i. makro bÜyÜklÜkler aÇisindan dÜnya ekonomİsİne...

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr 5

Ekonomik Rapor 2011

67.genel kurul

I. MAKRO BÜYÜKLÜKLERAÇISINDAN DÜNYA EKONOMİSİNE

GENEL BAKIŞ

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / www.tobb.org.tr6

Ekonomik Rapor 2011


Ekonomik Rapor 2011

1. MAKRO BÜYÜKLÜKLER AÇISINDAN DÜNYA EKONOMİSİNE

GENEL BAKIŞ

Küresel ekonomiyi derinden etkileyen 2008 yılının son çeyreğinde yaşanan krizin ardın-dan, 2009 yılında dünya ekonomisi, ilk üç çeyrek itibariyle küçülme göstermiştir. Krizin etkilerinden kurtulmak amacıyla uygulanan politikalar zinciri etkilerini yavaş yavaş gös-termeye başlamış ve 2010 yılı, büyüme rakamlarının pozitife döndüğü bir yıl olmuştur. 2010 yılının ilk çeyreğinde dünya ekonomisi %5,8 oranında büyüme kaydetmiş, bu oran ikinci çeyrek dönemde %5,5’e, üçüncü çeyrek dönemde %3,7’ye gerilemiştir. Son çey-rek dönemde ise büyüme oranı 1,0 puan yükselerek %4,7’ye yükselmiştir. Yıl boyunca gelişmiş ülkelerdeki büyüme oranları, gelişmekte ve kalkınmakta olan ülkelere göre daha düşük seviyede seyretmiştir.

2010 yılı son çeyreğinde Yunanistan’da patlak veren borç krizi, çoğunluğu gelişmiş ül-kelerden oluşan Euro Bölgesi’nde etkili olmuş ve büyüme oranlarının düşük olmasındaki ana sebep olarak görülmüştür. Bu durum, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki farkın açılmasına sebep olmuştur. Özellikle artan kamu borçlarını hafifletmeye çalışan gelişmiş ülkeler, bozulan finansal yapı nedeniyle bankacılık alanında sıkıntılar yaşamıştır. Diğer yandan da artan işsizlik oranları gerek ekonomik, gerekse sosyal alanda bozulma-lara sebep olmuş, ayrıca bu ülkeler yükselen enflasyonun ekonomide yarattığı baskı ile karşı karşıya kalmıştır.

2011 yılına girerken, küresel büyümenin yukarı yönlü olacağı tahmin edilse de risklerin aşağı yönlü eğilimi, bu beklentilere bir anlamda gölge düşürmüştür. Uluslararası Para Fonu (IMF)’nin 2012 yılı Ocak ayında yayımladığı güncel “Dünya Ekonomik Görünü-mü” yayınına göre, 2010 yılında %5,2 olan küresel büyüme oranı 2011 yılında %3,8’e ge-rilemiştir. Aynı raporda 2012 ve 2013 yılları için küresel büyüme oranının sırasıyla %3,3 ve %3,9 olarak gerçekleşeceği belirtilmektedir. 2010 yılında gelişmiş ülkelerde %3,2, gelişmekte ve kalkınmakta olan ülkelerde ise %7,3 olan büyüme oranları, 2011 yılında nispeten gerileyerek sırasıyla %1,6 ve %6,2 olmuştur (Bkz; Tablo 1, Grafik 1). Küresel büyümenin kademeli ancak, 2010 yılına kıyasla daha düşük seyretmesinin altında, küre-sel krizin etkilerinden arınmak adına 2010 yılından bu yana yeteri kadar etkin, verimli finansal ve mali alanda politika uygulamalarının yapılamaması, belirsizlikler nedeniyle iç talepte yaşanan daralmalar, Avrupa ve Amerika’daki ülkelerin borç sorunları yaşamaları gibi sebepler yatmaktadır.


Ekonomik Rapor 2011

Tablo 1. Seçilmiş Değişkenler Düzeyinde Ekonomik Görünüm

Ülke Grupları(1), Ülkeler, Kategoriler 2009 2010 2011 Milli Gelir Büyüme Oranları

Dünya üretimi -0,7 5,2 3,8Gelişmiş ülke ekonomileri -3,7 3,2 1,6

ABD -3,5 3,0 1,8Almanya -5,1 3,6 3,0Japonya -6,3 4,4 -0,9Kanada -2,8 3,2 2,3

Gelişmekte ve kalkınmakta olan ülke ekonomileri 2,8 7,3 6,2Çin 9,2 10,4 9,2Hindistan 6,8 9,9 7,4ASEAN-5(2) 1,7 6,9 4,8Meksika -6,2 5,4 4,1Güney Afrika -1,7 2,9 3,1

Emtia Fiyatları ($) Değişim OranıPetrol(3) -36,3 27,9 31,9Yakıt dışı (dünya emtia ihracatı ağırlıkları bazlı ortalama) -15,7 26,3 17,7

Tüketici Fiyatları EndeksiGelişmiş ülke ekonomileri 0,1 1,6 2,7Gelişmekte ve kalkınmakta olan ülke ekonomileri(4) 5,2 6,1 7,2

LIBOR Faiz Oranı(5)

ABD $ bazlı mevduat faiz oranları 1,1 0,5 0,5Euro bazlı mevduat faiz oranları 1,2 0,8 1,4Japon Yeni bazlı mevduat faiz oranları 0,7 0,4 0,4Kaynak: IMF, World Economic Outlook, January 2012.(1): IMF tarafından kullanılan ülke gruplarıdır ve Ekonomik Rapor 2011 yayınının diğer bölümlerinde kullanılan The Atlas of Eco-

nomic Complexity ülke grupları sınıflamasından farklılık göstermektedir. IMF’nin ülke grupları sınıflaması için Bkz, Ek 4.(2): Endonezya, Malezya, Filipinler, Tayland ve Vietnam’ı içermektedir.(3): U.K. Brent, Dubai ve West Texas Intermediate ham petrol ortalama fiyatlarını ifade etmektedir.(4): Çeyrek dönemde tahmin ve projeksiyonlarda gelişmekte ve kalkınmakta olan ülke ekonomilerinin yaklaşık %80’i dikkate alın-

mıştır.(5): Londra bankalar arası piyasasında, bankaların teminatsız borç verme karşılığında talep etmiş olduğu faiz oranıdır. ABD ve

Japonya için altı aylık, Avrupa Bölgesi ülkeleri için de üç aylık oranları göstermektedir.

Küresel büyümeye en ciddi katkı geçtiğimiz yıl olduğu gibi gelişmekte olan ülke ekono-milerinden gelmiş, gelişmiş ülkelerin kırılgan yapısı devam etmiştir. Gelişmiş ülkelerde istihdam konusunda sıkıntıların yaşanması sonucu yüksek oranda işsizliğin sürmesi ve kamu borç stokuna ilişkin problemlerin oluşması, bu ülkelerde büyümeyi gerileten önem-li faktörler olarak göze çarpmıştır. 2008 küresel ekonomik krizinin esas çıkış kaynağı olan ipotekli konut kredisi (mortgage) piyasasının coğrafyası ABD, bir anlamda bu krizle birlikte patlak veren sorunlar ile hala uğraş vermektedir. Bu kriz ile beraber zayıflamış olan konut piyasası istikrarsız bir görüntü çizmeye devam etmiş, faiz oranlarının düşük olmasına karşın birinci el konutlara yönelik talebin çok zayıf oluşu ve konut hacizlerinin sürmesi piyasayı olumsuz yönde etkilemiştir. Nitekim ABD Merkez Bankası (FED) tara-fından yapılan açıklamada, konut sektöründeki olumsuzlukların uzun bir süre daha ülke gündeminde yer alacağı ve toparlanmanın uzun bir süreç gerektireceğine dikkat çekilmiş-tir. Ülkede bir başka önemli sorun enflasyondur. Haziran ayında açıklanan veriler doğ-rultusunda, çekirdek enflasyonun son beş yılda en yüksek artışı gösterdiği görülmüştür. Bunun yanı sıra yaşanan borç sorunu nedeniyle kredi derecelendirme kuruluşu Standart & Poor’s (S&P), ABD’nin kredi notunu tarihte ilk defa AAA’dan AA+’ya düşürmesi,


Ekonomik Rapor 2011

ülkenin ekonomik itibarının iyice sarsılmasına sebep olmuştur. S&P tarafından yapılan açıklamada, ülkede mali ve ekonomik anlamda yaşanan sıkıntıların istikrar ve öngörüle-bilirliği zayıflattığı belirtilmiş, kredi notundaki düşüşün ana sebebi olarak da artan bütçe açıkları ve borç yükü olarak ifade edilmiştir.

Kaynak: IMF, World Economic Outlook, January 2012.Grafik 1. Yıllara ve Çeyrek Dönemlere göre Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Büyüme Oranları

Gelişmiş ekonomilerden Japonya’da 2011 yılı Mart ayında gerçekleşen 8,9 büyüklüğün-deki deprem, ülke ekonomisini derinden etkilemiştir. Özellikle deprem sonrası meydana gelen tsunami nedeniyle alt yapı sistemleri ve enerji sektöründe ciddi hasarlar oluşmuştur. Yatırımcıların güvenli araçlara yönelmiş olmasından dolayı borsada gerileme olmuştur. Küresel talebin azalma beklentisi ile emtia fiyatlarında belli bir miktar düşüş görülmüştür. Ülkede yaşanan sıkıntılar, milli gelir rakamlarına da yansımış; 2011 yılının ilk üç çeyreği boyunca ülkede büyüme rakamları negatif yönlü bir değişim göstermiş, son çeyrekte ülke genelindeki toparlanmanın etkisi ile milli gelirde pozitif yönlü bir gelişme gözlenmiştir. 2011 yılı sonu itibariyle ülkede büyüme oranı negatif yönde ‰9 düzeyinde olmuş, bir başka ifade ile ülke ekonomisi 2009 yılından sonra yeniden negatif bir büyüme göster-miştir.2010 yılının ikinci çeyreğinde Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde yaygınlaşan borç krizi, 2011 yılında ciddi boyutlara ulaşmıştır. Yaşanılan krizin temelinde, 2008 yılında ABD’de meydana gelen ve kısa sürede küresel bir boyuta ulaşan ekonomik kriz yatmaktadır. Bu kriz sonrasında, 2009 yılında Euro Bölgesi’nde %4,3 oranında küçülme meydana gelmiş, bunun yanı sıra Bölge, ciddi bir borç yükü altına girmiştir. Kriz, üye devletlerin ortak para birimi olan Euro’yu kullanmaları nedeniyle ülkeler arasında da hızla yaygınlaşmış ve üye ülkelerde uygulanmakta olan maliye politikaları tartışma konusu olmuştur. Euro Bölgesi’nde borç krizi, 2010 yılı sonlarında Yunanistan’da ortaya çıkmıştır. Krizi finanse etmek isteyen Yunanistan, AB’ye yardım talebinde bulunmuş, bu talebe karşılık 10 Mayıs 2010 tarihinde bir kurtarma paketi açıklanmıştır. IMF ile ortaklaşa olarak ha-zırlanan kurtarma paketinde, Yunanistan’a verilmek üzere 110 milyar Euro değerinde bir bütçe ayrıldığı belirtilmiştir. Çevre ülke ekonomilerinin yapısal ortaklıkları nedeniyle, kamu ve bankacılık alanlarındaki sorunlar İrlanda, Portekiz, İzlanda, İspanya ve İtalya gibi diğer ülkelere de sıçramıştır. 28 Kasım 2010 tarihinde İrlanda Cumhuriyeti, 6 Ni-


Ekonomik Rapor 2011

san 2011 tarihinde de Portekiz AB’ye yardım talebinde bulunmuş ve AB-IMF ortaklığı ile İrlanda’ya 85 milyar Euro, Portekiz’e de 78 milyar Euro’luk finansal destek sağlan-mıştır. Yunanistan’da, yaşanan ekonomik olumsuzluklara karşı mali ve finansal açıdan ciddi politikalar yasalaştırılarak hayata geçirilmiş ancak, ekonomik sorunlar, toplumun genelinde huzursuzluklara neden olmuştur. Borç krizi nedeniyle, mal ve hizmet fiyatları da olumsuz yönde etkilenmiştir. 2011 yılının ilk çeyrek döneminde gerek gelişmiş, gerek-se gelişmekte olan ülkelerde metal, petrol, tarımsal ürünler gibi emtiaların fiyatları artış eğilimine girmiş bu da tüketici fiyatları enflasyonunda yükselişe neden olmuştur. Bunun yanı sıra gelişmiş ülkelerde enerji ve gıda fiyatlarında yılın ilk aylarında oransal olarak yüksek artışlar, gelişmekte olan ülkelerde ise talep yönünde oluşan baskının tüketici enf-lasyonunu yükselttiği görülmüştür. 2011 yılı geneli için bakıldığında petrol fiyatlarının %31,9, yakıt dışı ürün fiyatlarının da %17,7 oranında artış gösterdiği dikkati çekmekte-dir. IMF’nin 2012 yılı Ocak ayı “Dünya Ekonomik Görünümü” raporuna göre, tüketici fiyatları 2011 yılında gelişmiş ülkelerde %2,7, gelişmekte ve kalkınmakta olan ülkelerde ise %7,2 düzeyinde gerçekleşmiştir (Bkz; Tablo 1, Grafik 2). 2012 yılında ise bu oranın gelişmiş ülkelerde %1,3’e, gelişmekte ve kalkınmakta olan ülkelerde ise %5,5’e gerile-mesi beklenmektedir. Borç krizinden dolayı sıkıntılı bir yıl geçiren Euro Bölgesi’nde de yıllık enflasyonun %2,3’e yükselmesi öngörülmüştür. 2011 yılında, Euro Bölgesi başta olmak üzere dünya genelinde yaşanan ekonomik düzensizlik ve kriz ortamları nedeniyle gerekli istihdam ortamı yaratılamamış, bunun sonucunda da işsizlik oranları önemli artış göstermiştir. Ekonomik ve toplumsal bir sorun olarak göze çarpan işsizlik 2011 yılında Euro Bölgesi’nde %9,9, gelişmiş ülkelerde ise %7,9 düzeyindedir. Euro Bölgesi ülkeleri, Bölge içerisinde ekonomik düzensizliklere yol açan borç krizine somut çözümler bula-bilmek amacıyla 26 Ekim 2011 tarihinde Brüksel’de toplanmış ve toplantıda; bankaların finansmana erişiminin daha kolay hale getirilmesi, kriz boyunca zedelenmiş olan banka-cılık sektöründeki güvenin yeniden yapılandırılması ve tüm üye ülkelerin kamu maliyesi-nin iyileştirilmesi amaçlı yapısal reformların oluşturulması gibi konular dile getirilmiştir.

Kaynak: IMF, World Economic Outlook, January 2012. Grafik 2. Yıllara göre Gelişmiş ve Gelişmekte/Kalkınmakta Olan Ekonomiler için Tüketici Fiyatları

Endeksi Değişim Oranı

2008 yılında yaşanan küresel ekonomik krizin etkisiyle 2009 yılında negatif düzeye dü-şen dünya ticaret hacmi ise 2010 yılında piyasalardaki olumlu havanın da etkisiyle yükse-liş eğilimine girmiş ancak, 2011 yılında özellikle Euro Bölgesi borç krizinin derinleşmesi ve bu ülkelerin yaşamış oldukları ödeme sorunları nedeniyle tekrar gerilemiştir. Dünya ticaret hacmi değişim oranı 2011 yılında %6,9’a düşerken, ihracat gelişmiş ülke ekono-


Ekonomik Rapor 2011

milerinde %5,5’e, gelişmekte ve kalkınmakta olan ülke ekonomilerinde %9,0’a; ithalat ise gelişmiş ülke ekonomilerinde %4,8’e, gelişmekte ve kalkınmakta olan ülke ekonomi-lerinde de %11,3’e gerilemiştir (Bkz;Tablo 2, Grafik 3). Tablo 2. Dünya Ticaret Hacmi Değişim OranlarıBileşenler 2009 2010 2011Dünya ticaret hacmi (Mal ve hizmet ticareti) -10.7 12.7 6.9

İhracatGelişmiş ülke ekonomileri -11.9 12.2 5.5Gelişmekte ve kalkınmakta olan ülke ekonomileri -7.7 13.8 9.0

İthalatGelişmiş ülke ekonomileri -12.4 11.5 4.8Gelişmekte ve kalkınmakta olan ülke ekonomileri -8.0 15.0 11.3

Kaynak: IMF, World Economic Outlook, January 2012.

Kaynak: IMF, World Economic Outlook, September 2011. Grafik 3. Yıllara ve Aylara göre Küresel Sanayi Üretimi ve Dünya Ticareti Değişim Oranları (Üç

Aylık Değişim ile Yıllıklandırılmış)

1.1 Seçilmiş Ülkeler için Ekonomik Göstergeler

Bu alt bölümde, ekonomik ve sosyal yönden değişik konu başlıkları altında seçilmiş olan ülkeler için değerlendirmelere yer verilmiştir. Bu değerlendirmelerdeki ülkeler, Harvard Üniversitesi Uluslararası Kalkınma Merkezi tarafından hazırlanan “The Atlas of Econo-mic Complexity (AEC)” yayınında yer alan ülke sınıflamaları esas alınarak yapılan seçim ile belirlenmiştir. AEC’de yer alan “Ekonomik Çeşitlilik Endeksi (EÇE)” göstergesi te-mel olmak üzere her ülke grubundan ilk üç sıradaki ülkeler seçilmiş ve istisnai durumlar dışında raporda bu ülkelere ilişkin sonuçlar sunulmuştur1.

1 AEC’teki “Güney Asya” grubunda yer alan ülkeler ve “Doğu Asya ve Pasifik” grubunda yer alan ilk üç ülke dışında kalan Çin, Endonezya, Malezya, Filipinler, Tayland, Kamboçya ve Vietnam “Son Dönemde Büyüme Kaydeden Seçilmiş Ülkeler” grubu altında toplanmıştır. Dolayısıyla mükerrer bir durumun söz konusu olmaması için “Güney Asya” grubuna tabloda ayrıca yer veril-memiştir. “Doğu Asya ve Pasifik” grubundan 10 ülke, diğer gruplardan da 3’er ülke olmak üzere toplam 30 ülke Ekonomik Rapor (ER) 2011 yayınında değerlendirmeye alınmıştır. Bu ülkeler arasında yer alan Türkiye de “Doğu Asya ve Orta Asya” grubunda EÇE bakımından 16. sırada yer almasına karşın özel olarak değerlendirmeye alınmıştır.

i. makro bÜyÜklÜkler aÇisindan dÜnya ekonomİsİne...

Documents