HAZIRLAYAN: ÜMİT KÖK

Eğitim hizmetlerinin kaçınılmaz bir parçası olarak değerlendirilen psikalajik hizmetler ile, bireyin her şeyden önce insan olarak etkili bir birey olması ve belli bir sosyal ortamda yaşayışını ilişkisel olarak sürdürebilmesi amaçlanmaktadır.

Bu çerçevede tüm eğitim hizmetlerinin yapılandırılması, yürütülmesi ve değerlendirilmesinde kişisel rehberlik hizmetlerinin yeri,eğitiminin kendisi kadar önemlidir.

Kişisel rehberlik “ bireyin kendileri ile ilgili kişisel problemlerin çözümü için yapılan yardımlardır.”

Diğer bir tanımı ise; “ Eğitsel ve Mesleki rehberlik dışında kalan rehberlik hizmetleri olarak değerlendirilmektedir.

Ve sonuç olarak kişisel rehberlik hizmetlerinin belli problem alanlarında kişiye sunulan yardımları içerdiği görülmektedir.Bu problemlerin bir kısmı ise kişinin içsel dünyasında saklıdır. Her iki durumda da kişinin bu problemliliğini önlemek veya ortadan kaldırmak gerekmektedir.

Kişisel rehberlik hizmetlerinin sunumu değişik yollarla gerçekleştirebilmektedir. Farklı sınıflamalar altında incelenebilecek olan bu hizmetler, burada grup yaklaşımı, bireysel yaklaşım, gelişimsel yaklaşım, hümanistik yaklaşım ve seçim teorisi açısından ele almıştır.

K.R.H’nin grup rehberliği formatında özellikle sınıf öğretmenleri tarafından yürütülmesi önceliğine dayalı olan bu yaklaşım, işlevsel bir model olarak karşımıza çıkmaktadır. Sosyal bir yapı sunan grup rehberliği, bir çok kişisel sosyal problemlerin gelişimsel konuların, eğitsel çalışmaların gerçekleştirilmesi açısından düşünülmektedir. Bu çalışmalarda da;

Küçük gruplarla etkileşim,

Psikolojik eğitim

Sosyal beceri geliştirme Oyunlar ve etkinlikler şeklinde gerçekleştirilebilmektedir.

Problemliğin yapısı ve türüne göre rehberlik hizmetleri bireysel görüşme yoluyla da gerçekleştirilebilir. Hırsızlık, argo konuşma , başkalarına zarar verme , içekapanıklık gibi bir çok problem, durumunu öğrenci ile yüz yüze görüşerek, onun problemliliğini gizlilik içerisinde onunla birlikte çözmeyi gerektirebilir. Bunun için öğretmenin belli görüşme tekniklerini bilmesi, iletişim becerisini ve öğrenciyi olduğu gibi kabul edebilme yeterliliklerinin olması gerekmektedir.

Gelişimsel rehberlik çalışmaları, bireyin sürekli gelişim halinde olduğu varsayımından hareketle, farklı gelişim aşamalarında gerekli gelişim halinde olduğu varsayımından hareketle, farklı gelişim aşamalarında gerekli gelişim görevlerinin başarılmasıyla ileriki dönemlere bireyin daha iyi hazırlanabileceği varsayımına dayanmaktadır.

Erikson’a göre eğitim çağında başarılması gereken gelişimsel görevler; sırasıyla temel güven duygusu, bağımsızlık, girişkenlik,başarı kimliği ve kimlik başarımıdır. Bu gelişimsel açısından sınıf öğretmeninin kişisel rehberlik adına yapabileceği bir çok görevler bulunmaktadır. Bunlar arasında, okul çağı açısından öğrencinin yaşamının tümüne etki edecek başarı kimliği ve yetişkinlik için zorunlu olarak başarılması gereken kimlik çözümlemesi ve tutarlılığı yer almaktadır.

Gelişimsel açıdan bir başka alan ise moral (ahlaki) gelişimin teşvik edilmesidir. Kohlberg’e göre okul, moral muhakemenin kazandırılması gereken en önemli sosyal ortamlardan birisidir.

Bu kapsamda yapılabilecek çalışmalar:

Ahlaki problemlerin sunumu ve öğrencinin özgün çözümlerinin teşvik edilmesi.

Gelişimsel olarak uygun ahlaki yargıların bilinmesi Moral yargılarının ifade edilmesinde fırsat verilmesi

Ahlaki yargıları konusunda çocukların farkındalılıklarının artırılması.

Moral muhakemeye götüren niçin ve nasıl sorularının kullanılmasının teşvik edilmesi

Tartışma ve müsamere ortamlarının yaratılması gibi çalışma ve etkinliklerin okul çağı çocuklarında ahlaki yargılamanın gelişimine katkı sağlayacağı belirtilmektedir.

Hümanistik yaklaşımın katkılarıyla insan doğasının olumlu olarak değerlendirilmesi gündeme gelmiştir. Bu nedenle günümüzde psikoloji, normal dışlılık yerine normallik üzerine bilgi üretme eğilimindedir.

Hümanistik eğitimde, kişisel rehberlik hizmetlerini öğretmenin insan doğasına ilişkin tutumları belirler. Günümüzde bir boyutu ile öğrenci merkezli eğitim adına da verdiğimiz bu yaklaşımda, öğretmen bireysel farklılıklara dayalı çeşitliliğin verimliliği artırdığını bilen ve demokratik tutumlara sahip bir rehberdir.

Seçim teorisi veya gerçeklik terapisinde kişinin bütün olarak ele alınması, duygu, düşünce, eylem ve fizyolojisi ile herhangi bir davranışının toplam davranış olarak değerlendirilmesi söz konusudur.

Kişisel rehberlik hizmetlerinin temelinde belli kaynakların varlığı söz konusudur. Kişisel rehberlik hizmetlerinin ortaya çıması veya nedenleri arasında yer alabilecek konular arasında birey ve problemlik, psikolojik iyi olma bireysel farklılıklar ve uyum gibi faktörler vardır.

Psikolojik iyi olma, bireye yöneltilen tüm içsel ve dışsal talepler sonucunda kişinin kendine ilişkin anlam,önem,yeterlilik,kontrol ve yaşama gücünü hissetmesidir. Fiziksel sağlıkta olduğu gibi, sağlıklı olma birçok hatta sayısız etkenlere bağlıyken,sağlıksızlık tek bir etken sonucu gelişebilir. İnsan, yaşamı sürdürme içgüdüsüne sahip olduğundan iyi sağlıklı olma, aşırı çabayı gerektiren bir durum değildir.

Rehberlik hizmetlerinin temellendiği önemli alanlardan biri bireysel farklılıklardır. Her birey kendine özgüdür. Bilişsel duygusal, sosyal, moral ve fiziksel özellikler, aynı yaş ve sosyo ekonomik düzeydeki bireyler içerisinde bile farklılıklar gösterir. Toplumsal yaşamın temel dinamiklerinden biri de bu farklılıklardır. Toplum dinamik olarak çalışabilme, üretebilme, uygarlılık ortaya çıkarma ve devamlılığını sağlayabilme özelliğini bireysel farklılıklar aracılığıyla gerçekleştirir.

Bireysel farklılıklar sadece zeka ile sınırlı bir konu değildir. Bunun yanında konu daha çok özürlü olma veya özel eğitime muhtaç olma durumu açısından ele alınmaktadır. Özel eğitime muhtaç olma durumu;

Zihinsel engellilik Üstün yeteneklilik Öğrenme bozuklukları Duyusal bozukluklar (görme, işitme) Psikosoyal problemler Duygusal bozukluklar Fiziksel bozukluklar Genel sağlık problemleri

Bunlara ilişkin eğitimin yapısı ve niteliği farklılık göstermektedir. Genel olarak bakıldığında tüm özürlüler açısından rehberlik hizmetlerine ışık tutabilecek noktalar ve kriterler aşağıda olduğu gibi sıralanabilir.

Eğitimin niteliği ve niceliği Öğrenmenin niteliği Yetenek düzeylerinde farklılaşma İletişim ve Sosyal temas Bakım ve denetim Dış yardım Gelişimsel farklılıklar İhtiyaç farklılaşlaşması Sosyal destek ve bağlam Aile yapısı ve dinmikleri

Rehberlik hizmetlerinin anlaşılmasında önemli kavramlardan biri uyum (adaptasyon) dur. Uyum, gelişim kavramı ile birlikte ele alındığında gelişim sürecinin sonuçları olarak ortaya çıkar; insanın yaşamını devam ettirmesi ve bunu başarmak için gerekli kapasitesidir.

Okullarda psikolojik hizmetlerinin yapısı gelişim düzeylerine göre ele alındığında, rehberlik hizmetlerinin üzerinde durması gereken konulardan bazıları şöyle sıralanabilir:

Fiziksel becerilerin geliştirebilme Kendine yönelik olumlu tutum geliştirebilme Akranlarla analaşabilmeyi öğrenebilme Uygun kadınsı ve erkeksi sosyal rolleri öğrenebilme Okuma, yazma ve aritmetik konusunda temel

becerileri öğrenebilme Günlük yaşamının temel becerilerini öğrenebilme Vicdan, ahlaki yargılama ve değerleri geliştirebilme Kişisel bağımsızlığı başarabilme Sosyal grup ve kurumlara olumlu tutumları

geliştirebilme

Aile yapısındaki değişim Kadın ve erkeklerin ihtiyaç algılarındaki yenilikler Cinsellik konusunda yeni tercihler Mesleki yönelim konusunda ortaya çıkan zenginlik Yeni yaşam standartları Değişen teknoloji

TEŞEKKÜRLERTEŞEKKÜRLERHazırlayan : Ümit KÖKHazırlayan : Ümit KÖK