İklim değişikliğinin tarıma etkileri

5/12/2018 İklim Değişikliğinin Tarıma Etkileri - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/iklim-degisikliginin-tarima-etkileri 1/23

II. ULUSAL TOPRAK VE SU KAYNAKLARI KONGRESĠ

BĠLDĠRĠ KĠTABI

CĠLT I



ii

Editör Dr. Hesna ÖZCAN

Sevinç MADENOĞLU

Fatma ÖZKAY

22-25 Kasım 2011

ANKARA

Basımevi : Ankamat Matbaacılık San.Ltd.ġtiTel:(0312)394 54 94

Basım Tar ihi : 2011

YazıĢma Adresi : Toprak Gübre Ve Su Kaynakları Merkez AraĢtırma Enstitüsü

Müdürlüğü

Ġstanbul yolu no:32 PK.5 06172 Yenimahalle/ANKARA

Tel : 0312 315 65 60

Faks : 0312 315 29 31

Web : www.tgae.gov.tr

Organizasyon ġirketi : Dream Incentive Turizm

Antalya Merkez Ofis:

Altıntas Mah.Florya Sok. Mavisehir Sitesi E Blok No:23 ANTALYA

Tel.: 0 242 354 06 01 Fax : 0 242 354 06 02

Ankara Ofis

Hilal Mah. 701.Sokak 26/7 Çankaya / ANKARA

Tel. : 0 312 440 74 73

Yayın Hakları : Bildir i kitabında yer alan yayınların sorumluluğu yazarlarına aittir. Yazar izni

olmadan eserlerin tamamı veya bir kısmı çoğaltılamaz .



iii

SPONSORLAR



iv

KONGRE DÜZENLEME KURULU Dr. Ahmet AĞAR Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Dr. Suat AKGÜL Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Dr. Ayla ALTUN Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Dr. Müslüm BEYAZGÜL Tarımsal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü Prof. Dr. Gökhan ÇAYCI A.Ü. Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü

Dr. Nesime CEBEL Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Dr. Ġbrahim GÜÇDEMĠR Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Dr. Kadriye KALINBACAK Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE ġule KÜÇÜKÇOġKUN Tarımsal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü

Sevinç MADENOĞLU Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Dr. Hesna ÖZCAN Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Fatma ÖZKAY Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE

Dr. Bülent SÖNMEZ Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Dr. Ġnci TEKELĠ Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Ġskender UÇAR Tarımsal AraĢtırmalar Genel MüdürlüğüProf. Dr. Ersoy YILDIRIM A.Ü. Ziraat Fak. Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

KONGRE SEKRETERYASI Sevinç MADENOĞLU Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Dr. Hesna ÖZCAN Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Fatma ÖZKAY Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE

ONUR KURULU

Doç. Dr. Masum BURAK TKB-Tarımsal AraĢtırmalar Genel Müdürü

Prof. Dr. Ahmet ÇOLAK A.Ü. Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Orhan DOĞAN TEMA Vakfı Genel Müdürü

BĠLĠM KURULU Dr. Ahmet AĞAR Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Doç. Dr. Zuhal AKYÜREK ODTÜ Mühendislik Fak. ĠnĢaat Müh. Bölümü. Dr. Ayla ALTUN Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Prof. Dr. Ġdris BAHÇECĠ Harran Ün. Ziraat Fak. Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

Prof. Dr. Gökhan ÇAYCI A.Ü. Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü

Dr. Nesime CEBEL Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Prof. Dr. Zeynep DERNEK Süleyman Demirel Ü. Ziraat Fak. Tarım Ekonomisi Bölümü

Prof. Dr. Sabit ERġAHĠN Çankırı Karatekin Ü. Orman Fak. Toprak Ġlmi ve Ekoloji Böl. Pr of. Dr. Günay ERPUL Ankara Ü. Ziraat Fak. Toprak Bilimi Bölümü

Dr. Fikret EYÜPOĞLU Ziraat Yüksek Mühendisi Prof. Dr. Sait GEZGĠN S.Ü. Ziraat Fak. Toprak Bilimi Bölümü

Prof. Dr. Sedat KABDAġLI ĠTÜ. ĠnĢaat Fak. ĠnĢaat Müh. Bölümü

Yrd. Doç.Dr. Sema KALE Süleyman Demirel Ü. Ziraat Fak. Tarımsal Yapıla, Sulama Böl. Dr. Kadriye KALINBACAK Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Prof. Dr. Rıza KANBER Çukurova Ü. Ziraat Fak. Tarımsal Yapılar ve Sulama Böl. Prof.Dr.Selim KAPUR Çukurova Ün.Ziraat Fak.Toprak Bilimi ve Bitki Bes.Böl. Dr. Armağan KARABULUT Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Prof. Dr. Vahap KATKAT Uludağ Üni. Ziraat Fak. Toprak Bilimi Bölümü

Yrd. Doç. Dr. ġinasi KAYA ĠTÜ. ĠnĢaat Fak. Geomatik Müh. Bölümü

Prof. Dr. Süleyman KODAL A.Ü. Ziraat Fak. Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

Prof. Dr. Yusuf KURUCU Ege Ü. Ziraat Fak. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü Prof. Dr. Ahmet MERMUT Harran Ün. Ziraat Fak. Toprak Bilimi Bölümü

Dr. Erol ÖZKAN Atatürk Toprak Su Kaynakları AE



v

Prof.Dr.Levent ġAYLAN ĠTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fak. Meteoroloji Müh. Böl. Prof. Dr. Süleyman TABAN Ankara Ün. Ziraat Fak. Toprak Bilimi ve Bitki Bes. Böl. Prof. Dr. AyĢegül Baysal TANIK ĠTÜ. ĠnĢaat Fak. Çevre Müh. Bölümü

Dr. Ali Fuat TARI Konya Toprak Su Kaynakları AE Dr. Ġnci TEKELĠ Toprak Gübre ve Su Kaynakları MAE Yrd. Doç. Dr. Levent TEZCAN Hacettepe Ü. Mühendislik Fak. Hidrojeoloji Ana Bilim Dalı Prof. Dr. Murat TÜRKEġ Çanakkale Onsekiz Mart Ü. Fen- Ede. Fak. Coğrafya Bölümü

Prof. Dr. Sadık USTA Ankara Ü. Ziraat Fak. Toprak Bilimive Bitki Bes. Bölümü

Prof. Dr. Kahraman ÜNLÜ ODTÜ Mühendislik Fak. Çevre Müh. Bölümü

Prof. Dr. Ġlhami ÜNVER Ankara Ü. Ziraat Fak. Toprak Bilimi Bölümü

Prof. Dr. Ersoy YILDIRIM A.Ü. Ziraat Fak. Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

Prof. Dr. Engin YURTSEVEN A.Ü. Ziraat Fak. Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

KONGRE KONULARI

1. Tarımsal Su Yönetimi - Suyun yeniden kullanımı - Tarımsal hidroloji - Entegre su kaynakları yönetimi - Su kaynakları potansiyellerinin belirlenmesi, sürdürülebilir kullanımı - Ülkesel toprak ve su veri tabalarının oluĢturulması

2. Tarımsal Toprak Yönetimi - Arazi kullanımı ve yönetimi - Toprakta karbon yönetimi - Arazi degradasyonu

- Bitki besleme ve toprak verimliliği - Toprak ve su koruma

- Toprak ve su kaynakları yönetiminde coğrafi bilgi sistemleri ve uzaktan algılama uygulamaları - Ġyi tarım uygulamaları, çevre dostu sistemler, toprak ve su korumalı tarımsal üretim sistemleri, sürdürülebilir kaynak kullanımı

- Risk değerlendirmeleri, modelleme, tahmin teknolojileri

3. BütünleĢik Sürdürülebilir Havza Yönetimi (Prof. Dr. Cemil CANGĠR anısına)

4. Ġklim DeğiĢimi ve Tarımsal Meteoroloji

5. Tarımda Çevre Sorunları - Toprak kirliliği ve kirletilmiĢ alanların yönetimi

6. Toprak- Su, Kırsal Kalkınma ve Sosyo-Ekonomik Sorunlar



vi

SUNUġ

Do ğal kaynakların potansiyeli ve bu potansiyellerin korunarak kullanımı ülkelerin ekonomik kalkınmave toplumsal geliĢme sürecinde çok önemli ve belirleyici bir unsurdur. Sadece ekonomik olarak sulanabilir arazi varlığı ile bile birçok ülkeden daha geniĢ bir alana sahip olan ülkemizde bualanların diğer etkenlerin yanında ekonomik geliĢmemize etkisi, bu kaynakların etkin ve sürdürülebilir

kullanılmasına bağlıdır. Doğal kaynaklarını koruyabilen, sürdürülebilir kullanabilen ve geliĢtirebilenülkeler uzun vadede kalıcı baĢarı sağlayabilmektedirler.

YaĢamın sürdürülebilirliğinin ön koĢulu baĢta toprak ve su olmak üzere doğal varlık vekaynaklarımızın korunmasıdır. Son yıllarda küresel ısınma üzerinde en çok durulan ve konuĢulankonuların baĢında gelmektedir. Küresel ısınma nedeniyle yaĢanan iklim değiĢiklikleri, kuraklık veberaberinde suların azalması ve kirlenmesi sonucunu doğurmaktadır. Bunlara ilaveten topraklarınamaç dıĢı kullanımları vasıtasıyla azalması ve bozulması; ormanların, meraların yok olması ya daniteliğinin değiĢmesi ve bütün bunların sonucunda çölleĢmenin hızlanması, açlık ve yoksulluğunkitlesel boyutlara ulaĢması temel yaĢam hakkının önündeki en önemli engeldir. Bu gerçekler karĢısında unutulmamalıdır ki bugün Dünya‟da, ülkemiz küresel ısınma ile ilgili tüm senaryolardabaĢrolü oynamaktadır.

Ulusal ve uluslararası kongreler Dünya‟nın karĢılaĢacağı birçok problemler ve çözüm yolları ile bilimve teknolojideki geliĢmelerin görüĢülmesi, tartıĢılması, olgunlaĢtırılması ve yeni fikirlerin ortayaçıkarılmasını sağlayan çok önemli organizasyonlardır. Bu yıl ikincisini düzenlediğimiz Ulusal Toprak ve Su Kaynakları Kongresi daha önce Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Enstitüleri tarafındandeğiĢik tarihlerde bölgesel bazda düzenlenmiĢtir. Fakat ulusal bazda ilk kongre, 2010 yılında EskiĢehir Toprak ve Su Kaynakları AraĢtırma Enstitüsü tarafından EskiĢehir‟de düzenlenmiĢtir. Bukongre sonucunda Toprak ve Su Kaynakları Kongrelerinin geleneksel hale getirilmesikararlaĢtırmıĢtır. Bir sonraki kongrenin Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez AraĢtırma Enstitüsütarafından Ankara‟da yapılmasına karar verilmiĢtir. Alınan bu karar gereği gerekli hazırlıkları yapılan “II. Ulusal Toprak ve Su kaynakları Kongresi”nde ileride karĢılaĢılacak problemler ve çözüm yollarının ele alındığı bildiriler yanında, toprak su kaynaklarının etkin kullanımına yönelik birçok bildiri tartıĢılacaktır. Kongrede “Tarımsal Su Yönetimi” baĢlığı altında suyun yeniden kullanımı,

tarımsal hidroloji, entegre su kaynakları yönetimi, su kaynakları potansiyellerinin belirlenmesi, sürdürülebilir kullanımı, ülkesel toprak ve su veri tabanlarının oluĢturulması konularında bildiriler tartıĢılırken; “Tarımsal Toprak Yönetimi” baĢlığı altında arazi kullanımı ve yönetimi, toprakta karbon yönetimi, arazi degradasyonu, bitki besleme ve toprak verimliliği, toprak ve su koruma, toprak ve sukaynakları yönetiminde coğrafi bilgi sistemleri ve uzaktan algılama uygulamaları, iyi tarımuygulamaları, çevre dostu sistemler, toprak ve su korumalı tarımsal üretim sistemleri, sürdürülebilir kaynak kullanımı, risk değerlendirmeleri, modelleme, tahmin teknolojileri konularında bildiriler yer almaktadır. Bu konulara ilaveten BütünleĢik Sürdürülebilir Havza Yönetimi (Prof. Dr. Cemil CANGĠRanısına), Ġklim DeğiĢimi ve Tarımsal Meteoroloji, Tarımda Çevre Sorunları, Toprak -Su- Kırsal Kalkınma ve Sosyo- Ekonomik Sorunlar konu baĢlıkları altında 30 üniversite, 25 araĢtırma enstitüsü,değiĢik bakanlıklara bağlı 3 genel müdürlükten 102‟si sözlü bildiri, 64‟ü poster olmak üzere 166 bildiri tartıĢmaya açılacaktır.

II. Ulusal Toprak ve Su Kaynakları Kongresinin bildirilerinin değerlendirilmesinde emeği geçen bilimkurulunun değerli üyelerine, kongremize katılan bildiri sahiplerine, II. Ulusal Toprak ve Su Kaynakları Kongresinin baĢarıyla gerçekleĢmesi için yoğun çaba sarf eden düzenleme kuruluüyelerine, tüm tasarım iĢlerinde bizden yardımını esirgemeyen Süha Dinçer‟e, kongre sekretaryasına, sekretaryaya bu kitabın düzenlenmesi sırasında yardımcı olan, Dilek Yatman, Fatma ElbaĢı ve Serap Hanoğlu‟na ve özelliklede kongrenin tertiplenmesi için desteklerini bizlerden esirgemeyen sponsorlarımıza sonsuz teĢekkürlerimi sunarım. Bu kongrenin tertiplenmesi aĢamasında sonsuzdesteklerini esirgemeyen Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı baĢta olmak üzere Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğüne ve Onur Kurulu üyelerine teĢekkürlerimizi arz eder kongre sonuçlarının Türk Tarımına hayırlı olmasını temenni ederim.

Dr. Ġbrahim Hakkı GÜÇDEMĠR

Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez AraĢtırma Enstitü Müdürü



vii

ÖNSÖZ

Tarımsal üretimin artırılmasında toprak ve su kaynaklarının doğru ve bilinçli yönetimi

esastır. Stratejik öneme sahip toprak ve su kaynaklarının etkin bir Ģekilde yönetilmemesi

durumunda, insan sağlığının, gıda güvenliğinin, toplumların refahının ve ekosistemlerin

büyük tehlike altında olduğu küresel boyutta kabul edilmektedir. Yapılan araĢtırma ve etütler,

dünyada tarımsal üretime açılacak arazilerin son sınırına geldiğini, yeni tarım alanlarının

açılmasının mümkün olmadığını, t arımda geliri artırmanın ancak mevcut arazilerin iyi bir

kullanım planlaması ile gerçekleĢebildiğini göstermektedir.

Ġklim, tarımsal üretimi belirleyen temel etkendir. Dünyadaki gıda krizlerinin % 80‟inin su ve

özellikle kuraklıkla iliĢkili olduğu tahmin edilmektedir. BirleĢmiĢ Milletlere bağlı kuruluĢlar

tarafından yapılan çalıĢmalar, ihtiyacın üretimden fazla olduğu bölgelerin, dünyadaki toplamalanın yaklaĢık yarısını kaplayan kurak kuĢaklardaki bölgeler olduğunu ortaya koymaktadır.

Kurak bölge topraklarının değeri, önemi ve tarımsal üretkenliği ise ağırlıklı olarak sulama

imkanlarına bağlıdır. Bu suyu sağlayan en önemli kaynak yağıĢlardır. Toprak ve suyun

bütüncül bir anlayıĢla kullanılmaması büyüyen bir önemle tarımsal faaliyetleri ve gıda

üretimini dolayısıyla geliĢmeyi olumsuz etkilemektedir.

Türkiye‟nin toprak ve su konularındaki yatırımlardan, tarımsal açıdan istenen ekonomik

faydanın sağlanmasında görevli bilimsel kurumlar içerisinde AraĢtırma Enstitülerimiz önemli

misyona sahiptir. AraĢtırma KuruluĢlarımız bilimsel düĢünceyi geliĢtirmek, teknolojiyiüretmek ve verimliliği arttırmak için bölgesel, ülkesel ve uluslararası araĢtırma programları

ve çalıĢmalar gerçekleĢtirmektedir. Çünkü ülkemizin bulunduğu coğrafyada kısıtlı su, toprak

ve bitki k aynakları arasındaki kırılgan ve hassas denge, sürdürülebilir tarım için çok iyi bir

Ģekilde dikkate alınan stratejilerin geliĢtirilmesini gerekli kılmaktadır. Ayrıca, günümüzde

modern üretim sistemleri yüksek seviyede ve yoğunlukta girdiye sahip olmasına rağmen

tarımsal politikalar, yüksek verimliliğin yanı sıra insan sağlığını ve çevre kalitesini de

korumayı amaçlamaktadır.

Bu itibarla, toprak ve su kaynaklarını geliĢtirmeye yönelik bilimsel araĢtırma ve uygulamalar

yapan Enstitüler, Üniversiteler, Kamu KuruluĢları, Yerel Yönetimler, Meslek KuruluĢları ile

Özel Sektörün katkıları ve iĢbirliğiyle büyük emeklerle baĢarılı bir Ģekilde düzenlenen II.

Ulusal Toprak ve Su Kaynakları Kongresinin neticelerinin, ülkemiz tarımının geliĢmesinde

yönlendirici ve hayırlı olmasını dilerim.

Doç. Dr. Masum BURAK

Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürü



viii

ĠÇĠNDEKĠLER

SÖZLÜ BĠLDĠRĠLER

TARIMSAL SU YÖNETĠM

ġekerpancarı Sulama Programının OluĢturulmasında Tansiyometrelerin Kullanım Olanakları ................. 3 Ali Fuat TARI, Aynur ÖZBAHÇE, Gülseren ATA, Nazmi DĠNÇ

Kısıntılı Sulamanın Salçalık Domatesin Verim ve Ekonomisi Üzerine Etkisi .......................................... 10 Aynur ÖZBAHÇE , A.Fuat TARI, Nazmi DĠNÇ

Aydın Dalama Ovasının Drenaj Durumunun Değerlendirilmesi .............................................................. 17 Ramazan YÜCEL, Dr. AyĢe BULUR

Patates Bitkisinde Tuz Stresinin Azaltılmasında Prolin Uygulamalarının Etkileri..................................... 27 Berkant ÖDEMĠġ, Mehmet Emin ÇALIġKAN

EskiĢehir Ġlinde Kurulu Bazı Damla Sulama Sistemlerinin Performanslarının Belirlenmesi ...................... 34 Demet UYGAN, Hasan BOYACI, Gönen GÖNÜLTAġ, Prof. Dr. Öner ÇETĠN

Ülkemizde Sulama ve ToplulaĢtırma Projelerinin Birlikte Yürütülmesinin Önemi ................................... 44 Dr. Gürsel KÜSEK, Dr. Metin TÜRKER, Ümit BĠNGÖL, Ġbrahim GÜREġÇĠ

Farklı Yıkama Hacmi Uygulamaları Altında Toprak Profil Tuzluluğunun DeğiĢimi ................................ 53

Engin YURTSEVEN, Hasan S.ÖZTÜRK, Sertan AVCI, Suzan ALTINOK, M.Fatih SELENAY

EskiĢehir KoĢullarında Aspir Bitkisinin Su-Verim ĠliĢkilerinin Belirlenmesi ........................................... 64 Hasan BOYACI, Ertuğrul KARAġ

Yeni Bir Su Eksiklik Göstergesi YaklaĢımı: Üç Boyutlu Su Ġndeksi (3BSĠ) ............................................ 72 Eyüp Selim KÖKSAL

Drenaj Projelerinde Etüt, Proje ve Uygulama Teknikleri (Harran Örneği)................................................ 79 Hüseyin GÜNGÖR, Ġpek ÖZENÇ

ġanlıurfa ġartlarında Sulama Faaliyetleri ................................................................................................ 92Mehmet Sabih ĠPEK

Sulama Suyu Kalitesini Etkileyen Na+, (Ca++ + Mg++), HCO-3, Cl- ve SO-2

4 DeğiĢkenleri Ġle

Tuz Konsantrasyonunun Modellenmesi .................................................................................................. 98Murat AY, Özgür KĠġĠ

ġanlıurfa Harran Ovalarında Sulama Öncesi ve Sonrası Drenaj ve Tuzluluk Problemleri ve

Çözüm Önerileri ................................................................................................................................................ 106Mustafa ÇELĠKER

Sırık Domateste Kısıntılı Sulama ve Kısmi Kök Kuruluğu (PRD) Sulamasının Verim, Kalite veVejetatif GeliĢime Etkileri ..................................................................................................................... 113

Oğuzhan AYDIN, Dr.Mehmet BALÇIN, Ġ.KürĢat ÖZYURT, Ö.Faruk NOYAN

Dün, Bugün ve Yarın Tarımsal Sulamanın GeliĢimi ................................................................................ 119Osman ERTÜRK

Burdur Ġli Su Potansiyelinin Ġncelenmesi ................................................................................................ 126Ömer Faruk KAYA

Farklı Sulama ve Gübreleme Düzeylerinin Antep Fıstığı Bitkisinde Büyüme, Verim ve Periyodiziteye Etkisinin Ġrdelenmesi....................................................................................................... 134

Mustafa ÜNLÜ, Yusuf AYDIN, Rıza KANBER, Servet TEKĠN, D. Levent KOÇ, Burçak KAPUR

Türkiye‘de Tarımsal Sulama Yönetiminin GeçmiĢi ve Bugünü ............................................................... 135

Servet YAZAR

Ak deniz Bölgesinde Alphonse Lavalee Sofralık Üzüm ÇeĢidinde Yaprak Su Potansiyeline

Göre Sulama Programının OluĢturulması ................................................................................................ 141YeĢim BOZKURT ÇOLAK, Attila YAZAR, Semih TANGOLAR, S. Metin SEZEN, Filiz GÖKÇEL

TARIMSAL TOPRAK YÖNETĠMĠ Çukurova‘da Alüviyal Bir Tarım Arazisinde Bazı Toprak Verimlilik Özelliklerinin

Jeoistatistiksel Modellemesi ................................................................................................................... 153

Armağan KARABULUT, Ġlhami ÜNVER



ix

Atık Fındık Zurufu ve Toprak Solucanı Ġlavesinin Farklı Ortamların Organik Madde Ġçeriği Üzerine Etkisi ........................................................................................................................................ 165

Bora ġAHĠNOĞLU, Tayfun AġKI N

Farklı Nemlerde Taklidi Anız Yakmanın Kil Tekstüre Sahip Bir Toprağın Fiziksel ve KimyasalÖzellikleri Üzerine Etkisi ....................................................................................................................... 172

Emel DEMĠRÖZ, Cevdet ġEKER, Ġlknur GÜMÜġ

Azotlu ve Hayvan Gübresinin Domates Verimi ve Kalitesine Etkileri ..................................................... 178 Hossein TABĠEHZAD, Effetolzeman MONTEZERĠ, Farokh Ghani SHAYESTEH, Esin ÖZKAN

Deri Sanayi Arıtma Çamurunun Kanola ( Brassica Napus) YetiĢtiriciliğinde Kullanılabilirlik Potansiyeli ............................................................................................................................................. 182

Fatma AKMAN, Ömer Lütfü ELMACI

Farklı ġekil ve Dozlarda Uygulanan TKĠ-HÜMAS‘ın Ekmeklik Buğdayın Bayrak Yaprak Besin Elementi Konsantrasyonu, Verim ve Tane Protein Kapsamına Etkileri .................................................... 189

Prof. Dr.Sait GEZGĠN, Nesim DURSUN, Fatma GÖKMEN YILMAZ

Bala Tarım ĠĢletmesi Arazilerinin Potansiyel Arazi Kullanım Planlaması ve Tarımsal Kullanıma

Uygunluk Sınıflaması............................................................................................................................. 197

Füsun SARISAMUR, ġeref KILIÇ

Farklı Gübre Kompozisyonlarının Çay‘ın Verim ve Kalitesi Üzerine Etkisi ............................................. 205

Dr. Gülen ÖZYAZICI, Dr. Osman ÖZDEMĠR, Dr. Mehmet Arif ÖZYAZICI, Pınar ÖZER

Buğday-Fiğ Sonrası YetiĢtirilen Ġkinci Ürün Silajlık Mısır Üretiminde Farklı Toprak ĠĢleme veEkim Yöntemlerinin Teknik Yönden KarĢılaĢtırılması ............................................................................ 206

Hasan Ali KARAAĞAÇ, Sait AYKANAT, Ertan YAZGAN, Mehdi A.COġKUN

Çinko Uygulamasının Bazı Çeltik ÇeĢitlerinde Verim Ġle Tanede Çinko, Fosfor ve Fitin AsidiKonsantrasyonuna Etkisi ........................................................................................................................ 212

Dr. Hesna ÖZCAN, Prof. Dr. Süleyman TABAN

Potasyumlu ve Magnezyumlu Gübrelerin Domates Bitkisinin Verimine Kalitatif ve Kantitatif Etkileri .... 221 Hosein TABĠEHZAD, Effetolzeman MONTEZERĠ, Esin ÖZKAN

Farklı Organik Gübre Uygulamalarında Mısır Bitkisinin SPAD Değeri Ölçüm Zamanının Belirlenmesi .. 224 Ġlknur GÜMÜġ, Cevdet ġEKER

Farklı Sulama ve Ekim Yöntemlerinin Buğday Verimine Etkileri ............................................................ 231 Ġrfan GÜLTEKĠN, Zafer ARISOY, Alper TANER, Yasin KAYA, Fevzi PARTĠGÖÇ

Buğdayda Kadmiyumun Toksiklik Sınırının Belirlenmesi ve Bazı EkstraksiyonYöntemlerinin KarĢılaĢtırılması .............................................................................................................. 238

Kadriye KALINBACAK, Ġlknur YURDAKUL, Ġbrahim GEDĠKOĞLU

Toprak Analiz Desteklemesinde Seracılık ve Meyvecilik Açısından Sorunlar ve Çözüm Önerileri ........... 248Mustafa KAPLAN, Hüseyin KALKAN

Orta Karadeniz Ġç Geçit Bölgesinde Mısır -Buğday Ekim Sisteminde Buğdayda Sırta EkimSisteminin AraĢtırılması ve Uygun ÇeĢitlerin Belirlenmesi ..................................................................... 252

Mahmut DOK, Cengiz ÖZCAN

Trakya KoĢullarında Baklagillerin KıĢlık II. Ürün ve YeĢil Gübre Olarak Buğday-AyçiçeğiMünavebesine Dahil Edilmesinin Buğdayın Bazı Makro ve Mikro Besin Elementi Beslenmesi

Üzerine Etkileri...................................................................................................................................... 259Mehmet Ali GÜRBÜZ

Tokat Yöresi Meyve Bahçelerinde Toprak ĠĢlemeli ve ĠĢlemesiz Tarımın Toprak ÖzellikleriÜzerine Etkileri...................................................................................................................................... 270

Mustafa DEMĠR, Sinan KILIÇ, Sezai GÖKALP, Mualla AYDIN

Zeolitin Ispanak Bitkisi GeliĢimine Etkisi ............................................................................................... 277 Nihan TAZEBAY, Kadir YILMAZ, Kadir SALTALI

Tokat Kazova‘da Sürdürülebilir ve Geleneksel Toprak Yönetimi Uygulamalarının ToprağınBazı Özelliklerine Etkilerinin Saptanması............................................................................................... 282

Ömer Faruk NOYAN, Mustafa DEMĠR, Ġrfan OĞUZ, Atilla ALTINTAġ

Ülkemiz Tarımında Hümik ve Fulvik Asit Kaynağı Olan TKĠ-HÜMAS‘ın Önemi ve Sorunlar ................ 293 Prof. Dr. Sait GEZGĠN



x

Gözenek Büyüklüğü ve Suyun Yüzey Gerilimi EtkileĢiminin, Bromun Gözenekli OrtamlardaTaĢınmasına Etkisi ................................................................................................................................. 296

Seval SÜNAL, Sabit ERġAHĠN

Türkiye‘de YetiĢtirilen Çeltik ÇeĢitlerinin Çinkoya Tepkileri .................................................................. 305

Dr. Hesna ÖZCAN, Dr. Yakup ÇIKILI, Özlem KOÇ, Prof. Dr. Süleyman TABAN, Nilgün TABAN

Ġpsala‘da Çeltik YetiĢtiriciliği Yapılan Topraklarının Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri .................... 312

Timuçin EVEREST, Hasan ÖZCAN

Ġyi Tarım Uygulamaları Kavramı Kapsamında Vermikültürel Uygulamalar ............................................. 319

Yurdagül ġIMġEK - ERġAHIN

Buğday Tarımında Farklı Ekim Yöntemlerinin Bazı Agronomik Özellikler Üzerine Etkis i ...................... 328Yasin KORKMAZ, Sait AYKANAT, Hasan Ali KARAAĞAÇ, ReĢit GÜLTEKĠN

Farklı Miktarlarda Arıtma Çamuru Uygulamalarının Buğday, Patates ve Fasulyenin Verim vePotansiyel Toksik Element Kapsamları Ġle Toprak Özellikleri Üzerine Etkileri ........................................ 332

Yusuf IġIK, Nihal GÖKSU, ġengül TONGARLAK

Azerbaycan`da Toprak Örtüsünün Bozunumu......................................................................................... 338 Ali CEFEROV, Muharrem BABAYEV, Sultan HÜSYENOVA, Firoza RAMAZANOVA

Acıpayam Ovası Topraklarında Tarımsal Kullanıma Uygunluk Sınıfları (TKUS) ve Potansiyel

Arazi Kullanımları (POTKUL) Haritalarının OluĢturulması...................................................................... 343 Alper YORULMAZ, Levent ATATANIR, Gönül AYDIN, Suat ġENOL, Mahmut DĠNGĠL, Eren ÖZTEKĠN

Gaziantep‘in Tarım Topraklarındaki Erodibilite Faktörü (K -Faktörü) Ġle Toprak BesinElementleri Arasındaki ĠliĢki .................................................................................................................. 351

Erdihan TUNÇ, Nevzat ASLAN, Nilgün DOĞRUER

Küçükelmalı Gölet Havzasının Su ve Sediment Verimine Göre Sürdürülebilir Yönetimi ......................... 357 Ertuğrul KARAġ

Farklı Düzeylerde Erozyona UğratılmıĢ Toprakların Buğday Verimine Etkisi ......................................... 365 Filiz TÜRKSEVEN VELĠOĞLU

Menemen Ovası Tipik Xerofluvent Topraklarda Polivinilalkol (PVA) ve Poliakrilamid (PAM)‘in

Laboratuvar KoĢulları Altında Su Erozyonu ve Kaymak Tabakası Dirençleri Üzerine Etkileri ................. 372Gökçen YÖNTER

Karpuzlu Ovası Sulaması Sahasında Toprakların Belirli Özellikleri ve Rezervdeki Su Miktarı Göz önünde Bulundurularak Uygun Ürün Deseninin GIS (Coğrafi Bilgi Sistemi) Kullanılarak Belirlenmesi ........................................................................................................................................... 379

Gürbüz Atilla AYDINOĞLU, Gönül Bilgehan AYDIN

Karapınar Rüzgar Erozyonu Koruma Sahasında Seçilen Bazı Mera Bitkilerinin Toprak Kalitesine

Etkileri ................................................................ ................................................................................... 386Mustafa OKUR, Prof.Dr.Selim KAPUR, Doç.Dr. Erhan AKÇA, Oktay OKUR

Ispanağın Stres KoĢullarında Veriminin Bulanık Mantıkla Belirlenmesi .................................................. 392

Bilal CEMEK

Toprak Sınıfları Ġle Arazi Kullanımının KarĢılaĢtırılması; Filyos Havzası Örneği .................................... 399

Dursun Zafer ġEKER, ġinasi KAYA, Sedat KABDAġLI

Trakya Bölgesi Topraklarının Bitki Besin Maddesi Kapsamlarının Belirlenmesi, Veri Tabanının

OluĢturulması ve Haritalanması.............................................................................................................. 408 Hasan TAġOVA, Alper AKIN

Jeoistatistik Yöntemler Kullanılarak Farklı Toprak Özelliklerine Ait Haritaların OluĢturulması veCBS ile Analizi ...................................................................................................................................... 421

Mehmet Zeki ĠMAMOĞLU, Elif SERTEL, Yusuf KURUCU, Cankut ÖRMECĠ

Toprak Sınıflandırması ve Toprak Veri Tabanı ÇalıĢmaları ..................................................................... 428

Mehmet ġAHĠN, Dr. Yüksel ġAHĠN, Yılmaz ÜLKÜ, Orhan ġAHĠN

Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Ġle Harran Ovası Tarım Arazilerinde Amaç DıĢıKullanımın Tespiti ................................................................................................................................. 434

M. AYDOĞDU, M. TARĠNĠ, C. ADIYAMAN, M.ġ.KIZILKILINÇ, E. ERBĠL , A.AYDEMĠR, H. T. AKÇAR

Doğal Kaynaklar ve Tarım Alanlarının Uzaktan Algılama Tekniği ve CBS Kullanılarak Belirlenmesi Bakırçay Deltası ve Çevresi Örneği .................................................................................... 439

N. ERYĠĞĠT URFALI, S. DAġDEMĠR AKGÜN



xi

Buğday Bitkisinin Spektral Yansıtma Özellikleri Ġle GeliĢimi Arasındaki ĠliĢkinin Belirlenmesi .............. 445Sezel KARAYUSUFOĞLU, Levent ġAYLAN, Elif SEMĠZOĞLU, Yunus ÖZKOCA,Osman ÇAYLAK, BarıĢ ÇALDAĞ, Fatih BAKANOĞULLARI

Kentsel Alanlarda Toprak Alanı DeğiĢiminin V-I-S BileĢenleri Ġle Zamansal Analizi .............................. 451

ġinasi KAYA, Dursun Zafer ġEKER

Edirne Ġli Meriç Ġlçesinin Arazi Kullanım Türlerinin Uzaktan Algılama Ġle Belirlenmesi ......................... 457

Timuçin EVEREST, Hasan ÖZCAN

BÜTÜNLEġĠK SÜRDÜRÜLEBĠLĠR HAVZA YÖNETĠMĠ (Prof. Dr. Cemil CANGĠR anısına) BütünleĢik Havza Yönetimi: Sorunlar ve YaklaĢımlar ............................................................................. 465 AyĢegül TANIK, Duygu TUNA

Toprak ve Su Kaynakları Rehabilitasyonunda Örnek Bir Uygulama Anadolu Su HavzalarıRehabilitasyon Projesi ............................................................................................................................ 474

Bayram HOPUR, Haluk ERSAN

Sulama Projelerinin ToplulaĢtırılmıĢ Alanlarda Yapılmasının Gerekliliği ................................................ 480 Betül GÖÇMEN DĠNÇBĠLEK

Sultanköy Beldesi (Ġpsala-Edirne) Topraklarının Kompleks Karakök Parametrik YöntemleDeğer lendirilmesi ................................ ................................................................................................... 488

Duygu BOYRAZ, Hüseyin SARI, Cemil CANGĠR

Sanayi GeliĢiminin Toprak ve Su Kaynakları Üzerine Baskıları Çorlu-Tekirdağ...................................... 498 Ezgi TOK, Yusuf KURUCU, Fırat PEKER

5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Uygulamasında Arazi Kullanım

Planlarının Önemi ve Denizli Örneği ...................................................................................................... 506Gönül Bilgehan AYDIN, Levent ATATANIR, Alper YORULMAZ

Türkiye‘de Havza Ölçeğinde Su Erozyonu Tehlikesi Haritalarının OluĢturulması.................................... 512Günay ERPUL, ReĢat AKGÖZ, Aslıhan KARADAĞ

Dünya Bankasınca Desteklenen, Havza Rehabilitasyon Projelerinde Ġzleme Değerlendirme Süreçleri...... 513

Haluk ERSAN, Bayram HOPUR

Türkiye‘de Toprak ve Tarım Reformu ÇalıĢmalarının Tarihsel GeliĢimine Bir BakıĢ............................... 520Kemal EREN, Kadir CAMCI

Ülkemizde Toprak ve Su Kaynakları Yönetimi ve Havza Bazlı Arazi Kullanım Planlarının Önemi ......... 528Metin TÜRKER, Yüksel ġAHĠN, Gönül BOZBEY, TAġDEMĠR, Güntülü KURġUN

Bölgesel Mera Alanlardaki Toprakların Bazı Fiziksel Özellikleri Ġle AĢınım Arasındaki ĠliĢkiler ............. 539 Doç. Dr. Oğuz BAġKAN, Hicrettin CEBEL, Mehmet KEÇECĠ, Gam ze DEPEL, Mustafa BOZKURT

BütünleĢik Sürdürülebilir Havza Yönetimi.............................................................................................. 548Cemil CANGĠR, Selim KAPUR, Duygu BOYRAZ, Hüseyin SARI

KahramanmaraĢ Ġlinde Dünya Bankası Tarafından Desteklenen Peynirdere-Kozludere,Bulanık -Küçüknacar, Kazanlıpınar -Kuzucak Mikrohavzalarında Yapılan ĠyileĢtirme ÇalıĢmaları............ 555

Yasemin YÜKSEL, Orhan DOĞAN

Kırklareli Ġli Tarım Arazilerinin Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununa GöreSınıflandırılması ve Ġl Çevre Düzeni Planı Kapsamında Değerlendirilmesi .............................................. 560

Fırat PEKER, Ebru, SAYGILI, Erol ERÇAL, Ezgi TOK, Yusuf KURUCU, Hasan Hayri TOK

Arazi ToplulaĢtırması (AT) ve Tarla Ġçi GeliĢtirme Hizmetleri (TĠGH) Projelerinde KullanılanArazi Derecelendirme Yönteminde Yeni Bir YaklaĢım ........................................................................... 567

Dr. Yüksel ġAHĠN, Hikmet YALÇINKAYA, Murat TÜYSÜZ

ĠKLĠM DEĞĠġĠMĠ VE TARIMSAL METEOROLOJĠ Seyhan Ovası KoĢullarında Ġklim DeğiĢikliklerinin Pamuk Bitkisi Üzerindeki Olası Etkilerinin

Ġncelenmesi ............................................................................................................................................ 577 Alper BAYDAR, Rıza KANBER

Türkiye‘de Akarsu Havzalarında Ġklim DeğiĢikliğinin YağıĢ-Akım Üzerindeki EtkilerininMann-Kendall Trend Analizi Ġle Ġncelenmesi.......................................................................................... 584

Armağan KARABULUT, Faycal BOURAOUI, Alberto ALOE



xii

Enerji Amaçlı Baraj Planlama Sürecinin Tarımsal Verimde Sürdürülebilirlik Açısından Değerlendirilmesi-Yusufeli Barajı .......................................................................................................... 596

Dr. Çağla ÇOLAK

Hidrograf Analizlerinde Suyun Kararlı Ġzotop Ġçeriğinin Kullanılması .................................................... 604

Ġnci TEKELĠ

Karbondioksit Akıları Ġle Meteorolojik DeğiĢkenler Arasındaki ĠliĢkiler ................................................. 613

Levent ġAYLAN, Elif SEMĠZOĞLU, BarıĢ ÇALDAĞ

Bitki GeliĢimi Simulasyon Modellerinin Toprak Su Ġçeriğini Belirleme PerformanslarınınKarĢılaĢtırılması..................................................................................................................................... 619

Levent ġAYLAN, BarıĢ ÇALDAĞ, Evren ÖZGÜR, Elif Müdrike KOÇ, Osman ÇAYLAK, Yunus ÖZKOCA, Elif SEMĠZOĞLU, Sezel KARAYUSUFOĞLU, Fatih BAKANOĞULLARI

EskiĢehir Ġlinde 1991 – 2010 Yılları Arasında Aydeniz Metoduna Göre Ġklim Sınıflandırılması............... 626 Ramazan ÖZGER, Bülent HIZLI, Hikmet KORKMAZER, Nazmi ORUÇ

Ovaçay Havzasındaki Akiferlerin Kirliliğe Duyarlılığının Belirlenmesinde YeraltısuyuSeviye DeğiĢimlerinin Etkisi .................................................................................................................. 632

Oğuz DEMĠRKIRAN

Akdoğan Havzasının Kurak ve Islak Dönemlerinin Bazı Kuraklık Ġndisleri YardımıylaKarĢılaĢtırılması..................................................................................................................................... 639

Özlem AKAR, Ġrfan OĞUZ, Kadri YÜREKLĠ

Göksu Özel Çevre Koruma Bölgesindeki Su Kaynaklarının Potansiyeli ve Sürdürülebilir Kullanımı ....... 646

Sibel MERĠÇ

Farklı Yapay Sinir Ağları Algoritmalarıyla Günlük BuharlaĢma Tahmini ................................................ 656Umut OKKAN, Zafer Ali SERBEġ

TARIMDA ÇEVRE SORUNLARI Petrol Hidrokarbonlarıyla KirlenmiĢ Ortamların Biyoremediasyonunda Kullanılabilecek

Organizmaların Belirlenmesi ve ĠyileĢtirilmesi ....................................................................................... 666 Bayram YÜKSEL, Yasemin YILDIZHAN, Özlem ERTEKĠN, Selma ONARICI, Oktay KÜLEN, ÇiğdemSELÇUKCAN EROL, Huma KURTOĞLU Birsen C. KESKĠN Taylan KÖSESAKAL Ömer F. GERDAN , Selma

ÜNLÜ, Sevan GÜRÜN, GülĢen ALTUĞ, Gülten GÜNEġ, Ahmet T. BAYKAL, Abdül R. MEMON

Van Yöresindeki Bazı Kaynak ve Maden Sularındaki Bakır(Cu) Seviyesinin Aktif KarbonunZenginleĢtirme Yöntemiyle AAS Ġle Tayini ............................................................................................ 674

BeĢir DAĞ, Fevzi KILIÇEL

Kadmiyum Ġle KirlenmiĢ Toprakların Fitoektraksiyonla Arıtımında Transgenik TütünBitkisinin Kullanımının AraĢtırılması ..................................................................................................... 678

H. DAĞHAN, N KÖLELĠ, V. UYGUR, M ARSLAN, D ÖNDER, V GÖKSUN, N. AĞCA

Transgenik ve Non-Transgenik Tütün Bitkilerinin Çinko Ġle KirlenmiĢ Toprakların Fitoekstraksiyonu Amacıyla Kullanılabilirliğinin AraĢtırılması ............................................................... 686

H. DAĞHAN, V. UYGUR, M. ARSLAN, N. KÖLELĠ, V. GÖKSUN, D. ÖNDER

Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı KirlenmiĢ Sahalara Dair Yönetmelik veYönetmeliğin Uygulama Alanları........................................................................................................................ 694

Kahraman ÜNLÜ, H. Meltem ĠPEK ASKĠ Atık Çamur Uygulamalarının Ankara-Tatlar ve Çevresi Tarım Topraklarının Bazı

Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Ġle Ağır Metal Ġçerikleri Üzerine Etkisi ................................................. 702Mehmet KEÇECĠ, Prof. Dr. Sadık USTA, Aynur DĠLSĠZ, Kadriye TAġPINAR, Atilla GÜNTÜRK, Mustafa USUL

Çevre Amaçlı Arazi ToplulaĢtırması ....................................................................................................... 709Yücel KEġLĠ, Seçkin ARAL, Hayati KAYAOĞLU, Aslı ALAGÖZOĞLU

TOPRAK-SU, KIRSAL KALKINMA VE SOSYO- EKONOMĠK SORUNLAR

Tarımda Su Kullanımında Ġnsan Öğesi.................................................................................................... 718 Fatma ÖCAL KARA, YaĢar AKTAġ, Tamer IġGIN, Songül AKIN

Sürdürülebilir Tarım Kavramı, Tanımı, GeliĢimi ve Toprak -Su Kaynakları Ġle Olan ĠliĢkisi...................... 727

Filiz PEZĠKOĞLU



xiii

Orman Köylülerinin Kalkındırılması Ġçin Yapılan ÇalıĢmalar ve Yapılan ÇalıĢmalara Bir ÇözümOlarak Ekoturizm Etkinliklerinin Ġrdelenmesi ......................................................................................... 735

Mustafa Fehmi TÜRKER, Atakan ÖZTÜRK, Ġnci Zeynep AYDIN, Ufuk DEMĠRCĠ

Çevre Dostu Üretim Sistemlerin YaygınlaĢtırılmasında Tarımsal Yayım ve DanıĢmanlığın Rolü ............. 742

Prof.Dr. Orhan ÖZÇATALBAġ

Konya‘da Sulama ve Sulama Kooperatifleri............................................................................................ 748

Sedat YOKUġ, DurmuĢ Ali ÇARKACI, Osman ÖLMEZ, Cevat AYDIN

POSTER BĠLDĠRĠLER

GAP Bölgesinde Ġkinci Ürün Mısır‘ın 2000-2009 Yılları Arasındaki Üretim Girdi veMaliyetindeki DeğiĢimler ....................................................................................................................... 756

Ahmet ÇIKMAN, Tali MONĠS, Abdullah Suat NACAR

AB Kırsal Kalkınma Programının (IPARD) Uygulanması Ġle Diyarbakır Ġlinde Beklenen GeliĢmeler ...... 759 Ali Recep NAZLI, Hikmet GÜNEġ, Ayzin B.KÜDEN

AB Kırsal Kalkınma Fonu (IPARD) ve Türkiye‘de Uygulanması ............................................................ 766 Ali Recep, NAZLI, Hikmet GÜNEġ, Ayzin KÜDEN

Havza Yönetiminin Türkiye‘de Uygulanabilirliği ................................................................................... 772 Aybike Ayfer KARADAĞ

Yüksek Eğimli Meyve Bahçelerinde Su ve Toprak Koruma Amaçlı Su Hasadı Tekniğinin Kullanılması . 781 Aylin ÇELĠK, Doç. Dr. Erhan AKKUZU

Halofitik (Tuzcul) Bitkiler YetiĢtirilerek Degrade OlmuĢ Toprakların Üretime KazandırılabilmeOlanakları.............................................................................................................................................. 787

Dr. Ahmet Ġ. AĞAR, Dr. Aysel M. AĞAR

Farklı Organik Gübre Uygulamalarının Salihli Kiraz ÇeĢidinde Verim ve Meyve KalitesiÜzer ine Etkisi ........................................................................................................................................ 796

Bülent YAĞMUR, Nalan RAHMANOĞLU

Üreticilerin Sosyo-Ekonomik Özellikleri ve Bazı Tarımsal Desteklemelerden Yararlanma Durumu Ġle ĠliĢkileri (Kırklareli Ġli Örneği)............................................................................................. 804

BaĢak AYDIN, Erol ÖZKAN, Mehmet Fırat BARAN

Marul YetiĢtirilen Topraklarda Toprak Tuzluluğunun Yapay Sinir Ağları Ġle Belirlenmesi ...................... 811 Bilal CEMEK, Ali ÜNLÜKARA, Sedat KARAMAN, Demet YILDIRIM, Aslıhan ATĠġ

Samsun Ġli Ġçin Referans Bitki Su Tüketimi (ETO) DeğiĢiminin Analizi.................................................. 818 Doç. Dr. Bilal CEMEK, Yrd. Doç, Dr. Hakan ARSLAN, AraĢ. Gör. Demet YILDIRIM

Sera Ġçin Bitki Su Tüketimi Modellerinin Değerlendirilmesi ................................................................... 825

Bilal CEMEK, Mehmet TAġAN, Demet YILDIRIM

Sıfır ve AzaltılmıĢ Toprak ĠĢleme ........................................................................................................... 832 Dr. Derya SÜREK

Aksaray Ġli Eskil Ġlçesi Meralarının Vejetasyon Özellikleri ..................................................................... 841

Mehmet TEZEL, Ufuk KARADAVUT, M. Aydın ġANDA, Çetin PALTA, D. Ali ÇARKACI,

ġeref AKSOYAK, Telat YILDIRIM, Arife AVAĞ, K.Aytaç ÖZAYDIN

Çukurova Bölgesinde Ġklim DeğiĢikliklerinin Nohut (Cicer Arietinum L.) Tarımına Etkileri ........... 853

Dürdane MART

Nohut Tarımında Üretimi Sınırlandıran Biyotik ve Abiyotik Stres Faktörleri ................................ 860

Dürdane MART

Türkiye Akarsularının Ağır Metal Kirlilik Düzeyleri............................................................................... 867 Emine GÜLTEKĠN, Muhittin DOĞAN

Kuraklık Yönetim Stratejileri ................................................................................................................. 872Gülay Pamuk MENGÜ, Süer ANAÇ, Erhan AKKUZU, Emrah ÖZÇAKAL

Bazı Toprak Fiziksel Özelliklerinin Jeoistatistik Yöntemi Ġle Mekansal Analizi....................................... 879 Emrah ÖZÇAKAL, UlaĢ ÖZER, Süer ANAÇ, Yasemin S. KURTTAġ, Tuğba YILDIRIM

Gemlik Yöresinde YetiĢtirilen Zeytinlerin Beslenme Durumlarının Toprak Analizler iyle Belirlenmesi .... 887 Erdinç UYSAL, BarıĢ ALBAYRAK, Serap SOYERGĠN

Bazı Buğdaygil Yem Bitkilerinde Azotlu Gübre Dozlarının Önemli Tarımsal Karakterler Üzerine Etkileri...................................................................................................................................... 896

Erol KARAKURT, Hayrettin EKĠZ



xiv

Tarımsal AraĢtırma Sonuçlarının Uygulamaya Aktarılması: ġeker Pancarında Fertigasyon ...................... 903 Ertuğrul KARAġ

Ekolojik Planlama Sürecinde Çevresel Risk Değerlendirmesi.................................................................. 911 Esin Hande BAYRAK, Semire KALPAKÇI YOKUġ

Bitkilerin Atıksu Arıtımındaki Rolü........................................................................................................ 918 Esin Hande BAYRAK, Semire KALPAKÇI YOKUġ

Sulardaki Arseniğin Uygun Ligandlar Kullanılarak ÖnzenginleĢtirilmesi ve AAS Hidrür TekniğiĠle Tayini ............................................................................................................................................... 922

Eylem Funda KÜREKCĠ, Mustafa TAġTEKĠN, Orhan ATAKOL

Vetiveria zizonides Nash Bitkisinin Erozyon Kontrolünde ve Toprak RehabilitasyonundaKullanım Olanakları............................................................................................................................... 927

Filiz T ÜRKSEVEN VELĠOĞLU

Tarımsal Su Yönetimi‘nde Su Hasadı ..................................................................................................... 931

Funda DÖKMEN, Meryem GÜNEġ KUZUCU

Erciyes Strato Volkanından Püskürtülen Ana Materyaller Üzerinde OluĢmuĢ Toprakların veSu Kaynaklarının Toksik Element Kirliliği ............................................................................................. 935

Kenan KILIÇ, Gülay KARAHAN, Mehmet BĠLĠM

Atık Suların Sulama Amaçlı Kullanımları............................................................................................... 942Gülay KARAHAN

Brokoli YetiĢtiriciliği Ġçin Uygun Azot ve Fosfor Dozlarının Belirlenmesi .............................................. 949Günsu ALTINDĠġLĠ ATAĞ, Kadir KUġVURAN, Ġsmail ġEYHANLI

Hayvansal Gübrelerin Su Kirliliğine Etkileri ve Çözüm Önerileri ............................................................ 955

Hatice BĠLGĠN, YILDIRIM, Süleyman DEMĠR

Ankara Yöresindeki Bazı Toprakların SıkıĢma Durumunun Hacim Ağırlığı Ġle Olan ĠliĢkilerininBelirlenmesi ........................................................................................................................................... 960

Fakı ERGÜL, Abdullah BARAN, Haydar POLAT

Geleneksel ve Sıfır Toprak ĠĢlemenin Bazı Toprak Özellikleri Üzerine Etkisi.......................................... 967

Fakı ERGÜL, Haydar POLAT

Tokat Çiftçisinin Ortak Makine Kullanım Modellerinden Makine Ortaklığı ve

Makine Ringlerine YaklaĢımları ............................................................................................................. 977 Hilal BEKTAġ, Murat EKER

Mersin-Tarsus Topçu Deresi Havzası YağıĢlarının Frekans Analizi ve DeğiĢik Süreli BeklenenOlası Miktarları...................................................................................................................................... 985

Kadir KUġVURAN

EskiĢehir Sulu KoĢullarında Ana Ürün ve Toprak ĠĢlemesiz Ġkinci Ürün AspirYağĠçeriklerinin KarĢılaĢtırılması ................................................................................................................. 990

Kadriye TAġPINAR, Gülser YALÇIN

Gri Suların Sulamada Kullanımı ............................................................................................................. 994

Kamil B. VARINCA

Ġklim DeğiĢikliğinin Tarıma Etkileri ..................................................................................................... 1003Kamil B. VARINCA

II. Ürün Ayçiçeği Üretiminde Uygulanabilecek Farklı Toprak ĠĢleme ve Ekim YöntemlerininTeknik ve Ekonomik Olarak Belirlenmesi ............................................................................................1011

Mehmet Fırat BARAN, M. Recai DURGUT, Ġ. Engin KAYHAN, BaĢak AYDIN, Ġlker KURġUN, Birol KAYIġOĞLU

Buğdayda Farklı Sulama Uygulamalarının Kök Bölgesi Toprak Nem DeğiĢimi ve Verim ÜzerineEtkisi ...................................................................................................................................................1020

Mehmet GÜNDÜZ, Nil KORKMAZ, Yıldırım KAYAM, Süleyman ġEN

Buğdaygillerde Bor Toksisitesi AraĢtırmalarında Bir Model Organizma Olarak Çorak Çimi‘nin (Puccinellia distans) Değerlendirilmesi ..................................................................................................... 1029

Mehmet HAMURCU, Erdoğan EĢref HAKKI, Tijen DEMĠRAL, Sait GEZGĠN

Tabansuyu Kaynaklı Tuzluluğun Saptanması ve Sorunun Çözümünde Model YaklaĢımı .......................1033Mehmet TAġAN, Tekin KARA

Harran Ovasında YetiĢtirilen Bazı Bitkilerin Sulama Programları .................................................................. 1040Meral ANLAĞAN TAġ, A. Suat NACAR, Veli DEĞĠRMENCĠ



xv

Elazığ Ġlinde Tarımda KarĢılaĢılan Çevre Sorunları ...............................................................................1045Murat TOPAL, E.IĢıl ARSLAN TOPAL

Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez AraĢtırma Enstitüsü (TGSKMAE) YeĢil Alanı Topraklarının Verimlilik Durumunun Belirlenmesi ...............................................................................1050

Ġlknur SÜPÜRKECĠ , Gizem ÖNER, Dr. Mustafa USUL, Eren Yasin YAMAN, Özcan RENCUZOĞULLARI

Konya Yöresi Tarım Alanlarının Potansiyel Toksik Element ve Bitki Besin Maddesi Kapsamları ..........1060

Nihal GÖKSU, Yusuf IġIK, Salih BĠTGĠ, Naci DEMĠRCĠ

ġeftalide Farklı Sulama Uygulamalarının Meyve Kalitesi ve Bitki Besin Elementleri Ġçeriği ÜzerineEtkileri .................................................................................................................................................1066

Mehmet GÜNDÜZ, Nil KORKMAZ, Z.Lamia BĠLĠR, Süleyman ġEN

Manisa Merkez, Saruhanlı, Turgutlu ve Ahmetli Yörelerinde Sultani Çekirdeksiz Üzüm ÇeĢidinin Toprak ve Yaprak Analizleri Ġle Besin Maddesi Değerlerinin Ġncelenmesi ............................................1072

Özen MERKEN, Habil ÇOLAKOĞLU, Mehmet AYDIN, Adnan ERDEM, M. EĢref ĠRGET, Hakan ÇAKICI, Cemal ILGIN, Akay ÜNAL, Serdar Y ILDIZ

Rekreasyon Amaçlı YeĢil Alan Sulamasında ArıtılmıĢ Atık Suyun Kullanılması: Artur Yazlık Sitesi (Burhaniye, Balıkesir) Örneği ...........................................................................................................1081

Perihan TARI ,Yasemin Senem KUKUL KURTTAġ, Süer ANAÇ, Emrah ÖZÇAKAL

Konya Ġli Sarayönü Ġlçesi Topraklarının Verimlilik Durumlarının Belirlenmesi.....................................1086

Refik UYANÖZ, H. Hüseyin ÖZAYTEKĠN, Mahpeyker Feryal KARCA, Haydar POLAT

Mersin Ġli Topraklarının Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri .....................................................................1093

Rasim ARSLAN, Ayhan AYDIN

Biyolojik Gübrelerin Kullanımı Uygulama Problemleri ve Çözüm Yolları ............................................1098 Refik UYANÖZ, Ümmühan KARACA

Farklı Organik Gübre Uygulamalarının Brokkoli ( Brassica Oleraceae L.)‘nin Erkencilik ve Verimi Üzerine Etkisi...........................................................................................................................1107

Selma ÖZTEKĠN, Sebahattin ÇELĠK, Tekin ÖZTEKĠN

Küresel Ġklim DeğiĢikliğinin Toprak Kirliliği Üzerine Etkisi .................................................................1110Sedat KARAMAN, Semire KALPAKÇI YOKUġ, Esin Hande BAYRAK

Bitkilerde Kuraklığa Toleransın Belirlenmesinde Kullanılabilecek Tarama Yöntemleri .........................1114

ġebnem KUġVURAN, Sevinç USLU KIRAN, ġebnem ELLĠALTIOĞLU Çukurova Bölgesinde Yer Fıstığında(Arachis hypogaea) Demir Uygulamasının Bitkinin Bor Ġçeriğine

Etkisi ...................................................................................................................................................1123Seyyid IRMAK, Abdullah ÇĠL, Yasin KORKMAZ

Arıtma Çamuru Uygulanan Topraklarda Kirleticilerin Akıbeti 1- Ağır Metaller .....................................1131Sibel ASLAN, Nusret ġEKERDAĞ

Arıtma Çamuru Uygulanan Topraklarda Kirleticilerin Akıbeti 2- Organik Kirleticiler ...........................1138Sibel ASLAN, Nusret ġEKERDAĞ

Arıtma Çamuru Uygulanan Topraklarda Kirleticilerin Akıbeti 3- Patojenle ...........................................1146Sibel ASLAN, Nusret ġEKERDAĞ

Topraklarda Ağır Metal Kirliliği ve Fitoremediasyon Uygulamaları ......................................................1152ġ ebnem KAVAKLI

Topraklardaki Ağır Metal Birikiminin Ġnsan, Hayvan, Çevre Sağlığı ve Kanser OluĢumu ÜzerineEtkileri .................................................................................................................................................1159

ġebnem KAVAKLI

GAP Bölgesinde Ġkinci Ürün Susam‘ın 2000-2009 Yılları Arasındaki Üretim Girdi veMaliyetindeki DeğiĢimler .....................................................................................................................1165

Tali MON ĠS, Ahmet ÇIKMAN, ġeyda ĠPEKÇĠOĞLU

Gediz Havzası YağıĢ ve AkıĢ Verilerinin Eğilim Analizi ......................................................................1168

Yasemin S. KUKUL, Süer ANAÇ, Ercan YEġĠLIRMAK, Tuğba YILDIRIM, Emrah ÖZÇAKAL

Ağaç YetiĢtiriciliğinde Sıra Arası Bitkilerin Su Kullanım Etkinliği .......................................................1176Ülkü DĠKMEN, Seval SÜNAL, Sabit ERġAHĠN

ġanlıurfa Ġli GüneĢ Pili Sulama Sistemi Potansiyeli...............................................................................1180

Ümran ATAY, Hasan ASLANĠ, Halil ÇETĠNER, Refik POLAT



1003

ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠNĠN TARIMA ETKĠLERĠ

Kamil B. VARINCA1

1Çevre Yüksek Mühendisi Yıldız Teknik Üniversitesi ĠnĢaat Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Ġstanbul [email protected]

ÖZET Küresel ısınma ve buna bağlı olarak iklim değiĢiklikleri sadece küresel ölçekte değil, bölgesel ve yerel ölçekte defarklı sonuçlar doğurabilmektedir. Gelecekte, dünyanın bazı bölgelerinde kasırgalar, kuvvetli yağıĢlar ve seller dolayısıyla taĢkınlar gibi afetlerin Ģiddet ve sıklıklarında artıĢlar olurken, bazı bölgelerde uzun süreli ve Ģiddetlikuraklıklar ve bunlarla iliĢkili olarak yaygın çölleĢme olaylarının daha fazla etkili olacağı öngörülmektedir. Küresel ısınma sonucu özellikle su kaynaklarında azalma, orman yangınları, kuraklık ve çölleĢme ile bunlara bağlı ekolojik bozulmaların meydana gelmesi muhtemeldir. Tarımsal üretim potansiyeli değiĢebilecektir. BudeğiĢiklik bölgesel ve mevsimsel farklılıklarla birlikte, türlere göre bir artıĢ ya da azalıĢ biçiminde olabilir. ĠklimkuĢaklarında meydana gelecek bu değiĢmeye uyum gösteremeyen flora ve fauna yok olacaktır. Doğal karasalekosistemler ve tarımsal üretim sistemleri, hastalık ve zararlılardaki artıĢlardan zarar görebilecektir. Bu bildiride iklim değiĢikliği neticesinde meydana gelebilecek etkilerin tarım ve tarım alanlarına yönelik olanları

incelenmiĢtir. Anahtar kelimeler: Ġklim değiĢikliği, tarım

EFFECTS OF CLIMATE CHANGE ON AGRICULTURE

ABSTARCTGlobal warming and climate change not only on a global scale but also regional and local level gives rise todifferent results. In future, while violence and incidence of disasters such as hurricanes, strong rains and floodsincreases, in some parts of world in other some parts prolonged and severe droughts and widespread

desertification is expected to be more effective.As a result of global warning, particularly reduction in water supplies, forest fires, drought, desertification and

ecological degradation is likely to occur. Potential for agricultural production is subject to change. This change

along with regional and seasonal differences, according to the species may be in the form of an increase ordecrease. Future generations of flora and fauna which cannot adaption of climate changes will destroy.

In this paper, climate change's impacts on agriculture and agricultural fields were investigated.Keywords: Climate change, agriculture

KÜRESEL ISINMA ve ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ

Atmosferde meydana gelen olayların uzun süreli etkisi iklim olarak tanımlanmaktadır. Ġklim,yerkürenin uzun tarihi süresince değiĢme eğilimi göstermiĢtir. Bu değiĢim, 19. Yüzyılınortasına, sanayi devrimine dek doğal etkiler sonucunda meydana gelmiĢ; daha sonrakideğiĢimlerde insan etkisinin önemli ölçüde payı olduğu saptanmıĢtır. Anılan tarihten sonra,küresel iklim değiĢimi ve buna bağlı olarak ortaya çıkan sorunlar, yoğun bir ĢekildeyaĢanmaya baĢlanmıĢtır. Günümüzde tarım, konu edinilen sorunlardan en fazla etkilenen

alanlardan birisidir (Kanber, Kapur, Ünlü, Tekin, & Koç, 2008).GüneĢten, gezegenimizin yüzeyine ulaĢan kısa dalgalı radyasyon, ıĢıktan ısıya dönüĢmek suretiyle dünyayı ısıtır. Yeryüzü, bu radyasyonun bir kısmını uzun dalgalı kızılötesi ıĢınolarak uzaya geri yansıtır. Bu uzun dalgalı kızılötesi ıĢınların büyük bölümü uzaya geridönerken, bir bölümü dünya atmosferinde su buharı, karbondioksit ve metan gibi sera etkisiyaratan gaz molekülleri tarafından soğurulur ve atmosferde hapsolur, böylece dünyanınyüzeyi ve atmosfer, olması gerekenden daha sıcak bir hal alır. Moleküller cam görevi yapar ve ısınan hava dünya atmosferi içerisinde kalır. Bu olay, güneĢ ıĢınlarıyla ısınan ama içindeısıyı dıĢarıya bırakmayan seralara benzetildiğinden dolayı doğal sera etkisi olarak bilinir. Seraetkisi, dünya sıcaklığının dengede kalması açısından son derece önemli bir mekanizma

olmasına karĢın son yıllarda yapılan yanlıĢ uygulamalar sonucunda sanayileĢme ve fosilyakıtlarının kullanımından dolayı bu gazların oranında artıĢlar olmuĢ ve bu nedenle sera etkisi



1004

iklim değiĢikliği ile birlikte olumsuz bir Ģekilde anılır olmuĢtur. Atmosferde sera etkisiolmasaydı dünya ortalama sıcaklığı 255 K veya -18 °C olacak ve belki de dünya üzerindeyaĢam mümkün olmayacaktı. Atmosferde meydana gelen bu mekanizma nedeniyle uzundalga boylu yansımanın bir kısmı tutulmakta ve dünya ortalama sıcaklığı +15 °C düzeyindeolmaktadır. Küresel ısınma, atmosferde sera gazlarının (CO2, CH4, N2O vb.)

konsantrasyonlarının artmasıyla bu moleküllerin güneĢ ıĢınlarını hapsederek yeryüzüsıcaklığını yükseltmesi olarak tanımlanabilir (Korkmaz, 2007).

Küresel ısınmanın en önemli nedeni sera gazları (karbondioksit-CO2; metan-CH4 veazotikioksit-N2O) salımlarıdır (emisyon). Bunlardan, özellikle CO2 salımı önemlidir. CO2

birikimleri, 1750 yılından beri yaklaĢık %30 oranında artmıĢtır. Endüstriyel dönemden önceyaklaĢık 280 ppmv, 2000‘de 370 ppmv olan CO2 birikiminin 21. yüzyılın sonuna dek 700

ppmv‘ye ulaĢacağı öngörülmektedir. Atmosferik CO2‘in artmasına, anılan gazın antropojenik salımları neden olmuĢtur. Salımların yaklaĢık, %75‘i fosil yakıtların kullanılması sonucundaortaya çıkmıĢtır (Kanber, Kapur, Ünlü, Tekin, & Koç, 2008). Atmosferdeki ölçülen CO 2 seviyesinin zamansal değiĢimi ġekil 1‘de verilmiĢtir.

ġekil 1. Atmosferdeki CO2 seviyesinin zamansal değiĢimi (Carbon dioxide in Earth's atmosphere, 2011)

Küresel anlamda yeryüzünün ve su kütlelerinin ortalama sıcaklığı 1861‘den beri artmıĢtır. BuartıĢ, 20. yüzyıl boyunca 0,8 °C düzeyinde olmuĢtur. Ortalama olarak, 1950-1993 arasında,günlük -gecelik maksimum yeryüzü hava sıcaklıkları, her on yılda 0,2 °C artıĢ göstermiĢtir. Bu

artıĢ, günlük maksimum hava sıcaklığının 10 yıllık artıĢlarından 0,1 °C daha fazladır. Sözkonusu süreçteki su kütleleri sıcaklığı ortalama yer yüzeyi sıcaklığının yarısı dolaylarındadır.1860‘dan 1980 yılına kadar gerçekleĢen küresel sıcaklık artıĢının 0,4 °C ve 1980 ile 2000yılları arasındaki sıcaklık artıĢının ise 0,4 °C olması, açıkça, son yıllarda artan insanetkinliklerinin iklim üzerindeki etkilerini göstermektedir. Son yıllarda endüstrinin olağanüstügeliĢmesi ve bu bağlamda fosil yakıt kullanımının artıĢı, atmosfere CO 2 salımlarını arttırarak;geçmiĢin 120 yıllık döneminde meydana gelen artıĢı, günümüzün son 20 yılında oluĢansıcaklık artıĢına eĢdeğer hale getirmiĢtir (Kanber, Kapur, Ünlü, Tekin, & Koç, 2008). Dünyayıllık küresel sıcaklığının zamansal değiĢimi ġekil 2‘de verilmiĢtir.



1005

ġekil 2. Dünya yıllık küresel sıcaklığının zamansal değiĢimi (Temperature record, 2011)

Dünyada ve ülkemizde meydana gelen iklim değiĢikliklerinin baĢında artan hava sıcaklıklarıdikkat çekmektedir. Hava sıcaklığındaki bu yükselmenin dünya üzerinde ciddi bir iklimdeğiĢikliğine yol açacağı tahmin edilmektedir. Küresel ısınmaya bağlı iklim değiĢikliği, denizseviyesinin yükselmesi, iklim kuĢaklarının yer değiĢtirmesi, Ģiddetli hava olaylarının,taĢkınların ve sellerin daha sık oluĢması ve etkilerinin kuvvetlenmesi, kuraklık, erozyon,çölleĢme, salgın hastalıklar, tarım zararlıları, doğal dengenin bozulması nedeniyle vahĢîyaĢam türleri ile birlikte insan sağlığının bozulmasıyla, sosyo-ekonomik sektörleri ve ekolojik sistemleri doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyerek önemli sonuçlara yol açacağı tahminedilmektedir (Korkmaz, 2007).

Buzulların erimesi ve düzensiz ancak artan yağıĢlar sebebiyle deniz seviyesinde görülecek

yükselmeler, birçok kıyı bölgesinin yerleĢimini olumsuz yönde etkileyecektir. Örneğin denizseviyesinde meydana gelecek 100 cm‘lik bir artıĢla Hollanda‘nın %6‘sı, BangladeĢ‘in%17,5‘i ve birçok adanın ya tümü ya da büyük bölümü sular altında kalacaktır. ABD‘nintoprak kaybının 25.000 km2‘ye ulaĢacağı hesaplanmaktadır. Bu durum daha Ģimdiden baĢtaBangladeĢ, Maldiv Adaları, Mozambik, Pakistan ve Endonezya olmak üzere birçok adahalkını ve kıyı ülkelerinin tehlike altına gireceğinin göstergeleridir. Denizlerdeki yükselmekıyı ekosistemlerinde büyük değiĢiklikler yaratacak, denizlere yakın alçak düzlüklerde yeni

bataklıklar meydana gelecektir. Denizlerin karalar üzerinde ilerlemesi ile oluĢacak arazikayıplarının yanında kıyı erozyonlarında da artıĢlar görülecektir. Bu olumsuz etkilerinzorunlu göçlere ve tarım alanlarında azalmalara neden olacağı düĢünüldüğünde oluĢacak tehlikenin farkına varılmasının önemi bir kez daha göz önüne serilmektedir (Korkmaz, 2007).

ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ MODELLERĠ ve TAHMĠNLER Ġklimin karmaĢıklığı ve doğal değiĢkenliği, insansal iĢlevlerin iklim üzerine yapmıĢ olduğuetkinin kanıtlanmasını güçleĢtirmektedir. Bu nedenle araĢtırmacılar, kapsamlı bilgisayar

modelleri kullanarak (General Circulation Model - GCM), gelecekte dünya sıcaklığının,ortalama olarak, 1,5-4,5 °C yükselebileceğini (troposfordeki insan kaynaklı SO4 aerosollerinin

kısmen ısınma eğilimini azaltmasına karĢın), sel ve kuraklık gibi iklim olaylarının sıklığınıarttırabileceğini ve belirli düzeylerde bölgesel ısı ve yağıĢ dağılımını değiĢtirebileceğinikestirmiĢlerdir (Kanber, Kapur, Ünlü, Tekin, & Koç, 2008).Küresel ısınma ve neticesinde iklim değiĢikliğinin tarım üzerinde olumsuz yönde etkilerimevcuttur. 2030 yılı itibariyle 8 milyara ulaĢması beklenen dünya nüfusunu besleyebilmek

için bugünkü gıda üretiminin %60 oranında artırılması gerektiği öngörülmektedir. Bu nüfusoranının büyük çoğunluğunun Ģehirlerde yaĢamakta olduğu ve kırsal alanlardan Ģehirlere



1006

göçün her geçen gün arttığı düĢünüldüğünde artan tüketim hızına karĢılık gelecek bir üretim potansiyelinin olmayacağı görülmektedir (Korkmaz, 2007).Yapılan araĢtırmalar; 2050 yılı itibariyle Brezilya‘da hava sıcaklığında 3-5 °C‘lik bir azalıĢ veyağıĢlarda %11‘lik bir artıĢ olacağını ve bu değiĢimin buğday (%30) ve mısır (%16) üretiminiazaltacağını, soya üretimini (%21) ise artıracağını göstermektedir. Bu değiĢimin ayrıca

erozyonu artıracağını, tarımsal iĢlemlerde (toprak iĢleme, sulama, ilaçlama vs.) güçlükler,hastalıkların artması ve kontrollerinin zorluğu gibi etkilere yol açarak tarım ürünlerininverimini ve kalitesini olumsuz yönde etkileyeceğini belirtirken, önemli oranlarda yiyecek sıkıntısının ve açlığın baĢ göstereceğini belirtmiĢlerdir. Bir taraftan da diğer koĢullar optimumolduğu durumlarda atmosferde artan CO2 konsantrasyonu bitkilerin su kullanım etkinliklerinive fotosentetik aktivitelerini teĢvik edeceğinden dolayı ürün verimlerinin %10-50 oranındaartırması beklenmektedir. Ancak artan sıcaklık genel olarak tarım ürünleri üzerine olumsuzyönde etki edecek ve bitkilerde görülen hastalıklarda sıcaklıkla birlikte bir artıĢ meydanagelecektir. Bu yüzden kurak bölgelerdeki çiftçiler hem daha çok sulama yapacak hem de daha fazla tarım ilacı kullanacaktır. Örneğin artan sıcaklık çeltik bitkisi için artan terleme oranı,geliĢim eksikliği ve dane dolum dönemine olumsuz etkilerde bulanacak ve çeltik geliĢimini

olumsuz yönde etkileyerek verim kayıplarına neden olacaktır (Korkmaz, 2007).Ayrıca, artan sıcaklık ile beraber dünya üzerinde su sıkıntısının da yaĢanması kaçınılmazdır.AraĢtırmalar; Hindistan‘da sıcaklığın 1 °C artması durumunda bile evapotranspirasyonun 15mm artacağını, bunun ise tüm Hindistan için 313,12 mcm (million cubic metres) büyük bir suihtiyacı doğuracağını belirtmektedirler. Artan su ihtiyacı özellikle kurak ve yarı kurak

bölgelerde karĢılanamadığı takdirde önemli verim azalıĢlarına neden olacağı için sukayıplarının önlenmesi, su rezervlerinin korunması ve yeni az su tüketen bitki çeĢitleriningeliĢtirilmesi üretkenliğin ve sürdürülebilirliğin sağlanması açısından son derce önemlidir.Ġklim değiĢiminin sonucu olarak orta ve yüksek enlemlerde üretkenlik artarken, tropikal vesubtropikal bölgelerde verim oldukça azalacaktır. Bunun sonucu olarak da kırsal nüfusun

büyük çoğunluğu olumsuz yönde etkilenecektir (Korkmaz, 2007).

BulaĢıcı hastalıklar için kötü beslenme önemli bir faktör haline gelecektir. Ġklim değiĢimi,Hindistan, Asya ve Afrika gibi düĢük enlemlerde de görülen yiyecek sıkıntısınıĢiddetlendirecek, açlık ve kıtlık ciddi bir biçimde ortaya çıkacaktır. 2025 yılı itibari ile kırsalalanlardan devam eden göç nedeniyle dünya nüfusunun %61‘inin Ģehirlerde yaĢaması

beklenmektedir. Çevresel bozulmalar, nüfus artıĢı ve yiyecek sıkıntısı insanlar ve hayvanlar için göçlere neden olacak, bu sağlıksız göçler sonucunda hastalıklar ve ölümler artacaktır (Korkmaz, 2007).Ġklim değiĢikliğinin neticelerinden biri de kuraklık ve çölleĢmede artıĢ olarak gösterilebilir.ÇölleĢme, ―iklimsel değiĢimleri ve insan etkinliklerini de içeren, fiziksel, biyolojik, siyasal,sosyal, kültürel ve ekonomik etmenler arasındaki karmaĢık etkileĢimlerin, kurak, yarıkurak ve

kuru-yarınemli alanlarda oluĢturduğu arazi degradasyonu‖ olarak tanımlanmıĢtır. Buna göre,dünyanın hemen her bölgesinde oluĢabilen arazi degradasyonu, kurak, yarıkurak ve kuru-

yarınemli arazilerde oluĢması koĢuluyla çölleĢme olarak kabul edilmiĢtir. ÇölleĢme, düĢük toplam yağıĢa, yetersiz su kaynaklarına, uzun kurak mevsimlere, yinelenen kuraklık olaylarına, gevĢek yüzey malzemesine ve ince toprak katmanına sahip, seyrek ve aynızamanda hassas bir vejetasyon ile kaplanmıĢ ortamlarda, hem daha sık oluĢmakta hem dedaha fazla etkili olmaktadır. Uzun süreli ve Ģiddetli kuraklık olayları gibi iklim değiĢikliği vedeğiĢkenliği ile bağlantılı etmenler, arazinin çölleĢmeden etkilenebilirliğinde ve çölleĢmesüreçlerinin hızlanmasında bir artıĢa yol açabilir. Günümüzde gerçek çöllerin ve çölleĢmeyeeğilimli alanların bulunduğu, çok kurak, kurak, yarıkurak ve kuru-yarınemli araziler, Yerkürekaralarının yaklaĢık %47‟sini kaplar. BirleĢmiĢ Milletler ġiddetli Kuraklık ve/veya

ÇölleĢmeden Etkilenen Ülkelerdeki ÇölleĢme ile SavaĢım SözleĢmesi (UNCCD) kuraklık



1007

indisine göre iklim çeĢitlerinin yerküre karaları üzerindeki coğrafi dağılıĢı ġekil 3‘deverilmektedir (TürkeĢ, 2010).

ġekil 3. UNCCD kuraklık indisine göre iklim çeĢitlerinin yerküre karaları üzerindeki coğrafi dağılıĢı (TürkeĢ,2010)

ÇeĢitli iklim modelleri, gelecekteki daha sıcak iklim koĢullarında evapotranspirasyonunartacağını, küresel ortalama yağıĢ tutarında ve Ģiddetli yağıĢ olaylarının sıklığında bir artıĢolacağını gösterir. Buna karĢılık, bazı alanlarda yağıĢ artıĢı olurken, baĢka alanlarda yağıĢazalıĢları yaĢanacağı, hatta yağıĢlarda artıĢ olan kara alanlarında artan buharlaĢma yüzündenakıĢlarda ve toprak neminde azalıĢlar olabileceği öngörülür. Bunların dıĢında, yağıĢrejimlerinde önemli mevsimsel değiĢikliklerin ve alansal kaymaların olabileceği de öngörülür.Genel olarak, yağıĢ yüksek enlemlerde yaz ve kıĢ mevsimlerinde artabilecektir. YağıĢların,

kıĢın, orta enlemler, tropikal Afrika ve Antarktika‘da, yazın ise, güney ve doğu Asya‘daartacağı öngörülmektedir. Avustralya, Orta Amerika ve Güney Afrika‘nın kıĢ yağıĢlarındasürekli bir azalma bekleniyor (TürkeĢ, 2010).Gözlenen ve öngörülen iklimsel değiĢikliklere ve eğilimlere göre, iklim değiĢikliği dünyanınkurak ve yarıkurak alanlarındaki su sıkıntısını kuvvetlendirebilecektir. Bugünkü koĢullarda,dünyada yaklaĢık 1,3 milyar insan temiz suya eriĢememekte; 2 milyar insan da, yeterli vesağlıklı yaĢam koĢullarından yoksun durumdadır. Günümüzde, çoğu Orta Doğu‘da veAfrika‘da bulunan 19 ülke su kıtlığı yaĢayan ülke olarak sınıflandırılmaktadır. ĠklimdeğiĢikliği olmasa bile, bu sayının 2025‟e kadar iki katın üzerinde bir artıĢ göstereceği

bekleniyor. Dünyanın pek çok bölgesinde suyun önemli bir bölümü, büyük ölçüde tarım

sektöründeki verimsiz sulama yoluyla boĢa harcanmaktadır. Akarsu akımlarının, yüksek enlemlerde ve Güneydoğu Asya‘da artacağı, Orta Asya‘da, Akdeniz havzasının çevresinde,Güney Afrika ve Avustralya‘da azalacağı öngörülmektedir. Bu yüzden iklim değiĢikliği,kuraklığın zaten yinelenen bir doğal özellik olduğu bazı bölgelerde kuraklık olaylarının

büyüklüğünü ve sıklığını Ģiddetlendirirken, birçoğu kurak ve yarıkurak alanlarda bulunangeliĢmekte olan ülkelerin iklim değiĢikliğine duyarlılıklarını daha yüksek düzeylereçıkaracaktır (TürkeĢ, 2010).Kuraklık ve çölleĢmenin çok sayıda olumsuz sonucu bulunmakla birlikte, aĢağıda sıralananlar

bunların en önemlilerini oluĢturur (TürkeĢ, 2010):a) Genel olarak arazinin ve ekosistemlerin biyolojik üretkenliğinin kaybolması ve

tarımsal üretimin azalması;

b) Doğal bitki örtüsünün zayıflaması ve yok olması; c) Biyolojik çeĢitliliğin azalması;



1008

d) Ev sahipleri açısından yabancı ve zararlı bitki türlerinin baskınlarına ve yayılmalarınadaha elveriĢli koĢulların ortaya çıkması;

e) Rüzgâr erozyonunun ve deflasyonunun kuvvetlenmesi; f) Tüm alan ve zaman ölçeklerinde su kıtlığının etkili olması ve yeraltı su düzeylerinin

alçalması;

g) Etkilenen alanlardaki toplumlarda fakirlik ve açlık; h) Ġklim ya da çölleĢme göçmenlerinin sayısında önemli bir artıĢ ve

i) Etkilenen alanlarda yaĢamın niteliğinin doğrudan ya da dolaylı olarak bozulması.

ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ MODELLERĠNE GÖRE TARIMSAL ETKĠLER Ġklim değiĢikliğinin neticelerini tahmin edebilmek için Genel Sirkülasyon Modeli (General

Circulation Model - GCM) ismi verilen geliĢmiĢ bilgisayar modelleri kullanılmaktadır. Bunlardanüç tanesi ve öngörüleri Çizelge 1‘de verilmiĢtir.

Çizelge 1. Küresel iklim değiĢikliği senaryoları/modelleri (Rosenzweig & Parry, 1994)

Model CO2 (ppm)

Küresel Ölçekteki Ortalama

DeğiĢim Sıcaklık (°C) YağıĢ (%)

Goddard Institute for Space Studies (GISS) 630 4,2 11

Geophysical Fluid Dynamics Laboratory (GFDL) 600 4,0 8

United Kingdom Meteorological Office (UKMO) 640 5,2 15

CO2 haricindeki diğer sera gazlarını da hesaba katmak için CO 2 miktarındaki artıĢlar iki katıylaifade edilir. Böylece tüm gazlar CO2 cinsinden ifade edilmiĢ olur. Hesaplamalar hiçbir değiĢiklik olmadan dünyanın bu haliyle gitmesi senaryosu ve iki farklı uyum çalıĢması olması halindekisenaryoya göre yapılmaktadır. Birinci uyum seçeneği mevcut sulak alanlarda yeni sulamauygulamaları, mevcut ürünlerin iklime uyumu gibi mevcut tarım sisteminde kolay uygulanabilir küçük değiĢiklikler yapılmasını, ikinci uyum seçeneği ise ekim tarihlerinde değiĢiklikler, gübrekullanımda artıĢ, yeni sulama sistemleri, yeni türlerin geliĢtirilmesi gibi mevcut tarım sistemindeköklü değiĢiklikleri kapsamaktadır. Farklı iklim değiĢikliği modellerine göre ortalama ulusal tahıl verimi tahmini değiĢimi ġekil 4‘de,iki uyum derecesi için ortalama ulusal tahıl verimi tahmini değiĢimi ġekil 5‘de verilmiĢtir.

ġekil 4. Farklı iklim değiĢikliği modellerine göreortalama ulusal tahıl verimi tahmini değiĢimi (Rosenzweig & Parry, 1994)

ġekil 5. Farklı iklim değiĢikliği modellerine göre ikiuyum derecesi için ortalama ulusal tahıl verimi tahminideğiĢimi (Rosenzweig & Parry, 1994)



1009

ġekil 4 ve 5‘den görüldüğü üzere ilk etapta iklim değiĢikliği neticesinde tahıl verimindedünya genelinde bir düĢüĢ yaĢansa da eğer uyum seçenekleri devreye alınırsa iklimdeğiĢikliğine rağmen tahıl veriminde artıĢ sağlanabileceği, oranları farklı olmakla birliktefarklı iklim değiĢikliği modellerinde de tahmin edilmektedir. Farklı modellere göre küresel, geliĢmiĢ ülkeler ve geliĢmekte olan ülker için tahıl

üretimindeki değiĢim ġekil 6‘da, 2060 yılı tahıl fiyatlarındaki artıĢ tahmini ġekil 7‘de, yine2060 yılı için açlık tehlikesi altıdaki nüfustaki artıĢ tahmini ise ġekil 8‘de verilmiĢtir. ġekil 6‘dan görüldüğü üzere, geliĢmiĢ ülkeler özelinde tahıl üretimi her modele göre artıĢgöstermekte, üstüne uyum seçenekleri de tatbik edilirse bu artıĢ daha da fazlalaĢmaktadır.Ancak bu geliĢim Ģekli geliĢmekte olan ülkeler için geçerli olmamakta, geliĢmekte olanülkelerin tahıl üretimi aksine azalmakta, uyum seçenekleri tatbik edilse bile bu azalıĢ çok fazla durdurulamamaktadır. Bu iki farklı tür ülke grubundan dolayı dünya genelinde ortalamatahıl üretimi modellere göre azalıĢ gösterecektir. Maalesef bu sonuçlar çok farklı sosyal veekonomik sorunları da tetikleyebileceğe benzemektedir. ġekil 7‘den görüldüğü üzere, her üç modele göre de oranları farklı olmakla birlikte iklimdeğiĢikliği sonucu tahıl fiyatlarında artıĢ olacağı öngörülmektedir. Ancak uyum seçenekleri

uygulandığında bu fiyat artıĢı azalmakta hatta ikinci uyum seçeneği tatbik edilebilirse GISSmodeline göre fiyatlarda azalma bile gözlenebileceği kaydedilmektedir.

ġekil 6. Farklı senaryolara göre küresel, geliĢmiĢ ülkeler ve geliĢmekte olan ülkere göre tahıl üretimindekideğiĢim (Rosenzweig & Parry, 1994)

ġekil 7. Farklı senaryolara göre 2060 yılı tahılfiyatlarındaki artıĢ tahmini (Rosenzweig & Parry,

1994)

ġekil 8. Farklı senaryolara göre 2060 yılında açlık tehlikesi altıdaki nüfustaki artıĢ tahmini (Rosenzweig &

Parry, 1994)

ġekil 8‘den görüldüğü üzere, her üç modele göre de açlık tehlikesi altındaki insan sayısındaartıĢ yaĢanacaktır. Bu artıĢ UKMO modeline göre o kadar fazladır ki 375 milyon insanı

bulmaktadır. Ancak uyum seçenekleri tatbik edildiğinde özellikle ikinci uyum seçeneği için



1010

GISS modeline göre açlık tehlikesi altındaki insan sayısında azalma yaĢanabileceğikaydedilmektedir.

DEĞERLENDĠRME ve SONUÇ Küresel ısınma ve iklim değiĢikliğinin farkına varılmasıyla birlikte sürdürülebilir kalkınma

için yapılan çalıĢmalar önem kazanmıĢtır. Hem sera gazlarının azaltılmasıyla iklimdeğiĢikliğinin önüne geçilmeye çalıĢılmakta hem de kalkınmanın sürekliliğinin sağlanmasınayönelik bilim ve teknolojik faaliyetler hız kazanmıĢtır. Küresel ısınmaya yönelik çalıĢmalar yapan birçok kuruluĢ temel olarak küresel ısınmanınönüne geçebilmek için, enerji sanayi, ulaĢım ve tarım sektörlerinde, baĢta fosil yakıtkullanımının azaltılması yoluyla, gerekli politika değiĢikliklerine gidilerek sera gazıüretiminin sınırlandırılmasının gerekli olduğunu bildirmektedirler. Bunu sağlayabilmek içinde mutlaka enerji sektöründe yenilenebilir enerji kaynakları üzerinde çalıĢmalar yapılmalı veetkinliği artırılmalıdır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmasının artırılması hava,toprak, su gibi doğal dengenin korunması ve sürdürülebilirliğin sağlanması açısından yarar sağlayacağı gibi konvansiyonel enerji uygulamalarının yavaĢlatılmasını da beraberinde

getireceğinden çevre üzerine önemli olumlu etkiler sağlayarak enerjinin de etkin kullanımınımümkün kılacaktır. Buna ilave olarak, ormanların korunması, bilinçli tarımsal uygulamalar (gübreleme, ilaçlama vs.) ve sera gazları salınımının azaltılması için ciddi yaptırımları olanvergiler konulması küresel ısınmanın azaltılmasına yardımcı olabilir. Tarım alanında iklim değiĢikliğine uyum gösterebilmek için Ģimdiden tedbirlerin alınması, bukonuda yasal düzenlemelerin yapılarak uyum teknolojileri teĢvik edilmelidir.

KAYNAKLARCarbon dioxide in Earth's atmosphere. (2011). Vikipedi: http://en.wikipedia.org/wiki/CO2_emissions adresinden

alınmıĢtır Temperature record. (2011). Vikipedi: http://en.wikipedia.org/wiki/Temperature_record adresinden alınmıĢtır

Kanber, R., Kapur, B., Ünlü, M., Tekin, S., & Koç, D. L. (2008). Ġklim DeğiĢiminin Tarımsal Üretim SistemleriÜzerine Etkisinin Değerlendirilmesine Yönelik Yeni Bir YaklaĢım: ICCAP Projesi. TMMOB 2. SuPolitikaları Kongresi, (s. 83-94). Ankara.

Korkmaz, K. (2007). Küresel Isınma ve Tarımsal Uygulamalara Etkisi. Alatarım, 6 (2), 43-49, Aralık, 2011. Rosenzweig, C., & Parry, M. L. (1994). Potential Impact of Climate Change on World Food Supply.

Nature(367), 133-138.TürkeĢ, M. (2010). BM ÇölleĢme Ġle SavaĢım SözleĢmesi‘nin Ġklim, Ġklim DeğiĢikliği ve Kuraklık Açısından

Çözümlenmesi ve Türkiye‘deki Uygulamalar. ÇölleĢme ile Mücadele Sempozyumu (s. 601-616).Çorum: 17-18 Haziran 2010.

İklim değişikliğinin tarıma etkileri

Documents