İDARİ CEZALARA KARŞI BAŞVURU YOLLARI

İdari Yaptırım Kavramı

• İdari Yaptırımlar;• Herhangi bir yargısal karara gerek kalmasızın

idarenin, yasaların izin verdiği sınırlar dahilinde idare hukuku ve ceza hukukunun genel ilkelerini dikkate alarak idari bir işlemle uyguladıkları müeyyidelerdir.

İdari Yaptırım Yetkisinin Varlık Nedeni

• İdarenin görev alanına giren hizmetlerini gereken şekilde, etkili ve zamanında yapabilmesini temin etmek için yaptırım uygulama yetkisine sahip olması gereklidir.

İdari Yaptırımın Özellikleri

• İdari yaptırımların özelliklerini özetle;

• 1. Belli bir kişiyi hedef alması• 2. Cezalandırıcı özellik taşıması• 3. Mahkeme kararına gerek duyulmadan

idarece re’sen uygulanabilmesi• 4. Yasal dayanağının bulunma zorunluluğunun

olması şeklinde sıralayabiliriz.

İdari Yaptırım Uygulamasının Sınırlılıkları

• 1982 Anayasası’nın 123/1 maddesindeki “İdare kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir” hükmü gereği idari yaptırım uygulamalarında dikkat edilmesi gerekli olan en önemli ilke yasallık ilkesidir.

• İdari yaptırımlar özünde bir idari işlem olduğu için yaptırımın“yetki, şekil, sebep,konu,maksat” unsurları yönünden sakat olmaması gereklidir.

• Ayrıca, idare kesinlikle hürriyetten mahrum edici nitelikte ceza uygulayamaz.(1982 Anayasası 38/8)

İdari Yaptırım Türleri

İdari Yaptırımlar• 1. Kolluk Tedbirleri• 2.İdari Cebri İcra • 3. İdari Cezalar• 3.1. Disiplin Cezaları• 3.2. Diğer İdari Yaptırımlar

İdari Ceza

• Bireyler ve toplulukların idari düzene aykırı bir davranışı nedeniyle idare tarafından bir idari

işlem ile cezalandırılmasıdır.

Disiplin Cezası

• Kamu idare ve kurumların mensuplarına (sivil memur,polis, asker, öğrenci vb.) mensup oldukları kurumun düzenine aykırı davranmalarından dolayı verilen cezadır.

Diğer İdari Yaptırımlar

1. Kabahatler karşılığı verilen idari cezalar. 2. Regülatif idari cezalar 3. Atipik idari cezalar

1. Kabahatler Karşılığı Verilen İdari Cezalar.

• Kabahatleri Ceza Kanunundan ayırma isteğinin bir sonucu olarak kabahatler Yeni Türk Ceza Kanunu’nun dışına çıkarılarak 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nda düzenlenmiştir.

• Kabahat; kanunun, karşılığında idari yaptırım uygulanmasını öngördüğü haksızlık şeklinde tanımlanmıştır.(KK.m.2)

• İdari yaptırımlar nitelik bakımından cezai yaptırımlardan farklıdır. İdari yaptırım türleri içerisinde ceza hukukuna en yaklaşan idari yaptırım türü disiplin cezalarıdır.

• İdari yaptırımlar idare tarafından araya yargısal nitelikte bir karar girmeden uygulanmaktadır.

Regülatif İdari Cezalar

• Ekonomik düzeni korumak amacıyla özellikle bağımsız idari otoriteler tarafından verilen idari para cezaları, lisans/ruhsat iptali, faaliyetten men gibi cezalardır.

Atipik İdari Cezalar

• Yukarıdaki kategorilere girmeyen, kamu düzenini korumak amacıyla verilen ve idari para cezaları dışındaki diğer idari cezalardır. Örneğin, imar düzenini korumak amacıyla belediye encümenince verilen imar düzenlemelerine aykırı bir yapı için yıkım kararı gibi.

İdari Yaptırım Kararını Uygulama Yetkisi

• Yaptırımı düzenleyen kanunda gösterilen kurul, makam veya kamu görevlilerine aittir.

• İlgili kanunda açıklık bulunmayan durumlarda ise, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının en üst amiri yaptırım kararını uygulamada yetkili olacaktır.

• İdari yaptırımları düzenleyen mevzuatta gerek doğrudan adli yargıda veya idari yargıda dava açılmasını öngören, gerekse de önce idari yaptırım kararını alan idari merciye başvurulmasını, merciden alınacak karara göre de idari yargıda dava açılmasını öngören çok sayıda düzenleme bulunmaktadır.

6352 Sayılı Kanun (3. Yargı Paketi) ile• 7/12/1994 tarihli ve 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 55 inci maddesi,• 20/2/2001 tarihli ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 12 nci maddesi,• 4/4/2001 tarihli ve 4634 sayılı Şeker Kanununun 11 inci maddesinin onuncu fıkrası,• 18/4/2001 tarihli ve 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanununun 10 uncu maddesinin

üçüncü fıkrası,• 4/12/2003 tarihli ve 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanununun 21 inci maddesinin üçüncü

fıkrası,• 2/3/2005 tarihli ve 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve

Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 18 inci maddesinin üçüncü fıkrası,

• 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 105 inci maddesinin birinci fıkrası,

• 5/11/2008 tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanununun 62 nci maddesinin birinci fıkrası,

• 26/9/2011 tarihli ve 660 sayılı Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 30 uncu maddesinin birinci fıkrası

• “İdarî yaptırım kararlarına karşı yetkili idare mahkemesinde dava açılabilir. Kurum kararlarına karşı açılan her türlü dava öncelikli işlerden sayılır.”

• Şeklinde düzenlenerek ilgili alanlarda uygulanan idari yaptırımlara ilişkin olarak görevli yargı kolunun idari yargı kolu olduğu düzenlemesi yapılmıştır.

• İdari yaptırım kararlarına ilişkin uyuşmazlıkların hangi yargı duzeninde, hangi mahkemede görüleceği görev kurallarıyla belirlenmektedir.

• İdari yaptırım kararının düzenlendiği kanunda özel olarak başvuru yolu öngörulmuşse, kanunda öngörülmüş olan yargı yeri,

• Özel kanunda düzenleme olmaması halinde ise, Kabahatler Kanunu’nda düzenlenmiş yargı yeri uyuşmazlığın çözümünde görevli mahkeme olacaktır.

• Vergi mahkemelerinin görev alanına giren yaptırımlar Kabahatler Kanunu’nun kapsamı dışında tutulmuştur.

• Buna göre;

• Genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davalarda görevli mahkeme vergi mahkemesidir.

• Kabahatler Kanununda idari yaptırımlara ilişkin • “başvuru”

ve • “itiraz”

• şeklinde iki çeşit yargısal denetim yöntemi öngörülmüştür.

• Başvuru,

• 5326 sayılı Kanunun 27’nci maddesine göre; “İdari para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin idari yaptırım kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç onbeş gun içinde, sulh ceza mahkemesine başvurulabilmesidir.”

• İtiraz

• Bu karara karşı en yakın ağır ceza mahkemesine başvurulmasına “itiraz yolu” denilmiştir. (madde 29)

Buna Göre;

• İdari para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin kararlara karşı başvuru merci sulh ceza mahkemesidir.

• İdari para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesi kararı dışında kalan

• Yıkım, surucu belgesinin geri alınması, işyerinin kapatılması,barodan kaydın silinmesi,meslek ve sanatın icrasından men, izin ve ruhsatın geri alınması, toplatma ve yok etme gibi diğer idari yaptırım kararlarına karşı başvuru mercii ise idare mahkemeleri olacaktır.

• İdari para cezası veya mülkiyetin kamuya geçirilmesi cezası dışında, idari yaptırım kararı da tesis edilmişse, bu kararın iptali talebiyle birlikte idari para cezası veya mülkiyetin kamuya geçirilmesi cezasına yapılacak itiraz da idari yargı mercinde görülecektir.

İdari Ceza Kararlarının Denetiminde Yetkili Mahkemenin

Tespiti

• İYUK 'nun 32'nci maddesi ve devamına göre;

• Yetkili mahkeme konusunda özel bir düzenleme yoksa, genel yetkili idare mahkemesi, dava konusu idari yaptırım kararını tesis eden idari mercin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir.

• İdare mahkemesinde görülen davada İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda öngörülen usul uygulanacaktır.

• İdari cezayı yargılama görevi sulh ceza mahkemesinde ise, Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ’nın yetki ile ilgili hukumleri uygulanacaktır.

• Buna göre, suçun işlendiği yer mahkemesi, davaya bakmaya genel yetkili mahkeme olacaktır. (KK.m. 12).

• Suçun işlendiği yer belli değilse şüpheli veya sanığın yakalandığı yer, yakalanmamışsa yerleşim yeri mahkemesi yetkili olacaktır (KK.m. 13).

Mücbir Sebep

• Mücbir sebebin varlığı dolayısıyla bu sürenin geçirilmiş olması halinde bu sebebin ortadan kalktığı tarihten itibaren en geç yedi gun içinde karara karşı başvuruda bulunulabilir.

• Bu başvuru, kararın kesinleşmesini engellemez; ancak, mahkeme yerine getirmeyi durdurabilir. (KK,madde 27/2)

İdari İtiraz Şartı

• Bazı kanunlarda 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda olduğu gibi, başvurudan önce idari itirazda bulunma koşulu arandığında, idari yaptırım yükümlüsünün itirazının reddinden sonra, süresinde yetkili sulh ceza mahkemesine itiraz edilebilecektir.

Yargılama Usulü

• Sulh ceza mahkemesi Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenmiş olan usul kuralları gereğince yargılama yapacaktır.

Kabahatler Kanunu Kapsamına Giren İdari Yaptırım Kararlarına

Karşı Başvuru Usulu

KK’NUN 1’INCI MADDESİNDE, AMAÇ VE KAPSAM BAŞLIĞI ALTINDA;

• KK’nun genel olarak amacı;

• İdari duzenin unsurları olan• toplum düzenini, • genel ahlakı,• genel sağlığı,• çevreyi ve

• ekonomik düzeni • korumak olduğu düzenlenmiştir.

Başvuru Davasında Ön İnceleme

• Sulh ceza mahkemesince yapılan ön inceleme sonucunda;

• CMK’nin 12/1’inci maddesine göre, sulh ceza mahkemesinin yetkili olmadığının anlaşılması halinde dosyanın yetkili sulh ceza mahkemesine gönderilmesine,

• Başvurunun süresi içinde yapılmadığının,• Başvuru konusu idari yaptırım kararının sulh ceza

mahkemesinde incelenebilecek kararlardan olmadığının

• veya .• Başvuranın buna hakkı bulunmadığının

anlaşılması halinde, bu nedenlerle başvurunun reddine,

• Yukarıda sayılan nedenlerin bulunmaması halinde başvurunun usulden kabulüne karar verilir.

• İdarî yaptırım kararının mahkeme tarafından verilmesi halinde, bu karara karşı ancak itiraz yoluna gidilebilir.

• Kabahatler Kanunu dışındaki kanunlarda öngörülen idare mahkemesine yapılan itiraz davasında ilk inceleme, İYUK’un 14 ve 15’inci maddelerinde öngörülen usüle göre yapılacaktır.

• Kabahatler Kanununun 27’nci maddesine 5560 sayılı Kanunun 34’üncü maddesi ile eklenen 6’ncı fıkra ile

• “Soruşturma konusu fiilin suç değil de kabahat oluşturduğu gerekçesiyle idarî yaptırım kararı verilmesi halinde; kovuşturmaya yer olmadığı kararına itiraz edildiği takdirde, idarî yaptırım kararına karşı başvuru da bu itiraz merciinde incelenir.” hükmünü getirmiştir.

• Bu madde ve CMK’nin 173’üncü maddesi birlikte değerlendirildiğinde,

• En yakın ağır ceza mahkemesi başkanı, kovuşturmaya yer olmadığına dair kararı ve idari yaptırım kararını birlikte inceleyecektir. Bu durumda, hem kovuşturmaya yer olmadığına dair karara karşı şikayetçi, hem de davranışının kabahat oluşturmadığı gerekçesiyle hakkında idari yaptırım kararı uygulanan kişi idari yaptırım kararına itiraz edebilecektir.

• KK. 27’nci maddeye eklenen 7’nci fıkra ile aynı sorunun kovuşturma aşamasında çıkması durumunda sorun çözülmeye çalışılmıştır:

• “Kovuşturma konusu fiilin suç değil de kabahat oluşturduğu gerekçesiyle idarî yaptırım kararı verilmesi halinde; fiilin suç oluşturmaması nedeniyle verilen beraat kararına karşı kanun yoluna gidildiği takdirde, idarî yaptırım kararına karşı itiraz da bu kanun yolu merciinde incelenir.”

• Mahkeme, son karar olarak idari yaptırım kararının;

• a. Hukuka uygun olması nedeniyle, “başvurunun reddine”,

• b. Hukuka aykırı olması nedeniyle, “idari yaptırım kararının kaldırılmasına” karar verir.

• İkibin Türk Lirası dahil idari para cezalarına karşı başvuru üzerine verilen kararlar kesindir.

İtiraz Yolu

• Sulh ceza mahkemesinin başvuru üzerine verdiği son karara karşı, yargı çevresinde yer aldığı ağır ceza mahkemesine itiraz edilebilir. (madde 29/1)

• Sulh ceza mahkemesi kararına karşı itiraz, kararın tebliği tarihinden itibaren en geç yedi gun içinde yapılır.

• İtirazla ilgili karar, dosya uzerinden inceleme yapılarak verilir.• Mahkeme;

• Her bir itirazla ilgili olarak “itirazın kabulune” veya “itirazın reddine” karar verir. (Madde 29/3)

• İdari yaptırım kararının ağır ceza mahkemesi tarafından verilmesi halinde bu karara karşı itiraz mercii, en yakın ağır ceza mahkemesidir. (Madde 29/5.)

• Başvuru halinde sulh ceza mahkemesi veya itiraz durumunda ağır ceza mahkemesi Kabahatler Kanunu çerçevesinde karar verirken, ceza hukuku değil idare hukuku sorunlarıyla karşı karşıya kalbilirler.

• Bu durumda mahkemeler karşılaştıkları sorunları idare hukuku sorunlarını idare hukuku ilkelerine göre kendisi çözmek durumundadır. Bekletici sorun yapıp idari yargının kararını bekleyemezler.

• KK. 32. maddesine göre “emre aykırı davranış”Kabahatinin oluşabilmesi için idari makam tarafından verilen söz konusu emrin kendisinin hukuka uygun olması gereklidir.Zira ilgili madde açıkça “yetkili makam tarafından … hukuka uygun olarak verilen emre aykırı hareket” cezalandırılmaktadır.

Yetkili sulh ve ağır ceza mahkemeleri idari ceza kararının temelinde bulunan yetkili makamın emrinin hukuka aykırı olup olmadığını araştırmak zorundadır.

• İdare tarafından verilen emir daha önceden idari yargıda dava konusu yapılmış ve idari yargı bunu iptal etmiş ise ceza mahkemesi bu emrin hukuka uygunluğunu araştıramaz.

• Verilen emrin hukuka aykırı olduğunu kabul edip idari yaptırım kararının kaldırılmasına karar vermelidir.

Ceza Mahkeleri Düzenleyici işlemlerin Hukuka Uygunuğunu Denetleyebilirmi?

• Ceza mahkemeleri kendisine gelen davanın gerektirmesi durumunda davayla ilgili idarenin düzenleyici işleminin hukuka uygun olup olmadığını denetleyebilir.

• Ancak, ceza mahkemesi inceledikleri düzenleyici işlemin hukuka aykırı olduğu sonucuna ulaşsalar bile, söz konusu düzenleyici işlemi iptal edemezler.

• Mahkemeler sadece bu işlemi, önündeki davaya konu teşkil eden olayda uygulayamazlar. Böylece o düzenleyici işlem “iptal” değil “ihmal” edilmiş olur.

Kabahatler Kanununda İdari Yargı Denetimine İlişkin Hükümler

• Anayasa Mahkemesinin Kabahatler Kanununun 3’üncü maddesini iptalinden sonra, 3’üncü madde hükmü yeniden düzenlenmiştir. Ancak bu maddeye göre, kabahat yaptırımı karşısında yine iki farklı merciine başvuru durumu doğmuştur.

• Kabahatler Kanununun 27’nci maddesine 5560 sayılı Kanun ile eklenen 8’inci fıkra hükmü şu şekildedir:

• “İdarî yaptırım kararının verildiği işlem kapsamında aynı kişi ile ilgili olarak idarî yargının görev alanına giren kararların da verilmiş olması halinde;

• İdarî yaptırım kararına ilişkin hukuka aykırılık iddiaları bu işlemin iptali talebiyle birlikte idarî yargı merciinde görulur.”

• Örneğin kabahatli hakkında idari para cezası veya mülkiyetin kamuya geçirilmesi kararı yanında, faaliyetten men, ruhsatın iptali gibi idari yaptırımlardan birine karar verilmesi halinde tüm bu idari yaptırımlara karşı idari yargı mercilerine başvuruda bulunulacaktır.

• Kabahatler Kanunun Ek 1’inci maddesine göre;

• “4.1.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununda yer alan vergi mahkemelerinin görevine ilişkin hukumler saklıdır.” denilerek vergi kabahatleri veya vergisel idari yaptırımlara karşı Kabahatler Kanunu uygulanamayacaktır.

• Ayrıca;

• Özel kanunlarında açıkça (Çevre Kanunu gibi) Danıştay veya idari yargı mercilerinin görevli kılınması durumunda da Kabahatler Kanunu sistematiği uygulanamayacaktır

• İdarenin eylem ve işlemlerinin hukuka aykırılık taşıması halinde işlemin iptali ve eyleme son verilmesi talebi ile iptal ve tam yargı davası açılabilecektir.

• Bu noktada, İdari Yargılama Usulü Kanununun 11’inci maddesinde,ilgililerin idarenin yaptığı bir işlemin kaldırılması, geri alınması veya değiştirilmesi için işlemi yapan idari makamın üstüne, üstü yoksa işlemi yapan idareye başvurulabileceği düzenlenmiştir.

• İdari yargı yerlerinde dava açılmadan önce, idari bir kuruluşa başvurulması, yasada öngörülmüş ise, bu başvuru yerine getirilmeden dava açılması halinde idari merci tecavüzü söz konusu olacaktır.

• İdari yaptırımlar, idari işlem niteliğinde olduklarına göre, bunların yargısal denetiminin kural olarak idare mahkemelerinde yapılması gerekmektedir.

• Bu kabule rağmen, mevzuatımıza baktığımızda bazı Kanunlarda;

• (2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ile 23.01.2008 tarihli ve 5728 sayılı Temel Ceza Kanunlarına Uyum Amacıyla Çeşitli Kanunlarda ve Diğer Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanundan önce de) idari yaptırımların yargısal denetimi yapacak yargı yerinin adlî yargı mercileri olarak belirtildiği görülmektedir.

• Örneğin, 4207 sayılı Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun (madde 8),

• Orman Kanunu(madde 111),• İş Kanunu (madde 108) gibi kanunlar uyarınca

uygulanan idari yaptırımlara karşı adlî yargı mercilerinde (sulh ceza mahkemesi) itiraz edilebileceği düzenlenmiştir.

• İdari ceza niteliğinde de olsa, idari faaliyetleri düzenleyen kanunlarda o idari işlem için yargısal denetimin idari yargıda yapılacağının belirtilmesi olağan bir uygulama olmadığından ve İYUK karşısında bu tür özel belirlemelere de gerek bulunmadığından, idari cezaların yargısal denetiminin idari yargı mercilerince gerçekleştirileceğine dair özel düzenlemeler yok denecek kadar azdır.

• Kanunun 3’üncü maddesinde yapılan değişiklik ile disiplin cezaları ve “regülatif idari cezaların bir kısmı”nın idari yargı tarafından denetimine olanak sağlanmış olup, bu istisnalar dışında kalan tüm idari cezaların yargısal denetiminin adli yargıya geçtiği söylenebilir.

• İdari yargı, tüm idari cezalar için genel değil, özel bir yargısal denetim yeri olarak düzenlenmeye devam edilmiştir. Yeni düzenleme ile getirilen hükümle, kanun koyucu Anayasa Mahkemesince belirlenen sınır dışına taşarak, bu tür idari cezalar dışında tüm idari cezaları da kural olarak adli yargı denetimine vermiş olup, bu düzenleme de Anayasa Mahkemesinin anılan kararına ve dolayısıyla Anayasaya aykırı nitelik taşımaktadır.