Ekonomski rast i privredni ciklusi

Privredni ciklusi u savremenoj ekonomiji

Privreda se kreće cikličkiSavremena teorija kapitalizma pored konstatovanja ciklusa polazi od analize ciklusa u pojedinim provredama, njhovog karaktera, promjene oblika ciklusa i primjene anticiklične politikeKapitalizmu su imanentna ciklična kretanja, a to su značajne oscilacije u proizvodnji, nacionalnom dohotku, zaposlenosti, društvenom proizvodu, količini novca, profitu, nadnici, zalihama i dr. makroagregatima

Ciklična kolebanja u kapitalizmu odvijaju se u uslovima:1. na svjetskom planu postoje razvijene socijalističke ekonomije sa znatno manjim oscilacijama konjukture2. Drugi krug su zemlje u razvoju koje čine napore za izmjenu svjetskog ekonomskog sistema i odnosa3. Duboke su izmjene u koncentaciji i centralizaciji proizvodnje i razvijeni državni intervencionizam u samom kapitalizmu4. Internacionalizacija kapitala praćena monopolizacijom5. Nastaje regionalno vezana internacionalizacija depresivnih faktora, odnosno više granska, a manje opšte privredna povezanost

Danas je prihvaćena triciklična šema: dugi, srednji i kratki ciklusDo prvog svjetskog rata ciklusi su se računali od jedne do druge krizeKrizama su se smatrali povremeni slomovi reprodukcije u većini zemaljaDefinicija ciklusa: To su vrste fluktacija koje imaju svoju osnovu u cjelokupnoj privrednoj aktivnosti nacije koje organizuju svoj rad uglavnom u okviru preduzeća; ciklus se sastoji od ekspanzije koja se dešava skoro u isto vrijeme u većini privrednih aktivnosti, poslije kojih dolaze opšta povlačenja kontrakcija i oživljavanja koja se utapaju u ekspanzionu fazu sledećih ciklusa; ovaj redoslijed promjena se ponavlja ali nije periodičan

Zatim privredni ciklus se može posmatrati kao fluktacija u zaposlenosti, proizvodnji i cijenama. Oni se kreću ciklično posebno zaposlenost i proizvodnja. U skladu sa ova tri elementa mijenja se tražnja i granični troškoviKratki ciklus traje 3-4 god. ili 2-9 god.Srednji 7-11 god. ili 6-13 god.Dugi ciklusi su dugoročne serije i traju 40-50 god.

Kapitalističku privredu prema većini autora karakterišu dva tipa cikličnog kolebanja konjuktura:1. dugi privredni ciklus 8-10. god.2. kratki ciklusi i tendencije Prvi tip ciklusa praćen je naglim padom obima kredita, rastom kamate, padom proizvodnje i zaposlenosti, rastom zaliha, profit pada ispod kamatne stopePored velikih kriza dolazi i do manjih kriza i recesija koje traju 3-5 godinaDepresija traje prosječno 3 godine, a prosperitet i pretjerana proizvodnja dvije godineProsječno trajanje ciklusa iznosi 8-10 godinaRavnoteža- sukcesivna faza prosperiteta i proizvodnje

Faze ciklusa i njihove karakteristikePrivredni rast se odvija kroz dvije osnovne neravnotežne faze: 1.faza prosperiteta ili ekspanzije, 2.faza depresije ili kontrakcijeFazu prosperiteta karakteriše visoka stopa formiranja kapitala, proizvodnja, ponuda i potražnja dostižu svoj vrhunac; zaposlenost se povećava; investicije i potrošnja rastu; brzo se realizuje višak vrijednosti i novonastala vrijednost (nacionalni dohodak). To je faza dinamičnog razvoja privrede i njenog oživljavanja.

Fazu depresije karakteriše otežano formiranje kapitala; proizvodnja i tražnja ipadaju; zaposlenost opada; investicije i svi oblici potrošnje opadaju; otežana je realizacija ukupnog društvenog proizvoda i viška vrijednosti. To je faza privredne kontrakcije i sužavanja privredne aktivnosti. Danas se ova faza naziva krizna faza ili recesija. Ona može biti dugotrajna ili kratkotrajna nakon čega dolazi do ponovnog oživljavanja privrede. Oživljavanje može biti potpuno što dovodi do novog poleta ili kratkotrajno što dovodi ponovo do recesije bez trajnog oporavka privrede. Takve tendencije prate ekonomski rast poslednjih 200 god.

Svaki privredni ciklus prema građanskoj i marksističkoj teoriji sastoji se iz dve osnovne faze: ekspanzivne i kontraktivneEkspanziona faza dolazi do svog vrha što predstavlja prelomnu tačku kojom započinje kontrakciona faza. Kontrakciona faza dolazi do svoje najniže tačke ili dna recesije koja je istovremeno tačka prelaska u ekspanzivnu fazu, odnosno oživljavanje privredeSvaku od ovih osnovnih faza karakteriše različito ponašanje osnovnih makroagregata (dohotka, zaposlenosti rada i kapaciteta, cijene, proizvodnje, kamate, profita, investicija, količine novca u opticaju, kredita, rezervi banaka, uvoza i izvoza). Fazu prosperiteta ili privrednog oživljavanja karakteriše: porast proizvodnje, investicija, zaposlenosti, cijena, najamnina, profita, kamatne stope, najamnina i profita. Fazu recesije ili depresije karakteriše suprotno navedenom

Obično se izdvajaju četiri do pet faza ciklusa:depresija, oživljavanje, polet, napetost i krizaNjih karakterišu specifična ponašanja na poslovnom, špekulativnom i finansijskom tržištuDepresija je faza smanjene privredne aktivnosti, koja slijedi predhodnu duboku kriznu fazu, dolazi do postepenog uspostavljanja uslova za novi prosperitet.Cijene robe padaju na najniži nivo, kamate iz visokog nivoa dostignutog u krizi postepeno opadaju, rezerve banaka rastu, kursevi efekata počinju da rastu, dok špekulacija oživljava. Proizvodnja je još na niskom nivou kao i zaposlenost na kojem su formirane u krizi, uvoz stagnira, dok izvoz počinje da pada, preduzetnička dobit i profiti su niski. Obezvrjeđena sredstva za proizvodnju u fazi krize ovdje omogućavaju postepeno zamjenjivanje novim i tehničkim savršenijim sredstvima što je praćeno daljom koncentracijom i centralizacijom kapitala. S druge strane niske cijene sredstava za proizvodnju i niske najamnine podstiču vlasnike kapitala na nova ulaganja putem modernizacije proizvodnje. Tražnja za zajmovnim kapitalom i dalje je velika, ali manja nego u krizi, to dovodi do pada kamatnih stopa što stimuliše zaduživanje kod banaka, banke dodatno emituju novac preko kredita, kreditna masa raste, investicije oživljavaju što stvara predpostavke za oživljavanje privrede

Oživljavanje predstavlja postepeni rast proizvodnje na osnovu nove tehničko-tehnološke osnove nastale zamjenom fiksnog kapitala i uvođenjem nove tehnologije. Cijene robe počinju da rastu, poslovi se razvijaju, kamatna stopa postepeno pada na najniži nivo. Kursevi efekata i dalje rastu, dok se špekulacija razvija. Krediti banaka rastu, a rezerve banaka postepeno opadajuProsperitet (polet) nastaje iza faze oživljavanja. Jačaju investicione aktivnosti, raste tražnja i potrošnja, zaposlenost se povećava, lična i opšta potrošnja rastu, što daje dodatni stimulans proizvodnji i investicijama. Dobit i dohoci se naglo povećavaju, cijene rastu. Rente i kamate se povećavaju, Kreditni sistem se naglo širi zbog naglog rasta mase kredita i novčane mase. Špekulacije se povećavaju uz rast fiksnog kapitala i akcionarske dobiti. Ova faza završava napetosti koju mnogi izdvajaju u posebnu fazu. To se dešava kad prosperitet doživi bum. Stopa rasta kulminira, uvoz se zaustavlja, dobit je na maksimalnom nivou, renta je na visokom nivou, izdaci se i dalje zadržavaju na visokom nivou. Privreda je u prenapregnutom stanju, položaj banaka je loš, dolazi do naglog ulaska u krizu.

Kriza označava oštar pad proizvodnje, posebno zbog otežane prodaje robe koje najčešće ostaju neprodate. Prekida se veza između proizvodnje i potrošnje. Roba ne može naći odgovarajuću tražnju. Tražnja naglo opada zbog rasta nezaposlenosti i pada investicijas. Proces reprodukcije se ispoljava kao kriza hiperprodukcije (viška robe), što pod pretpostavkom slobodne konkurencije dovodi do pada cijene. To dalje sužava proizvodnju, dok pad proizvodnje dovodi do daljeg rasta nezaposlenosti i tražnje sredstava potrošnje. Dolazi do opadanja najamnina ispod vrijednosti radne snage. Nemogućnost pretvaranja robnog kapitala u novčani dovodi do nelikvidnosti banaka i njihovog bankrotstva. Prestaje vraćanje kredita bankama i dovodi do krize kreditnog sistema. Nastaje nestašica novca jer ga svi zadržavaju. Pada brzina opticaja novca. Kamatna stopa naglo raste, cijena novca raste i nastala deflacija produbljuje krizu. Opadaju cijene najamnina i dolazi do preraspodjele dohotka u korist profita.S druge strane državna intervencija i monopoli mjenjaju karakter pojedinih faza .

U odnosu na krizni ciklus 30-tih godina, sadašnji ciklus karakteriše: ciklus je izgubio svoju redovnost i učestalost; brz porast i usporen rad proizvodnje, duga recesiona kretanja, inflacioni period traje kroz čitavo krizno razdoblje, ciklus je izgubio na oštrini, nezaposlenost nije ciklične nego stalna i rastuća, krize strukture lične potrošnje, kriza opšte potrošnje, kriza radnog vremena i radnih odnosa, energetska kriza i ekološka kriza

Tendencije sinhronizacije privrednih ciklusa

Marksova teorija ciklusa uzroke cikličnih poremećaja vidi u samom mehanizmu kapitalističke privrede, stvaranju društvenog proizvoda, raspodjele i akumulacije, a ne u egzogenim faktorima kao što to tumači građanska ekonomska teorijaPrema Marksu ciklično kretanje privrede odvija se kroz faze: 1. kriza hiperprodukcije, 2. depresivno stanje sa elementima započinjanja uspona, 3. oživljavanje, 4. prosperitet ili visoka konjukturaSavremena teorija ciklusa smatra da uz opšte privredne cikluse treba da se izučavaju industrijski, poljoprivredni, monetarni i trgovinski ciklusi.U prerađivačkim granama teške industrije stvaraju se osnovni impulsi savremenog industrijskog ciklusa. Na te grane otpada 93% industrijske proizvodnje kapitalističkih privreda

U sprovođenju anticiklične politike dolaze do izražaja novi momenti koje politička ekonomija ne istražuje: a)zavisnost pojedinih grana od kredita i eksternog finansiranja, b)različiti nivoi zahvatanja dohotka (fiskalne politike), c) prisutnost javnog sektora u pojedinim granama i kompenzacije djelovanja javnog sektora prema privatnom, d) izvozno-uvozna zavisnost grana, e) internacionalizacija proizvodnje pojedinih grana

Ciklusi i makroekonomska politika

,,Političari trabaju da prestanu da konjukturni pogled privrede koji je uvijek nastupao poslije recesije pripisuju u svoje lične zasluge” P. Samuelson

Savremeni ekonomski rast i privredni ciklusi

Poslije Drugog svjetskog rata konjukturno kolebanje privrede zadržalo je svoje osnovne oblike i ritamRecesija se u nekim zemljama pojavila 3-4 god.Podjela ostaje na velike (8-10) i male cikluse (2-4)Ekonomska teorija izučava fenomene i faktore ekonomskog razvoja kao dugoročnog procesa, dok ekonomska politika na kratkoročne tendencije u razvoju i korektivno ponašanje

Savremeni privredni sistemi i faktori anticikličnog djelovanja

U kapitalističkoj privredi ne traje stalno period krize i depresije uzrokovan nedovoljnom potražnjom. Faza krize smjenjuje redovnu fazu prosperiteta što ukazuje da postoje faktori koji će neutralizovati nedovoljnu ličnu i ostalu potrošnju i privredu izvedu u fazu prosperiteta. Nove investicije neutrališu nedovoljnu potrošnju. U fazi krize stvaraju se uslovi za obnovu stalnog kapitala (inovacija, nova tehnologija). Početak izlaska iz krize. Proširenje investicija i novo zapošljavanje dovodi do porasta tražnje sredstava za potrošnju. Povećava se proizvodnja sredstava za potrošnju. Porast tražnje i cijena i produktivnosti rada donosi nove investicije i rast profitne stope, a ona novom porastu akumulacije. Snižavanje kamatne stope zbog naglog pada tražnje zajmovnog kapitala dovodi do novog podstreka investicija. Nove investicije ne donose nove proizvode, ali se formira lična potrošnja na postojeće robne fondove, dovodeći do porasa realizacije i povoljnog odnosa prema akumulaciji. Dakle, stvara se dodatna tražnja koju stvaraju nove investicije. Zatim se počinju javljati novi proizvodi novih investicija i ponovo nastaje tendencija zaostajanja lične potrošnje u korist akumulacije i novi ulazak u krizu realizacije

U modernoj kapitalističkoj privredi u ukupnim bruto investicijama javni kapital dostiže i do 50% što znači da motiv profita ne mora biti odlučujući u formiranju strukture investicija ( to vodi produžavanju faze prosperiteta (rashodi za naoružanje, javni rashodi, svemirska istraživanja)Državna investicija se razlikuje u prvoj fazi nastanka i novijoj faziU prvoj fazi intervencija je bila usmjerena i motivisana ostvarenjem pune zaposlenosti i obnovom realnog kapitala. Nju karakteriše politika jeftinog novca, liberalna monetrana politika i snažan podsticaj za investiranjem. Drugu fazu karakteriše preorjentacija države na politiku dohotka u smislu djelovanja na osnovu raspodjele između rada i kapitala. Cilj je jačanje akumulacije i motiva profita, što bi se osiguralo zadržavanjem rasta nadnica na nivou rasta produktivnosti rada. Time izdaci za nadnice bi bili na nivou koji ne bi ugrozio profit.U građanskoj teoriji i politici vlada mišljenje da su troškovi rada enormno porasli i da dominiraju u strukturi troškova proizvodnje i da ugrožavaju efikasnost sistema i konkurentsku moć na svjetskom tržištuDrugo, savremena kapitalistička država pretvara se u kolektivnog kapitalistu koji se u zaštiti privatno-kapitalističkih investicija i monopolskog kapitala stavlja nasuprot radnika. Država preuzima čak i dio troškova investicija na teret društva, preraspodjeljuje dohodak u korist kapitala, posebno mjerama fiskalne politike. Politikom niske kamatne stope stimulišu se investicije

Treće, država sve više stimuliše investicije privatnog kapitala kako bi smanjila pad profitne stope. Pad profitne stope, sve veće korištenje eksternog finansiranja, porast cijena investicionog kapitala, porast rizika za kretanje tražnje su jedni od uzroka pada investicija privatnog kapitala. Opadanje investicija se najneposrednije vezuje za kretanje plata- uzdržavanje rasta nadnice, povećanje zaposlenosti i investicijaČetvrto, internacionalizacija kapitala i stvaranje multinacionalnih preduzeća koja proizvode mješovita dobra stvaraju jedan novi sektor (C) za razliku od dva već poznata, u kojem je profitna stopa dvostruko viša.Peto, savremeni kapitalizam karakteriše sve veći značaj neproizvodne sfere u ekonomiji. Ovo je posebno značajno u pogledu ponašanja zaposlenosti i ličnih primanja. Učešće neproizvodne sfere u ukupnom broju zaposlenih se povećava u svim razvijenim privredama ( u SAD je 57,6%)Šesto, naučno-tehničke revolucije su karakteristika poslijeratnog periodaSedmo, klasičan oblik lične potrošnje korigovan je intervencijama javnog sektora i monetarnog sistema, Sdruge strane inflacija, javni dug, deficitno finansiranje i kreditna ekspanzija doveli su da ova dodatna sredsva prelaze visinu nacionalnog dohotka (bez izvoza i uvoza) tako da Y<C+S. Time je inflacija postala značajan faktor narušavanja ravnoteže

Osmo, povećanje učešća rashoda na robu kratkog korišćenja i usluga, dok opada učešće robe dugoročnog korišćenjaDeveto, širenje profita monopola i stimulisanje ekonomske moći monopola garantujući visoke profite preko državnih ugovora za nabavku, podržavanje monopolskog izvoza robe i kapitala, što je dalje praćeno hiperprodukcijom kapitala što je praćeno padom prosječne stope profita

Savremena teorija ističe faktore koji djeluju anticiklično: 1. faktori koji sprječavaju pad prosječne i opšte profitne stope uz održanje normalne rentabilnosti kapitala2. faktori koji onemogućavaju realizaciju društvenog proizvoda i sve veću masu viška vrijednosti1. Grupa su povećanje stepena iskorišćenosti najamnog rada, obaranje najamnina ispod vrijednosti radne snage, pojeftinjenje elemenata konstantnog kapitala zbog brze promjene tehnologije što dovodi do porasta profitne stope, a zatim relativna prenaseljenost osigurava jeftinu radnu snagu, otvaranje novih grana proizvodnje i povećava potrošnju.2.Druga grupa djeluje na olakšanje realizacije društvenog proizvoda i viška rada, što djeluje suprotno od nedovoljne potrošnje u kapitalizmu. Tu se ubrajaju faktori: odliv kapitala u nerazvijene zemlje, uništavanje kapitala pogrešnim investicijama, visoki vojni rashodi, dodatni izvoz, razvijen sistem kreditiranja potrošnje stanovništva

Državni intervencionizam i odbacivanje liberalističke koncepcije

Say-ov zakon tržišta gdje ponuda izaziva vlastitu tražnju prihvatili su svi do KejnzaPrema Kejnzu štednja pojedinca je korisna za njega, ali ne mora da bude korisna za privredu u cjeliniŠtednja ex ante ne mora da se poklapa sa investicijamaOsnovni faktor koji određuje ukupan tok društvene reprodukcije nije ukupna ponuda već ukupna efektivna tražnjaKlasična teorija do Kejnza bavi se uglavnom proučavanjem raspodjele, a ne visine nacionalnog dohotka Vidjeti grafikon na 314. str.Štednja obično prelazi visinu investicija privatnog sektora što prouzrokuje nedovoljnost tražnje i potrošnje i krize sistema

Kejnzijanska makroekonomska teorija i odbacivanje marginalističke mikroekonomske analize

Kejnz u centru svojih istraživanja stavlja makroekonomske agregate (globalnu tražnju, globalnu ponudu, ukupnu zaposlenost, ukupni dohodak, ukupnu štednju, ukupne investicijeMakroekonomska analiza izbija u prvi plan i potiskuje mikroekonomsku analizu (cijene, raspodjela, analiza vrijednosti, odnosi ponude i potražnje)Klasična i neoklasična teorija bavi se proučavanjem dugoročne ravnoteže i normalnih odnosa u privredi, Kejnza interesuje kratkotočna ravnoteža i kratkoročni odnosu u uspostavljanju narušene ravnoteže. Proces akumulacije kapitala izostao je, dok fizički obim kapitala postaje izraz stepena i visine iskorišćenosti postojaćeg kapitala.

Osnovne postavke kejnzijanske ekonomije

Kejnz je isticao razlike između svoje teorije i marginalističke i klasične teorije:- makroanaliza nasuprot mikroanalize-odbacivanje automatskog regulisanja tržišnog mehanizma koji treba da uspostavi punu zaposlenost-shvatanje slabosti kapitalističkog sistema i napori ka iznalaženju elemenata za njihovo uklanjanje ili ublažavanje- potreba državnog intervencionizma nasuprot liberalizmu privrede- stalna neravnoteža i nestabilnost kapitalističke privrede

Kejnz ističe nužnost državne intervencije, želi da riješi problem nepovoljne nezaposlenosti, a time i krizu kapitalizma na bazi očuvanja ekonomsko-političke strukture kapitalizma koja počiva na privatnom vlasništvu sredstava za proizvodnju, privatnim nosiocima investicijaKejnz u pogledu državne intervencije razrađuje mjere u pogledu: monetarne politike (kamata, novac, formiranje kapitala, kredit), poreske politike, politike državnih rashoda, budžetske anticiklične politike razrađene na principima budžetskog deficita i javnog duga

Dohodak, potrošnja i štednjaKad realni dohodak privrede raste ili opada, rašće ili opadati potrošnja ali za manje iznose od porasta samog nacionalnog dohotka: Y>C, odnosno ΔY> ΔSRazlika između dohotka i efektivne tražnje je štednja

Y-C=S, odnosno Y-S=CBudući da je osnovni uslov privredne ravnoteže da se

potrošnjom i investicijama utroši cjelokupan dohodak, nužno je da se cjelokupna štednja investira. Na taj način dolazi do: porasta efektivne tražnje dobara, odnosno robe; porasta zaposlenosti radne snage i kapaciteta; porasta dodatne tražnje potrošne robe. Prema tome štednja je sx post a ne ex ante jednaka investicijama S=I

Sve je teže zadžati zadovoljavajuće stabilan ekonomski rast i tolerantnu stopu inflacije i pune zaposlenosti. Inflacija i nezaposlenost se sve više autonomno ponašaju u odnosu na stopu rasta, a i u odnosu na stanje platnog bilansa tako da je uravnoteženje postalo kompleksno

Investicije, kamata i marginalna efikasnost kapitala

Pogledati grafikon str. 322Klasična teorija novca, zaposlenosti i kamatne stope nije bila svjesna značenja promjene nivoa dohotka ili same mogućnosti da je nivo dohotka funkcija investiranja. Kejnz je uočio tu međuzavisnostTradicionalna klasična teorija, po Kejnzu svjesna je činjenice da štednja zavisi od dohotka, ali je previdjela činjenicu da dohodak zavisi od investicijaSnižavanje kamatnih stopa povećava marginalnu efikasnost kapitala i daje podstrek investicijama324 str.Dodatna potrošnja i dodatna štednja su u uvijek u istom odnosu prema dodatnom dohotku(ΔS/ ΔY)+(ΔC/ ΔY)=1

Granična efikasnost kapitala i kamata

Nedovoljna globalna efektivna tražnja i nedovoljnost željenih investicija uzrokuju pad tražnje prvo sredstava za proizvodnju pa ukupne efektivne tražnje u privredi. Podsticaj treba dati investicijama u padu, a naročito onim koje uzrokoju pad makroekonomskih agregata koji imaju multiplikativno djelovanje investicija. Taj podsticaj daje se promjenom odnosa profitne i kamatne stope (cijene novca). Visinu profitne stope Kejnz naziva granična efikasnost kapitala Pad profitne stope prouzrokovan rastom društvenog kapitala u privredi nema u njoj dovoljno podsticaja za investicije što uzrokuje uzdržavanje od novih investicija. Posljedice su zadržavanje novca u gotovini, što smanjuje još investicije zbog pada granične efikasnosti kapitala. U tim okolnostima Kejnz je protiv snjženja najamnina. Izlaz se traži u povećanju profita, odnosno pirastu dohotka u rukama kapitaliste. Pritisak na sniženje kamata uzrokuje relativan porast profita koji ostaje u rukama kapitalistu investitoru što vodi novom porastu investicijama. Politika jeftinog novca povećava profit industrijskog kapitala što povećava proizvodnju i zaposlenost

Investicije, zaposlenost i nacionalni dohodak

Prema Kejnzu savremeni kapitalizam bez intervencije države ne može osigurati investicije koje bi dovele do pune zaposlenostiNeokejnzijanska teorija smatra da bez intervencije države stihija investicija pod djelovanjem stihijskog tržišta jednom dovodi do nezaposlenosti, a drugi put do inflacijePrema Kejnzu od nivoa investicija zavisi da li će u privredi biti stanje: masovne nezaposlenosti s dubokim depresijama i padom nacionalnog dohotka, inflacije i opšteg skoka cijena, masovne nezaposlenosti, pad investicija i inflacija i eke druge kombinacije makroodnosa

Dvije krajnje tačke cikličnog kretanja kapitalističke privrede: nezaposlenost i depresija s jedne, i inflacija i pretjerane investicije I>S, s druge strane. Vidjeti grafikon 334. str.

Djelovanje investicija i štednje na nacionalni dohodak i zaposlenostPogledati grafikon str. 336.I=S nema neravnoteežeS>I daje neravnotežu koja ne može dugo trajati: štednja stanovništva veća je od želje za investiranjem, uzdržavanje od potrošnje, to sve djeluje na opadanje realizacije, ukupne kupovine padaju i postaju nedovoljne, nagomilava se roba, pada proizvodnje i otpuštanja radnika, dolazi do nezaposlenosti rada i kapaciteta i na kraju pad dohotka, što utiče na smanjenje štednjeS<I daje neravnotežu koja ne može dugo trajati

Kritika kejnzijanske i neokejzijanske ekonomske teorije

Državnim regulisanjem platežno sposobne tražnje ne može se otkloniti ciklično kretanje privrede i nestabilnost,cijene prestaju biti model ravnoteže ponude i tražnjeKlasična teorija polazeći od toga da tržišni mehanizam može da osigura punu zaposlenost svih faktora proizvodnje i stabilnost privrede nije mogla da odgovori na probleme strukturne, razvojne, socijalne i druge prirodeKejnzijanska teorija temelji se na monetarno-kreditnoj i fiskalnoj politici ugrađenoj u koncept državnog intervencionizma, nema odgovora na kvalitetnom planu i dinamici razvojaEkonomska politika je poluga ekonomskog razvoja

Monetarna i fiskalna djelovanja u savremenoj privredi

Cilj makroekonomske politike svake države je: stabilnost privrede i cijena, potpuna zaposlenost svih faktora proizvodnje, optimalan ekonomski rast, uravnoteženost platnog bilansa. Monetarna politika nastoji ostvariti ciljeve preko regulisanje količine novca u opticaju i politikom kamatne stope. Fiskalna politika regulisanjem preraspodjele dohotka (porezi, državni rashodi, javni dug, budžetski deficit)