­kudulendeng­anjuk­hutang.Tanggeh­kénéh­kana

prungna­hajat­gé­teu­saeu-tik­nu­imahna­ngadak-ngadak­dikapur,­dipapaésdipapantes­da­sahanteunabakal­kasumpingan­kuurang­béh­girang­nu­rékkaondangan.­Atawa,­dinacopélna­bakal­kaseun-deuhan­ku­tatangga­lemburnu­ngadon­lalajo.­Ngapurimah­téh­itung-itung­kaulmilu­bungah.­Kahibaran­kuNyi­Pangantén,­lembursingkur­di­tutugan­gunungSangkur­téh­ngadadadakhégar­bijil­komarana.Dina­poéan­ngaleung­-

geuh­urang­Cigintung­mahsasat­tamplok­kabéh­kaimah­lurah.­Jelema­pating­-laliud­sacabakna-sacabak­-na.­Nu­ngarasa­awéwé­kadapur­léosna­téh.­Nyik-sikan,­ngahéréb,­ngoséng,ngangeun,­ngagoréng.Lalaki­ngalaliudna­téh­dipipir.­Nu­baredas­tanagadalokdak­nampolan­pisu-luheun.­Nu­rumasa­suda

tanaga,­nganyam­awi­pi-walangsangeun.­Kituna­téhdiselang­sempal­guyon­ba-balagonjangan­bari­nga­-dadago­nu­nyalukan­nitahdahar.Di­hareup,­teu­éléh­pa-

galiwota.­Panggung­katutbalandongan­pada­ngaro­-péa­ku­nu­ngarora.­Barudakparawan,­sobat-sobat­NyiPangantén,­arantengngeput­panggung­makésamping­réréng.­Dihias­di-hadé-hadé,­kari­ngeusianku­rombong­an­réog­anucenah­pida­tang­eunana­téhpoé­Rebo,­isuk-isuk.­Baru-dak­bujang­pabuis­ngaku-tan­korsi.­Dijajar-jajarkeun­geu-

san­para­tatamu­tuangparasmanan­disambil­lalajohiburan.­Sawaréhna­deuingade­­­kul­nyarieunanjanur.Suasana­hajat­karasa.

Sora­kasét­degung­nu­nga-haja­disetél­ngagembrungteu­eureun-eureun.­Pajar­-keun­téh­ngahibur­urangdapur­nu­keur­kabeberegnyuguhan­nu­keur­digara­-wé.­Sorana­tarik­ngarung­-kup­lembur.­Maké­toasaopat-opat.­Mélaan­modinmasigit­keukeuleuweunganda­toana­diinjeum­ku­nuboga­hajat.­Tambah­haneu-teunana­téh­bebenyit­teubeunang­dicarék­ngadongucing-ucingan­dina­balan-dongan.Maju­ka­soré­nu­dadasar

mimiti­jul-jol.­Beuki­lilabeuki­ngabubuhan.Hempak­sadagangan-sada-ganganana.­Ti­minggu­itukénéh­nyaririan­tempatnaogé.­Milih­tempat­nu­saki-rana­bakal­dideugdeug­kunu­ngadon­curak-curak­di-geusan­panglalajoan.­Timimiti­nu­nampeu­kana­ba-landongan­nepika­nunying­kur­aya­waé.­Nu­da-gang­kadaharan­lain­wi-wilangan,­kupat,­loték,pecel,­rujak­asinan

ngaleuya.Nu­dagang­kaulinan

budak,­nu­dagang­baju­nepika­nu­dagang­pancarakénnaon­ku­hanteu­disogrog-sogrogkeun­nandéan­nu­rékmeuli.­Lembur­nu­sasarinacakueum­téh­bleg­waé­pasardadakan­harita­mah.Raména­henteu­kira-kira.Bada­asar­nu­ngadon

midang­teu­kurang.­Pang-pangna­mah­barudak­bu-jang­urang­dinyana,­ngadonaleut-aleutan­mapay­lapakdagangan.­Capa-cipi­jiga­nuenya­nyéta­nu­rék­barang-beuli.­Dina­emprona­mahteu­sing­aya­duit­nu­pindahleungeun,­teu­nitih­sapérak-pérak­acan.­Ngaradonsukan-sukan­waé­sugan.Can­manjing­ongkoh­uculduit­wayah­kitu­mah.Malaur­waé­pada­ngageuh­-geuykeun­pajar­karoohan,kawas­puasa­manggihlebaran.Teuing­kétang­lamun

ngahaja­mah­duit­téhdikempat-kempit­keurengké­nyukakeun­bébéné­...keur­nu­boga­bébéné.­Keurnu­can­boga,­keur­saha­waémeureun­nu­sakirana­pan­-tes­dijadikeun­piindung­-budakkeun.­Ngamemenanparawan­digeusanpanglalajoan.­Kitu­lum-rahna­nu­ngarora­mah.Sajéroning­aleut-aleu-

tan,­barudak­bujang­téhpanonna­mah­ngulencerkabéh­ogé.­Nyirian­tempatnu­sakirana­tumaninah­di-paké­lalajo.­Tumaninahukuran­maranéhanana­téa:rada­nyingkur,­reyem-reyem,­teu­kagiridig­kubatur,­tapi­awas­ka­papang-gungan.­Dipalar­jongjonpaduduaan­jeung­bébéné.Tempat­nu­kitu­nu­diparili-hna­téh.“Aya­sabaraha­urang,

Udung?­Kadé­aya­nu­teukaitung!”­cék­saurang­nukabeneran­imah­kaliwatanku­barudak­bujang­nu­keur

aleut-aleutan.“Naon­téa,­Mamang?”

témbal­Si­Udung­nyam-peurkeun­nu­keurngalangeu­dina­golodog,misah­ti­baturna­nu­keuraleut-aleutan.“Nu­dadasar.­Lain­tos

ngaroris­nu­dagang­bieutéh?”“Enya,­aya­saréwu,

Mang,”­témbal­Si­Udung.Gek­diuk­gigireun­MangIpin.“Wuah,­lohong­téh

kabina-bina­teuing,Sudung!”“Hih,­maké­jeung

nanyakeun­sagala­ari­teupercaya­mah.­Jangkepsaréwu,­Ceu­Jojoh­nu­nga-jejeganana­gé.”“Baruk,­Si­Jojoh­ge­da-

gang­nya,­dagang­naon?”“Eu­...­éta­dagang­goré­-

ngan­jeung­kopi­...­susu.”“Euh,­aya­kahayang­nyi

rangda­téh.”“Bisi­Mamang­arék­mah

engké...­geus­rada­peuting,”cék­Si­Udung­ngomongnangadadak­haharéwosan,“diémbohan­pingping­geurakapeutingnakeun­mah.”“Cungur­sia...!­leu­deui

nanaonan­budak­téh.­Ti-tatadi­ngagacer­waé­hayangbalon,”­cék­Mang­Ipinmureleng­ka­anakna­nunyampeurkeun­bari­nam-prakkeun­dampal­leung­-eun,­“tuh,­ka­ema­nyanéh,bapa­mah­teu­boga­duit...Ih,­ari­anak-anakan.­Tahatuh,­kadé­pulanganana­kabapakeun­deui!­Lebahmana­daganganana?”“Di­dinya­waé­di

imahna.­Tara­ditumbrak-tembrak­dagang­nu­kitumah,”­cék­Si­Udungngaringeuh.“Nu­dagang­balon­mak-

sud­aing­mah,­Suduuung!”Mang­Ipin­buncelik.“Euh...­sugan­téh­nu­da-

gang­susu.”­cék­Si­Udungnungkup­biwir.

***­­

Manglé 247520

(1)

Datang­kaimah­téhméh­ma-grib.­Dipa-pagkeun­kuNyi­Anih­nu

mangmukakeun­garasi.Terus­mangjingjingkeun­kan-tong­kérésék­eusi­dahareun.Tadi­asa­roy­hayang­pais­laukuduh-cucuk;­mana­basa­baliknyimpang­heula­ka­“DapurIndung”­meuli.­­Bari­ngiring­-keun­ka­jero­Nyi­Anihnyarita,­“Tadi­aya­bulé­istri­ka

dieu­milarian­Ibu,”­pokna.­“Ti­mana­cenah?­Saha

ngaranna?”­kuring­nanya.­“Saurna­ti­kedutaan­Pe­-

rancis.­Nyebatkeun­naminamah,­nanging­hilap.­Ngan-tunkeun­kartu­nami­da.Tiasaeun­basa­Indonésiadeuih,­Bu,”­walonna.“Naroskeun­nomer­hp­Ibu,mung­ku­abdi­teu­diwar­tos­-an,”­manéhna­nyambungcaritana.­“Alus,”­ceuk­kuring,­“aya

pesenna­ka­Ibu?”­“Saurna­pagéto,­Saptu,

badé­ka­Bandung­deui.Upami­Ibu­tiasa­nampisaurna­hoyong­diwartosan,”walonna­bari­nunda­baba­-waan­dina­méja­tengah.­“IeuBu,­kartu­namina,”­ceuk­NyiAnih­bari­song­mikeun­am-plop­leutik­nu­diteundeundina­rak­buku.­Eusina­kartunama­jeung­kertas­sacewir.Ditingal­ngaranna­Yvonne­C.Aramis.­Jabatanna­kepalahumas­kedutaan­mun­diurang­mah.­Maké­implik-im-plik­dina­basa­Inggris­nu

hartina­“upami­tiasa­nampisim­kuring­Saptu­ping…,mugi­kersa­ngawartosan­kanomer­telepon­ieu...”­“Saha,­nya?­Jeung­rék

naon­bangun­penting­maningahajakeun­rék­nepungan,”ceuk­haté.­Tapi­teu­patidipikiran­lantaran­sora­nutarhim­mapag­magrib­geus

kadéngé.­Kapikir­éta­ogésakolébat,­“Ah­meureun­rékaya­acara­budaya­di­kedu-taan.­Sina­medar­jeungmintonkeun­Tembang­Sunda

CCarita Pondok

C’EST JOLIECarpon H.D. Bastaman

(Panghormat ka para panaratas tembang Bandungan,hususna Ubun Kubarsah sareng Nénéng Dinar)

21Manglé 2475

deui­sigana,­cara­tilu­bulankatukang.­Keun­isuk­rék­di-tanyakeun.”­Atuh­brus­baémandi­buru-buru.­Sanggeuskitu­cong­solat­terus­ngalem-pengkeun­cangkéng­sakeu­-deung.­Basa­kaluar­ti­kamernyampak­dina­méja­geusngabarak­dahareun.­Nyi­Anihkeur­nyician­gelas­ku­cihé­-rang.­“Tos­sayagi,­Bu.­Pais­can-

dak­gé­tos­dihaneutkeun.Mangga­geura­tuang,”­pokna.“Heug.­Anih­geus­dahar?”

ceuk­kuring.­“Engké­baé­ti­pengker.

Teu­acan­hoyong­ayeunamah.”­Nyi­Anih­téh­anak­Mang

Karna,­pamagersari­kaper-cayaan­Emah­di­lembur.­Kaindungna­mah­aya­bau-bausinduk.­Ku­Emah­Nyi­Anihdisambat­sina­maturan­ku­-ring­di­Bandung.­Kabenerandaékeun.­Bungah­baé­kuringmah­aya­deui­nu­ngabaturan.Da­di­imah­téh­ngan­kadua­BiKarsih­nu­ngurus­imah.­­Re-sepna­téh­budakna­rada­cer-das,­bubuhan­lulusan­SMPtilu­taun­kaliwat.­Teu­bauankana­gawé­deuih­daék­man-tuan­Bi­Karsih­masak,­nyeu­-seuh,­nyetrika,­jeung­bebere­sih­di­imah.­Malah­rapékantara­daék­cicing;­pepelakan­dipakarangan­jeung­tukangeunimah­nu­rada­lila­teu­kaurusjadi­lening­tur­ngemplohdeui.­Sina­nyebut­“ibu”­baéda­tadina­mah­nyebut­“ibuendén”­nurutan­indung-ba-pana­sok­nyebut­“endén”­kakuring.­Kuring­hirup­nyorangan

nyicingan­bumi­kolot,­daEmah­palay­teras­calik­dilembur­baé­sabada­Apahngantun.­Lanceuk­duananataya­nu­dumuk­di­Bandung.Kang­Abas­di­Semarang,­ariCeu­Tintin­nuturkeuncarogéna­di­Sérang.­Emahteu­kénging­dihulag­palayngalih­ka­lembur.­Enyaansérén-sumérénna­téh­sinaneruskeun­nyicingan­bu-mina.“Hayang­balik­ka­lembur

Emah­téh.­Geus­puluh-puluhtaun­cicing­di­Bandung­nu-turkeun­Apah.­Ayeuna­nudikawulaan­geus­teu­aya.Emah­rék­pindah­ka­sarakanbari­ngurus­makam­Apah.Eusian­baé­imah­mah­kuAntin­itung-itung­diajarrumahtangga.­Lain­teumelang,”­saurna.­Sanggeus­rérés­dahar

koloyong­ka­tengah­imah,gék­diuk­dina­korsi­numaranti.­Rék­trék­pisannyetél­TV,­jol­Nyi­Anih­mawabaki­dieusi­citéh­panas­jeungsarikaya­duwegansamangkok.­“Ti­mana­meunang

sarikaya,­Nih?­Meuli­nya?”kuring­nanya.­“Da­sanés­kénging­mésér,

Bu.­Kénging­abdi­sareng­BiKarsih­ngadamel­tadi.Resépna­tina­télévisi­waktosaya­acara­masak-memasak,”walonna.Sanggeus­Nyi­Anih­balik

deui­ka­tukang,­trék­nyetélTV.­Kabeneran­keur­ayaberita­ngeunaan­krisis­politikdi­Perancis.­Bréh­MenaraEifel,­ras­inget­kana­kartunama­Yvone­C.­Aramis­dinaerak­buku.­Barang­rékngarongkong,­kaburu­nye-blak­mantén.­Ngarengkog.Ngagebeg­malah.­Moal­kituaya­patalina­jeung­...­jeung­…Pierre?

(2)

Paris 2011

Breng­waditra-waditrabareng­muni­ngoncrangsahéng.­Reg­eureunngadadak­sawatara­detik.Kuring­ngajerit­metit­“Cit-raresmiii!”­mungkas­lagu“Citraresmi­Putri­Sunda”­bariteu­karasa­panon­cirambay.Pirigan­nyambung­deui....halon…­beuki­halon...­beukihalon…­leees­jempé.Pungkasan­nu­ninggalan­rasamistis­ngajak­uleng­sajong­-jongan­boh­keur­nu­ngagalin-deng­jeung­nu­ngadarangu­keun.­Buktina­panongton­gé

jempé­lir­kasirep­ku­perbawalagu.­Malah­kuring­soranganogé­ngagalindengkeunanabari­tingsariak­keueungpacampur­nalangsa.Sanggeus­kuring­ngadoy-ongkeun­awak­baringarangkepkeun­dampal­le-ungeun­duanana­dina­dada,kakara­kakuping­séahna­ke-prok­panongton­teu­eureun-eureun­bari­terus­ngaradeg.­Kuring­tuluy­mébérkeun

leungeun­katuhu­ka­lebahpara­pamirig­nu­mayunanwaditra­séwang-séwanganisyarat­mindahkeun­pang-hormat­ka­aranjeunna­nungalantarankeun­ieu­pinto-nan­suksés.­Para­pamirig­ogéteras­ngaradeg­barengngadoyongkeun­awak­carakuring­nganuhunkeun­kanapanghormat­hadirin.­Dinaséahna­sora­keprok,­kuringantaré­undur­ti­panggung­di-iringkeun­ku­para­pamirig.­Barang­nepi­ka

tukangeun­panggung­kakarasadar­sora­keprok­téh­masihkénéh­ngaguruh­malah­aye-una­mah­dibarengan­ku­sorarampak­ngawirahma­“bis…bis…­bis…”­cenah.­Mr.­AndréCardin,­manajer­pertun-jukan,­méré­isarah­sangkankuring­saparakanca­nedunanpamundut­penonton.­Atuhbring­ngantay­asup­deui­kapanggung­rék­mintonkeunlagu­husus­nu­geus­dis-ayagikeun­saméméhnapikeun­males­ngahormat­kanu­méré­aprésiasi.­Cug-cegpara­pamirig­kana­waditrasacabakna-sacabakna.­Kur-ing­nangtung­antaré­di­ten-gah­panggung­nyanghareuppanongton­nu­minuhan­aulaGedung­UNESCO­tempatkuring­saparakancamintonkeun­“Tembang­Ban-dungan”.­Teu­lila­kakupinggelik­suling,­jentréng­kacapiindung,­paténgtongan­rincikdibarengan­lengas-lengisnabiola­jeung­ngemprungna­ka-capi­mayung­dina­larasSorog.­Ngong­kuring­nga-galindeng.­Rumpakana­di­an-tarana­kieu:

(Sundana:­Geulisna­téhtanpa­tanding,­Haté­kaban-dang,­ngahuleng­melong,Kuring­paralun­moal­rék

ngomong,­Baréto­mahgeulisna­tanpa­tanding,Haté­kabandang,­ngahu-

leng­melong,­Sabab­geulisanjeun­éstuning­langgeng…)

Karék­gé­ngagalindengdua­jajar­lagu­“C’est­Jolie”,“Geulis”­sundana­mah,­gerdeui­hadirin­keprok­maningaguruh.­Sigana­teunyarangkaeun­lagu­Sundadina­laras­Sorog­dipirig­kuwaditra­tradisi­Sunda­arirumpakana­maké­basa­Pran-cis,­basa­sapopoéna.­Peutingéta­“Citraresmi­Putri­Sunda”nu­rumpakana­ditulis­kuÉddy­Iskandar­jeung­alihbasa­Prancisna­“C’est­Jolie”ditulis­ku­Anne­Ariane­nu­la-guna­kabéh­sanggian­UbunKubarsah­jadi­primadonapagelaran­“Tembang­Ban-dungan”­di­Paris­jajantungbudaya­Éropa.­Lima­taunkatukang­guru­kuring,­IbuNénéng­Dinar­maéstro­Tem-bang­Sunda,­suksésmintonkeun­Tembang­Ban-dungan­di­tempat­ieu.­Al-hamdulilah­ayeuna­kuring,Antin­Déwi­Setiatin­muridna,diparengkeun­ku­Mantennamintonkeun­deui­TembangBandungan­siga­anjeunna­ditempat­nu­sarua.

Harita­anjeunna­minton­-keun­Tembang­Bandungandina­raraga­perayaan­“Inter-national­Woman’s­Day”­UN-ESCO.­Ari­ayeuna­kuringsaparakanca­mintonkeunanadina­acara­“Malam­BudayaIndonesia”­bareng­jeungkasenian­Bali.

(lajengkeuneun)

Cest jolie, C’est merveilleux,C’est interessant, c’est agree-able, Je ne voudrais jamaisdire, C’etait jolie, c’etait mar-veilleux, C’etait interessant,c‘est agreeable, Parce que c’esttoujours jolie….

Manglé 247522

Seungit­nu­ngada­-linding­geus­pu-luhan­poé­nyam­buang­di­nagaraJin­TenggerAgung.­Syéh

Jubaedi­raja­karajaan­jin­Teng-ger­Agung­anu­sakti­manggu-lang-mangguling­geus­wanohdeui­seungit­nyambuangsamodél­kitu­téh­geus­pastiasalna­ti­jalma­soléh­anu­keurmenekung­ibadah­ka­AllohSWT.­“Hiji­waktu­kaula­dibawa

ku­bapa­jadi­khodam­NabiKhidir­AS­anu­keur­menekungibadah­di­hiji­guha­di­sisi­laut,seungitna­persis­kieu.­Tapi­ariieu­saha?­Datangna­mah­tilebah­curug­Guha­Badak?Lawang­gintung­ka­nagaraurang.­Talingaan­wungkul­wé,ari­teu­boga­maksud­goréngmah,“­cék­Syéh­Jubaedi­kapara­menteri­jeung­putri-pu­-trina­nu­tiluan,­Arum­Endah,Arum­Sari,­jeung­Arum­Wangi.Para­putri­keur­meujeuh

mekar-mekarna,­jadi­béntang­-na­karaton.­Loba­satria­tibang­sa­jin­atawa­jalma­anuhayangeun­migarwa.­Nganweléh­tacan­aya­anu­bisangagoda.­Arum­Endah,­ArumSari,­jeung­Arum­Wangijongjon­anteng­jeung­papadakahayangna,­nepi­ka­tiluananaboga­kapanasaran­rék­ngagodasaha­jalma­anu­keur­tatapa­dicurug­Guha­Badak.­“Ku­Tétéh­heula­goda­sina

amuradul­tapana,”­cék­ArumWangi­ka­lanceukna­barinyikikik.­“Hus,­teu­meunang­julid.

Urang­mah­lain­jin­bangsakitu.­Ayeuna­mah­urang­sam-peurkeun­waé,­naon­mak-sudna­éta­jalma.­Saupamahadé­rupa­keun­wé­sina­mi-garwa­Arum­Sari,“­cék­ArumEndah­ngaheureuyan­adina.­Atuh­tilu­putri­geulis,

geuwat­maruru­jalma­anu­keurtapa­bari­teu­weléh­heureuysilih­oconan.­Curug­GuhaBadak.­Sagalaherang.­Geusméh­40­poé­di­jreona­aya­hijisatria­anu­keur­menekung

CCarita Pondok

Carpon Luki Muharam

23Manglé 2475

museurkeun­du’ana­ka­AllohSWT.­Raden­Jayasasana­lainjalma­atah-atah,­inyana­putraDalem­Wangsagoparana,ulama­Cirebon­anu­nyebar­-keun­agama­Islam­di­Subang.Jayasasana­réngsé­nyuprihélmu­agama­di­pasantrén­Am-paran­Jati­Cirebon.­Najanménak­rembesan­kusumah,Jayasasana­resep­nyepén,­kurucileuh­kentel­peujit.­Resep­ta­-tapa­di­tempat­suni.­Komosaupama­meunang­pancén­tiramana,­atawa­Sultan­Cirebonmah,­inyana­teu­weléh­man-teng­muntang­ka­Alloh­SWT.Harita­ogé­Jayasasana,­réngsémeunang­tugas­ti­PanembahanRatu­Sultan­Cirebon­sangkanmuka­pilemburan­di­antaraWahangan­Citarum­jeung­Wa-hangan­Cisokan,­nu­teu­jauh­tiCibalagung.­Jayasasana­meu-nang­pancén­sangkan­nyieunpamaréntahan­wawakil­Cire-bon.­Megung­pangaruh­Kasul-tanan­Banten­jeung­SumedangLarang­di­wilayah­urut­kara-jaan­Pajajaran.­Di­Curug­Guha­Badak,

Jayasasana­hayang­dituduh­-keun­tempat­anu­merenahpikeun­ngalaksanakeun­tugasti­Sultan­Cirebon.­Menekungdiuk­luhureun­batu­di­jeroguha,­mapatkeun­sagalaamalan­Al­Quran.“Oh,­itu­Tétéh­jalma­soléh

téh.­Geuning­kasép­pisan,“­céksi­bungsu­Arum­Wangi­barimontél­ka­lanceuk-lanceuknaanu­sarua­colohok.­Rasa­kataji­karasa­ogé­ku

Arum­Endah.­Malah­leuwih­tikitu.­Aya­rasa­anu­béda­anuteu­pupuguh­ngageterkeunjero­dadana.­Rasa­cinta­nunyaliara­ka­nu­kasép­Jayasa­-sana,­nu­teu­disangka-sangka.Putri­geulis­nu­tiluan,­laju­da­-riuk­timpuh­di­kénca-katu­hu­-eun­Jayasasana.­Taya­anulemék­nyarita.­Kabéh­kasirepku­kagagahan­satria­anu­keurtapa.­Arum­Endah­laju­teukuat­nahan­rasa­dina­dadana.Putri­cikal­Syeh­Jubaedi­ieuceurik­leutik­teu­wasa­nahanasmara.­Ceurik­lain­hanjelu,tapi­ceurik­sieun­Jayasasanalain­jodo­keur­dirina.­ArumSari­jeung­Arum­Endah­surti.Duanana­laju­sumkem­kalanceukna­ninggalkeun­Arum

Endah­anu­rék­mastikeun­pa-pasténna.­Lila-lila­ceurik­leutik­Arum

Endah­najan­ditahan-tahanbeuki­ngagukguk,­ngagangguJayasasana­anu­keur­tapa.­“Saha­anjeun?­Mun­jin­anu

rék­ngagoda­geuwat­nying­-kah,“­cék­Jayasasana­barimuka­panonna­saeutik,­neu-teup­anteb­ka­wanoja­geulis­nuteu­pupuguh­aya­di­gigireun­-ana.­Jayasasana­geuwatmapat­keun­du’a­pamunahpikeun­sagala­mahluk­anu­rékjahat­ka­dirina.­Ngan­weléh­étaputri­geulis­téh­kalah­ka­beukianteng­ningalikeun­wujudna.­“Duh­Engkang,­satria­anu

soléh.­Rayi­wasta­Arum­Endahputrina­Syeh­Jubaedi,­raja­jinTengger­Agung.­Seja­masrah­-keun­diri­ka­salira,­hoyong­di­-pigarwa­seja­babakti­dunyaahérat,“­cék­Arum­Endah­barinyembah­acong-acongan­kaJayasasana.­Lila-lila­kageulisan­Arum

Endah­beuki­ngabéngbat­anukeur­tapa.­Daya­asmara­mimitinyaliara­kana­dada­Jayasasa­-na.­“Heug­ku­kaula­dikawin.

Ngan­omat­saupama­urangboga­anak,­Rayi­saeutik­ogé­teumeunang­pipilueun­ngurusjeung­ngatikna.­Keun­wékumaha­Kakang.­Sanggup?“cék­Jayasasana.­Arum­Endah­anu­keur­kaé-

danan­teu­mikir­kitu-kieu­deui,langsung­nyanggupan­sarat­tiJayasasana.Jayasasana­jeung­Arum

Endah­laju­dikawinkeun­dikarajaan­jin­Tengger­Agung.Malah­dipasrahan­tahta­nga-ganti­mitohana.­Ngan­inyananolak­kusabab­boga­pancén­tiSultan­Cirebon.­Tina­jatukramijeung­Arum­Endah­laju­lahirputra-putri­karasép­jeunggeulis­nyaéta­Raden­Suryakan-cana,­Raden­Endang­Kancana,jeung­Raden­Andaka­Wiru­Sa-jagat.­Jayasasana­laju­dianu-grahan­gelar­Raden­AriaWiratanu­ku­Sultan­Cirebon,sanggeus­bisa­muka­pamarén-tahan­anyar­sisi­wahanganCikundul,­ku­rahayatna­meu-nang­mawa­ti­Sagalahérang­in-yana­sok­disebut­Dalem­Cikun­dul.­Tilu­putrana­beuki­gedéwaé­keur­meumeujeuhna

resep­arulin­di­buruan.­Paradayang­jeung­hulu­balang­teuweléh­ngajaga.­SanggeusDalem­Cikundul­beuki­ri-weuheun­ku­urusan­nagara,nya­beuki­saeutik­waé­waktukeur­Suryakancana­jeung­adi-adina.­Katambah-tambahDalem­Cikundul­migarwawanoja­ti­papada­jalma­nyaétaDewi­Amitri­ti­karajaan­Jam-pang­Manggung­jeung­NyaiRaden­Ajeng­ti­Banten.­Atuhwaktu­keur­anak-anakna­beukingurangan.­­Ari­nu­jadi­in-dung,­Arum­Endah,­teu­leupasmerhatikeun­tilu­buah­atinasaban­poé.­Najan­nyeri­batinteu­bisa­mangku,­teu­bisa­nga-galéntor­ka­anak-anakna,Arum­Endah­dibarengan­kuArum­Paka­dayangna­nganneuteup­anteb­bari­napakméga­di­luhureun­anak-anakna­nu­keur­anteng­arulin.Arum­Endah­sok­milu­seurimun­anak-anakna­keur­sarukabungah.­Pon­kitu­deui­saba-likna,­batinna­ceurik­mun­tilubuah­atina­keur­tunggara.­Hiji­waktu­niatna­geus

buleud,­rék­kumaha­waécarana,­anak-anakna­kudukabawa­ka­nagara­jin­tempat­-na.­Najan­dianggap­sulaya­kuDalem­Cikundul­kajeun­teuing.“Arum­Paka,­kula­geus

buleud­rék­mawa­anak-anakkaula­ka­dieu.­Najan­bakaldibendu­ku­Kakang­Jayasasa­-na­ogé,“­pokna­bari­tuluy­muruimah­tempat­anak-anakna.Harita­téh­wanci­sareupna.

Kabeneran­Dalem­Cikundulkeur­di­garwa­anu­séjén.­ArumEndah­laju­nebarkeun­aji­pa-nyirep­sangkan­kabéh­jalmajeung­kabéh­mahluk,­sararétibra.­Suryakancana­jeung­adi-adina­anu­keur­diayun­kusamping,­sapada­harita­leungittina­tempatna­dibawa­ka­na-gara­jin­Tengger­Agung­ku­in-dungna.­Sanggeus­lantipsagala­urusan,­Arum­Endahlaju­ngagero­sacara­batinDalem­Cikundul­sangkanmanggihan­dirina­di­CurugGuha­Badak.­“Aya­naon­rayi?­Mani­hari-

weusweus­ngagero­kakang?“cék­Dalem­Cikundul.­“Kakang­Jayasasana,­yayi

seja­balaka­réhna­barudak­sa-dayana­parantos­dibantun­ku

rayi.­Ayeuna­tos­araya­di­kara-ton­Tengger­Agung.­Kakangtangtos­bakal­bendu.­Manggatéh­teuing.­Tapi­rayi­tos­buleudseja­mayunan­Kakang­kumahawaé.­Sangkan­barudak­ulahkacandak­deui­ka­Kakang,“pokna.­Rey­amarah­Jayasa­-sana­nyelesek­dadana.“Mun­kitu­mah­hubungan

urang­ngan­tepi­ka­ayeuna,Rayi.­Urang­kudu­pepegatankusabab­rayi­sulaya,“­cékJayasasana.­Inyana­laju­teu­kedal­deui

ucap.­Ngan­geuwat­macaistighfar,­sabab­dilain-lain­ogéArum­Endah­téh­indung­anak-anakna.­“Mangga­Kakang,­rayi­seja

nampi.­Mung­sateuacan­urangpaturay,­Rayi­seja­ngadugi­-keun­uga­jeung­rama­SyehJubaedi­kanggo­nagara­anu­kuKakang­ayeuna­dipingpin,dalapan­rundayan­kakang­tigarwa­bangsa­manusa­barismingpin­éta­nagara,“­cék­ArumEndah.“Enya­alus­ari­kitu­mah.

Dugikeun­baé­salam­baktos­kaRama.­Ngan­Rayi­omat­ulahngahalang-halang­saupamaKakang­jeung­rundayanKakang­ti­bangsa­jalma,hayang­panggih­jeungSuryakancana­ogé­adina-adina,­amit­mundur­rayi,“­cékJayasasana.­Laju­Arum­Endahogé­ngaleungit,­bari­ningal­-keun­seungit­nu­nyambuang.

***Catetan: Dalem Cikundul téh Bupati Cian-

jur munggaran nu mingpin Cianjur titaun 1677 nepi ka taun 1691 M.Nyangking gelar Raden AriaWiratanu I. Pupus taun 1691 dinayuswa 94 taun dikurebkeun di pasirGajah kampung Majalaya Desa Cija-gang Kac. Cikalong Kulon Kab. Cian-jur. Aya dalapan Bupati Cianjurturunan Dalem Cikundul rata-ratanganggo gelar Raden Aria Wiratanuatawa Wiratanu Datar. Putra DalemCikundul ti Arum Endah nyaétaRaden Suryakancana, jadi kareueusurang mana waé,. Malah ku urangTiong Hoa disadiakeun rohangan pa-mujaanana di kelenténg. Dijadikeunngaran Paguron Luhur jeung ngaranmarkas Komandan Resor MiliterSuryakancana / TNI-AD, di Bogor.

Raden Suryakancana saur parasepuh ngageugeuh Gunung GedeCianjur. Ari Arum Endah ngageugeuhGunung Ceremay Kuningan, disare -ngan ku Endang Kancana, sedeng -keun Andaka Wiru Sajagat nyare ngan Syeh Jubaedi dugi ka ayeuna.

Karék­ningalidedegana­tiluar,­kantortéh­geuskatémbonggeueuman­-

ana.­Wawangunan­ngaharib-harib­modél­Walanda,­moaljauh­diadegkeunana­ogé­nyapatutur-tutur.­Kangaranangedung­heubeul,­komo­ku-rang­ngurus­siga­kieu,­geuscop­pasti­aya­nu­ngageu­-geuhna,­moal­salah­jadi­tem-pat­bumetahna­jurig­jeungdedemit.Ari­ku­butuh­mah­ka­-

sieun­ogé­éléh.­Waktu­dipa-pancénan­gawé­jadi­pasapondi­kantor­majalah­nu­nga­-rangkep­percetakanana,­teumikir­dua­kali,­ditarima­waé.Jaman­kiwari,­néangan­gawétéh­apan­sakitu­héséna,­ariieu­sasatna­aya­nu­nawaran,bari­teu­kudu­riweuh­ngala-mar.­Gampang­ari­aya­urangjero­mah,­asup­gawé­dibawaku­Mang­Suhéndar,­dulurjauh­kuring­nu­pada-padaurang­Garut.Rohanganana­lalega,­di-

pasieup­ku­pakakas­antik­numayoritas­bahanna­tina­kai.Ngan­hanjakal,­siga­nu­radakurang­ngurus­kantor­téh.Keur­mah­wawangunanheubeul­atuh­puguh­munpikakeueungeun­téh.­Tapiteu­nanaon,­pan­ayeuna­mahaya­kuring­nu­dipapancénanngurusna.“Geus­sabulan­tara­aya

nu­bébérés­di­kantor­téh,Cep!­Ieu­gé­sok­sacabak-cabakna­waé­ku­nu­daraék,”ceuk­Mang­Suhéndar,­“SiOdin,­pasapon­nu­karék­duabulan­gawé­kaluar,

ngomongna­mah­cenah­rékngalongok­indungna­nu­ge­-ring.­Tapi­ditungguan­sabu-lan­teu­jol­kénéh­waé,”­kitunatéh­bari­nuduh-nuduhkeunrohangan­jeung­méré­intruk­-si­pigawéeun­ka­kuring.Lamun­tilu­bulan­kapakégawéna,­kuring­bakal­di-angkat­jadi­karyawan­tetapcenah.“Ngan­rék­balaka­waé

Mamang­mah­Cep,­cenah­sokaya­nu­kawénéhan.­Lain­réknyingsieunan,­ngan­ieu­mahngabéjaan­waé.­Bisi­Aceppareng­manggihan,­tongreuwas­jeung­sieun,­keunwaé­da­nu­kitu­mah­bédaalam­jeung­urang.­Mamangmah­teu­percaya­puguh­ka­nukararitu­mah,”­ceuk­MangSuhéndar.­Sabada­beresnuduh-nuduhkeun­pancénkuring­ka­unggal­rohangantuluy­ka­lantai­dua,­asup­kakamar­leutik,­kira-kira­ukur­-an­tilu­ka­tilu.Kuring­mah­ukur­unggut-

unggutan.“Kumaha­kira-kirana

bakal­betah?”­pokna­deui.“Betah­Mang,”­cekeng

ngajawab­kalawan­yakin.­Teubetah­ogé­kudu­ngabetah-betah­manéh,­da­di­lemburogé­rék­gawé­naon,­nu­puguhmah­kalah­nyusahkeun­in-dung­jeung­bapa.­Barina­ogéasa­can­pernah­aya­béja­nupaéh­dihakan­jurig­ari­laindina­film­mah.­Nu­puguhmah­paéh­ku­kasieun­jeungcilaka­ku­polah­sorangan.“Ieu­kamar­Acep,”­ceuk

Mang­Suhéndar­deui­baringasongkeun­konci­unggalrohangan­nu­kudu­ku­kuringdiberesan­jeung­konci­kamar

misah.­Mang­Suhéndar­mahgawéna­di­bagian­distributor,purah­ngiangkeun­majalahka­agen-agen­nu­sumebar­disaban­daérah.Sajungna­Mang­Suhén-

dar,­kuring­mah­ngahulengwaé­di­kamar­bari­melonganfasilitas­nu­aya­di­kamar.­Ayaranjang­jeung­kasur­nu­geuslényéd,­méja­leutik­jeung­lo-mari.­­­Aya­ogé­jandéla­nunyinghareup­ka­tukang.­Teukaciri­nanaon­ari­lain­témbokmah,­da­ditukang­téh­ayawangunan­tilu­lantai­ngaje-gir.­Jarakna­ukur­saméter­nudipisahkeun­ku­susukan.Bérés­meresihan­kamar

jeung­mémérés­baju­mah,kuring­tuluy­ngecek­unggalrohangan­nu­aya­di­lantai­2.Rohanganana­henteu­salegalantai­1,­da­diloténgkeunanaogé­ngan­sapertiluna­tinagedé­wangunan,­ngarah­kabagian­tukangna.­Di­lantaidua­mung­aya­rohangandapur,­wc,­rohang­rapat,­per-pustakaan,­dokuméntasi,kamar­tilu­jeung­nu­ditem-patan­kuring,­jeung­musola.Bérés­ngecekan­rohanganlantai­2­teu­buru-buru­ka-handap,­rada­canggungkénéh­rék­ngabaur­jeungkaryawan­lain­téh,­mimitigawé­ogé­isuk­pangpangnamah.

*Geus­meunang­sabulan

gawé­téh.­Betah­waé­nu­aya,sok­sanajan­kalan-kalan­sokasa­sono­ka­lembur,­ka­emajeung­ka­apa­pangpangnamah.­Ah,­keun­waé­da­biasaéta­mah,­gogoda­keur­anuanyar­ngumbara­mun­ceukMang­Suhéndar­mah.­Ting-

gal­ngabiasakeun,­da­awalahir­ogé­apan­kudu­papisahjeung­indung­bapa­mah,­ku­-ring­kudu­rumah­tangga.Ayeuna­pajauh,­nya­itung-itung­ngabiasakeun­manéhwaé.Enya­waé­nu­dicaritakeun

Mang­Suhéndar­téh,­lobapisan­dédéngéan­nu­teupararuguh­méh­ampir­unggalpeuting.­Ti­mimiti­telepon­nusok­ngirining­peuting-peu­-ting,­tempo­diangkat­taya­nunyoara.­Leuheung­onamanmun­sakali­mah,­da­ieu­mahnoron­aya­kana­belasankalina.­Ah,­meureun­ruksakwaé­teleponna,­teu­jadi­sieun.Isukna­waé­kuring­laporanka­bagian­personalia.­Tapitelepon­téh­kitu­deui­kitudeui,­nu­jail­meureun­ceukpetugas­telepon­nu­ngahajadidatangkeun­ka­kantor­téh.Ari­nu­matak­kuring­rada

keueung­mah,­nya­éta­di­kan-tor­téh­loba­lukisan­jeungfoto-foto­jalma­nu­gararedé.Komo­éta­ku­lukisan­nu­ayadi­rohang­panarimaan­tamujeung­ruang­rapat­dilantai­2,sok­sanajan­lukisan­wanojageulis,­ari­keur­sorangan­dikantor­mah­bet­asa­pika­-sieun­eun,­mun­pareng­dipe-long­siga­nu­malik­melong,bari­asa­siga­gular-gilerhirup.­Hiyyy.­Éta­mah­mungsaukur­rarasaan­kétang,­per-bawa­kasieun.­Maenya­waéaya­gambar­hirup.­Hal­anéh­lain­waé­telepon

tengah­peuting,­da­aya­atur­-an­listrik­pareum­teu­pu­-puguh.­Lain­aliran,­da­ieumah­siga­aya­nu­ngomé,­nungahurungkeun­jeungmareuman­sababaraha­kali.

Manglé 247524

PPuridingPuringkak

Jurig KajajadenKu Taufik Rahayu

(1)

25Manglé 2475

Ah,­meureun­koslét­cekengtéh,­ngahaja­nyangka­kitungalawan­kasieun.­Aturannepi­ka­sapeuting­jeputpareum,­teu­jadi­soal.­Di­lem-bur­mah­komo­unggal­saréogé­sok­mopoék.­Teu­hayangnempo­kana­KWH­di­han-dap,­mending­saré­waé.Isuk-isuk­waktu­hudang,

listrik­téh­biasa­waé­hurungdeui.­Duka­polah­jalma­dukapolah­jurig,­ngan­asana­téhteu­guna­gawé­mun­téa­ayajurig­nyingsieunan­ku­tele-pon­jeung­listrik,­asana­téhteu­élit­pisan.­Mun­aya­jurigbungkeuleukan­ngadatangankuring­ngajingjing­huluna­so-rangan­atawa­awéwé­nutonggongna­gorowong,­karékngarasa­sieun­jeung­terus-terang­kuring­arék­lumpat.“Geus­papanggihan

Cep?”­ceuk­Pa­Haryono,salah­sahiji­staf­bagian­perc-etakan­hiji­poe,­“nu­sararé­didieu­téh­sok­teu­baretaheun,da­nya­éta­sok­loba­nukawénéhan­cenah,­ti­mimititelepon­te­ngah­peuting,listrik­nu­sok­hurungpareum,­mesin-mesin­dibagian­percetakan­nu­sokhirup­sorangan,­di­ruangrapat­siga­aya­nu­rapat­ten-gah­peuting,­nepi­ka­nu­gege-dor­kana­unggal­panto­mahgeus­dianggap­biasa.”“Muhun­aya­Pa,”­cekeng

téh,­“tapi­keun­waé­ah­Pa,­dabéda­alam­jeung­nu­kararitumah.­Masing-masing­waé,­nupenting­mah­teu­ngaganggujeung­teu­ngabahayakeunwaé.”“Enya,­ngan­kadé­wé,­da

jurig­ayeuna­mah­sok­waningarogahala,­tingali­waé­dinafilm-film­jurig,”­ceuk­PaHaryono­deui­bari­ditungtu­-ngan­seuri­ngahéhé,­nying­-sieunan­tayohna­mah.Korban­film­cekeng­téh

na­haté.­Tapi­teu­burungkapikiran­ogé­omongan­PaHaryono­téh,­moal­boa­jurigkota­mah­enya­wani­ngaroga-

hala.­Kuring­can­kungsingadéngé­aya­nu­paéh­kujurig­téh­da­salila­ieu­cicing­dilembur,­boa­di­kota­mah­teukitu.­“Kungsi­cenah­baheula

mah­di­dieu­aya­kajadian­ra-japati.­Enya­nu­sok­saré­didieu,­pasapon­saperti­Acep,kasampak­geus­teu­nyawaandi­rohangan­percetakan­ieu,aya­nu­nyekek!”­Pa­Haryonosiga­beuki­serius­ngomongna,kuring­jadi­pating­puringkaksabulu-bulu.“Saha­nu­matenina?”

cekeng­téh­panasaran.“Enya­éta,­nepi­ka­kiwari

teu­kapanggih.­Tapi­saréréa

ogé­apal­éta­pasti­ku­jurig.­Dadi­kantor­ieu­mah­ngahajabaheulana­dipelakan,­purahngajaga­kaamanan­kantor.Bongan­sok­mindeng­lobakaleungitan,”­ceuk­Pa­Har­-yono­deui.“Matak­kadang-kadang

mah­tengah­peuting­téh,­ieumesin-mesin­di­percetakansok­harurung­ku­sorangan,cenah­mah­éta­téh­nu­ngahu-rungkeunana­ririwa­si­Rah-mat­pasapon­nu­maotna­teusampurna.­Mun­parengngadéngé­ulah­kumawaniturun,­soalna­ririwa­si­Rah-mat­rék­ngala­nyawa,­maténisangkan­aya­batur,”­pokna

deui.Teu­pati­papanjangan

ngobrol­téh,­sok­sanajan­kaci-rina­mah­Pa­Haryono­téh­siganu­resep­ngobrolkeunperkara­jurig.­Tapi­teu­patiditanggap,­sok­sieun­nga­-barubahkeun­jeung­manga­-ruhan­kuring­nu­teu­patinganggap­jeung­kataji­kuperkara­jurig-jurigan.­Enyaogé­teu­pati­percaya­kanajurig,­tapi­ngadéngé­aya­jurigmaéhan­mah,­nya­sieun­ogé.Pangpangna­mah­nya­étasieun­dipaéhan,­sieundicekék.­Heug­kuring­saré­so-rangan­di­ieu­kantor.

(lajengkeuneun)

CCarita Heubeul

Ki­Behi­wa­-wanéna­bijildeui,­sababcék­sangka­-anana­pang­-na­Dipati

Ukur­leuleuy­baé­téh,­sieun­-eun­ku­manéhna.­Ku­kitunatimbul­rasa­unggul,­bijiledirna,­bubuden­ngokop­kamusuh.­Srog­maju­deui,­dakaténjo­Dipati­Ukur­mah­hen-teu­nyekel­pakarang.­Baranggeus­deukeut­pisan,­henteuantaparah­deui­kerewek­bahuDipati­Ukur­dicekel­ku­leung­-eunna­nu­kénca,­barina­di-geubig-geubig.­Omongna:“Hayoh­siah­geura­gerak,

lamun­hayang­disasaak.Upama­hayang­salamet,­geu­-ra­pék­nukang,­leungeun­ma­-néh­ku­kami­rék­dibarogod.Sabot­ngomong­kitu,

leung­eunna­nu­nyekel­bahuDipati­Ukur,­dikelid­lepotngulapes­Ki­Behi­reuwas­asakageretak,­mundur­saléngkahbari­ngulangkeun­gobangna.Barang­rék­diheumbatkeun,rikat­Dipati­Ukur­luncat;

pigeulangna­anu­dipakényekel­gobang­diképrét.­Dukakumaha,­gobang­téh­ngabele-sat­ka­tukang,­guprak­ragragjauh,­aya­satumbakna,­KiBehi­luak-lieuk,­kojéngkangrék­muru­deui­gobangna.Barang­keur­ngojéngkang,gancang­sukuna­diréngkas,geblug­labuh­nangkubanpisan.­Kokoséhan,­koréjat­hu-dang­deui,­jung­nangtungngajega,­bari­ngeprukan­ba-juna­nu­kotor­urut­labuh.­KuDipati­Ukur­ditingalikeun­baésatingkah­saparipolahna­kimusuh,­bari­teu­kendat­imut.Ki­Behi­rurat-rérét,­beung­-eutna­beureum­kawas­beusiatah­beuleum,­awakna­nga­-gidir­bawaning­ku­ambek,boga­rasa­diwiwirang.­Rékmuru­gobang,­henteu­tulus­darada­jauh,­sok­sieun­karéng­-kas­deui.­Kék­kana­kerisna,anu­nyolégréng­di­gigir­beu-lah­kénca.­Gancang­dipesattina­warangkana,­sérénténgmuru­ka­Dipati­Ukur,­barinyudukkeun­kerisna.­DipatiUkur­rikat­nyingcet,­keris­téh

ukur­ngagiwar.­Ki­Behi­beukitambah­séwot,­terus­ngangsegbari­nojos­ngénca­ngatuhu,geus­teu­maké­ijiran­deui.Dasar­Dipati­Ukur,­satriatedak­patapan,­awas­tingalseukeut­rasa,­gulak-gilekcungcat-cingcet,­miceunanpanewek­musuh.­Atuh­anunewekan­téh­henteu­bisanoél-noél­acan­ngan­ukur­no-josan­hawa.­Késangna­mung-gah­ngoprot,­ambekananasesegor,­bawaning­nahan­ka-capé.Barang­katingali­ku­Dipati

Ukur­tanagana­geus­rék­sisip,kerewek­leungeunna­nu­di-paké­nyekel­keris­téh­dican-dak­lebah­pigeulangna,­kupananganana­nu­kiwa.­Aripananganna­nu­katuhu­di-paké­nyapit­keris,­ku­indungleungeun­jeung­curukna,pageuh­pisan.­Leungeun­kiBehi­nu­dipaké­nyekel­keristéa­dilésotkeun­deui.­Barangkarasa­geus­lépot,­gancang­KiBehi­nyentok­kerisna.­Tapihenteu­bisa­lésot­tina­panya­-pitna­Dipati­Ukur,­lir­ibarat

dicapit­ku­gégép­baé.­Hantemdibebedol,­weléh­teu­daékeunlepot.­Tarik­nu­ngabedol,pageuh­nu­nyapit,­antuknakeris­téh­molonyon­tinapérahna.­Atuh­Ki­Behi­blaknangkarak­bengkang,­kawasnu­dijengkangkeun­baé.­KuDipati­Ukur­diburu,­dicandaklebah­dadana,­bari­ngamang-ngamangkeun­keris,­jiga­nurék­ditojoskeun.­Anjeunnaalon­nyaur:“Pek­ayeuna­kumaha

pikarepeun­sampéan,­naharék­terus­ngalawan­atawanaarék­sumerah.­Tingali­ieupucuk­keris­anjeun,­moal­ka-mana­gejosna,­tinangtu­niirjajantung­sampéan."Karasana­ku­Ki­Behi­geus

asa­gejos­asa­gejos­baé,­pokngawalon­bari­arapap-eure-upeup:“Sad­kaula­...­neda­hirup

ampun­...­hamo­kumawantundeui­...”Geus­ngomong­kitu­mah

gancang­ku­Dipati­likur­dihu-dangkeun,­lahirna:“Sukur­sampéan­geus

Manglé 247526

{ 99 }

Ku Rohendy SumardinataDipasieup deui ku Supis

sumerah.­Kaula­ogé­henteupisan-pisan­boga­maksudarék­ngabinasa­sampéan.­Segayeuna­mah­paréntahkeun­kababaturan­anjeun,­supayaulah­terus­mumusuhan.”­Ki­Ngabehi­Rekso-

pringgo­gancang­ngawalon.Sorana­pegat-pegat,­du-mareuda,­bawaning­ku­atohduméh­ku­Dipati­Ukur­moalarék­dirogahala:“Duh­Kyai­Adipati,­...­abdi

dalem­unjuk­...­pinten-pintennuhun­...­Dampal­dalem­pa­-rantos­...­kersa­ngahapunten­kana­kalepatan­...­abdi­dalem...­anu­sakitu­ageungna­...­Sa-daya-daya­abdidalem­...­ayeu­-na­sumeja­tumut­...­kanaPangersa.”Dipati­Ukur­enggal

ngadawuh:“Kang­Mas,­entong­seueur

nu­digalih,­ayeuna­mah­urangénggal­baé­nepangan­ka­anukagungan­pokal,­nyatana­kaanu­geus­miwarang­sampéan,nangkep­sadkula­...­Cék­ému-tan­mah,­hamo­lepat­deui,­yénanu­miwarang­téh­Ki­Tam-tama­Jayengrono.”“Henteu­pindo­damel­...

leres­salahir­Ajengan,”­walonKi­Ngabehi­bari­rada­curing-hak;­henteu­nyangka­DipatiUkur­baris­uningaeun­“Meng-gahing­abdidalem­mah­mungdarma­piwarangan.”“Ayeuna­kieu,”­Saur­Di-

pati­Ukur,­bari­rada­ngaharé-wos,­“Supaya­kabokér­rasiah­na­jeung­supaya­engkéna­ulahnepi­ka­diteumbleuhkeun­kasampéan,­kaula­rék­nyieunakal­anu­lantip.”“Sadaya-daya,­abdidalem

sumeja­ngiringan­...”“Kieu­geura,­sumangga

dangukeun­...­Hamo­tebihtina­sangka,­tinangtu­Jayeng­-rono­boga­paitungan,­yénkaula­baris­kabandan­ku­sam-péan­Tah­ku­kituna­...sumangga­ayeuna­kaula­kusampéan­cangkalak.”“Duh­Kyai­Adipati­...­hen-

teu­werat­teuing­abdidalemngajalankeun­kitu­peta­...­isin

ajrih­...­badé­lukak­japakan­kasalira­Ajengan­..."“Ih­ari­Kang­Mas­Ngabehi

...­ulah­kagungan­manah­kitu,apan­ieu­mah­ngan­ukur­...akal­pamancing­...­sangkanbuka­rasiahna,”­saur­DipatiUkur­bari­imut,­budi­marah-may­matak­reugreug­haténaKi­Ngabehi­Reksopringgo.“Ayeuna­mah­turut­baé

paréntah­kaula­...­prak­kaulageura­cangkalak,­ulah­arék­ta-langké.”Dipati­Ukur­bari­nyaur

kitu­téh,­tuluy­mungkur,­ma-parinkeun­panangan­dua-nana,­sangkan­ku­Ki­Behidibarogod.Gancangna­Ki­Ngabehi

geus­meunang­tali,­jangetpanjang­sarta­kuat.­Tapi­hen-teu­ujug-ujug­disandangkeun,keukeuh­haté­isin­ajrih,­soksieun­bisi­kawalat.­Katingaliku­Dipati­Ukur,­saurna:­“En-tong­maké­asa-asa,­pék­leung­-eun­kaula­duanana­barogodsing­pageuh,­bari­ambaykeunsapotong,­keur­cekeleun­nu

ngagiringkeun.”Samémeh­prak­nyan­-

dang­keun­tatali,­Ki­Behinyembah­heula,­bari­sanduk-sanduk,­neda­dihampuradosa,­Sanggeusna­tarapti­Di-pati­Ukur­miwarang­supayaburu-buru­dijagragkeun­kaJayengrono.­Anjeunna­nga-mulamantian,­ulah­arékdibéda-béda,­kudu­saperti­kababandan­biasa­baé.Sajalan-jalan­ramé

salusurakan,­ting­corowokmajah­Dipati­Ukur­geuskatangkep,­maksudna­supayagancang­kaémpér-émpér­kaJayengrono.­Ki­Ngabehingagidig­tiheula,­légégnakawas­anu­mentas­ungguljurit.­Ari­Dipati­Ukur,­anunyigcrig­di­satukangeunana,digiring­ku­balaréa­bari­padangager-ngager.­Sakur­imahnu­kaliwatan,­nu­boganakalaluar­pada­hayang­nyahoka­rupana­Dipati­Ukur.Awéwé­mah­loba­anu­cumal-imba,­ngahelas­nénjo­baban-dan,­anu­sakitu­kasépna,­budiampuh­taya­geusanpikacuaeun.Gancangna­aleutan­geus

anjog­ka­hiji­lembur­gedétempat­padumukanana­KiNgabehi­Reksopringgo.­Diémpér­hareup­sahiji­imah­KiJayengrono­diuk­andekakdina­ambén,­dideuheusan­kusawatara­pangiringna,­bawa­-na­ti­Dayeuh.­Barang­Ki­Behigeus­aya­di­hareupeunana,gancang­manéhna­unjukan:“Nun­Kyai­Aria,­ieu­sad-

kula­nyanggakeun­babandanDipati­Ukur.­Aya­hibar­panje-nengan,­pangersa­parantoslaksana,­sumangga­ieu­nyang-gakeun.”­Nyaritana­kitu­téh,mun­diawaskeun­mah­barirada­kuram-kireum,­sandi-wara­asa-asa,­da­hatékeukeuh­teu­mikeun.­Tapi­arikatampana­ku­Jayengronomah­geus­henteu­hamhamdeui,­da­dasar­jalma­bolos­-trong,­teu­boga­pikir­rang­-kepan.­

(lajengkeuneun)

27Manglé 2475

Manglé 247528

Bagian

206

CCarita Nyambung

PasosoréSyamsudinmulang­kaimahna.Biasa­kitunatéh­nung-

gang­bagal­dituturkeun­kubadéga.­Jrut­turun­tina­tu-tungganganana.­Langsungmuru­rohangan­hareup­nubiasa­paranti­ngumpul­ku-lawarga.­Barang­bréhningali­bojona­keur­diukdibaturan­ku­anakna,­Ala­-din,­éta­sudagar­téh­kaget.Da,­kurang­kumaha­papa­-tah­mah,­éta­budak­ulahsina­kaluar­ti­kamarna.“Naha­geuning­bet­sina

kaluar­ti­kamarna?”“Lain­kula­nu­ngaluar­-

keun­manéhna,­nu­kaluarsorangan,”­walon­bojona.Pok­indung­Aladin

nyarita­satarabasna.Cenah,­malah­kaluarna­téhtadi­waktu­ka­éta­imah­ayasemah­tatanggana.­Tak-siran,­budak­téh­heraneun

lantaran­ngadéngé­nu­gun-treng­di­tengah­imah.Saterusna,­bojo­syahban-dar­gé­nepikeun­caritaananakna­nu­intina­mahhayang­nyaho­dunya­luarsarta­hayang­dipiwanohbalaréa­yén­dirina­téh­anaksyahbandar.“Heug­atuh­ari­kitu

mah.­Insya­Alloh­isukanmah­urang­ka­pasar,”­ceukSyamsudin­ngajangjikeunka­anakna.“Nuhun­atuh­ama,”

walon­Aladin.Reup­peuting­Aladin

téh­hésé­saré.­Inget­waé­kapiisukaneun­rék­dibawa­kapasar­ngariksa­parapada-gang.­Inyana­nyipta-nyiptajeung­ngira-ngira­nu­bakalkaalaman­poé­isukna.Isukna,­subuh­kénéh

naker,­Aladin­geus­mandi.Saged­dangdan,­maké­pa-pakéan­nu­geus­disayagi­-keun­keur­indit-inditan.Da,­puguh­papakéanana

meunang­mapantes,­dang-dananan­téh­merenahpisan.Jrut­ti­imah,­clak­kana

bagal.­Aladin­sina­ti­ha­-reup,­dituturkeun­ku­ra-mana,­sarua­nunggangbagal­petingan.­Indit­dija-japkeun­ku­pangjurung­in-dung,­nu­terus­ngajantengnepi­ka­nu­dijajapkeun­teutembong­lantaran­kahala­-ng­an­ku­wawangunan­nuparapgpag­sisi­jalan.Sadatangna­ka­pasar,

padagang­patingpolohok.Da,­tara­biasana­Syam-sudin­mawa­jalma­séjén.Loba­nu­pating-raringeuh,saha­éta­nonoman­téh?­Da,teu­kungsi­kacarita­Syam-sudin­boga­budak.­Rupa-rupa­sangkaan­urangpasar,­nu­intina­mah­curigaka­Syamsudin,­boa-boaboga­budak­nu­teu­katalianku­hukum­tikah.­Malumbéja,­tina­sajeungkal­jadisadeupa.­Antukna,­béjakitu­téh­sumebar­ka­sa­-kum­na­padagang.

Balukarna,­waktu­Syam-sudin­cunduk­ka­tempatngantorna,­poé­éta­mahpada­ngantep­wé.­Nu­bi-asana­mun­dunungandatang­sok­langsung­padangabagéakeun­bari­saka­-lian­ngadoa­babarengan,harita­mah­suwung,­tayasaurang­ogé­nu­nyampeur­-keun­ka­éta­gegedén.Syamsudin­heran

kacida.­Inyana­gancangnitah­salasaurang­pagawéngageroan­Simsim­kepalaéta­pasar.­Langsung­dunu­-nganana­mentog­Simsimlantaran­urang­pasar­teungabagéakeun­cara­sasari.Lngsung­wé­dijawab­ku­étakepala­pasar­téh.­Cenah,pangna­kitu,­lantaran­para-padagang­nyangka­Syam-sudin­milampah­paripolahnu­teu­luyu­jeung­ajénnasalaku­panutan­balaréa.Simsim­nepikeun­rupa-

rupa­tudingan­pagawepasar­ka­eta­Syahbandar.Kakara­Syamsudin­ngarti.Ceuk­pikirna,­kitu­téh­bo­-

29Manglé 2475

ngan­dirina­nu­teu­kungsingabewarakeun­yénmanéhna­boga­budak.Sanggeus­ngadéngé

omongan­Simsim­kitu,Syamsudin­balaka.­Cenah,éta­téh­mémang­bener-bener­budakna.­Apan,­Sim-sim­sorangan­nu­jadicukang­lantaranana,­méréubar-ubaran­keur­nam-baan­kasakit­manehnajeung­bojona.Sanggeus­ngadéngé

caritaan­Syahbandar­kitu,Simsim­nepikeun­éta­béjaka­urang­pasar.­Atuh,­geusditétélakeun­kitu­mah,warga­éta­pasar­téh­jul-joldaratang­sarta­terusngadaroa­dipingpin­kuSyamsudin,­saperti­biasasaban­isuk­mun­mimitimuka­jongko­jeung­toko-tokona.­Sanggeus­urangpasar­baralik­deui­ka­tem-patna,­Simsim­nyarita.Cenah,­bongan­dunun-ganana­nu­teu­milampahkabiasaan­saperti­umumnamasarakat­urang­dinya.

Apan,­mun­ngabagéakeunnu­anyar­lahir­téh­sok­ayasukuran,­malah­raraméan.Cindekna­mah,­ngayakeunpésta­sukan-sukan­tanda­-ning­rasa­sukur­ka­Nu­Ma-haagung­sakalian­babagikabungah­jeung­tatanggasabudeureunana.

Peuting ka 254Syamsudin­babada­-

mian­jeung­bojona,­Nu­di-caritakeun­téh­sual­sukur­an­bari­sakalian­ngawa­-noh­keun­Aladin­ka­balaréa.Atuh,­puguh­wé­bojona­téhatoheun­naker,­da­kitu­ka-hayangna­ti­bareto­ogé.Dina­waktu­nu­geus­di-

tangtukeun,­éta­kulawargatéh­ngayakeun­pésta.Méméh­prung,­indung­Ala­-din­mapatahan­heulaanakna.­Cenah,­mun­tamutéh­kolot,­keur­wé­nu­nga­-bagéakeun­téh­indungatawa­bapa.­Mun­nonom­-an,­nya­nu­ngabagéakeuntéh­kudu­Aladin.Tempat­tamu­ogé­di­-

pisah-pisah.­Keur­wanojamisah­jeug­kaum­lalaki.Kitu­deui­keur­para­nono-man­awéwé­jeung­lalakidipisahkeun.­Bubhan­péstajalma­sohor,­teu­hurungramé­lantaran­loba­nudatang.Di­antara­tamu,­Mah-

mud­Albalki­gé­hadir.­In-yana­téh­sudagar­beungharnu­ngagem,­agam­majusi.Ngan,­éta­ageman­téh­t­dis-umput-sumput­nepi­ka­nuséjén­gé­nyangkana­téhmuslim­wé.Barang­ret­ka­Aladin,

eta­semah­teh­apal,­yenanak­pribumi­teh­atahpisan­pangalamanana.­Teukawas­pamuda­sejen­nusapopoena­gaul­jeungbatur.­Teuing­naon­dinapipikiran­éta­sémah,­bethayang­ngwat­Aladin­rekdibawa­indit­ti­dinya.Dina­kaayan­pesta­keur

muejeuhna­rame,­Mah-mud­seselendep­ingkah­titemoatna.

Muru­tempat­nonom­-

an­nu­keur­ngarobrol­jeungAladin.­Pok­nyarita,­cenah,mun­para­nonoman­bisangolo­Aladin­sangkan­bisaindit­jeung­manéhna,­ma­-sing-masing­pamuda­téhbakal­diperesen,­dibérébaju­nu­panghadéna.Sabada­Aladin­ngalade-

nan­tatamuna,­kakara­diukjeung­babaturan­anyarna.Kitu­wé­ngadon­ngobrolrupa-rupa­pangalamanana.Aya­nu­nyaritakeun­lalam-pahanana­dagang­ka­luarnagri,­aya­nu­nyaritakeunkauntungan­daganganajeung­sajabana.Waktuna­giliran­Aladin

ditanya­pangalamana,­nyarungah-ringeuh.­Da,­enyakitu­kanyataananan­gé,­tileuleutik­ukur­icing­diimah­tara­ka­mana-mana.Ngadéngé­kekecapanpribumi­kitu,­nonomanséjénna­ngaguyahkeun.Atuh,­puguh­wé­Aladin­téhkacida­ngarasa­érana.Ngarasa­­disapirakeun

ku­nu­séjén,­Aaldinngolesed­ti­tempatna,muru­rohangan­séjén.­PetaAladin­kitu­kanyahoan­kuindungna.

Puguh­wé­héraneunnempo­anakna­ngajéngkatti­babaturanana­téh.“Naha­ninggalkeun

semah?”Aladin­balaka.­Cenah,

ngarasa­disapirakeun­kubabaturanana.­Da,­ceuk­nunyararita,­teu­pantes­budaksudagar­ukur­cicing­diimah,­da­umumna­mahlampar,­malah­biasa­kaluar­nagari.­Ari­dirina,apan­tara­ka­mana-mana.Nyaba­ka­pasar­gé­nganupama­dibarengan­ku­ba-pana.­***­

(Hanca)

Manglé 2475

Teu­ jelas­ ti­ iraha­ jeung­ sigakumaha­urang­Sunda­ngala-man­munggah­haji­ka­tanahSuci.­Lain­pédah­baheula­tayanu­ kungsi­ munggah­ haji,

sabab­kapanan­dina­Carita­Parahyangangé­ katelah­ ayana­ nu­ boga­ ngaran­HajiPurwa­nu­ngamimitianana­dina­abad­ka-14.­Ngan­utamana­mahtaya­catetan­nu­kungsiditulis­ku­urang­Sundadina­ jaman­ harita­ nunaratas­ nuliskeun­ pa­-nga­laman­anjeunna­salila­di­Mekah.­Sok­sana-jan­kitu,­haté­asa­kau­-baran­ nalika­ manggih­an­ kempelan­ catetanNaik­Haji­Masa­ Silam(3­jilid)­nu­disusun­kuHenry­ Chambert-Loir(2013).­Buku­nu­kawi­-lang­lengkep­ngumpul­-keun­catetan­pangalam­an­haji­urang­Islam­Nu-santara­ ti­ taun­ 1482-1964.­Tétéla­matak­reu­eus,­sahanteuna­ngasupkeun­tilu­catetanheubeul­ ngeunaan­ urang­ Sunda­ numunggah­ka­tanah­suci.Kahiji,­ Sunan­ Gunung­ Djati­ jeung

Maulana­ Hasanuddin,­ Raja­ Islam­ numunggaran­di­Banten­nu­munggah­hajitaun­ 1520-an.­ Ieu­ dicatet­ dina­ SajarahBanten­ jeung­ Hikayat­ Hasanuddin­ nudikarang­karén­ka-17.­Najan­Sunan­Gu-nung­Djati­atawa­Syarif­Hidayatullah­téhlain­tedak­Sunda,­tapi­anjeunna­tayohnanu­dianggap­wali­nu­mimiti­ngislamkeuntatar­Sunda.­Kaduana,­nyaéta­Radén­De-mang­Panji­Nagara,­ménak­Sumedang­numunggah­haji­taun­1852-1854­tuluy­nu­-lis­keun­pangalamanna­dina­basa­Melayuaksara­Jawi­nu­ayeuna­jadi­naskah­PNRIMI.­158.­Anjeunna­munggah­haji­dibare­-ngan­ku­24­urang­Sumedang­séjénna­tingaliwatan­daérah­Tomo­terus­ka­Cire-

bon.­Ruteuna­kawilang­jéntré.Anu­katilu,­pangalaman­Dalem­Haji

R.A.A.­Wiranatakusumah­ (1888-1965),Bupati­Bandung­­nu­munggah­haji­taun1924.­Tah­nu­ieu­mah­kawilang­onjoy­dugika­ diseratna­ gé­ dina­ basa­ Walanda,Malayu,­jeung­Sunda.­Sastrawan­MémédSastrahadiprawira­ saurna­ nu­ nyunda­-

keunna­ téh.­ Samalah­ Chambert-Loirngangken­yén­catetan­Dalem­Haji­mah­nupanglengkepna­ jeung­dianggap­ catetanpangheulana­pamiangan­haji­nu­saenya­-na­di­sakuliah­Nusantara.­Sabab­kapan­dakalolobaanana­ mah­ catetan­ teh­ ukurnyaritakeun­ruteu­jeung­kautamaan­hajiwungkul.­Tapi­ari­Dalem­Haji­mah­éstu­-ning­catetan­lengkep­nepikeun­kaayaannu­dialamanana.­Ti­mimiti­kaayan­dinakapal,­ayana­haji­Singapura­(nu­mangkathaji­ngan­nepi­ka­Singapura),­karantinajamaah­haji,­nepi­ka­bubuk­leutikna­nukaalaman­di­Mekah­kaasup­ayana­tukangtipu­di­tanah­suci.Ngan­ hanjakal­ Chambert-Loir­ teu

nyabit-nyabit­ pangalaman­ haji­ urangSunda­séjénna­saperti­Hoofd­PanghuluBandung­ Haji­ Hasan­ Mustapa­ (1852-1930).­Anjeunna­kapan­kantos­munggah

haji­sareng­linggih­di­Mekah­salami­we-lasan­taun­(1860-1862,­1869-1873,­1877-1882).­ Malahan­ mah­ dina­ sawaréhdangdingna­ nu­ diserat­ antawis­ taun1900-1902­gé­nyabit-nyabit­pangalamananjeunna­ ngamimitian­ munggah­ hajitaun­1860-an­sanajan­teu­sajéntré­DalemHaji.Cara­dina­dangding­Pangkur­Pang­-

kurangna­Nya­Hi-dayat­ nu­ dimuatdina­ GendinganDangding­ SundaBirahi­katut­Wirahmana­(Jajasan­Ku­-djang,­ 1976­ hala-man­ 54-56),Mus­tapa­sasauran:“Ngan­ loba­ nyapapangg ihan/sing­gah­Rio­MentoSingapura­ mu­-kim/Gedah­Mala­-ka­Nalangun/PuloPinang­ Alpi­yah/Sélong­ Aden­ dilaut­asa­geus­ma­-tuh/asana­ mah

tujuh­ bulan/wungkul­ ngambangna­ dicai.”Katawis­ da­ baheula­ mah­ munggah

haji­téh­teu­satéréh­ayeuna­nu­ukur­jam-jaman­ tapi­ saeutikna­ tujuh­ bulan­ pal-palan­ dina­ kapal­ cai­ bari­ réa­ sum­­pang-simpang.­Harita­balayarna­ogé­danurutkeun­usum­angin­deuih.­Can­ ayakapal­uap­nu­kawilang­téréh­kabéhdieu­-na­­keun­ utamana­ sanggeus­ dibukanaterusan­Suez­taun­1869.­Tayohna­Mustapa­naék­kapal­ cai­ ti

Cirebon.­ Angkatna­ ti­ padumukanna­ diCikajang­ Garut­ ngalangkungan­ kaKuningan.­Teras­ka­Singapura­anu­cenahmah­harita­jadi­émbarkasi­keur­jamaahhaji­Nusantara,­terus­ka­Kedah,­Melaka,Nalangun,­Pulau­Pinang,­Alpiyah­di­India,Céylon­jeung­Teluk­Aden.­Ruteu­ieu­teubéda­jeung­Radén­Demang­Panji­Nagara

Catetan Munggah Haji Urang SundaKu Jajang A Rohmana

Dosen UIN Sunan Gunung Djati Bandung

30

PPanineungan

Kabah, nu dijarugjugan ku umat Islam sadunya di Mekah Almuqaromah. (poto: net)

31Manglé 2475

nu­ munggah­ haji­ dalapan­ taun­ samé­-méhna.­ Harita­ Mustapa­ keur­ budaksakira­umur­dalapan­taun­diajak­ku­rama­-na­munggahna­téh.­Matak­kacipta­sauranjeunna­sajajalan­meus-meus­ceurik­dainget­ ka­ indung.­ Jabaning­ naék­ kapallayar­padagangan­pal-palan­nu­pinuh­kubarang­dagangan­jeung­bebekelan.­Haritamah­kapan­nu­maot­dina­kapal­layar­gé­dadibeungbeuratan­ dipalidkeun­ mayitnasabab­ku­lila­téa­dina­kapalna.Mustapa­ dina­ dangding­ terasanna

malih­ nyebatkeun­ kumaha­ beuratnanalika­ ngaliwatan­ laut­ Ceylon­ (ayeunaSrilanka)­nu­katelah­rongkah:­“Panyanaari­cilaka/ditampanan­diusuman­méméhindit/sumawon­ di­ tengah­ laut/Sélongatawa­Saketra/jedur­lambak­powék­anginhujan­ribut/kapareng­kapal­pal-pal­an/­-mapag­angin­sarta­miring.”Umumna­kolot­baheula­nu­ngalaman

munggah­ haji­ naék­ kapal­ cai­ pastiapaleun­pisan­kumaha­kaayaan­laut­Cey-lon­ jeung­ Saketra­ (Pulau­ Sokotra­ nuayana­di­sabudeureun­Laut­Merah­ayeu­-na).­Teu­saeutik­jalma­nu­maot­alatan­ka-gencét­ atawa­ kapalna­ nu­ tikelebuh­ kurongkahna­lambak­di­éta­laut.­Mustapamalah­sasauran­yén­dirina­méh-méhanteu­katulungan­mangsa­ragrag­ka­laut­kucongklangna­kapal­teuteuleuman.­Lam-bak­mancat­kana­kapal­pating­jungkiring.Lauk­hiu­tingsalebrut.­Angin­patinggele-

bug.­Atuh­dikarojayan­nepi­ka­salamet­di-tarulungan.­ ­ Pangalaman­ beuratnamung­gah­haji­Mustapa­harita­tétéla­laindongéng­geuning.­Malahan­mah­lain­dilautna­wungkul,­nalika­di­tanah­sucina­géMustapa­ dugi­ ka­ ngalaman­ kaséblokangeun­ngagolak­eukeur­cicing­di­sisi­nubalawiri.­Atuh­nepi­ka­melendung­pananganna­ ti­ taktak­ nepi­ ka­ siku.­ Meureunharita­mah­tacan­aya­panitia­khusus­kon-sumsi­ cara­ ayeuna­ sigana­mah.­Matakpantes­mun­nu­ngasakan­angeun­balawirinepi­ka­nyéblok­budak.Salian­ti­kaséblok­angeun­panas­téh,

Mustapa­ogé­saurna­dina­éta­dangdingkantos­ ngalaman­ teu­ damang­ parnatajam­miceun­getih­dugi­ka­awak­ngajang-jawing.­Sajajalan­naék­ka­sakeduk­(tong-gong­ onta)­ bari­ diceungceurikan­ kuramana.­Ngan­tuluy­jagjag­sanggeus­tepika­ Wadi­ Fatmah,­ eureun­ tajam­ karimama­yuna.­ Carita­ anjeunna­ ieunuduhkeun­kumaha­beuratna­munggahhaji­ harita­ komo­ keur­ nu­ gering­mah.Kapan­saur­van­Dijk­(1997)­téa­mah,­ti­ba-heula­ gé­ jamaah­ téh­ loba­ nu­ katerappanya­kit­pés,­koléra­jeung­panyakit­ba-haya­ séjénna.­ Fasilitas­ kaséhatan­ gétangtu­teu­sangeunah­ayeuna.­Pangalaman­ Mustapa­ di­ luhur­ sa-

hanteuna­ bisa­ nambahan­ catetan­ keurChambert-Loir.­Yén­tétéla­réa­kénéh­cate-tan­ pangalaman­ haji­ nu­ tacan­ kaém-

barkeun­ka­balaréa­utamana­pangalamanurang­Sunda­nu­ditulis­ku­basa­Sunda.Tah­di­dieu­kakuranganana­éta­buku­téh.Matak­ kitu­ gé­ meureun­ ku­ sabab­ nungempelkeunana­téh­ngan­wungkul­cate-tan­ pangalaman­ nu­ ditulis­ dina­ basaMalayu­ wungkul.­ Salian­ ti­ éta­ nudikempel­keun­ gé­ ngan­ catetan­ tepi­ kataun­1964.­Pantes­mun­carita­pangalamanurang­ Sunda­ séjénna­ utamana­ nu­ béhdieu­saperti­Yus­Rusyana­dina­GuguritanMunggah­ Haji­ (Geger­ Sunten,­ 1995),Maman­ Manshur­ Syahbuddin,­ UrangSunda­ Munggah­ Haji­ (Kiblat,­ 2004)jeung­ Amalina­ Nurrohmah,­ DongéngKuring­di­Tanah­Suci­(Pustaka­Kemun­-cén,­2007)­teu­disabit-sabit­pisan.Tapi­ sok­ sanajan­ kitu,­ keur­ urang

Sunda­ mah­ sahanteuna­ geuning­ nulispangalaman­haji­(atawa­umroh)­téh­lainwungkul­ mulangkeun­ panineunganmangsa­ néang­ elmu­ katut­ pahala­ baringararasakeun­deukeut­jeung­Gusti­Allahbareng­jeung­umat­Islam­sadunya.­Teusaeutik­ nu­ ngararasakeun­ puncaknaibadah­ bari­ ikhlas­ tur­ pasrah­ mangsameumeujeuhna­segut­dina­ibadah.­Salianti­éta,­tétéla­nulis­catetan­haji­téh­ogé­bisajadi­bahan­dokuméntasi­sajarah­pangala-man­haji­keur­wariskeuneun­malahman-dar­ jadi­ ajieun­ para­ sarjana­ nu­ bakaldatang.­Hayu­ ah­Wa­Haji­ urang­ catet­-keun.***

Ngadua di padang arafah jadi cita-cita sakumna muslim. (poto: net)

Manglé 247532

CCarita Nyambung

Sanggeus­sakiranaeuweuh­kaper-luan­nanaondeui,­sarta­sang­-geus­saméméhnangomat-ngomat­-

an­ka­Melani­yén­lamun­ayananaon­kudu­geuwat­ngontak,kuring­tuluy­mulang.Isukna,­dina­koran­teu­bu-

rung­nonggérak­warta­ngeu-naan­ditéwakna­bapa­Melanitéh.­Malah­ditundana­ogé­dinakaca­panghareupna.­Sakeda-pan­kuring­ngan­ukur­ngahu-leng.­Heueuh,­najan­enyasorangan­ngéwa­ka­manéhna,ari­tug­ka­jadi­headline­pisanmah­nya­matak­ngahelas­ogé.Karunya­ras­ku­nanasibanana.Da­geus­tangtu­dina­waktusakedét­nétra­ngaranna­bakalruksak.­Malah­rajét­saenyanamah,­ku­balaréa­bakal­dica-campah.­Heueuh,­kuring­bisaboga­anggapan­kitu­téh­dageus­loba­kabuktian.­Jalmaanu­asalna­seungit,­ku­balaréadiugung-ugung,­hég­baé­ka­-bokér­codékana­tug­ka­kaém-pér-émpér­dina­koran,­ulahsambat­kaniaya,­ngaran­ma­-néhna­bakal­cupar­saumur-umur,­hésé­rék­dioméan­deui.

Bakal­kitu­bapana­Melanigé.­Cék­katerangan­anu­kabacadina­koran,­cénah­manéhnatéh­kabaud­kasus­korupsiréboisasi­hutan.­Statusna­lang-sung­ditetepkeun­jadi­tersang­-ka.­Paingan­baé­manéhna­teubisa­nyelang­balik­ka­imahheula­gé.­Tapi­ari­nu­leuwihmatak­ngahelas­mah­nya­sahadeui­ari­lain­kulawargana.Paribasa­kaciwit­kulit­kabawadaging­téh­keuna­pisan­dinahal­sarupa­kieu­mah.Maranéhna­anu­saenyana­teutuah­teu­dosa,­kudu­milunanggung­bangbaluh­psikolo-gis­balukar­tina­kalakuangoréng­salah­sahiji­anggotakulawargana.­Malah­mungkinwaé­nepi­ka­milu­dipanggil­kuaparat,­dipénta­katerangan­-ana.­Sarta­geus­tangtu­bakalkawartakeun­ogé­ku­koran,­turbiasana­ngajeblag­ongkohjeung­potona.­Geus­kitu­mahkari­siap-siap­wé­nyangha­-reup­an­jastifikasi­ti­masarakat,anu­sakapeung­sok­kacida­ke-jemna.Kuring­teu­bisa­ngira-

ngira,­kumaha­kaayaan­ku-lawarga­Melani­ayeuna.­Nukaduga­kénéh­diwangwang

mah­meureun­geus­teu­wanikaluar-kaluar­acan­ti­imahnatéh.­Dalah­sakalieun­ka­wa­-rung­ogé­geus­moal­wanieunngelol.­Éra­ku­tatangga.Bubuhan­kasus­anu­nyérédbapana­ka­jero­bui­téh­kaitunggedé.­Ngeunaan­éta­kasuskungsi­dipapaykeun­ka­KangBudi,­basa­kuring­nyokothonor­ka­kantorna.­Da­biasanati­manéhna­mah­warta-wartaanu­keur­aktual­téh­sok­jadiaya­leuwihna,­anu­tangtu­waémoal­nyampak­dina­koranmah.­Kabeneran­harita­keurnyampak­tur­nyalsé,­bubuhanisuk-isuk­kénéh.­Rada­malibirnanyakeunana­ogé.­Teu­ieuhditok-blakkeun­lamun­anukabaud­korupsi­téh­bapana…kabogoh­sorangan­(urangsebut­kabogoh­wé.)Katerangan­anu­katampa

harita­ti­manéhna­éstu­geusmatak­ngaranjug­deui­waé.Malah­semu-semu­nyentug.“Geus­katotol­goréng

kokod­jalma­éta­mah.­Kasusnaréa,­lain­anu­kamari­wungkul.Dagoan­wé,­sakeudeung­deuigé­bakal­ngarémbét­ka­ditu-kadieu,­geura.”Kuring­sorangan­jadi­milu

bingung­tungtungna­mah.Bingung­sotéh­ku­manéhna.Ari­perkara­bapana­mah­dageus­karuhan­kitu­buktina.Heueuh,­manéhna­nu­salah.Cenah­éta­aya­asas­pradugatak­bersalah.­Tapi­apan­béja­tiKang­Budi­gé­sakitu­togmolna.Moal­pati-pati­pantar­rédpélnyarita­kitu,­lamun­lain­lan-taran­informasi­anu­kuat.Saterusna­komunikasi

jeung­manéhna­téh­leuwih­réangaliwatan­SMS­(kabeneranharita­geus­kabedag­meulihapé,­urut-urut­waé­mah).­Da

ti­saprak­manéhna­balik­kaimahna­can­kungsi­jonghokdeui.­Geus­ampir­tilu­minggu.Konci­kamar­kontrakanana­géku­kuring­dicepengna­téh.Méh­unggal­poé­kamarna­sokdisapuan,­bari­dibuka-buka­-keun­jandélana.­Dina­keur­ki-tuna,­sok­kalah­kajongjonanhulang-huleng­sorangan­di­ka-marna­téh.Béja­pangmimitina­anu

katampa­ku­kuring,­cénah­ku-lawargana­ngungsi­heula­kaimah­dulurna­(tangtuna­ogéduduluran­ti­bapana).­Ngungsisotéh­lantaran­imahna­jadiremen­digiridig­ku­wartawan.Méh­unggal­usik­cénah­dara­-tangna­téh.­Ku­kuring­sorang­-an­kaharti.­Dina­kaayaan­kitumah­ulah­bon­nyanghareupanwartawan­anu­purah­norostostatanya,­dalah­nyanghareupanpamelong­tatangga­gé­canpuguh­sanggup.­Sakitu­in-dungna­boga­kasakit­darahtinggi.SMS-SMS­anu­saterusna

tingtorojol­kana­inbuk­hapé­gélolobana­mah­ukur­perkarakaayaan­kulawargana.­Sartahiji­gé­eusina­mutuh­euweuhnu­pikagumbiraeun.­Ti­mimitiindungna­anu­jadi­remen­tik-tikbrek.­Sakola­adina­anu­lobakaganggu.­Tug­ka­imahna­anudigaradah­ku­pulisi,­jeung­réa-réa­deui.­SMS-SMS­anu­teumatak­rengkeng­téh­ukur­anueusina­kasono­manéhna.­Nuéta­mah­ngahaja­tara­dipupu-san­najan­inbuk­geus­metetogé.­Da­ku­kuring­sok­rajeundibacaan­deui,­biasana­lamunrék­reup­saré,­bari­ngalamunka­mana­karep.Tapi­ari­perkara­kasus­ba-

pana­mah­tara­diwangkong­-keun.­Nu­ditanyakeun­téh

Layung Ngempurdi Kampus Bungur

Ku Lugiena De

1919

33Manglé 2475

ukur­semet­kaayaanana.Leuwih­ti­éta­mah­kuringhoréam­nanyakeunana.­Lainteu­hayang­nyaho,­ngan­ngara-gangan­manéhna.­Ongkohdeuih­da­dina­koran­gé­sakitunoronna­diwartakeun.­Malahmoal­boa­leuwih­nyaho­kénéhkuring­ti­batan­Melani­mah.Da­ti­saprak­bapana­ditéwak,manéhna­mah­geus­teuhayangeun­nempo-nempoacan­kana­koran­téh.­Ging-gapeun­cénah.­Padahal­samé­-méhna­mah­di­pagawéananaméh­unggal­poé­manéhnamukaan­koran­téh.­Enyamukaan­wungkul­pipantes­-eun­ana­mah.­Da­nu­dierongnaogé­rubrik­opini­atawa­sastra.Boh­baé­bisi­aya­tulisan­kuringanu­dimuat­(sok­tuluy­ditém-bongkeun­ka­batur­sapa-gawéanana­sakapeung­mah).Béja­anu­harita­kadéngé­ti

Kang­Budi­mémang­teu­nyala-han.­Sawatara­ngaran­mimititinggoréhél­dina­kateranganresmi­aparat.­Malah­ieu­gésarua­tug­ka­milu­dipariksana.Kaasup­sékdana­sorangan­-anu­jabatanana­meleg-melegleuwih­luhur­ti­bapanaMelani-­teu­kaliwat­milu­di-beledig­ka­kantor­polda.­Anuhenteu­pisan­kasabit-sabit­téh(teuing­acan)­nyaéta­gubernuratawa­wakil­gubernurna.­Tapimun­éta­nu­dua­ogé­kaséréd,tada­teuing­raména­dinamédia.­Enyaan­skandalgedéna­téh.Kuring­gé­ngarti,­ku­disé­-

rédna­sawatara­koruptor(karék­sawatara)­ka­hareup­-eun­hakim­mangrupa­salahsahiji­hasil­positif­tina­nguni-angna­réformasi.­Malah­apanéta­pisan­harepan­saréréa­téh(angot­keur­kuring,­anu­ti-heula­milu­ngacung-ngacungposter).­Da­bakal­jadi­anéhatuh­saupama­kasebutna­geusréformasi,­ari­teun­euweuhhiji-hiji­acan­kasus­korupsianu­diusut.­Katurug-turugcikénéh­karék­tas­réngsé­hajatrongkah­pemilu.­Lain­pemiludogér­monyét­siga­kamari-ka-mari.­Tapi­anu­enya-enyadémokratis­(najan­ari­kacang-caya­mah­aya­kénéh.­Da­geun-ing­dina­emprona­loba­lauk

buruk­milu­mijah.­Boh­anutadina­kaasup­usung-ésangOrde­Baru,­boh­anu­samé­-méhna­ukur­ngahénén­waé,teu­sorana-sorana­acan).Tapi,­heueuh,­naha­atuh

anu­kudu­tiheula­(atawa­anukaasup­pangheulana)­disérédtéh­bet­bapana­Melani,­anuukur­pajabat­daérah?­Lainoknum­patinggi­séjén­anugeus­karuhan­bobolokotna?Enya,­moal­diangles,­pikeunkuring­sorangan­anu­bogahubungan­langsung­jeung­bu-

dakna,­ngarasa­prihatinnataku.­Tapi­lain­ari­satujumah­lamun­kudu­bébas­kituwaé,­da­geus­sidik­salah.­Ka-hayang­mah­pedang­hukumtéh­nilasna­ti­luhur­heula.­Tayabinana­jeung­mandi.­Najangewar-gewur­méakkeun­cai

sasumur­ogé,­ari­nu­diban-jurna­semet­bujal­ka­handapmah­nya­angger­wé­kaciribaruruten­kénéh.Ku­lantaran­geus­remen

teuing­teu­asup,­antuknaMelani­milih­ngundurkeundiri­ti­tempat­gawéana.­Kitucék­SMS­saterusna­anu­noro-jol­kana­hapé­téh.­Kuring­so-rangan­geus­bisa­ngajudi­kalebah­dinya.­Heueuh,­da­kanamoal­benerna­saupama­dipak-sakeun­ogé.­Sakitu­keur­nga­-ba­rungsinangna.­Ongkoh

deuih­da­tiheula­ngajar­lésmusik­gé­lantaran­butuh­kuduitna,­da­bongan­minggat­tiimah­téa.­Ari­ayeuna­manéhnageus­balik­deui­ka­“karaton­-na”,­anu­di­dinya­mah­geusmoal­pusing­mikiran­panga­-butuh­sapopoé.­

Teu­samet­dinya­wungkul.Dina­pamustunganana­ma­-néhna­gé­milih­enya-enya­mu-lang­deui­ka­imahna.­Alesananu­ditétélakeun­ku­manéhnakaharti­tur­katarima­pisan­kukuring.­Saperkara,­geus­moalaya­gunana­dituluykeun­ngon­-trak­ogé.­Enya,­da­rék­nying­-kahan­saha­atuh­ayeuna­mah.Apan­sidik­bapana­ogé­geusmoal­balik­deui­ka­imah(malah­manéhna­ayeuna­mahanu­nepungan­bapana­ka­pan-jara).­Kaduana,­manéhna­so-

rangan­ngarasa­hariwanglamun­kudu­haben-habenanninggalkeun­indungna­anujadi­remen­tiktikbrek.­Katu-rug-turug­kudu­nganganteurka­dokter.

(lajengkeuneun)

”Mun­diitung-itung­Aa­téhgeus­aya­tilu­kalina­dibabuk­jo-jodog­ku­Si­Uwa,­Cid.”

”Ambuing­mani­sering,­A.””Enya,­geus­kitu­wé

meureun­nasib­Aa­ninggang­disué­waé.”

”Naon­waé­éta­téh­marginaUwa­dugi­ka­téga­kitu­ka­Aa?”

”Ah­teu­pira,­Cid­nu­sakalimah­Aa­téh­liliwetan­ditumpa­-ngan­peda­beureum­jeung­KangOhir­jeung­Si­Néné­di­sisi­ba-long,­kapalang­témpo­ngasak­-keun­béakeun­suluh.­’Né­ngalasuluh!’­ceuk­Kang­Ohir­téh­bariingsreuk-ingsreukan­lantarankapuput­pédah­catang­gedangdibebeskeun­kana­hawu.­Atuhtibatan­hurung­mah­kalahkamulek.­Teu­ngabibisani­kitu­téamah­da­Kang­Ohir­téh­pankatarak.­’Panya­téh­lain­tangkalgedang,’­cenah­basa­ku­Aa­dige-unggeureuhkeun­téh.

Kurunyung­Si­Néné­mawasuluh­meunang­meulahan,­bus-bus­kana­hawu.­Enya­mani­sen-get­…,­iéééh­manahorénggamparan­Si­Uwa­ditampolandipaké­suluh.”

”Uluh!­Uwana­uningaeun,A?”

”Sidik­enya­nyusul­da­dibé-jaan­ku­Si­Tongo­nu­harita­téhndék­nyampeur­manéh­cenah.”

”Iraha­nya­…,­cios­nyam-peur­Encidna,­A?”

”Henteu­da­tuluy­ngencisdeui­balik,­pan­geus­nampaburuh­ti­Si­Uwa­ladang­jadiserseu.­Muah-méoh­wémeureun­jajan­cilok­KangRoni.”

”Teras­kumaha­atuh?””Nya­seuhah­wé­meureun

da­teu­weléh­diladaan­Si­Tongo

mah­ari­jajan­cilok­téh,­sangki-lang­remen­dicarék­ku­indung­-na­da­barbarian­muncrut.”

”Si­Tongo,­A?­Sanés­SiTongo­Encid­mah­naroskeunUwa.­Bendu­henteu?”

”Teu­ngambek­kumaha,sidik­jug­beletuk­wé­nabeuhsirah­Aa­ku­jojodog.”

”Ha­hah­…,­sanés­nabeuhpanginten­ngababuk­da­mas-taka­Aa­mah­sanés­goong.­Nahabet­ngababuk­Aa­pan­nu­nyacaggamparanana­ogé­Kang­Néné,nu­meuleumna­Kang­Ohir?”

”Pan­maranéhna­mahmalangprét­bari­ngajingjingkastrol­diceumpal­ku­kararas,teu­nolih­ka­nu­ranyay­balasdibabuk­sirah.”

”Hi­hi­….””Naon,­Kencid­maké­jeung

hi­hi­manéh?!””Watir­wé­Aa­teu­kaagéhan

liwet­mangka­ditumpanganpeda.”

”Is­kaagéhan,­da­diagéh­-keun.­Bari­lieur-lieur­ogé­sirahmani­nyanyautan­tapak­dibén-tar­jojodog­Aa­téh­sasampoyo­-ngan­ka­markas.­

Enya­wé­kasampak­téh­keurngarusapan­beuteung­barinyaranda­kana­tihang­kawasanu­ndék­ngajuru,­liwet­wéhnambru­kénéh­dina­daun­cauponggolan­jeung­peda­beureumnu­dagingna­tinggal­dina­pun-dukna­wungkul­hancengan­Aa.”

”Teras­tuang­Aa?””Heueuh­atuh­itung-itung

nambaan­sirah.””Duh­mun­komprés­heula

atuh,­A­mastakana.””Wah­puguh­da­di­Késmas!

Ieu­mah­pira­ogé­di­kudangtaléktor­Haji­Umli.­Jaba­geus

tingkarayap­sireum­jaksi,­di-engké-engké­mah­kuriak­di-gembrong­sireum­liwetna.”­

”Sawios­sireum­jaksi­mahpadahal­étang-étang­bungbu.”

”Hngh­pengar!­Manasinamanéh­tambarakan.”

”Saéna­wé­Uwa­henteu­terasngabuburak­harita­téh.”

”Iéééh­puguh­basa­Aadadaligdeugan­téh­Si­Uwa­ndékngaberik,­ngan­hadénasarungna­tikait­kana­tihul.Karérét­ku­Aa­ogé­asoy-asoyan.Jeung­da­meureun­geus­hasilieuh­ngababuk­teu­dituluykeunngundag­sotéh,­mun­can­beu-nang­mah­waaah­sok­haben­wémasing­nepi­ka­tungtung­langitoge­dibeberik.­Pan­basa­Aakaperego­ngala­limus­ogé­meu-nang­satengah­jam­udag-uda-gan,­dibeberik­nepi­kaCinangkod,­eureun-eureunsotéh­duméh­Aa­béak­napas­SiUwa­béak­napas­nalambru­pale-bah­kebon­laja­Bah­Uré.”

”Dupi­tungtung­langit­téhyaktos­kitu­di­Cinangkod­dileresan­kebon­laja­Bah­Uré,­A?”

”Ceuk­paribasana,­Cid!””Dupi­harita­dugi­ka

dibabuk­Aa?””Puguh­wé­ngan­teu­pati

parna,­tibang­antel­da­Si­Uwanageus­empés-empésan­béakeuntanaga.

’’Tuk’­cenah­nakol­ku­jo-jodog­lalaunan.­Ari­tuk­ari­golé-pak­waéh­Si­Uwa­kapiuhan.”

”Sakinten­atuh­Aa­teu­ripuhteuing.”

”Iéééh­…­boro-boro­teuripuh,­sidik­leuwih­ripuh,­Cid!”

”Ih­apan­nakolna­mungpadu­antel?!”

”Heueuh­pan­katempuhan

Aa­kudu­ngakod­Si­Uwa­tiCinangkod­ka­dieu.­Ti­tungtunglangit­téaaa,­jaba­pan­urutlumpat­ka­ditukeunana­ogécapéna­aya­kénéh.”­

”Dupi­jojodogna­dijingjingku­Aa?”

”Ah­henteu,­meungpeung­SiUwana­ngajehjer­belewer­waéhku­Aa­téh­dibalangkeun­ka­ja­-rian.”

”Walah­A­Endul­mah­manitéga­miceun­Uwa­ka­jarian.”

”Jojodogna,­Sarkencid!Sangkan­teu­ngababuk­deui­kujojodog­ari­euweuh­mah­jojo­-dogna.”

”Hé­hé­…­manawi­téh­….­Isatuh­mung­dua­kali­Aa­téhdibabukna?!”

”Ih,­puguh­barang­nepi­téhka­dieu­Si­Uwa­nanyakeun­jo-jodog.­’Dikantunkeun,­Wa­diCinangkod.’­ceuk­Aa­téh.­Naaaatuh­ari­beletuk­téh­Aa­dibabukdeui­ku­Si­Uwa­ku­jojodog.”

”Har­apan­jojodogna­teuaya,­A?!”

”Éh,­puguh­loba­sérepna,Cid.­Salomari!”

”Uluh!””Tuh­matak­ceuk­Aa­ogé

bener­tilu­kali.””Is­dupi­waktos­Aa­ngical

éntog­Uwa,­pan­harita­ogé­kan-tos­dibabuk?!”

”Ah­da­harita­mahngababukna­ku­leungeunkénca.”

”Dupi­nalika­Aa­nyeungeutpepetasan­dina­hawu­Uwa­dugika­hawuna­burakrakan,­panharita­ogé­dibabuk.­Moal­dié-tang­kitu?”

”Heueuh­engeus­ah,­Cidmindeng­pisan­ning!”

***

Mindeng PisanKu Budi Riyanto Karung

Manglé 247534

Salésér jeung Anak Jin

Remen­Ki­Sarmad­ceurik­nga-bangingik­duméh­dina­pun-dukna­naplok­salésér­sagedé

bal­kastik.­Lian­ti­teu­puguh­rasa,beurat,­kagok­ku­ngaganjelna,­ogéngarasa­éra­ku­jalma­réa.­Salésér­téhsabangsaning­daging­jadi.­Asalnamah­leutik,­sagedé­kutil,­tapi­lila-lilangagedéan.­Ki­Sarmad­lain­teu­ihtiar.Geus­burber­kaditu­kadieu­uubar.Dokter­jeung­tabib­geus­taralukkeun,teu­mampuh­ngaleungitkeun­salésérdina­punduk­Ki­Sarmad­nu­kiwarigedéna­nyaruaan­cilok­rudal­nudipikaresep­ku­barudak­rumaja.­Isukpagéto,­bisa­waé­sagedé­bal­poli.“Piraku­ari­kudu­ku­uing­sorangan

dikeureut­ieu­salésér­téh!”­ceuk­KiSarmada­méh­pegat­harepan.­Malahmah­manéhna­kungsi­kedal­lisan,mun­hiji­waktu­salésérna­leungit,­KiSarmad­jangji­rék­hajat­gedé,­num­-peng,­meuncit­munding,­nanggapwayang­golék­jeung­nyugemakeunjalma­réa.­Bubuhan­pakayana­mahngaleuya.Lamun­Ki­Sarmad­ngarasa­pegat

harepan­mikiran­salésér,­manéhnasok­indit­ti­imahna­nu­sigrong,­nga­-don­nguseup­di­sisi­walungan­Cik-endi.­Rek­meunang­rék­henteulaukna,­nu­penting­guligah­haténakaubaran­mun­nyorangan­di­sisiwalungan,­bari­ngararasakeun­ka­-tingtriman­haté­nempo­cai­walungannu­ngamalir­teu­eureun-eureun.Tabuh­sawelas­beurang,­Ki­Sar-

mad­geus­sila­dina­batu­gedé­barinyekel­useup.­Eupanna­can­aya­nunyanggut.­Biwir­Ki­Sarmad­ngahari­-ring.­Sakapeung­nyawang­lamunan.Ti­kajauhan,­tina­handapeun

tangkal­kiara,­nyampak­anak­jinjeung­indungna.­Anak­jin­geus­lilanempo­Ki­Sarmad­nu­leur­nukang.Anak­jin­kacida­hayangeun­nu­buleuddina­punduk­­Ki­Sarmad.“Ema…­uing­hayang­bal!”­ceuk

anak­jin­ogoan­bari­ngaléndé­kanalahunan­indungna­nu­keur­nyaliksik.

“Euh­budak­téh…­baltimana­horéng!”­témbalindungna.“Tuh!”­curuk­anak­jin

bentik-bentik­nuduh­-keun­Ki­Sarmad­nu­keur­antengnguseup.­“Dina­punduk­jalma­itu­tuhning,­Ma!”Indungna­nuturkeun­curuk

anakna.­Bener,­aya­bal­dina­pundukjalma­nu­keur­nguseup.“Hus…­ulah­atuh,­mun­dicokot

bisi­ngambek­jelemana,­Jang!”“Tapi­uing­hayang,­Emaaaaa!”

anak­jin­anggur­ceurik­bari­curuknaterus­nunjuk­ka­walungan­dimana­KiSarmad­sila­dina­batu­gedé.­“Pokonamah­mun­bal­itu­teu­dicokot­ku­Ema,uing­mah­moal­daék­daang­saming­-gu!”Tibatan­rudet­ngadéngé­anakna

nu­keukeuh­hayang­bal,­antukna­in-dungna­éléh­déét.­Ti­kajauhan,salésér­Ki­Sarmad­disirep,­teu­kungsilila­geus­aya­dina­leungeun­indungna,tuluy­dibikeun­ka­anakna­nu­ceuriknageus­répéh.­Anak­jin­kacida­bungah­-eunnana.­Bal­téh­tuluy­wé­diomé.­Di-alung-alung,­ditajongan,­dikumaha­keun­wé­sakahayangna.Ki­Sarmad­nu­keur­anteng­ngusep

bari­nyawang­lamunan,­kakara­sadar.pundukna­asa­aya­nu­béda.­Dampalleungeunna­ngopépang­ka­tukang.Bener,­salésérna­leungit­sama­sakali!Teu­sirikna­Ki­Sarmad­ajrag-ajra-

gan­bakat­ku­bungah.­Geuwat­mulangka­imah,­hayang­geura­nepikankabunghna­ka­kulawargana.­Sami­-nggu­ti­harita,­di­imahna­hajat­rong­-kah.­Jalma­salembur­diondang.Jalma­salembur­ngabagéakeunkabungah­Ki­Sarmad.­Tétéla­salésérleungit­teu­disangka-sangka.Kakocapkeun­di­lembur­séjén,­aya

jalma­nu­ngabogaan­salésér.­KiMéméd­ngaranna.­Sarua­jeung­KiSarmad,­salésérna­ogé­sagedé­balkastik,­tapi­perenahna­lain­dina­pun-duk,­tapi­palebah­tarang­kénca.­Saruajeung­Ki­Sarmad,­Ki­Méméd­gé­geuskaditu­kadieu­uubar,­tapi­can­ayahasilna,­nu­aya­salésérna­kalahngabadagan.Ngadéngé­béja­salésér­Ki­Sarmad

leungit­teu­pupuguh,­teu­kungsi­lila

léos­nepungan­Ki­Sarmad­nu­keurngabaheuhay­bari­udud.­Derekdek­KiMéméd­nepikeun­niatna,­yén­manéh­-na­gé­hayang­ngaleungitkeun­salésércara­Ki­Sarmad.­Malah­Ki­Mémédmah­jangji­rék­ngayakeun­hajat­nuleuwih­rongkah­mun­salésér­leungit.Atuh­Ki­Sarmad­ngalalakonkeunlalampahan­nguseupna.­Ti­mimimitingaran­poé,­jam,­malahana­perenahdiukna­dimana­jeung­nyanghareupkamana­waktu­nguseup­téa.Ki­Méméd­gilig.­Nurutkeun­pi-

tuduh­Ki­Sarmad,­manéhna­indit­kasisi­walungan­Cikendi.­Poé,­jamnasarua­jeung­waktu­Ki­Sarmadnguseup.­Kitu­deui­diuk­jeung­nyang-hareup­gé­nurutan­nu­kungsi­kaala-man­ku­Ki­Sarmad.­Ki­Méméd­kacidagedé­harepan­salésérna­bakal­leungit.Kacaritakeun­waktu­Ki­Méméd

keur­anteng­nguseup­bari­ngadagoansalerna­leungit,­anak­jin­téa­geusbosenenun­ngomé­salésér­Ki­Sarmadlantaran­geus­boga­cocooan­nu­anyar.“Ema…­uing­­mah­geus­bosen­ulin

jeung­bal­téh!”­ceuk­anak­jin­barimamaharékeun­saléser­nu­aya­digigir­eunna.­Padahal­geus­tilu­bulanlilana­éta­salésér­maturan­ulin.“Euh­Ujang­mah,­teu­cara­haya­ng­-

na…”­indungna­rada­kukulutus.­“Alungkeun­wé­Ma­bal­téh­ka

walungan­kaditu!”“Is…­ulah,”­témbal­indungna­bari

ngawaskeun­ti­kajauhan,­ka­jalma­nukeur­nukang­nyaéta­Ki­Méméd­nukeur­nguseup,­lain­sanguseup-nguseup­na.­“Tuh­ning­jalma­nu­bogabal­téh­aya,­Ujang..­dieukeun­bal­téhurang­pulangkeun!”Ukur­memenitan,­indungna

napelkeun­salésér­nu­nurutkeunmanéhna­mah,­Ki­Sarmad­jeung­KiMéméd­téh­jalma­nu­sarua.­Ngan,salésér­téh­ayeuna­mah­teu­ditapel­-keun­deui­kana­punduk,­anggur­kanatarang­katuhu,­pagigir-gigir­jeungsalér­ki­Méméd­nu­geus­aya.“Tuh­geus­dipulangkeun­balna,”

ceuk­indung­jin­ka­anakna.­“Awas…ulah­ménta-ménta­deui­bal,­nya?”***­

Komala SuthaCililin

35Manglé 2475

KabelejogSi­Ogin­mah­néangan­sobatdina­Pésbuk­téh­nu­gareuliswungkul.­Jaba­geulis­téh­baru-dak­ABG,­luhurna­mahasiswi.Nu­kolot,­angot­nini-nini,­mahtara­dipiroséa.­Lamunnyanggut,­sok­ngabagéakeunku­kecap­romantis­pajah­téh,"Terima­kasih­konfirmasinya,cantik!"­Ngan­sakali­mangsa,manéhna­keur­tiis­da­kabele-jog.­Basa­suksés­ngajakansosobatan­ka­nu­ngaran­Mo-jang­Cuantik­jeung­potrétnanyeplés­Aura­Kasih,­satutasngabagéakeun­cara­sasari­tiditu­aya­jawaban,­"Tong­cun-tak-cantik­siah­bisi­dicentok!"Horéng­éta­téh­akun­Pésbuk­SiOnyon­nu­masang­ngaranjeung­potrét­palsu.

Féndy Sy. CitrawargaBandung

Jaman Édan-­­"Badé­ka­saha­Jang?"+­"Badé­ka­Bapa?"-­"Aya­maksad­naon­ka­Bapa?"+­"Badé­narosan­tuang­putra

nu­jenenganana­Aas­Lasma­-nah."-­"Salah­alamat­Jang,­anakBapa­mah­jajaka­najanngaranna­Aas­Lasmanah­gé."­­+­"Hah,­jajaka?­Dupi­jenenganBapa­saha?"-­"Ngaran­Bapa,­Yayah­Kar-manah,­pamajikan­Bapangaranna­Adun­Suradun."+­"Gustiiiiii.....na­tibaralik­kituPa?"-­"Jaman­édan­Jang!"

Féndy Sy. CitrawargaBandung

Nanyakeun 1Omo­:­Punten,­dupi­ieu­bu-mina­neng­Nunung,­sanes?Pa­Rw­:­lain,­ieu­mah­imahkuring,­Rw­di­ieu­lembur.Omo­:­oh,­janten­sanes­buminaneng­Nunung­nyah?Pa­Rw:­lain!Omo­:­dupi­pa­Rw-na­aya?Pa­Rw:­Kuriiiiing!­KuringRw!!!Omo­:­oh­sumuhun,­jantenabdi­tiasa­upami­bade­tuma­-ros­keun?

Pa­Rw:­sok­sok!­Reknanyakeun­naon?Omo­:­dupi­neng­Nunung­aya?

Obar SobarsaJl. Astana Anyar No. 90

Nanyakeun 1Omo­:­Euuu...­dupi­bu­Rw-naaya?Pa­Rw­:­Aya!­Rek­naon?Omo­:­bade­naroskeun­nengNunung.Pa­Rw­:­beu!!!

Obar SobarsaJl. Astana Anyar No. 90

NgidamDokter­:­“Wah,­geulis­budakteh,­saha­namina?”Pasien­1­:­“Dona”Dokter­:­“Wah,­pasti­ibuna­ngi-dam­donat,­nya?”Dokter­:­“Tah,­lamun­si­kasepnu­ieu­saha­namina?Pasien­2­:­“Dui.”Dokter­:­“Wah,­pasti­ibuna­ngi-dam­duit,­nya!”

Elin MarlinaJl. Cangkuang NO. 167

Lebay 1Lalaki­:­Aduh­Sayang...­toslami­teu­pependak,­meuni­asabenten?

Awewe­:­benten­kumaha­kitu?Asa­tambih­geulis­nya?­Lalaki:­sanes,­awak­salira­betkawas­galon.

Eva RiestaJl. Pembangunan No. 34 -

Garut

Lebay 2Lalaki­:­Akang­gaduh­kameraSLR­anyar...Awewe­:­Urang­popotoan­atuh,yu!­Lalaki­:­Alim­ah...!­Awewe­:­Naha­kunaon?­Lalaki­:­Can­dipoto­ge­be-ungeut­Ayang­mah­tos­nga-blur

Eva RiestaJl. Pembangunan No. 34 -

Garut

AgulAceng­:­Ceuk­bapa,­uing­mahbudak­'istimewa',­lantaranlahirna­tgl­09-09-1999,sanggeus­kawin­9­taun.Uun­:­hokky­keneh­uing­ceukbapa­mah,­sabab­sanggeus­2tahun­kawin,­uing­lahir,­pasnatanggal­08-08-1998.Oni­:­Komo­uing,­ku­sarereamah­disebutna­ge­"budakajaib",­coba­bayangkeun­uinglahir­tanggal­07-07-1998!Aceng­:­Naon­ajaib?­pan

Manglé 247536

angkana­ge­teu­sarua!Oni­:­Pan­si­bapa­jeung­si­emakawinna­tahun­1999,­Ajaibpan?

AriniJl. Bandung No. 189

MalingMaling­nu­galak­asup­ka­imahsi­Cakrud,­bari­ngacungkeunpestol­si­maling­nanya:­Maling­:­Saha­ngaran­maneh?Ocoh.­:­Oooo...­coohh!!!Maling­:­Untung­siahngaranmaneh­sarua­jeung­indungaing­'Ocoh'­nu­di­pikanyaah­kuaing,­mun­lain­ditembak­siahh!Maling­:­Ari­maneh­sahangaran?Cakrud­:­ngaran­uing­mah­Cakcak­cak­rud,­tapi­ari­katelahmah­'mang­Ocoh'Maling­:­????!!!!...

Arini - Jl. Bandung No. 189

NgarayuAwewe:­Abdi­meuni­beukigeugeut­ka­akang­teh!!­Lalaki­:­Serius,Yang!Awewe­:­Muhun,­ayeuna­mahaa­jadi­rada­bodas­salirana.­Lalaki­:­Puguh­ieu­Teh­hapursaawak-awak,­Yang!

Uton WaluyaLeuwi Gajah 167 Bandung

Bahaya rokoMangkahade!!!­Geuningngarokok­teh­bisa­nguranginyawa­urang­kira-kira­11menit,­sedengkeun­lamunseuseurian­mah­nambahannyawa­15­menit,­tah­mataknamun­bisa­mah­kudu­ngarokobari­seuseurian,­ngarah­un-tung­nyawa­4­menit.

Uton WaluyaLeuwi Gajah 167 Bandung

Digugu jeung DitiruGuru­SD­datang­kabeurangan,tuluy­wae­langsung­ngajar.Dina­waktu­ngajar­aya­pagune-man­saperti­kieu,Guru:­“Yeuh­barudak,­gurumah­digugu­jeung­ditiru,­gurukudu­jadi­panutan­hidep.­Ulahsakali-kali­rek­bahla­komomumpang­mah.”Keur­kitu­aya­murid­nu­nye-lengkeun­ti­bangku­tukang,

Murid­Loyor:­“Bearti­wios­abdienjing­kasiangan­sapertos­bapalebet­kelasna?”Guru­(rada­nyentak­bari­semubareureum­kaeraan):­“Euh,ulah­atuh­eta­mah,­ulah­nu­teusaena­mah.”Ger­barudak­sareuseurian,­kituoge­guruna­da­ngarumasa­-keun.

M. UtamiSastra Sunda Unpad

Jatinangor – Sumedang

NU MANGGIHAN+Saha­nu­manggihan­mesincetak?-Johannes­Guttenberg+Nu­manggihan­jam?+Galileo­Galilei-Nu­manggihan­duit?+Abdi­­Pa.­Mung­ayeuna­mahtos­dijajankeun

Hikmat NugrahaPanglawungan 13

INSTAGRAM+Instagram­teh­naon?-In­teh­jero.­Stag­teh­eureun.Gram­mah­nya­gram+Jadi­instagram­teh­loba­ci-cing

Hikmat NugrahaPanglawungan 13

BISA+Bisa­silat?­-Bisa+Bisa­karate?-Bisa+Ngabangsat?-Teu­kedah­dicarioskeun­etamah­pagawean­abdi­sapopoe­

Hikmat NugrahaPanglawungan 13

Jadi GuruDua­urang­mahasiswa­di­uni-versitas­kaguruan­keur­uplekngobrolkeun­cita-citana.Nuri:­“Uing­mah­cita-cita­tehhayang­jadi­dokter,­ngan­ku-lantaran­teu­lolos­tesna,­geuswae­asup­ka­dieu.”Nuna:­“Mun­uing­mah­henteukitu,­asup­ka­dieu­teh­meu-nang­hayang.­Ari­cita-cita­mahhayang­jadi­tantara!”Nuri:­“Pasti­teu­katarima?Jeung­jadi­guru­hayang­jadi

pahlawan­tanpa­tanda­jasanya?”Nuna:­“Lain.­Jadi­tantarasieun­katembak­mun­perang.Hayang­jadi­guru­mah­pedahwae­aya­sertifikasi.­Hehe.”

M. UtamiSastra Sunda Unpad

Jatinangor – Sumedang

Go Green“Cenah­go­green,­ari­eta­hayohngelepus­udud­maneh­mah?”“Ngarokona­oge­apan­sam-purna­hejo,­jadi­sarua­gogreen.­Hehe!”“Kumsiba­wae­ah!”

Gilang RamadanCiaul – Sukabumi

Fak YuGuru:­“Duh­Karim,­ieu­tehtulisan­teh­meuni­lalembutkieu,­cing­tong­leutik-leutikteuing­atuh­ari­nulis­teh.­Bapahese­yeuh­mariksana.”Karim:­“Eta­teh­fak­yu­Pa,”murid­lain­nu­ngadengesareuri.Guru:­“Naon­siah­dedengeanteh­nyebut­fack­you­ka­bapa?”Bari­semu­ngambek.

Karim:­“Muhun­fak­yu,­faktoryuswa!”­murid­nu­lain­sareurideui,­kitu­oge­guruna­sanggeuskahartieun­mah.

M. UtamiSastra Sunda Unpad

Jatinangor – Sumedang

Helm“Uing­mah­teu­ngarti­ku­polisijaman­ayeuna,­sakitu­uing­mo-motoran­teh­make­helm,­tapiangger­ditilang­gara-garahelm!”“Ari­kitu­helm­nu­dipakenahelm­naon?”“Helm­sepedah.”

Gilang RamadanCiaul – Sukabumi

Less Sugar“Keur­ngurangan­panyakit­dia-betes,­ayeuna­mah­keur­rametagline­‘less­sugar’­nu­hartinagulana­saeutik,­ari­uing­mahteu­gudu­less­sugar­sugaran,­daninyuh­kopi­atawa­ngaamisannanaon­teh­sok­ku­gulabeureum.”

Gilang RamadanCiaul – Sukabumi

37Manglé 2475

NGALUCU TÉH NUTURKEUN USUMNya­kitu­baraya,­sagala­rupaning­hasil­budaya­téh­sok­ném-bongkeun­pajamanan­atawa­usum-usuman­nu­kaalaman­ku

masarakatna.­Tah­upama­urang­niténan­eusining­karya-karya­­sas-tra­hasil­urang­Sunda,­kaasup­karya­cipta­lulucon­Hahahaha­pastiogé­némbongkeun­kamekaran­jaman­jeung­usum-usuman

anu­kaalaman­ku­urang­Sunda.­Geura­mangga­ungkaban­deui­majalah­Manglé­anu­medal­sasihApril­2014­ti­no.­2470­–­2473,­lulucon­Hahahaha­­seueur­midang­-keun­bahan­anu­keur­meujeuhna­haneut­jadi­bahan­carita­di­jalandi­pasampangan,­ti­kampus­nepi­ka­kampung,­boh­di­pasar­boh­dipasir.­Pemilihan­Umum­tanggal­9­April­anu­kaliwat­jigana­jadiperhatian­sakumna­warga­bangsa.­Hanjakal­dina­ngamang-

paatkeun­pemilu­jadi­bahan­Hahaha­téh­teu­acan­teleb,­teu­acanbisa­némbongkeun­hiji­lulucon­anu­nambahan­wawasan,­kritis

bari­ngajak­seuri­konéng­atawa­seuri­nyenghél.­Karasana­jiga­mak-sakeun­topik­pemilu­sanajan­teu­jadi­lucu.

Ku­kituna,­Hahaha­anu­kénging­hadiah­ti­Pa­Drs.­DadangMulyana,­M.­Si.­­eusina­sanés­soal­pemilu,­tapi­tina­hirup

sapopoéna­urang­Sunda.­Nyanggakeun­ka­tiluan,­masing-masingRp.125.000.00 (Saratus­dua­puluh­lima­rébu­rupiah),­nyaéta­ka“Asin II” dina­no­2470­kénging­Yusuf Yuhendi – Cianjur, “ Padu

Éngab” dina­no­2472­kénging­Wawan Kuswandi–­Blok­C­WijayaKusumah­–­Bandung.­Nu­katiluna­“Sabab 45 Menit” dina­no­2473kénging­Asep Esge,­d.a­SMP­PGRI­Cikembar­Jl.­Palabuhanratu

Km­13,­Cikembar­–­Sukabumi­43161.Mangga­carandak­hadiahna­ka­Redaksi­Manglé­di­Jl.­Lodaya­19Bandung­atanapi­kintunkeun­no­rékéningna­ngalangkungan­e-mail/telepon­ka­Manglé,­bari­nyarandak­KTP­masing-masing.

Wilujeng!***

Manglé 2475

SSajak

38

Risnawati

LAGU KANGENDi Isola bulan ngarandakah dina pucuk-pucuk kiaraNgalanglaung lagu tineungTina catetan pias konéasKakangen muruhpuy na angen-angenLir girimis nu kasarungNéang gurat-gurat matapoéNu lawas ninggalkeun haté

SAKURADi Higashi Matsuyama Koen sakura mangkakBasa bodasna salju rampak amitanLagu paturay ngagalindeng jajap hawa tiisNu miang mapay gurat-guratPanineungan

Handapeun sakura mayung, jungjunanRébuan kalangkang anteng némbonganAya imut milu mangkak dina kongkolakMusim semiNirukan sakura dironce jadi ranggeuyan mangléHaté ditalikung pirang-pirang rasa kangenNu ngubek saangen-angenDi Higashi Matsuyama Koen, jungjunanSakura anteng maridang ngiwat gumeternaangin nu tibelat ku kareueutna imut salju

AlBEUMGeuning kekebul terus ngandelanNgalimpudan geter-geter panineunganGilisirna wanci karasa raca na dada

Eunteung waruga ditandasa mangsaBeuki pias beuki pias tuluy marékplékan nuturkeun usumNu laju nyuruntul teu maliré tibelatna haté

Aya kakangen nu samar-samarKebat nyuaykeun kekebul nu ngagibleg dina pigura waktuImut nu bekuPanineungan ngabatu

Aya nu ngaley tina kongkolak rasaJadi girimis malipir gilisir wanci

DDongéngAkiGuru

Kacaritakeun­ dihijilembur­aya­randa­anuboga­anak­dua,­anak­-

na­ téh­ nyaéta­ Nyi­ Kandajeung­Nyi­Kunti.­Éta­budakleutik­anu­dua­téh­katelah­kuliwarna,­urang­ lembur­mahgeus­teu­bireuk­deui­ lamunpepelakan­diburuan­imahnatéh­sok­ujug-ujug­areuweuhkembangan,­pasti­éta­téh­pa-gawéannana­ Nyi­ Kandajeung­Nyi­Kunti.­Kabiasaannana,­Nyi­Kanda

jeung­Nyi­Kunti­téh­sok­an-teng­ulin­ti­isuk­nepika­buritsok­ngahajakeun­poho­kanawaktu.­ Sipatna­ Nyi­ Kandajeung­ Nyi­ Kunti­ téh­matakngeselkeun­ jeung­ pikame-langeun­nu­jadi­indung.Mindeng­ pisan­ digelen-

deng­jeung­dipapatahan,­tapipapatah­ indung­teh­siga­nuasup­ti­ceuli­kenca­ka­luar­ticeuli­katuhu.­Éstu­tara­pisannurut­ka­nu­jadi­indung.­Loyorna­ ngalayan­ duaan,

siga­nu­boga­batur­lenger.Hiji­ poé,­ indungna­ Nyi

Kanda­jeung­Nyi­Kunti­pamitindit­kapasar­niat­rék­ngajualsuluh­anu­geus­nambru­canwaé­kajual.­Nyi­Kanda­jeungNyi­Kunti­ngadéngé­indungrék­indit­ka­pasar­bari­rébumawa­suluh­jualeun­teh­lainmantuan,­tapi­kalah­atoh­bisaulin­kalawan­bebas.Saméméh­indit,­Indungna

peupeujeuh­ pisan­ ka­ NyiKanda­jeung­Nyi­Kunti­tongulin­ kamana-kamana­ sang­-kan­henteu­ngariweuhkeun.Nyi­Kanda­ jeung­Nyi­Kunti

ukur­cicirihilan,­bari­heueuh-heueuh­bueuk.­Teu­lila­ti­in-dungna­ indit,­ Nyi­ Kandajeung­ Nyi­ Kunti­ indit­ tiimahna­jalan­ka­panto­dapurting­ beretek­ lalumpatan­ kaleuweung.Mapay-mapay­ pancaniti,

nété-nété­ banurungsit,­ NyiKanda­jeung­Nyi­Kunti­jog­dihiji­ walungan­ gedé­ anuhérang­ ngagenclang­ caina.

Kusabab­ capé,­ Nyi­ Kandajeung­Nyi­Kunti­téh­anclumka­éta­walungan­bari­koko-jayan.­ Teu­ lila,­ jo!­ aya­ ninianu­gegeroan­“Nyaiii­!!­geurabaralik­ bageur,­ geus­ téréhsareupna!”­Nyi­Kanda­jeungNyi­Kunti­némbal­“Gandéngah!­ Nini-nini­ rampéol­ nyageus­ bau­ taneuh­mah­ tongsok­ loba­ nyaram­ ka­ budak

leutik!­ Bisi­ dipiteskeun­ tahbeuheung­leutik­téh!”­témbalNyi­Kunti.­Kusabab­ambek,­éta­nini-

nini­ téh­ tuluy­ baé­ ngaru-pakeun­ wujud­ aslina­ anuriringkiwikan­ bari­ panonnabeureum­ burahay.­ Nini­ étagancang­nyampeurkeun­NyiKanda­jeung­Nyi­Kunti­bariingked-ingkedan.­Nyi­Kandajeung­ Nyi­ Kunti­ noroktok

tuur,­ késang­ tiis­ nyurucud,sirah­asa­ tibalik,­ teu­puguhrarasaan.­ Tuluy,­ éta­ NyiKanda­ jeung­Nyi­ Kunti­ téhditenung­ku­Nini­Antéh­di-jadikeun­lélé­bodas.Nini­Antéh­téh­nyaéta­sok

pada­nyebut­siluman­anu­ayadibulan.­ Nini­ Antéh­ soknungguan­ cai­ gedé­ sapertiwalungan,­situ,­laut­jeung­sa-

jabana,­ manéhna­ teu­ re-sepeun­pisan­ka­budak­anuliwar­jeung­mungpang­kanaparéntah­kolot.Ti­ belah­ wétaneun­ walu­-

ngan,­datang­sora­indungnagegeroan­ka­Nyi­Kanda­jeungNyi­Kunti.­Ngadangu­sora­in-dungna,­Nyi­Kanda­jeung­NyiKunti­gancang­némbalan.­In-dungna­ reuwas­ ningali­ lélébisa­ ngomong­ jeung­ ném-balan­kana­sorana.Teu­ lila,­ éta­ sora­ Nini

Antéh­téh­kadangu­deui­“Tahgeulis,­ kitu­ sababna­ anjeunpada­ ngarumpak­ parentahkolot­ téh!­ Nu­ matak­ jadibudak­ mah­ kudu­ nurut­ kakolot­ tong­ sok­ laliwar!”­ In-dungna­ tuluy­ baé­ ngage-unggeuik­ ceurik­ kaduhungpisan­ anakna­ teu­ dibawaindit­ kapasar.­ Nyi­ Kandajeung­ Nyi­ Kunti­ oge­ saruapada-pada­kaduhung,­ salilaieu­ geus­ jadi­ budak­ lengerjeung­teu­nurut­kana­papatahkolot.­Ayeuna­mah­geus­teubisa­kukumaha,­manehna­teueureun-eureun­ceurik­hayangbalik­deui­jadi­manusa.­Tapitetep­wae­teu­bisa,­manehnageus­disupata­jadi­lele­bodassalilana.­ Lila­ beuki­ lila,­ in-dungna­Nyi­Kanda­jeung­NyiKunti­téh­nyieun­sasaungandisisi­walungan,­saung­éta­téhdijadikeun­imah­ku­manéhnasangkan­bisa­ tuluy­deukeutjeung­ anakna­ anu­ ayeunamah­ geus­ jadi­ lélé­ bodas,nyaéta­Nyi­Kanda­jeung­NyiKunti.­

(Lilis N. Fadila)

Lélé Bodas

39Manglé 2475

Manglé 247540

KKomik Nyambung

Ku U. Syahbudindisundakeun ku Agus Mulyana

41Manglé 2475

AAweuhan Pasundan

Tanggal 9 April , Pemilu legislatif. Para-pamingpin partey anu bungah poharasaperti Gerindra, PDI-P, jeung PKB,

aya ogé anu ngungun saperti Demokrat nungarasa kaleungitan sora, sanajan Golkar meu -nang sora anu gedé nomer dua saentas PDI-P,tapi teu nyubadanan kana angka 25 % tinasoara nu milih kabéh, nu mangrupa saratpikeun nyalonkeun presiden jeung wakilna.Atuh perelu koalisi, mun dina hom-pim-pahmah baréto waktu sim kuring leutik, disebutnabantuan.

Anu méméhna hohoak yén ieu kuringcalon presiden ti hiji partéy jadi lungsé, sababwakilna kudu ti partéy batur, éta mah PDI-Phayoh nyalonkeun Jokowi, Gubernur DKIdines, atuh rahayat Jakarta asa disamberheulang gubernur harepan maranéhna geuskudu ngaclog deui ka RI-I, talajakna nu basa-jan boh dangdanan boh caritaan éstuning sigaurang, rahayat leutik jadi teu anéh upama di -titah tartib pasar tanah abang tina PKL, nurutwéh rahayat téh da asa diajak bébérés kubaturna, teu asa diparéntah.

Bada dibuka hasil itungan gancang

atawa”quick count” PDI-P punjul ti baturnasasama parpol, hih éta mah ki Jokowi, solong -krong ka Nasdem, éstu bari handap asor, ceukSurya Paloh ka Jokowi, “hidep calon presidenkaula réngréngan ti Nasdem, bari taya pa-menta nanaon.

Ari nyolongkrong ka Golkar, nya ditarimaku ARB, sudagar anu jadi kekentong golkar,ceuk inyana engké urang nyalon séwangséwangan jadi presiden, upama saha waé nujadi, urang silih rojong di parlemén bari kabacaréngkak pari polahna kagét saharitaeun .

Ari nganjang ka PKB mah séjén deui, CakImin nya kekentongna teu gasik nampa inyanabari gumujeung anu ngeunah, cenahna kudubébéja ka para sepuh Nahdatul Ulama nahadirojong atawa henteu, da PKB mah calakanmaca kahayang rahayat, ah tagogkeun wéhRhoma Irama si raja dangdut, Pa JK, sartamanten ketua Mahkamah Konstitusi sina jadicalon presiden PKB, saha nu teu wawuh kangaran si raja dangdut, nya sileutik mah milihtéh ka partey anu aya Rhoma Irama na, tugnepi ka meunang soara nu ka opat, tapibangun na tilu calon presiden téh barisditinggal keun ku partey PKB téh, da politik téakapan.

Ku handap asorna ki Jokowi dikritik kudua paniten dina TV-One, saur pa Cipta Les-mana, oge saur Efendi Gazali, Jokowi téh tongsina sosolongkrongan sorangan, keun weh ku

tim suksésna cenah, bisa ragrag kawibawaan,maranéhna poho yén poé isuk mah Jokowi téhpindah rupa jadi gubernur DKI deui lain calonpresiden ti PDI-P.

Ari pék nasib sue ka PPP, partéy lambangKa’bah nu nyolongkrong ka Prabowo , yén PPPbaris ngarojong calon presiden Gerindra bariteu mamrih nanaon, sigana alus ieu bapaketua umum PPP téh, tapi balukarna teu sa-haté jeung pangurusna, atuh jadi ramé duku -ngan bisa jadi ngolémbar, Gerindra sorangankénéh baé can aya nu maturan. WIN-HT anutoh tohan, maranéhna umajak ka rahayat tapimeunang angka ngan sakitu, aya nu maidokana gawé HT sudagar widang média téh anusakitu ti hothatna teu diajén teu ngarabaeunyén ngajak bangsa Indonesia téh teu babari,sigana kudu sabar wé.

Anu ngageuri asa dibobodo ku kekecapanpamingpin partéy aya ogé malah siga budak numaido da teu tulus dibéré cocoan, alusna mahgancang baé tatahar kapan geus kudumakalangan deui pakeun tanggal 6 Oktober,tuluy kalawan daria bébéja ka rahayat dulurjenuk balaréa, wakca saha dirina anu barisandon béla ka masarakat Indonesia, mun bogasalah poé kamari abdi neda sihampura, bérékesempetan keur tobat sa periode mah réknyieun tatapakan tuluykeuneun nu isuk pikeunkaraharjaan rahayat.

Rahayat Indonesia mah lautan hampura

geura pék, gajih kuring tina presiden pék cokotkeur beasiswa rahayat nu merelukeun , sebut -keun yén udagan kuring mah alinea ka-4 Pem-bukaan UUD 1945 nyaeta nagara rékngaraharjakeun rahayat, nangtayungan lemahcai sakadada kaduga, minterkeun rahayatjeung miara perdamaian dunya ieu, émbar -keun ka unggal madhab. Tibatan maido kabatur, jampéna ogé kapan teu aya batur abadiogé teu aya musuh abadi, nu aya kapentinganabadi.

Récok kekentong partéy Islam seniorhayang ngahudangkeun sumanget partéyberbasis Islam, bari PKB mah kungsi ngala-man kapeurih rék ngahiji dina hiji udaganporos Indonesia Raya ceuk mas Amin, hayubalik ka pasal 33 jeung 34 UUD 1945, zamangeus béda, UUD 1945, geus 4 kali diaman -demen, di maha guru demokrasi oge (bacaAmerika) lain amandemen tapi di adendumkumaha ceuk kahayang zaman.

Récok budak ngora di TV-One, di MetroTV, barudak ngora politisi ti unggal partéyIslam, ngartikeun koalisi téh nya bagi-bagitugas. Ieu kabagéan naon, itu kabagéan éta, ari

rahayat nu boga nagara nu milih manéhna teuditanya-tanya acan, padahal étika nasional teh“musyawarah/mufakat”, barudak ngora tayanu nyebut alinea ka-4 Pembukaan UUD 1945,komo ari musawarah/mufakat teu disebut,Pancasila mah teu diinget-inget, poho wéh.

Urang rék tepi ka Indonesia emas taun2045, mun teu balik deui ka alinea ka-4 Pem-bukaan UUD 1945, musawarah/mufakat, baringabogaan idiologi Pancasila anu lintas bu-daya, lintas agama mah , tangtu kapiheulaanku nagara tatangga Malaysia nu taun 2023engké baris boga 60.000 doktor tina jumlahpenduduk ngan 15 juta jiwa, atuh taun 2045téh urang mah kari jadi tukang sipuhna, lainemasna.

Tugas pangatikan ti PAUD, SD, SLTP,SLTA, paguron luhur jeung masarakat, mukadeui tutungkusan amanat pendiri nagarabangsa, tong poho yén urang mah béda sélér,béda budaya, malah béda agama, idiologi kudusarua Pancasila étikana musawarah/mufakat,udaganana alinea ka-4 Pembukaan UUD 1945,jejeg saperti UUD 1945 mimiti. Cik atuh paraguru/ pendidik dimana waé ayana, pinter keurmasarakat ulah daek dibobodo kunu bodo!Tong cangcaya Alloh mah teu tiasa dibobodo,percaya!

*) Guru Besar Kopertis IV DPK FKIPUnpas, Staff Ahli Rektor Unpas Bidang Bu-daya, Dosen PPS UPI.

Poho kana Udagan Bangsa jeung Etika PancasilaKu H. Asep Sjamsul Bachri *)

Manglé 247542

GGedong Saté

Bangsa Indonesia kakaralekasan ngalaksanakeunpemilu legislatif (pileg) dina 9

april 2014, tahap ngitung hasil pileglumangsung nepi ka 22 April. Tapisok sanajan kitu sababaraha lembagasurvei geus ngarilis hasil “hitung cepatpileg 2014 kalayan prediksi partaipolitik “pemenang pileg” diantarana:PDIP, Partai Golkar, jeung PartaiGerindra, jadi “tiga besar” parteypolitik nu jadi pilihan rayat Indonesiadina pemilu legislatif 2014. Partaipolitik liana aya di posisi tengah jeunghandap. PDIP sok sanajanpangpunjul na, tapi raehan sorananangan kurang leuwih 19%, PartaiGolkar kurang leuwih 14%, jeungPartai Gerindra di sahandapeun eta.

Hartina, tina “tiga besar” parteypolitik pamilon pemilu legislatif tayaoge hiji parpol nu ngaraeh soramayori tas malah teu nyubadanankana “ambang batas” nu ditangtu -keun sangkan meunang mandatngancokeun calon presiden sorangannu 20%. Konsekuensinna, partey-partey politik nu asup “tiga besar” gekudu ngawangun aliansi strategis/“koalisi” nyaeta gabungan dua atawaleuwih partey politik pikeun mengu -sung calon presiden jeung wakil presi -den keur diancokeun dina pemilihanumum presiden/wakil presiden nubaris digelar juli 2014.

Memang katitenna ieu sistem nu“ganjil”, nu “taya rengkolna” dinalitera ture ilmu politik mainstream.Indonesia sabenerna nganut sistempresidensialisme, hartina nu mingpinpamarentahan teh presiden, paramenteri dipilih, dieureunkeun, jeungboga tanggungjawab sagemblengnaaka presiden. tapi, ku lantaran konsti-tusi ge marentahkeun yen nganco -keun calon presiden jeung wakilpresiden diancokeun ku partai politikjeung/atawa gabungan partey-partey

politik ku imbangan jumlah sorapartey politik jeung/atawa gabunganpartey-partey politik teh saloba 20%atawa leuwih di DPR RI, mangka jiganu teu karasa, langsung atawa teulangsung sistem presidensial teh jadingageser kana sistem parlementer.

Dina sistem parlementer murni,partey nu ngawasa sacara mayoritasparlemen atawa badan perwakilanrayat dina hal ieu upamana DPR RI,boga hak atawa diasumsikeun meu-nang mandat rayat pikeun ngabentukpamarentahan nu bakal dijalankeunku hiji perdana menteri salaku kepalapemerintahan nasional. Lamun tayapartai politik nu ngaraeh sora mayori-tas ti rayat kukituna maranehna kudungabentuk koalisi dua atawa leuwihpartey politik keur ngabentukpamarienta han sakalian jeung“ngawasa” parlemen.

Ari dina sistem presidensialmurni, saperti nu lumangsung diAmerika Serikat, Presiden dipilihlangsung ku rayat dina daerah-daerah ‘pemilihan tertentu’ (electoralcollege) jeung nu unggul di leuwih tisatengah daerah pemilihan sacaranasio nal, eta nu jadi presiden, nusaterusna ngabentuk pamarentahan(eksekutif) ku jalan ngangkat paramenterina. Taya urusanna jeungperim bangan sora di badan perwaki-lan rayat atawa parlemen. Ku carakitu, pemilu legislatif jeung pemilupresiden bisa lumangsung barengatawa patutur-tutur/berurutan. Jadipemilu legislatif lain prasyarat ayanapemilu presiden tumali pengusungancalon presiden jeung wakil presidennu bakal dipilih rayat.

Beda jeung dua sistem eta, sistemnu lumangsung di Indonesia jadi“kacida rancuna (sangat rancu)”, soksanajan rayat dibere lolongkrangmilih presiden jeung wakil presidensacara langsung, tapi proses

pencalonan na sorangan kacidagumantung na kana konstelasi partey-partey politik pamilon pemilu legisla-tive, malah ambang bataspencalonana oge ditangtukeun 20%atawa leuwih. Sistem ieu “badis”lazim na dina sistem parlementer.Padahal konstitusi UUD 1945 Peruba-han ke 1 nepi ka 4, ukur nyebutkeunyen calon presiden jeung wakil presi-den diaancokeun ku partey politikatawa gabungan partey-partey politik.Kakara saterusna dina UU Pilpresdiatur yen ancoan calon presidenjeung wakil presiden diaancokeun kupartey politik jeung/atawa gabunganpartey-partey politik nu ngaraeh sorarayat 20% atawa leuwih.

Bisa jadi asumsina, dimana engke -na kapilih jadi presiden jeungngajalan keun pamarentahan ulahnepi ka teu dirojong ku parlemen,sabenerna ieu cara berpikir dina sis-tem parlementer. Padahal ku sistemkitu, ‘rentan’ ngajadi “politik dagangsapi” nu orientasina babagikakawasaan jeung jabatan politikantar partey-partey politik pengusungcalon presiden jeung wakil presiden,pasca kapilihna presiden/wakil presi -den. Praktik nu kitu saestuna mang -rupa “pengkhianatan” kanademokrasina sorangan sabab tanpasadar elit politik ngajalankeun sistem“oligarki” jeung ngamomorekeunrayat nu milihna atawa paling henteuukur nempatkeun rayat sacara nomi-nal jeung ngajadikan rakyat saukur“komoditas” demokrasi nu ngan ukurdiperlukeun sorana dina unggal limatahun sakali. Ari pamarentahan di-jalankeun kusakumpulan leutik elitnu kumawasa sacara politik jeungekonomi. Mungguh kitu lamun urangsaukur ngajalankeun demokrasi ku-cara prosedural teu ngabaladahdemokrasi substansial.***

(Hanca).

Tantangan Demokrasi di IndonesiaKu Dede Mariana

43Manglé 2475

Pajajaran jadi kareueusurang Sunda. Éta karajaanjaman baheula téh dipercayakungsi digjaya dina jamanna.Ngan, naon buktina, iwal ti dinacarita pantun jeung dongéng?Tamba kawaranan mah, bisangimeutan buku Mencari Ger-bang Pasundan, beunang SalehDanasamita. ***

Lalakon Pajajaran jaman ba-heula natrat nepi ka ayeuna.Ngan, dina lebah nyindekkeun

nu dumasar kana bukti-bukti saja -rah mah, lir kareumpeukan kulalangsé. Antukna, carita Pajajarantéh loba kaol nu ngaharib-harib kanacarita piksi. Naha enya kitu ukurlalakon rékaan? Dina buku MancariGerbang Pakuan, béwara éta karaja -an téh dirojong ku bukti-bukti saja -rah.

Karajaan Pajajaran nu jadi kaca-pangan urang Sunda, ceuk éta bukumah, sesebutanana téh, PakuanPajaja ran, Pakuan (teu maké Pajaja -ran), jeung Pajajaran (teu makékecap Pakuan). Nu tilua ngaran étakapanggih dina prasasti, ngaranPakuan Pajajaran jeung Pakuankaunggel dina Batutulis, jeungngaran Pajajaran aya dina prasastiKabantenan di Bekasi (kaca 18).

Warta ti JauhnaSabada Pajajaran sirna, lila teu

kacarita. Kakara kapanggih deui téhku urang deugeun, saperti ku rom-bongan Scipio bangsa Portugis. Tah,waktu antara Pajajaran sirna nepikapanggihna deui ku ekspedisi Sci-pio dangkana gé saabad. Kota buhunnu perenahna di Bogor téh kapang-gih ruruntukna kareupeukan kututu wuhan. Eta kota téh dina jaman -na, kaasup kota kadua panggedéna

sanggeus Demak.Umumna, nu kungsi nyampak

dina jaman baheula, beuki lila mahbeuki hawar-hawar. Témbongnadina carita pantun atawa babad.Ngan, ari urang Kedung Halangjeung Parung Angsana nu bédamangsa saabad jeung kahirupanjaman Pajajaran, masih kénéhngarasa aya tatali batin jeungPakuan Pajajaran téh. Kitu téh,saperti waktu urang eta lembur nga-jajapkeun Scipio tanggal 1 Septem-ber 1687 ngalanglang ka lebah dinya.Ti harita, raratan Pakuan Pajajrannu kungsi sirna écés deui.

Lalampahan Sersan Scipio diban-tuan ku Letnan Patinggi urang Ambonjeung Tanujiwa nu waktu haritadumuk di Kampung Baru Cipi nang.Rombongan miang ti bénténg Batavia(Jakarta) , Senén tanggal 21 Juli 1687.Éta rombongan nepi ka puseurkakawasaan Pakuan Pajaja ran.

Dina waktu séjén, nu kataji kuPakuan pajajaran téh Adolf Winker(urang Walanda). Inyana mah nyabaka dayeun karuhun Sunda téh 7 Juni

1690 isuk-suk. Éta rombongan nya -tet nu kapanggih sapaparat jalan nukaliliwtan, kaasup nyatet jumlahumpi di tempat-tempat nu kasorang.

Nu séjénna Abraham vanRiebeek. Malah, ieu Direktur Jen-deral VOC téh tilu jirangan ngadong-don Pakuan Pajajaran téh. Kacetet,taun 1703,1704, jeung 1709.

Nu dicaritakeun di luhur téhkabaca dina buku Mencari GerbangPakuan beunang Saleh Danasasmita.Inyana téh pananglungtik sajarah nutulisan-tulisanana sumebar dinakoran jeung majalah. Lian ti éta ogénu dibukukeun, di antarana SejarahBogor (1983), Sejarah Jawa Barat(1984), Sewaka Darma, Siksa kandangKaresian, Amanat Galunggung(1987), jeung Babad Pakuan atawaBabad Pajajaran, dua jilid (1977).

Mencari Gerbang Pakuan,panumbu catur kiwari jeung bihari.Dina petengna sajarah Sunda nu tu-mali jeung Pajajaran, ieu buku bisajadi lantéra jeung tuduh jalan keurnu hayang ngalanglang mangsa kali-wat. *** (Ensa)

Mapay Raratan Pajajaran

RRancagé

CCarita Nyambung

45Manglé 2475

“Bénjol, kadé tutupkeun deuilawangna!” ceuk sora ti jero basaawak ngageblus, aya meureun lima-puluh léngkah ka hareup mah.

“Yakin, euweuh nu ngayahoan -keun basa sia asup, anjing?” cenahnyusul tepus, kituna bari ngadagoan.

“Yakin!” ceuk kuring baringajéngké keun leumpang, sangkansapatu bot teu kekedeprukan teuing.Leumpang patutur-tutur antuknamah, leungeun gagalasaran ka kéncaka katuhu, horéng rubak geuninganrohang guha téh.

“Gagal, anjing! Isukan téhmangkaning deuk ngagarong gedongBSM deuleu, ITC jeung Gedong Balé

Kota. Kajanarikeun rék ngabommuna ra Masjid Agung. Halal ceukImam gé da beunang kapirin, mataksatadina rék sakalian ngawewejéttempat dugem. Kacipta meureunopatan pamajikan aing reunceum kuemas BSM. Anjing téh, sahamangkelukna anu geus ngabocorkeunieu panyumputan?”

Kuring kapiasem, malah asahayang ngabarakatak, bari pangrasadipépét dina pancaindra, geusanngalowong keun kawaspadaan luarjero.

“Si Icar sacanggeum, Si Buheukeusaruntuy, Si Eutik saganting, Si Icohmah cukup wé satoél, atoheun

manéhna mah malaur rarandaanpulu han taun euweuh nu ngam-beuan.”

Nu nalitnut ngarengkog,”Anjing!Disada atuh sia téh!” bari ngarérét kakuring nu keur mengkek baham.

“Boga sapatu ti mana siahdeuleu?”

Kuring ngarénjag, hadéna anunanya ngajawab pananyana sora -

ngan,”Meunang ngin-jeum ti Si Anjing Cérong,nya?”

“Heueuh, ‘njing!”kuring némbal. Teu kuhanteu, hapé nét-nétan,padahal geus disetélgeter wungkul.

“Anjing, saha sia?”srét! Mesat samuray.Najan poék, kolényaynacékas. Hapé gancangdibalangkeun kana balikguha, keur mancingmanéhna. Kolébat samu-ray ngobrot, sedeng ku -ring ngoréléng katukang, jekok puhuceulina diketig satarikna.Gebru nyuuh. Berebet kahareup muru pang-paratan guha, gok téhpalataran rada lega. Diopat juruna ngabebelaobor séwu. Tebéh sisikalér ngajungkiringsaung ranggon. Hapé

ngageter.“Kujang Rompang...sapuluh bégal

kapaksa ditémbak, sapuluh deui mahgeus dicangkalak, nunggu paréntahyeuh! Naon deui?” Sersan Muniplapo ran.

“Buru turun! Jagangan lawangguha pipireun imah nu di lebak. Pasjanari sayagakeun balad-balad keurmager betis puhu gunung!” klik hapédipareuman. Gebeg! Horéng balataklayon aya kana welasna, taksiransaméméhna geus bitotama rongkah.Sada ngagudubrag jero wangunanranggon ngagareuwahkeun kasimpé.

“Aing mah rék nyokot kabogohaing anu ku sia disumputkeun, an-

Kujang Rompang

di Mumunggang (2)

Ku Émha Ubaidillah

Manglé 247546

CCarita Nyambung

jing!”“Gampang teuing.....! sia kudu

tanggung jawab sabab geus nga-balukarkeun ieu wewengkon geus laintempat rusiah deui!”

“Nyao, deuleu!”“Abong ruruntuk pendul, doraka ti

indung, sia mah anjing! Dijieunasistén téh kalah ka nyiih ti tukang!”

Guluprak pantona muka mare -ngan jerit sora awéwé. Tangtunganlalaki maké iket hideung, turunmapay tétécéan bari miting leungeunjeung beuheung sanderana. Bedognagugurilapan matak gigis.

“Sok témbak aing, ari hayangmodar mah kabogoh sia!” nu diikettéh horéng Si Abah tukang ngangondomba. Sentak sengor.

“Teu sudi, Wikalpa! Lésotkeunaing, siah!” sanderana adug-adugan,jejeritan. Gentak kuring depa,ngarayap kaluar tina sungut guha.Bedog pérah ukiran hulu bajingdiselap keun kana batu. Lelembutanpeuray barang aya nu nodongkeunpéstol ti jero ranggon sarta ngajlengka buruan, rék ngudag buruananaanu ngiles ka jero guha. Kuring

unggut-unggutan sanggeus sidiksaha-sahana nu ngamang-ngamangpéstol. Taya lian si motor trail.

“Teu kudu diudag, Kolonél! Keunwé antep!” kuring ngagorowok baridepong tukangeun batu.

“Anjing....sétan! kaluar siah, sang-hareupan aing!” manéhna malik.Lalaunan kuring cengkat baringaranggahkeun leungeun.

“Saha, sia téh?”“Sarangkakeun heula péstolna,

Kolonél Ganda!” kuring ngalaan kup -luk. Anu digero Kolonél Gandakerung, laju muncereng, tembres ka-caangan obor.

“Oh...sia? Kolonél Hidayat?Kabeneran, deuleu!”

Kuring reureujeungan jeungmanéhna di Paguron Déwa Riksa tepika pada-pada hatam béla dirijitkundo, saangkatan di kasatuan,batur sparing nu tara pada éléh. Tapiketakna nyucud remen rucah, di ung-gal péngkolan, ngasuh para préman diunggal terminal. Pamustungananadipecat, balukar ngabegéran pama-jikan dunungan. Ti harita dug-degkaraman di mana-mana. Bégal reu -

jeung rajapati bengis ngaririwaanpangeusi kota.

Balébat nyirian wanci, basa mobilanu disupiran ku Munip nyoloyong kaburuan masigit leutik nu teu jauh titutugan gunung. Rét ka tukang,berekah balad téh kumplit kénéh.Malah katambahan sapasang pulisianu nyamar jadi tukang warung bala-bala. Maju ka carangcang tihang,katingali puncak gunung dilaput kuhaseup hideung. Basa Kolonél Gandanarajang, manéhna ngalenggak sababtonggongna katiruk bedog anudilempag keun ku anak buahna sora -ngan, basa di jero guha kapiuhanbalukar ketigan kuring. Manéhna ogéngudupung balukar pohpor bedil Ser-san Munip nu nyayang kana puhuceulina.

Lapat-lapat saaleutan ambulanpatinggeuleuyeung. Hawar-hawarsirineuna ngahéang bangun anungabongan-bongan. Célak-célakmumung gang Gunung Singalodrangagupayan.***(Tamat)

Panglawaungan 13 (Tegalluar,awal Pébruari 2014)

Annisa FauziaAya ku lucu éta Nyi MojangRaksukan singset, teu matak riba Saraket salira bari tetep teu pasaliaImut manis salira matak kabéngbatNéng Anne.....nya di mana salira linggih?Geuning....bet kalah ka umat-imutSanaos tangtos kataksirSalita téh mojang Sunda soméah budi parangiWanoja nyunda nu micinta sarakananaDi mana atuh, Néng Anne.....Manawi salira kagungan waktosDiantos galécok salajengnaMalar urang langkung raket, tiasa langkung wanohDeui-deui, cekap ku imut ngagelenyuPokona abdi di BandungTaroskeun baé ka Manglé....

(Naskah: Téh Narti/Potrét: Réisyan)

47Manglé 2475

KKolom

Dina nyorang kahirupan didunya ti taun ka taunna téhéstu karasa. Ayeuna geus

nincak taun 2014. Salaku manusa,jatah umur téh beuki ngurangan. Jadikuduna dina ngabagéakeun pergan -tian taun Maséhi ogé sok ulahkaleuwihan. Tapi tétéla geuning radahésé, tetep baé dirayakeunna leuwihramé.

Tapi kumaha kaayaan taun baruIslam? Katitén ku nu nulis, taunIslam mah dibagéakeunana teukawas mapag taun maséhi. Palingpawéy obor anu ditungtungan kungayakeun sukuran di masjid. Mé-mang, pasualan ngabagéakeundatangna taun anyar éta mah hakmasing-masing, pamaréntah ogé teubisa nyarék. Tapi meureun kududipikirkeun, asa leuwih pentingngabagéakeun taun anyar téh ku caranyaliksik diri (introspéksi diri). Sa-taun ka tukang téh geus milampahnaon waé, loba kahadéanana atawaloba kagorénganana. Kumaha raran-cang taun anyar. Sabab taun anyartéh kudu leuwih hadé tibatan taun nugeus kaliwat. Tapi buktina mah, sana-jan niat mah ngajalankeun programhadé dina taun anyar téh, tapi tetepdina prakna mah teu gampangngalaksanakeunana. Malah boa ayaanu lain tambah maju, tapikahirupan ana malah beuki mundur.Tapi salaku manusa, masing-masingurang kudu sadar yén manusa mahukur bisa ngajalankeun prosés,sedengkeun hasil mah hak AllohSWT. Kalolobaanana jalma sokhayang pok torolong, usaha hayanglangsung katingali hasilna, satékahpolah ngupayakeun kahirupan sukséssaperti nu séjén.

Jalma nu katingali boga kalung-guhan, sok gampang kakayaananabruh-bréh ku ngahalalkeun jalannaon baé, kaasup ku jalan korupsi.

Ahirna dicangkalak ku KPK. Lamunhayang sagala cara, bisa jadi ariprosés majuna mah gampang, tapigeuning geus loba bukti, katangkepnaogé gampang.

Jalma leutik mémang teu bogalolong krang kitu, tapi ari jalma leutikmah dina nyorang kahirupan taunanyar téh, biasana éstu tina hasilkésang sorangan.

“Pikeun kuring mah ganti taunanyar oge tetep baé kahirupan mahripuh, malah beuki nambahanhutang di bank,” ceuk salah saurangpagawe pabrik. Anéhna, ngangluhnamasarakat leutik téh ku pamaréntahasa tara direungeu. Kakara diwalonlamun geus aya demo. Jadi, rék taunanyar rék presidén ogé tetep baehirup mah atung kénéh atung kéneh.Sedih ku lingkungan komo palingnyeri hate mun PNS gajih naekpangaruh na kana hahargaan ngara-pung. Pikeun ibu-ibu biasa mah, kon-disi kitu téh matak lalieur mun balajaka pasar, nepi ka kungsi hargajéngkol leuwih ti harga daging sapi.Malikan deui taun anyar nu kakarasababaraha poe, pami nyanghareu -pan kahirupan ulah ngayayay,gedurkeun sumanget,ibadah amaliahdikeureuyeuh.Sabab jalma hirup mahkudu inget pangbalikan,da didunyamah ukur ngumbara.Tapi mungguhjalma sok ngalalaworakeun. Teusieun bakal dilaknat, sésa umur téhlain dipaké ngalobakeun ibadah, tapikalah ka beuki maceuh saperti rucahka awéwé, maén judi, ngadu hayam,mabok-mabokan, nyokotan ladangkésang batur, ngajambret. Padahaléta kalakuan téh leuwih diharamkeunku agama. Sabenerna unggal taunanyar kudu meresihan diri, kalah kaleuwih ngotoran diri, nyieun karibu-tan di tengah masarakat, géng motornu kamari geus jempling ogé ayeunakabéjakeun deui nusuk ka jalma nu

teu boga dosa nepi ka perlaya.Anéhna pihak pulisi teu metungungkulan éta géng motor. Ka jalmamodél kitu sok manglebarkeun, lan-taran yakin sabagéan anggota téhkolotna jalma nyondong tur élmunaluhung. Tapi naha bet karitu, euweuhkasieun ku aparat. Malah aya rumajanu milampah teu bener téh nyaritanakieu,”Ah, di alam baka mah kumahaengké baé!”

Padahal sakuduna mikir téhengké kumaha? Alloh geus nginget -keun yén jalma-jalma nu teu nempuhjalan hirup nu geus digariskeun kuAlloh jeung Rosul-Na, bakal ayaakibat na. Coba pikirkeun: ”AllohMaha Pencipta sagala rupa. Anjeun -Na téh sabagé pangatur, pendidik,nungtun, ngajaga sakabéh ciptaanAnjeun-Na anu kagungan langitjeung bumi. Jalma-jalma kafir, ban-del sarta nu sok ngalanggar, éta téhmanusa anu di pikangéwa jeungsesat, maranéhna pasti rugi/pastiancur. Pikeun jalma nu masih kume-lendang di dunya, salah sahiji rukuniman kudu yakin, nyaéta ayana poekiamat. Kiamat dina harti nu lega,dina waktuna bakal aya kabinasaan/kaancuran, luyu jeung firman Allohdina surat Ar- Rahman ayat 26-27 nuhartina:

”Sakabeh anu aya di bumi téhbakal binasa. Sarta nu tetep langgeng,Alloh nu miboga kaagungan jeungkamulyaan.”

Ku ayana kitu, kiamat tinggalnunggu waktu, iraha datangna?Iwal Alloh nu uninga. Jadi dinataun anyar sakuduna jadi bahanlenyepaneun, kudu dijadikeunpamecut. Ulah sok ngumpul-ngumpulkeun teuing harta sapertiAlloh SWT ngingetan ka jalma-jalma nu ariman sangkan ulahpoho zikkruloh, zikir ka AllohSWT.***

Hirup BenerKu Ida Rukmana RK

Manglé 247550

KORESPONDEN: Asep GP, Hj. Cucu (Kota Bandung); Dede Syafrudin, Enung, Den Jaya (Kab. Bandung); Uun

Juharyanti (Tasikmalaya); Gun-Gun (Purwakarta); Aam Amirah (Karawang); Armega Sista (Pandeglang); Dali

Sumarli, S.Pd. (Sumedang). Distam (Brebes)

KKatumbiri

“Sim kuring cumeluk, ka parasepuh nu karagungan putra luarbiasa atanapi putra nu kabutuhan -ana husus, pamugi langkungmerhatos keun nasibna, nyaétakedah langkung sabar sareng tula -tén dina ngarawatna. Pokona kedahlangkung dina sanéskanten na,” kituditétélakeun ku Ketua TP PKK KotaTasikmalaya, anu ogé KetuaP2TP2A(Pusat Pelayanan TerpaduPemberdayaan Perempuan danAnak), Dra.Hj.Eti Atiah, waktunepungan Eka(12) - budak awéwénu kalunta-lunta, bari cumaritanateu lancar tur dikatégori keun perlukabutuhan husus - di SékrétariatP2TP2A, nu pernahna di komplékPoltekes Kota Tasikmalaya.

Dumasar katerangan nukatarima ku pihak P2TP2A, étabudak awéwé téh kapanggih keur

kadungsang-dungsang ku salahsaurang supir Angkot Singaparna-Tasik. Supir anu kacida watireunka éta budak téh langsung masrah -keun Eka ka pihak Polrésta Tasik-malaya. Sanajan kaayaan pisiknakaasup budak nu boga kabutuhanhusus, tapi nilik kaparigelannanangoprasikeun “Ipad”- mah, budaknu ogé remen disebut “ter -belakang” téh, bisa jadi datang tikulawarga nu kawilang gedépakayana.

Waktu narima laporan ti KepalaBadan KBPP Kota Tasikmalaya,Hadian, ngeunaan ayana budakawéwé umur duawelas taunan nukaayaannana pikawatireun turkadungsang-dungsang, naluriindung na kagero, nu matak haritakénéh bari disarengan ku Hadiankatut Setapna, Hj.Eti Atiah, lang-

sung nepungan Eka di tempatpanampungannana di SékrétariatP2TP2A di komplék PoltekesTasikmalaya.

Ceuk Hj.Eti, pangna dirinalangsung nepungan éta budak nukalunta-lunta téh, taya lian, sababhayang ngecék nepi ka manakadariaan, panitén, jeung prak-prakan ngungkulanana nudilaksana keun ku pihak “Selter’ kaéta budak.

Hj. Eti ngémbohan, salila taun2014 pihak P2TP2A nu dipingpin -na geus bisa ngungkulan 10 urangbudak nu kasusna sarupa turkalunta-lunta. Tilu di antaranalangsung diréngsékeun jeungkolotna. Nu tujuh urang deui mahlangsung dititipkeun ka DinasSosial.*** Uun Juharianti

Kolot nu Boga Budak Berkebutuhan HususKudu Bisa Sabar

Ketua TP PKK/ P2TP2A jeung Kepala Badan KB Kota Tasikmalaya sauyunan ngaréngsékeun kasus KDRT jeung budak nu kalunta-lunta. (Unas)

51Manglé 2475

Salasahji asét budaya nu jadi dayatarik wisata, di antaranamusieum. Musieum téh lian ti

lembaga atikan, ogé minangka pusatkabudayaan jeung wisata. Musieumlain tempat ukur keur nyimpen barangtitinggal sajarah, budaya jeung alamwungkul, tapi ogé mangrupa saranaédukasi.

Kiwari, musieum téh salasahjisarana kabutuh masarakat nu proaktif.Konsékuénsi masarakat proaktif kamusieum, tangtu ambahanna bakalleuwih ngalegaan, anu biasana ukurfokus kana panalungtikan jeung atikanélmu pangaweuh, kabéhdieunakeun étatempat mekar jadi pusat layananmasarakat anu ngamalirkeun jeungmerhatikeun kana kabutuh masarakatanu aya patalina jeung fungsi nu aya dimusieum.

Éta hal ditétélakeun ku Kepaladinas pariwisata dan kebudayaan(Kadisparbud) Jabar, Drs. Nunung So-bari, MM., basa muka acara PelatihanManajemén Musieum nu digelar kualpukahna Balai PengembanganKemitra an, Pelatihan Tenaga Kepari-

wisataan dan Kebudayaan, DisparbudProvinsi Jawa Barat, sawatara waktu katukang di hotél Cianjur, KabupaténCianjur. Hadir dina acara bubuka diantara na Kepala Pusat PengembanganSDM Kebudayaan, Kementrian Pen-didikan dan Kebudayaan, Kepala DinasKebudayaan dan Pariwisata KabupatenCianjur jeung jajaranna. Para NaraSumber, para Pajabat Struktural dilingkungan Disparbud Provinsi JawaBarat sarta tamu ondangan, sartapamilon ti kabupatén jeung kota sa-Jawa Barat.

Nunung Sobari ngécéskeun, pikeunngahontal nu jadi harepan tadi, ka anungokolakeun musieum, ku ngalegaanambahan pungsi musieum, nya ulahngarasa galideur jeung kabeungbeurat,pon kitu deui musieum ulah jadi éta-laseu barang sajarah nu ngan saukurtempoeun, tapi disatukangeun éta, ma -sing aya ajén sajarah jeung budaya anubisa ngahudang kareueus masarakat.

Nu ngokolakeun musieum ka-hareup, diperelukeun pisan pamingpinnu bisa méré panduan jeung atikan. Kukituna, ceuk Nunung Sobari, program-program anu aya patalina jeung publikkudu leuwih proaktif jeung leuwihteleb, henteu sakadar interprétasi

seléktif kagiatan anu geus kaliwat. Lianti éta, nu ngokolakeun musieum ogédipentés paham kana isu-su global anumingkin mekar di masarakat. Ku sababkitu, nu ngokolakeun musieum saéstu -na dididik ku rupaning cara, nya diantara na waé pelatihan anu ayapatalina jeung kapamingpinan, sartaperencanaan pangwangunan jeungsakaligus ngalarapkeunana numangpa at keur masarakat.

Sawirahma jeung anu dikedalkeunku Kadisparbud Jabar, Kepala BalaiPengembangan Kemitraan, PelatihanTenaga Kepariwisataan dan Kebudaya -an, Disparbud Provinsi Jawa Barat, Drs.Rusyandi, M.Si., ngécéskeun, demi nujadi udagan digelar na kagiatan PelatihanManajemen Museum, dina raraganingkatkeun ajén, pangaweruh, kamam-puh, kaparigelan, sarta profésionalis-meu pihak-pihak nu ngokola keunmusieum. Béh dituna, bisa nambahanajén mekarna élmu panga weuh jeungwisata ka musieum.

“Muga-muga ku kagiatan ieu, parapamilon bisa ningkatkeun palayanannu optimal ka masarakat. Salian ti éta,méré citra positif kana mekarna widangkapariwisataan di Wilayah Jawa Barat,”pokna.***(nay)

Jurus ParbudNgirut Masarakat Datang ka Musieum

Drs. Rusyandi, M.Si., Kabalai Pengem-bangan Kemitraan, Pelatihan Tenaga

Kepariwisataan dan Kebudayaan, Disparbud Jabar.

Nanjeurkeun pihak-pihak musieum nu arunggul

Manglé 247552

KKatumbiri

Sidang Promosi Doktor IlmuSajarah FIB (Fakultas IlmuBudaya) Unpad nu lumang-

sung di Gedong PascasarjanaUnpad Jl.Dipatiukur 35 Bandung(22/4), geus medalkeun WawanHernawan, M.Ag (Wakil Dekan IIBidang Administrasi dan Keua -ngan Fak.Ushuludin UIN SunanGunung Jati) jadi Doktor widangélmu sajarah. Wawan nu dipromo-toran ku Prof.Dr.NinaHerlinaLubis, Dr.Mumuh Muhsin Zaka ria,M.Hum., jeung Kunto, Ph.D, geusbisa mertahankeun disertasi na“Persatuan Umat Islam (PUI):Latar Belakang dan Per -kembangan nya (1911-2011)” dihareupeun Tim Openen Ahli (pa -nguji) : Prof.Dr.H.I. Syarief Hi-dayat, M.Hum., Prof.Dr.Haryo S.Martodirdjo, M.s., jeung Dr.Widyo -nugrahanto, M.Si., kalayan nyang -king yudicium “sa ngat memuaskan”(nyugemakeun).

Dumasar hasil panalung -tikanna, Wawan geus manggihansababaraha fakta: PUI saéstunamangrupa ngaran anyar duaorgani sasi massa Islam MadjlisoelIlmi jeung Al-Ittihadijatoel Islami-jjah nu geus ngadeg dina mangsapamaréntahan Hindia Walanda.Kusabab aya kasaruaan dina pama-haman kaagamaan, pamikiran,jeung gerakan minangka organisasikaom muslim modérnis, éta duaorganisasi tgéh ngalaksanakeun“fusi”. Kadua, dina kamekarananaPUI geus némbongkeun peranna dimasarakat, teu ngan saukur dinawidang agama, tapi ogé dinaatikan, ékonomi, jeungpulitik.Utama na dina politik, PUIkungsi nempatkeun kaderna jadianggota parlemén, duta besar,

menteri, jeung wakil PerdanaMenteri. Tapi sajalan jeungngamalir na jaman, kakawasaanPUI minangka pangdeudeul “Islampolitik” remen dicuriga kupamarén tah. Tapi PUI gé dinakamekaranana ngalaman dinamikanu “massif”, ngalalakon deui dinapulitik satutas para kaderna mang-gung di DPRD kabupatén/kota,provinsi, jeung anggota DPR-RI.Malah “nguniang hudang” sabadakader petinganana, AhmadHeryawan, jeneng Gupernur JawaBarat.

“Ieu téh Doktor Sajarah nukasa puluh nu diparajian ku simkuring saparakanca,” ceuk Prof.Nina Lubis. Wawan Hernawan nukiwari nyekel kalungguhanSekreataris Dewan PertimbanganWilayah PUI Jabar, dilahirkeun diSumedang 3 Nopémber 1970 ti

pasangan Mohammad Soehadma(Alm)-Rumsih Tedjaningrum(Almh). Éta Dosén Fak.UshuludinUIN Sunan Gunung Jati téh nikahka Ihah Ash-Shobie chatulChoiriyyah (putuna Abdullah YasinBasoeni-Panaséhat Pangurus PusatPUI) kagungan putra nunggal,Dinda Bestari Khairunnisa.

Rawuh dina sidang para ino-hong PUI: Dr. Jaja jahari (KetuaDewan Pertimbangan WilayahJawa Barat), Hj. Ninin Kurnaenah(Ketua Wanita PUI Jabar), Prof.Ahmad Sujai’ (Anggota Dewan Per-timbangan Wilayah), Dr. SyahrulAnwar (Ketua DPW), Dekan Ushu-ludin, Prof.Rosihan anwar; Wadek1 Haji Mulyana, para ketua jurusanjeung kabag TU, Kabag Umum,jrrd.***

Asép GP.

Wawan Hermawan Jadi Doktor PUI

Dr.Wawan Hernawan, M.Ag. jeung promotorna, Prof.Nina Lubis.

53Manglé 2475

Sakurang-kurangna kacatet aya 78urang Kepala Unit Pelaksana Tek-nis (UPT) jeung Penyuluh Perta -

nian di Kabupatén Bandung milukagiatan sosialisasi gerakan PenyusunanProgram Penyuluhan (GP-3) ngaliwatanMetodologi Penyelenggaraan Partisi-patif (MP-3), sawatara waktu nu kaliwatdi Soréang.

Kepala Badan Ketahanan Pangandan Pelaksana Penyuluhan (BKPPP)Kabupatén Bandung, Dadang Her-mawan, nétélakeun, éta kagiatan téh mi-nangka salah sahiji léngkah pamaréntahdaérah pikeun nampung aspirasi nudatang ti masarakat patani. Salian ti éta,ogé pikeun nyusun program penyuluhandi wilayah Kabupatén Bandung.

“Saleresna, sosialisasi GP-3 tos jan-ten agénda taunan dina raraga nyusunprogram penyuluhan kanggo taunpayun. Taun ayeuna tos anu kaduakalina GP-3 nganggo métodeu MP-3,”pokna, bari ngémbohan, tujuan tina étakagiatan téh pikeun ngamotivasi parapenyuluh sangkan daék ngali sumberinfor masi tatanén di wilayahna, sangkanbisa tur gampang diaksés ku para patanijeung patugas penyuluh.

Hadir dina éta kagiatan, Staf AhliMenteri Pertanian Bidang Inovasi danTeknologi Pertanian, Dr.Mat Syukur;Bupati Bandung H.Dadang MochamadNaser, SH, S.Ip; sarta Ketua Komisi BDPRD Kabupatén Bandung, H.SaifulBahri.

Dadang nétélakeun, Indonésia mi-nangka nagara agraris nu taneuhnasubur, lamun dikokolakeun kalayanhadé sarta patanina diberdayakeunsaluyu jeung harepan, geus pasti aribéas, tarigu, lauk. uyah jeung bahanpokok séjénna mah teu kudu ngimpor tinagara batur, malah sabalikna, teunutup kamungkinan urang bisa ngék-spor ka batur.

Posisi patani éstu penting pisanpikeun masarakat. Profésor, péjabat,jéndral kabéh butuh ku patani, sabab nubisa nyukupan kabutuh, utamana pa -ngan sapopoé masarakat nya nganpatani.

“Kantun kumaha carana pamarén-

tah ngadamel kawijakan-kawijakan anupro kana karaharjaan patani. Ulahsapertos ayeuna, patani téh idéntiknasareng kamiskinan,” pokna deui.

Kukituna, Dadang boga kahayangpikeun ngaberdayakeun sarta ngamaju -keun patani di Kabupatén Bandung. Ka-teuwalakayaan para patani, pokna,minangka hal nu teu kaharti dina lajunaprosés pangwangunan. Sangkan patanibisa najeur, unggal désa kudu nyieunperaturan désa (perdes) sangkannyadia keun lahan abadi pikeun lumang-sungna hirup patani di Kabupatén Ban-dung.

Sedengkeun Bupati Dadang M Nasermah miharep, sangkan masarakatpatani teu diaubkeun kana sualpanalungtikan jeung uji coba pertanian.Hal sarupa kitu cukup dilaksanakeun kupamaréntah, cara di Koréa selatan.

“Para patani teu kedah diririweuh kupasualan uji coba sareng panalungtikan.Margi éta mah tos janten tugas sarengtanggelwaler pamaréntah. Patani mahkantun ngalaksanakeun hasilna baé,”pokna.

Dadang Naser nétélakeun, Kabu-patén Bandung kuduna nurutan nagaraséjén nu mampuh mandiri dina hal pa -ngan, saperti Koréa Selatan. Tanggung

jawab pamaréntahna ka masarakatpatani ngajadikeun Koréa Selatan jadinagara anu mandiri dina hal pangan.Saperti daging jeung ingon-ingon teukudu ngimpor ti nagara séjén, sababkabutuh rayatna geus dicukup ku hasilpatanina sorangan. Padahal lamun nilikkana lahan tatananénna mah ukur 20persén, jauh pisan lamun dibadingkeunjeung nagara urang.

Staf Ahli Menteri Pertanian BidangInovasi dan Teknologi Pertanian, MatSyukur, ngajéntrékeun, MP-3 téh mang -rupa métodeu anu hadé pisan, tapi prak-prakanana teu sabasajan saperti anudibayangkeun, sabab butuh kasabaranjeung katekunan.

“Dina MP-3 penyuluh kedah tiasanumuwuhkeun partisipasi masarakat.Modalna taya lian ku kasabaran. Upamipenyuluhna gedé ambek, partisipasi nudipiharep moal tiasa tumuwuh saluyusareng nu dipiharep,” pokna.

Salian ti kitu, para panyuluh wajibkréatif, sungksnya mucunghula inovasi-inovasi anyar dina ngokolakeun tatanén.Mat Syukur ogé nandeskeun, yénBKPPP minsngka imahna para penyu-luh, wajib méré kabébasan sangkanmaranéhna kréativitas tur inovatip.***nunk

Peran patani kacida pentingna di masarakat (nét)

GP-3 Pikeun Nampung Aspirasi Patani

Manglé 247554

BBalé Bandung

Presiden urang nu kahiji, PresidenSoekarno, memang gede jasanaenggoning ngajaga wewegna na-

gara urang. Di dunya internasional padamuji, cirining nagara urang bogawibawa. Eta teh tangtu wae raketpatalina jeung pribadi Soekarno nuvisio ner, mampuh netepkeun putusankalayan tandes jeung watek positipsejen na. Tapi, apan pamarentahananagagal enggoning ngaraharjakeun rahayaturang sakumna. Deukeut ka ahirkakawasaanana, kahirupan ekonomisakitu seuseut seuatna. Harga pangabu-tuh hirup nerekel, pangpangna pangan,nepi ka dahar sangu oge direumbeuy kujagong. Sajeroning kitu, matak aneh,make der urang kudu ngaganyangMalaysia sagala rupa. Kitu deui poharadegdeglerna ngogo Partey KomunisIndo nesia(PKI).

Enas-enasna mah, Soekarno hayangkumawasa sakarepna. Geuning anjeun -na nyaluyuan wae pada ngugung-ngu-gung jadi presiden saumur hirup.Padahal, tangtu Soekarno maca sajarahAmerika Serikat. Kunaon henteu nyontoPresiden Amerika Serikat, GeorgeWashington? Apan teu boga karephayang jadi presiden saendeng-endeng.

Ahirna Presiden Soekarno dirurudkakawasaanana dina Sidang IstimewaMPR.

Tangtu wae, kahengker Soekarnosaperti kitu moal disabit-sabit ku kaomSoekarnois saperti Ketua Umum PDIP,Megawati, jeung balad-baladna.

Tetela sajarah henteu jadi palajaran.Karep kumawasa saendeng-endeng nugeus nyilakakeun Presiden Soekarno, betdituluykeun ku Presiden urang nukadua. Soeharto. Sabada nyekelkakawasaan leuwih ti tilu puluh taun,sarua ahir kakawasaanana tragis.Geu -ning presiden pada ngekeak ku sarerea,kaasup ku barudak satepak.Pamustungan ana, Soeharto ngundur -keun diri.

Teu anggeus semet dinya, presidenurang nu kaopat, Gus Dur, sanajan hen-teu jelas naon kasalahanana, geuningpada ngepung di DPR ku kaom pulitisi,saperti Alvin Lie jeung HM Fatwa tiPAN, nepi ka ahirna presiden tigujubar.

HengkerSabada reformasi, memang ngan

Presiden SBY nu mampuh ngajalankeunkakawasaanana nepi ka dua kali mangsajabatan. Ngan cilakana, hal kitu tehngorbankeun pamarentahanana. Ku -lantaran hayang meunang pangrojong tiDPR, henteu dimakzulkan tina jabatan -ana, atuh sasatna presiden sadaya-dayaka para wakil rahayat. Ampir sakumnaparpul dirangkul, diajak sina nyekeljaba tan menteri di kabinet. Memang, pa-marentahan salamet nepi ka ahirmangsa jabatanana, tapi prestasina ku-rang nyugemakeun.

Jigana, lebah dieu mah, ku dua kutilu, lain wae sistem pulitik jeung pa-marentahan nu kurang hade, tapi SBYoge minangka presiden kurang bogakawani. Siasatna kurang “cerdik” eng-goning nyanghareupan DPR nu surpluskakawasaan. Katambah deuih parteyandelanana oge sarua sakitu hengkerna.

Jadi tembong, sistem pulitik jeungpamarentahan nu kapimilik ku urang,kurang weweg, kurang pasaka nuakibat na pamarentahan kurang epek-tip. Katambah deuih, kamampuh paramenteri di kabinet oge paspasan. Cobageura naon prestasi Mendikbud,Menteri Tenaga Kerja jeung nu sejenna?

2014Nyorang cundukna pamarentahan

anyar 2014-2019 can tembong harepan.Jigana polah mangkeluk anggota DPRnu ngajarago kamari ieu bakal lumang-sung deui. Iwal mun parpul ngarobahadat gorengna. Upama na wae, bogakawani ngarombak sistem pulitik kiwari,di antarana ku jalan ngabasajankeunjumlah partey pulitik, ulah balatak teuingkawas ayeu na.

Ngan jigana moal gancang robah,kulantaran adat kakurung ku iga.Katambah deuih tetela parpul dikawasaku dinasti jeung para kapitalis.

Capres SundaBet kawas nu gundam, dina kaayaan

sistem pulitik nu bokbrok kitu, masihkeneh wae kadenge sora-sora hayangmuncul presiden urang Sunda. Tayaguna na salila kahayang kitu miang tinaalesan pedah urang Sunda mayoritaskadua. Naon patalina presiden jeungpangeusi mayoritas? Mun rumus kitudijieun cecekelan, kumaha nasibnapangeusi minoritas saperti urang Nias,Menado, Lombok, Sabang jeung nusejen na? Pan hartina maranehna moalbisa mingpin nagara sanajankamampuh na luar biasa, upamana?

Nu matak, nu penting mah,tembong keun ajen manusa Sunda nuunggul nu boga kamampuh ngaraharja -keun sarerea, paling saeutikna wilayahTatar Sunda. Ari geus jelas kitu mah“rekam jejakna”, nya piraku moal padangabageakeun ku sarerea atuh!

Karno Kartadibrata.

Presiden

55Manglé 2475

TTarucing Cakra

KA GIGIR:1. Saperti4. Luhur7. Mulya8. Alat pancaindra10. Nurut kana paréntah13. Ngaran batu ali16. Agama urang Jepang17. Sadar18. Sapatu kuda19. Lampah teu hadé21. Sato leuweung23. Dano26. Puasa29. Inuman anu matak mabok31. Samak32. Rampog33. Kubur

KA HANDAP:1. Ubar malaria2. Jenis logam3. Pakéan tina cacaka hileud4. Istilah dina hukum5. Pasemon6. Liang gedé jero gunung8. Nu ngadalikeun karétaapi9. Ukuran beurat11. Dulur sahandapeun12. Basa urang Pilipina13. Kawajiban umat Islam14. Samara dapur

15. Bubuk20. Saméméh jadi undang-undang22. Mobil (Inggris)24. Bahan keur nyieun jalan25. Jangji27. Siksa28. Sesebutan ka lalaki29. Alon30. Anjing leuweung

Waleran diserat dina kartu pos, témpélanKupon Tarucing Cakra No. 1440. Kintunkeun ka Majalah Manglé Jl. Lodaya 19 Bandung 40262 paling leuirdua minggu saparantosna medal.

Nu kagiliran kénging hadiah TarucingCakra No. 1438:

1. Ny. Nana SutresnaBagusrangin No. 10 PasuketanCibolerang Kec. Jatiwangi45454

2. AnwarJl. Manisi RT 03/RW 04 126 ABandung

3. Wawan KuswandiKompl. Vijaya Kusuma A 33/15Bandung

1440K U P O N

TARUCING CAKRANO.

Hadiah masing - masing Rp. 15.000,-

Waleran TTS 1438

Innalillahi wa Inna Ilaihi Rooji’uun

Parantos mulih ka jati mulang kapangkon Gusti, mugi kénging pang-

bagéa Rahmat sareng RahimnaAlloh Swt.

Drs. Afif Arifin YB (48 taun)(Raka Bapa Maman – Pangasuh

Tanya Jawab Munara Cahya Majalah Manglé)

Almarhum ngantunkeun dinten Jumaah, 25 April 2014 tabuh 04.30

(Subuh). Layon dikurebkeun di

Pemakaman Keluarga Besar Pondok Pesantren Cijawura.

Allohumagfirlahu warhamhuwaafihi wa’ fu'anhu waakrim nuju

lahu. Allohuma laa tahrimnaajrohu wala taftina ba'dahu

wagfir lana walahu.

Kulawarga Bapa Prof. Dr. H. AliAnwar, M.Si. (Pangurus Besar

Paguyuban Pasundan) sarengSakumna Ais Pangampih MajalahManglé ngiring sungkawa, mugi

kulawarga anu dikantun, dipasihanjembar manah sareng kasobaran,henteu kaleleban. Du’a anu ihlas,

mugi almarhum ditampi amalibadahna dihapunten samudaya

kalepatanana, dicaangkeun di alam kuburna. Amin.

Manglé 247556

LLempa Lempi Lempong

“Masih kénéh jadi kareueus,Lo.”

“Naon téa, Mang?”“Badminton, Lo.”“Oh.”“Sok sanajan geus rada lila teu

pati réa gelar nu dicangking kupara atlit badminton urang, Lo.”

“Bener, Mang. Atuh dabaturna ogé beuki maju deuih.”

“Beuki maju kumaha, Lo?”“Jepang jeung Singapura

misal na, Mang.”“Kumaha tah?”“Ayeuna mah geus bisa

ngéléhkeun atlit badminton urangkapan.”

“Bener, Lo.”“Komo Cina mah, Mang.”“Beuki hésé diéléhkeun nyah,

Lo?”

“Enya. Sok sanajan aya ogé pa-maén badminton urang anu bisangéléhkeun pamaén Cina, Mang.”

“Hartina, badminton téhmasih kénéh bisa jadi kareueusurang, Lo.”

“Satuju, Mang.”“Bakal rleuwih reueus deui,

Lo.”“Bakal leuwih reueus deui

kumaha, Mang?”“Lamun urang bisa mulang -

keun kajayaan dina widang bad-minton.”

“Muga-muga baé, Mang.”“Enya, muga-muga baé. Mana

komo kapan sakeudeung deui ogébakal der piala Thomas jeungUber, Lo.”

“Muga-muga piala Thomas téhbisa mulang ka urang nyah,

Mang.”“Jeung piala Uber deuih, Lo.”“Asa pesimis piala Uber mah,

Mang. Kapan pamaénna ogémiskin pisan préstasi. Teu carakeur jaman Susi Susanti.”

“Sugan wé, Lo. Ku perjuangananu pantang menyerah mahurang bisa ngarebut deui pialaUber, sok sanajan urang lévelnasahandapeun batur.”

“Amin.”“Lamun urang bisa ngarebut

piala Thomas jeung Uber, tangtubisa mulangkeun kareueusbangsa urang.”

“Bener, Mang. Peupeuriheundina widang olah raga lianna mahurang téh teu boga prétasi inter-nasional.”

“Urang pada-pada ngadu’a wé,Lo.”

“Amin.”“Mana komo kapan dina piala

Thomas mah urang téh cenahmah jadi unggulan kahiji.”

“Ngaleuwihan cina nyah,Mang?”

“Enya.”“Ku kituna ogé geus jadi

kareueus, Mang.”***

Pasualan Kareueus