hollanda Ülke bÜltenİ - eto · 2017-10-16 · hollanda (resmi adı hollanda krallığı) bir...
Embed Size (px)
TRANSCRIPT
-
HOLLANDA ÜLKE BÜLTENİ
-
2
HOLLANDA’NIN EKONOMİK YAPISI VE TÜRKİYE İLE TİCARİ
İLİŞKİLERİ*
*Ekonomi Bakanlığı Lahey Ticaret Müşarvirliği yıllık raporundan alınmıştır.
*Ekonomi Bakanlığı Sofya Ticaret Müşarvirliği yıllık raporundan alınmıştır.
-
İÇİNDEKİLER SAYFA NO
1. GİRİŞ ..................................................................................................................................... 4
2. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER ...................................................................... 5
2.1. Ülke Kimliği ........................................................................................................................ 5
2. 2. Sosyal Göstergeler .............................................................................................................. 6
2.3. Ekonomik Göstergeler ......................................................................................................... 6
3. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER ............................................................................. 7
3.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi ........................................................................................................ 7
3.2. Siyasi ve İdari Durum ......................................................................................................... 8
3.3. Coğrafi Bilgiler, Nüfus, Eğitim ve Sosyal Güvenlik ........................................................ 10 3.3.1. Coğrafi Konumu ve Özellikleri .................................................................................. 10 3.3.2. Nüfus .......................................................................................................................... 10
3.3.3. Çalışma ve İşgücü ...................................................................................................... 11 3.3.4. Eğitim ve kültür .......................................................................................................... 12
3.3.5. Sosyal Güvenlik ......................................................................................................... 14
4. GENEL EKONOMİK DURUMU ....................................................................................... 14
4.1. Genel Durum ..................................................................................................................... 14
4.2. Tarım ve Hayvancılık ........................................................................................................ 17
4.3. Sanayi ................................................................................................................................ 19
4.4. Ulaştırma ve Telekomünikasyon ....................................................................................... 20
4.5. Hizmetler ........................................................................................................................... 21
4.6. Enerji ................................................................................................................................. 22
4.7. Doğal Kaynaklar ve Madencilik ....................................................................................... 23
4.8. Ekonomiyi Etkileyen İç ve Dış Olaylar ............................................................................ 23
5. EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER ............................................................................... 26
5.1. Genel Durum ..................................................................................................................... 26
5.2. Ödemeler Dengesi ve Sermaye Hareketleri ...................................................................... 26
5.3. Dış Ticaret ......................................................................................................................... 26
5.3.1. Genel Durum .............................................................................................................. 26 5.3.2. Dış Ticaret Mevzuatı .................................................................................................. 27
-
5.4. Dış Ticaret İstatistikleri ..................................................................................................... 28 5.4.1. Yıllara Göre Dış Ticaret Değerleri ............................................................................. 28 5.4.2. Başlıca Ülkelere Göre Dış Ticaret ............................................................................. 28 5.4.3. Ülke Grupları veya Ekonomik Topluluklara Göre Dış Ticaret .................................. 30
5.4.4. Dış Ticaretin Sektörel Dağılımı ................................................................................. 31 5.4.5. Başlıca Maddelere Göre İthalat .................................................................................. 31 5.4.6. Başlıca Maddelere Göre İhracat ................................................................................. 32
1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER ...................................................... 34
1.1. Ekonomik İlişkilerin Genel durumu .................................................................................. 34 1.1.1. Ekonomik İlişkilerin Gelişimi .................................................................................... 34
1.1.2. Yatırımlar ve Mali İşbirliği Alanındaki Gelişmeler ................................................... 34
1.2. Ticari İlişkilerin Genel Durumu ........................................................................................ 36
1.3. Dış Ticaret İstatistikleri ................................................................................................ 36 1.3.1. Türkiye İle Dış Ticaret Durumu ................................................................................. 36 1.3.2. Başlıca Maddelere Göre Türkiye’ye İhracat .............................................................. 37
1.3.3. Başlıca Maddelere Göre Türkiye’den İthalat ............................................................. 37 1.3.4. Sektörler İtibariyle Hollanda-Türkiye Dış Ticareti .................................................... 37
1.4. Ticari İlişkilerde Bilinmesi Gerekli Genel Konular .......................................................... 38 1.4.1. Ticari Engeller ............................................................................................................ 38
1.4.2. İthalat Mevzuatı .......................................................................................................... 38
1.4.3. Serbest Bölgeler ve Mevzuatı .................................................................................... 41
1.5. Yıl İçinde Açılan Fuarlar ................................................................................................... 41
1.6. Hollanda Pazarı ve Pazara Giriş Koşulları ........................................................................ 41
1.7. Belli Başlı Ekonomik ve Ticari kuruluşlar ........................................................................ 45 1.7.1. Ekonomi ve Ticaretle İlgili Kurum ve Kuruluşlar ..................................................... 45
1.7.2. Hollanda’daki Türk İşadamları Dernekleri ................................................................ 47
2. SORUNLAR, GÖRÜŞLER VE ÖNERİLER ...................................................................... 48
2.1. Sorunlar ............................................................................................................................. 49
2.2. Görüş ve Öneriler .............................................................................................................. 49
KAYNAKÇA ........................................................................................................................... 51
EKLER ..................................................................................................................................... 52
-
METİN İÇİNDEKİ TABLOLAR LİSTESİ
SAYFA NO
Table 1: Hollanda’nın Nüfus İstatistikleri 11
Table 2: Hollanda’nın Çalışan Nüfus Verileri 11
Tablo 3: Hollanda’da Asgari Ücret 12
Tablo 4: Eğitim Verileri 14
Tablo 5: Önemli Veriler ve Oranlar 15
Tablo 6: Tarla ve Bahçe Ürünleri 18
Tablo 7: Hayvancılık 18
Tablo 8: Et ve Süt 19
Tablo 9: Katma Değer Yöntemiyle GSYIH ve Mal Üretimi 20
Tablo 10: Enerji Bilançosu 23
Tablo 11: Hollanda’nın Dış Ticareti 28
Tablo 12: İthalatta İlk 20 Ülke 29
Tablo 13: İhracatta İlk 20 Ülke 29
Tablo 14: Ülke Gruplarına Göre Hollanda’nın Dış Ticareti 30
Tablo 15: Sektörel Dış Ticaret 31
Tablo 16: İthalatta İlk 20 Madde 32
Tablo 17: İhracatta İlk 20 Madde 33
Tablo 18: Hollanda’nın Dış Ticareti ve Türkiye’nin Payı 36
Tablo 19: Sektörler İtibariyle Hollanda-Türkiye Dış Ticareti 37
-
4
BÖLÜM I
1. GİRİŞ
Hollanda (resmi adı Hollanda Krallığı) bir krallık olup Hollanda ve Karayip
Denizindeki altı adadan (Aruba ve Hollanda Antilleri) oluşmaktadır. Avrupa Birliği’nin alan
olarak en küçük ülkelerinden bir tanesi olan Hollanda, Batı Avrupa’da Kuzey Denizi
kıyısında, Almanya ve Belçika arasında yer almaktadır. Ren, Maas ve Shelde nehirlerinin
deltasında kurulmuş olan Hollanda’nın 41.526 km2’lik yüzölçümünün 7.578 km2’lik kısmı su
ve kanallardan oluşmaktadır. Varlığını hidrolik mühendisliğine borçlu olan Hollanda
topraklarının % 20’si “polder” adı verilen denizden kazanılmış topraklar olup ülke
topraklarının 2/3’ü dünyanın en geniş kapsamlı su kontrol projeleri sayesinde su altında
kalmaktan korunmaktadır. 16,8 milyonluk nüfusu ve km2 başına düşen 496 kişi ile dünyanın
en nüfus yoğun ülkelerinden birisidir.
Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) 2013 yılına ilişkin verilerine göre Hollanda
dünyanın en büyük 18’inci ekonomisine sahip olup, kişi başına düşen milli gelir
sıralamasında önde gelen ülkeler arasında yer almaktadır. Hollanda, Dünya Ticaret Örgütü
(WTO) 2013 yılı verilerine göre, dünya mal ihracatında beşinci, hizmet ihracatında
dokuzuncu, mal ithalatında yedinci, hizmet ithalatında ise sekizinci sırada yer almaktadır.
Toplam dünya mal ticareti içerisindeki payı ise % 3,4 olarak gerçekleşmiştir. AB’nin ikinci en
büyük ihracatçı ülkesi olan Hollanda tarım ürünleri ihracatında ABD’nin ardından 2’nci
sırada gelmektedir. Ülke, reeksport konusunda uzmanlaşmış olup ihracatının yaklaşık %
46,2’sini oluşturmaktadır.
Hollanda, Avrupa’nın ana limanı ve lojistik merkezi konumundadır. Rotterdam
Limanı 2005 yılına kadar dünyanın en büyük limanı iken, halen Şangay Limanı, Ningbo-
Zhoushan Limanı, Singapur Limanı ve Tianjin Limanının ardından dünyanın beşinci en
büyük ve Avrupa’nın en büyük limanı unvanını taşımaktadır. Amsterdam’daki Schiphol
Havalimanı Avrupa’da yolcu trafiği açısından dördüncü, kargo trafiği açısından 3’üncü sırada
yer almaktadır. Dış ticaretinin önemli bir bölümünü, Avrupa içi ticaret yanında Rotterdam
Limanı ve Schiphol Havalimanı gibi lojistik faaliyetlerin en yoğun olduğu limanlar vasıtasıyla
ABD ve Asya’dan yapılan ithalat oluşturmaktadır. İthal edilen ürünlerin önemli bir bölümü
çok az veya hiç bir işleme tabi tutulmadan diğer ülkelere ihraç edilmektedir. Bu durum,
Hollanda’nın, Avrupa’nın en önemli ticaret ve dağıtım merkezi olma özelliğini
yansıtmaktadır.
Özellikle Avrupa pazarına giriş için çok avantajlı bir dağıtım merkezi olması ve öne
çıkan alt yapı ve lojistik hizmetleri nedeniyle, halen çoğu global firma Hollanda’yı bir
pazarlama üssü olarak seçmektedir. Hollanda’yı önemli kılan diğer önemli bir faktör, kimya,
ileri teknolojiye dayalı yenilikçi malzemeler, gıda, çiçekçilik, yaşam bilimleri, sağlık, su
yönetimi ve denizcilik, ar-ge ve finansal hizmetler sektörlerinde şirketlerin ve araştırma
kurumları kümelenmelerinin varlığıdır. Ayrıca, Hollanda halkı, yüksek eğitimli, dışa açık ve
genellikle bir kaç dili konuşabilen insanlardır. 2013 yılı verilerine göre Avrupa’daki en iyi 50
üniversitenin içinde 3 Hollanda üniversitesi bulunmaktadır. Hollanda’nın, kimya, fizik, tıp,
ekonomi ve barış dallarında 15 Nobel ödülü bulunmaktadır. Hollanda, Avrupa’da kişi başına
düşen bilgisayar sayısı açısından 1’inci sırada, hane halkı geniş bant internet bağlantılarında
ise dünyada 2’nci sırada gelmektedir. Hollanda’da ar-ge harcamaları GSYİH’nın % 1,7’sine
tekabül etmekte olup triyadik patentlerde (ABD, Avrupa, Japonya’da kaydedilen patentler)
Hollanda 3’üncü sırada yer almaktadır.
-
5
2. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER
2.1. Ülke Kimliği
Ulusal Adı Hollanda Krallığı
Başkenti Amsterdam
Yönetim Biçim Parlamenter Monarşi
Resmi Dili Hollandaca, Friesland eyaletinde Frizce konuşulmakta
olup bu dil Hollanda’da resmi yerli azınlık dilidir.
Dini % 36’sı dinsiz, % 34’ü Katolik, % 25’i Protestan, % 5’i
diğer dinler
Para Birimi Euro
Yıllık Ortalama Döviz Kuru 1 Euro =1,3281 ABD Doları
Yüzölçümü 41.526 km²
Nüfusu 16.778.025
Yıllık Nüfus Artışı Binde 2,8
Nüfus Yoğunluğu (km2/kişi) 496
Mesai Saatleri ve Günleri 9.00-17.30 Pazartesi-Cuma
Büyük Kentler ve nüfusu
(31 Aralık itibariyle)
Amsterdam : 810.767
Rotterdam : 618.357
Lahey : 508.940
Utrecht : 328.164
Yerel Saat Türkiye’den 1 saat geri (-1 saat)
Haftalık Çalışma Saati 38 saat
Resmi Tatil Günleri
2014 Yılı Tatilleri:
01 Ocak-Yeni Yıl
20 Nisan-21 Nisan Paskalya (Easter)
27 Nisan-Milli Gün (Kral'in Doğum Günü)
(27 Nisan Pazar gününe geldiğiiçin 2014 yılında
26 Nisan Milli gün olarak kutlanacaktır.)
05 Mayıs-Kurtuluş Günü (1945)
29 Mayıs-Dini Bayram (Ascension Day)
8-9 Haziran-Dini Bayram (Whit Sunday,Whit Monday)
25-26 Aralık-Noel
Uluslararası Telefon Kodu 31
-
6
2. 2. Sosyal Göstergeler
Ortalama Ömür Kadın 82,9 (2013)
Erkek 79,3 (2013)
Yüksek Öğretim Okul Sayısı
(2013-2014)
39 Meslek Yüksek Okulu,
14 Üniversite
Yüksek Öğretim Öğrenci Sayısı
(2013-2014)
423.719 Meslek Yüksek Okulu
245.322 Üniversite
Gelen Turist Sayısı 8.726.600 (2010)*
Giden Turist Sayısı 17.532.600 (2010)*
Eğitim Harcamaları / GSMH % 5,9 (2012)
Sağlık Harcamaları / GSMH % 15,6 (2013)
Karayolu Uzunluğu 138.199 km (2013)
Demiryolu Uzunluğu 3.013 km (2013)
Yıllık Elektrik Tüketimi (KWh) 116.809 (2013)
Asgari Ücret 1.495,20 Avro (brüt)(2014 Temmuz)
*Yeni istatistikler yayınlanmamıştır.
2.3. Ekonomik Göstergeler
2008 2009 2010 2011 2012 2013
GSYİH (milyar avro) 594 573 587 599 599 603
GSYİH (milyar ABD $) 875 798 779 834 771 800
Büyüme (%) 2,1 -3,6 1,5 0,9 -1,2 -0,8
Nüfus (bin kişi) 16,405 16,486 16,575 16,656 16,730 16,778
Kişi Başına GSMH (ABD $) 53,199 48,300 46,861 49,932 45,989 47,634
Tüketici Enflasyon Oranı (%) 2,5 1,2 1,3 2,3 2,5 2,5
İşgücü (bin kişi) 7,801 7,846 7,817 7,811 7,894 7,939
İşsizlik oranı (%) 3,9 4,8 5,4 5,4 6,4 8,3
Dış Ticaret (Mal)
İhracat (milyar avro) 370 309 372 409 430 434
İthalat (milyar avro) 336 274 332 365 389 384
Denge (milyar avro) 34 35 40 44 41 50
Türkiye’ye İhracat (milyar avro) 3,9 3,5 4,5 4,7 4,7 4,8
İhracatta Türkiye’nin Payı (%) 1,04 1,13 1,21 1,16 1,09 1,11
Türkiye’den İthalat (milyar avro) 1,6 1,4 1,6 2,0 2,1 2,3
-
7
İthalatta Türkiye’nin Payı (%) 0,49 0,50 0,49 0,55 0,54 0,59
Türkiye Denge (milyar avro) 2,3 2,1 2,9 2,7 2,6 2,5
Yabancı Sermaye Yatırımları
Stok (milyar avro) 464 447 439 470 473 498
Diğer Veriler
Kamu Borç Stoku (milyar avro) 348 349 373 394 426 441
Cari İşl. Dengesi (milyar avro) 25 30 43 54 57 66
Cari İşlem Dengesi/GSYİH (%) 4,3 5,2 7,4 9,1 9,5 10,9
Kamu Borç Stoku/GSYİH(%) 58,6 50,7 63,7 67,4 74,4 74,7
Ihracatın Ithalati Karşılama Oranı 110,3 112,9 111,9 112,2 110,3 112,9
İhracat/GSYİH 62,3 54,0 63,3 68,3 71,7 72,0
Enerji (petajoule)
Petrol Üretimi 93 73 61 63 63 65
Petrol İthalatı 7.565 7.696 8.222 7,911 8,403 7,950
Petrol İhracatı 5,511 5,753 6,310 6,091 6,386 6,108
Doğalgaz Üretimi 2,511 2,363 2,657 2,419 2,406 2,587
Doğalgaz İthalatı 794 770 773 690 783 810
Doğalgaz İhracatı 1,852 1,669 1,786 1,676 1,812 2,007
3. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER
3.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi
Netherlands (Alçak ülkeler), İspanya Krallığı yönetiminde olan onyedi eyaletin bir
parçasıydı. Onyedi eyalet 1568 yılında İspanya ile savaşa girmiş ve 1581 yılında
bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. İspanya, 80 yıl süren savaşların sonunda 1648 yılında
eyaletlerin bağımsızlığını tanımıştır. Netherlands Eyaleti’ne 1559 yılında yönetici olarak
atanan Nassau Kontu Prens William Orange, Hollanda Kraliyet ailesinin atası ve Hollanda
devletinin kurucusu olarak kabul edilmektedir.
16-17’nci yüzyıllarda Avrupa’da kraliyet aileleri arasında süregelen savaşlar, akraba
evlilikleri ve miraslar nedeniyle birçok defa yönetim değişikliği yaşanmıştır. 1815 yılında
Viyana Kongresi ile Belçika ve Lüksemburg’u da kapsayan bölgede Birleşik Hollanda
Krallığı ilan edilmiştir. Daha sonra Belçika 1830 yılında ve Lüksemburg 1890 yılında Birleşik
Hollanda Krallığı’ndan ayrılmışlardır. 1848 yılında Hollanda’nın önemli devlet adamlarından
Thorbecke tarafından ilk anayasa oluşturulmuştur.
Yeni yapılan keşiflerle zengin hammadde kaynakları bulunması nedeniyle 17’nci
yüzyılda Hollanda ekonomik bakımdan güçlenmiş ve dünyanın sayılı bir ticaret merkezi ve
deniz gücü haline gelmiştir. Bundan sonra denizlerdeki hakimiyetini uzun süre korumayı
başarmıştır. Hollanda, 18 ve 19’uncu yüzyıllarda sömürgeci bir politika izleyerek Afrika’da,
Güney Amerika’da ve Asya’da sömürgeler edinmiş olup en önemli sömürgeleri Cape Town,
Endonezya ve İngilizlerle şu anki New York şehri karşılığında takas edilen Surinam olmuştur.
Hollanda sömürgecilik döneminde yoğun olarak köle ticareti yapmıştır.
-
8
Hollanda, I. Dünya Savaşı’nda tarafsız kalmış ve savaşın dışında kalabilmiştir. Ancak
II. Dünya Savaşı’nda Almanlar tarafından 1940’ta işgal edilmiş, işgal 1945'te son bulmuştur.
Hollanda, II. Dünya Savaşı’ndan sonra tarafsızlık politikasından vazgeçmiş ve NATO ile
Avrupa Ekonomik Topluluğu’na üye olmuştur.
II. Dünya Savaşı sonrasında yaşanan bağımsızlık hareketleri sonrasında Endonezya ve
Güney Afrika’daki sömürgeleri özgürlüklerini ilan etmişler, Antiller ve Aruba’yla ise
ilişkileri düzenleyici nitelikte bir “İmtiyazlar Anlaşması” imzalanmıştır (29 Aralık 1954). Bu
anlaşma ile her ülkenin kendi iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde koordineli hareket etmesi
kararlaştırılmıştır.
Günümüzde, Kral, Devletin başıdır. Aruba ve Antillerde Kraliyeti temsil eden ve Kral
tarafından atanan Valiler bulunmakta olup onların bakanları da Kraliyetle ilgili konular
görüşülürken toplantılara katılmak üzere Hollanda Bakanlar Kurulu’nda yer almaktadır.
3.2. Siyasi ve İdari Durum
Hollanda, yerel yönetimlere dayalı ve üç katmanlı (merkezi hükümet, eyaletler,
belediyeler) üniter bir devlet yapısına sahiptir. Geleneksel Hollanda kamu yönetimi yaklaşımı
korporatist felsefeye dayalı olup bu felsefe yönetimin meşruiyetini ve hükümete güveni
artırmak amacıyla yönetim kalitesini iyileştirmek için konsensüs oluşturmanın ilkelerine ve
uzman tavsiyelerinin kullanılmasına vurgu yapar. Hollanda’da, hükümet, işveren ve işçi
temsilcileri arasındaki ilişkiler “polder modeli”(1982’den beri endüstriyel istikrarsızlığı
önlemiş olan müzakere ve mutabakat temeline dayalı işçi, işveren ve kamuyu bir araya getiren
bir sistem) adı verilen mutabakat/uzlaşı kültürü çerçevesinde yürütülmektedir.
Hollanda, parlamento esasına dayalı anayasal bir monarşidir. Hollanda 19’uncu
yüzyıldan beri koalisyon hükümetleri tarafından yönetilmiştir. Hükümet kral ve bakanlardan
oluşmaktadır. Kral devletin başıdır. Parlamento, Eyalet Konseyi üyeleri tarafından dört
yıllığına seçilen 75 üyeli I. Meclis (Senato) ve halk tarafından gizli oy ve nispi temsil usulü
ile yine dört yıllık süre için seçilen 150 üyeli II. Meclis’ten (Temsilciler Meclisi)
oluşmaktadır. Tarihi nedenlerden dolayı Lahey hükümet merkezi, Amsterdam ise başkenttir.
Hollanda idari açıdan Drenthe, Flevoland, Friesland, Gelderland, Groningen, Limburg,
Overijsel, Utrecht, Zeeland, Noord Brabant, Zuid Brabant, Noord Holland ve Zuid Holland
olmak üzere 12 Eyaletten oluşmaktadır.
Devlet Başkanı Kral Willem Alexander, 30 Nisan 2013 tarihinde tahta çıkmıştır.
-
9
Mevcut siyasi partiler ve liderleri:
Mevcut siyasi partiler ve liderleri 2014-Milletvekili Sayısı
VVD-Özgürlük ve Demokrasi Partisi: Mark Rutte 41
PvdA-İşçi Partisi: Diederik SAMSOM 38
SP-Sosyalist Parti: Emile Roemer 15
CDA-Hıristiyan Demokrat Parti: Sybrand van Haersma Buma 13
D66-Demokrat 66’lar: Alexander Pechtold 12
PVV-Özgürlükler Partisi: Geert Wilders 12
CU-Hıristiyan Birliği: Arie Slob 5
Groenlinks-Yeşil Sol: Bram A. Van Ojik 4
SGP-Reformcu Devlet Partisi: Kees C.G.van der Staaij 3
PvdD-Hayvanları Koruma Partisi: Luuk Folkerts 2
VNL (ex PVV) Bontes/van Klaveren 2
50PLUS-Elli Yaş Üzeri Partisi: M.H.H. Baay-Timmermans 1
Lid-Van Vliet (ex PVV) 1
50PLUS/Nolbert Klein 1
Toplam 150
Bakanlar Kurulu:
Başbakan Mark Rutte (VVD)
Başbakan Yard./Sosyal İşler, İstihdam Bakanı Lodewijk Asscher (PvdA)
Dışişleri Bakanı Frans Timmermans (PvdA)
İçişleri Bakanı, Kraliyet İlişkileri Ronald Plastelk (PvdA)
Güvenlik ve Adalet Bakanı Ivo Opstelten (VVD)
Eğitim, Kültür ve Bilim Bakanı Jet Bussemaker (PvdA)
Maliye Bakanı Jeroen Dijsselsoem (PvdA)
Savunma Bakanı Jeannine Hennis-Plasschaert (VVD)
Altyapı ve Çevre Bakanı M. Schultz van Haegen- Maas Geesteranus (VVD)
Ekonomi Bakanı Henk Kamp (VVD)
Dış Ticaret, Geliştirme İşbirliği Bakanı Lilianne Ploumen (PvdA)
Sağlık, Refah ve Spor Bakanı Edith Schippers (VVD)
İskan ve Merkezi Hükümet Bakanı Stef Blok(VVD)
*4 Şubat 2014 itibariyle Eric Wiebes Maliye DEVLET Sekreteri görevini devam
ettirmektedir.
-
10
Yargı: Roma Hukuku temel dayanak olmakla birlikte mevcut yasalar Fransız
hukukundan alınmıştır. Yasal soruşturmalar, genelde kişiler değil devlet tarafından
başlatılmaktadır. İdari yargı, medeni hukuk ve ceza yargısından ayrı yapılandırılmış olup
yargılama usulleri de farklıdır.
Yargının bağımsızlığı esastır ve bu çerçevede yargıçların ömür boyu görev
güvenceleri bulunmaktadır. Yargıçlar, ancak görevi kötüye kullanma ya da akli problemler
vb. nedenlerle ehliyetsiz hale gelmeleri halinde görevden alınabilmektedir.
En yüksek yargı makamı Hollanda Yüksek Temyiz Mahkemesi’dir. Mahkeme, yargı
idaresinin gözetimi ve temyiz davalarını karara bağlama görevlerini yürütür. Sadece vergi
hukukuna giren konularda ilk derece mahkemesi olarak görev yapan beş adet temyiz
mahkemesi vardır. Medeni hukuk ve ceza hukuku davaları, altmışbir alt-bölge mahkemesi
tarafından ele alınmakta olup bunların bakmadığı davalar için de ondokuz bölge mahkemesi
bulunmaktadır. Ayrıca, çocuklar için çocuk mahkemeleri ve borsa vb. kurumlar için özel
tahkim mahkemeleri vardır.
3.3. Coğrafi Bilgiler, Nüfus, Eğitim ve Sosyal Güvenlik
3.3.1. Coğrafi Konumu ve Özellikleri
Hollanda Krallığı, Hollanda ve Karayip Denizindeki altı adadan (Aruba ve Hollanda
Antilleri) oluşmaktadır. Avrupa Birliği’nin alan olarak en küçük ülkelerinden bir tanesi olan
Hollanda Batı Avrupa’da Kuzey Denizi kıyısında, Almanya ve Belçika arasında yer
almaktadır. Ren, Maas ve Shelde nehirlerinin deltasında kurulmuş olan Hollanda’nın 41.526
km2’lik yüzölçümünün 7.578 km2’lik kısmı (% 18) su ve kanallardan oluşmaktadır. Coğrafi
yapısı itibariyle düz bir araziye sahip olan ülke topraklarının yarısından çoğu deniz
seviyesinin altında bulunmaktadır. Varlığını hidrolik mühendisliğine borçlu olan Hollanda
topraklarının % 20’si, “polder” adı verilen denizden kazanılmış topraklar olup ülke
topraklarının 2/3’si dünyanın en geniş kapsamlı su kontrol projeleri sayesinde su altında
kalmaktan korunmaktadır. Ülkenin en yüksek noktası 321metre, en alçak noktası –6,7-metre
(deniz seviyesinin altında)’dir. 16,8 milyonluk nüfusu ve km2 başına düşen 496 kişi ile
dünyanın nüfusu en yoğun ülkelerinden birisidir.
Hollanda, nemli ve yağışlı bir iklime sahiptir ve yağışlar tüm yıl boyunca
görülmektedir. Hollanda’nın iklimi, Kuzey denizi kıyılarında bulunması ve Karayip
bölgesinden gelen “gulf stream”in etkisi ile ılımlıdır. Yazın ortalama sıcaklık 16 derece, kışın
ise 3 derecedir. Bununla birlikte, nem oranının fazlalığı, ısının daha sıcak veya daha soğuk
olarak hissedilmesine neden olmaktadır. Diğer taraftan, düz bir arazi yapısına sahip olan
ülkede Kuzey Denizi’nden esen rüzgar, özellikle deniz kıyısında bütün etkisi ile
hissedilebilmektedir. Konumu nedeniyle değişik hava koşullarının yaşanabildiği bir ülke olan
Hollanda’da aynı gün içinde bir kaç kez güneşli ve yağışlı hava yaşanabilmektedir.
3.3.2. Nüfus
Hollanda’nın nüfusu 2013 yılı sonunda 16,8 milyon olmuştur. Ancak nüfus artışındaki
yavaşlama devam etmektedir. Hollanda nüfusu gittikçe yaşlanmakta, 40 yaşının
üzerindekilerin nüfus içindeki oranları artmaktadır. Nüfus artış hızı 2012 yılında binde 2,8
olmuştur. Nüfus açısından en kalabalık şehirler sırasıyla Amsterdam, Rotterdam, Lahey,
Utrecht ve Eindhoven’dır.
-
11
Halkın çoğu Flaman, küçük bir kısmı ise Fas, Surinam ve Endonezyalıdır. Ülkede
yaklaşık 400 bin Türk yaşamakta, bunlardan 250 bininin Hollanda vatandaşlığını kazanmış
olduğu bilinmektedir. Yabancılar arasında ülkedeki en büyük kesimi Türk kökenliler
oluşturmaktadır.
Tablo 1: Hollanda’nın Nüfus İstatistikleri(1000 kişi)
Yıl Toplam
(Kişi)
Oran (%) Büyüme Yoğunluk
(kişi/km2) 0-20 20-40 40-65 65-80
80
üzeri Kişi
Oran
(binde)
2009 16.485.787 23,9 25,7 35,5 11,2 3,8 91,83 5,6 489
2010 16.574.989 24,1 25,2 35,6 11,4 3,9 89,2 5,4 491
2011 16.655.799 23,5 25,0 29,3 11,6 4,0 80,8 4,9 494
2012 16.730.348 23,28 24,76 35,73 12,14 4,10 80,8 4,8 496
2013 16.778.025 23,10 24,60 35,50 12,60 4,20 47,7 2,8 496
Kaynak: CBS
3.3.3. Çalışma ve İşgücü
Hollanda’da 15-65 yaş arası nüfus ve çalışabilir nüfus yıllar itibariyle çok düşük
rakamlarda değişiklik göstermektedir. Buna rağmen 2006 yılına kadar çalışan nüfusta azalma
ve sonucunda işsiz nüfusta artış olurken 2006, 2007 ve 2008 yıllarında ekonomide genel
olumlu gidişe paralel olarak işsizlik oranı azalmıştır. Ancak 2008’in ikinci yarısında ve 2009
yılında yaşanan ekonomik ve finansal krizin etkisiyle işsizlik oranı artışa geçerek 2009 yılında
% 4,9, 2010 ve 2011 yıllarında %5,4, 2012 yılında % 6,4, 2013 yılında ise % 8,3 olarak
gerçekleşmiştir.
Tablo 2: Hollanda’nın Çalışan Nüfus Verileri (1.000 kişi)
Yıl 15-65 yaş arası
nüfus
15-65 yaş arası
çalışabilir nüfus
15-65 yaş arası
çalışan nüfus
15-65 yaş arası
işsiz nüfus
İşsizlik
Oranı
(%)
2009 10.970 7.753 7.374 379 4.9
2010 11.017 7.817 7.391 426 5.4
2011 10.994 7.811 7.392 419 5.4
2012 10.992 7.894 7.387 507 6.4
2013 11.012 7.939 7.283 656 8.3
Kaynak: CBS
Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere, Hollanda’da asgari ücret 2013 yılı itibariyle
23 yaş ve üzerindekiler için aylık brüt 1.469,40 avrodur. Ücretler/Kazanç endeksine göre
2013 yılı endeksi 131,8’dir (2000=100). Bu oran özel sektör için 131,6 ve sağlık gibi sektörler
için 133,4’dür. 2013 yılı Aralık ayı itibariyle malul yardımı alanların sayısı 817.840 kişi ve
işsizlik yardımı alanların sayısı ise 437.730 kişidir. 2012 yılının sonuna kadar 65 olan
emeklilik yaşı, 2013 Ocak ayından itibaren her yıl emeklilik yaşına bir ay eklenerek 2018
yılında 66 ve 2021 yılında 67 olacaktır.
-
12
Tablo 3: Hollanda’da Asgari Ücret (1 Ocak-31 Aralık Dönemi)
Yaş Aylık Haftalık Günlük
23-65 1.469,40 339,10 67,82
22 1.249,00 288,25 57,65
21 1.065,30 245,85 49,17
20 903,70 208,55 41,71
19 771,45 178,05 35,61
18 668,60 154,30 30,86
17 580,40 133,95 26,79
16 506,95 117,00 23,40
15 440,80 101,75 20,35
Kaynak: Sosyal İşler ve İstihdam Bakanlığı
3.3.4. Eğitim ve kültür
Hollanda’da eğitim sisteminin en önemli özelliği, okul kurma özgürlüğünün,
Anayasa’nın 23’üncü maddesi altında garantiye alınmış olmasıdır. Bu maddede kişilere, okul
kurma özgürlüğü, okullarda eğitimi düzenleme ve inanç özgürlüğüne bağlı olarak okulun
ilkelerini belirleme özgürlüğü tanımaktadır. Dini inanca, eğitsel ve ideolojik görüşlere göre
okul kurma ve seçme özgürlüğü tanınmıştır. Kamu okulları; devlet adına eğitim sağlayan, dini
ve diğer görünüm ayrımlarını dikkate almadan tüm çocuklara açık olan, kamu hukukuna tabi
olan, belediye meclisi ya da bir kamu tüzel kişiliği ya da bir kamu vakfının komisyonu
tarafından kurulup yönetilen kurumlardır. Özel okullar ise; özel hukuka tabi olan bir dernek
ya da vakıf tarafından kurulup yönetilen, kendi dini ve ideolojik inançlarını temel alabilen
kurumlardır.
Hollanda eğitim sisteminin ikinci önemli özelliği, işletme ve yönetimin okullara
devredilmesi ile eğitim politikasının merkezileştirilmesini iç içe barındırmasıdır. Hollanda’da,
ülkenin yönetim yapısına uygun olarak, eğitim sisteminin yönetiminde yetkili ve sorumlu üç
yönetim birimi vardır: Merkezi hükümet, ülke düzeyinde tüm eğitim sistemini düzenleme
sorumluluğunu üstlenmekte ve anayasanın hükümleri doğrultusunda yönetmelikler ve yasama
araçlarıyla eğitimi kontrol etmektedir. Eyalet yönetimi başlıca yasal denetim ve yargı
görevlerini yerine getirir. Yerel yönetimlerin ise yürütme görevleri bulunmaktadır. Eğitim
sistemi, ülke düzeyinde merkezi olarak düzenlendiği ve tüm ülkede ortak bir okul sistemi
uygulandığı için, yönetim yönünden merkezi bir nitelik taşır. Buna karşılık, okulların idaresi
yerel yönetimlerin sorumluluğunda olduğu için de yerel bir nitelik taşır.
Anayasada belirtilen özgürlüklerin sağlanabilmesi için; devlete eğitim ve yönetim
yönünden aynı programlara ve yasal düzenlemelere bağlı olan resmi ve özel okullara eşit
parasal destek sağlama zorunluluğu, yerel yönetimlere de bir kamu görevi olarak eğitim
hizmeti sunma sorumluluğu yüklenmiştir. Bu durum, sistem içinde hem okul türlerinin, hem
de sistemin yönetim ve denetiminde yetkili olan kuruluşların çeşitlenmesine neden olmuştur.
Çünkü anayasa ile güvence altına alınan kişilerin kendi dünya, dini, eğitsel ve ideolojik
görüşlerine uyan eğitim verme ve eğitim alma özgürlüğü nedeniyle, tüm eğitim
basamaklarında devlet okullarının yanı sıra çeşitli dini inanç ve mezhep grupları ile farklı
eğitsel ve ideolojik görüşlere sahip özel ve tüzel kişiler (kişiler, dini kurumlar, meslek
kuruluşları, kamu yararına çalışan dernek ve birlikler, ticari kuruluşlar gibi) tarafından açılan
oldukça geniş bir özel okullar ağı vardır. Bunlar genellikle Katolik ve Protestan okulları olup
-
13
Yahudi, Müslüman, Hindu ve hümanist özel okullar da bulunmaktadır. Okullarda din eğitimi
zorunlu olmamakla birlikte, isteyenlere dini cemaatlerin görevlendirdiği din görevlileri
tarafından din dersleri verilmektedir.
Özel okullar, eğer çocuğun ebeveyni okulda öğretilen inanç ve ideolojiyi
benimsemiyorsa çocuğu okula kabul etmeme hakkına sahiptir. Resmi ve özel okullar Eğitim,
Kültür ve Bilim Bakanlığı tarafından belirlenmiş olan müfredat programını takip ederler. Her
iki kurumdan alınan belge ve diplomaların geçerliliği eşittir.
Merkezi hükümet, kamu ve özel okullarına aynı geçerli ölçütlere göre ödenek verir.
Ancak, özel okulların devlet bütçesinden ödenek alabilmeleri için bu alandaki yasalarda ve
hükümet kararlarında belirtilen koşulları yerine getirmeleri gerekir.
Zorunlu eğitim 1969 Zorunlu Eğitim Kanunu ile düzenlenmiştir. Buna göre, her çocuk
beş yaşına girdiği ay içinde tam gün okula kaydolmak ve kesintisiz 12 yıl eğitim almak
zorundadır. Bununla birlikte, çocukların tamamına yakını 4 yaşında okula başlamaktadır.
Okula devamın aksatılmaması konusunun takipçisi belediye yetkilileri olup okula devamın
aksatılması durumunda kanun, para ve hapis cezası öngörmektedir.
Eğitim Basamakları: Hollanda'da eğitim sistemi, temel eğitim, ortaöğretim ve
yükseköğretim olmak üzere üç eğitim basamağından oluşur.
Temel Eğitim Okulları: Zorunlu eğitim kapsamında 4-12 yaş arasındaki çocukların
gittikleri sekiz yıllık okullardır. 1985 yılından itibaren Hollanda’da “ilkokul” kavramı
kaldırılmış olup temel eğitim yasası kapsamında 2 yıllık anaokulları ile 6 yıllık ilkokullar
birleştirilerek 8 yıllık temel eğitim okulları oluşturulmuştur. Temel eğitim okullarına başlama
yaşı 4’tür. Sekizinci yılın sonunda ülke genelinde yapılan CITO sınavlarında alınan notlara
bağlı olarak öğrenciler ortaöğretim kurumlarından birine yönlendirilirler.
Ortaöğretim:12-16/18 yaş arasındaki öğrencilerin öğrenim gördükleri, süreleri 4-6 yıl
arasında değişen ve ilk dört yılı zorunlu eğitim kapsamında olan ortaöğretim basamağındaki
genel eğitim ve mesleki eğitim amaçlı programlar uygulayan okullardır. Oniki yaş civarında
sekiz yıllık temel eğitimi bitiren çocuklar için ortaöğretimde üç seçenek bulunmaktadır:
VMBO: Meslek öncesi ortaöğretim, dört yıl süreli (ortaokul) ve sonra MBO Mesleki ortaöğretim, iki-üç-dört yıl süreli (lise)
HAVO: Yüksek dereceli genel ortaöğretim, beş yıl süreli (ortaokul+lise)
VWO: Üniversite öncesi eğitim, altı yıl süreli (ortaokul+lise)
Yükseköğretim: Ortaöğretimi bitiren 18 yaşından büyük öğrencilerin akademik veya
mesleki öğrenim gördükleri, süreleri 4-6 yıl olan üniversiteler ve meslek yüksekokullarından
oluşmaktadır. HBO denilen meslek yüksek okulları, meslekler için gerekli olan teorik ve
pratik eğitimi vermektedir. Üniversitelerise, araştırmayı sürdürmek ve bunların öğretilmesi
amacını taşımaktadır. Üniversite ile yüksekokul arasındaki fark ise, üniversitede en az 3
fakülte (tıp fakültesi ve bir matematik veya fizik bilimleri fakültesi) bulunmasından
kaynaklanmaktadır. Bu öğretim kurumlarına giriş için aynı yasal kurallar uygulanır ve
verdikleri derecelerin değerleri de eşittir. Bu kurumlar tümüyle devlet sorumluluğu altındadır.
Hollanda’da yükseköğretim sistemi içinde toplam 14 üniversite bulunmaktadır. Mesleki
eğitime büyük önem verilmekte olup mesleki eğitimin ağırlığı üniversite düzeyi eğitimde
daha öne çıkmaktadır. Meslek yüksek okullarına 422 bin öğrenci kayıtlıyken, üniversitelere
241 bin öğrenci devam etmektedir.
-
14
Tablo 4: Eğitim Verileri (2013-2014 Öğretim Yılı)
Okul/Kurum Okul Sayısı Öğrenci Sayısı
İlköğretim 7.039 1.538.031
Orta Öğretim 658 961.099
Meslek Yüksek Okulları 39 421.519
Üniversiteler 14 241.321
Kaynak:CBS
3.3.5. Sosyal Güvenlik
Hollanda’da etkin ve kapsamlı bir sosyal güvenlik sistemi mevcuttur. Esas itibari ile
sistem, halk sigortaları, işçi sigortaları ve sosyal yardımlar olarak üç bölümden oluşmaktadır:
a) Halk Sigortaları: Aşağıdaki sigorta kolları için çalışanların ücretlerinden primler
vergi dairelerince kesilmektedir:
Yaşlılık Sigortaları (AOW), prim: % 17,90
Geride Kalan Dul ve Yetimler Sigortası (ANW), prim: % 0,60
Çocuk Paraları Sigortası (AKW), prim kesilmez, bütçe gelirlerinden karşılanır.
İstisnai Sağlık Harcamaları Sigortaları (AWBZ), prim: %12,65
b) İşçi Sigortaları:Aşağıdaki sigorta kolları için çalışanlar ve/veya işverenlerden prim
kesilir:
Hastalık Sigortaları (ZVW) için işveren % 7,5 prim kesilir. Sigorta primi kişilerin gelirine göre değişim gösterir. Prim işveren ile işçi arasında yapılan görüşme ile
saptanır. En düşük sağlık sigortası primi 80-110 Avro arasıdır.
Maluliyet sigortası için (WAO/WIA) işverenden % 4,95 prim alınır.
İşsizlik Sigortası (WW) için sadece işçiden % 2,15 prim kesilir.
Tamamlayıcı Ödenek (TW), prim kesilmez, bütçe gelirlerinden karşılanır.
c) Sosyal Yardımlar:Bu yardımlar bütçeden finanse edilmektedir.
İş ve Geçim Yardımı (WWB)
Yaşlı ve Kısmen Maluller – 50 yaş üzeri- (IOAW)
Serbest Çalışan Yaşlılar Yardım Kanunu (IOAZ)
4. GENEL EKONOMİK DURUMU
4.1. Genel Durum
Hollanda ekonomisi, istikrarlı işçi-işveren ilişkileri, düşük düzeyde işsizlik ve
enflasyon, önemli miktarda dış ticaret fazlası ve Avrupa nakliye merkezi olarak oynadığı
önemli rol ile bilinmektedir. Ekonominin ana itici sektörleri nakliye/lojistik, kimya sanayi,
ticaret ve hizmetlerden oluşmaktadır. İmalat sanayi Hollanda’da, Almanya, Fransa ve İtalya
gibi diğer Avrupa ülkelerinde olduğundan daha az baskın durumdadır. Endüstriyel aktiviteler
esas olarak gıda işleme, kimyasallar, petrol işleme ve elektrikli makineler üzerine
-
15
yoğunlaşmıştır. Son derece mekanize tarım sektörü işgücünün yalnızca yaklaşık % 2’sini
istihdam etmekle birlikte gıda işleme sanayisi ve ihracat için önemli miktarda üretim
gerçekleştirmektedir. Tarım ve gıda ile kimyasallar gibi daha geleneksel sektörlerde
biyoteknoloji giderek artan önemde bir rol oynamaktadır. Oldukça dışa açık olan ekonomi dış
ticarete ve finansal hizmetlere bağımlıdır. Ekonominin sektörel dağılımı, % 74 hizmetler, %
24,4 sanayi ve % 1,6 tarım şeklindedir.
Hollanda dünyanın en büyük 18’nci ekonomisine sahip olup kişi başına düşen milli
gelir sıralamasında ise 13. sırada yer almaktadır. Hollanda, WTO 2013 yılı verilerine göre,
dünya mal ihracatında beşinci, hizmet ihracatında dokuzuncu, mal ithalatında yedinci, hizmet
ithalatında ise sekizinci sırada yer almaktadır. Toplam dünya mal ticareti içerisindeki payı ise
% 3,4 olarak gerçekleşmiştir. AB’nin ikinci en büyük ihracatçı ülkesi olan Hollanda tarım
ürünleri ihracatında ABD’nin ardından 2’nci sırada gelmektedir. Ülke, reeksport konusunda
uzmanlaşmış olup ihracatının yaklaşık % 46,2’sini oluşturmaktadır. Doğal kaynaklar ve
hammadde bakımından fakir olan Hollanda’nın taşımacılık ve lojistik açısından Avrupa’da
merkezi bir konumda bulunması ve yurt içi pazarının darlığı ülkenin dışa açık bir ekonomi
haline gelmesinde etkili olmuştur.
Hollanda, Avrupa’nın ana limanı ve lojistik merkezi konumundadır. Rotterdam
Limanı 2005 yılına kadar dünyanın en büyük limanı iken, halen Şangay Limanı, Ningbo-
Zhoushan Limanı, Singapur Limanı ve Tianjin Limanının ardından dünyanın beşinci en
büyük ve Avrupa’nın en büyük limanı unvanını taşımaktave Hollanda’yı her tür eşya için
başlıca geçiş ülkesi yapmaktadır. Amsterdam’daki Schiphol Havalimanı Avrupa’da yolcu
trafiği açısından dördüncü, kargo trafiği açısından üçüncü sırada yer almaktadır. Dış
ticaretinin önemli bir bölümünü, Avrupa içi ticaret yanında Rotterdam Limanı ve Schiphol
Havalimanı gibi lojistik faaliyetlerinin en yoğun olduğu limanlar vasıtasıyla ABD ve
Asya’dan yapılan ithalat oluşturmaktadır. İthal edilen ürünlerin önemli bir bölümü çok az
veya hiç bir işleme tabi tutulmadan diğer ülkelere ihraç edilmektedir. Bu durum,
Hollanda’nın, Avrupa’nın en önemli ticaret ve dağıtım merkezi olma özelliğini
yansıtmaktadır.
Tablo 5: Önemli Veriler ve Oranlar
VERİLER 2011 2012 2013
GSYİH (milyar dolar)-cari 834 770 800
GSYİH (milyar avro)-cari 599 599 602
İhracat (milyar avro) 409 430 434
İthalat (milyar avro) 365 389 384
Cari İşl.Dengesi (milyar avro) 54 57 66
Kamu borç stoğu (milyar avro) 394 426 441
Kişi Başına GSYİH (dolar)-cari 49,932 45,988 47,634
Kişi Başına GSYİH (avro)-cari 35,886 35,773 35,864
Oranlar
İhracat/İthalat (%) 112 110 113
İhracat/GSMH (%) 68 72 72
Cari İşl. Dengesi/GSMH (%) 9,2 9,5 10,9
Kamu Borç Stoğu/GSMH (%) 65,8 71,1 73,3
Kaynak:IMF, CBS, De Nederlandsche Bank
-
16
Özellikle Avrupa pazarına giriş için çok avantajlı bir dağıtım merkezi olması, öne
çıkan alt yapı ve lojistik hizmetleri nedeniyle, halen çoğu global firma Hollanda’yı bir
pazarlama üssü olarak seçmektedir. Hollanda’yı önemli kılan diğer önemli bir faktör, kimya,
ileri teknolojik ve yenilikçi malzemeler, gıda, çiçekçilik, yaşam bilimleri, sağlık, su yönetimi
ve denizcilik, ar-ge ve finansal hizmetler sektörlerinde şirketlerin ve araştırma kurumları
kümelenmelerinin varlığıdır. Ayrıca, Hollanda halkı, yüksek eğitimli, dışa açık ve genellikle
bir kaç dili konuşabilen insanlardır.
World Economic Forum (WEF) tarafından yayınlanan Küresel Rekabetçilik
Raporu’na göre Hollanda ilk on ülke arasında yer almaktadır. Aynı rapora göre Hollanda
şirketleri oldukça sofistike ve uluslararası düzeyde yeni teknolojileri almada en atak şirketler
olarak öne çıkmaktadır. Oldukça eğitimli, esnek ve motivasyonu yüksek iş gücü, ülkenin
merkezi coğrafi konumu, gelişmiş altyapı ağı ve lojistik hizmetleri Avrupa’nın, Amerika’nın
ve giderek sayıları artan Asya şirketlerinin Avrupa ofislerini Hollanda’da açmalarına yol
açmaktadır. Bu da, dünyadaki en büyük 500 şirketin 400’ünün Hollanda’da ofislerinin mevcut
olmasıyla paralellik arz etmektedir.
Hollanda ekonomisi, hem özel sektör hem de kamu sektörünün önemli roller
üstlendiği karma bir pazar ekonomisi niteliği taşımaktadır. Ekonomi güçlü bir uluslararası
yönelime sahiptir. Hollanda, ticaret ve yüksek düzeyli finansal ve mesleki hizmetleri ile
ünlenmiş, dünyadaki en zengin ve refah seviyesi yüksek ülkelerden biri olarak öne
çıkmaktadır.
Hollanda hükümeti geleneksel olarak özel sektör eliyle kalkınma lehinde politikalar
yürütmüş ve yalnızca ulusal çıkarlar veya çok miktarda iş imkanı söz konusu olduğunda
müdahalede bulunmayı tercih etmiştir. Ulusal politikalar, enerji, telekomünikasyon ve toplu
taşıma gibi önemli kamu çıkarı olan sektörleri izlemek için kurulan bağımsız kurumlar
marifetiyle rekabeti geliştirmeye ve tüketiciyi korumaya vurgu yapmaktadır. Hükümet, kamu
hizmetlerinde özel yatırımlara ve yeni endüstriyel gelişmeler için kamu-özel sektör işbirliğine
açıktır. Devlet bazı önemli büyük şirketlerde ve sektörlerde pay sahibi olmakla birlikte bütün
endüstriyi kontrol altında tutmamaktadır. Devlet, kendi topraklarında ve kıta sahanlığındaki
madenlerle ilgili imtiyazları verme hakkını elinde tutmaktadır. Hollanda’da millileştirme
konusunda bir kanun bulunmamakla birlikte millileştirme bir tehdit olarak görülmemektedir.
Devletin sahip olduğu endüstriyel holdingler, bazı özel şirketlerin devamının sağlanmasını
teminen gerçekleştirilen şirket kurtarma operasyonlarından kaynaklanmaktadır. 2008 yılında
banka ve sigortacılık grubu olan Fortis’in devlet sermayesi konularak batmaktan kurtarılması,
ING bankasına finansal destek verilmesi ve ABN-AMRO bankasının satın alınması da bu
çerçevede gerçekleştirilmiştir.
Hollanda’da devlet taşımacılık sektöründe, ulusal demiryolu işleticisi Nederlandse
Spoorwegen, bölgesel otobüs şirketi Connexxion ve Rotterdam Limanı da dahil olmak üzere
önemli bir paya sahip bulunmaktadır. Devletin ulusal havayolu şirketi olan KLM’ deki payı
2004 yılında şirketin Air France ile birleşmesi neticesinde % 14,75’ten % 5,9’a düşmüştür.
Ulusal gaz dağıtım şirketi Gasunie ve elektrik şirketi Tennet gibi stratejik sektörlerdeki payını
korumakla birlikte hükümet enerji sektöründe kamu payını düşürmek için çalışmaktadır.
Elektrik piyasası 2004 yılından itibaren tam rekabete açılmış bulunmaktadır.
Hollanda, kendisini Avrupa’ya giriş kapısı olarak lanse etmekte ve aktif bir biçimde
yabancı yatırımları teşvik etmektedir. Hollanda Yabancı Yatırım Ajansı, ülkeyi, uluslararası
aktiviteler için bir üs olarak takdim etmekte ve yeni bir şube açmak isteyen veya mevcut bir
-
17
şirketi genişletmek isteyen şirketlere yardım etmektedir. Hollanda, yatırım teşvikleri
sağlamak yerine iş dünyasına kendi avantajlarını pazarlamayı tercih etmektedir. Bu avantajlar
arasında, taşımacılık ve dağıtım merkezleri olan Rotterdam Limanı ve Schiphol Havaalanı ile
bağlantılı güçlü bir lojistik altyapı, çok dilli ve misafirperver olması ile ünlenen kalifiye ve iyi
eğitimli iş gücü, “polder modeli” (1982’den beri endüstriyel istikrarsızlığı önlemiş olan
müzakere ve mutabakat temeline dayalı işçi-işveren ve kamuyu bir araya getiren bir sistem)
sayesinde mevcut olan emek piyasası istikrarı sayılmaktadır. Bu avantajlar bilgi-iletişim
teknolojisi şirketleri ve pek çok dağıtım ve çağrı merkezleri için cazip gelmekte olup bu
şirketler son yıllarda Hollanda’da pek çok firma kurmuşlardır.
4.2. Tarım ve Hayvancılık
Hollanda’nın küçük bir ülke olması nedeniyle toprakların az ve yetersiz oluşu,
denizden ve bataklıklardan arazi yaratıp kurutma (polder) sisteminin gelişmesini sağlamıştır.
Hollanda’nın mevcut topraklarının1/4’ü bu şekilde elde edilmiştir. Oluşturulan su kontrol
proje ve sistemleriyle toprakların 2/3’si su altında kalmaktan korunmaktadır. Belirli tarım
ürünlerinin, sebze ve çiçeklerin yetişmesi için iklimin soğuk olması ise seraların
geliştirilmesini sağlamıştır.
Tarım Hollanda ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Hollanda, ABD’nin
ardından dünyanın ikinci büyük tarım ürünleri ihracatçısıdır. Kişi başına düşen toprak
açısından küçük bir ülke olmakla birlikte tarımda kullanılan ileri teknoloji ve makineler
ülkeyi dünyanın en önemli ihracatçılarından birisi yapmıştır. Geleneksel olarak güçlü olan
tarım sektörü, gen mühendisliği, çapraz gübreleme, çapraz dölleme gibi konular başta olmak
üzere ar-ge faaliyetlerine verilen önem sayesinde hektar başına alınan ürünün yüksekliği ile
dikkat çekmektedir. Hollandalı çiftçiler ortalama olarak AB’deki çiftçilere göre dönüm başına
2,5 kat daha fazla ürün elde etmektedir. Tarım ve çiftlik gereçleri, makine ve teçhizatı,
tohumlama, seracılık, paketleme ve tasarım teknikleri son derece gelişmiştir. Gıda ve yiyecek
konusundaki ar-ge merkezinin bulunduğu Wageningen şehrinde (Wageningen Üniversitesi de
yiyecek ve gıda konusunda uzmanlaşmıştır) ve civarında 10 bin araştırmacının çalıştığı ve bu
gıda vadisinin yiyecek ve gıda alanında küresel bir motor niteliği taşıdığı ve uzun vadeli
hedefin yeni ürünler, hizmetler ve işleme yöntemlerini besleyen ar-ge faaliyetleri ile
Hollanda’yı yiyecek ve gıda deltası haline getirmek olduğu ifade edilmektedir.
Hollanda’da toplam alanın %69’u tarımsal üretime ayrılmıştır. Avrupa’nın sebze
ihracatının yaklaşık %30’u Hollanda tarafından yapılmaktadır. En önemli ihracat pazarları
Almanya, Fransa ve İngiltere’dir. Hollanda genellikle çiçek soğanları ve peynirleri ile
bilinmektedir. Ancak, Hollanda, çiçek, et ve et ürünleri, meyve ve sebze, bira, süt ürünleri,
çikolata, nişasta türevleri ve tohum gibi ürünlerin hem önemli bir üreticisi hem de uluslararası
ticaretçisi konumundadır. Hollanda, kesme çiçek ve soğanlarının üretiminde ve açık
artırmasında, süt ürünleri, kakao ve mantar üretiminde dünyada birinci sırada gelmektedir.
Hollanda bahçecilik/çiçekçilik sektörü küresel düzeyde trend belirleyici nitelikte olup
pazar liderliğine sahip bulunmaktadır. Bu sektörde, çiçek, çiçek soğanları, süs
ağaçları/bitkileri, meyve ve sebze dallarında işletmeler ve ar-ge merkezleri, üretim, ar-ge,
lojistik, altyapı ve ihracat konularında çok yakın bir işbirliği içinde çalışmaktadır. Küresel
kesme çiçek ve süs bitkileri ticaretinde ana merkez niteliğinde olan Hollanda’da kesilmiş olan
çiçekler, etkin arz zinciri sayesinde aynı gün içinde New York’a teslim edilebilmektedir.
-
18
Bununla birlikte, tarımın ekonomideki payı 1970’lerde % 5 iken günümüzde %
1,5’lere kadar düşmüştür. Bu gerilemede, 1990’lara kadar tarım ürünleri fiyatlarının
gelişiminin genel fiyat artışlarının gerisinde kalması etkiliyken, daha sonra üretim
rakamlarının genel ekonomik büyümeye paralel artmaması önemli rol oynamıştır. Üretim
artışını frenleyen unsurlar arasında gittikçe katılaşan çevresel önlemler, AB’nin tarım
politikasındaki değişiklikler ve tarıma yönelik teşviklerde azalmalar sayılmaktadır.
En önemli tarım ürünleri üretim istatistikleri aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.
Yıllar itibariyle genel olarak tarla bitkileri üretiminde azalmalar görülürken sera bitkileri
üretiminde artışlar dikkat çekmektedir. Bu gelişmeye açık tarım yapılan arazilerin azalırken
sera alanlarının genişlemesi neden olmaktadır.
Tablo 6: Tarla ve Bahçe Ürünleri (Bin ton)
Ürün Adı 2000 2010 2011 2012 2013
Patates 8.127 6.844 7.333 6.766 6.577
Şeker Pancarı 6.727 5.119 5.858 5.735 5.727
Soğan 821 1.252 1.582 1.330 1.200
Yemlik mısır 8.154 10.341 10.559 10.670 10.268
Buğday 1.143 145 1.175 1.302 1.335
Arpa 288 204 205 206 208
Domates 520 815 815 805 855
Salatalık 410 430 430 410 400
Biber 285 365 365 345 325
Elma 461 407 418 282 314
Armut 203 295 336 199 327
Çilek 34 43 43 50 51
Mantar 265 220 250 307 323
Beyaz Lahana 120 132 137 131 141
Pırasa 95 100 90 93 106
Marul 72 83 84 93 90
Kaynak: LEI Rapporten-CBS
Hayvancılık verilerine bakıldığında, ülkedekeçi hariç, sığır, süt inekleri, domuz, koyun
ve tavuk sayısının 2000 yılına göre tedrici olarak gerilemiş olduğu görülmektedir. 2013 yılı
verilerine oranla 2012 yılında artış kaydedilen türler sığır, keçi ve tavuk olmuştur.
Tablo 7: Hayvancılık (1000 adet)
Hayvan Cinsi 2000 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Sığır 4,07 3,89 3,968 3,975 3,885 3,879 3,999
Süt-damızlık inek 1,504 1,466 1,489 1,479 1,47 1,484 1,553
Domuz 13,118 11,036 15,192 12,255 12,429 12,234 12,212
Koyun 1,308 1,213 1,117 1,13 1,088 1,043 1,034
Keçi 179 355 374 353 380 397 413
Tavuk 104,015 96,7 96,859 101,248 96,919 95,273 97,719
Kaynak: LEI Rapporten
-
19
Hollanda, et ve süt ürünleri üretiminde ve ihracatında önde gelen ülkeler arasında yer
almaktadır. Et üretiminin yaklaşık % 49’u domuz, % 34’ü tavuk, % 15’i sığır ve çok az bir
kısmı da koyun ve keçi etidir. 2013 yılı itibariyle 800 bin hektarlık alanda 1,6 milyon inek
(geleneksel Hollanda inekleri olan FriesianHollands (FH), MaasRijnandIjssel(MRIJ) ve
Groningen türleri), 19 bin mandıra çiftliği, yıllık 12.2 milyon ton süt, 793 bin ton peynir
(%75’i ihraç edilmektedir), 137 bin ton tereyağı, 194 bin ton süt tozu üretimi ile 5,3 milyar
avroluk üretim değerine sahip olan süt ürünleri sektörü Hollanda tarım sektörünün en önemli
alt sektörlerinden birisi olup tarımsal arazilerin yaklaşık %50’si süt ürünleri sektörü
tarafından kullanılmaktadır. Sektör giderek artan bir uzmanlaşma, makineleşme ve ölçek
genişlemesi sayesinde 1960’lardan itibaren süt üretimini hızlı bir şekilde artırmıştır.
Süt tek başına Hollanda toplam tarım üretimi değerinin yaklaşık olarak yaklaşık
%20’sini karşılamaktadır. Süt ürünleri sektöründe faaliyet gösteren 51 fabrika, 21 şirket
tarafından işletilmektedir. Bu fabrikaların yarıdan çoğu sektörün lideri olan FrieslandCampina
şirketine ait bulunmaktadır. Birinci ve ikinci sırada sırasıyla Nestle (İsviçre) ve Danone’nin
(Fransa) bulunduğu dünyadaki en büyük 10 süt ürünleri şirketi arasında FrieslandCampina
dördüncü sırada, Unilever (Hollanda-İngiliz) onuncu sırada yer almaktadır.
Tablo 8: Et ve Süt (milyon kg)
Ürün ismi 2011 2012 2013
Et (kemikli) 2,595 2,620 2,600
- Domuz 1,347 1,332 1,282
- Tavuk 809 857 888
- Sığır 382 374 373
- Koyun ve keçi 15 15 14
Süt 11,642 11,675 12,207
Kaynak: LEI Rapporten
4.3. Sanayi
Hollanda’da, yeni teknoloji yaratarak birçok sektörde dünya liderliği yapmak ve iş
hacmi ve sermaye artışı sağlamak, hükümet ve özel sektörün birinci hedefi olarak
gösterilmektedir. Bu amaçla teknolojik buluşların sanayide kullanımının yaygınlaştırılması
için çok önemli olan devlet-özel sektör-üniversite işbirliği sağlanmış durumdadır. Bölgesel
kalkınma açısından önem taşıyan bölgelerde çeşitli konularda (yiyecek ve gıda, su, nano
teknoloji ve sistemleri, enerji, madde) ihtisaslaşmış teknoparklar oluşturulmaktadır.
Hollanda imalat sanayi çoğunlukla küçük ve orta boy işletmeler ile az sayıda olan
ancak piyasaları yönlendirebilecek kadar güçlü olan çokuluslu şirketlerden oluşmaktadır.
İmalat sanayi, küçük firmalar da dahil, ihracata yöneliktir. Üretim hacmi olarak gıda, içecek,
kimya, kağıt ve matbaacılık, elektrikli makineler, makine ekipman, nakliye araçları sanayi
kolları önde gelmektedir. Elektronik ve mikroçipler, ilaç sanayi, gen mühendisliği ve tıbbi
cihazlar gelişen sektörlerdir. Bunların dışında medikal teknoloji, çevre teknolojileri, enerji,
yaşam bilimleri, gemi inşa ve bilişim teknolojileri üretiminde önemli bir konumdadır.
-
20
Tablo 9: Katma Değer Yöntemiyle GSYİH ve Mal Üretimi (milyon avro)
Yıllar GSYIH
Mal
Üretimi
Toplam
Mal Üretimi /
GSYIH (%)
İmalat
Sanayi İnşaat
Madencilik
ve Taş
Ocakçılığı
Tarım,
Ormancılık,
Balıkçılık
2008 594,431 142,839 24,0 67,700 30,956 21,541 8,837
2009 573,235 131,416 22,9 60,025 30,678 15,556 7,898
2010 586,789 134,354 22,9 63,879 28,021 16,109 9,367
2011 599,047 140,325 23,4 68,047 28,986 18,777 8,743
2012 599,338 139,877 23,3 67,968 26,551 20,652 9,072
2013 602,658 140,426 23,3 68,991 25,463 21,595 8,892
Kaynak: CBS
2013 yılında imalat sanayi içerisinde en önemli paya gıda, içecek ve tütün grubu sahip
olup bunları kimya ve eczacılık ürünleri,metal ürünleri, makine ve ekipman, kağıt-basım-
matbaa ve kauçuk, plastik ve madenler takip etmektedir.
4.4. Ulaştırma ve Telekomünikasyon
Hollanda’nın deniz kıyısında ve üç büyük ırmağın deltasında bulunması ülkeyi
nakliye ve lojistik açısından önemli bir uluslararası ticaret ve dağıtım merkezi haline
getirmektedir. Ren Nehri, Almanya ve Merkezi Avrupa’ya, Maas Nehri ise Belçika ve
Fransa’ya bağlantı sağlamaktadır. Ülkede toplam 14 deniz limanı bulunmaktadır. Dünyanın
en büyük 3’üncü, Avrupa’nın ise en büyük limanı olan Rotterdam Limanı ve çevresindeki
sanayi kompleksi, ileri otomasyon tekniği, depolama kapasitesinin genişliği ve elverişli
coğrafi konumu, kara, deniz, demiryolu, boru hatları ve iç suyolları bağlantıları ile Avrupa
pazarının en önemli taşıma, aktarma, işleme ve kargo dağıtım merkezi olarak faaliyet
göstermektedir. Rotterdam Limanı, Belçika’nın Anvers Limanına da suyolu ile
bağlanmaktadır. Avrupa’nın 1.000 ton kapasiteli gemilerin geçebileceği iç suyollarının
uzunluğu yaklaşık 22.000 km olup bu iç suyollarının yaklaşık %10’u Hollanda toprakları
içerisinde yer almaktadır. Hollanda’daki iç suyollarının uzunluğu yaklaşık 5.000 km olup
bunun 3.745 km’si kanallardan oluşmaktadır. Hollanda, Avrupa iç suyolları taşımacılığında %
54 paya sahiptir. Amerika ve Asya firmalarının Avrupa dağıtım merkezlerinin % 51’i
Hollanda’da bulunmaktadır.
Amsterdam’da bulunan Schiphol Havalimanı Avrupa’da büyüklük açısından 4’üncü
sırada olup Avrupa’daki havayolu yolcu trafiğinin % 10’unu kargo trafiğinin ise % 19’unu
karşılamaktadır. Schiphol dışında 16 yerel havaalanı bulunmaktadır.
Kara, hava ve deniz (iç suyollarıdahil) taşımacılığı ile bunlara ilişkin hizmetlerin dahil
olduğu taşımacılık sektörü GSYİH’da % 4 paya sahiptir. Taşımacılık sektörünün son yıllarda
devam eden düşük oranlı büyümesinin 2010 ve 2011 yıllarında kesintiye uğradığı
görülmektedir.
-
21
Hollanda’da toplam 14 limandan oluşan dört büyük deniz limanı kompleksi
bulunmaktadır. Bunlardan en büyüğü olan Rotterdam Limanı GSYİH’ya yaklaşık %10
katkıda bulunmaktadır. Hollanda’nın 554’ü kargo gemisi olmak üzere 1.381 gemilik ticaret
filosu vardır. Exel, Vos Logistics, Frans Maas Groep ve TNT Solutions sektörde önde gelen
firmalardır. Deniz taşımacılık sektörünün toplam istihdamı yaklaşık 17.500 kişidir.
Kargo taşımacılığında en büyük pay karayolu taşımacılığına aittir. Daha sonra, deniz
taşımacılığı ve iç suyolları taşımacılığı önemli pay sahibidir. Deniz, havayolu ve boru hatları
tamamen uluslararası taşımacılıkta kullanılmaktadır. Hollanda içi taşımacılık, büyük ölçüde
karayoluyla yapılmakta, bunun yanında iç suyolları ve demiryolu da kullanılmaktadır.
Hollanda içi taşımacılıkta ağırlıklı paya sahip olan karayolu taşımacılık firmaları, AB
içerisinde sınır-ötesi kargo taşımacılığında da % 20’yi aşan payla lider durumdadır.
Demiryolu kargo taşımacılığında Hollanda nispeten zayıftır. Ancak toplam kargonun
% 80’i uluslararası kargodur ve üçte ikisi Almanya ile yürütülmektedir. Hollanda-Almanya
Betuwe demiryolu bağlantısının 2013 yılında tamamlanarak hizmete girmesi konusunda iki
ülke yetkilileri anlaşmaya varmıştır. Betuwe hattı, Rotterdam’ı Almanya’ya bağlayan mevcut
hattın yetersiz kalması nedeniyle alternatif bir hat olarak önem taşımaktadır. Ayrıca,
Hollanda-İtalya arasında 2007 yılında yapılan demiryolu yük taşımacılığı anlaşmasına göre,
Rotterdam-Genova hattında çalışan yük trenleri, daha önce her iki ülkede durdurulup kontrol
edilirken bundan sonra bu kontroller olmadan çalışacaktır. Böylelikle, Rotterdam-Genova
demiryolu hattı, eşya taşımacılığında daha cazip bir alternatif olmaktadır.
Hollanda telekomünikasyon alt yapısı açısından çok gelişmiştir. Avrupa’nın Amerika
ile doğrudan internet bağlantısını sağlayan ilk link olan Gigaport Hollanda’da bulunmaktadır.
Hollanda, kişi başına düşen bilgisayar bakımından Avrupa’da birinci sırada olup tüm işyerleri
ve hanelerin % 80’inden fazlası internet erişimine sahiptir. İşyerlerinin % 87’si ve hanelerin
% 70’i geniş bant internet hizmeti almakta olup bu oranlar AB içindeki en yüksek oranlardır.
Hollanda, ABD, İngiltere ve Almanya’nın ardından dünyada 4’üncü büyük bilişim hizmetleri
ihracatçısıdır.
4.5. Hizmetler
Hollanda ekonomisinde en büyük pay (% 66) hizmetler sektörüne aittir. Hizmetler
sektörü, ticari hizmetler ve ticaret dışı hizmetler olarak iki başlık altında ele alınmaktadır.
GSYİH’da ticari hizmetler % 66, ticari olmayan hizmetler % 33 civarında paya sahiptir.
Ticari hizmetler içerisinde “ticaret” en önemli alt sektör olurken daha sonra “finans” ve
“gayrimenkul” hizmetleri gelmektedir.
Ticaretteki bilgi birikimi ve yoğunlaşma Hollanda’yı finans sektöründe de önemli bir
konuma getirmiştir. Hollanda’nın 4 büyük bankasından biri olan ABN-AMRO bankası ve bir
Benelüx bankası olan Fortis Bank, ekonomik kriz nedeniyle iflaslarını önlemek amacıyla
2008yılında devlet tarafından satın alınmıştır. Bir nevi tarım kooperatifleri bankası olan
Rabobank ve ING Bank da ülkenin en önemli bankaları arasındadır. Hollanda’da Yapı Kredi
bankası, DemirHalk Bank, Finansbank, İş Bankası, Garanti Bankası ve Ekonomi bankası
faaliyet göstermektedir.
-
22
4.6. Enerji
Hollanda, enerji sektöründe uluslararası arenada birden fazla alanda faaliyet
göstermektedir. Bir taraftan, Kuzey-Batı Avrupa’nın tamamına petrol ürünleri antreposu
olarak hizmet verirken, diğer taraftan, sürdürülebilir enerji açısından dünya liderliğini elinde
tutmaktadır. Shell, Esso, Nerefco (BP ve Texaco arasındaki ortak girişim), Kuveyt Petrolleri
ve Total’in, Rotterdam Limanı bölgesinde rafinerileri bulunmaktadır. Hollanda
topraklarındaki doğal gaz rezervleri ve Kuzey Denizindeki petrol ve gaz rezervleri,
Hollanda’nın Avrupa enerji arzına önemli ölçüde katkıda bulunmasını sağlamaktadır.
Hollanda gaz rezervlerinin, Rusya Federasyonu’nun gaz rezervleri hariç, Avrupa’nın en
büyüğü olduğu belirtilmektedir.
Öte yandan, Hollanda, gaz ağını Almanya, Belçika, Fransa ve Lüksemburg gaz
ağlarına bağlamaya ve böylelikle gaz arzında sıkıntı yaşayan ülkelerin ihtiyaçlarını diğer
ülkelerin kaynaklarından karşılamaya yönelik bir proje üzerinde çalışmaktadır. Bu proje, daha
sonra İngiltere, İrlanda ve Norveç’in de katılması beklenen bir Kuzey Batı Avrupa gaz pazarı
oluşumunun başlangıcı olarak nitelendirilmektedir. Hollanda, ayrıca Rusya ile de petrol ve
gaz üretim, nakliye ve ticaretinde işbirliğine yönelik çalışmalar içinde bulunmaktadır.
Sürdürülebilir enerji konusu Hollanda’da giderek daha fazla ilgi çekmekte ve güneş,
rüzgar, su ve biomass/atık gibi alternatif enerji kaynaklarının geliştirilmesine yönelik
araştırma-geliştirme faaliyetlerine giderek daha fazla yatırım yapılmaktadır. Söz konusu
yatırımlar, sadece alternatif enerji kaynakları tarafından üretilen elektriğin payının artmasını
sağlamamakta, aynı zamanda, sürdürülebilir enerji ürünleri ve hizmetlerinin de yurt dışına
satışını teşvik etmektedir.
Enerji sektöründe, enerji üretim, dağıtım, taşımacılık ve ticaretini yapan yaklaşık 500
firma faaliyet göstermektedir. Bunlardan sadece birkaç tanesi büyük enerji üretim ve dağıtım
firmalarıdır. Diğer firmaların büyük kısmı küçük ölçekli elektrik üretim (rüzgar, biyoenerji,
buhar, güneş enerjisi) ve küçük bölgesel dağıtım firmalarıdır. Esasen sektör, büyük firmalar
tarafından yönlendirilen, küçük firmaların önemli rol oynayamadığı bir alandır. Doğalgaz
alanında Gasunie firması hakim konumdayken, elektrik üretiminde Eon, Electrabel, Essent ve
Nuon en önemli üreticiler olarak ve Eneco en büyük dağıtım firması olarak öne çıkmaktadır.
Bu firmalardan Eon (Alman) ve Electrabel (Belçika) yabancı sermayeli firmalardır. Elektrik,
doğalgaz, kömür, nükleer enerji ve diğer kaynaklardan üretilmektedir.
Hollanda’nın enerji bilançosu verilerine göre; 2013 yılında yerli üretimin bir miktar
arttığı, tüketimin ise azaldığı görülmektedir. Toplam enerji üretimi toplam tüketimini
karşılayamayan Hollanda, açığı ithalatla karşılamakta, ancak ithal ettiği enerjinin yaklaşık %
89’unu ihraç etmektedir.
En önemli enerji kaynağı olan doğalgazın yaklaşık % 62’si tüketilmekte ve kalan
kısmı ihraç edilmektedir. İhraç edilen doğalgazın en önemli alıcısı Almanya olup onu Fransa,
İtalya ve Belçika takip etmektedir. İthal edilen gazın büyük bir bölümü Norveç’ten temin
edilirken, Belçika, Almanya ve Rusya’nın ithalattaki payı artmaktadır.
-
23
Tablo 10: Enerji Bilançosu (Petajoule)
Enerji Yıl Üretim İthalat İhracat Tüketim
Toplam Enerji Kaynakları
2011 2,707 9,329 8,145 3,246
2012 2,702 10,081 8,744 3,269
2013 2,871 9,943 8,852 3,255
Taşkömürü, Linyit ve
Türevleri
2011 - 653 336 313
2012 - 780 492 344
2013 - 1,063 683 342
Petrol Hammadde ve
Ürünleri
2011 63 7,911 6,091 1,241
2012 63 8,403 6,386 1,258
2013 65 7,950 6,108 1,233
Doğal Gaz
2011 2,419 690 1,676 1,434
2012 2,406 783 1,812 1,373
2013 2,587 810 2,007 1,396
Elektrik
2011 33 74 42 33
2012 62 116 54 62
2013 66 120 54 66
Nükleer Enerji
2011 40 - - 40
2012 39 - - 39
2013 28 - - 28
Kaynak: CBS
Toplam enerji tüketiminin yaklaşık %38’ini karşılayan ve üretimi talebi karşılamakta
yetersiz kalan petrol ve petrol ürünleri, enerji ithalatında % 80 civarında paya sahip olmakla
birlikte, ithalatın % 76’sı ihraç edilmektedir. Tüketimde üçüncü sırada yer alan taş kömürü ve
linyit Hollanda’da üretimi bulunmadığından tamamen ithal edilmekte, ithal edilen kömürün
yaklaşık % 32’si tüketilmekte ve kalanı ihraç edilmektedir. Elektrik enerjisi ihtiyacı da büyük
oranda ithalatla karşılanmakta, küçük miktarlardaki buhar ve biyolojik gazlardan elde edilen
enerji ile nükleer enerji üretimi tamamen iç piyasada tüketilmektedir.
4.7. Doğal Kaynaklar ve Madencilik
Hollanda topraklarında zengin doğalgaz rezervleri ve Kuzey Denizinde ise petrol ve
doğalgaz rezervleri bulunmaktadır. Ayrıca, rüzgar enerjisinden küçük çapta elektrik
üretiminde yararlanılmaktadır. Bunların içerisinde en önemli kaynak doğalgazdır. Doğal
kaynakların üretim istatistikleri diğer enerji kaynaklarıyla birlikte bir önceki bölümde
verilmiştir.
4.8. Ekonomiyi Etkileyen İç ve Dış Olaylar
ABD kaynaklı finansal krizin etkileri Hollanda’da 2008 yılı ikinci yarısından itibaren
belirgin şekilde hissedilmeye başlanmıştır. ABN Amro, Fortis Nederland bankalarının ve
ASR’nin hisseleri 30 milyar Avronun üzerinde bir maliyetle devlet tarafından satın alınmış ve
ING Bank, Ageon ve SNS Reaal bankalarına 13.7 milyar Avroluk sermaye takviyesi
gerçekleştirilmiştir. Ayrıca bankaların sermaye piyasalarından borçlandıkları on milyarlarca
Avroluk tutarlara garanti sağlanmıştır. Alınan mali destek tedbirleri kamu borçlarının
-
24
artmasına yol açmış ve reel sektöre ve istihdama yönelik ekonomik destek paketi önlemleri
önemli miktarda bütçe açıklarına neden olmuş ve Hollanda ekonomisi durgunluğa
sürüklenmiştir.Hollanda ekonomisi 2008 yılı ikinci çeyreğinden itibaren her çeyrekte bir
önceki çeyreğe göre giderek artan oranlarda küçülmüş ve resesyona girmiştir.
Hollanda ekonomisi Avrupa’nın en güçlü ekonomilerinden birisi olmakla birlikte
dünya ticaretindeki dalgalanmalara karşı en duyarlı ekonomilerden de biridir. Küresel kriz
finansal sektörü desteklemeye dönük kararlı bir hükümet müdahalesi ve zamanlıca alınan
mali destek tedbirlerine rağmen Hollanda’yı ağır bir durgunluğa sürüklemiştir. Hükümet
finansal kriz nedeniyle hem likidite önlemleri almış hem de finans sektörünün büyük bir
kısmını millileştirmiştir. Bu hükümet müdahalesinin maliyeti, toplam rakamın yarısı kısa
sürede geri ödenmesine rağmen, GSMH’nın % 14’üne tekabül etmektedir.
Hollanda ekonomisi, 2009 yılındaki % 3.6 daralmanın ardından 2010 yılında % 1.5,
2011 yılında % 0.9 büyümüş, 2012 yılında ise % 1.2, 2013 yılında ise % 0.8 oranında
daralmıştır. 2011 yılında % 2.3 olan enflasyon oranı 2012 ve 2013 yıllarında % 2.5 olarak
gerçekleşmiştir. 2011 yılında % 5,4 olan işşizlik oranı 2012 yılında % 6.4’e, 2013 yılında ise
% 8.3’e yükselmiştir. Kamu borçlarının GSYİH’ya oranı 2012 yılında % 74.4, 2013 yılında
ise % 74.7 olarak gerçekleşmiştir.
Krizden hemen önce 2007 yılının ilk altı ayında iflas eden firma sayısı toplamda 692
iken, giderek artarak 2012 yılının tamamında 7.373, 2014 yılında ise 8.275 olarak
gerçekleşmiştir.
Şubat 2013’de Hollanda hükümeti, banka ve sigorta şirketinin gayrimenkul kısmının
kayıplarından kaynaklanan zaafiyet nedeniyle, SNS Reaal bankasının tamamını 3.7 milyar
Avroyla devletleştirmiş olup, bunun dışında devletin 1.1 milyar Avroluk kredi ve 5 milyar
Avroluk garanti sağlayacağı belirtilmektedir. 2008 krizinin başlarında 850 milyon Avroluk
devlet yardımı alan SNS Reaal, Hollanda’daki 4. büyük banka olup, bilançosundaki 32.5
milyar avroluk tasarruf miktarıyla “sistem bankası” olarak nitelenen bankalar arasında yer
almaktadır.
Hollanda, Fitch derecelendirme kuruluşunun 18.02.2014 tarihli değerlendirmesine
göre AAA negatif, Moody’s dereceleme kuruluşunun 07.03.2014 tarihli değerlendirmesine
göre Aaa durağan ve Standard & Poor’s derecelendirme kuruluşunun 29.11.2013 tarihli
değerlendirmesine göre AA+ durağan derecelendirmesine sahiptir.
Son zamanlarda basında yeralan haberlerde, Hollanda ekonomisinde önemli bir yeri
olan kimyasallar sektörünün, Avrupa ve Hollanda’daki yatırım ve iş iklimi konusunda
endişeli olduğu, sektörün ABD’de ucuz enerjiye, Ortadoğu’da ucuz hammadde kaynaklarına
sahip olduğu, bu nedenle sektörün ABD, Ortadoğu ve Çin’deki akranlarıyla rekabette giderek
zorlandığı, Çin’deki kimyasallar sektörünün şimdiden Avrupadakinin iki katına ulaştığı,
Avrupalı kimya şirketlerinin giderek artan bir şekilde pahalı hammadde, yüksek enerji
maliyetleri ve sıkı çevre mevzuatından kaynaklanan sorunlar yaşadığı, bunun sonucunda
fabrikaların kapatıldığı veya üretim kapasitesinin düşürüldüğü ve Asya ve Ortadoğu’da
yüksek kapasiteli modern tesislerin kurulduğu ve sektör için önlem alınması gerektiği,
rekabetçi kalabilmek için AB çapında ortak enerji ve sanayi politikalarının ve temel ürünlere
yönelik ortak bir stratejinin yürütülmesi gerektiği belirtilmektedir. Büyük kimyasal şirketleri
AkzoNobel, DSM ve Shell gibi firmalar yükselen enerji maliyetleri nedeniyle endişeli
olduklarını, Avrupa taarfından rüzgar ve güneş enerjisine milyarlarca avroluk devlet
-
25
destekleri sağlanırken, ABD’deki firmaların, daha önce nüfuz edilemeyen kayalardan kaya
gazı ve petrol üretimi teknolojisini geliştirdikleri ve bunun daha ucuz olduğunun görüldüğü,
ayrıca ABD’de mısır, şeker pancarı ve tarımsal atıklardan biyoyakıt elde etmek üzere gelecek
on yılda 400 tesis kurulmasının planlandığı ifade edilmektedir. Kimyasallar sektörü
Hollanda’da 63.000 kişilik istihdam, 58 milyar avroluk ciro ve ihracatın % 20’sini
gerçekleştirmektedir.
Yine basında yeralan haberlerde, Hollanda’da gelecek üç yıllık dönemde 155.000
mühendis ve teknik eğitim almış diğer personele ihtiyaç olacağı ifade edilmektedir. Bu
çerçevede hükümet ve iş dünyası, daha çok öğrencinin teknik dersleri almaları konusunda
çeşitli girişimler üzerinde çalışmaktadır. Yüksek teknoloji firmalarından bazılarının bu
nedenle yurtdışına taşınmayı düşündüğü ifade edilmektedir.
Hollanda ekonomisinin bir diğer özelliği olarak, müzik, yazılım ve ticari marka gibi
fikri mükliyet haklarından elde edilen gelirler vergilendirilmediği için Hollanda geleneksel
olarak kar payı ödemeleri, faizler ve royaltiler için güvenli bir vergi cenneti olarak
bilinmektedir. Çok uluslu şirketler, Hollanda’nın çok sayıdaki ülkelerle yapmış olduğu
elverişli vergi anlaşmaları ağından da yararlanarak Hollanda vergi sisteminin sağladığı
vergisel imkanlardan ve kolaylıklardan yararlanmak üzere Hollanda’da finansal holdingler
kurmaktadır. Bu firmalar, ticari markalarını Hollanda’da kaydettirerek diğer ülkelerdeki vergi
yüklerinden kurtulmaktadır. Bu sistemden Starbucks, Ikea, Hilton, Nike, Bacardi-Martini,
Zara, Speedo, Volkwagen, PepsiCo, Tommy Hilfiger gibi çok sayıda firmanın yararlandığı
belirtilmektedir. Hollanda’da sadece alınan ve ödenen lisans ücretleri arasındaki fark
vergilendirilmektedir. Bazı ülkelerde fikri mülkiyet hakkı sahibine ödenen royaltiler
üzerinden % 25-30 oranında vergi alınırken, Hollanda’da vergi idaresi ile “vergi yönetimi”
anlaşması yapılabilmekte olup, 2001 yılına kadar bu tür anlaşma yapan şirketlerin, aldıkları
royaltiler üzerinden % 7 vergi ödediği, 2001 yılından sonra vergi idaresinin her şirketle ayrı
anlaşma yaptığı ve vergi oranının şirketten şirkete değiştiği, bu anlaşmaların gizli olması
nedeniyle vergi oranlarının bilinmediği, ancak % 0-%5 arasında olduğu belirtilmektedir.
Yapılan bir çalışmada, en büyük 100 çok uluslu şirketin 91’inin Hollanda’da faaliyet
gösterdiği, 91 firmadan 60’ının Hollanda’yı sadece vergi yükümlülüklerini azaltmak için
kullandığı, 17’sinin ise vergiden kaçınma amaçlı faaliyet gösterdiği konusunda kuvvetli şüphe
olduğu, bu sistemin sadece Hollanda’ya özgü olduğu ve bu sistemden diğer AB ülkelerinin
ve ABD’nin de şikayetçi olduğu ifade edilmektedir.
Hollanda’da, mali mevzuat nedeniyle binlerce “posta kutusu şirketi”nin kurulduğu ve
bu şekilde şirketlerin çok az vergi ödediği ve “Hollanda Vergi Cenneti”nde halen 23.000’den
fazla “posta kutusu şirketi”nin bulunduğu, özellikle 2005 yılından itibaren dünyadaki en
büyük çok uluslu şirketlerin Hollanda’da yüzlerce yeni mali şirketler kurduğu, dünya çapında
faaliyet gösteren bu şirketlerin Hollanda şubelerinin yıllık raporlarında yapılan incelemelerde,
bu şirketlerin 2011 yılında vergi ödemeden Hollanda üzerinden en azından 57 milyar Avro
geçirdiği, bu şirketler arasında Google, IBM ve Microsoft, Gazprom, Wal-Mart, ENI gibi
şirketlerin bulunduğu, Hollanda’da bu sektörde yaratılan doğrudan veya dolaylı istihdamın
1000 kişi olduğunun, bu sektörden Hollanda’nın kazancının da kabaca 1 milyar avro
olduğunun tahmin edildiği, Hollanda vergi yükünün, “posta kutusu şirketleri” olarak nitelenen
bu firmalar için çok düşük olduğu ve şeffaf olmadığı ifade edilmekte ve bu tür faaliyetlerin
önlenmesini teminen düzenleme yapılması konusunda parlamentoda farklı görüşlerin
yeraldığı görülmektedir.
-
26
5. EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER
5.1. Genel Durum
Hollanda, bir AB üyesi ülke olması yanında konumu ve ticaretin ağırlıklı olduğu
ekonomik düzeninin bir sonucu olarak başta Almanya ve Belçika olmak üzere AB üyesi
ülkelerle çok yakın ekonomik ve ticari ilişkiler içerisindedir. AB bünyesinde entegrasyonun
genişlemesi ve ilerlemesi, gittikçe daha çok konunun AB düzeyinde karara bağlanması
sonucunda AB ülkelerinin ekonomik ve ticari ilişkilerde önemi her geçen gün artmaktadır.
Diğer taraftan, üretim faaliyetleri maliyetlerin düşük olduğu ülkelere, özellikle Çin ve diğer
Asya ülkelerine kaydırılmakta, söz konusu ülkelerle ekonomik ve ticari ilişkiler hızla
gelişmektedir.
Hollanda, ekonomik ve ticari ilişkilerini, Dışişleri Bakanlığına bağlı 150’den fazla
büyükelçilik ve diğer temsilcilikler ve bunların çoğunluğunda bulunan ekonomi ve tarım
müşavirlikleri aracılığıyla yürütmektedir. Ayrıca, Çin, Fransa, Almanya, Hindistan, İspanya,
Türkiye, İngiltere ve ABD’de değişik şehirlerde açtığı Netherlands Business Support Offices
(NBSO) aracılığıyla Hollandalı işadamlarının faaliyetlerini desteklemektedir.
5.2. Ödemeler Dengesi ve Sermaye Hareketleri
Hollanda’nın Cari İşlemler Dengesi önemli ölçüde fazla vermekte olup denge 2013
yılı için 65.6 milyar avro olmuştur. Cari İşlemler Dengesi’ni belirleyen en önemli unsur olan
Dış Ticaret Dengesi yanında Hizmetler Dengesi ile Gelir Dengesi de fazla vermekte, yalnızca
Cari Transferler Hesabında açık görülmektedir.
Hollanda önemli miktarlarda doğrudan yatırım ihraç eden ülkeler arasında yer
almaktadır. Doğrudan yatırım hesaplanırken ana şirketlerden yurtdışına gönderilen
sermayeden iştiraklerin ana şirkete transfer ettiği karlar düşülmektedir. Bunun sonucu olarak,
giren doğrudan yatırımlarda eksi bakiyeler ya da çıkan doğrudan yatırımlarda artı bakiyeler
ortaya çıkabilmektedir.
2013 yılı sonunda Hollanda’daki doğrudan yatırım stoku 497.677 milyon Avro’dur.
Bu stokun % 61,9’u Avrupa Birliği ülkelerindendir. Ülke bazında ele alındığında en büyük
payı %13 ile Amerika Birleşik Devletleri, % 12,9 ile Lüksemburg ve % 10,8 ile Almanya
kaynaklı yabancı sermaye almaktadır.
2013 yılı sonunda Hollanda’nın diğer ülkelerde yapmış olduğu doğrudan yatırımın
stoku ise 757.067 Milyon Avro’dur. Bu stokun % 54,4’ü Avrupa Birliği ülkelerindendir. Ülke
bazında ele alındığında en büyük payı % 14,3 ile İngiltere ve % 9,5 ile Amerika Birleşik
Devletlerinde yapılan doğrudan yatırımlar almaktadır.
5.3. Dış Ticaret
5.3.1. Genel Durum
Yüzyıllardır bir ticaret ülkesi olma geleneği, denizdeki stratejik konumu ve
küçüklüğü, doğal gaz ve petrol dışında doğal kaynakların olmaması, tarım alanlarının az
olması ve tarım ürünleri çeşitliliğinin çok fazla olmaması nedeniyle hammadde ve yarı
işlenmiş ürünlerin ithalatına bağımlı olması, Hollanda’nın uluslararası yönelimli açık bir
ekonomiye sahip olmasında önemli bir rol oynamıştır. Bu açık ekonomi için diğer ülkelerle
-
27
ticaret büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle dış ticaret politikası dünya pazarlarında proaktif
hareket edilmesi ve dış ticaretin mümkün olduğu ölçüde liberal olması yönündedir. Dış ticaret
ekonomide büyük bir öneme sahip olup ekonomi dış ticarete önemli derecede bağımlıdır. Dış
ticaret, ekonomik büyümenin lokomotifi durumundadır. Dış ticaret hacmi 2005 yılından
itibaren GSMH’nın üzerinde gerçekleşmektedir.
Hollanda’nın ticaret yapısı, yakın komşularıyla yoğun ilişki yanında, dünyanın en
uygun fiyat ve kalitedeki üreticilerinden tedarik edip, üretimin düşük talebin yüksek olduğu
Avrupa’ya pazarlamak şeklindedir.İhracatın önemli bir kısmı re-eksporttan oluşmakta ve
devamlı dış ticaret fazlası verilmektedir. Hollanda, WTO 2013 yılı verilerine göre, dünya mal
ihracatında beşinci, hizmet ihracatında dokuzuncu, mal ithalatında yedinci, hizmet ithalatında
ise sekizinci sırada yer almaktadır. Toplam dünya mal ticareti içerisindeki payı ise % 3,4
olarak gerçekleşmiştir.
Hollanda’ya ithal edilen ürünlerin büyük bir bölümü, hiçbir işlemden geçirilmeden
veya basit bir işlemden geçirildikten sonra ihraç edilmektedir. Bu nedenle, Hollanda’nın
başlıca ithal ve ihraç ürünleri incelendiğinde, aynı ürünlerin hem ithalat hem de ihracatta
başlıca ürünler arasında yer aldıkları ve değerlerinin ihracat lehine küçük farklarla birbirine
yakın olduğu görülmektedir. Genellikle re-exporta konu olan bu mallar, ABD ve Asya’dan
ithal edilmekte ve Avrupa ülkelerine gönderilmektedir. Hollanda’nın AB üyesi olmayan
ülkelerle ticarette açık verirken, AB içi ticarette fazla vermesinin başlıca nedeni re-eksport
ticaretidir.
Hollanda’nın ihracatında olduğu gibi, ithalatında da AB ülkeleri önde gelmektedir.
Hollanda’nın en fazla ihracat yaptığı pazarlar arasında AB üyesi ülkeler başta gelmektedir.
Ancak, Hollandalı ihracatçılar son zamanlarda etkinliklerini daha uzak pazarlara kaydırmış ve
AB dışındaki ülkelere satışlarda kayda değer artışlar olmuştur. Bununla birlikte, özellikle
Çin’in ve Rusya ile Suudi Arabistan gibi petrol ve gaz ihraç eden ülkelerin ithalattaki payı
artmaktadır.
Diğer taraftan, KOBİ’lerin ekonomide ve dış ticarette rolü zayıflamaktadır. Hollanda
KOBİ Birliği (MKB) ile ABN Amro Bank tarafından yapılan bir araştırma sonucuna göre;
orta ölçekli firmaların sayıları azalmakta, ortalama istihdam düşmekte ve büyüme çabalarında
çok büyük güçlüklerle karşı karşıya kalmaktadırlar. Araştırma sonuçlarına göre ayrıca, tarım
sektörü hariç firmalar kapasitelerini küçültmektedirler. Bunların sonucunda, Hollanda
ihracatının azalan sayıdaki büyük ölçekli şirketlere bağımlılığı artmaktadır.
5.3.2. Dış Ticaret Mevzuatı
Hollanda, 1958 yılında yürürlüğe giren Roma Anlaşması ile oluşturulan Avrupa
Toplulukları’nın ve dolayısıyla Avrupa Birliği’nin kurucu üyelerinden biridir. Hollanda’nın
dış ticaret mevzuatı AB normlarına uygun ve oldukça liberal bir sistemdir. AB üyeleri
arasında gümrük birliği bulunmakta ve ortak dış ticaret politikası uygulanmaktadır. Bunun bir
sonucu olarak dış ticaret politikaları ve ilgili mevzuat AB organları düzeyinde belirlenmekte
ve üye ülkelerce bu mevzuatlar aynen alınarak ya da ulusal mevzuatlarına aktarılarak
uygulanmaktadır. Dolayısıyla, Hollanda, diğer AB üyeleri gibi, AB dış ticaret mevzuatını
uygulamaktadır. Bu çerçevede, Hollanda dahil tü