heftane issue 31

٢٠٠٩

م وه

دوک.

٢٤

م ـوه

دوک.

١٨

/ ٣١

ره ما

ـ ژه

تانه ف

هH

afta

na-is

sue

31/ 1

8 Ja

n - 2

4 Ja

n 20

09

www.dengubas.net گۆڤارکی سیاسیی گشتییه خه ندان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده کات

وائیل عه بدولله تیف : یـــه ك ملیـــۆن ســه دداممــان ھه یـــه

كه ركوك و ئه ندۆرابایدن چی پیه بۆ "عیراقه بچوكه كه "؟

له پارزگاكان، له كوردستان و عیراقیش

سای حه شری ھه بژاردنه

3

کاریکاتر

دووهم ٢٠٠٩ ـ ٢٤ ک. دووهم ٣١ / ١٨ ک. ژماره ههفتانه ـ

لهبهر ھۆکاری ئهمنیی

5 دووهم ٢٠٠٩ ـ ٢٤ ک. دووهم ٣١ / ١٨ ک. ژماره ههفتانه ـ

4

سه ده ی بیستویه كسه ده ی خانمانه

با توندڕه وه كان یه خه دادڕنله مال رایس و له مال ھیالری له و الش لیڤنی له مه یدانه .

******ھه تا ژنان سه روه رتر بن

سیاسه ت جوانتر و په نھان.لـ په یه وی جه نه ڕاه كان

ده ست نادات بۆ ری خانمانچ جای چاوی لبكرت.

با ته نانه ت ئه و خانمه شئه فسه ری پشووی سوپا و

چاالكوانی مۆساد بت.******

ده ماستی دیبلۆماسی ئیسرائیلتیسپی لیڤنی .

ك له جوانی باپه یكه ربۆ عه ره ب له ره نگ و كاژی حه ربا

سوپه رمان له خارجییه وسه رۆك حزبك له به رگی

«وه زیری حه رب»ـاپه نجه توته ی ھه ڕه شه ی سه د ساروخی حه ماسه

گه ر له پی ئاینده ده خونی .«گودا مائیر»ی دواڕۆژ

له م خانمه دا بناسه .******

لیڤنی خاتوون بۆ حه ماسھه ر وه كو به ی خوایه

بۆیه دوعا لكردنی«ھه م خرو ھه م غه زایه»

غه زه مه یدانی جه نگه خارجیه ش خه تی ته ماس

له ئه سیشدا ملمالنی بۆ شونی یه ھوود ئۆمه رت

و ئیحتیوای مه حمود عه باس .ژین ساح

«ھه موو شوازك بۆ پاراستنی ئه منیه تی وته كه مانپه یه و ده كه ین».

سکچ: عه لی مه نده الوی

میوانی ھه فته

جه نه ڕای دیبلۆماسی

تیسپی لیڤنی وه زیری ده ره وه ی ئیسرائیل

Haftana-issue 31/ 18 Jan - 24 Jan 2009

7

46 ھهرم چاپخانهکانیبه بهنده وتك پشكهوتنی ھهرشارهزایی و خوندهواری رژهیو نووسین لهبواری وته ئهورۆژنامه وتك ئهگهر رۆژنامهگهریدا،دنیاییهوه به نه بت، تدا گۆڤاری وو رۆشنبیری گهورهی بۆشاییهكیدهبت. تدا سیاسی

70 پاهوانتییهکان کوڕیبۆكسن، كیك پاهوانی عهبدو ھاوبیرعیراق ناسراوه كانی یاریزانه دیار و له یهككهیانهی و عیراق ھهبژارده ی یاریزانی و ئاسیا وجیھانیدا خولی له چهندین نهورۆزهو وهزشیبهشداربووه.

نوێ28 نهوهی جهنگی٢٦ ساه، نودا تهمهنی یۆنانی دیموكراسیی لهكه تدایه ئهدهبیاتی چهندین یۆنانیش مژوویركدهخات، مهحكوم و حاكم پهیوهندییهكانی

یۆنان رابردوودا لهماوهی ئهوهشدا ھهموو لهگهڵدیموكراسیی كه توندوتیژییهكهوه نوان كهوته

ھه ژاند. وتی

دهکات؟32 گهشه چۆنھهتا عیراق، له وهبهرھنان گهشهسهندنی خولی

بنهمایهكی لهسهر و باش بهشوه یهكی ئستاراستهقینه دانهمه زراوه، ئایا ھۆكاری روون

و عیراق وهبهرھنانی ھهسانهوه ی له بهردهمچییه؟ عیراقدا ئابووری

لهکویه؟50 بنالدنجیھانه دایه)؟ ئهم لهكوی الدن بن (ئوسامهله نویه دۆكۆمنتكاری فلیمكی ناونیشانی

له سبارلوك، مۆرگان ئهمریكی دهرھنه ری دهرھنانیناونیشانی له دهرھنهر كه پرسیارهشدا ئه و وهمیگهشتك دهكات به دهست فلیمهكه یدا وروژاندویهتی

وتانی عهره ب. پایتهختهكانی له زۆرك بۆ

74 نوێ دیزاینکی(رینۆ)هوه، كۆمپانیای بهنیسبهتفۆكس) میگان) وهكو (فۆرد (رینۆمانگی (فۆرد). كۆمپانیای بۆ وایهسیهمی نهوهی رینۆ پشووكرد. نمایش پاریس له (میگان)ی


6

سلمانی: شاڕی سالم ته نیشت پردی شه ھید خه سره وخاڵ.كه ركوك: ئیسكانـ نزیك باره گای ته له فزیۆنی كه ركوك.

ھه ولـر: شه قامی شه ست مه تریـ ته نیشت وه زاره تی پیشه سازی.نرخ 1000 دینار گه رمیان: كه الر ـ بازاڕی حه مه ده مین كه الری.

ستران عه بدو

سه رۆكی ئه نجومه نی به ڕوه بردنسه رنووسه ر

خــه نــدان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده كات ھه رمی كوردستان

[email protected]

Iraq - Tel: +964 07708678460

نوسینگه كان07708678460

07702382319

07504537324

[email protected]

+964 (0) 7705 450 660

دابه شکردن له عیراق کۆمپانیای « حضارة أكد» بۆ بوکردنه وه و دابه ش و ریکالم[email protected] Mobile: +9647901999188

07480134488 -

Volume (1) issue - 31 / 18 Jan-24 Jan 2009 کی سیـاسیــی گشتییـــه خه نـــدان بۆ پـــه خش و وه شانـــدن ده ریده کـــاتگــۆڤـار

www.dengubas.net

له نڤیسكاره وه ترسناكترین جۆره كانی سیاسه ت سیاسه تی به سه رچاوه .

براده ركم ھه یه نموونه یه كی خۆش ده گته وه له سه ر ئه وه .ده كارمه ندك قه د ب دی به رپرسه كه ی ناكات.

ده وه تكی ب پی ئه گه ر به سه رچاو. ده ب پی به رپرس ھه رچی كوردیم بۆ دابمه زرنه ب ره چاوكردنی به ربه سته ئیقلیمییه كان، ب لكدانه وه ی زه حمه تییه كانی دروستكردنی ده وه ت، به سه رچاوكی بۆ ده فه رم، باشه ئه م له وه دانه بت ته نیا ھیچ! له دت؟ كووه له به سه رچاوه و باوه ڕبه خۆبوون كه به رپرس مژۆه و له وه ده ش پاش ماوه یه كی تر به (به سه رچاوكی تر)

به ڕبكرت.سیاسه تی به سه رچاو سیاسه تكی چه وت و سواوه . ھه م چاو كزده كا و ھه میش گلنه كاده كاته وه . رك برای سیاسه تی ده ستی ده ستی پكردن و فریودانه . ئه میان ده ستی ده ستی كردنه به خه ك و ئه ویشیان ده ستی ده ستی كردنه به

ھاوڕێ و دۆسته كان.و وه به رھنان له كاتی په كده خات، كاركردن و ده ستپشخه ری به سه رچاو تكۆشان ده خوات و كه كاتی ئیستحقاقی لپرسینه وه دت، خاوه نی چاوه كه شونكی ده ست ناكه وت سه ری ل بشارته وه و چاوی تیاداخات! چونكه رێ

له بینینی كه موكوڕییه كان ده گرت.سیاسه تی به سه رچاو ھی زمانلووسه كانه ، كه وایان ھناوه دی كه س له خۆیان

زیز نه كه ن و له سه ر ھیچ شتك نه چنه گفتوگۆ و پسه لماندنه وه .ھی ئه وانه یه نه له كاردا ئه جندا و له كرداردا خه له و خه رمانیان دیاره . شتكه

وه ك پ سپاردنی ئه مۆ به سبه ی و سبه ی به ئاینده یه كی نادیار.باشتره ، بكات ئاسته نگه كان و به ربه ست تاووتوی مرۆڤ به سه رچاو له جی

راستگۆبت له گه ڵ خۆی و خوای خۆی و خه كدا.و ده دون دی خه ك رازیكردنی بۆ ته نھا كاره كته رانه ی له و په كوردستان ده جونه وه ، له جی ئه وه ی خۆیان سیاسه تكی مه حكه میان ھه بت، پشه ویاتی

سه رده م بكه ن، له سه ر و له خواره وه به به سه رچاو خۆیان ده په ڕننه وه .ھه موومان، به رپرس بین یان ھاووتی ئاسایی یان رۆژنامه نووس، ھه قمانه له

به سه رچاوی ئه وانه بترسین.ھیچ ناھ و ده دات فه تاره ت به سه رمان وا سه ری فریوده ره ، وا چاوی

پشكه وتنك له كار و فه رماندا بقه ومت.

کورد له تورکیا20ره جه ب ددار نووسه ر و رۆشنبیركی شاری ئامه دی

كوردستانی باكووره ، له كوده تای ١٩٨٠دا له الیه ن ده سه تی سه ربازییه وه ده ستگیر ده كرت و به شه ش ساڵ زیندانی حوكم ده درت، له دیداركی ھه فتانه دا ره جه ب له باره ی

كوردو مژوو و داھاتووه كه یه وه ده دوت.

ئه رکی نوێ24پاش شه ش مانگی تر و له دوای كشانه وه ی سوپای

ئه مریكا له سه رجه م شارو شه قامه كانی عیراقدا به پی «ركکه وتننامه ی كشانه وه ی ھزه كان»، سوپای عیراق ده كه وته به رده م تاقیكردنه وه یه كی گه وره و راسته قینه وه

بۆ پاراستنی باری ئه منی وت.


9

(٤) لیست له لواردا

له كه ئۆتۆمبیالنه یه ئه و ژماره ی سلمانی شاری له ٢٠٠٨دا سای ٢٤٢١ به رامبه ردا له تۆماركراون،

ئۆتۆمبیل له تۆمار ساونه ته وه .

ژماره کان

١٢٨٨٨

به كۆتاییھنان ھیوای ده كه م رككه وتن و جه نگ و فه له ستینییه كان له نوان بۆ ھه مووشمان ئیسرائیلدا

ئه وه ھه وڵ ده ده ین.

تۆنی بلر ھه موو جیھان ته ماشای ئه و له غه زه تاوانانه ده كات كه ئه وه ی ھه روه كو رووده ده ن، ته ماشای فیلمكی سینه مایی

بكه ن.

ئه ردۆگانعیراقی كه سایه تی چه ندین گروپه له گه ڵ توه گالون ته گه ره خستنه بۆ چه كداره كاندا و سیاسیی پرۆسه ی به رده م تكدانی بارودۆخی ئه منی وت.

قاسم عه تا

ملیار ریاڵ بی تچووی ئه و ھی ئاسنیینه یه كه بیاره له دوو مانگی داھاتوودا كۆتایی به كاره كانی بھنت و ھه ئاسنیینه كانی

نوان عیراق-ئران پكه وه ببه ستت.

١١٠

وا كه پاره یه یه ئه و بی یۆرۆ ملیۆن ئیماراتی (اتصاالت)ی كۆمپانیای ده یدات به ئران له به رامبه ر رگه پدانی

ئه و كۆمپانیایه به كاركردن له ئراندا.

٣٠٠

هه فتانه ـ ژماره ٣١ / ١٨ ک. دووه م ـ ٢٤ ک. دووه م ٢٠٠٩

به شداری كه ئیئتیالف قه واره و (٣٦) له كۆی (٤٢٧) بۆ ده كه ن، عیراق پارزگاكانی ھه بژاردنه كانی

پارزگادا، (١٤) له كورسی (٤٤٠) پكردنه وه ی ملمالن ناوچه كانی له کوردستان ھاوپه یمانی

پایته ختدا به غدای له و لده ربچت که رکوکی ته نھا چوار لیستی ھه یه به ناوه كانی :

و برایه تی ئاشتی ، لیستی (١٧٣) ـ ئاوه دانی له دیاله .

له نه ینه وا برایه تی لیستی (٢٣٦) ـ .موس

پكه وه ژیانی و برایه تی لیستی ـ (٣٣٣) ئاشتییانه له سه حه دین.

له كوردستانی ھاوپه یمانی لیستی (٤٣٩) ـ به غدا.

ھیچ مه زه نده یه ك بۆ بردنه وه یان یه كسان یان دۆڕانی كورد خۆی ساغ نه كردۆته وه ، ئه گه رچی نونه رانی ھاوپه یمانی

له و لیستانه ته ئکید له سه ر زۆری لیسته به شداربووه کان ده که نه وه .

ھاوبه شكی ستراتیژیمان ده ستكه وتستیڤن ھادلی راوژكاری ئاسایشی نیشتمانی ئه مریكا به رگری كرد له سیاسه ته كانی جۆرج بوشی سه رۆكی ئه مریكا

له عیراق و رایگه یاند «ئه مریكا به وھۆیه وه ھاوبه شكی ستراتیژی له ناوچه ی رۆژھه تی ناوه ڕاستدا ده سكه وت.»واشنتۆنی له توژینه وه سه نته ره كانی له یه كك له ھات موحازه ره یه كدا میانی له ھادلی ستیڤن وتانه ی ئه و

پایته ختی ئه مریكا.بنیادنانه وه ی له پناو كارده كه ن كورد سوننه و شیعه و جگیره و باش به شوه یه كی عیراق «ئه مۆ وتیشی ئه و وته كه یان، ئه و رككه وتننامه ستراتیژییه ی نوان عیراق و ئه مریكا ھه لی كۆتاییھنان به كاره كانی ئه مریكا له عیراق

به سه ركه وتوویی بۆ ئیداره ی ئۆباما ده ڕه خسنت.»به شوه یه کی عیراق له کشانه وه بۆ داناوه دیاریکراوی واده یه کی ئه مریکا نوی ئیداره ی کردنه بۆ ئاماژه جی پله به ندی له ماوه ی چه ند مانگی داھاتوودا که ئه وه ش گونجاوه له گه ڵ واده ی دیاریکردنی کشانه وه ی ھزه کانی

ئه مریکا به پی ڕککه وتننامه ستراتیژییه که .

8

كوردستان میدیاكانی رابردوو ھه فته ی دوو رووداوكی رووماكردنی سه رقای سه ردانی ئه ویش كه بوون به دینه ھاتوو نوری مالكی سه رۆك وه زیری عیراقه بۆ

ھه رمی كوردستان.راپۆرت و گۆڤاره كان و رۆژنامه له سه ر كرد زۆریان ریپۆرتاژكی مالكی ، ھاتنه كه ی ئه جندای لده وت؟ چی كورد دت و بۆچی ته وه ره كان، باسه كان ئه وه بوو چی له نوان ھه رم و به غدا ھه واسراوه و چۆن چاره سه ر بكرت؟ ئه ندشه ی زۆری كرد و پشبینی زۆری میدیا مالكی تائستا به م لكدایه وه ،

نه ھاتووه .په رۆش بۆ رووماكردنی رووداوكی زۆر و ره خنه له گه ڵ نه قه وما و مانگكی چه ند زه مه نده كانی سه رۆك له كورد میدیای رابردووی وه زیران، له ده می ته نگژه ی خانه قیندا، سه رنجاكشه ، ئه وه ی وكنایه ته وه ، به مالكی مه كته بی تائستا ئه وه یه ره سمی رای نه گه یاندووه سه رۆك وه زیره كه ئستا سه رقای ھه مه تی ھه بژاردنه كوردستان سه ر ده پرژته كه ی باشوور له ئه نجام «رووماكراوه كه ی » سه ردانه و

ده دات؟مالكی دت، مالكی نایه ت، ئه وه گرفته كه یه .

الی میدیای كوردی نه ك الی شكسپیر!

٧ ڕۆژ

مالكی دت،مالكی نایه ت!

جیھانی به ره یه كی ده بت بۆ بكرت دروست خۆ رووبه ڕووبوونه وه ی زانینه كانی به گه وره یی

ئیسرائیل.

ئه حمه دی نه ژادبه شیر تاوانباره له و تاوانانه ی كه له دارفۆردا ئه نجامدراون و ده بت به رپرسیاری ھه موو ئه ستۆ له تاوانانه ئه و

بگرت.

حه سه ن تورابیحكومه تی عیراق ٢٠٠ ملیۆن دیناری له بودجه ی ٢٠٠٩ بۆ ته رخانكردوه ، ١٤٠ ماده ی پویستی ماده یه ئه و به م

به ٨٠٠ ملیۆن دیناره .

نه رمین عوسمان:

شخ ئال عه بدولعه زیز شخ ئه و سعودیه گه وره ی موفتی له زۆر كه خۆپیشاندانانه ی عه ره بییه كانی وته شاره كانی گرته وه بۆ سه رخستنی موسمانان له كه رتی غه زه «به قاه قاك وه سفكرد كه خری تدا نییه ». موفتی سعودیه وتیشی ھه ودان بۆ خزمه تكردنی خه كی غه زه به نانه وه ی نه ك ھاوكارییه ناردنی لدوانی دووه مین ئه مه ئاژاوه . كه سعودییه ئاینی پیاوكی خۆپیشاندانه كان راگرتنی داوای پشتگیری بۆ كه ده كات له دوای ده كرت، غه زه خه كی لدوانه كه ی شخ ساح ئه لحدان دادوه ری ئه نجومه نی سه رۆكی خۆپیشاندانانه ی ئه و كه باكردبوو. وه سف فه ساد له بابی ئه و له باره ی ئه لحدان شخ وتبووی خۆپیشاندانانه وه «ئه گه ر ئه و خۆپیشاندانانه كاری تكدارانه ش به خۆیه وه نه بینت، خوا له زیكری خه كی ئه وا دوورده خاته وه .» ئه و ته نھا داوای

ئه وه بوو «دوعایان بۆ بكه ن.»

موفتی خۆی فه رمووی



له خهندانهوه. دهزگای نڤیسكارهكانی بهردهمتهنیا ناب كهركوكدا چارهسهری له وتی یهكهمیانداھه ندك وتی: دووهمیاندا لهھی بینو مژوو دیلیكهركوك، ته نگژهی له وانه عیراق، تهنگژهی دۆخی وردهورده بهكو نییه، تهنگژه نیشانه یدۆس بۆ دهست پویسته و دهب باش وتعهبدولمهھدی ببهین. ھهپهسردراوه كان گهرمهمافی كهركوك بۆ ھهرچاره سهرك پیوایهدرژه چارهسهره ئهو بكات، فهرامۆش الیهنكپشنیازی دواییهشدا ئه م دیداری لهدوو .شناكئهمارهتكی ئهندۆرا كرد. (ئه ندۆرا)ی نموونهیلهناو ئیسپانیا، و فهرهنسا لهنوان ھاوبهشهفهرهنسا سهرۆكی بهم فهرهنسایه، خاكیسهرووی له ئیسپانیا ھهرمی ئاینی حاكمی و

به رپرسن. ئه مارهتهكهوه حاكمیئهمریكاییهكانی وهك عهبدولمهھدی نموونهیهدا لهمدهكات، مژوو له دووركهوتنهوه داوای كه كردتهوزیف مژوو ھهر خۆشی ناچپ زۆری بهمسهلبی كاركی لهخۆیدا خۆی ئهمهشیان دهكاتهوه.بیربكاته وه. ھاندهدات خاوهنهكهی مادام نییه

بت عیراقی عهرهبی تاقه عهبدولمهھدی رهنگهكهركوك ماندوو بۆ خۆی فیكرییهوه له رووی كهبت عیراقییانه بیروڕایهكی دهیهوت و دهكاتتر عیراقییهكانی كورد له جیاواز تائستا كه كهركوك مهسهله ی له بیر نهبووه خهمیان زۆرد.عادل شیعه سهركردهیه كی وهك بكهنهوه.شیعهی دیكهی كارهكتهری زۆر عهبدولمهھدیمالكی نوری و د.جه عفهری لهوانهش تپهڕاندووه،بیروڕای كه سهریهك له وه زیرانی سهرۆك دووبهالی و ھه یه كه ركوك له سهر كرچوكایان زۆر

دهشكنن. دای ساكاردا سادهو عروبهییه كی

ئهندۆرا نییه؟ بهم كهركوككهركوكدا بیركردنه وهی له د.عهبدولمهھدیھهستی ئاراستهیهكی دهڕوات: ئاراسته دوو بهخۆی تگهیشتنی كاتك دهبزونت كوردستانییكوردستانیدا كهركوككی له مژوویی داوای بۆخهمه عهرهبییهكان و لهھهمانكاتدا دهكات رهچاودهكات. رهچاو عیراقیش دهوهتداریی خولیای وكوردستان، له بت به شك (دهكرێ ـده بۆیه

حكومهتی و ھهب تایبهتی قهوارهیهكی بهملرهوهیه ئیداره دانی)، له به شداربت ئیتیحادیشعهبدولمهھدی دهگتهوه. ئهندۆرا نموونهیكه نییه و خراپ ژیاوه فهرهنسا زۆر له ماوه یهكی بیرمه ندكو وهك خۆی خوندنهوه كانی و دیتنله ژیاو فهره نسا مه نفای له سیاسیی كاره كتهركیبهتایبهتی بخاتهكار. ئاۆزهكاندا عیراقییه پرسهعیراق سیاسیی ئهدهبیاتی لبت ماشهی كهتهنگهژه جیاجیاكانی رهھه نده خوندنه وهی لهھنانهوهی بهلهنگازه. ھهژارو زۆر عیراقییهكانداعهیبی چارهسهر بۆ خهواجهكان نموونهی دهیه، چهندین به عهبدولمه ھدی پش نییه.ئهسیری رابردوودا، سهدهی لهسهرهتاكانیخاكی باسكردنی له كورد نهتهوه یی شاعیری لۆرینی ئهلزاس و كشهی نموونهی كوردستانداخانهقینی و كهركوك ئهوانیش كه ھناوهتهوه

نوان فهرهنسایی و ئهمانهكان بوون.چاره سهر كهركوك پرسی ئهگهر ئاساییه زۆریشقیبلهنوما ببته چارهسهرهكهی نموونه ی ببتدونیادا شونی زۆر له ملمالن ناوچهكانی بۆئه فهریقا جنوبی كۆسۆڤۆو بۆسنیا، چۆن وهكناساندن بهم پهندوهرگرتن، بۆ نموونه بوونهتهله ناب بت ھهرچۆنك چارهسه رییهكان وكهركوك نموونه ی به ھه ر كهركوك بچت بیرمانچارهسهركی دهب چارهسهرهكهشی و دهمنتهوه

بت. كهركوكییانهچاالكوانهكانی زۆر له گفتوگۆمان لهگهڵ له بۆیهپویسته بینی كه ئارهزووهمان كهركوك ئهو پرسیپشوازی كراوهوه ھهستكی و بهروانین كوردده خوازت راستگۆیی به كه بكات تزك لهھهرئیتر تزهكه ببتهوه جا پرسی كهركوك نزیك لهبت لۆرین و ئهلزاسی عادلی، یان بت بایدنیئهم شونه ژمارهیهدا له م (كه ئهندۆرا ھی یانئستا ئهوهیه گرنگ كردووه). تهرخان بۆ بناسهمانكهچهندین شتك چارهسه ر، له ھهیه بیركردنهوه له كورد شهریكهكانی دهكات. داوای كورد ساه بننه بیرۆكهكانیان دهتوانن كهركوكدا له و عیراقخۆمان ئمهش كورد، له گهڵ گفتوگۆ سهرمزیله بیر دهیه چهندین چونكه بت، لهبیرماندهكهین، خهباتی بۆ و كهركوك دهكهینهوه پرسیدهوهمهنده. تزكی كوردستانیی تزی ھهمیشهلهبه رچاوه مژووی ئهزموونی تزكه ئهوه ی لهبهرله تا ده كات ده وهمهندتری ئستاش بۆ و

ببتهوه. نزیك ئایندهیی چارهسهركیھهفتانه

10

ڕۆژ بابهتی

بچوكه كه"؟ ھهرم، ئهدی "عیراقه س بۆ عیراق

لهنـوان كهركـوكئـه نـــدۆرادا و بایــدن

وستگه چهقی بۆتهوه تر جاركی كهركوك دهركهوتك چهند بهگوره یله سهرۆكی ئهمریكا جگری بایدن جۆزیف بۆیه سیاسییهكانی عیراق.لهگهڵ و خۆی وستگهی كرده كهركوكی عیراق بۆ سهردانه كهی میانهیھیچ تائستا ئهگهرچی كرد. ئاوگۆڕ بیروڕای شاره دا ئهو پكھاتهكانی

كشه بایدن كه له بهم ھاتنی نهكراوه، ئاشكرا ھاتنهكهی پشت پهیامكی كهركوك پرسی له نهكراو پهیهو دهروازهی شارهزایه عیراق ئهتنیكییهكانی

دهكهنهوه.


كهركوك به بوش ئیدارهی بایهخدانیئیدارهی ئستاش نهبوو، نامۆ شتكیدهست سهردانی كهركوك به دهورانی خۆی نوێرۆژهقی له شاره ئهو بایهخی دیسانهوه پبكات،ئهمریكا سهرۆكایهتی ئهمسای سیاسهتی

دهردهخات.

دهكات؟ پهسهند كهركوك بۆ چی بایدنسهرۆك سیاسه تی ملمالنی له بایدن جۆزیفخاوهن ھهرمی س عیراقی تزی بوشدا،راسته خستهڕوو، بهرفراوانی فیدڕاییهكیجیاوازه به رپرسیارتییه له ئهوهی بیركردنهوهیپۆسته. دهرهوهی له ئهوی بیركردنهوهی لهله حاشای بایدن ئهوهیه لهوهش، راستتر بهمنه كردووه. خۆی «دابهشكارییهكهی» رابردووهپهیوهندییه بهرپرسی بایدن سیناتۆر ئهوساهبوو، خۆی تهشریعی وتی دهرهكییهكانی دهزگایسهنگی له كهسك بۆ ئۆبامایه. جگری ئستاشئهوساش كه روونه بگات ئه مریكایی سیناتۆری بواركی فراوانتری نهبوو، بهم ئستا بدهسهتبهتایبهتی تزهكانی پیادهكردنی بۆ لهپشهسیاسهتی له ئۆباما سهرۆك دهگوترێ كهپهیهو عیراق به رامبهر له وی نهب ھیچ دهرهوهدا،نهخشی چاوهڕی سپییه و كاغهزكی دهكرت،

جگرهكهیهتی.له داوای بوش دهرهوه ی وهزیری رایس خانم

بكهن. مژوو له پشت كرد كهركوكییهكان«راستی ھهندك و كرد بهقسهیان كهركوكییهكانماقووڵ ئستا كردووه . پهسهند ئهمۆیان تاڵ»یگشت بۆ تزی دهوهمهندهی خه یاڵ ئهم نییه (عیراقه بۆ نهبت پ شتكی پیه عیراق

بچكۆه)؟كۆمارییهكان كهوتهوه وا رابردوودا دهیه ی دوو لهبگرنهبهرو عیراق له رادیكای سیاسهتیباوك (بوشی بدهن پ جگیری دیموكراتهكانساڵ (٨) كرد، كلنتۆن كورد بۆ ناوچهی ئارامیكاتتی ئستاش ئارامهی دابین كرد)، ناوچه ئهوسیاسهتی وه رچهرخانی به جگیری دیموكراتهكانده رباز له دیكتاتۆری كه عیراقی بدهن كوڕ بوشی

كرد.بهم دیلی مژوو، ببنه ناب كهركوكییهكان راسته خۆشیان وتهنی: عهجمی د.فوئاد ئهمریكاییهكانسیاسییان ئهده بیاتی و ھهیه مژوویان خولیایئیمپراتۆریا و دونیا سیاسیی مژووی گهلكجاردهكهن. تهوزیف نوێ لكدانهوهی بۆ گهورهكانله تگه یشتن بۆ بایدن ھاتنی رۆژه ڤی له بۆیه بهتهوژمكی مژوو بچوكهكه»، «عیراقه تهنگژهیو وهستاوه كهركوك ئستای لهبهردهرگای زۆرهوهئهویش سهنگی شارهكهدا دواڕۆژی له داوادهكاتراستییه كانی مژووی بهتایبه تی كه بكرت. رهچاوكرد زۆری دهستپشخهری ماوهیهدا له م كهركوككهركوك، فرهڕهنگی واقیعی له نزیككه وتنهوه بۆ

پایتهختی بۆ كۆمار سهرۆك سهردانهكانی بۆ لهباری كهشكی ملمالن جی ناوچهكانی لهسهر پكھاتهكان كه كردهوه نوێ سیاسهتكیكۆك پكهوهژیان، لهبواری شارهكهیان، ئهمۆی

بن. ناكۆك رابردوو ئایندهشی، لهسهر با بنو بكاتهوه تیژ بیری بایدن وادا دۆخكی له ئه گهربهدیتنی ھهبژردراو سهرۆكی بۆ خۆی راپۆرتیجگیری تزی پشنیازكردنی و راستییانه ئهونازانین دووری به بكات دهوهمهند دیموكراتهكانبهخۆیهوه تازه گوتینكی كهركوك باسی

.ببین

دهكاتهوه بیر تریش عیراقییهكی مام بزاوته ئهمریكییه، بزاوته ئهم ھاوتایتریش عیراقییهكی رابردوو، ماوهی جهاللییهیكه ركوك له ھهودهدا و تیژكردۆتهوه خۆی بیریعهبدولمهھدی د.عادل عیراقییه ئهو بتهوه. نزیكعهبدولمهھدی وته. كۆماری سهرۆك جگریھهفتانه دا ئاسۆو جیاوازی ماوه دیداری دوو لهخسته مشتومی جی به م جیاواز، بیروڕای

13

یانی سیهم. سهرتاسهری ھهبژاردنی ئهنجامدانیھهبژاردنی یهكهمین ئهنجامدانی رۆژی ھهمانھهمان بهرواری ناچ لهوه بهم كوردستان.یهكهم ھهبژاردنی تینوتاوی ھهمان مانای رۆژچوار خولی (٦/٤) رۆژی چونكه بگهیهنت،ھیچ ھشتا و دهبت تهواو په رلهمان ساه ینهكراوه. داھاتوو ھهبژاردنی بۆ ئامادهكارییهكپویستی له خاوهندارتی ھشتا تر واتایهكی بهتهنانهت بزره. كوردستانیی نوی ھهبژاردنكیدهره وهی حزبایهتی یان ئۆپۆزسیۆنهكان حزبهباسی جاره جار ئهگه رچی گه وره كهش حزبه دووئهوانیش وادهیهكی بهم داھاتوو دهكهن، ھهبژاردنی بۆ گوشارك بیكهنه تا نییه، لهزهین دیاریكراویانبیكهنه تهنانه ت یان ھهبژاردن كاتی دیاریكردنیگه ورهكان. حزبه له ره خنهگرتن بۆ كارتكدهردهخات ئهوه جۆرهكان له به جۆرك ئهوهشبه وادهكانییهوه، پابهندبوون و ھهبژاردن ویستیكوردستان. له سیاسیی نهریتكی نهبۆته ھشتاتاه دهركهوته ئه و تریشدا دیوكی به ھهروه ك

پشت كه حزبه «ئۆپۆزسیۆنهكان» دهسهلمنتهوهئۆپۆزسیۆنیدا لهكاری دهبهستن رۆژانهیی بابهتی بهئهوی باوهكان كهوتوون، بابهته رهخنهییه دوای وره خنه وهكو سهربهخۆكان كهسایهتییه یان میدیا

دهیوروژنن. دهسهت لهبهحسابی كه ئۆپۆزسیۆنهكان وهختكدا له جامهشقی له دهب سیاسی ملمالنی چیرۆكی حزبی دیموكراسییانهی البردنی بۆ بن بهردهوامدانابنه فهرمانهواكان، حزبه یان فهرمانهوا،ھهبژاردنهوه، سازكردنی پویستی بهسهر مودهعیدهسهتهكهی ئهوی دهكرت، چاوهڕێ چۆن ئیترلهخۆی سه تهنه ت بكات و داوای بهدهسته

بشون؟

نهریت ببته ھهبژاردنپراگماتیزمكی لهسه ر قسهمان لره ئمه بهمپرۆسهی بۆ وه كتری دهنا بوو، حزبایهتی تهسكیوادهی پرهنسیپی گرنگه، زۆر كوردستان سیاسییھهبژاردن ركخراوی جوهیه كی ھهبژاردن و

پرهنسیپی چونكه بكهین. پراكتیزه واقیعدا لهھاتبن، دهستوورهكاندا یاساو له چهند ھهبژاردنچوارچوهی له ئهگهر واقیعكی چهسپیوو، نابنهنهخات. رك خۆی بهردهوامدا سیاسی نهریتكیدهستلھهنه گیراو، سیاسیی ئاتاجكی نهبتهوی ب كه مهدهنی كۆمهی فهرھهنگكی نهبته سست ھهمیش و ناشهرعی ھهم سیاسیی جوه یھه ن وت زۆر نموونهی دهبت. مانا ب و خاو وپاشكۆكانی و ھهبژاردن ئهگه ر دهریدهخهن، كهو سهرخستنی پویستییهكانی وادهكهی، وه ك:ئهنجامدانی بۆ جگیر ریتمكی دیارینهكردنیگوزارشته ئهو باریدایه له نهریت نهبته خولهكی،دهسهت دهستاودهستكردنی دیموكراسییهیسیاسییهكانی رووداوه ژرپی بخرته ركدهخات

ترهوه.وادهی تهداروكاتی له سستییه ئهم باسكردنی پویستییهكانی دابینكردنی له و ھهبژاردنفهزای بزانین كه ئهوهیه بۆ سهرخستنی،نهریتكی یارمهتیدهری ھشتا كوردستان سیاسییئهو ئهگهر نییه، ھهبژاردن پرۆسهی چهسپاویھهسوڕاوانی كه بت چاو لهبه ر باسوخواسانهشمانوهكو كوردستان له ھهبژاردن بای كۆمسیۆنیجاڕدانی و پشوهخت ئامادهكاریی كۆمهك نهریتو گهره كه ھهبژاردنیان پویستییهكانی وادهوله بابه ته لهم ئامادهگی و مهشق تائستاشبۆ مه یل و خاوهخاو له ترس كهواب نییه، ئاراداھهبژاردنی دواخستنی ھاوشوهی دواخستنكیوهگهر نییه. جب ترسكی كوردستان، پارزگاكانیكوا كۆمسیۆن؟ دهستبهكاربوونی و كۆبوونهوه كوا ناھهمهتی و سازكردنی روشونهكانی دهرخستنیبه شكی ھهمووی ئهمانه كه تۆماركردن ناو داوایڕاییكردنیشیان و پكدنن ھهبژاردن دیمهنهكانیله وهی ئستا زیاتر كاتكی ده وت، كاتكی زۆریپهرلهمان سه رۆكایهتی ئه وهی چی جا لهبهردهسته،كه چ ئهو وادهیه ی و بت مایس ١٩ی له خۆشه پیئینتخابییهی ده وره ئهم ره سمی به خۆی پهرلهمان

داھاتوودا. حوزهیرانی ٤ی له دهبت تهواو

ھهبژاردن پویستییاساییهكان، و دهستووری ئیستحقاقه له جیاوازھهبژاردنكی به پویستی خۆشی كوردستانئهو ھۆكارانهی ھهمان لهبهر نهب ھهیه. ھیچ نوێبۆ ھه بژاردنن: سازكردنهوه ی خاوی خاوه باعیسیسیاسییماندا فهزای له ھهبژاردن ترسی شكاندنی

بكهین. قسه ڕاشكاوتر دهب ئهمه بۆ


12

روانیـــن

عه بدو ستران

عیراق سیاسییه كانی ھزه مانگه ئهم كۆتایی كه دیموكراسییهوه پرۆڤهی گهورهترین دهچنهھهرمی تهنھا پارزگاكانه. ئهنجومهنی ھهبژاردنیھاوچارهنووسهكهی كهركوك، و پارزگا كوردستانبه ئهویتریان و به ئیرادهی كورد یهكیان كه نهبتتوركمان و عهرهب و كورد ھاوبهشی ڕككهوتنی ھهبژاردنی نودهوهتی و ئیقلیمی فهزای و

دهخرت. پارزگاكانیان دواله خۆیان عیراق پكھاتهكانی ھهموو بهمشوهیهدهدهن. دۆڕاندن و بردنهوه دیموكراسیی مهنگهنه یبهم بهشداره، پارزگادا چوار له كورد ڕاسته و ھه بژاردنهكه ھهمهتی نه فهسی ھهموویاندا له بۆ كورد دهن پمان ھهلومه رجهكه خوندنهوهیله ئهوه یه سیناریۆ گهشترین و یاریدهكات تهعادولپارزگایانهدا(خانهقین، ئهو كوردستانییهكانی ناوچهڕهنگه و موس له شهنگال و مهخموور دیاله، لهبهغدا سهالحهدینیش، پارزگای ناوچهی ھهندككهواتا كورد بپارزرت. جیاوازه) پگه ی حاهتکیعیراقییهكان ھزه مهشقی بین دهتوانین ئمهپارزگاكاندا له ھهبژاردنی دهبت جددی مهشقكینهخشه ی له ھه میش و بكهن یاری باش ھهم كهنهبهردی براوهكانی تبگهن. نوێ سیاسییپهرلهمانی و پارزگاكان ئهگهر حكومهت ھهبژاردنیساڵ كۆتایی (كه نه بت، بهدهست ئیتیحادیشیاندوای بهرزه وه ورهیه كی به بهم دهگۆڕن)،له ھهبژاردنی ڕوو پارزگاكاندا سهركهوتنیان لهھیئهمجاره تهنیا كورده ، عیراق دهكهن. سهرتاسهریپارزگاكان ھهبژاردنی كاروانی له خۆی، دهست به

لۆكاییه ھهبژاردنه ئه م ناتوانت و دهكهوت دواعیراق تاقیبكاتهوه . ھهبژاردنی سهرتاسهری بۆ

قوتودان پارزگاكانی كوردستان لهپارزگاكانی ھهبژاردنی یاسای سیستمی ھهتاھهبژاردنی دهردهچت پهرلهمان له كوردستانپكھاتهیهی ئهم و ناكرـت كوردستان له پارزگاكاندهمننهوه. و دهبن خهم ب ئهنجومهن ئستایكوردستان له المهركهزی ئاره زووی بهمهشكردنی دهسهتی ناوهندتی به لهبهردهم ئارهزووییاسایهك تائستا دهكات، چونكه پاشهكش كوردیپارزگاكانی یاسای وهكو كه نهكراوه پهسهندھهرمی واقیعی وهكو و تدابت المهركهزی عیراقنهتهوهییهوه و سیاسیی لهباری كوردستانیشزۆر ده ورانكی كه بپارزت ھه رم یهكپارچهییپهرتهوازهییهوه بهدهست ناوخۆییهوه ناكۆكی بهھۆییهكگرتنی سهره ڕای ئستاش و خواردبوو گیری

ماوه. پوه ئاسهواری دوو ھهرمی حكومهتیی،پارزگاكان المهركهزی له پهلهنهكردن مهنتیقیو ھهرم تری جاركی كهرتبوونهوهی ترسی له خاوهخاوتی كوردی ده سهتی تایبهتمهندتیدیوه كه دنیاكهرهوه یاسایهكی داڕشتنی لهبكا دابین سهرتاسهریی ناسیۆنالیستییهكهیخزمهتگوزارییهكانی و المهركهزی باشی له وبه ھرهمهندبت، پارزگاكان دهستوای ئهنجومهنكیپاساوی بت، ھۆیه ك ھهر ئهمه بۆ بهھانه بهمالنكی ئهوی ناكرتهوه كه كوردستان، پ ئهوهیعیراق، له بوو دیموكراسی تهجرهبهی یهكهم مایسی له پهرلهمانی ھهبژاردنی یه كهمین لهوت سهرتاسهری دیموكراسیی ڕرهوی له ١٩٩٢دا،

پشی ئهنبار و نهجهف و بهسره و دوابكه وتبدهنهوه.

ده سهت وهردهگرن، بهربوترین عیراق پارزگاكانیپكھاتنی تازهپهسهندكراوی قانوونی گورهی بهدروستبووه، دهوهته ئهم لهوهتای كه ھهرمهكانبه وای تیفتیفهی پارزگایه ك جاره یه كهمین ئهمهبۆ دروستكردنی بایهخه ئهم دهبت. له گهڵ نسیبكه سهرهوه، بۆ خوارهوه بنكهكانی له دیموكراسیسوننه، مهیدانی ھزه لۆكاییه كانی ھاتنه ھاوشانیله ھهبژاردنه ئهم بهم ئهنجومهنهكانی سهحوهیه،به ھهر عیراق سهرتاسهرییهكهی ھهبژاردنه چاوسپشاڵ مهشقكی و ھزهكان ناسینی پرۆڤهیهكی

دهمنتهوه. داھاتووی پهرلهمان ھهبژاردنی بۆ

كوردستان پهرلهمانی ھهبژاردنیپهرلهمانی ھهبژاردنی بۆ نوێ وادهی باسكردنیناوخۆیی دیالۆگکی ته نھا تائستا كوردستان، پهرلهمان سهرۆكایهتی كوردستانه. پهرلهمانی رۆژی ببته (٥/١٩) رۆژی كردووه پشنیازی

دهكاتهوه؟ نوێ پهرلهمان كوردستان

بۆ بهم دراوه، دهوره ھهبژاردن دوو به عیراق ئهوسه ری و ئهمسهر ئه مساڵھهبژاردنهدا دوو ئهو لهنوان ھهبژاردنك كوردستانیش سیاسیی پرۆسهی

ده کرت؟ كوردستانه. پهرلهمانی ھهبژاردنی كه ھهیه

بردنـهوه یهكسانـهپاكـژ ھـهبـژاردنكـی به


15

بچهسپت. ھه بژاردن جگیریھهردوو بهدهست وت تهنفیزییهكانی دامودهزگا -و پۆلیس دهزگاكانی به دهسهتدارهوهن، حزبیو چاودر زۆری كه پهروهرده دهزگاكانی و ئاسایشدهبن. لهوان دهنگدان بنكهكانی سهرپهرشتیارانی

دوو لهناوچهكانی دهزگایانه ئهم وردتر لهوهشھهژموونی لهژر تائستاش پشوودا، ئیدارهیھهر پشووی دهسه تداری حزبی كه یهك حزبدان

ئیدارهیهكه.و ھهرمی عیراقی، توندی بهرپهرچدانهوهیهكی -ھهیه كوردستان دژی له نودهوهتی تاڕادهیهكیش

پدهگرت. بیانوومان كهدهخه نه داھاتوو ھهبژاردنی پكهوه ھۆكارانه ئهموردی به ده ب كه چاودرییهوه نه شته ری ژرتهشهری تانه و له سهرخستنی بكرت و ئامادهسازی

بخرتهوه. دوور نهیارانالیهنی) ب) چارهی بهزوویی زهحمه ته بگومانبكرت تهنفیزییهكان دامودهزگا (الیهنداریی) و

مه ودایه دوور چاكسازی پرۆسهیهكی (ئهمهئهوهی بۆ حكومهت) له حزب جیاكردنهوهی بۆبكهین، دیموكراسیی ھهبژاردنكی دهستهبهریچاودریی بازنهی فراوانكردنی به دهكرێ بهمنهتهوه لۆجستی یارمهتی به نودهوه تی، عیراقی،ڕووماكردنكی به ده رفهتدان و یهكگرتووهكان

بهڕنونی دهره كییهكان، و ناوخۆیی میدیا چاالكیلهوهش زیاتر و ھهبژاردنهكان كۆمسیۆنی توندیپارتی و یهكتی نوان شهره فی پهیماننامهی بهپاكژ ھهبژاردنكی بهنی حوكمان، پارتهكانی ومسۆگهر پوهی پابهندبوون ڕوشونی و بدرێپمان كه نین خهیاپو ئمه ھه به ته بكرت.پارتی و یهكتی نهیارهكانی دهرسهد سهد وابزامنكردنی ئهو بهم ناده ن، ھهبژاردنهكه له تانه و نهیارهكان حزبه بیروڕای له زیاتر ته داروكاتانه مسۆگهر دهرهوه چاودرانی بیروڕای ئۆپۆزسیۆن،

دهكهن.لیسته و بیاردهرهكان ھزه ھهقه سهرهنجامبهدهستھنانی ئهوله ویهتی دوای ئیئتیالفییهكهیانداھاتوو، پهرله مانی كورسی ڕژهی زۆرترینئه وهی بۆ بدهن. ھهبژاردنهكه پاكژی به بایهخلهبهردهم و ببهنهوه بگهرد و پاكژ نونهرایهتییهكیجهماوهریی شهرعیهتكی سیاسییهكانیاندا نهیاره

بدهن. نیشان پایهدار


فیستیڤیای كوردستان له (٢٠٠٥) سایلهیهك ھهبژاردن س بوو، ھهبژاردنهكان(٢٠٠٥/١٢/١٥) رۆژی بهڕوهچوو، كاتداپهرلهمانی ھهبژاردنی پارزگاكان، ھهبژاردنیعیراق پهرلهمانی ھهبژاردنی كوردستان،

بهرپاكرا.و كچ ھهزارانیان كه دهنگدهر (١٧٥٣٩١٩)ھه بژاردنیان مافی تازه و بوون گهنج كوڕیپكردنهوهی بۆ دهنگیان بهدهستھنابوو،لیستی (١٣) كۆی له دا. كورسی (١١١)پهرلهمانی ھهبژاردنی ملمالنی بهشداری

بردیانهوه: ئهمانه كوردستانكوردستان: دیموكراتی نیشتمانیی لیستی ـو شیوعی و یه كگرتوو و پارتی و (یهكتی

(١٠٤) كورسی. الیهنگرهكانیان)كورسی. ئیسالمیی (٦) كۆمهی لیستی ـ

سهربهخۆكان (١) و زهحمهتكشان ـ لیستیكورسی.

ھهبژاردنهدا ئهم سهروبهندی له ئهگهرچیو ئیداری ئهدائی له زۆری گلهیی خه كیبهم ھهبوو، كوردستان دهسه تی سیاسییله كورد نهیارهكانی بهرهنگاربوونه وهی لهبهر

عیراقدا حهشری لهگهڵ (٢٠٠٥/١٢/١٥)

دهنگدان له بهشداریكردن تینوتاوی تازهدا عیراقیھهبژاردنی لهخۆگرت، نهتهوهیی بهرگكیڕۆژ یهك له چی ئهگهر كوردستان پهرلهمانیچاكیش دهرفهتكی كرا، بهم عیراق ئهوی لهگه ڵنونهرایهتی سنوورداری نوكردنه وهیهكی بۆ بووزهمهنكی دوای كوردستان ھهرمی له سیاسییو ئیدارهیی دوو له سیاسیی، دابانی له زۆر

ھه بژاردن. بۆنهی نهبوونی

بزوتر یه كهم ئهوی چاو له نوێ پهرلهمانیكوردستانیش حكومهتی ھهمهڕهنگتربوو، و

یهكیگرتهوه.داھاتوو ھهبژاردنی بۆ وادهیهک چ ئایاچۆن سازکردنی ڕوڕهسمی و داده نرتدهب چۆن داھاتوو پهرله مانی ئایا دهبت؟ دوو ئاسهواری دهتوانت داھاتوو حكومهتی و

بكات؟ چاره ئیدارهیی

سهرۆکایهتی پهرلهمانیپشنیازی کوردستان

(٥/١٩) ببته کردووه رۆژیتازه ھهبژاردنی رۆژی

رۆژی بیرهوهری یهکهم که١٩٩٢/٥/١٩ له ھهبژاردنه

14

روانیـــن

كوردستان ئهمۆ نهمانهوت و بمانهوت ئمهله ھه یه گۆڕانكاریی یان دهستكاری به پویستی

ده وهتییهكانیدا. دهزگا له نونهرایهتیكردنھهسوڕاوی و دهسهتدار به كوردستان له كهسوتهكهمان ناكات لهوه نكۆی سیاسییهوهنهخشهی له ھهیه دهستكاری به پویستیھهسوڕاوه و حزب ڕۆگانی و نونهرایهتی قهبارهی لهسهر لهنواندا جیاوازی سیاسییهكاندا.شهو ھهیه ڕوشونتی. و دهستكاریكردنهكه

جهرگبی گۆڕانی و میللیگهرایی دروشمی رۆژ وتهنانهت ئهمه بۆ و بهرزده كاتهوه یهكجارهكیپهسهند سیاسییهكانیش گه مه دهرهوهی ئامرازیمینبهر ناو سیاسیی ھاندانی شوهی له و دهكابه ئومدی ھهشه دهیخاتهڕوو. بوكراوهكاندا ووهكو ھهیه گۆڕان ڕاستهقینهكانی و ڕهسمی كهناهقانوونمهندكراو سیاسیی بهشداریی و ھهبژاردنسیاسیدا و ژیر تهگبیریی چوارچوهی له بۆیهبۆ بت دهرفهتكیش كردن (ھهبژاردن) دهكرێ

دهستكاریكردنكی و زیاتر سیاسیی بهشدارییچهند ئاستكدا: له ھمنانهی نونه رایهتی

ئستای ھهسوڕاوهكانی و چاالك نونهره ـشهرعیهتی و نونه رایهتی دهسه تدارهكان حزبه

دیموكراسییان تۆخ بكهنهوه.دهسه تدارهكان حزبه پاوراوهكانی له گۆڕان ـ

ڕهچاوبكرت.كهسانی و ئۆپۆزسیۆن له نوێ نونهرایهتی ـ

. پشهوه بنه سهربهخۆپه رلهمان نوی پكھاتهیهكی پكهوه ئهمانهبسه لمنرتهوه ناڕازییهكان بۆ ئهوه و بكهن دروستگۆڕانی دهتوانن دهستوورییهكان كهناه ھهر كهبه رفره بكهن. نونهرایهتیكردن و سیاسیی بكهن

لهبهردهم ئهمۆ كوردستان بیاردهرهكانی ھزهقسه لرهش نودان. سیاسیی تاقیكردنهوه یهكینوكردنهوهی یان دیموكراسیی تاقیكردنهوهی لهسهرئهوهی ئهندازهی به نییه دیموكراسیی نهفهسی بۆ عهقالنییه تهگبیری سیاسیی و ژیری لهسهر قسهو سیاسیی و بهڕكردنی پرۆسهی وت ئیدارهدانیجیاجیاكانی سیاسییه كایه نوان ھاوسهنگی ڕاگرتنیلره وهیه سیاسییهكانی. نه یاره و حكومهتبۆ ئهوهندهی نونهرایهتی فراوانكردنی پرۆسهیدهستهبه ركردنی بۆ و بیاردهرهكان ھزه قازانجیبه وزهی درژخایهنه و پدانی سیاسیی جگیرییمۆرای الیهنی بۆ ئهوهنده كوردستان، ئهزموونیبایهخی سهرهڕای نییه دیموكراسیی پهرهپدانیمهبهستمانه مۆراییه . الیهنه ئهم گهوره ی ھهرهبهڕوهبردن، میكانیزمی به پداچوونهوه بینبهشداریی و شهراكهت و نونهرایه تی فراوانكردنی مانهوهی جددی پویستییهكی ڕاستهقینه سیاسییو نهتهوه یی قودرهتمهندییهكی و دهسهت ھهموو

نیشتمانییه.

پاكژ ھهبژاردنیکیدیكهش بابهتكی دیسان وادا ھهلومهرجكی لهواقیعی دیوكی و ندهپهڕت مۆرای مهودای پویستی ئهویش وهردهگرت، عهقنی و

تانهلنهدراوه. و پاكژ ھهبژاردنكیھهبژاردنك ھهموو بۆ پویستییه ئهم بگومانداھاتوو گهلك گهلك ھهبژاردنی بهم بۆ گرنگه،

لهبهر: تر. زهمینی و زهمانه ھی له گرنگترهدهسكهوته كانی، سهرهڕای ناوخۆیی، دۆخی -حزبییهوه كهلتووری زابوونی و ناكۆكی بهھۆیزیاتر ڕابوردوودا دهیه ی دوو له لهوهی ڕگربوونهریتكی جۆرك به بكرت ھهبژاردن دوو له


كوردستانی له ھهبژاردن بوو، و دیموكراسیی ئه زموونی دهستپكردنی یهكهمین ١٩٩٢ سای سایمیللهتك بهعسه وه دیكتاتۆری ڕژمی دهبابهیهكی لولهی لهوالی كیلۆمهترك چهند ڕزگاردا،ئیسالمییهكان، لیستی بهجیا، لیستی زهرد و سه وز لیستی بخاته كار. خۆی ئیرادهی دابوو بیاریو دروشم شهڕی كه كۆتاییان ھهبوو. ئاشوورییهكان و لیستی لیستی شیوعی یهكگرتن، لیستی

دهستپكرد. بهرنامهكانیانپویست كه دهنگدان مه رهكهبی كشهی بهم بكرت، ھهبژاردنهكه مایسدا سهرهتای له بیاربووترسی كوردستان گهلی ھهموو ھهدا. سهری بكرت دابین وتهوه دهرهوهی كارگهیهكی له بوونموونهی ئهوهی بۆ ھهبژاردن. لهدژی گیابت پیالنكیان كورد دوژمنانی نیشت ل ئهوهیانگلهیی سه رهڕای كرا. ١٩٩٢/٥/١٩ ھهبژاردنهكه ڕۆژی بخهن. سهرهنجام بهرچاوی دونیا له كوردسه روهرییهكی تامی ئهزمووندا له یهكهم جۆشوخرۆشی بهشداری بهم كردن، گزی و تهزویر له

دهدا. گهورهی نهتهوهییله دهنگیاندا. پهرلهمان كورسی پكردنهوهی (١٠٥) بۆ (٩٦٧٢٢٩) دهنگدهر ھهبژاردنه دا لهم

بردیانه وه: لیست س تهنھا لیستدا حهوت٥٠ كورسی (پارتی) زه رد لیستی

٥٠ كورسی زه حمهتكشان) و (یهكتی سهوز لیستیكورسی ٥ مهسیحییهكان كۆتای لیستی

دهره وه. كرانه كایه كه له نهھنا بهده ست (٧٪)یان ڕژه ی ئهوهی لهبهر تر لیستی چوار

ھهبژاردن تاقیكردنه وهی یهكهم ١٩٩٢/٥/١٩

17

له پارزگایهكی لیستهكهمان پویست بۆ دهنگیله چونكه ھهیه، زۆری گرنگییهكی دیاله دا وهكوبهدهستھنانی بۆ رگه تاكه عیراقدا ئستایلهرگهی كه ئهوهیه نهتهوه كهمان رهواكانی مافهھهوڵ دیموكراسییهكانه وه ئامازه و دهنگدانتا ھه بت خۆمان قورسایی ده بت بۆیه بده ین،پارزگا ئهنجومهنی له كورسییهكانمانهوه لهڕیھنراون بهدی كه مافانهی و دهستكهوت ئهولهم نهھنراون بهدی كه ئهوانهشی و بپارزین

بدهین». ھنانیان بهدهست ھهوی ڕگهیهوه

دهن؟ چی پشبینییهكانھهبژاردن پش پشبینییهكانی ئهگهرروون بۆ دهرئهنجامه كانمان تهواوهتی بهبهرچاو روونییهكی بهدنیاییهوه نهكاتهوه، ئهوا

،دهدات ھهبژاردنهكان لهسهر پشوهختمانبۆ پشبینی كورد ئهوهیه گرنگه لرهدا ئهوهی

چییه؟ ھهبژاردنهكان«ھهبژاردنهكان كه وابوو پی گۆران خهسرهوناتوانرت كه له دۆخكدان موس پارزگای لهگهشبینین ئمه پشبینییهك بكرت، بهم ھیچخۆمان ھزی قهبارهو بهپی له وهی دنیاین و

دهھنین». دهنگمهبهندی لپرسراوی سوور بهكر لهبهرامبهرداھهمان كورد كه پیوابوو مهخمور له یهكتی بهدهست ھهبژاردنهكاندا له پشوو دهنگیبه شداربووهكان «لیسته چونكه ناھنتهوه،بۆ تهواوهتی ھۆشیاری خهكیش و زۆرن

نییه». دهنگدانسه بارهت فه یلی سهعدون


گۆران خهسرهو

مهحمود ساالر

فهیلی سهعدون

16

کوردستانی

سپی، جهنگیملمالندا ناوچهكانی له

كوردستان ھه بژاردن بهم ناگرتهوه، كهركوك شاری و دهنگدان ھهرمپگهو به پویستی كورد و ھشتا جی ملمالنن ئهو ناوچانهش دهگرتهوه،وه كو تریش ناوچهی ھه ندێ له بوونیان، كوردستانی سهلماندنی بۆ ھه یه ھزله بهشداربوون له چییه ئامانج تاكه، مافهكانی پاراستنی بۆ دهنگدان بهغداپارزگاكاندا ھهبژاردنی له كورد دهبت؟ چۆن كورد پگهی ھهبژاردن؟

چی لهپشه؟ به لیستكی یهكگرتوو ئهمجارهش كوردئهنجومهنی ھهبژاردنهكانی بهشداریبهشداری بهدنیایشهوه دهكات، پارزگاكان ھه ریه كه له پارزگاكاندا ھه بژاردنی له كوردسهحهدین، ،موس (دیاله، پارزگاكانی لهكوردی بهرچاو بهڕژهیهكی پیهی بهو بهغداد)لهو بهتایبهتیش ھهیه زۆری گرنگییهكی تدایهلهسهره، ملمالنیان ئستا ھهتا كه ناوچانهدا ھهبژاردنهكانی بای راپۆرتی كۆمسیۆنی بهپیو ١٤ملیۆن ھه بژاردنهدا پرۆسهی لهم عیراقیشھهیه، دهنگدانیان مافی عیراقی ٧٨٠دهنگدهری كبك پاوراو ١٦٦٠٠ نزیكهی لهكاتكدا ١٤ له كورسی ٤٤٠ بهده ستھنانی بۆ دهكهنپارزگاكهی ١٨ لهكۆی عیراقیدا پارزگای پارزگای چوار ھهر له ھه بژاردنه ئه م و عیراقئهنجام كهركوك) دھۆك، سلمانی ، (ھهولر،

نادرت.برایهتی لیستی به كورد موس لهپارزگای

دهكات. ھهبژاردنهكان بهشداری ٢٣٦ ژمارهكردۆته تیرۆری بهگژاچوونهوهی لیسته ئهمگۆران خهسرهو خۆی، ئامانجی یهكهمینلیستی كاندیدی و موس پارزگاری جگریكورد به شداری سه بارهت به گرنگی ھاوپه یمانیكردنی «بهشداری وتی: ھه بژاردنانه دا لهممافكی لهھهبژاردندا عیراقی تاككی ھهمووكه خۆیهتی مافی كوردیش بۆیه دهستوورییه،

له بهتایبهتی بكات، ھهبژاردندا له بهشداریخهكی دهی لهسه ر یهك كه موسدا پارزگای ڕهنگی و دهنگ پویسته و كورده شاره ئهوخۆی دهسهتی الیه ك ھیچ تا ھهبت خۆی

نهسه پنت.» كورددا بهسهرچوارسهد و ملیۆن شهش بهغداش شاری لهخۆیان ده نگهكانی كه ھه یه دهنگدهر ھهزار پاوراو سه د و شهش چوارده ھهزار به دهدهنپارزگای ئه نجومهنی كورسی ٥٧ لهبهرامبهرلیستی به ھه بژاردنهدا لهم كورد شارهدا، ئهو

٤٣٩ بهشداری ژماره به كوردستان ھاوپهیمانی دهكات. ھهبژاردنهكان

یهكتی مهبهندی لپرسراوی فهیلی سهعدونله كورد بهشداری گرنگی به سهبارهت بهغدا لهكورد زۆر «ژمارهیهكی وتی: بهغداد پارزگای ئهو ڕهسهنی كوردی كه ھهیه، بهغدا لهشاریكه پشگیریان لبكات نییه شارهن، ئهمانه كهسلیستی بوونی بۆیه بكات، نونه رایهتیان وناوچانهدا گرنگییهكی لهو ھاوپهیمانی كوردستانعیراق ناوچانهی لهم لهوهی جگه ھهیه، زۆریدامهزراون، مهزھهبی بناغه ی له سهر لیستهكانلیسته به دهنگ نایانه وت كه كهسانهی ئهو بۆیهچوارچوهی له دهیانهوت و بدهن مهزھهبییهكانكاندید خۆیان پرۆژه خاوه ن سیاسی بهرنامهیهكیبۆ بۆیه ھاوپهیمانییهوه، لیستی ناو دنه بكه ن،تایبهت لیستی كه گرنگه زۆر كورد وه كو ئمه

بهغداو سهرجهم كوردهكانی تا خۆمان ھهبت بهو بهغدا لهشاری و كۆبكهینهوه دیكه الیهنهكانی

ھهبت». خۆمان كورسیھاوپهیمانی لیستی بهناوی كورد دیاله لهپارزگای(ئاشتی، دروشمی لهژر ١٧٣و ژماره كوردستانھهبژاردنیان بهشداری بنیادنان) برایهتی،بهدهستھنانی ھهوی لیسته ئهم كه كردووه،

ئه نجومهنی كوسییهی ٢٩ ئهو ژمارهی زۆرترینھهزار سه د ھهشت كه دهدات دیاله پارزگایو دهكهن دهنگدانهكه بهشداری ده نگدهرلیسته ٤٥ له یهكك به خۆیان دهنگهكانی

دهدهن. بهشداربووهكهله ھاوپهیمانی لیستی وته بژی مهحمود ساالرلهم كوردهوه بهشداری گرنگی باره ی له دیاله بهدهستھنانی ئمه و وتی : «بهشداری پارزگایهدا



(ی.ن.ک) سهركردایهتی ئهندامی ئهسهسهرد فهریدئومدبوونی ب بۆ راپۆرتهكهی بوكردنهوهی ھۆكاریئهنجامیراپۆرتهكهیپشوویانگه ڕاندهوه، له ئهوحزابهبه ئهسهسهرد كردبوو. حكومهتیان پشكهشی كهئیجابی خای «راپۆرتهكه راگهیاند «ھهفتانه»ی داوای ھاووتییهكیشه ھهموو مافی تدایهو زۆریھهر نو چاكسازی بهم بكات، حكومهت چاكسازیپاش ھهیه.» حزبهكانهوه خودی به پهیوهندی حزبكگوایه كه ھهبوو ئهوه دهنگۆی راپۆرتهكه بوبوونهوهیبهیهك دهكشنهوهو بهنیازن له حكومهت حزبهكه چوارپهرلهمانییهكهی ھهبژاردنه له بهشداری لیستیشبابهكر سه حهدین بارهیهوه له و بكهن. داھاتوودالهلدوانكیدا یهكگرتوو سیاسی مهكتهبی ئهندامیدهزگای له پرۆژهكانی یه ككه (كه «دهنگوباس» بۆلهكاتی «نه رایگه یاند وهشاندن) و په خش بۆ خهندانبیاری ئمه نهدواتریش، و راپۆرتهكه بوكردنهوهی

نهداوه». شوهیهمان لهوئیسالمی كۆمهی سهركردایهتی ئهندامی رۆستایی زانا«چوار كردهوه دووپات «ده نگوباس» بۆ ئهوه یحكومهتیش له نهداوه»و جۆرهیان لهم بیاری حزبهكه

ئهو نزیكبۆتهوه، «ھهبژاردن وتیشی: ناكشنهوه.بهشداریكردن بۆ ھهبت مهرجمان ئمه دهكرت كات

حكومهتدا». له

راپۆرتهكه بگهكانی گرنگترینجهماوه ر» بـباكی «خهمساردیو راپۆرته كهدا لهئاستی ھهردوو سهر بۆ مهترسیدار» «زه نگكی بهحكومهتی لهگهڵ ھهرم پهیوهندی ھه رمو ناوخۆیناوخۆو بۆ خراپیش ئاسه واری ده كاتو وهسف فیدڕادا

دهبت. ھهرم دهرهوهیھهرمی سیاسیی كه سیستهمی ھاتووه راپۆرتهدا لهودادوهری) جبهجكردن، (یاسادانان، كوردستانھهره خای حزبهوه بهڕوهدهبرن.» بۆیه «لهالیهنله حزب جیاكردنهوهی «له بریتییه چاكسازی گرنگی

ھهرم.» دهستوورییهكانی دامهزراوهھهرمدا. ئاسایشی ئه نجومهنی دامهزراندنی *

دهست سهرۆكایهتییهكه یدا ماوهی له ھهرم سهرۆكی *ھه بگرتو حزبییهكانی بهرپرسیارتییه و ئهرك له

بكرت. دامهزراوه به ھهرمیش سهرۆكایهتیلیژنهكانی كوردستان و كردنی پهرلهمانی چاالك *

لــپــچـیـنـهوه. چـاودـریو بـواری لـه بـهتـایـبـهتكوردستان ھهرمی دهستووری پهسهندكردنی *نیشتمانیو بهرژهوهندی گرنگهكانی بنه ما لهسهردهستووری به ڕهچاوكردنی دیموكراسیی، بنهماكانی

ھهرم. تایبهتمهندی عیراقو ھهمیشه ییكوردستانداو له سیاسیی چاالكی ڕكخستنی *

ھهمووالیهك. بۆ یهكسان ھهلی ڕهخساندنیھشتا ده زگایانهی وهزارهت و ئه و یهكگرتنهوهی *

نهگرتۆتهوه. یهكیانمرۆڤ. چاودری كردنی مافهكانی زیاتر *

دامودهزگاكانی له حزب دهسه تی دورخسـتنهوهی *حكومهت.

سیستمی ئیداری له ببنه بهشك دهزگا ئهمنییهكان *حكومهت.

وهالئیان كوردستان و پشمهرگهی ھزی یهكخستنی *بت. نیشتمان بۆ تهنھا

ئهكتیڤكردنی قهزایی و پهیمانگای دامهزراندنی *گشتی. داواكاری دهزگای

ڕزگاركردنی ئازادو بازاڕی سیستهمی كردنی چاالك *بۆ ستراتیژی پرۆژهیهكی دانانی قۆرغكردنو له

كشتوكاڵ. كهرتی پشـخسـتنیسامانه و نهوت داھاتهكانی بهكارھنانی *خهكو لهبهرژهوهندی كوردستان سروشتییه كانی

ئاینده. نهوهكانی بهرژهوهندی لهبهرچاوگرتنیكهسانی له دهسپاكی كۆمسیۆنی پكھنانی *

شایسته. سهربهخۆوو ھهرم نوان ھهپهسردراوهكانی كشه لهباره ی *

پیان وایه: حزبهكه بهغدا چوارنابت بهھزهو دهستووری پگه یهكی * مادهی (١٤٠)ڕازی تهوافوقی یا سیاسیی چاره سه ركی بهھیچ كوردزامنی ئهگهر بتو دهستوور دهرهوهی له كه بت

نهكات. مافه كانی تهواوی گهڕاندنهوهداڕشتنهوهی ئهولهویاتهكانو به پداچوونهوه *

ئاینده. ئستاو پهیوهندییهكانیو كوردستان ھهرمی نوان پهیوه ندی به سه بارهتمانه وهی كراوه كه ئه وه بۆ ئاماژه فیدرادا عیراقیو بهناجگیری بهغدا ھهولرو نوان په یوهندیگۆڕانكارییهكان و ڕوداو ئهوهی ھۆی بۆته لهرزۆكیكهستی بهڕای ببهسترنهوه بیارهكان و ھهوست وكردووه بهوه ئاماژهیان حزبهكه چوار بهرپرسه كانهوه.توانا «یهكخستنی مهبهستی به راپۆرتهیان ئه م كهبۆ عهمهلی ھهنگاوی ئاراستهی به دسۆزهكانه ھهرمی له دیموكراسیی پیادهكردنی چاكسازیو

كوردستاندا.»نامیق ھرش ــ ھهفتانه

دهوـت؟ چـیـان چـوارهکـهزهحمهتكشان) سۆسیالست، كۆمهڵ، (یهكگرتوو، كوردستانییهكه حزبه چوارراپۆرتهیان ئه و رۆژنامهوانیدا كۆنگرهیهكی له به نیاندابوو، پشتر ھهروهكئابووریو سیاسیی و لهبوارهكانی چاكسازییان داوای تیدا كه بوكردهوه

كردووه. بهغدادا لهگه ڵ ھهرم پهیوهندییه كانی ھهروهھا دادوهری،

18

کوردستانی

وتی: بهغدا له پشوهختهكان بهپشبینییه پشبینییهك ھیچ ناتوانت كهس «بهڕاستیگۆڕانكاری لیستهكان زۆربهی چونكه بكات،لیستی نمونه بۆ ھاتووه، بهسهردا گهورهیانھهبژاردنهكان بهشداری داوه بیاری سهدریله ھاوپهیمانییه تهكان زۆرك لهوهی جگه نهكات،سهرۆك كه مالكی نوری ھهوهشاونهتهوه ،لیستك به خۆی تهنھا به عیراقه وهزیرانیتهزویر رژهی له وهی جگه دهكات، بهشداری كه نابت یاخود دهبت تاچهند ته زویركاری ودهبت، دهرئه نجامهكان لهسهر كاریگهری ئهوهشھهیه جه ماوه رمان كه پیهی بهو ئمه بهمبهنده ئهمهش بهم ھهیه ، بهخۆمان بوامان بۆ دهكات». ئهو جهماوهره چیمان بهوهی كه

له بارهی پشبینییهكانیانهوه له محهمهد ساالرپرۆسهیهكی «دهنگدان وتی: دیاله پارزگای

ئهم لهگهڵ بهگهشبینییهوه ئمه سیاسییهوخۆمان ھهوی ھه موو و ده كهین مامه ه پرۆسهیهده سكهوتهكانی بهدهستھنانی بۆ دهخهینهگهڕكه كاردهكهین نهفهسهوه بهو ئمه ھهبژاردن،بهتایبهتی بنین، بهدهست تهواوهتی دهنگیله و یهكگرتووه لیستكی لیستهكهمان كهله ناو و پكھاتووه كوردستانیی حزبی شهشھهیه كورد و توركمان و عهرهب كاندیده كانداپارزگای پكھاتهكانی واقعی رهنگدانهوهی ولیستهی چوار و چل لهو به جیاوازتر دیالهیه وبه ھزتر به ھهیه دیاله له پارزگای كه ترڕابردووشدا له و ملمالنكهوه ناو دابهزیوینهته متمانهی توانیومانه و كردووه باشمان كاریھهرچهنده بهدهستبنین، خۆمان جهماوهریدهبین، تهنگوچه همه تووشی بهدنیایشهوهخۆمان دهنگی كه له وهی دنیاشین بهم

دیكه لیستهكانی لهكاتكدا دهھنین، بهدهستو ئاینی بناغهی لهسهر جیاو بهجیا زۆرینهیانھهموویان دامهزراون و عهشایهری و مهزھهبی پشوو جاری ئمه بوون، په خشان و تهخشانبهم نه بوو، لهگهدا ئیسالمیمان یهكگرتوویلیستهكهوهو ناو ھاتنه ئهوانیش ئهمجاره

بوو». بهھزتر یهكگرتووترو لیسته كهمان

چین؟ بهنهكانكه پیانوایه سیاسیی چاودرانی له ھهندكزیاتری ھهبژاردنانهدا لهم كوردییهكان لیستهمه بهستی به كوردبوون و نه تهوهیی الیهنیسهعدون بهم بهكاردهھنن، دهنگھنانھهموو له «ئهگهر وتی: بارهیه وه لهم فهیلی له ئهوه بت، شوهیه بهو دیكه پارزگاكانی لیسته كهی چونكه نییه، شوهیه بهو بهغداتدایه، توركمانی و ئاشوری و عهرهب ئمهكه كردۆتهوه بومان ئمه كه لهوهی جگه ئاسایشدا و پهروهرده و تهندروستی لهبواری ڕهسهنی خهكی كاندیدهكانمان دهكهین، چیپرۆژهی بهرنامهو به ئمه بۆیه بهغدایه،ناتوانین ئمه كردووه، بهشداریمان خۆمانهوه رژهی چونكه بهكاربھنین، عهرهب و كورد

زۆركهمه». شارهدا لهو كوردئهوان كه كرد لهوه باسی موحهمهد ساالرخزمهتگوزاریش و نهتهوه یی لهالیهنی سوودیانئهو دهنگ. بهدهستھنانی بۆ وهرگرتووهكوردبوون مه سهلهی ئمه «ھه رچهنده وتی:دهنگ كۆكردنه وهی بۆ بوونمان كوردستانی وشانازییه، جگه ی ئهوهش كه بهكارھناوه،الیهنی نهتهوه ییمان تهنھا ئهوهشدا لهگهڵ بهملهپارزگای دهنگده ران چونكه بهكارنهھناوه،بۆ ئمه گوتاری بۆیه عهرهبن، زۆرینهی دیالهبهگهش بووه ، عه رهب ڕهسهنی دهنگدهریباشی بهشكی كاندیدهكانماندا لهناو ئهوه بۆبانگهشه كردنیشمان ھهمهتهكانی عهرهبهوبۆ دهنگدهری عهرهبییهو زمانی زۆری به بهشیئهوان لهسهر كاریگهریمان ئهوهی بۆ عهرهبه،پوپاگهنده یهكی پوپاگهنده كانیشمان ھهبت،ئاسایش باری باشكردنی بهنی و ھهمهڕهنگه دابینكردنی و گهندهی روبهڕوبوونه وهی وبكاری روبهڕوبوونهوهی و خزمهتگوزاریو پیاو و ژن نوان ھاوسه نگی و بنیادنان و

داوه». كشتوكامان گهشهپدانیكامهران راوژ ــ ھهفتانه


کشهکان زۆرن چونکه ناھننه وه بهدهست پشوو دهنگی کورد ھهمان

ڕهســـهنـــه عـــهرهبــی دهنـگــدهری لــه ڕووی ئــمــه گـوتــاری

21

و وتانی رۆژئاوا یهكتی ئهوروپا پتوایه كۆنفرانسهكه ئهنجامهكانی له پشتگیریفشار كارتی وهكو توركیاو دژی له بكهن

بھنن؟ بهكاریگورهی به رۆژئاوا وتانی و ئهوروپا ـئهگهر كاردهكهن، خۆیان بهرژهوهندییهكانی ھهبت، خۆیان له چی دهڤه ركدا بهرژهوهندی

كاردهكهن. لهوێزۆر توركیا لهگهڵ پهیوهندیان ئه مۆ پموایهله كه ئهوهی بۆ ئهمهش ھۆكاركه بهھزه،نهكهن. واژۆ توند بیاركی ھیچ توركیا دژیباكووری قهتوعامهكانی تهماشای ئهگهرسای له دۆكدا له تهنھا بكهین، كوردستانكوژراوه كه س ھهزاران زیالن دۆی له ،١٩٣٠ئـهو تـوركـیـا بهم كورد، مندای و ژن له

دهشـارتهوه. راسـتـیـیـانـه مژووه لهو باس كورد رۆشنبیرانی بۆچیراستییهكان و ناكهن گه لهكهیان خوناویهی

پویست؟ ناكهن وهكو ئاشكرابه دهبت بهم دهینووست، نووسهر ـزۆر كشهیه ئهم چونكه بكرت، ركخستنقه توعام ناوی توركیا ده وهتی ناسكه،سهرۆكی كه بۆ نموونه ،ندهنرخ زۆرخراپدهرسیم قهتوعامی وتی: دهرسیم شارهوانیخستهسهری، زۆریی فشاركی توركیا كراوه،كۆمهگهی پارتی سه رۆكی ھهروهھا


له تورك ئه حمهد (DTP) دیموكراتیكقهتوعامكی توركیا «له رایگهیاند ئامهدبهم كراوه .» كورد گهلی دژی له مهزنخستهسهری، ونه ی ب فشاركی حكومهت«ئهو وتی تورك ئهحمهد دواتر بۆیهبووه.» كلتووری قهتوعامكی قهتوعامهچی بووه؟ زیالن دۆی قهتوعامی ھۆكاری

سهرحهد دهڤهری له پاشا ئیحسان شۆڕشی ـوتی بۆیه بوو، فراوان و به ھز زۆر (ئاگریداغ)ئه وهی برد بۆ روسیا و ئران ھانای بۆ توركیاگهلی شۆڕشی ھاوپهیمانتییهكی سقۆی بهئیحسان سهرۆكایهتی به له ناوبهرن، كوردكرد، سهركوت شۆڕشهكهیان پاشا نورهدینو ژن ھهزار (٨٠) نزیكهی تورك سهربازانی شاردبوه وه، زیالندا دۆی له خۆیان كه منداڵخونی به زیالن دۆی و كوشتن ھهموویان

سووركرا. رهنگی كورد مندانی و ژنله كورد كشهی بۆ گونجاو چاره سهری

دهبینیت؟ چۆن كوردستان باكووریشوهیه بهو شهڕ ئهگهر من بهڕای ـمهترسیداره له داھاتوودا بهردهوام بت زۆرو مهرسین و ئهستانبوڵ شارهكانی له كورد زۆری ژمارهی كه ئهدهنه ئهزمیرودهبت، دروست ناوخۆیی شهڕی تدایه، دهستپدهكات میللهت ھهردوو شهڕی كهواتهبۆیه دهبت. دروست مهزن قهتوعامی ورگهچارهیه، باشترین دیموكراتی و ئاشتی

توندوتیژی. له دوورلهو دهبینیت؟ چۆن داھاتوو ھهبژاردنهكانیتر جاركی دیاربهكر شاری ھهبژاردنانهدایاخود دهدات، دهتهپه نونهرانی به دهنگ

ئاكپارتی؟به متمانهی كورد گهلی ئیدی نه خر ـجاران، وه كو نهماوه ئه ردۆگان حزبهكه یداوه خۆی دهنگی كورد گهلی رابردوو جاریكورد چارهسهركردنی كشهی ئهردۆگان بۆ بهتهسلیم ئهردۆگان حكومهتی دواتر بهم بووه،له ھهماھهنگی سوپادا لهگهڵ بوو سوپا بهسهرۆكی وهكو پموایه كرد، كورد گهلی دژی«دیاربهكر وتی بایدهمیر عوسمان شارهوانیدهرناچ كورد دهستی له جارێ ھیچ قهیه

دیكه.» الیهنكی دهستی ناكه وته ولهپناوی و دیموكراتخوازن و ئاشتیخواز كورد

ده كهن. تكۆشان خۆیاندا ره وای مافیعفرینی ھۆزان ـ ھهفتانه

ددار رهجه ب

20

ھهردهم كورد نه یارانی ھهرچهندهئامانجی وهكو دیاربهكریان شاریسهركوتكردنی و قهتوعام بۆ سهرهكیكردووه، دهستنیشان كورد گهلی شۆڕشهكانیبهشوازك به ردهوامه ھهر دیاربهكر بهمسهد س و ملیۆنك تا ملیۆنك ئهمۆ كهجهژنی شاره لهو شوندا یهك له كورد ھهزارئوه بوای به ئایا ده كهن، پیرۆز نهورۆز

چییه؟ ھۆكارهكهی كۆنهدانه گیانی ئهوله تهرهقی) حزبی (ئیتحاد ئهوهی له دوای ـتورك نا دروستبوو، ویستیان گهالنی توركیاو لهناویبهرن، نهھن گۆڕهپانی توركیادا لهكرد ئهرمهنییهكانیان قهتوعامی چۆن وهكو

عوسمانییهكاندا. سهردهمی لهھهموویان ئزدی كوردهكانی رۆم، ئهرمهنی،كورد تهنھا نهمان، توركیادا گۆڕهپانی لهكورد گهلی ژمارهی كه لهبه رئهوهی ماوه،لهخۆی بهرگری پاراستووهو خۆی كورد زۆره،دژی له مهزنی قهتوعامی توركیا كردووه،

له ١٩٢٥ سای له كردووه، كورد گهلی زیالن و له ١٩٣٠دا له و و گنج دیاربه كرو پالوله دهرسیم، بهم ١٩٣٨دا سای ئاگریداغ، لهله نهبوون سه ركهوتوو توركیا حكومهتهكانیكورد منداهكانی بهكو لهناوبردن، سیاسه تی

رۆشنبیرو توركیاو خوندنگاكانی چوونهشۆڕش به دهستیان پاشان بوون، خوندهوارو كرد نیشتمانی خهباتی و سهرھهدان وبه دیھنانی لهپناوی به ردهوامن ئهمۆش تالهناو ھهروهھا كورد. نهتهوهی رهواكانی مافهیهككیان ھهیه، بیروڕا دوو توركیادا خودیبكهین كورد كشهی چارهسهری با دهتجهنگ له بوون بهردهوام تریشیان ئهوی وبهرامبهردا له باشه، پ لهناوبردنی وبۆ دهكهن تكۆشان و خهبات كورد الوانیساه ئهوه نده كه زمانهی ئهو ئازادكردنیدیاربهكر كه زۆربهی گهنجانی كراوه قهدهغهبۆ تكۆشانی بكهن قسه كوردی به نازاننوتدا، له فهرمی زمانكی ببته كه دهكهن خهكی جیاوازه بارودۆخهكه دهرسیم له بهمقهتوعامكی و عهلهوین مهزھه ب دهرسیمله دواییه دا لهم كراوه، بهم دژیان له بونهكۆنفرانسكی بهلجیكا، پایته ختی برۆكسیل

سازكراوه ١٩٣٨ قهتوعامهكهی به تایبهتكاربهدهستی كهسانی و به رپرس له زۆر كهكۆنفرانسهدا له و به شداریان دهرسیم خهكیبۆ مه زنه زۆر ھهنگاوكی ئه وهش كردووه،خهكی ھهموو به قهتوعامه ئهو ناساندنی

جیھان.

کوردستانی

باكووره، كوردستانی ئامه دی رۆشنبیركی شاری و نووسهر ددار رهجهببه و دهكرت دهستگیر سهربازییهوه دهسهتی ١٩٨٠دا لهالیهن كودهتای لهله بارهی ره جهب ھهفتانهدا دیداركی له دهدرت، حوكم زیندانی ساڵ شهش

ده دوت. داھاتووهكهیهوه و مژوو كوردو


کورد پویستی رهجهب ددار:تورکیا لهگهڵ گفتوگۆیه به

23

ھهفته سهرهتای

ئیسالمی ، (یهكگرتووی كۆنفرهنسكدا پرس له مانگه، ئهم ١٠یخۆیان پرۆژهی یهكهوه به زهحمهتكشان) و سۆسیالیست كۆمهڵ،سیستهمی و حكومهت و پهرلهمان دامه زراوهكانی له (چاكسازیی بۆھهرم نوان ھهپهسردراوهكانی كشه و خزمهتگوزاریی و كارگی پرۆژهیهو ئهو بگه كانی له باس لره دا من خستهڕوو. بهغدا) ووتووژیان بهشنه یی ده بت ناكهم كه راپۆرته كه خراپی و چاكی

بكرێ. لهسهربه گورهی ھهریهكه یان شوهكان له بهشوهیهك حزبه، چوار ئهموتدا حوكمانیكردنی له به شدارییهكی خۆی، سهنگی قهبارهوته نانهت ئۆپۆزیسیۆن، ناگوترێ حزبه چوار لهو به ھیچكام ھهیه.ھهیه. دیموكراتیدا دهوهتگهلی له وهكو ئیجابیش ئۆپۆزیسیۆنیحزبی ھهبژاردندا، بهدهست دهورهی دوو حوكمانی لهنوان واتهكه مایهتیش و بت زۆرینهوه ئیئتالفی یان پهرلهمانی، زۆرینهیكه وایه، دراوسدا توركیای له وهكو بگێ ئۆپۆزیسیۆن دهوریدهتهپ-یش و مهھهپه جهھهپهو حوكمانهو حزبی پارتی ئاق

ئۆپۆزیسیۆن.گرنگ پشكهوتنی ھهم ٢٠٠٥-هوه ، بۆ؟ لهدوای پرۆژهیه كهواته، ئهمبی تۆ سلبیش. دهرھاوشتهی ھهم بووهو بواره كاندا ھه موو لهو بزانن دهستكه وتهكان به شهریكی خۆیان تهنیا حزبه، چوار ئه و(پارتی ملی به تهنیا و تهنیا و بهرێ سلبییهكانیش دهرھاویشته لهتهوافووقی»یه؟ «دیموكراسییه كی چ ئهوه داببن. و یهكتی)یان

شهڕمان شهڕ! و ب خر خرمان ئهی ناببهقازانجی گۆڕانكاریی سای سای ٢٠٠٩ به حزبه چوار ئهو ،دهچو و پارزگاكان ئهنجومهنی ھهبژاردنهوهی چونكه بزانن. خۆیانو له دهسپكدا پویسته كهواته بهڕوهیه.. په رلهمانی كوردستانبكهن ئاماده خۆیان و دهرببن خۆیان بیروبۆچوونی ئستاوه له ھهرنییه، دوور ئهمهش بۆ ببن». ناڕه زاییه كان شه پۆلی «سواری و

داببهزن. لیست بهیهكبه ھهنگاوه ئهو چاودران، له ھهندێ ئهمه شهوه، سۆنگهی له دهزانن كوردستانی ھاوپهیمانیی ریزهكانی لكترازانی دهسپكی ٣) ته وافوق بهره ی پشتر چۆن وه كو ٢٠٠٩/١/٣١-هوه، لهدوای

١٦) عیراقی یه كگرتووی ئیئتالفی و بوون) سوننه الیهنی عهرهبیكه پارزگاكاندا ئهنجومهنی ھهبژاردنی له بهر بوون) شیعه الیه نیخۆی بۆ الیهنهیان ھهر ھهوهشانهوهو ده كرێ، ئهم مانگهدا ٣١ی له

دهكات. كارچوار ئهو پشوه ختهی پرۆژهیهكی ھهندهی پرۆژه یه، ئهو من بهبوایخۆیان ده وری له خهك گردكردنهوهی بۆ ھه بژاردن، بۆ حزبهیهو پارتی و یهكتی لهگه ڵ مامههكردن بۆ یان ھهبژاردنهكاندا، له پرۆژهیهك حكومهتدا، ھهنده و په رلهمان له بهشی زۆرتر پچینهوهی

چاكسازی. بۆ نییهكه ئهوهیه دیموكراسی-یش سهرهكیی كۆهگهیه كی و پرهنسیپ بهملرهشهوه .ھهب بهردهمدا له (اختیار)یان لهیهك زیاتر دهنگدهرانبهرنامهو كه حزبهشهوه چوار بهو سیاسییه، حزبكی ھهر مافیقهناعهتھنان بۆ ھه بژاردنهكان و ھهب سیاسی خۆیان ئهجندایخۆیان یهكتی له و پارتی پموانییه، ئهمه وه، خه ك. لهسهرینی به

ھهمووانه. مهیدانی مهیدان، بترسن.كهمدهرامهت خهكی و گهنجان بهگشتی، خه ك ناكرێ، لهوه نكویكوردستاندا له زۆرانهی پشكهوتنه ئهو وای بهتایبهتی ،ھهرم حكومهتی له پتریان چاوهڕوانی و داخوازی ھاتوونه تهدی،باشتر بژویان بارو و سهرهكی خزمهتگوزاریی كه ھهیه ھهبووهوكۆمهیهتی نا عه دالهتی و گه ندهی بۆ سنوورك رادهو و بكرێو سیاسی ئاستهكانی ھهموو له دهخوازن ئهمهش بۆ دابنرێ.و له ریفۆرم باس یهكتیشدا، و پارتی لهناو بكرێ، ئابووریدا ریفۆرمله چاوی دهكرێ، وهكو تبینی بهكورتی خهك، دهكرێ. چاكسازیئهم كاودانهدا، له م ئا ئاسوودهتردا. باشترو ژیانكی ئاقاری به گۆڕانهدهخهنهڕوو، خۆیان چاكسازی و گۆڕانكاری حزبی وهكو حزبه، چوارقۆستنهوهی واته، بپچنه وه . خۆیان بۆ زۆرتر بهشكی بهكهئهوهنده بایی خهك ل حزبی. بهرژهوهندی بۆ خهك داخوازیی، (مه علوم) نا قهدهرو دهست نهدهداته خۆی چارهنووسی وشیاره،

نهگرێ! له بهرچاو ناوچهكه له مبابهتهی تهجرهبهی یان[email protected]موكریانی بوكردنهوهی و لتوژینهوه دهزگای *بهڕوهبهری

کـــهریــــم* ئاســۆ

ھه بژاردنه! پرۆژهی حزبهكه، ٤ پرۆژهی


22

کوردستانی

له ھیوا خه ته كانی رابردوودا ھه فته ی له جگه ھه ولر، پارزگای كۆیه و زانكۆكانی به سه ر دھۆك پارزگای پزیشكی و زانكۆی له نزیكی ماوه یه كی له دابه شكراو خوندكاراندا داھاتووشدا پرۆژه ی ھیوا ده چته كه ركوك و خه تی

خۆی پشكه ش ده كات.كۆیه ، زانكۆی خه تی دابه شكردنی مه راسیمی له نه رمین عوسمان ئه ندامی بۆردی ھیوا، په یامی به رھه م پشكه ش ھیوای پرۆژه ی بۆردی سه رۆكی ساح، كرد و تیایدا ته ئكیدی كرده وه پرۆژه ی ھیوا پرۆژه یه كی ده ستگرتنی خزمه ت و بۆ زانستییه خزمه تگوزاری و خوندكاری زیره ك و سه ركه وتووی كوردستان ھاتۆته كایه وه ، ئه و پرۆژه یه كه ھاوشوه كه شی له ئاستی عیراقدا ھه یه و پكه وه بیرۆكه و ده ستپشخه ری كاك د. به رھه م-ه ، ده یه وت خوندكاره زیره كه كانی گشت دووربخاته وه و گوزه ران خه می له وت زانكۆكانی ھه موو كاتك خۆیان بۆ گه شه پدانی توانای زانستی و خونده وارییان بخه نه گه ڕو به دابینكردنی ھاوكاری خوندكاران، مه عنه وی ماددی و پداویستی و خوندن و بپه رژنه سه ر كه بكاته وه بۆ ده رفه تیان بردنه وه ی گره وی زانستیی كه ئه مۆ چه كی میلله تانه

له پشبكی شارستانیدا. پرۆژه ی له ئمه مه به ستی وتی عوسمان نه رمین نییه ، ماددی ھاوكاری پشكه شكردنی ته نھا ھیوا

به كو مه به ستمان ھاوكارییه بۆ بوارك كه سبه ی ده بته ناوه ندی فه رھه نگ و خوندن له كوردستان و توانای وزه و ئاینده بۆ خوندكاره كانیشی

ئاوه دانكردنه وه و پشخستنی كوردستانن. ھه روا وتی پرۆژه ی ھیوا بۆ ھیچ مه به ستكی سیاسیی مه به ستی بۆ به كو دانه مه زراوه ، الیه نداری یان پشكه وتنی خوندكاران، بۆ الیه نداری له زیره ك و ژیره كانی نه وه ی ئه مۆ دامه زراوه ، تاوه كو چانسی

خۆیان له مه یدانی ژیاندا وه ربگرن.پاشان وتی وه ك سه رۆكایه تی بۆرد سوپاسی سه رۆك مام جه الل و نچیرڤان بارزانی ده كه ین كه درغییان پرۆژه ئه م سه رخستنی و ھاوكاریی له نه كرد خرخوازییه . له مه راسیمه كه ی زانكۆی كۆیه دا چه ند د.خدر وتاری له وانه پشكه شكران، تر وتاركی مه عسوم سه رۆكی زانكۆی كۆیه كه تیایدا ته ئكیدی كرده وه له سه ر گرنگی پرۆژه ی ھیوا بۆ دابینكردنی ئاینده یه كی گه ش بۆ خوندكاران و داوایكرد جگه له به رپرسانی حكومی و حزبی ، كه سانی بازرگانی و ھیواو پرۆژه ی له بكه ن به شداری سه رمایه دارانیش ده سگیرۆیی و ھاوكاری بۆ ھاوشوه دا پرۆژه ی عه بدول جه مال مامۆستا پاشان خوندكاران. پرۆژه ی خوندكارانی ھه بژاردنی لیژنه ی سه رۆكی په رۆشی و گیانی به رایگه یاند وتاركیدا له ھیوا ئاخۆران و بباوه ڕی و سه رده می له م به رپرسییه وه

بخۆرانه ی كوردستاندا كه كه س سه ركه سی ناپرژت، له پناوی ده وروبه ركی ئارام و ھیچ نه بت كه مكشه له م كاته پكشه یه دا، پرۆژه ی كۆمه كی خوندكارانی ته ئكیدی ھاته كایه وه و ھیوا به ھره داری زیره ك و كرده وه ئه و پرۆژه یه پرۆژه ی ھه موو خوندكاركی بیركردنه وه و جیاوازیی به ب به ھره مه نده زیره ك و

ھه سوكه وت و بیروڕای سیاسیی .ھیوا پرۆژه ی به ڕوه به ری عه بدو ھه كه وت ھیوای پرۆژه ی ورده كاری پشكه شكردو وتاركی دا پویستی روونكردنه وه ی ھه روه ك و خسته ڕوو له باره ی كارو چاالكییه كانی ئستاو ئاینده ی پرۆژه ی ھیوا بۆ خزمه تكردن و سوودگه یاندن به خوندكاران و

نه وه ی نوێ .بۆ خوندكار ھه بژاردنی وتی ھیوا به ڕوه به ری بنه مای له سه ر ھیوا پرۆژه ی له سوودوه رگرتن ئه وفۆرمانه بووه كه ھیوا له ماوه ی رابردوودا به سه ر خوندكاران و له ناوچه جیاجیاكاندا دابه شی كردووه . ھه بت، بواره دا له و ئه گه ر كه موكورتییه كیش ھه ر ئه وا به پله ی یه كه م ده گه ڕته وه بۆ ئه وه ی فۆرمه كان باره یه شه وه له و پكراونه ته وه ، ھه ه زانیاری به سكایه ك ھه ر له ده كات پشوازی ھیوا پرۆژه ی كه پشكه ش ده كرت و لكۆینه وه ی وردی له باره وه ده كرت و پاشان له سه ر بنه مای ئه نجامه كان مامه ه

ده كه ین.

"ھـیــوا" کــوردســتـانــی تــه نـیـیـه وه پرۆژه ی ھیوا بۆ ھاوكاریكردنی خوندكاری زیره ك و به ھره مه ند پرۆژه و چاالكییه كانی بۆ سای نوی خوندن درژه

پده دات و خه تی مانگانه ده به خشته نزیكه ی ٢٠٠٠ خوندكاری زیره ك و به ھره مه ند له سه رتاسه ری كوردستاندا.


ده ت«خۆشهویستیم عیراق سوپای بۆ گهڕاوهتهوه سوپا، بۆ گهڕانهوهم پانهری بوه نیشتمان بۆ١٨ سام شارهزایی نه بوهو ته واو پهیامهكهم جارێ

بوات.» بهفیۆ سانه ئهو ماقوڵ نییه ھهیه و

رابردوو ئهزموونهكانیبیرنهچۆته وه ئهوهیان عیراقییهكان جارێكوده تای كاتك بوو عیراق سوپای ئهوه كهمهدهنییهكانی دامهزراوه و ئهنجامدا سهربازیداردهستی بووه ھهروه ھا تكشكاند، دهوهتیسهرحوكمو ھنانیه كودهتاكه كه دسهتانهی ئهوكردن بهرگری بیروباوهڕی قۆناغدا ھهندك لهكه له كهسك بهرگریكردن بۆ نیشتمان گۆڕا لهئهو ناوی به ھهر بوو. سه ربازی دیكتاتۆركیله عیراقیان ھاووتی ھه زاران كه بوو سوپایهوهكرده گۆڕهبهكۆمهه كاندا «ئهنفال»و ھههبجهوسوپای تۆمهتباركردنی ترسانه ئهم قوربانی،ترسكی كۆمهه بهكو ناگهیهنت، عیراق نوی

عیراقییهكانیش سیاسهتمهداره زۆربهی مهشروعهوشاری كه بوو چوارچوهیهدا لهم ھهر دهترسن. لیتایبهت كۆنگرهیه كی رابردوودا سای له سلمانیھزه ده رهوهی چهكدارییهكانی گروپه پكھاتهو بهزۆربهی نونهری تیدا له خۆگرت وـ سهربازییهكانپهرلهمانتارانو تیمكی سیاسییهكانو قهوارهكۆنگرهیهدا له و بوون. به شدار ئهكادیمییهكانگرنگترینیان كه پهسهندكرا راسپارده كۆمهكبیروباوهڕی لهوهی جهختكردنهوه له بوو بریتیعیراق بۆ ئینتیما بنهمای لهسه ر عیراق سوپایبت به رگریكردن تهنھا كاریشیان بنرتو بنیادھهر بوونی لهكاتی وت، ئاسمانی خاكو لهھاتبوو راسپاردهكاندا له ھهروهھا دهستدرژییهكدا.وتدا سیاسی كاروباری له دهست سوپا نابت كه

وهربدات.

ناوخۆییهكانی گرفتهپارزراو عیراق نوی سوپای ئاماژهیه جی

كینی گربهستی لهكاتی گهندهیكردن له نهبووهبهرپرسكی سهربازییهكانداو پداویستییه چهكوكینی «چهندین گربهستی نهزاھه دهت لیژنهیئهنجامدراوه.» كبك به ب سهربازی كهلوپهلیئف-١٦و فۆكه ی ئهمریكی و «برامز» تانكیسبیو ھاوهنی تۆپو پشكهوتوو كۆپتهریناونیشانه كانی ئهمانه پشكهوتوو، سوكی چهكیعیراقه. داھاتووی قۆناغی پچهككردنی سیاسهتیگربهستی كینی «ھهفتانه» بهپی زانیارییه كانیتۆپو پارچهیه كی چهند ھاتووه و كۆتایی تانكهكانعیراقو گهیشتوونهته سبیاوه له ھاوهنهكانیشرۆكی كۆمارییش سهرۆك تاهبانی جهاللكۆپتهری شهش فهرهنسا لهوهی ھهبووه دیاریعیراق، حكومه تی بداته دیاری به گازیل جۆریگربهستی بهرگری وهزارهتی لهكاتكدا ئهمهكردوه فهره نسیدا كۆمپانیایهكی چهند لهگهڵ كۆپتهری جهنگیو فۆكهی بهدهستھنانی بۆ

ئۆ-ئچ. جۆری پشكهوتووی ئهمریكیبهرگری وهزارهتی وتهبژی عهسكهری محهمهد «پالنی وتی «ھهفتانه» بۆ لهلدوانكیدا س به داھاتوو ١٠ سای بۆ عیراق چهكداركردنی ٢٠١١ سای له یهكه میان كه دهبت تپهڕ قۆناغدادهستخستنی سهر دهخاته تهركیز دتو كۆتاییدووهمیش قۆناغی تیرۆرو بهگژاچوونهوهی چهكیدهكهین كار تیدا دهخایهنتو ٢٠١١-٢٠١٦ لهفۆكه ی وهك ستراتیژی چهكی دهستخستنی بۆ

ئاسمانی.» بهرگری سستمی جۆری ئف-١٦وبریتی سیهمیش قۆناغی عهسكهری وتهی بهشان كه تهواو سوپایهكی «پكھنانی له دهبتئهتهسی باكووری ھاوپهیمانی سوپاكانی له بداتخۆرھهتی سوپاكانی بهھزترین (ناتۆ)وسنووری له بهرگری بت لهتوانایدا ناوهڕاستو

بكات.» عیراقزانسته مامۆستای ئهلبهكری یاسین دكتۆرچهندین پیوایه بهغدا زانكۆی له سیاسییهكانھزكی دهكات عیراق له وا كه ھهیه پانهر توانایدا له كه بنت بنیاد بهرگریكاریی سهربازیچونكه رهتبكاتهوه، دهرهوه مهترسییهكانی بتناوچهیهكی ناوه ڕاستی «دهكه وته عیراقدوور بهھزی عیراقكی ئاۆزهوه و زۆر ستراتیژیفاكته ری دهبته وتان سه ر كردنه دهستدرژی لهھزهكهشی نوده وهتیو ھهرمیو سهقامگیریببته ئهوهی بۆ یارمهتیدهر فاكتهركی دهبته

سیاسی.» جهمسهركیھه فتانه ـ بهغدا

دووهم ٢٠٠٩ ـ ٢٤ ک. دووهم ٣١ / ١٨ ک. ژماره 25 ههفتانه ـ

بهرپرسیارتی عیراق سوپای تائستا ١٨ لهكۆی پارزگای ١٣ ئهمنیھهندك پیانوایه وهرگرتۆتهوه، پارزگاكهی عیراقسوپای كه ئهوهی بۆ روونه ئاماژهیهكی ئهمه ئهو ئهمریكا ھزهكانی به ب توانایدایه له عیراق فرانك ژهنهراڵ ئهستۆ، بگرته بهرپرسیارتییه راھنانی ھهوهكانی بهڕوهبه ری كه ھیلمیكئهمریكیو سوپای لهالیهن عیراقییهكانه ھزهلهمه جه ختی ئهتهسییه وه، باكووری ھاوپهیمانی

كردهوه.ئه نتۆنی نین. كهم رووبهڕووبوونهوهكانیش بهمپهیمانگهی له ئهمریكییه پسپۆڕكی كه كوردمانتوژینهوهیهكیدا له نودهوهتی لتوژینهوهیبوكراوه تهوه ئه لكترۆنییهكهیدا پگه له كهسیاسییه بهرهو پشچوونه سوپاو بوونی تۆكمهدامهزراوه بنیادنانی ئاستهكانی سهر خوازراوهكهیحزبی تایفیو ئینتیمای له دوور نیشتمانییهكانموحسین له ھهمانكاتدا لیوا دهدات. بهیهكهوه گرێپشووو) سوپای لهسهركردهكانی (یهككه توعمهلهبهردهم تر رووبهڕووبوونهوهی چهندین پیوایهدهوهستتهوهو نیشتمانیدا سوپایهكی پكھنانیكه وشهی دهكهین بهوه درك دهت «به تهواویخاكی یهكتی له بهرگریكردن یانی نیشتمانیلهلكدانهوهیهك زیاتر وشه یهكه ئهوهش عیراقوئهوهی دوای ئستا سوپاكه ی ھهدهگرت،لهدوای تهنھا رابردوودا سای پنج لهماوهیئهزموونی دهكرد، كاری ئهمریكاوه سوپایكشهكانی مانهوهی سهرهڕای ئهمه نییه، پویستیچهكدارهكان، میلیشیا عیراقو سهربازیكردنی بهھهر ھشتا سهحوهكان كشه ی تائستا ھهروهھا

24

ھهر ھهیه ، پشووو رژمی بۆ ئینتیمامان بهوه یھههیهو توانینكی ئهوهش بهدوامانهوهیه،دهت ھهروهھا دهدهین.» باجهكهی رۆژانه ئمهیهككبوو پشووی عیراق «ھهوهشانهوهی سوپاییهكگرتوهكان ویالیهته ھه نهی ئهو گهورهترین لهله دهیتوانی سوود ئهمریكا عیراق ئهنجامیدا، لهئهمنو سه پاندنی بۆ وه ربگرت ئمه ئهزموونیكوشتارو ئهو ھه موو وابوو پی ئهو سهقامگیری.»بهخۆیهوه وت رهگهزییهی پاكتاوه راگواستنوئهوهشی بوو.» بیارهوه ئه و «بهھۆی بینیئامانجی دهكرده ئمهیان «میلیشیاكان كه وتبهتایبهتیش كوژرا، ل كهسیشمان سهدان خۆیانوعیراق-ئراندا جهنگی له بهشداریمان كه ئهوانهمانعیراقیش پشووی سوپای فۆكهوانهكانی كردبوو،

كوشتن.» ئامانجی كرابوونه تر بهتایبهتیئهفسهرانی گوزهرانی شممهری فارس عهقید

دهكات. وهسف سوك» «دژوارو به پشووئستا كه سامهڕائی مه حمود فۆكهوان عهقیدی

عیراقی

لهبه ردهم راستهقینه كشهیهكی دهبته ماوهوبویسترت كه عیراقی دامه زراوهیهكی بیناكردنیدهست له سهركوتكردن ئامركی نهبته

دهسهتدا.»عیراقو پشوووی سوپای ھهوهشاندنهوهی بیارینایهكسانی له جۆرك نوێ سوپایهكی پكھنانیدروست سوپادا رابردووی ئستاو ئهندامانی لهنوانمووچهیهكی ئستا ئهندامانی لهكاتكدا كردوه،ھهوهشاوهش سوپای ئهوانهی وهردهگرن، باشبژوی ناڕهحهت به زۆر كه ھه یه مووچهیهكیان

دهكات. دابین رۆژانهیانئهفسهره بزووتنهوهی سهرۆكی ساحی نهجیبملیۆن یهك عیراق «سوپای دهت ئازاده كانناتوانت ئستا سوپای راسته ھهبوو، سهربازیپویسته بهم بگرتهخۆی، ئهوانه ھهمووبكرت» دابین بۆ باشیان خانه نشینی مووچهیهكیسهرۆكایهتی به لیژنهیه ك كرد پشنیازیشی ئهوھزه گشتی سهركردهی (كه مالكی نوریچۆنتی له پكبھنرت و عیراقه) چهكدارهكانیعیراق پشوووی سهربازهكانی كردنی چاودری

بكۆتهوه.نونهرانی ئهنجومهنی حكومه تو ئهوهی سهرهڕایسوپای ئه فسهرانی بۆ زۆریان ئاسانكاری عیراقل كهسی سه دان كردووهو عیراق پشووویخانهنشین ھهندكیشیانی خزمهت و بۆ گاونهته وهبه شخوران به ھهست زۆربهیان بهم كردوه،سوپای پشوووی فۆكهوانی دهكهن. موقهدهمكیلدوانكیدا له پیه تهكسی ئستا كه عیراقتوانینه ی «ئه و دهت «ھهفتانه » بۆتۆمهتباركردنمان عیراقییهكانو سیاسهتمهداره

شارو له سهرجهم ئهمریكا سوپای كشانهوهی لهدوای تر و مانگی شهش پاشسوپای ھزه كان»، كشانهوهی «ركکهوتننامهی بهپی عیراقدا شهقامهكانیپاراستنی بۆ راستهقینهوه گهورهو تاقیكردنه وهیهكی بهردهم دهكهوته عیراقبهسهر ٨٨ ساڵ كاتكدایه كه له نویه تاقیكردنهوه ئهم وت. ئهمنی باری

ئاسۆی چین كه ئهگهرانه تپهڕ دهبت. ئهو عیراقدا دروستكردنی سوپایونادهكهن؟ داھاتوو قۆناغی


تاقیكردنهوه سوپا،سهختهكه

27

بهم شوهیهی فیدڕای نایانهوت دهستووردا كردوهبه بیانهوت پدهچت بكرت، بهجج ئستای

جبهجی بكهن... شوازكی ترله بارهی سیاسهتمهداریش ھه ندك لدوانی

دهچت. جیابوونهوهیهكی سیاسی فیدڕاییهوه لهدهگهیت؟ ت فیدڕای له چۆن تۆ كهواته

له بت بریتی كه تدهگهم فیدڕای له جۆره به و ـھاووتیان، بۆ زیاتر خزمهتگوزاری پشكهشكردنیبریتییه دهكهین داوای ئمه فیدڕاییهی ئهو پاشانحكومهتكی نهك «خزمهتگوزاری»، فیدڕایی لهسهروهری، خاوهن حكومهتكی یاخود جیابووهوه سه روهرییهكانی مهسهله بنهمایهی ئه و لهسهر ئهویشدپلۆماتییهكانوھزهچهكدارهكانو وهكنونهرایهتییه داراییو و سهربازییهكان دامهزراوه بهڕوهبردنیكه ئاوییهكان، دهرامهته نهوتییه كانو سامانهحكومه تی به پهیوهستن ھاتوون، دهستووردا له

ئیتیحادییهوه.ئهوهی نهده كرد؟ داوای مالكی خۆی ئایا

دهستووریان كهسانهی لهو یهككه خۆی مالكی ـبهالوه سهیره، رهخنهگرتنهكانی ئستایشیم داناوهودهستوور، نووسینهوهی كاتی پشترو چونكهئهم بووم، ئهلعیراقیه لیستی ئهندامی كاتهی ئهوكۆنفیدڕاییه وتیشم ئهمه چهسپاند بوو، رهخنانهمانبهشوهی كوردستانیش ھهرمی فیدڕای، نهكراسته فیدڕای، نهك دهكات ھهسوكهوت كۆنفیدڕایبۆ ھههیان تگهیشتنكی پارزگاكانیش ئهنجومهنیكرۆكی لهسهر كاریگهری بهم نیشانداوه، فیدڕایعیراق كهوا بۆچوونهی ئه و واته نییه، بۆچوونهكه

ئیتیحادییه. دهوهتكیچییه؟ كۆنفیدڕای فیدڕایو نوان جیاوازی

كه كوردستانه ھهرمی ئهوه ی وه ك كۆنفیدڕای ـمامه ه عیراقدا دهوهتی لهگهڵ دهوهتك وهك«مه ركهز»هوه به پهیوهندی ئهوهنده ھهر دهكات.بباتو گشتی بودجهی له خۆی بهشی كه ھهیهبیاره له ده ست كه نییه ئه وهی مافی «مهركهز»چۆنتی چاودری وهربداتو قهزاییهكانیدا یاساییوپاشان دهسهتی بكات، بودجهیه خهرجكردنی ئهمراستیدا له نییه. كوردستاندا ھهرمی له ئیتیحادیشئیتیحادیشدا ھهرمهكه له نو دهسهتی دهسهتیكه دهت ئهوهی بهسهردا دهچهسپت ھهیه، ئهمهبۆ ئوهش ئهوهی خۆمانو بۆ خۆمان «ئه وهیھهروهھا كوردستانو ھهرمی ئهوان ھهردووكمان».ئابووری دۆسی بهڕوهدهبه ن. عیراقیش دهوهتیھهروهھا ساحدایه، بهرھه م دكتۆر لهدهست(ھهر ئاوییهكانیش دهرامهته دهرهوه و وهزارهتی

سهرۆكایه تی له جگه ئهمه كوردهوهیه)، دهست بهشیعهیهو كهسكی وهزیرانیش سهرۆك كۆمار.ئهمهش نییه ، وهزیره كوردهكاندا بهسهر دهسهتی

فیدڕای. پۆژهی بۆ ھههیه تگهیشتنكیتگهیشتنه ئهم نادات ھهوڵ مالكی ئایا بهم

بكاتهوه؟ راست فیدڕای شوندراوه یلهگهڵ جیاوازی ھهندك تبینی مالكی ئهگهر ـبیاننوستو نایهت بۆچی دهكات، كوردهكانداپهرله مانتارك تاوهكو منیش وهكو بكات گفتوگۆیانبكهمو دیاری مهسهلهیهدا لهو خۆم ھهوستیئمهش و بن مهسه لهكه ئاگاداری جهماوه ریشبهم بكهین. پشتیوانی پهرلهماندا له دهتوانیندهداته داھاتوو سای گشتی بودجه ی ١٧٪ی ئهودهكهینهوه. ره تی ئمه بنهمایه كه ئهوهش كوردهكان،له باس گشتییه وهو كۆنفرانسكی له دت پاشان

دهكات. دهستوورییهكان دهسهته ناكۆكییهكانیچوارچوهی ھهمواركردنی له ئهم ناكۆكییانه پتوایه

بكرن؟ چارهسهر دهستوورداو ئیئتیالف چونكه ناكرت، ھهموار دهستوور ـئۆپۆزسیۆندا له كاتهی ئهو كوردستانی ھاوپهیمانیبۆ خۆیاندا تگهیشتنه كانی بهسهر دهستووریان بوونبهرپرسیارتی ئهوان دابهشكردوه، عیراق دهوهتیدهردهكه ون. ئستا كه ھهدهگرن ناكۆكییانه ئهم«دهستووری ناونیشانی توژینهوهیهكم به پشتر منرووبهڕووبوونهوهكاندا» ئاسۆو لهنوان عیراقدهستوور الوازی خای ١٥ به تیدا ئاماژهم نووسیولوه باسی مالكی ئستا تدایه وای خای كرد،نه دهدایهوه. كهسیان ھیچ وهمی كات ئهو دهكاتوئیئتیالفو ئهندامی ٢٨ له دهستوورییان لیژنهیهكیئمهش دروستكردو كوردستان ھاوپه یمانی ١٥یئهوان بهم بووین، كهس ٨ ئهلعیراقییه لیستی له

ئمه نهدهگرت. له قسهكانی گویانھهر دهتوانت پارزگا ٣ نه بوونی رازی بهمتۆ ھهبوهشنتهوه، دهستوور ھهمواركردنكی

چۆنه؟ بهالتهوه١٢٦ رێ مادهی كورده كانه. ئیئتیالفو ویستی ئهوه ـدهستووردا له جهوھهری گۆڕانكارییهكی ھیچ ناداتبوون، كاتك زیرهك كوردهكان راستی بكرت، بهله جۆرك ئهوان چونكه دانا، مادهیهیان ئهو ھیچ به رێ كه كرد ئیئتیالفدا لهگهڵ ھهماھه نگیانلهوهی جیاواز رایه كی ھیچ بۆ گوێ نهدرتو كهسنهگیرت. رككهوتن لهسهری خۆیان كاته ئهووهرگرتوه، ئستا تریان شككی ئهمۆ مهسهلهكاندهھۆڵ مهركهزییهتو ئاڕاستهی به تر بۆچوونی زهرورهت سهركردهی رهمزو سهركردهی بۆ كوتانیهك ئستا ھشتو بهج سهداممان دهبینین.

ھهیه. سهداممان ملیۆننویت؟ سهدامكی تۆ نموونه بۆ ئایا

روونی وهسفكی چهند تازه كه سهدامه بۆچی؟ ـعیراق ھهموو ھهیه ئهوهی بۆچوونی ھهیانه ھهیه.مهركهزییهت دیاردهی له باس من خۆی، موكی بكاتهرهمزكردنی به كوتانو دهھۆڵ له كه دهكهمتهنھا ئهندامكی من دهكرت، سهركردهدا پشكهشھهیه وا جاری نونهرانمو دهنگ دهدهم، ئهنجومهنیبهم وهرناگیرت، ھهیه واش جاری وهرده گیرتدهھۆی ھهیه و دارایی بیار دهسهت و سهرچاوهیئهندامی كه پموترا پشتر من دهكوترت، بۆوهزیری ئیمتیازاتی ھهمان نونهران ئهنجومه نیكه ھهیه كارتی شینم یهك من تهنھا ئستا ھهیه،له زیاد وهزیرك كاتكدا له دهھنم بهكاری خۆمبهم ھهیه، خزانهكه ی منداڵو خۆی و بۆ كارتكیئیمتیازاتانهیان ئهنجومهنی نونهران ئهو ئهندامانیبۆ سیاسه تمهداره ھهندك تونیبوونی ئهوه نییه،سه ركردهكان بۆ بانگهشهكردندا له من دهسهت،دیموكراتییهتدا رهوی له دهبینم الدان له جۆركبهوهی بكهن ھهست ھهریه كهیان دهكات وا كه

بن. سهدامكی تازهساكی كه چۆنه «االسبوعیه» به به رامبهر رات

تپهڕاندووه؟ تهمهنیناوهڕۆكهوه شكو رووی له «االسبوعیه» پموایه ـچاپهكهی سهرهتایهكی زۆرباش دهستی پكرد، بهله گرنگهكان بابهته نهرمن و الپهڕهكانی كهشخهیهودهكاتو چارهسهر جۆراوجۆرهوه دهروازهیهكی چهندناسراویان راگهیاندنی قورساییهكی نووسهرهكانیشی

ھهیه.شممهری مازن ـ ھهفتانه


بریتییه فیدڕایپشكهشكردنی له

زیاتر خزمهتگوزارینه ک ھاووتیان، بۆجیابۆوه حکومهتکی

26

عیراقــی

بۆ دهبت باش ھهرمی بهسره بنهمایهكی پكھنانی مهلهفیدهبت عیراقداو ھاوكاریش له دهوهتی فیدڕای سهقامگیرتربوونی سیستمیھهفتانه دا دیداره ی ھهرمهكاندا. لهم دهسهتی بهھزكردنی و جگیركردن لهگرنگی له باس یهكهمی مهلهفهكه عهبدوللهتیف داكۆكیكاری وائیل دادوهر

مهلهفهكه دهكات. گۆڕانكارییهكانی فیدڕای و

ھهیه سهداممان ملیۆن یهک


بۆچیش دهكهن؟ بهسره ھهرمی داوای بۆچیكاتهدا؟ لهم

پشوو رژمی لهدهست ناسۆرانهی ئهو ئهنجامی له ـباشترین كه بوایهی ئهو گه یشتمه چهشتمان،ئهم فیدڕای. سیستمی له بریتییه حوكم سیستمیرهگداكوتاو عیراقدا ئۆپۆزسیۆنی نو له بوایهشیاسای له بۆچوونه ئهم ٢٠٠٣ سای پاش بوو.س بهوهی ریدا كه چهسپا دهوهتدا راگوزهریپكبھنن، ھهرمك دهتوانن كهمتر یان پارزگابهم ئاسانه، زۆر ھهرمهكانیش پكھنانی پۆسهی«تاشه ھمنانه به لكردین وای وت بارودۆخی٢٠٠٥دا سای له دواتر ھهبكۆین». بهردهكه ئهم ھهموو مادهكانی نزیكهی عیراق دانراو دهستووریباس یهكهم مادهی نموونه بۆ دهچهسپنن. بۆچوونه ١٨ مادهی و دهكات ئیتیحادی كۆماری سیستمكی لهھه رمك ھهیه ئهوهی مافی پارزگایهك ھه ر دهتیاسای روشونه دوای ئهویش پك بھنت. خۆی بۆ١٣ی ژماره به ھهرمهكان پكھنانی پویسته كانیچیرۆككی یاسایهش ئهم دهرچوو، ٢٠٠٨ی سایری له ویستی ته وافوق به رهی چونكه ھه یه، درژییه كهم، بخات: لهكار یاساكه مهرجهوه دوو دانانیدووهمیش، بكرت، بهجج نیوك ساڵو دوایھهرمك نو بۆ پارزگایهك ھهر گواستنهوه ی بۆ٥٠٪+١ی رژهی له پشتیوانكهرهكان رژه ی دهبتئهم كردنی بهجج بت، زیاتر دهنگده ران كۆیده نگدهرهكان ھهموو چونكه قورسه، مهرجهش دوولهگهڵ بهرهی كات ئهو ناكهن. بهشداری ھهبژاردننو بچینه كه رككهوتین ئهوه لهسهر تهوافوقدا، له ئهوان بهم بدهین، یاساكه به دهنگ پهرلهمانهوهوخۆیان بهنهكانی پابهندی كشانهوهو ساتهكاندا دواچووه پاره وه ٤/١١ی بهرواری له یاساكهش نهبوون.با كۆمسیۆنی چاوهڕی جبهجكردنهوه و بواریبۆ خۆی پویستهكانی زانیارییه تاوهكو دهكهین،

دهربكات. یاساكه جبهجكردنیدژانه پشنیازه ئهو لهگهڵ كاتهكه پدهچتمهركهزییهتی بهھزكردنی داوای كه نهبت گونجاوسهرۆك مالكی نوری ھهروهك دهكات، دهوهت

دهت؟ وهزیرانچونكه نوكردهوه، داواكهمان ئمه راستی به ـھهبژاردنی جبهجكردنهوهو بواری چۆته یاساكهناگۆڕت، مهسهلهكه له پارزگاكانیشھیچ ئهنجومهنی«مهركهزهوه» به پهیوهستی به ھهر پارزگا چونكهقۆناغی بنینه پ پویسته بۆیه دهمنتهوه،ئهوهیه سهرسوڕمانه جی ئهوه ی ھهرمهكانهوه.دانانی له بهشداریان كه ئاینیی پارتی ھهندك

وهكو و دایهوه دهنگی ئهوروپادا دیكهی وتانییۆنان، گهنجانی بۆ خۆیان ھاوسۆزی دهربینیھاتنه گه نجان ئه وروپادا شارهكانی زۆربهی لهئهم سازكرد، خۆپیشاندانیان و سهرشهقامهكانوابوو ئاگاداركردنهوهیهك وهكو خۆپیشاندانهشپیان تا ئهوروپا، ده سه تدارانی كیشوهری بۆلهو بن گهنجان توڕهیی و ھزی ئاگاداری بنبهھۆی كه ئستادا له بهتایبهتی كیشوهره دا،

بوون. بكاری تووشی ئابوورییهوه قهیرانیداوه بهوه ئاماژهیان ئابووریناسان له زۆركپویسته ئهوروپا بهرپرسانی لهسه ر كهئامادهكهن، گهنجان زیاتری توڕه یی بۆ خۆیانواھهست زۆربه یان كه لهكاتكدا بهتایبه تیله رهنگه مه ترسیدایهو له پیشه كانیان دهكهنله دهستدانی و دهركردن تووشی ھهركاتكدا

ببنهوه. كارهكانیانرژهی كه وتكی وهكوو ئیسپانیادا له نموونه بۆرژه یهكی رژه یهش ئهو ،٪٢٠ گهیشتۆته بكاریلهگهڵ زیادبوونی ئهوروپادا، یهكتی پوانهییه لهوته ئهو گهنجانی گهنجاندا بكاری رژهی پۆلیس بنكه یهكی و بانك سهر كرده ھرشیانھهگیرساندنی پاش بهرشلۆنه، و مهدرید له

یۆنان. له توندوتیژییهكانئهو چهپه كانی گه نجه دانیمارك و ئیتایا لهبارانكردنی پۆلیس بهرد به كرد وته دهستیانله دهوهتدا، شتومهكهكانی له زۆریان زیانكی وتوندوتیژی دروستبوونی بارودۆخی كه فهڕهنساشزۆر گه نجانهوه ژیانی بارودۆخی خراپی بهھۆیھهبوو سهوز گۆپی به پویستی تهنھا لهباره ،لهنوان توندوتیژییهكان دووباره تا یۆنانهوه لهپ دهست وتهدا ئهو پۆلیسی و گه نجان

بكاتهوه.به داوه ھۆشدارییان ئهوروپا پسپۆڕانیئهگهر كه ئهوروپا یهكتی حكومهته كانیكۆمهیهتی و ئابووری كشهكانی چارهسهریگهوره زۆر كشهی تووشی نهكهن وتهدا لهوبهرپهرچی ئهم حكومهتانه دهتوانن ئایا دهبنهوه،یاخود بدهنهوه، ئابوورییه (تسۆنامیه) ئهمو داروبهردهكانی بهخۆیان دیكهی ئهوروپا گهنجانیشۆڕشی و شهقامه كان سهر دنهوه دهستیانه وهشكستی لهدوای ئایا یاخود ھه دهگیرسنن؟ نوێكشهكانی چارهسهركردنی له دیموكراسییبۆ دتهوه فاشیهت حوكمی دووباره ئهوروپادا

ئهوروپا؟قهموریه ئهمین

29

راستهوكی ماسكی كه نوێ فاشیستكیحوكم ھاتۆتهوه سهر كردووه، پارزهری لهسهرله بكاتهوه شكستهكانی تۆهی ده یهوت وشهقام كه گه نجانهی ئه و حهفتاكاندا، سانی شكاتیان تهنھا گرتبوو، یۆنانیان شۆستهكانی وھاوڕكانیانی له یه كك كه نهده كرد پۆلیسه لهوئهو بهرامبهر ناڕهزاییان بهكوو كوشتووه،و گه ندهی بهھۆی كه ده ردهبی حكومهتهشخۆشهویستی ئابوورییهكانییه وه بهرنامه خراپیدابوو، له دهست جه ماوهرهكهیدا دی له خۆیبهرهو وت ئابووری ئهوهی پاش بهتایبهتیش دهرچوانی نیوهی له زیاتر و رۆیشتووه الوازی ٨٠ دهگاته ژمارهیان كه وته ئهو زانكۆكانیكاركردنیان دهست بواری ساكدا له ھهزار كهس

ناكهوت.

ئاگاداركردنهوه زهنگیله ئاگری توندوتیژی و گهشهسهندنی بوبوونهوهتكچوونی تهنھا خرایه بهوشوه نودا، یۆنانیبهكوو نهدهدا، نیشان یۆنانی ناوخۆی بارودۆخی ئهویش روونكردهوه، گرنگتری لهوه شتكیدیموكراتیهتی له كه بوو كشهیه ئهو ئاستیدروستبوونی كاتی له چونكه ھهیه، ئهوروپادابهرھه ستكارهكاندا و حكومهت لهنوان كشهبهتایبهتیش ئهوروپاداو دیموكراتی وتانی لهدروست پگهی كه یۆناندا وهكوو وتكی لهبهشوازی ئهوهی لهجیاتی دیموكراتییهته، بوونیمافهكانیان بهده ستھنانی ھهوی دیموكراسییانهكاری بۆ پهنا بن، بهدی داواكارییهكانیان و بدهنئهمه دهبه ن، دیموكراسیی له دوور و توندوتیژیشوهی بهھهمان یۆنانییه كان زۆربهی لهكاتكدایهناو چوونه كه پیانوایه ئهوروپییهكان له زۆركمانهوهی بۆ گرنتییهك دهبته ئه وروپاوه یهكتیئهزموونی بهم وتهدا، لهو دیموكراسییسهلماند، قسانهی ئهم پچهوانهی یۆنانییهكانتایبهتمه ندی بین دیكه بهشوازكی یاخودلهسهر دهبت گه ورهی كاریگهری وتك ھهرله حكومانی بهڕوهچوون و سیستمی چۆنیهتی

وتهدا.چاره سهری چهندین ئهوروپا یهكتی ئهگهربووبت، پ ئهوروپا یهكتی وتانی بۆ ھاوبهشیوتانه بۆ ئهو ھاوبهشیشی چه ندین كشهی ئهوابهسهر كاتژمرك چهند لهكاتكدا پبووه، تا نهبووبوو تپهڕ یۆناندا خۆپیشاندانهكانیپایتهختی چهندین له خۆپیشاندانانه ئه و دهنگۆی


28

نوده وه تی

و ملمالن بروسکه ھه وره وه كو و پۆلیس نوان رووبه ڕووبوونه وه كانی گه نجه توڕه كان له نوان شه قام و شاره كانی یۆناندا په ره ی سه ند، پاش كوشتنی گه نجكی ١٥سان به شوه یه كی ئه سینا، له پۆلیسك ده ستی به یۆنانیان سنووره كانی توندوتیژییه كان خراش تپه ڕاندوو گه یشته زۆربه ی پایته خته كانی ئه وروپا رۆماو به له وشه وه و مه درید تا مۆسكۆوه له

پاریس و چه ندین شاری دیكه دا تپه ڕ بوو.

شه ڕی نه وه كانئه و رووداوو توندوتیژییانه ی به سه ر یۆناندا ھات یه كه مین جار نییه كه له وتانی ئه غریقی نودا رووده دات، چونكه به ھه مان شوه ش له شه سته كان و حه فتاكانی سه ده ی رابردووشدا روویاندا، پاش حكومه تی ھه بژردراوه كانی كۆلۆنالته ئه وه ی و نه ھشت وته كه دا له دیموكراتییان یۆنانی له ژر مه ده نیشیان كۆمه گه ی ركخراوه كانی توركیا، له یۆنان حكومه تی پاراستنی بیانوی یاخود پاراستنی (قه ی ئه رسه دۆكسی دووه م) له و شوعیه ته ی (قه ی ئه رسه دۆكسی گه وره ی ) خستن. چاالكیان له و كرد بده نگ روسیا به ناچاری یۆنان رۆشنبیرانی چینی له وكاته شدا و له ترسی راوه دوونان و سته م له وته كه رایان و مۆسیقار و ھونه رمه ند له وه ی جگه كرد،

نووسه ره كانی یۆنان له رگه ی ونه و مۆسیقا و نووسینه وه ھه ستی خۆیان به رامبه ر ئازار و سۆز و خۆشه ویستی و په یوه ستبوونیان به نیشتمان و

دیموكراتییه ته وه نیشان ده دا.ئه وانه ی كاریگه ر بوون به كۆچكردن و ھه ھاتنی ئه و چینه به رزه ی كۆمه گا خوندكاران و چینی و له مۆدا ئه وان بوون، چه په كان رۆشنبیره له گه ڵ چه ند كه سانكی تكده ردا ھزی سه ره كی و پكده ھنن یۆنانی شه قامی ئاڕاسته كردنی ده ربینی بۆ خۆپیشانده ران و خوندكاران ناڕه زایی دژ به سیاسه تی حكومه تی راسته وی له ھه رچه نده چه په كان ھانده ده ن، یۆنان ده ده ن ئه وه ھه وی دۆڕاندیان ھه بژاردنه كاندا تووشی حكومه تی كه ئاسته نگه وه ئه م ری له خۆیان ریزه كانی ھاتووه یۆنان ئستای

ركبخه نه وه و خۆیان به ھز بكه نه وه .كوشتنی ئه و گه نجه ته مه ن پانزه ساه له الیه ن گه نج ھه زاران ئه وه ی ھۆی بووه پۆلیسه وه ، وابوو پیان چونكه سه رشه قامه كان، بنه كردنه وه ی دووباره ھه رزه كاره ، ئه م كوشتنی له فیلمه ئه م كه (z)ه فیلمی دیمه نه كانی ده رھنانی ده رھنه ری به ناوبانگ كۆستا گافراسه و باسی كاره ساته كانی حوكمی سه ربازی ده كات ئه م رگه ی له یۆنان گه نجه كانی وته دا، له و كه بن ده یانویست خۆپیشاندانانه یانه وه

یۆنان زه نگی گۆڕانی نه وه كان لده دات

دیموكراسیی له یۆنانی نودا ته مه نی ٢٦ ساه ، مژووی یۆنانیش چه ندین ئه ده بیاتی تدایه كه په یوه ندییه كانی حاكم و مه حكوم ركده خات، له گه ڵ ھه موو ئه وه شدا له ماوه ی رابردوودا یۆنان كه وته نوان توندوتیژییه كه وه كه دیموكراسیی وتی ھه ژاند، باشه ھۆكاری ئه م ھه موو توندوتیژییه چییه ؟


31

راھنانهوه تواناو رووی له ئهندامانه ی ئهو دهبینین،بهشوه یهكی ئهمنییهكانهوه وهكالهته لهالیه ن الوازنپۆلیسه یاساش بهپی دهكرن.» ئیستغالل خراپئهمهش ھهبگرن، چهك نابت بهكرگیراوهكانپۆلیسی الوازی جگرهوهیهكی ببنه لدهكات وایان

راستهقینه.

پاره كهمی كۆمپانیا داوا له مۆمبای دوای ھرشهكانی كهس زۆرزۆرتریان پارزگاری دهكه ن ھیندییهكان ئهمنییه تواناو رووی له پاسهوانیشیان باشترین و بكهنلهو كۆمپانیایانهش روو بكهنو بۆ دابین ڕاھنانهوهنودهوهتییهوه ئاستی لهسهر ماركهكانیان كه دهكهن

پدانراوه. دان«والسۆنز كۆمپانیای سهرۆكی والیا ئارگۆنویالیهته له «ئهو كهسانهی ده ت سیكیوریتاس»كاردهكهن ئهمنیدا بواری له ئهوروپا یهكگرتوهكانوله وهردهگرن، دۆالردا ھه زار ٢٠-٦٠ لهنوان سانهبۆیه پدهدرت، دۆالرت ١٠٠ مانگی لره كاتكداكهم بهرھهمیشت دهدهیت كهم پارهی كاتك فشارهكانی له ساڵ ١٠ پاش دواترو دهبت.»مهركهزی پیشهسازی ئاسایش، حكومهتی كۆمههیڕوشونكی چهند تیدا كه دهركرد یاسایهكیئهو لهسه ر كارمه ندهكان كری راھنانو به تایبه تمۆهتی كه دهیانهوت پویست دهكات كۆمپانیایانه

وهربگرن. كاركردن«دهبت ھاتوه یاساكهدا ڕوشونانهی ئهو لهنوبه مه شق سهعات ١٦٠ كهم الیهنی كۆمپانیاكان

بكات.» پاسهوانهكانیدهكات ئه وه دیراسهی نیودهلھی ئستادا لهكۆمهنولس- یارییهكانی ئهمنی كۆنتۆی پاراستنوبهڕوه ھیندستان له بیاره كه ٢٠١٠ سای یئاسایش، پیشهسازی كۆمههی دهست بداته بچت،ئهوهی لهسهر سورن پۆلیسیش ئهفسهرانی گهورهدهست. بگرته ئاسایش سهرهكی كاری تر الیهنكیئه ركانی دهستهی سهرۆكی سینغ، وتهی بهپیسهرباز ھهزار ٨٠ ئستا كردوه مهزهندهی سوپائهوهش دیراسهی دهكه ن، كار ئه منی پاسهوانی وهكبه پشت كاری «ناھهستیار»دا ھهندك له دهكاتئهم ھاتوو ئهگهر ببهستت. دهرهكی سهرچاوهیئه منییه كۆمپانیا ئهوا بت، سه ركهوتوو پالنهشله كردن بهرگری یهكه می ھی دهبنه تایبهتهكانبه ڕووهوه له ھهندك حازریش حای ھیندستان،

كردنن. بهرگری یهكهمی ھی راستیھهفتانه

بواره له راوژكاری كۆمپانیای باشترین به سینگدهكرت. وهسف مهترسیدارهكاندا

گهرمی بازاڕبچنه ئه وهدان ھهوی له ھهیه كه س چهندین ئستاجیھانهوه تایبهتی ئهمنی بازاڕه كانی گهرمترین نو ٥ دۆالردایهو ملیار ٢-٣ لهنوان قازانجهكانی كهدهكهن. تدا كاری كهس ھهزار ٥٠٠ ملیۆنوپش تهنانه ت ھیندی تایبه تی ئاسایشی پیشه یبهشوهیهكی مۆمبای-ش شاری سهر ھرشهكانیكرد. زیادی ٪٣٥ سهندو پهرهی سهرنجاكش زۆر

له نوێ ئهمنی كۆمپانیای ٢٠٠ سادا لهم تهنھا سای له دهكرت چاوهڕوان كه دامهزراوه جیھاندابكهن و تدا كاری تر ملیۆن كهسی ٢٠٠٩دا یهك

لهو كه سانهی ئه و ژماره ی رووی له كهرته ئهوكهرت گه ورهترین ببته كاردهكهن، كۆمپانیایانهداپش بۆ دهگهڕتهوه ژمارهیهش ئهم جیھاندا. لهتایبهتهكانی كۆمپانیا كاتكدا له مۆمبای. ھرشهكانیدهكهن، بازاڕهكان بهلشاو ڕوو له دیدهوانی بواریئهمانیاو له تریش جیھانی كۆمپانیای شهشبواری له ڕاھنان بۆ خۆیان تواناكانی ئیسرائیلهوهكۆمههی بهردهم خسته تیرۆردا بهرهنگاربوونهوهی

تایبهت. ئهمنی پیشهی

پۆلیسی ببواری پسپۆڕكی كه ساھنی ئاجای بۆچوونی بهئاسانه، ئهویش شتكی زیادكردنه ئهو تیرۆره ھۆكاریبهشوهیهكی ھیندستان پۆلیسی ژمارهی ئهوهیه ١٠٠٠ ھهر بۆ ھیندستاندا له كهمه . كادری بهرچاوپوانهكانی بهپی ھهیه ، پۆلیس ١,٤٥ ھاووتیرژهی نیوه ی رژهیه ئه م یهكگرتوهكانیش نهتهوهده وهمهند سه روبه ندهشدا لهم جیھانییه. دیاریكراویو دووردهكهونهوه یه كتر له زیاتر ھهژارهكان و تیرۆریستییهكانی ھهڕهشه تایفییه كانو ناكۆكییهئهمهش بوون دهكهن، لهزیاد وتیش ڕوو دهرهوهیزیاتر ئاسایش دابینكردنی بۆ پویستی وادهكاتبكات. گهرمتر كۆمپانیایانه ئهو بازاڕی و بتدهكات، زیاد ھیندستاندا له تاوانیش رژهیدواییهی سهرۆكی ئهم قزهونانهی دهبینین كوشتنیمهترسییهكی كۆمپانیایهكی فرهڕهگهز جبهجكاری

نو خهكیدا بوكرده وه. له زۆریڕووبهڕووی ١٩٧٠-٢٠٠٤دا نوان له سانی ھیندستانبۆته وهو تیرۆریستی ھرشی ٤٠٠٠ له زیاد ئهم وهمدانهوهی له بوه دهسهوهستان حكومهتیشئهمنییه كۆمپانیا بۆ گۆڕهپانهكهی و ھهڕهشانه داوروژاندنی ھۆی بۆته ئهمهش چۆكردوه. تایبهتهكانھهیه، كهرتهوه بهم پهیوه ندییان كه كشه چهندینله ھهندك خزمهتگوزارییانهی ئهو جۆری چونكهله گومانه. جی دهكهن پشكه شی كۆمپانیاكان(الیهنی كه ھه یه كۆمپانیا ٢٠٠ تهنھا ھیندستانداپوانه جبهجكردنی له كاغهز) لهسهر كهم ١٥ كاتكدا له دهبنهوه، نزیك نودهوهتییهكانچوارچوه یهدا ئهو دهرهوهی له تر كۆمپانیای ھهزارناكهن كادرهكانیان به پویست راھنانی و كاردهكهنفهرمانبهرهكانیان باكگراوهندی له لكۆینهوه یاخودڕنماییهكاندا جبهجكردنی له الوازی ناكهن.كهمتر كریه لهو پاسهوانهكان دهگهیهنت ئهوهدهت ساھنی .تبیاندر پویسته كه وهردهگرنتدایه، ھهلپهرستی پیشهسازییهكه «بهگشتی


30

نوده وه تی

ئه وه ی له سه ر تۆ پویسته ته نھا ئه وه یه داوای ئه و كاره له فیكرام سینگی ته مه ن (٦٠ ساڵ) بكه یت كه باشترین لكۆه ری تایبه تی ھیندستانه و سه رپه رشتی «كۆمه ه ی مه ركه زیی پشتر ده كات، تایبه تی» ئه منی پیشه ی ده كات به وه حه ز بووه ، ھه واگری ئه فسه ری

به رده وام نوترین مۆده ی جلوبه رگ بپۆشت.له سه ر گره وی سینگ ئستا پش ساڵ ٣٠ ھیچ كاته ی ئه و ده كرد، ئاسایش كه رتی گرنگی ئه منی پیشه ی جیھانی له كاره كته ركی سه ره كی له گه ڵ له سای ١٩٩٥دا نه بوو. بوونیان ھیندییدا واكنھات، گروپی (دامه زرنه ری واكنھاتدا جۆرج

له سه ر یه كگرتوه كانه ) ویالیه ته له باره گاكه ی كه كرد، گفتوگۆی ھاوبه ش پرۆژه یه كی دروستكردنی كۆمپانیاكه له خۆی پشكی ساڵ شه ش دوای فرۆشت و ھه موو تواناكانی خۆی بۆ ئه و وه كاله ته «النسه رز»ه وه ناوی به تایبه ته ی لكۆینه وه وه كاله ته كه ی ئستا كرد. ته رخان كرد دروستی

ھیند، كۆمپانیایه كی گه وره ی ئاسایشله سایه ی سه ری به رده وامی تیرۆر و الوازی توانای ھزه كانی ئاسایشه وه ، به م سانه ی دوایی پیشه ی دابینكردنی ئاسایش له ھیندستان له الیه ن كه رته تایبه ته كانه وه ، په ره سه ندنكی گه وره ی به خۆوه بینیووه . چاوه ڕوان ده كرت

له پاش كوشتاره كه ی ئه م دواییه ی شاری مۆمبایه وه ئه م كه رته زیاتر گه شه بكات.


دادی وهزارهتی راپۆرتی و تایبهتمهندهكانكركار ژمارهی دهكرت مهزهنده وا عیراقی،كاتكدا له دانیشتوان، ٢٣٪ی بگاته عیراقدا لهپهرشوبو بهشوهیهكی رژهیهش ئهم ٨٠٪یكهم كركاركی لهوهی جگه كارده كهن،وهبهرھنان كاری بۆ نین ئامادهكراو و توانانحكومهت پۆژانهی بهرنامهو لهو دوریشن و

له كار دهستی بهره وپشبردنی بۆ


كه كردۆته وه كه سانه ئهو بۆ میسر و لوبنانبهدهستهوه پرۆژه یه ئهم كارگی كاروباریبهرنامهی شوه بهباشترین ئهوانیش تا دهگرن،بهجج عیراقی كاری دهستی بهرهوپشبردنیبه گهڕ وهبهرھناندا له خۆیان تواناكانی و بكهنحكومی كاری و ئازاد كاری فری و بخهنتواناو و تاقه ت به پویستی كركار ببن.كاركردن، بۆ ھهیه زیاتر زانیاری و شارهزایی بهرهوپشبردنی به زۆریشی پویستیهكیروحی و جهسته یی الیهنی بهھزی و رۆشنبیریلهسهرجهم پویسته ئهمانهش ھهموو ھهیه،ئهوه بیاری ئه وهی پش ھهبت كركاركدالھاتوو یاخود كركاره لھاتووه ئهم كه بدهینراھنانی به پویستمان لرهشهوه بۆیه نییه،

ئهمهش كه ھهیه، رۆشنبیركردن و پیشهیی كه لھاتووه، كركاری دروستبونی بناغهیمادی پشتگیرییهكی دهبت ئهوهشدا لهگهڵو ئاسوده ژیانكی ئهوه ی بۆ بكرن، باش

بكرت. دابین بۆ خۆشگوزهرانیان

بهردهوام گهشهپدانینودهوهتییه ركخراوه راپۆڕتی پهپی

وه بهرھنان کاری بۆ نین ئامادهکراو و کهمتوانا عیراقی کرکارانیئابووریدا بواری ھه یه له گه وره چاکسازی زۆرمان به پویستییه کی

32

ئابووری

ده كـات؟ گه شـه چــۆنبهشوهیهكی ئستا ھهتا عیراق، له وهبهرھنان گهشهسهندنی خولیھۆكارهكهشی بهشكی دانهمه زراوه، روون بنهمایهكی لهسهر و باششهڕهكانی لهناو عیراق پیهی به و مژوویی، الیهنی بۆ دهگهڕتهوه

ھاتوون كه ئابوورییانه ی ئابوقه ئهو و عیراق پشووی رژمیدیكهش پگهیشتووه، بهشكهی بوارهدا لهم زیانی زۆری بهسهریدا،بارودۆخی و عیراق ئستای سیاسییانهی پشھاته ئهم بۆ دهگهڕته وه

ئایا ھۆكاری رگربووه لهبهردهم بهرهوپشچوونیدا، كه وتهكه ئاسایشی عیراقدا ئابووری و عیراق وهبهرھنانی ھهسانهوهی لهبه ردهم راستهقینه

چییه؟له ئابووری چاودرانی وتهی بهپیھۆكاری س خاوهنی وته ئهم عیراقئابوورییه، گهشهسهندنی ھه سانهوهو سهرهكیكار)ه، ده ستی و سه رمایه و (وزه ئهوانیشگهورهی كهموكورتییهكی بهدهست بهمكاركردنهوه ئهزموونی و زانیاری نهبوونی

ئابوورییه. ھهستانهوه ئهم بۆ دهنانتو سهرمایه) (وزه واته ھۆكاری یهكهمیان دووو دهھنرن به دهست ئاسان به شوازكی پویست وزهی عیراقدا له چونكه لهبهردهستدان،له بهردهستدایه پیشهسازییهك جۆره ھهموو بۆكاتكدا بهتایبهتی له سهرمایهش بهرفراوانه، ویهدهگی و نییه ھهژارهكان وته عیراق له كه

دۆالره، ١٠ ملیار ملیار ٢٠ وتهدا لهم سهرمایه گهشهسه ندندایه. سندوقی له دۆالریشی

ناتوانین و زۆر زۆره له عیراقدا كاریش دهستیھهیه. بارهیهوه كهمووكورتیمان لهم بین

ئهزموونی و شارهزایی نهبوونی له كشه كه بهمعیراقی كاری دهستی چونكه كاركردندایه،و شارهزا بهم زیرهكه ، و بهھز ھهرچهنده

نییه. ئهوتۆی پسپۆڕییهكی لھاتوو

دهبین؟ دهرباز چۆنئابووری مامۆستای رهكابی مونعیم بهھا دكتۆربهرنامه ی به رپرسی و زیقار زانكۆی لهله كار ده ستی سه رخستنی و گهشهپدانگهشه پدانی ھهوكی كه عیراق باشووریھاوكاری ركخراوی به و عیراقدا له ئابوورییه گهشهپدانی بهرنامهی و نودهوهتی كاریئاماده پارزگاكان ئهنجومهنی له ھهرمهكانوهبهرھنان كه بهوهدهدات ئاماژه دهكرت،له قازانجهو پ كاركی مرۆییدا بواری لهسهرمایهو لهبواری وهبهرھنان له قازانجهكهی

نییه. كهمتر دیكهدا بوارهكانیئابوورییهكانی ھاوكشه توانیی چین نموونه بۆله وهبهرھنانی به بكاتهوه پچهوانه خۆی وهبهرھنان به توانی كه كاردا، دهستی بواریلهنهبوونی كهمووكوڕیانهی ئهو بوارهدا لهمپبكاتهوه. ھه یبون به ھزدا و گهوره ئامری

دووزمان چینی كركاركی ھه موو ئستادا لهئهندازه شوازهكانی له بهباشیش و دهزانتجگه شارهزایه، نهخشهسازی و ئهلهكترۆن وبوانامهیه خاوهنی خۆیدا لهبوارهكهی لهوهی


وه رگرتنی بۆ گهورهكانیشدا كارگه لهناو وئهزموونی له سوودوهرگرتن و زیاتر ئهزموونیبۆ ھه یه، ئاوگۆڕی كركارهكان بوونی یهكتریچینییهكان كارگه له یهكك خاوهنی نموونهكركارهكانی له ھهندك كاتی بهشوهیهكی و دیكهدا له كارگهیهكی كاركردن بۆ ده نرتدهنرت، كارمهندكی چهند دیكهش كارگهكهی یهكتری دهسكهوتانه ی و ئهزموون لهو سوود تارگهیهوه لهم گهیشتون، پی كه وهربگرنو دهبن زیاتر شتی فری كركاره كانی ھهردووالزیقار له وهردهگرن، یهكتری لهتواناكانی سوودبه رهوپشبردن پرۆژهی بابلیش و دیوانیه ودراوه، ئهنجام كركارهكان گهشهسهندنی وو ئوردون له بهھزكردنیان خولی چه ندین

35 هه فتانه ـ ژماره ٣١ / ١٨ ک. دووه م ـ ٢٤ ک. دووه م ٢٠٠٩

كه ھاتووه (تایم)دا گۆڤاری راپۆرتكی له به رزو نزمی نرخی نه وت له بازاڕه كانی جیھاندا، كاریگه ری كردۆته سه ر ژیانی رۆژانه ی ئه مریكییه كان، له راپۆرته كه دا ھاتووه كه پاش ئه وه ی نرخی نه وت به رزبووه وه ركخراوی ئۆپیك به رھه می رۆژانه ی خۆی كه مكرده وه بۆ ١,٥ملیۆن به رمیل نه وت له رۆژكدا، سه رمایه داران و وه به رھن له وای ئه مه ش كه كردووه له ترسی دروستبوونه وه ی قه یرانی ئابووری

سه رمایه كانیان به گه ڕ نه خه ن.له ماوه ی ئه م چه ند ھه فته یه ی رابردووشدا داواكاری له سه ر نه وت له ئه مریكادا به ڕژه ی ١٠٪ كه م بوویه وه ، به پی راپۆرتكی وه زاره تی گواستنه وه ی ئه مریكیش لخوڕینی رابردوودا له ماوه ی ئه مریكی ھاووتیانی كه مكردۆته وه ، ٪٥,٦ رژه ی به ئۆتۆمبیله كانیان به كارھنانی ئه مریكییه كان به رده وامیش

نه وته وه نرخی گرانبوونی به ھۆی ئۆتۆمبیله كانیان ئابووریناسانیش قسه ی به پی و كه مده كه نه وه به رده وام بوونی ئه م باروودۆخه ده بته ھۆی ئه وه ی دیارده ی (تكشكانی داواكاری له سه ر نه وت) دروست بكات، ئه مه جگه له وه ی كه ھه ر به ھۆی به رزبوونه وه ی به ئامرانه ی ئه و له سه ر داواكاری نه وته وه نرخی به رچاو به ڕژه یه كی ئه مریكادا له ناو كارده كه ن غاز

كه مبۆته وه .كاریگه ری نه وت نرخی به رزبوونه وه ی له وه ش جگه ئه وه ی ھۆی بووه ته و ھه بوو وتان له سه ر دیاری ئه مه ش كه ببته وه ، كه م نه وت له سه ر داواكاری كه م به رھه مه كانی كرد ناچار ئۆپیكی ركخراوی بكاته وه ، چونكه نرخی یه ك به رمیل نه وت به ڕژه ی ٠,٦٤ دۆالری ئه مریكی دابه زی ، وتانی به رھه مھنی نرخی دابه زینی چاودری راڕاییه وه به نه وتیش

نه وتیان ده كرد كه رژه ی ئه و دابه زینه گه یشته ٥٠٪، ئه مه پاش ئه وه ی نرخی به رمیلك نه وت له ماوه ی رابردوودا بۆ ١٤٧دۆالر به رز بووبوه وه . ئه م دابه زینه به رھه مھنی وتانی نه وتیش نرخی به رچاوه ی به ناچاركرد فه نزویالی و ئران به تایبه تیش نه وت

كه مكردنه وه ی به رھه مھنانی نه وت.ئه گه ر داواكاری له سه ر نه وت به ڕژه ی ١٠٪ دابه زیبت، بۆچی نرخی نه وت به ڕژه ی ٥٠٪ داده به زت، ره نگه نرخی نوان په یوه ندی كه ئه وه بت ئه مه ھۆكاری نه وت و داواكاری له سه ر نه وت په یوه ندیه كی ھاوسه نگ نییه و له سه ر بنه مای یه ك به یه ك دانه مه زراوه ، چونكه له سه ر داواكارییه كان كه مبوونه وه یه كی ساده ی ھه ر نه وت ره نگه ببته ھۆی دابه زینكی گه وره له نرخی نه وتدا، له گه ڵ ئه مانه شدا ئه و بانك و خاوه ن سه رمایه و وه به رھنانه ی كه پاره كانیان له بواری وه به رھنانی كشایه وه ، پاره كانیان زۆربه یان دانابوو پترۆدا ئه مه ش بووبه ھۆكاركی راسته وخۆی دابه زینی نرخی ھۆكاركی ئه مه ش جیھاندا، بازاڕه كانی له نه وت سه ره كییه بۆ ئه وه ی كه نرخی نه وت خراتر داببه زت

له چاو رژه ی داواكاری له سه ر نه وت.ھه رچه نده دابه زینی نرخی نه وت به ڕژه یه كی گه وره به رزبوونه وه به ره و به ره به ره و نه خایاند زۆری رۆیشت، به م ئه م داڕوخانی نرخه ، زیانكی گه وره یدا له كاتكدا ئۆپیك، ركخراوی له ئه ندام وتانی له ئه وان باوه ڕیان وابوو كه نرخی نه وت له بازاڕه كانی گرانه ی نرخه ئه و له سه ر به رده وامی به جیھاندا خۆی بمنته وه ، چونكه ھه ریه كه له وتانی ئران و نایجیریا بودجه ی ناوخۆی خۆیان وا حساب كردبوو كه رژه ی به رمیلك نه وت له ٨٠ دۆالری ئه مریكیدا بمنته وه ، قه ته ریش وا چاوه ڕوانی ده كرد كه نرخی به رمیلك نه وت له ٩٠ دۆالردا جگیر ببت، وتانی به رھه مھنی نه وت وا چاوه ڕوانیان ده كرد كه نرخی به م ببت، ئه مریكیدا جگیر ١٠٠دۆالری له نه وت پشبینی دووره وه توانینكی به نه توانن ره نگه

رووداوه كان بكه ن.پشبینی كه نه وت بواری پسپۆڕانی له زۆرك ئاماژه یان كردبوو، نه وتیان نرخی به رزبوونه وه ی چه ند له نه وت نرخی ره نگه كه به وه دابوو كه ٥٠٪داببه زت، به ڕژه ی داھاتوودا مانگی پشبینییه كانیشیان له جگه ی خۆیدابوو، به م ئه و شته ی كه دابه زینی نرخی نه وت نه یتوانی ھاوكاری تدا بكات، ئه وه بوو كه وته یه كگرتوه كانی ئه مریكا رزگار كه وتووه تی كه ئابوورییه ی قه یرانه له و

بكات.ھه فتانه

دابه زینی نرخی نه وت به ره و كوێ؟

ھه تا ئستا كاردانه وه جیھانییه كان له سه ر به رزبوونه وه ی نرخی نه وت به ڕژه یه كی به رچاو به رده وامه ، ئه مریكا ده یویست له و قۆرته ی

تیكه وتوه رزگاری بت، وتانی به رھه مھنیش دابه زینه كه بودجه كه ی شواندن، لره دا

پرسیارك دته پشه وه : دابه زینی نرخ به ره و كوێ؟

34

ئابووری

پشکهوتن؟ بۆ ھاوکاره فراوان کاری دهستی

پیه چارهسهریان ئایا


ئهوه ھهیه راستیدا له ئهوهی بۆیه عیراقدا،له ھهیه كهمتهرخهمیهك كه دهسهلمنتله كار دهستی پشبردنی بهرهو ھهوهكانیجگری بانی موسلم دۆخهشدا لهم عیراقدا،كركاران ركخراوی نووسینگهی سهرۆكیكه دهت عیراق باشووری و ناوهڕاست لهكشهیه به وردی لهم به قوی و زۆر دهبتچوپیش لكۆینهوه یهكی و بكۆدرتهوهبه تا بكرت، عیراقدا له كركاران لهسهر ببین، شاره زا گشتیان بارودۆخی له باشیكۆمهیهتی لهكاتكدا كه بارودۆخی بهتایبهتیكاریگهری رۆشنبیری و سیاسی و ئابووری ووهبهرھنـان كاركــی ھهمــوو لهسـهر گهورهی

ھهیــه.ئهو چاره سهری كات بهزوترین دهبت بۆیه چارهسهری و بكرت عیراق خراپهی بارودۆخه

دابندرت. بۆ تهواوهتی و باش

چارهسهرریشهیی چاكسازییهكی دهبت ھه ر بۆیهو بدرت ئهنجام عیراقیدا كاری دهستی له بكرت، ساز وهبهرھنان بۆ دنیای كهشكی كاری له كه مهترسییانه ی لهو دووربخرنهوه تاله پویستیشه دهبت، تووشیان وهبهرھنانداستراتیژی تازه و بهپیالنی و نووه تروانینكی الیهنهكان ھهموو و دابژرت كارهكانتا فركردنهوه و پهروهرده له ھهر بگرتهوه،چهندین و وت یاساكانی و دادگا و تهندروستی

دیكهش. بواریپویستییهكی ئمه دیكه واتایهكی بهئابووری گهورهی چاكسازی به زۆرمانھهوی له به رده وامی به پویستیشه ھهیه،له دابان و كاردابین دهستی بهرهوپشچوونی

دروست نهبت. پیالنی گهشه سهندندابه تایبهتی گرنگیهكی دهبت لهوهش جگه ھهموو له چونكه بدهین، تایبهتی كهرتی له كهرتی كركار چواری لهسهر س وتكدازیاتر پویستیشه كاردهكات، تایبهتیداكه كاری وهبهرھنان، بهشوهیهك بۆ ھانبدرنخهكییهوه پداویستییهكانی به پرۆژهكانیانبهردهم له كهمتهرخهمی ھهروهھا بهسترابتهوه،دهبتهھۆی تایبهتدا كهرتی بهرهوپشچوونیئابوورییهكان، چاكسازییه سهرجهم پهكخستنیله بهرچاو بهڕژهیهكی بكاریش لهوهی جگه

دهكاتهوه. بو وتدا


عیراقی نهوتی وهزارهتی وتهبژی جیھاد عاسمنهوتییه كگه به سهبارهت كه كردهوه تهئكیدیلهگهڵ له وتووژكردن عیراق بهردهوامه ھاوبهشه كان،

كوهیت و ئران.ئهو و عیراق لهنوان ركه وتنك بهپویستیشیزانیكگه ھاوبهشانه ئه و ئه وهی بۆ وتهدا بكرت دووو ركبخرن تایبهتمهندهوه كۆمپانیایهكی له الیهن

بكرت. دیاری وتك پشكی ھهر(نهوتی كۆمپانیای له شارهزا كهمال مستهفا ھاوكات

ھاوبهشهكان كگه له عیراقدهكۆتهوه

له سوودوهرگرتن له سهر جهختیكردهوه باشوور)ئهو نه چوونی بهفیۆ سروشتییهكان و غازه كگه «به ھۆی ڕاشیگهیاند سووتانییهوه بهھۆی غازهنهوتدا دهرھنانی لهگهڵ غازهی لهو وهرنهگرتن سووددۆالر بلیۆن ١٥ بایی سانه عیراق دهسووتنرت،عیراق «پویسته راشیگهیاند لدهكه وت». زهرهریپشكهوتووه كان وته و كۆمپانیا ئهزموونی له سوودچونكه ھهیه ، بوارهدا شارهزاییان لهو كه وهربگرت

گرانه كان». سامانه له یهككه غاز ئستا

ھه بژردراوی سه رۆكی ئۆباما باراكبـكاری ئاستی ڕایدهگهیهنت ئهمریكا و ده بت زیاد وتدا له دت تاخانهوادهكان داھاتی لهسهر كاریگهریشله بهرگرتن بۆ و ڕووهوه لهم داده نت،لهم زیاتر ناجۆرییهكی ھه ر ڕوودانیجیھان و وت ئستا، كاریگهرییهیبۆ به ھز ھه نگاوی دهنانت پوهیوت ئابووری باری سهرخستنهوه ی

پویسته.توژینهوه ناوهندی كه راپـۆرتكدا لهبویكردۆتهوه، ئهمریكا ئابوورییهكانیكهسـانهی ئه و ژمارهی دهدات، نیشـانیبـكاری یارمهتی كه ئهمریكا لهسـادا ٢٦ ماوهی له وهرده گرنھهبووه، زۆری یه كجار جیاوازییهكیكهسانهی ئهو ژماره ی راپۆرتهكه بهپییارمهتی وهردهگرن و تائستا بكارن كه

كهسن. ھهزار و ٦٠٠ ٤ ملیۆن

ئهمریكییهكانبكارن!

پرۆتۆكوكیان ئهوروپا یهكتی و روسیا وتیگواستنهوهی چاودریكردنی به سهبارهت ئیمزاكرد

ئۆكرانیاوه. خاكی لهڕی روسیا غازیروسیا لهالیهن پرۆتۆكۆك رابردوو شهممهیمه رجهكانی كه ئیمزاكرا ئه وروپاوه یهكتی وله روسی غازی ھه ناردهكردنی چاودریكردنیئیگۆر و ركدهخات ئهوروپا بهرهو ئۆكرانیاوه خاكیئه لكسی و روسیا وهزیرانی سهرۆك جگری ستیشینو روسی وهك الیهنی غازبرۆم میلهر سهرۆكی گروپیچیكیش بازرگانی و پیشهسازی وهزیری ریمان مارتن

ئیمزاكرد. پرۆتۆكۆهكه یان ئهوروپا الیه نی وهكگرهنتی رككهوتنامهیه ئهم بۆكردنه ئاماژه جیبۆ روسیا غازی ھهناردهی دهستپكردنهوهی به بهھۆی راگیراوه ماوهیهكه كه دهداتهوه ئهوروپا به سهبارهت كییڤهوه و مۆسكۆ نوان ناكۆكی

غاز. نرخه كانی

غـــــاز بـــۆ رـكــكــهوتــنــــــك

ئــابــووری

36Haftana-issue 31/ 18 Jan - 24 Jan 2009

39

مندانه ی ئه و به تایبه ت منداڵ له سه ر ھه یه ته مه نیان له نوان ٥ تا ٦ سادایه ، چونكه ئه مانه زۆربه ی كاته كانیان له به رده م شاشه ی ته له فزیۆندا به سه ر ده به ن». به مشوه یه منداڵ ده كه وته ژر به له سه ری كارتۆن فیلم كه كاریگه رییه ی ئه و دیكه كاریگه ریه كی چه ند له گه ڵ جیده ھت وه ری قوتابخانه وه و خزان رگه ی له كه

دیارده ی ده گرت. كردنه وه ی السایی فیلم به رنامه كانی

كارتۆنله الیه ن

منداه وهخۆی كه

ناو پاه وانی به كارتۆنه كه فیلم كه ده شوبھنت پاه وان تایبه تمه ندی ئازایه تییه كه ی و

راده كشت، سه رنجی ئه م ئه وه ی له گه ڵ كارتۆنانه فیلم جۆره پشت به جوه ی خرا

ده به ستت، بۆیه پویستی

به بیركردنه وه ی قوڵ نییه به جۆرك كه منداڵ به ئاسانی ده توانت لی تبگات. ئه و دیمه نانه ی له فیلم كارتۆن كه توندوتیژی تدایه ده بته ھۆی ئه وه ی كه منداڵ ئه و دیمه نانه دووباره بكاته وه له

رگه ی السایی كردنه وه یه وه . زانین و ھه ست و سۆزی منداڵ و گرنگی پدانه كانی

كه لده كات زیاتر داوامان شتی ھه وبده ین

له سه ر له بزانین منداه ئه و گشت بواره كانی كردنیدا گه شه بده ین ھه وڵ كارتۆنكی فیلم


سه رجه م له گه ڵ بت گونجاو كه بدۆزینه وه بۆ و كۆمه یه تی و فیكری و ده روونی الیه نه وه رگرتنی به سه باره ت ھه چوونه كانیدا.» له الیه ن كارتۆنه كانیش فیلم نو كه سایه تی پرۆسه ی رگه ی له «منداڵ وتی: مندانه وه كه ستییه كانی له تامان و كردن په یوه ندی جۆره به م وه رده گرت، شت كارتۆن فیلم ناو به رده وام شتكی نوی بۆ ده خاته سه رخه زنه ی به شكی زۆری زانیارییه كانی كه و رۆشنبیری و كۆمه یه تی واقیعی و كۆمه گه رگه ی له خزان و قوتابخانه وه وه رده گرت، ته له فزیۆن سه ر كارده كاته گشتی شوه یه كی به الیه نه ھه موو به كۆمه یه تی گه شه ی پرۆسه ی خراپه كانیشییه وه ، مندان ئه و فیلم كارتۆنانه یان نمایش و جوه له پیه تی كه په سه نده به الوه

كردنی دونیای خه یاڵ. فیلم كه كاریگه رییانه ی له و جگه ئه مه له به جیده ھت منداڵ له سه ر كارتۆن رووی گه شه كردنی تواناكانی و فراوانكردنی بیركردنه وه كانی، و زانیاری چوارچوه ی به شوه یه كی گشتی ته له فزیۆن ده توانت ره فتاری له جا بكات دروست منداڵ الی چاك و جوان

قۆتابخانه بت یان له ماه وه .»ھه فتانه ــ ھه مه ت ئه حمه د

38

حهز ئهوان منداهو بۆ كه فیلمانهی ئهو واته كارتۆن فیلم دهوترت كه ھهرتهلهفزیۆنهكان لهپناو زۆربهی بۆیه دهكهن، لهبهردانیشتنی بینین و بهمندن بۆ كراو دیاری كاتكی له بهرنامهكانیان بهشكی مافدانه منداننیشاندهدرێ. كارتۆن فیلم بهرنامهیهشدا ئهو لهناو و دهكهن تهرخان

و كـارتـۆن فـیـلـمكـــورد مــنـداــی

ساڵ (٣٩) تهمهن عهبدو ئهحمهد فیلم سهیری تهمهنهمهوه «بهو دهت:كاتك ھهر و لیهتی حهزم و دهكهم كارتۆن كارتۆنی فیلم كه دهكهنهوه كه ناك منداهكانمئهوان كوكپ دادهنیشم وهك لهسهرب ئهوا منیشسه یركردنی ھۆكاری دهربارهی ده كهم»، سهیری ووتی: ئهحمهد گهورهكانهوه، له الیهن كارتۆن فیلمكاتی كه ئهوه ی بۆ دهگه ڕنمهوه «ھۆكارهكه یبابیین یان نهبووه، شوه بهو كارتۆن فیلم خۆیكاره باو ھهروهھا نهبووه ، پشكهوتوو ئستا وهكئستا وهك تهلهفزیۆنهكانیش ژمارهی و پهخشنهدهكرد، تپهڕیان دهست پهنجهی له و نهبوونكه پشكهوتنانهی ئه و شانبهشانی كه ئستاشبه پشكهوتنی بوارهش ئهو ئاراوه ھاتوونهتهپكردنهوهی گهوره كانیش بۆ بینیوه، بۆیه خۆیهوهبۆ جاریش زۆر و ئهوكاتیان حهزی بۆشاییدهكهن». كارتۆن فیلم سهیری وهڕزی، شكاندنی

دهكات دهنگ ب منداندهت: منداه چوار دایكی كه ئیسماعیل بهیانئیجابی الیه نی سوودو كارتۆن فیلم پموایه «منكارتۆن فیلم چونكه زیانهكانی، له وهك زیاتره ئهوهتا كردووه خۆی ھۆگری مندانی تهواوی كه مندام چوار خاوهنی خودا بۆ سوپاس مندته كارتۆنك فیلم كه ھهر بچوكن، ھهموویانلهبه ری بدهنگ ھهموویان تهله فزیۆن سهرجوهكانی لهگهڵ ناخییهوه دهچنه و دادهنیشنبدهنگ یهكهوه به ھهموویان كارتۆنهكه فیلم

ده كهم». خۆم كارهكانی منیش دهبن،فیلمانهو لهو مهجید رهخنهی ھهبوو شوكریه بهم

فیلم ئستا كه پشكهوتنهی ئه و «لهگهڵ وتیئهوانیش بهم بینیوه ، خۆیانه وه به كارتۆنهكانیشتوندوتیژی كه ئهو ھۆكارانهی له ھهموو دانهماراونئهوهتا دهكهن، دروست مندان دهروونی لهسهرئن تی و (چه ك كارتۆنهكاندا فیلم زۆربهی لهئهمانهش و ھهموو یهكتری تاقیدهكرنهوه له تی)ھهوی و بكات سه یریان دهكات مندان له وابهداخهوه كه بدات نواندنیان یان الساییكردنهوهراستییانه ئه و جاردا چهندین له ئستا تاوهكول ناخۆشیشیان رووداوی و بینراوه بهرھهمیانتهندروست كارتۆنی فیلم ده ربارهی كهوتوهته وه»،فیلم ھۆگری منداڵ «چونكه وتی: شوكریهبدهن ھه وڵ تهلهفزیۆنهكان دهبت بۆیه كارتۆنه،دهروونی و پهروه ردهیی شتی كارتۆنهكان فیلم لهھهم ئه وهی بۆ بدهن، منداڵ نیشانی دخۆشكهر ورهفتارو له ھهمیش وهربگرت، ل چژی منداڵ

بداتهوه». ھهسوكهته كانی ژیانیدا رهنگ

پویستییهئستادا له گهورهكان «بۆ دهت: ساح سهركهوتتهلهفزیۆنهكان نیشان لهسهر زۆر و درامای فیلمفیلم تهنھا مندانیش بۆ حهقوایه بۆیه دهدرێ،بهكو نهدرت، نیشان گۆرانی شیعرو و كارتۆنرگهی له و بكرت فراوان ئه وانیش بهرنامه یدرامایهك زنجیره بابین یان فیلمهكانهوه كورتهئامادهكرابت بهھرهمهندهوه لهالیهن مندانی كهوه زارهتی چ ئهمهش بكرت، بۆ مندان پشكهشیدراماو ئهقهكان كه تهله فزیۆنهی چ ئهو رۆشنبیریپبكرت راھنانیان و بدرن یارمهتی ده دا، نیشانمهرجك به دابژرت بۆ ئهقهكانیان دهقی و

ئیجابی الیه نی و ھهبت مندان بۆ تاموچژیجبھت». منداڵ ده روونی لهسهر

دهن؟ دهروونناسان چیكاریگهرییهكانی لهبارهی محهمهد فازڵ د.زیناتراگهیاند: ھهفتانهی به منداڵ لهسهر كارتۆنهوه فیلمجیھانی بواره كانی سهرجهم به گهشه «تهلهفزیۆنبهالیهنی گهشه كه لهوهی زیاد دهدات منداڵبۆ ئیجابییه پانهركی ئهمه دهدات، زیرهكیشیتایبهتمهندیهن، ئه م خاوهنی كه مندانهی ئهووایه خهون وهك تهلهفزیۆن شاشهی بین دهكرتله جیھانی خهیاڵ و بۆ منداڵ، چونكه تكههیهكپه یوهندییهكی كه دهكات منداڵ به پشكهش واقیعكه دهرونییهكانییهوه ھهیه به پداویستییه بهھزیئهمه لهبهر بكات. ده ستهبهر بۆی ناتوانت واقیعجۆره ئه و تهلهفزیۆن دهزگاكانی له سهر پویستهشوهو رووی له كه بكه ن پشكه ش كارتۆنانه فیلملهگهڵ كه ھنرابن بهرھهم جۆرك به بابهتهوهكاریگهری و بگونجت مندادا حه زهكانی و خهونكه ئهوهی بۆ كهستی گهشهكردنی لهسهر ھهبتدووربینانه به شوهیه كی بتوانت دهكات تهماشایلهزانكۆی مامۆستا د.زینات تبگات.» لیفیلم گشتی و بهشوهیهكی سلمانی «تهلهفزیۆنكاریگهری مهترسیدارو رۆكی بهتایبهتی كارتۆن

ئاراســته


تــةنـــهـا تــؤِرى ئــاســـيـاســـَيَلـة كـة سةرانسةرى عَيراق دادةثؤشَيت

داثؤشين شاديية

www.asiacell.com خزمةتطوزاريي بةشداربووان ١١١

42

ئه م شونه بناسه

ئه ندۆرا،چیای پكه وه ژیان

ئه ماره تكه له سه ر سنوور، ده وه تكه به ب سوپا، حه وت سه ده یه جه نگی نه دیوه دروشمی دیار پكه وه ژیانی گه له جیاوازه كانه ،

ده سه تی میری وت ته نھا رووكه شه و ئه ندۆرییه كان خۆیان حوكمی خۆیان ده كه ن. ئه وێ ده وه ته شاركه جیاواز له سیستمه كانی تر

نزیك له خه ونه كه ی ئه فالتۆن.


ھه ندك واده زانن ھه موو وتانی ئه وروپا ده ناسن، به م ئه وروپا ھه ندك وت و نه بت ھیچ نه بیستراوه پشتر لیه ئه ماره تی دانیشتوانی ھه رمی كوردستان و ده وروبه ره كه ی گویان ھه رمانه وه ئه و كشه یی ب به ھۆی ئه ندۆرا ئه ندۆرایه . وتانه ش له و نه بووه ، لی یان ئه ماره تی ئه ندۆرا ده وه تۆچكه یه كی بچوكه له نوان فه ره نسا و ئیسپانیادا له رۆژھه تی چیای شه ڕی كه ھه یه نه وتی نه ئه ندۆرا ئه لبیرینی، گه وره شه به نده ری خاوه نی نه بكرت له سه ر تاوه كو بازرگانی لوه بكرت تاكه خاكی پشت باج ئه ندۆرا گه شتوگوزاره كه ئابووری به ستنی فاكته ركی ئه وه ش و دانانرت داھات سه ر له

گرنگی راكشانی خه كه بۆ ئه ماره ته كه .

پگه و رژه شاخاوییه وه ناوچه یه كی ده كه وته ئه ماره ته كه رژه ی برانس چیای زنجیره رۆژھه تی له به رزترین ١٩٩٦مه تر، ده گاته به رزییه كه ی

لوتكه شی ٢٩٤٦مه تره .ده بت. تپه ڕ ئه ندۆرادا به فالیرا رووباری كه شی ئه ندۆرا به شوه یه كی گشتی سروشتییه ، ببته به فربارین واده كات به رزییه كه ی به م شتكی ئاسایی، به نیسبه ت وتانی دراوسیه وه

كه شه كه ی ساردتره و به فربارینیش زیاتره . نین زۆرینه ئه ندۆرییه كان ئه ندۆرا له ده ھنن پك زۆرینه ئیسپانییه كان به كو ،(٪٣٣) ئه ندۆرییه كانیش ،(٪٤٣) به رژه ی فه ره نسییه كانیش ،(٪١١) پورتوگالییه كان (٧٪) زمانی ره سمی ئه ندۆرا كاتاالنیه و ئاینی زۆرینه ش مه سیحیه تی كاسۆلیكییه . گه وره ترین رژه ی كه الفیالیه ئه ندۆرا وتی شاری

دانیشتوانه كه ی (٢٠٤٣٧) كه سه .ئابووری له سه ره كییه بنه مای گه شتوگوزار وت و ٨٠٪ ئابووری وتی له سه ره و سانه ٩ بانكی كه رتی تده كه ن. رووی گه شتیار ملیار سوودمه ندان راكشانی بۆ ھۆكاركه وتیش باجه وه . كه می به ھۆی تره وه وتانی له له كشتوكاییه كانیش به روبوومه زۆربه ی ده ره وه ده ھنرن، به ھۆی سه ختی جوگرافیای ھه ندك لناكرت، كشتوكای كه ناوچه كه وه كشتیاری تایبه ت نه بت. ئاژه داریی و چاندنی توتن كاری سه ره كی به شك له ئه ندۆرییه كانه و

پاره ی به كارھنراویش یۆرۆیه .ئه ندۆرا نه خاوه نی فرۆكه خانه ی نوده وه تییه و به م ھه یه ، شه مه ندۆفریشی ھی نه فه ره نساو به ده به سترته وه رگایه ك به چه ند

ئیسپانیاوه .

45

به مه سه له یه دا له و سه رنجاكشه ئه وه ی له سه رووی زۆربه یان كه شوانه كانیانه ته مه نی ركخراوی راپۆرتكی به پی ٥٠سایه وه ن. ته ندروستی جیھانی ناوه ندی ته مه ن له ئه ندۆرا (٨٣,٥) ساه كه ئه مه ش رژه یه كی زۆر به رزه ئه گه ر به راورد بكرت له گه ڵ ھه ر وتكی تری جیھاندا. له گه ڵ ئه وه شدا جگه ره و كحولیات له ئه ندۆرا زۆر ھه رزانتره به به راورد به وته كانی كحولیات جگه ره و چونكه جیھان، تری له كافیتریای ته نانه ت سه ر ناچته گومرگیان نه خۆشخانه كانیشیاندا شه رابی سوور پشكه ش

ده كرت.ره وشی به گرنگی زۆر ئه ندۆرییه كان به م زۆر وه رزشیش و ده ده ن ته ندروستیان دانیشتوانه كه ی ژماره ی كه ئه ندۆرا ده كه ن، ته ندروستی سه نته ری ٧ كه سه ھه زار ٨٣گشتی له خۆده گرت له گه ڵ چه ندین سه نته ری چه ندین له مانه ش زیاد تایبه تدا. ته ندروستی سه نته ری ئیرۆبیكسی ئاوی به خۆرایی بۆ ژنه

به ته مه نه كان ھه یه . ته مه ن ھۆكاره كانی له تر یه ككی ھه روه ك


درژییان بگه ردی كه شوھه وایه به ھۆی نه بوونی جودا ده كه ن. پیس ژینگه كارگانه ی ئه و له وه ش گرنگی دانیانه به خۆراك كه ژه مه كانی ته ندروستن ساده و چشتخانه كاندا له خواردن كه پشت به گۆشتی سور به ب چه وری و میوه و سه وزه مه نی و زه یتی زه یتون و شتی له و جۆره

ده به ستن كه ھه موویان باشن بۆ دڵ.ریزبه ندی له جیھانی ته ندروستی ركخراوی به سیه م ئه ندۆرای ته ندروستیدا سه رپه رشتی نه خۆشخانه كانی جیھاندا. له ئه ژماركردووه كه شكی به م به خۆڕایین، ھه رچه نده ئه ندۆرا سه رپه رشتی له ده كرت به دی تدا تایبه تی

ته ندروستی دا.

گرنگی ئه ندۆرا له گرنگییه كانی ئه م ئه ماره ته شاخاوییه ی نوان ئاو خاوه نی ئه وه یه ئیسپانیا و فه ره نسا نونه ری ده ره كی و ھه بژارده ی تۆپی پیه كه ئه وروپا ھه بژارده كانی باشترین شانبه شانی كبكی سه ركه وتن بۆ جامی جیھانی ده كات.

جوانی سروشت و كه شو ھه واكه یشی، وایكردووه

یارمه تی كه گه شتیاران راكشانی ھۆی ببته داھاتی گشتی ده دات. له گه ڵ ھه موو ئه وانه شدا له گرنگترین بوون پكه وه و ژیان جوانی ئه ندۆرا گه النی كه ئه ندۆرییه كانه سیماكانی پكه وه نه ته وه ییه كانیانه وه ئینتما به جیاوازی ده ژین و ئه ندۆرییه كی ئه سی به گیانی پكه وه ئیسپانییه كدا یان له گه ڵ فه ره نسییه ك ژیانه وه

كارده كات و بۆ داھاتوو ده ڕوانت.و ده ڕوات به ساده یی ئه ندۆرا له ژیان نه ھشتوه تاوانیشی ئاستی خۆشگوزه رانی ئه ندۆرا وتی ئه ندۆرا(٠٪)ه ، له تاوان رژه ی ئه ویش جگه ی كه تدایه زیندانی یه ك ته نھا

ته نھا (٥٠) كه سی تدا ده بته وه .ئه ندۆرا سوپای نییه و حه وت سه ده یشه جه نگی به خۆیه وه نه دیوه ، بۆیه خه كی ئه ندۆرا ھه ست فاكته ركی ئه وه ش و ده كه ن مورتاحی به

یاریده ده ره بۆ جوانتركردنی ژیان. بۆیه نموونه ییه ، جوانه ، ساده یه ، له وێ ژیان بۆ ئه فالتۆنه خه ونه كه ی ئه ندۆرا ده وترت

ده وه ته شار. ھه فتانه ـ عه دنان سه یدحسن

44

نوێ پناسهیهكی ١٩٩٣ سای له دهستورهوهپۆسته به به خشی تازهی دابهشكردنكی وپهرلهمانی سیاسی سیستمی سیاسییهكان. دهكات، سهرۆكایهتی وت میری دیموكراتییه

حوكم سیستمیئهماره تانهی له و ئه مارهته دواھهمین ئهندورافه رهنسا(٧٤٧-٨١٤) پادشای شارمانلهنوان بهربه ستك ببته ئهوهی بۆ دایمهزراندحوكمی ئهوكات كه موسمانهكاندا فهرهنساوئیسپانیا). له دهكرد(ھهرمكه ئهندهلوسیانئهمارهتهكه ١٩٩٣ تاوهكو ١٢٧٨هوه سای لهكه ئهماره تهكه سهرۆكی لهنوان بهھاوبهشیكه كساكهدا ئهسقهفی لهگهڵ بوو فهرهنسی

بهڕوه دهبرا. بووه ئیسپانیفهرمانهوایهتییه ئهم ١٩٩٣هوه سای لهپادشایهتی، دهوه تكی بۆ گۆڕدرا فیوداییهلهالیهن ئهمارهتهكه دیموكراتی. پهرلهمانیدهسهتی كه بهڕوهدهبرت ئهمیرهوه دوولهالی دهسه تهكان نییه، جبهجكردنیانجبهجكردنی دهسه تی كه وهزیرانه سهرۆككهس ٢٨ له ئه ندۆرا په رلهمانی بهده سته.گشتیدا دهنگدانی له نیوهیان كه دت پكحهوت ھهر له تریش ئهوانی ھهده بژردرن،

دن. وتهوه شارهوانییهكهیبه پشتبهستن لهپاش سیاسی سیستمی

بناسه شونه ئهم

حكومهت سهرۆكی پراكتیكی بهشوهیهكی بهممیریان پلهی كهس دوو بهڕوه . دهبات كارهكانفهرهنسا. كۆماری سهرۆك یهكهم: ھهیه،شاركی كاسۆلیكی كسای مهتانی دووهمیشله حوكم سیستمی بهوشوه یهش ئیسپانیئهوهی لهبه ر جیھاندا. له ونهیه ب ئهندۆراسیاسیشی قورسایی نییهو سوپای ئهندۆرا له بهرگری ئیسپانیا فهرهنساو له ھهریه كه نییه

دهكهن. ئه ندۆراكراوه دابهش شارهوانیدا حهوت بهسه ر ئهندۆرا

parroquiesناسراون. به كه

درژه تهمهنیانكوردستانی چوون كهشوھهوایهكی ئهندۆرافنك ھهوای و سهوزایی و به رز چیای ھهیه له ھهردوو كه لهوانهی جودا بهفری زستان، ووهكو كاردهكهن، بانكیدا و گهشتیاری كهرتی به ئهندۆرییهكان بهشكی كرد بۆ ئاماژهمانگوت بهیانیان بۆیه خهریكن، ئاژهدارییهوه شوانهكان ھاواری ئاژهن و ملی زهنگۆهی لهده یانبهن. شیوهكان و دۆڵ به رهو كه دهبت


كهشوھه وایهكی ئهندۆراھه یه كوردستانی چوونسهوزایی و بهرز چیای

و فنك ھهوای وزستان بهفری

47

ئامرهكانی گرانی بۆ ھه ن، كوردستاندا له ئامرانهیدهگنه وه، گونجاو پداویستی نهبوونی و چاپكه رهنج چاپخانهی بهڕوهبهری رهشید فاروق«له وتی: كوردستاندا، له ئهھلییه چاپخانهیهكیجۆرهكهی راده یهك تا ئامرهكان چاپخانهكهمانداھهن، جۆرانه ئهو ھه ر سلمانیدا له و باشهئمه چونكه ئهھلییهكان، چاپخانه بهتایبهتی الیھهیه، مان رهنگ دوو یاخود یهكرهنگ چاپی ئامریئامری چاپی حزبیدا، چاپخانهی ھهندك بهم لهبه گرانهو نرخهكهی ئه مهیان ھهیه، رهنگی چوار له ھهندكجار بۆیه ناكدرت، ئهھلی چاپخانهی

دروست دهبت». بۆ كشهمان كوالتی بهرھهمدائهوه گلهیی ئه ھلییهكان چاپخانه خاوهن له زۆركحكومهته وه ئیھمال لهالیهن چاپخانه كان كه دهكهننییه. سهندیكایهكیشیان تائستا تهنانهت و كراون

له شاری دلر خاوهنی چاپخانهی یاسین ئهحمهدیلهوه بیری «ھهتا ئستا حكومهت وتی: سلمانی

دابنت، چاپخانهكان بۆ سه ندیكایهك كه نهكردۆتهوهخاوهن به ھاوكاری بچوكترین شوه یهكیش بهھیچكردنی دژایه تی سیاسهتی ئهوان ناكات، چاپخانه كانئهم تا ناومانهوه، خستۆته چاپخانهكانیان نوان و بكات دژایه تی چاپخانهیه دا ئهو لهگه ڵ چاپخانه یهلهپناو ناچارین ئمهش بهكهمتر، ئهو كهمتر به ئهمبهم بكهین، ئیش بت ھهرچۆنك خۆماندا قوتیله رووی حكومهت نه حزب و نه بهھیچ شوهیهكتائستا و بهرده م ناخهنه بهربه ستمان ئازادییه وهمهكهن ئهوه و بكهن ئه مه بن و ئره نهھاتوونهته

ھهیه». تهواومان ئازادییهكی وچاپخانهی خاوهنی محهمه د یوسف لهموهوه ھهرحكومهت ئستا «وهكو دهت: ھه ولر له بریڤانمۆلیدهی كارهبای ھهر نهكردووین دابین بۆ كارهبایتایبهت یاسایه كی تائستا دهھنین، به كار خۆمانركبخات، كاروبارهكانمان كه نییه خۆمان بهنوێ بۆ مۆهتمان سانه ته نھا رۆشنبیری وهزارهتی

ھیچ ھاوكاریمان ئهوهی ب تر، ھیچی دهكاتهوه وبكات». بۆ

باشترینه؟ كو جۆر به سهبارهت رهنج چاپخانهی به ڕوهبه ریگهورهترین «ئمه وتی: چاپخانهكهیان چۆنتیئامری سلمانی، له ھهیه چاپخانهمان رووبهری ئهمانین له سلمانیدا بهشوهیهكی گستی چاپیش

دهھنرت». دیكهوه شونی له بهدهگمه ن وكه وابوو پی دلرش چاپخانهی خاوه نیده وهمهنترین و گهورهترین ئه و چاپخانهكهیئامرو رووی له «ئمه وتی: و شارهكهیه چاپخانه یسلمانیدا، چاپخانهین له كهرهسته وه گهورهترین وھایدلبرگی كۆمپانیای ھی ھهمانه كه ئامرانهش ئهو

باشه». جۆرهكهیان كه ئهمانیندهزگا به سه ر كه چاپخانانهی ئه و سلمانیدا لهباشترن كوالتییهوه رووی جۆرو له راگهیاندنهكاننعهبدو زریان له سهره، كهمتریشیان ئهرككی وبهو سهبارهت ئه و چاپكردن، بواری كارمه ندیوتی: بهكاردت چاپخانهكهیاندا له ئامرانهیباشمان ئامركی نودا، كوردستانی له «ئمهھایدلبرگی كۆمپانیای ھی ٢٠٠٦ه، مۆدلی كه ھهیهئامرانه ھهموو ئهو له رهنگهو كه چوار ئهمانییه چاپخانهیهدا لهم و ھه یه سلمانیدا له كه باشترهو چاپدهكهین نوێ كوردستانی رۆژنامه ی ته نھاتهواودا رۆژكی له ئهگهر ناكهین، بازرگانی كاریھهزار ١٢٠ دهتوانین كاربكهین، كاتژمر ٢٤ واته

رابكشین». نوسخه

چاپخانهكان حایچاپخانهكان حای به سه بارهت عهبدو زریانگشتی «بهشوهیهكی وتی: سلمانیدا شاری لهبهكاری چاپكردندا لهبواری ئمه مهوادانهی ئهونییه، باش زۆر شتی چینیش و چینین دهھنینكه ده ھنین بهكاری كه رهنگانهی ئه و نموونه بۆكشهت تووشی و دهرناچت جوان دهبت تكهڵبۆ ماده یان ئهمانیاوه وتی له زۆرجار ده كات،لره ئمه ئهوه ی لهگه ڵ جیاوازه زۆر زۆر ھناوینوتی له وه رهقهش لهوهی جگه دهھنین، بهكاریله و ئران ده گاته به رھهمھنهوه له وتی ئمهداكه زۆرهش ماوه ئهو ئمه، به دهگات ئرانهوهكه ئهوهی دهبتهھۆی دهمنتهوه تدا وهرهقهكهی لهوهی ئه وهشهوه جگه بهھۆی لبدات و (ش)یتووشی ئامرهكهش دهرناچت، جوان بهرھهمهكه

ده كات». كشه


چاپخانهی ١٦٠ له زیاتر سلمانیدا شاری لهكهمیان به شكی كه ھه ن، گهوره و بچوكپنج بندرت، تهواوهتی ل ناوی چاپخانهی دهتوانرتناوهندی راگهیاندنهكانی دهزگا له بریتین چاپخانانه لهونوێ) كوردستانی (رۆژنامهی یهكتی راگهیاندنیكۆمپانیای و ئاونه كۆمپانیای و سه ردهم دهزگای وراگهیاندنی ناوهندی و زهرگه ته) (چاپخانه ی وشهله زۆر بهشكی كه ئازادی) (چاپخانهی زهحمهتكشان

شاردا له چاپكردن بواری ساده كانی پداویستییه زیاتر وزیاتر ھهولردا شاری له شوهش بهھهمان دهبهن، بهڕوهھهره بهشی لهوهش جگه ھهیه، بوونیان ١٢٠ چاپخانه لهكۆمپانیاكانی به رھهمی و ئه مانین چاپهكان ئامری زۆری

و ھایدلبرگی ئهمانین. مانۆن

چاپخانهكان نوان دژایهتیئهو خراپی ھۆكاری ئهھلییهكان چاپخانه له زۆرك

46

ڕوناکبیری

ھــهرـم چـاپـخـانـهكــانـی

سلمانی شاری ئستای رۆژنامهكانی گۆڤارو و كتبئهھلییهكان دهزگا له بهشكیش ھهروهھا دهكهن، چاپكه بكهن دروست تهواوهتی گهوره و چاپخانهی توانیویانه و دلر و (ره نج چاپخانهكانی چاپخانانهش ئهو دیارترین له چاپخانانهی ئه و پهیوهند)ن، و بابان و كوردستان و شڤانناو دوو پله به چاپخانهی ده مننهوه، دهكرت كه دیكه شگهورهیان نییه ھنده چاپخانهی و ئامر ببرن، چونكهبه رن بهڕوه چاپخانهیهك ئهركهكانی تهواوی بتوانن كه

رۆژنامهگهریدا، و نووسین لهبواری وته ئهو و شارهزایی خوندهواری به رژهی بهنده وتك ھهر پشكهوتنیدهبت، تدا سیاسی و رۆشنبیری گهورهی بۆشاییه كی دنیاییهوه به نهبت، تدا گۆڤاری و رۆژنامه ئهگهر وتكوتهدا، كهواته لهو چاپخانه بهرهوپشچوونی به په یوهسته رۆژنامهگهریش بواری بهرهوپشچوونی و دروستبوون

حاكدان؟ چ له ھه رم چاپخانهكانی



كاره كانی ھه مه ڕه نگبوونی به فه ره نسی لوكلیزوی ناسراوه ، به تایبه ت ئه و كاره مرۆڤایه تییانه ی كه بایه خ به الیه نه كانی خه م و مه ینه تی مرۆڤ ده دات، ئه م نووسه ره جیھانییه كان رووداوه له نزیكبۆته وه به شوه یه ك كاره كته ركی نزیكبوونه وه یه وه ئه م رگه ی له كه قاندووه .. لیژنه ی دابه شكردنی نۆبكاریزمی بۆ خوستایشی ئه م نووسه ره یان كرد، به وه ی داھنه ر بوو له چیرۆكه كانی و سه ركشییه كانی ، له وه ی كه بۆ مندای نووسیوه و له و وتارانه ی كه نووسیونی له دووا وته و و بیرۆكه تازه كان «نووسه ری وترا: لیژنه كه به الغی سه ركشییه شیعرییه كان و پدانی چژه ھه ستییه كان و

دۆزه ره وه ی الیه نه مرۆییه كانه له پشت شارستانییه تییه باوه كانه وه .» ھه رچی خه تی پۆكه ری جیھانییه ، به نووسه ری ھیندی (ئارافیند ئه دیگا) درا، له چیرۆكی (النمر االبیض) كه باس له ژیان و سه ربورده ی پیاوك ده كات له گوندكی ھیندیدا و له رووی سه ركه وتنی

كـاروبـار و ئـیـشـه كـانـی ئه و پیـاوه لـه نـیوده لھیدا.وتی : بورتیو مایكل دادوه ران لیژنه ی سه رۆكی ره شپسته الیه نكی چیرۆكه (النمر االبیض) «ئه م ھیندییه كان ده رده خات كه ئه رككی گرنگ و قورسی خستۆته سه ر ئه دای نووسینه كه ی كه توانیویه تی وا له خونه ر بكات سۆزیان بۆی بجوت». له سه ر ئاستی

خه ته ئه ده بییه كانی ٢٠٠٨

خه تی پۆكه ر بۆ چیرۆكی عه ربی ، خه ته كه بۆ میسر چوو، ئه ویش له رگای به ھا تاھیری چیرۆكنووسه وه به م الغروب). (واحة ناونیشانی به كتبه كه یدا له تایبه ت به خه تی گۆنكور كه به گه وره ترین خه تی ئه مساڵ فه ره نسادا له بۆ چیرۆك داده نرت ئه ده بی خه ته كه بۆ (عه تیق ره حیمی ) به بنه چه ئه فغانی بوو، ئه ویش له چیرۆكی (حجر الصبر)دا، له م چیرۆكه دا نووسه ر دانپدانانی ژنه ئه فغانییه كمان بۆ ده گته وه كه رزگاری بووه له سته می خزانی و كۆمه یه تی و توانای ته واوی به كه مرده كه یدا، له به رده م ئاینی ،

ونبووه له جوه و ھه سته كانی .

خـــه تــــــی

جان ماری گۆستافعه تیق ڕه حیمیئارافیند ئه دیگا

ده زگای خه ندان بۆ په خش و وه شاندن بیاریداوه له مساه وه خه تی سانه ی خۆی له بواره كانی مه ده نی كۆمه ی روناكبیریی و رۆژنامه وانیی و له و به ھره مه ند لھاتوو و كه سانی ببخه شته

بوارانه دا.وا بیاره خه ته كه له یادی دامه زراندنی ده زگای

ده كه وته ماوه كه ی كه ببه خشرت، خه نداندا رۆژنامه نووسیی یادی نه ورۆز و یادی نوان

كوردی .خه ندان و میدالیایی له بریتییه خه ته كه ش كه سی كه سه نگین ماددیی ھاوكارییه كی وه ربگرت ل سوودی بتوانت رزلنراو

چاالكییه كان و كارو به بره ودان بۆ ئه ویش ژیانی خۆی .

وه ك ئه مساڵ كه سه رنجه جگه ی ئه وه ی دوو ده درته خه ندان خه تی بۆ ده سپكك له گه ڵ م)یه ك نمونه یی (نرو رۆژنامه نووسی

ركخراوكی كۆمه گای مه ده نی .

له سه ر ئاستی خه تی نۆب بۆ ئه ده بیات، خه تی نۆبی ٢٠٠٨ جان ماری گۆستاف لوكلیزوی فه ره نسی بردی ، ئه م نووسه ره به رھه مه كانی ناسراون به و ھه سته مرۆڤایتییه شه فافه ی كه به ھۆیانه وه ده نگۆیه كی گه وره ی له سه ر ئاستی میدیاكانی جیھاندا نایه وه ، وه ك شاكاری (جنمة تائهة )ی له سای ١٩٩٢ كه باس له كۆچی یه ھودییه كان ده كات بۆ

فه له ستین له روویه كی ره خنه ئامزانه وه .

كشه كان كامانه ن؟خاوه نی چاپخانه ی ره نج وتی : «زۆربه ی ئامره كانی چاپ، خراپ و كۆنه ن، چونكه ئامری چاپی تازه زۆر زۆر گرانه و ناكدرت، ته نانه ت پارچه شیان ده ست تكچوو، ئامره كه پارچه یه كی ئه گه ر ناكه وت، چاكده كرته وه ئه وا ھه بوو، لره چاره سه ری ئه گه ر چاكی ده كه نه وه ، جۆری ئه و وه ره قه یه ی كه به كاری ده ھنیت ده گۆڕت، چونكه كاغه ز ھه یه تۆزی ھه یه و یاخود ته نكه ره نگه كان تك ده دات، كاغه ز ھه یه كاغه زك جۆره ھه موو بازاڕیشدا له ئه ستووره ، ھه یه ، زۆرخراپ ھه یه و به ناچاریش به كاری ده ھنین، چونكه به ھۆی ئه وه ی ھیچ چاودرییه ك بۆ كاغه ز له سه ر سنووره كان نییه ، خراپترین جۆری كاغه ز له

ئرانه وه ده ھننه ئره و ساغی ده كه نه وه ».شاری له نازه چاپخانه ی خاوه ن حه سه نی خالید ھه ولر له باره ی كشه كانیانه وه وتی : «حكومه ت به ئمه ، به نادات له چاپدانی كتب ھیچ مه به ستی زۆره ی پاره ئه و لوه ربگرین، سودی ئه وه ی بۆ كه ده یدات به كۆمپانیا بیانییه كان كه له ده ره وه ملیۆن ٣ نزیكه ی سانه ده ده ن، چاپ له بۆیان دۆالر ده چته ده ره وه ، به بیانوی ئه وه ی كه ئمه به كاری حكومه ت راناگه ین، له كاتكدا حكومه ت ته نھا یه ك مانگی بمنت بۆ كاتی ده ستپكردنی واده ی

خوندن پمان ده ت».بۆ تایبه تی بیاركی ده رچوونی داوای خالید پاراستنی مافی چاپخانه كان ده كات و وتی : «دوای كه بیارك به پی عیراقدا په رله مانی له ئه وه ی الیه نك ھه ر له رگه تیدا ٢٠٠٦ده رچووه سای ده گرت كه كتب له ده ره وه ی عیراق چاپ بكات، ئه مه ش سودی زۆری ھه یه بۆ چاپخانه كان، به م وای بیاری نه ك ھه رم حكومه تی ئستا تاوه كو تایبه ت كه رتی ھانی خۆشی به كو ده رنه كردوه ، چاپ ئوردون و چین له كتب ئه وه ی بۆ ده دات

بكات».كوردستانی چاپخانه ی كارمه نده كه ی ھه رچی له بواری چاپ نوێ بوو، سه باره ت به كشه كانی ھیچ له ناو سلمانیدا وتی : «به داخه وه كوردستان شتمان زۆرجار نییه ، چاپخانه پداویستییه كی بردووه بۆالی تۆڕنه چی بۆی سه قه تكردوین له جیاتی ئه وه ی بۆمان چاك بكات، ئستا ئمه زیاتر پشت به به غداو ئران ده به ستین، چونكه لقی كۆمپانیای لقی ھه ولریش له ھه یه ، ئران له ھایدلبرگ كۆمپانیای مان رۆالند كراوه ته وه ، به م پداویستی

ته واوی كوردستان دابین ناكه ن».سلمانی ــ راوژ كامه ران، ھه ولر ــ ردار به كر

48

ڕوناکبیری


کشه ی پداویستیشی ھه یه

کۆنی چاپخانه کان کشه یه

51

مۆرگان سهركهوتووهی ئهزموونه ئهم لهپاشفیلمی جیھانی ناو دهگه ڕتهوه دیكه جاركی پشووش شوازی ھهمان و بهگهنامهیی بۆ دهگهڕت دهرھنهره ئهم دهھنت، بهكارسیاسهتهی ئه و دهرخستنی تیرۆرو سهرچاوهكانیبهرهنگاربوونهوه ی بۆ ئهمریكی ئیدارهی كهدهست بۆخۆی ھهربۆیه گرتویهتییهبهر، تیرۆربیریاری و پیالنداڕژهر بهدوای به گهڕان دهكاتبن (ئوسامه تیرۆریستی قاعیدهی ركخراوی

ده دات، شونهكهی دۆزینهوهی ھهوی و الدن)ئهمریكا ھهواگری دهزگای كه ئهوه ی پاش

پارهو ھهموو ئهم خهرجكردنی لهگهڵ نهیتوانی سامانهدا

بدۆزتهوه. شونهكهیالدن بن شونی دهیهوت بۆچی مۆرگان بهمبۆخۆشی ئهوهی وهكو و بهكورتی بدۆزتهوه؟چونكه دهت، پمان فیلمهكهدا سهرهتای لهلهدایك بیاره كه نۆبهرهكهی منداه دهیهوتبژی، تیرۆردا له بهدوور جیھانكی له ببتدهردهكهوت له فیلمهكهدا ئهوهی وهكوو مۆرگانوهكوو قسه دهكات، ژنه دووگیانهكهیدا لهگه ڵ وكه رادهبینت له خۆی بهسۆز باوككی ھهر كه بكات مهترسییانه ئهو ھهموو له رگری

بت مادا لهناو جا منداهكانی ری بنه رهنگهپرسیاره ئهو بهم ماڵ، دهرهوهی له یاخوددهبتهوه رووبهڕووی كه گهورهیهی له بكات رگری چۆن ئایا كه ئهوهیه مه ترسییه ئهم كه تیرۆر، مهترسیدهبتهوهو رووبهڕوویان دهرهوه لهسهرۆكایهتی الدنیش بن ئوسامهئهوهی پرسیارهشهوه له دهكات،بگهڕت بۆخۆی كه دت بهبیردا رهنگه كه ئه وشونهدا دوای به

تدابت. الدنی ئوسامه بنكه گرانهی پرسیاره ئهو بهمئهوهیه دهبتهوه روبهڕویالدن بن (ئوسامه ئایا كهجیھانه دایه)؟ ئهم لهكویكه پرسیارهشه ئهم ھهر فیلمهكه ناونیشانی بۆتهبهشی له كهم النی وبهشوهیهكی یهكهمداھهوی جاڕیانه گاتهدۆزینهوهیوهمهكهیبهشهی ئهم دهدات،ش كه فیلمهبهشی ناودهنت،گهشتی له یهكهمكه گهڕان،گهشتهدا لهمچته ه دی چه و ناخۆڕھهتیناوهڕاست.

گهڕان كردن به دهستجۆرهكانی فربوونی به گهڕانهكهی گهشتیله دهربازبوون چۆنیهتی و تهقهمهنی و چهك له كه مك فربوونی و تیرۆریستهكان كهمینیمیسر پاشان پده كات، دهست عهرهبی زمانی یهكك دۆزینهوهی بۆ بازگه، یهكهم دهبته رهنگه كه زهواھیری، نزیكهكانی ھاوڕێ له

بت. پ شونه كه یھه میشه زهواھیری الدن و دوانه، بن ئهم چونكهمیسر له كاردهكهن، پكیشهوه و پكهوهن رووبهڕوو خهكهكهدا بیركردنه وهی لهگهڵ مۆرگانتوندڕهوی گهشهسه ندنی ھۆكاری ئهو دهبتهوه،

یهكگرتووهكانی وته خودی بۆ


50

سینهما

له كویه؟ الدن بن

سبارلوك مۆرگان ئه مریكی دهرھنه ریبهكارھنا سهرنجاكشی زۆر شوازكی Super Size» بهگه نامهی فلیمی له زنجیره یهك له سهر فیلمهكه تهوهرهی كه «Meمۆرگان كاتك چشتخانهكانی ماکدۆناد بوو، لهكه نهمایهوه دهرھنهركدا رۆی له تهنھابووه بهكو بۆخۆی دهكات، ئهكته رهكان دروستخۆی بیاریدا كاتك فیلمهكه له تهوه رهیهكدهرخستنی بۆ تاقیكردنه وه ماده یه كی ببته

خراكان. خواردهمهنییه زیانهكانیتاقیكردنهوهیهكه وه خۆیخستهژر دهرھنهره ئهمماکدۆنادی خواردهمهنی تهنھا مانگك تا كهبارودۆخی له بهراوردكی پاشان دهخوارد،تاقیكردنهوهكهو لهپش كرد خۆیدا تهندروستیئهنجامهكهش تاقیكردنهوهكه، لهدوایبهرهو ته ندروستی بارودۆخی بوو: بهمشوه یهبارودۆخ ھهندك تووشی چووهو ناجگیری قه هوی نهھاتبوو، بهسهریدا پشتر كه ھات

زیادبوونی خون، پهستانی بهرزبوونهوهی و Super» فیلمی لهشیدا، له كۆلستۆڵ رژهیھهبوو گهورهی دهنگدانهوهیه كی «Size Meئاگاداركهرهوهیه ك بووه، ٢٠٠٤دا سای لهخواردنهی ئهو خراپی له ئهمریكا خهكی بۆخواردهمهنی ئستادا له كه دهیخوات، كهخهكی رۆژانه ی خواردنكی بۆته ماکدۆنادیله تهنانهت ئهمریكاو یهكگرتووهكانی وته له

شونی دیكهی جیھانیشدا. زۆر

دوور له خۆڕھهتی بهدوای راستیدا لهكویگهڕان الدن (ئوسامه بنناونیشانی جیھانه دایه)؟ ئهم

له نویه دۆكۆمنتكاری فلیمكیئهمریكی دهرھنهری دهرھنانی وهمی له سبارلوك، مۆرگان

دهرھنهر له كه ئهو پرسیارهشداوروژاندویهتی فلیمهكهیدا ناونیشانی

بۆ گهشتك به دهكات دهستوتانی پایتهختهكانی له زۆركتا دهگاته و ئیسرائیل عهرهبی ودهدات ھه ویش ئهفغانستان،

به راستییهكاندا و خهیاڵ لهنوانبگات. پرسیارهكه ی وهمی


53

پهنجهره

پانوپۆڕهوه دهوهتكی به خهویان عهرهبهكان بوو سهردهمانكله ئهتالنتیكو سهرلواری تا فارسهوه كهنداوی له كه دهبینیئهفریقیا ناوهڕاستی تا ناوهڕاستهوه دهریای تۆرۆسو كوهكانی جوله كه بۆ جیه كیان ھیچ دهوهتهشدا لهم دهبته وه. درژبهوه تهواویان بوای شهستهكانیش ناوهڕاستی تا نهھشتبۆوهو

ناو دهریاوه. فێ دهدهنه كه جولهكه ھهبوونۆزدهھهمهوه لهسهدهی زایۆنیستهكان جولهكه لهبهرامبهریشدا،نه تهوهیی، نیشتمانكی پكھنانی بۆ ھه ودانیاندا رهوتی لهسه رهتای ئیسرائیل دامهزراندنی كه ھهبوو بهوه ته واویان باوهڕیلهسهردهمكی كه جولهكه بۆ خوایه بهنی ھاتنهدیی دهستپكیسهرزه مینكی كه بهستبوو دا ئیبراھیم لهگهڵ پهیمانی نادیاردا

نه وهكانی. بداته نیل فوراتهوه تا روباری له روباری پانوپۆڕیبهفیۆدانی كوشتارو گرژی و له جگه ئاواته دوو ئهم بهمسهده لهنیو زیاتر نهڕسكا. پاش باشیان ل شتكی ھیچ داھات،نیل تا فوراتهوه نه له دیو ھاته یهكتیی عهرهب نه تكۆشان،ھهبژاردنی كه كردهوه ساغی ژیان ئیسرائیل. دهستی ژر كهوتهھیچ بهكردهوه ش تره. شتكی ھنانی بهدی شتكهو ئامانجلهبه دی شتكیش ھهبژاردنی ئامانج ئاسانتر نییهو ھیچ له شتك

نییه. دژوارتر ھنانی ئامانجه دهردهكهوێ، عهرهب-جولهكهدا ملمالنی له نموونهی وهكبهج بهمیرات تر نهوهیهكی بۆ نهوهیهكهوه له پیرۆزهكانسهرقای دهزان خۆی ئهركی به نهوهیهكیش ھهر دهھدرن ونهوهی بۆ دی، نهھاته پشی ئهگهر بو ئامانجهكه بهدیھنانی ھاوئامانجیدا له نهوهكان ناشكرێ خۆ بهم .د بهج خۆی پاشدابن وای ھهریهككیان بنو یهكتری درژهپدانی ھهتاھهتایه بۆپشووه. نهوه ی ئامانجی بهدیھنانی مژووییهكهی، پهیامه كهله جگه دهب ،ب بهردهوام ریتمه ئهم لهسهر مهسهله كه ئهگهر

ھیچی نهوهكان مژووی ناخۆشی ، گرژیو درژبوونهوهی ملمالن و.نه ب تدا تری

بۆ ناشكرێ ناگرێو دژوارانه ملمالن ئهم بهرگهی چیتر جیھانبهمیرات تر نهوهیهكی بۆ نهوهیهكهوه له كینه رقو ھهتاھهتایه

.نبم بهجیهكگرتن ئامانجی له وازیان بهكردهوه عه رهبهكان ھهشتاكاندا لهیه كهم بهجھشت. رۆژگار بۆ ئامانجهكهشیان ھنانی به دی ھناوله ئیسرائیل، سینه وهی ئامانجی له وازھنان بۆ ئاماژهشئاماژهیهكی ھه شتاكاندا له كه ده رده كهوێ فهھددا میر پرۆژهكهیئاماده یه عهره ب كه ھهدهكنرا ل وای شتكی تخستبوو وای

.بن ئیسرائیلدا بهبوونی دانپكھنانی پیوایه جولهكه ئستای نهوهیهی ئهم ئیسرائیلیش لهئاشتی، به دیھنانی بۆ ئهفسانهییهو ئامانجكی گهوره ئیسرائیلیئهلتهرناتیڤكی ھیچ فه لهستینی، دهوهتكی به لهرازیبوون جگه

نییه. ترفهله ستینییهكان ئیسرائیلی و كه ئاماژهش دوو گرنگتریننیشانیان ئیسرائیلییهكان كه ئه وهیه كردوه، ل گوزارشتیانبكشنهوه، فه لهستینییهكان خاكی ٩٥٪ی ئامادهن كه داوهلهسهر پ كه دهربیوه ئهوهیان ئامادهیی فهلهستینییهكانیشدێ مانایه بهو داناگرن. ئهمه ئیسرائیل ئاوارهكان بۆ گهڕانهوهی گورجو بیرده كاته وهو جیاواز میتۆدكی به سهردهمه ئهم نهوهی كه

راپسكاندووه. كشهكه مژووییهكانی فاكتهره له خۆی گۆترچارهسهركردنی بۆ روشونك وهك مژوو به پشتبهستنناتوانن نه وهكانیش دهكه وتهوه. ل ئاۆزیی ھهمیشه كشهكان ئاینده سهیری تر بهچاوكی بكهن و رابردوو سهیری بهچاوك سهیری چاو بهھهردوو دهب گهرهكه، ئایندهیان ئهگه ر بكهن.

بكهن.

ئهسهسهرد فهرید

پیرۆزهكان ئامانجه تیۆریی رووخانی


52

سینهما

و نهرم ھهوستكی كه دهگتهوه ، ئه مریكا تدا تیرۆریان كه وتانهدا ئهو ھهیه لهگهڵ نیانیلهگهڵ بۆخۆی ئهمریكا ئهوهتا بۆته وهوه، بوپاره به و دهكات ھاوكاری موبارهكدا سهرۆك چۆن و ھهروهك دهكات، ھاوكاری چهك به وئهم كردی، ئهمانهش سهدام حسنیشدا لهگه ڵو خۆیان بهرژهوهندی بۆ ئهمریكایان ھاوكارییهیبه كارھناوه دهسهت كورسی لهسهر مانهوهیانیاخود راستتر خۆیان، گهله كانی لهسهر حسابی یارمهتی ئهمریكا یهكگرتووهكانی وته بین،لهو پهیهوی و دهدات خراپ سیاسه تمهداریخراپ سه ركردهیهكی ده ت: كه دهكات قسهیهكه خراپانهی لهو سهركرده باشتره دهیناسم كه

نایناسم.له خه ك رقی سیاسهتهشهوه ئه م بهھۆیھهموو له ئهم بهم لهدایكبووه، ئهمریكاو دهگرت خه ك له قسه ی گوی گه شتهكانیداجیاوازی ئره خهكی كه دهردهكهوت بۆ ئهوهیھاووتییهكی ئهمریكاو ئیدارهی لهنوان دهكاتچونت، نایان ئهمریكیداو وهكوو یهك سادهیكه متر تیرۆر بۆ ناوچانهش ئهم خه كی رقیجیھان، دیكهی ناوچهكانی خهكی رقی له نییهسهربكهوت تیرۆر كردووه واشی كه ئهوهیكه نادادپه روهرییه و ھهژاری و برستی ئهو

توندڕه وه و الدن بن بهربوهو ناوچانهدا لهمئهم مۆرگان قۆستویانهتهوه، ھاوشوهكانی تهنانهت و ئوردون و مهغریب له قسانهی

گوی لدهبت. مهغریبیش فهلهستین وئیسرائیل و سعودییه عهرهبی شانشینی لهو دهگاته لوتكهی جیاوازی بیركردنه وه مۆرگانرووبه ڕووبوونهوهی بۆ وته دوو ئهم توانینیھه بوو لهگهڵ زۆریشی جیاوازییهكی كشهكان، كهل گوی دیكه شونه كانی له كه قسانهدا ئهوئهوهی سعودیه، بۆ سهردانهكهیدا له ئهو ببوو،زۆر ئره وتاره ئاینییهكانی كه بوو ئاشكرا بۆرقلبوون بانگهشه ی توندڕه ویانه و ئاشكرای بهشوهش ھهمان به دهكهن، موسمانهكان نا لهئاشكرا بانگهشهیه كی فهلهستیندا و عیراق لهئه وهی كردنی پشتگیری و جیھاد بۆ ھهیهالدن، بن ئوسامه (شخ) پدهن خۆیان كهئاسانی به زۆر تیرۆر ئاوادا كۆمه گه یهكی لهپگهیهكی و مۆگه دهبته و گهشهدهكات

ئیسرائیلیدا. له شوه بهھهمان بۆی، بهھزمۆرگان دوورودرژه دا، گهشته ئهم كۆتایی لهشكستی ئهوهی پاش ئهفغانستان، دهگاته پرسیاری كه كهسانهی ئهو وه می له خواردوهمه كانی لدهكردن، الدنی بن شونیلرهبت، رهنگه نازانم، له: بوو بریتی ئهوان

ئهفغانستان له بهم بت. لهوێ رهنگه یاخودبوو جیاواز كه دهسكه وت دیكه ی وهمكیگرنگی وهمهدا لهم پشوو، وهمهكانی لهدهخستهسه ر تیشكی و كهمببوویهوه الدن بنچی كهسدا یهك بهدوای گهڕان دیكه: الیه نكیئهو به رامبهر له ھهیه رۆكی چ دهگه یهنت،دهنانت، بهده ستییهوه خهكی كه كشهیهیبهشكی بۆته ئهمریكاش ئستادا له كهساده ھاووتی چونكه كشهیه ، لهو سهره كیھزهكانی بهدهست چۆن وهكوو ئهفغانستان لهھزهكانی بهدهست ئاواش دهنانت تایبانهوه بنیادنان بهنی به كه دهنانت، ئهمریكاوهبهم وتهوه، ئهم ھاتنه خۆشگوزهرانییه وه ونائومدی. و ھه ژاری بوو؟ چی دهرئهنجامه كهیئهشكهوتهكانی بۆ چوو مۆرگان ئهوهشدا لهگهڵسنوورهكانی و پیشاوهر بچته بیاریدا تورابورا،زۆربهی كه پاكستانهوه، – ئهفغانستان نوانبینی پاش ناوچانهدایه، لهو پیانوایه خهكدهدات له بیار مۆرگان سنوور، له یهك ھهنگاوھنا بهوه قهناعهتی بته وه، پاشگهز پۆژه كهیواتایهكی ھیچ كهسكدا تاكه بهدوای گهڕان كهھۆكارهدا ئهو به دوای دهبت بهكوو نییه،و الی بۆ بچن خهكی دهكات كهوا بگهڕت،

بكهن. ل پشتگیری


55

چه ندینی تر.. و ئاكۆ عهزیزچاالكییهكانی ئهوروپاش گهیشته كاتكیشبوو، بهردهوامیدا گهشه و له بهكو نهوه ستا،كوردنشیینی ھونهرمهندی له زۆرك لهگهڵ بۆیهله زۆرك ھاوكاری دیسان كرد، كاری ئهوروپا

بوو. ھونه رمهندانی ناو كوردستانیشكامیل لهدایكبووی گۆران ھونهرمهندی میوزیسیانكاری یهكهمین سلمانییه، شاری ١٩٧١ی سایگۆرانییه كی ئهویش ١٩٨٩بوو، سای له ھونهرییناوی به بوو زیرهك حهسهن نهمر ھونهرمهندی

له گوڵ). (ئهی وهیوهكو فهره ج) (غهمگین ھونهرمهند ئهوكاته

كورد. بۆ میوزیكی دروستی كرد فۆرمكھیچ كه پرسیارهی ئهو وهمی له گۆرانھونهریی كاركردنی له دهكات بهدی جیاوازییهكزۆر «جیاوازی وتی: پشتردا؟ ئستاو لهبهرهوپشچوونی وهكو تهكنۆلۆجیا وهكو زۆره،تكه بوونی وه كو ھه روهھا كوردی، میوزیكیبوونی تكهو و جۆراوجۆرهكان ستایله ھه مووی ئهمانه دنیا، ھهموو و وتان ھهموو

دووهم ٢٠٠٩ ـ ٢٤ ک. دووهم ١٨ ک. / ٣١ ژماره ههفتانه ـ

پشتر بت، بیرم ئهوهندهی ھهیه . كاریگه ریستۆدیۆیهكدا له مۆسیقییهكان ھهموو ئمهپارچه یان گۆرانییهك تۆماركردنی بۆ بووین

بووینایه كهس ٢٠ ئهوكاته ئهگهر میوزیكك،ھههیهكی مۆسیقاژهنك ھهر كهس، ٣٠ یانجاره بگهڕایتایهتهوه چهند دهبوایه ئهو بكردایه،به وا ھهبوو جاری كارهكه، سهرهتا لدانهوهی بۆ

ئستا بهم نهدهكرا. تۆمار گۆرانییهك ھهفته ٣دوو یان رۆژكدا ماوه ی له ئاسانی به زۆر زۆربه ھۆی ئهویش دهكرت، تۆمار گۆرانییهك رۆژداپشكهوتووهو شوهی زۆر تهكنۆلۆجیا ئهوهی كهپشكهوتوون، زۆر ستۆدیۆكان و تۆماركردنخراتر زۆر بهشوهیهكی كه بم دهتوانمنوترین له بكرت». تۆماركردن كاری دهتوانرتكه ئهلبومكه ھونهرمهنده ئهم ھونهری كاری

پكھاتووه. میوزیك پارچه ٢ گۆرانیو ٦ لهنهك خۆی، تایبهتی ئهزموونكی وهك ئهویشكه ئهوهی وهك به كو وتن، گۆرانی مهبهستی بهئهلبومهكه دیاره میوزیك. به تكه وه گۆرانیشمانگی له بهنیازه (پهشیمانم)هوه ناوی به

بكات، كلیپ ل بهرھهمكی ٢٠٠٩ سای ١یئهویش بوو، دهرفهت «گه ر وتی لهوبارهیهیشهوهل بهرھهمكی كهمال ئامانج دهرھنه ر لهگهڵئهنجام كاره ئهو بهرلهوهی دیاره دهكهم، كلیپیه حیا)م (بهھجهت ھونهرمهند گۆرانی دوو بدهم.

دهكهم. تدا كاری بهدهستهوهیهكه جارمه یهكهمین «ئهمه وتی: وتهیدا دووا له

بم.» سهركهوتوو ھیوادارم دهم گۆرانیگۆران ھونهرمهند كه بوترت پویسته ئهوهیھونه رهجوانهكانی پهیمانگای دهرچووی كامیلپهیمانگادا ھهمان له ماوه یهك بۆ سلمانییهوله سهر له خوندكاران مامۆستاو زۆرك به بووهبوون، میوزیك فری ھونهرمهنده ئهم دهستی جوان بهرھه می چهندین خاوهنی كاتهشدا لهو ھهرئاماده كوردی گۆرانیبژانی بۆ كه ناوازه بوو وكهریم، عهدنان ھونهرمهندان لهوانه : كردووه، به ھجهت قهره داغی، دیاری ره زازی، ناسریچهندین و چۆپی ژاه، عهلی، ئه یوب یهحیا،

تر. ھونهرمهندیعارف سامان دیمانه:

54

ھـــونــــه ر

ئه و له سه ره تاوه ونه ی كه سكی داھنه ر سیمای به منداییه وه له ھه ر بوو، ھونه ری بواری له چاالك و چوست كه سكی فرخوازك ده مانه ی ئه و ده ركه وت، میوزیكه وه بوو له الی مامۆستا ئازاد مه عروف و زۆرجارانیش خودی گۆران له چاوپكه وتنه كانی خۆیدا ئاماژه ی خۆی زوو ھه ر داوه ، مامۆستایه ئه م رۆلی به بینییه وه له په یمانگایه كی ھونه ریی ، بۆیه یه كك بوو له خوندكاره دیارو دره وشاوه كانی په یمانگای واده ی له وشه وه و سلمانی ھونه ره جوانه كانی ھاتنه ناوه وه ی بوو بۆ گروپ و تیپه میوزیكییه كوردییه كان كه رۆی ته واوی خۆی بینی له تیپی كۆمه ه ی ھونه ره جوانه كانی سلمانی ، ئه و ده مه ی و كه ریم عه دنان ھونه رمه ندان گۆرانییه كانی كه و ده ژاند ھاوكارانی له گه ڵ یه حیای به ھجه ت میوزیككاره كانی ھاوڕێ و ئه و ده كرد، دابه ش له تیف و به ختیار وه ك غه مگین فه ره ج و الوك حه مه كه ریم و نیاز نوری و ھرش عومه ر ره زا و

به م دواییه زۆرك له ھونه رمه ندانی میوزیسیان كه وتنه ناو دنیای گۆرانی وتنه وه زۆركیشیان

سه ركه وتوو بوون و باكگراوندی میوزیك بونه سه رچاوه ی

جوانكردنی گۆرانییه كانیان، به م تۆ بی ھه موو كات ئه م ھاوكشه یه وه ھا بت؟ گۆران كامیل ھه مان

ئه و رایه ی ھه یه كه ده ت: «ئه مه یه كه مین جارمه كه گۆرانی ده م

ھیوادارم سه ركه وتوبم».

پـه شیمـانـمبـۆ یه كـه مجـار


گۆران كامیل:


ھهوای سهرچاوهیهكهوه لهلۆپیز، جنیفهر جیابوونهوهیبنهچه به ھۆلیوودی ئهستره یلهگهڵ كرا، ئاشكرا التینیمردی ئه نتۆنی مارك گۆرانیبژپاش جیابوونهوه كهش بیاری و

دهبت. ڤاالنتاین رۆژی«ھاوسهرگیری وتی: سهرچاوهكهشوهیه بهم ئهسترهی دووگرفت كشهو كۆمهك بهپهیمانی گهرچی رهتدهبت،مانگی ٣ ھشتا شووكردنی،

تنهپهڕیوه». بهسهردارۆژی له نیویۆركو له ھهرئاھهنگك ئهنتۆنی ڤاالنتاینئاھهنهگشدا له م دهگتوبهشداری گۆرانی جنیفهر لۆپیز

دهكات. لهگهدا وتنیفهرمی وتهبژی ھهرچیھهوانه و راپۆرت ئهم ئهنتۆنییه دهدات قههم له پوپاگهنده بهراستییهوه، له دوورن دهت وھیچ لۆپیز جنیفهر وته بژی بهملهمبارهیهوه. نهداوه لدوانكی

ئهو ناونیشانی ئوه) له نیم یهكك (منساالر شانۆی تیپی كه بوو شانۆگهرییه رۆمانی له شانۆگهرییهكه دهقی كرد، نمایشیانعهلییهوه به ختیار دونیا)ی ھهناری (دواھهمین(دشاد له الیهن ئامادهكردنهكهشی و وهرگیراوهده روش ئهرسهالن ھونهرمهند بوو، حسن)نواندنیش ستافی شانۆگهرییهكهو دهرھنهریدارتاش، (بهدیعه ھونه رمهندان له پكھاتبووئاشتی ئیبراھیم، ئامانج بهرزنجی، قادر یاسینشیالن ساالر، ئهحمهد چنهر دانش، عوسمانسهح، دانا عهبدولهحمان، سروه ،عهبدو

یاسین). تاریقكرابوو، دهقهكهدا لهگهڵ مژوویانه مامههیهكیسهركهوتوانه توانیبوویان ئهكتهرهكانیش ھاوكات بكهن، كه سایهتییهكانیان لهسهر كارزۆر دیالۆگهكاندا لهگه ڵ ئامادهكراو میوزیكیبهستووه پشت شانۆییه كه بوون، ھارمۆنی باشرۆماننووس عه لی بهختیار كه مژوویهك بهدنیایهوه له و ده رھنهریش خوقنهرتی،دامهزراندووه، بۆ سادهی دیكۆركی ھاتووهولهگهدا مامههی بتوانن ئهكتهرهكان ئاسان تا

بكهن.

نیم یهكك منئــوه لـه

ھـــونــــهر


دهبتـهوه؟ جیا

بهرنامهی زاگرۆز رادیۆی له رابردوو سایپهخشكرا، بهردهوامی به ستران تۆپتیدا كورد گۆرانیبژی ھونهرمهندی چهندینئهم ركخهرانی لهالیهن بۆیه بهشداربوون،سهیری ساهدا ئهو ماوهی له بهرنامه یهوهبهشداربوو ھونهرمهندانی یهكهمهكانی ئهنجامی(دیار گۆرانیبژ ھونهرمهندی دهركهوت كه كراپلهی زۆرترین ساهدا ماوهی لهو دهرسیم)ھهریهك پاشان بوو، بهده ستھنا یهكهمی به زاخۆیی عهبدولقهھار و سهح ھهردی له

دن. سیهم و دووهم پلهكانیله گۆرانیبژ ١١ بهرده وام بهرنامهیه ئهمكهمترین كه دهبوو بهشدار تیدا ھهفتهكه دازۆرترین پشبككه، دهرهوهی ده كرایه دهنگ

دهچوه (SMS)وه رگای له ھاتووش دهنگییهكهمهوه. پلهی

ستراتیژ بهھهمان بهرنامهیه ئهم ئهمسایشرگای له واته دهبت، بهرده وام میكانیزم و

خۆی. ھونهرمهندی بۆ خهكه وه ، دهنگپدانیھهرئهوانهن بهشدارن، ئهمساڵ ھونهرمهندانهی ئهودهیهم تا یهكهم پلهكانی له توانیویانه پارساڵ كهچهندینجار كه ھهبووه لهنویشیاندا بمننهوهو

یهكه مهوه.. پلهكانی چووهته(دیار ئهمانهن: بهشدارن ھونهرمهندانهی ئهوزاخۆیی، عهبدولقهھار سهح، ھهردی دهرسیم، دانا كه ریم، عهدنان عهلی، ئه یوب زهكه ریا،ھهڤاڵ یهحیا، بهھجهت نازدار، عهبدولجهبار،

كاوه). ئیبراھیم،

٢٠٠٩ سای له ستران تۆپ

ھهموو ئهو بهگژاچوونهوهیهو ھهموو ئهو لهگهڵ له داواكرا ئینتهرنتهوه رگهی له بهربهستهی ئاھهنگهی رگرتن لهو بۆ زهبی، شاری ئهبو بهرپرسانیسای سهری بهبۆنهی شاكیرا، كۆۆمبی گۆرانیبژیئهو خهكی كه ھات كاتهدا لهو ئهمهش تازهوه،ھاوسۆزی خۆیان ئهنجامی دهربینی ویست وته لهبوو. غهزه سهر بۆ ئیسرائیل ھرشانهی ئهو بهرامبهرزهبی ئهبو له ئیمارات كۆشكی ھۆتلی له ئاھهنگهكه٢٠٠٩ درژهی رۆژی سای یهكهم به رهبهیانی و تا كرا،نرخی ببوون و ئامادهی كهس ھه زاران به كه كشا$٣٠٠ بۆ $١٠٠ نوان گه یشتبووه بلیتكی تهنھا بگانهی كۆمپانیایه كی ئۆرگانیزهی به ئاھهنگه ئهمناوی كه سازكرا ئاھهنگ ركخستنی به تایبهتسهر تری كۆمپانیای ئهمانیشدا لهگهڵ (فالش)ه،لهگهڵ كردووه سپۆنسهری زهبی ئه بو حكومهتی بهكاتهدا ئه و لهگهڵ ئهمهش ناوبراودا.. كۆمپانیایعهرهبی ئهسترهكانی گۆرانی زۆرك له كه دتهوهنانسی عهبدهی سعودی و كازم ساھیرو محهمهد وهكله خۆیان ئاھهنگهكانی روباعی سابر و عهجرهمپشتیوانی بۆ راگرت ئیمارات تری شارهكانی و دوبهیھونهرمهندی ھهرچی غهزه.. برینداری خهكی لهئاھهنگهكهی دیاب) (عهمرو میسره گۆرانیبژیوا ھهرچهنده ئهلبستان، ھۆتل له بوو بهردهوامله بهم رهتبكاتهوه ، ئاھهنگهكه ئهویش كه بیاربووبه درا داھاتهكهی سهرجهمی كراو ئاھهنگهكه پاشدانیو به داھاتهكه كه غهزه قوربانیانی و سوور مانگی

ده كرت. مهزهنده دۆالر ملیۆن

ئاھهنگهكانی غهزهوساڵ سهری


كردووه؟ چیت پشكهش رابردوو سایڕهنگه سهر خستۆته تیشكم ـقژو ڕهنگی لهگه ڵ كه خۆه مشییهكانو باش ئهنجامكی تا دهگونجن، رووخساردابهدهست گهنمهنگ رووخساری لهسهر زۆرجوانرووخساركی رووخسارهش ئهمجۆره بھنن.من ناوهڕاستدا. ڕۆژھهتی كهنداوو له بهربوهنوێ شتی دۆزینهوهی به دهكهم شانازی زۆرئه نجامبدرت. رووخساره جۆره ئه م لهسهر كهشهوی له ڕهنگن، ھهمان بووكانهی ئهو ئهی

دهكهیت؟ پشكه ش چیان بووكنیانداھهیهو جیاوازی تایبهتمهندییهكی بووك ـچونكه جیاوازتره ، دیكه كهسكی لهھهمووله گهشاوه ئهسترهیهكی بیكهیته دهبت تۆكه ئهوانهی خۆیدا. بووكنی شهوی ئاسمانیھهودهدهم ھهیه، گهنمهنگیان رووخساركیھهروهھا بهكاربھنم. بۆ مۆریان ڕهنگكیچهندین لهگهڵ گهرم، باینجانییهكی ڕهنگیرووخساری تا بریقهداركردن، به تایبهت كرمیبت. بریقهدار و ڕۆشن ھهموو الیهكه وه له بوكبووك جوانكردنی بۆ خۆم توانای ھه موو منپدهدهم، زۆری گرنگییهكی كارو دهخهمهخۆیهتی، بووكنی شهوی شاژنی ئهو چونكهو جوان زۆر ماكیاژكی من لهالی ئهو بۆیهجوانتر تا دهكرت، بۆ تایبهتی تهسریحهیهكی

بت. تر خۆشهویست وخانمانه ئهو بۆ تایبهتت ئامۆژگارییهكی ھیچ

ھهیه؟ گهنمهنگیان رووخساركی كه ھهیهگه نمهنگ رووخساركی ھهموو خاوهنی ئهبت ـ

لهالی به نازه شاژنكی ئهو كه بزانت ئهوهھۆكارهكهشی دیكهوه، ڕهنگهكانی سهرجهمشوهیهكه به ڕه نگی رووخساری ئهو كه ئهوهیهده گونجت، دیكهدا ڕهنگهكانی ھه موو لهگهڵڕهنگی كه خانمانه ی ئهو بهپچهوانه یئه فریقییه. ڕهشكی یاخود سپییه رووخساریاندهتوانت گهنمهنگ ڕوزخساری خاوه نی بۆیهخۆی بهكاربھنت، دی ڕهنگك بهپی ھهمووڕهنگی و جلوبهرگ لهگهڵ مهرجك به بهمئهم خاوهنی دهبت بۆیه بگونجت. قژیدا لهگهڵ ماكیاژه كهی ڕهنگی رووخساره جۆرهبهشوهیهكی تا ھهبژرت جلوبهرگهكهیدا

دهرنهكهوت. نهشازرووخساری خاوهنی بۆ دیكهم ئامۆژگارییهكیئهو ڕه نگی ئاگاداری كه ئه وهیه گهنمهنگبا به كاریده ھنن، ئه ساس بۆ كه بن كرمهدهرنهكهوت وا تا بت، رووخساریان لهڕهنگیڕاستهقینه ی جیاوازه لهڕهنگی دهمامككه و كهدهبت ئهمانه شهوه، ھهموو لهپش رووخسار.و تهندروستی به بدهن گرنگی گه نمهنگهكانبهكارھنانی ئهو لهڕی خۆیان پاكی رووخساریدهیانپارزت. خۆر تیشكی له كه كرمانهیبهكاربنن كرمانه ئواراندا ئهو و بهیانیان لهدهدات، رووخساریان و پست به گرنگی كهكه دهم پیان و دهچرپنم گوشیاندا بهدهبت ماهوه بۆ دهگهڕنهوه ئهوهی پاشبكهنهوه، پاكی به كاریانھناوه، ماكیاژه ی ئهوتهندروستی پاراستنی بۆ گرنگه زۆر ئهوه چونكه

رووخساریان. ڕهونهقداری و

ئهلحهسهنی: موناشــاژنـن گهنـمه نگهكـان

كوتی، خۆجوانكردنی پسپۆڕی ئهلحهسهنی، مونا قسهكانی بهگورهیدهب لهكاتی ئاستبهرزو دیار زهوقكی به رووخساری گهنمرهنگ پویستیرووخساره جۆره ئه م :ده دهكاتهوهو روونتر قسهكهی ئه و ماكیاژكردندا.

لوهكانو چاوو ماكیاژكردنی لهكاتی بۆیه دهشووبھنم، (قهدیفه) قوماشی بهھه ده بژرم، زۆره وه رهنگهكان ئاگابوونكی دهبمو به وردتر گوپ سووراوی

.بگونج دفنه سهرنجاكشو رووخساره ئهم سروشتی له گهڵ تاكو

58

خانمان


5460

مـۆدــل

خانمان فوستانی زستان، وهرزی بۆشیكو دهركه وتنی چه ندین بهخۆیان خانماندا جهستهی لهسهر ئاستبه رزهوهتیفتیفهو كهشكهشه و ئهو ھهموو به دهردهخهن،رهنگه قهبارهو گریه ئكسسوارو دروومانو

جیاجیاكانیانهوه.رهنگدا قوماشو مۆدلو له فوستانهكان

كریپو قوماشی له ھهیانه ھهیه. جیاوازییانقهدیفه. سهتهنو له دی ئهوانی ئاوریشمنو خانهی دهستكردی كه له وهدایه ئاستبهرزییهكهشیلۆرانو سان ئیڤ وهك: جیھانییهكانه، جلوبهرگهبیراردیو ئهنتۆنیۆ ڤالیو جیامباتیستا ئازارۆو

دی. ئهوانی پوچیو ئهمیلیۆرواندزی ڤینیار ئا:


ئاستبهرز دهركهوتنكی

63

لهگهدا زۆری توڕهییهكی كه داده نرت نهخۆشیانه پش واته سوڕی نهخۆشییهكهدا لهسهرهتای دهبت

ده ركهوت. لهش له سهر نیشانهكانی ئهوهیژهھراوی نهخۆشییهكه شوه ی كات بهتپهڕبوونیو تهواوه تی به دهردهكهوت لیكهڕژنهكان بوونیتكچوونی بهھۆی دهردهكهوت توڕهییهكه ش روونیكهسی نه خۆشییهوه، به ھۆی ئهم لهش ئهندامهكانیدیار، بهڕژهیهكی دادهبهزت كشی نهخۆش دهخوات، زیاتر جاران له خواردنیش ھهرچهندهخهوی ھهروهھا توڕهبت. ئهوهی لهپش بهتایبهتیكه دهبتهوه خهبهری بهدهنگك و كهمدهبتهوهخرا چاالكییهكانی نهدهكردهوه. خهبهری پشترزوو بهم دهكات، ئیشهكانی بهخرایی و دهبتكاتی له دهبت، زیاد دی لدانی و دهبت ھیالك

و خهوتنیشدا. ئیسراحهتزوو قژی كه دهكات ھهست نهخۆشهكه ھهروهھا ئهگهر دهردهدات، ئهره ق زوو پستی و دهوهرت

بكات. چاالكییهكی كهمیشسوڕی ئهوا بوو، ژن یان بوو كچ نهخۆشهكه ئهگهرئازار به و ده بتهوه كه م ماوهكهی مانگانه ی

دهبت.سهرھهدانی تازه كاتهكانی له توڕهیی دۆزینهوهینهخۆش، كهسی بۆ كارئاسانی دهبته توڕهیدا

ده بت. ئاسان چارهسهرهكی چونك

پهیوهندی كه دهروونیانهی نهخۆشییه ئهوھهیه بهتوڕهییهوه

توڕه یی دهبتهھۆی كه دهروونیانهی نهخۆشییه ئهووهستانی و دتهنگی و هڕاوكد نهخۆشی وهكو

بھۆشكهرهكان. مادده به كارھنانی له لهناكاونهخۆشییه جۆره ئهم بهھۆی كه توڕهییه جۆره ئهوچارهسهركردنه به پویستی دهبت، دهروونیانهوه

دهروونیدا. پزیشكی چاودری لهژر

سروشتی توڕهیی دهبتهھۆی كه ھهیه سروشتی حاهتی ھهندكتدایه ئامادهییان كه ئهوانه ی لهالی توڕهیی دهرناكهوت ئامادهییه ئهم بهم ھهچوون، بۆلهچهند دهبن توڕه كهسانه ئهم تردا، لهكاتهكانی

لهوانه: ئاسایدا حاهتكی ئهنجامدانی سهرنه كهوتن له برستی، ئازار، ھیالكی،

كردن. سكسسوڕی به په یوهندی كه ھۆرمۆنی گۆڕانكاری

ھهیه. مانگانه وهئافرهتاندا. له نهبوون سكپ سای به گهیشتن


62

ژیـانـدۆسـتـی

بكهین؟ پزیشك سهردانی كهیسهردانی كه كاتكدا دهگهڕن بهدوای دهبن زوو توڕه كه لهوانهی زۆركپویست بكهن؟ پزیشك ئایا سهردانی لهوهی كه دن دوو و بكهن پزیشك

نا؟ یاخود دهكاتیهكن نزیكی مانای ھهچوون... توڕهیی،كاره له كه سۆزداریانهی كردهوه لهورووداوك. روودانی كاتی له دهبت ناژیرهییه كانهوه روونهوه و دیار پاساوكی بهھۆی لهوانهیه ھهچوونیان كهرامهت شكاندنی لهكاتی توڕه یی وهكو بتپیرۆزه كانهوهیه، بهشته په یوهندی كه شتانهی ئهوكاتك یان دهبیت ستهملكردنك تووشی كاتك یانكهسكی له ستهم بهھز كهسكی كه دهبینیتنیشانه یهكی به تووڕهیی لرهدا دهكات، ھز ببه كردن ھهست و سهربهرزی بۆ دادهنرت پۆزه تیڤستهمیان و ھزن ب بهرامبهر ئهوانهی كه لپرسراوتی

دهكرت. لھه چوون و تووڕه یی حاهتهكانی زۆربهی بهمنیشانهیهكی به دادهنرت گشتی بهشوهیهكی دهبت كهسه وه ئه و كهستی الوازی بهھۆی و نهگهتیڤئایا ك چارهسهری پویستی به چاره سهركردنه، كهكۆمهیهتی؟ پسپۆڕی یان پزیشك؟ دهكات؟ توڕهیی

پهروهردهیی؟ پسپۆڕی یانكاتك بت نهخۆشیدا شوهی له تووڕهیی لهوانهیه نهخۆشییهك تووشی لهش ئهندامه كانی له یهككده رمان نییه، به تووڕهیه پویستی جۆره دهبت، ئهمنه خۆشه كه ئهندامهی ئهو چارهسهركردنی به چونكه

نامنت. تووڕهییه ئه و ئهواشوهكانی له له یهكك تووڕهیی دهركهوت لهوانهیه

ده روونیدا. نهخۆشینهخۆشی و ئهندامی نهخۆشی حاهتی ھهردوو لهدهبت، یه كالییكهرهوهیی رۆكی پزیشك دهروونیدا،ھۆكارهكانی بهھۆی تووڕهیی حاهته دوو لهو جگهو بارودۆخی ئیشكردن و پهروهردهكردن بۆماوهیی وكهشوھهواش. ته نانهت و ئابووری و رامیاری و كۆمهڵ

دهبت؟ پزیشك به پویستی توڕهیی كهیتبینی یان ده بین كه سكی توڕه تووشی كه كاتك

ھهست بهوهده كهین ئایا توڕهین ئمه دهكهین كه ئهوهرابهركی سهردانی یان بكهین، پزیشك سهردانی كه

بكهین؟ پهروهردهیی یان كۆمهیهتیروومان ئهگهر گرنگه ، پرسیاره ئهم دانهوهی وهمچارهسهركردنی بۆ نه بوون پزیشك كه كهسانك كردهنهتوانت كه ئهوهی دهبتهھۆی ئهوا توڕهییه، ئهمنهخۆشی بهھۆی كه توڕه ییه بكات ئهو چارهسهریچونكه بووه ، دهروونییهوه نهخۆشی یان ئهندامیبكات چارهسهری پزیشك پویسته حاهتهدا لهمتوڕهییهكه ورده ورده چارهسهركردنهش بهم و

نامنت.كاتك نهخۆشی له توڕهیی بكرت گومان پویستهئهم یان روویدابوو، كهسه کهدا له تازه توڕهییهكه كهچونكه دووساڵ، یان ساك پش نهبوو توڕهییهبۆیه دهبت، كهسهدا ئهو لهگهڵ زووهوه له توڕهییتووشی كهمدا ماوهیهكی له وابوو كهسك ئهگهر بكات، پزیشك سهردانی دهبت ئهوا ببوو، توڕهیی

نهخۆشییه. توڕهیی لهجۆری توڕه ییهكهی چونكه

توڕهیی بۆ ھۆكاره كه ئهندامییهكان نهخۆشییهنهخۆشییهكی ھهر به تووشبوون دۆزینهوهیكه ده روونی تكچوونی ده بتهھۆی درژخایهن،كهس، ھهندك لهالی توڕهیی بۆ ھۆكاركه ئهمه شزیانی و بهربهسته توڕهییهكی توڕهییه ئه م بهم

بكاتهوه. كهمی كهسه ئهو ئهگهر نییهنهخۆشی له زۆر دیار داده نرت بهتوخمكی توڕهیینهخۆشییانهی لهو و خونی کهم نهخۆشی و شهكرهوه كو ده گهیهنت، كهسهكه به زۆر ئازاركی كهقۆناغه كانی و سهختی گورچیله و بهردی و شكاویتوڕهییدهردهكهوت ھهروهھا ژرپهنجه. پشینهكانیئه ندامهكان له یه كك كه می تووشی كه لهوانهیئیفلیجی. وه كو ئهندامك كاركهوتنی له یان بوون

لهو بهیهكك لیكهڕژنهكان بوونی ژهھراوی بهم



بۆ ژنانی دووگیان به سووده

ده رمـانی ھه وكردن بۆ ره بــوو

ھه گری كه سانه ی ئه و له مه ودوا ده توانن ڕه بوون، درژخایه نی نه خۆشی تر چاره سه ری ھه ندێ له سوود له نه خۆشی تاوه كو دووور بن وه ربگرن ھه ندێ به (حساسیه ت) ھه سته وه ری كه ش و بارودۆخ. ئه م پزیشكه برتانیانه ده رمانه كانی كه ده ركه وتووه بۆیان دژه ھه وكردنی ئاسایی و ھه ندێ جۆری تایبه ت، ئه م توژینه وه یه كه له زانكۆی ئامۆژگاری داوه ، ئه نجامیان ماچسته ر ئه و جۆره نه خۆشییه ده كه ن كه ده توانن سوود له ده رمانی ئیتراكۆنازۆل وه ربگرن تاوه كو به كاریبھنن، دووجار ڕۆژانه و ھه ندێ به رامبه ر بن ھه سته وه ر كه متر ھه روه ھا ناخۆش، و پیس كه شوھه وای ئاسانكردنی بۆ باشیشه یارمه تیده ركی

كرداری ھه ناسه دان.

و پست شیرپه نجه ی نه خۆشی به تووشبووان باردۆخی كردنی چاودری له پاش به ریتانیا له نه خۆشی به تووشبوون ئه وانه ی كه ده ركه وتووه بۆیان تاقیكردنه وه یه ك، چه ند ئه نجامدانی شیرپه نجه ی پست، زۆر ئاسانه بۆیان تووشی جۆره كانی تر شیرپه نجه بن و زۆربه شیان تووشی

جۆری تری شیرپه نجه بوون.ئه وانه ی به توژینه وه كه ھه ستاون كاره كه یان له سه ر ٢٠٨٠٠ توشبووی شیرپه نجه ئه نجام داوه و

١٨٠٠ كه سیان له جۆری میالنۆما بووه كه ترسناكترین جۆری شیرپه نجه یه .پرۆفیسۆر ولیام ماری له زانكۆی كۆین له بریتانیا كه سه رۆكی ئه و لیژنه پزیشكییه كه سه رپه شتی لیكۆینه وه كانی كردووه ڕایگه یاند كه ئه وانه ی تووشی شیرپه نجه ی پست بوون ئاگاداری خۆیان بن

به توشبوون به جۆره كانی تری شیرپه نجه .

كالیسۆم ئه و مادده یه كه ژنانی دوو گیان له ھه موو به پویسته و پیه تی پویستی زیاتر كه س ڕكوپك به رنامه یه كی به و ڕۆژانه شوه یه كی بخوات خواردنانه ئه و دووگیان ژنكی ھه موو بۆ له وه ی جگه ئه م تدایه ، كالیسۆمی كه بۆ به سووده مادده یه كی كه سك ھه موو ئه مریكی نوی لكۆینه وه یه كی ددانه كان.

له كه ده كات ژنانه ئه و ھه موو ئامۆژگاری ده كه ن ده ست تازه یاخود سكپیدان حاه تی

٥٠٪ی مانگانه سووڕی و ھلكه دان گه شه ی به ڕژه ی ئاسایی به كارھنانی كالیسۆم زیاد بكه ن

له مادده یه ئه و كه بخۆن خواردنانه ئه و و ھه یه . پكھاته كه یاندا

له ده كه نه وه له وه جه خت پزیشكه كان پویسته سكپیدا یه كه می مانگی

ڕژه كه زیاد بكه ن، چونكه كالیسۆم و مندادان ده گات زووی به زۆر ده بت دایك له منداڵ كاتكیش له كالیسۆم له باش ڕژه یه كی و

گه شه به زووی ئه وا ھه بت، له شیدا پ و ته ندروست له شكی و ده كات

به منداه كه ده به خشت.له كاتی ڕژه یه ش ئه و پویسته ئه م بت، گرام ١٢٠٠ ئاساییدا خوادنی له ته نھا زۆره ش به

شیر و ماسی و كاھوو و فستقه وه ده ستده كه وت.

شیرپه نجه ی پست ھۆكاركه بۆ شر په نجه كانی تر

5464

زانست ھهوای


له باس جیاوازدا شونی زۆر له و زۆركاتپیازیش كراوهتهوه ، ڕووهكهكان بهسوودیو زهویدایه لهژر كه ڕووهكهی لهو یه ككهلهش پارزهرهكانی له یهكك به ھهمیشهسوور پیازی ئهمجاره یان بهم ناسراوه،

دهدۆزرتهوه. ل نوی چارهسهریتاقیكردنهوهیهك چهند ئهنجامدانی لهپاشچاالكتر لهش پیازی سوور كه دهركهوتووه چاالك بهھۆی ئهویش دهكات، تر بهھز وبهشوهیهكی بهردهوام، سوڕی خون كردنیو دهكاتهوه پاك خون لهمه ش بجگه بۆیهله دهخاتهوه ڕك خۆكهسوورهكان ڕژه ی

لهشدا. ناوكه ده كهن لهوه باس توژهرهوهكان ھهروهھاشیرپه نجهی به نهبوون توش ڕاگرتنی توانایلهسهر ڕاستهوخۆی كاریگه ری واته ھهیه،

تایبهتی. به ھهیه خون شیرپهنجهی له كۆلستۆڵ ڕژهی كه ئهوانهشی بۆپیازی له سوود دهتوانن زۆره، خونیاندادژی چونكه تایبه تی، به وهربگرن سوورپویست بۆیه خوندا، له چه ورییه زیادبوونیپیاز چهوردا خواردنكی ھهموو لهگهڵ دهكات

بخورت.

سوور پیازیخون سوڕی بۆ

توون بیبهری كه ده ریخستووه نوێ لكۆینه وهیهكی چهند خواردن ھه رسكردنی یارمهتی گهدهیه، كه باشی یارمهتیدهركیئهو بهتایبهتی دهكات، خرا ھهرسكردن پۆسهی و دهداتھهرسكردنیان یارمهتی تون بیبهری تدایه پۆتینیان خواردنانهیڕیخۆهكان كه لدهكات وهھای و خرا بهشوهیهكی دهدات

ببینین. ل سوودیله خراكردن بجگه دهرخستووه ئهوهشی ھهروهھا لكۆینهوهكهنهھشتنی بۆ بیبهر ھۆكاركی سهرهكییه ھهرس باشتركردنی وھهرس خواردنهكه كه ئهوهشدا لهگهڵ غازات، و سك ناو ھهوای

دروست ناكات. گهده دا لهناو دهكات ترشهۆكجگیركردنی و پاراستن لهسهر زۆریشی كاریگهرییهكی بیبهرڕكدهخات لهش كردنهوه ی عه رهق و ھهیه لهش ناو گهرمی پلهیبۆ دهگهڕتهوه بیبهریش بهسوودییهی ئهم ھاویندا، وهرزی له ئاسنی و مه نگه نیس ماددهی و ڤیتامینات چه ندین كه پكھاته كهی

تدایه.

ھـهرسكــردن بیبــهردهكـات ئاسـان

67

له دوای ئه و گرژ و ئاۆزیییه ی له ماوه ی پشوودا كه وتۆته نوان فه له ستین و ئیسرائیله وه و به تایبه تی له و كاته وه ی بۆردومانی ئیسرائیل بۆ سه ر فه له ستین ده ستی پكردووه ، چه ندین ماپه ڕی ئیسرائیلی له

الیه ن عه ره به كانه وه ھاككراوه .بۆ به رپه رچدانه وه یه ك وه ك ئیسرائیلییه كان و به حسابی

سه ریان كاریگه ر خستنه ھاككه ری چه ندین و ئرانی و لوبنانی

سعودی و توركی ماپه ڕه ن نیا ئیلییه كا ا ئیسرھاككردوه و به پی وته ی

ھاككه ره عه ره به كان ١٠ ھه زار وب سایتی ئسیرائیلییان ھاككردوه .له كاتی ھاككردنی وب سایته كانیشدا ئه م ھاككه رانه ده چن ونه ی زیندانییه كانی ناو ئه بوغرب و عیراقی ده خه نه سه ر و چه ندین كرده وه ی تیرۆریستی به ڤیدۆ له سه ر په خش ده كه ن كه له غه زه و عیراق ئه نجام دراوه ، یان چه ندین ونه ی سه یر و سه مه ره ی ده خه نه سه ر كه گوزارشت

له وه ستاندنی ئه و تۆپبارانانه ده كات.

چه نده ھا ماپه ڕی ئیسرائیلی ھاكکراوه

له بواری گه وره یه كۆمپانیایه كی كه ئه مریكی (مایكرۆسفت)ی كۆمپانیای بۆیه كه مجار كۆمپیوته ریدا، پۆگرامی به رھه مھنانی له تازه ترین به رھه مه كانی خۆی نوسخه یه كی ئه زموونی

له بواری «ویندۆز»دا خسته بازاڕه وه .ستیف بامری سه رۆكی جبه جكاری كۆمپانیاكه ئه وه ی ئاشكراكرد كه سه رجه م ئاره زومه ندانی (ویندۆز٧)ه ناوی كه تازه یه ویندۆزه ئه م ده توانن له رگه ی ئینته رنته وه ببنه خاوه نی نوسخه یه ك له ویندۆزه كه و سوود له تازه ترین

پشكه وتنه كانی ئه م بواره وه ربگرن.چه ندین به خۆی خزمه تگوزارییه كانی ویندۆزه كه زمانی وه كوو ئینگلیزی و عه ره بی و ئه مانی و یابانی

و ھیندی پشكه ش ده كات.مایك نشی به ڕوه به ری گشتی كۆمپانیای (مایكرۆسۆفت) ئاماژه ی به وه داوه كه ئه وان بۆ ناونانی ئه و ویندۆزانه ی كه ھه تا ئستا به رھه میان ھناوه ، چه ندین شوازی جیاجیایان به كارھناوه ، بۆ نموونه كاتی ده رچوونه كه ی ، (ویندۆز ٩٨) یاخود ناوی دیكه ی وه كوو (ویندۆز ئكس پی و ڤستا)، ناوی ئه م ویندۆزه ش له وه وه ھاتووه كه حه وته مین ویندۆزه ھه تا ئستا كۆمپانیاكه

به رھه می ھناوه .

مایكرۆسۆفت ویندۆزكی نوێ به رھه م دنت

و خه كی باشتر ده زانن كاریان چییه ، بۆ نموونه ده رچووی زووه وه كاتكی له بایۆلۆژی زانستی ڕگای چه ند ده زانت كه س ھه موو و ھه بووه كاركردن له به ر ده میاندا ھه یه ، بۆیه ھه رگیز داوای گۆڕینی به شه كه یان ناكرت، به م له ھه ر یه كه له

زانكۆكانی سلمانی و كۆیه ئه م كشه یه ھه بوو.

ئاستی خوندنئه م نه وه یه ی ئستا له زانكۆ ئای تی ده خونت ھه ونی ده بنه خوندوتی پشتریش ئه وه ی و خای ئستا كوردستاندا، مژووی له كۆمپیوته ر ده ستپكردنی بنیاتنانی بواره كه یه و ھه لی زینتی ، كادركی ببته ده توانت بیه وت كه سك ھه ر سه ركه وتوو و دیار له داھاتوودا و پۆستكی گه وره بۆ خۆی ده سته به ر بكات، چونكه ھیچ شتك له شوه یه ی به و نه كردووه پ ده ستی تی -دا ئای ده بت بۆیه ده بینرت، تردا سای ١٠ له كه كادری تۆكمه پالنكی به و باش به شوه یه كی ئای تی له زانكۆكاندا پ بگه یه نرت، ئستا ئاسته كه سك چونكه نادیاره ، شتكی زانستییه كه ی له نییه ھه یسه نگنت، ھه ر بۆیه ده بت سوود نه ك وه ربگیرت، تر وتانی تاقیكردنه وه كانی بكرت كۆپی ڕاسته وخۆ كه بت به شوه یه كیش تاقیكردنه وه یه ی له و ده كرت دابنرت، لره و

ئه وانه وه به رنامه یه كی باش به رھه م بھنرت.

گه شه ده كاتبه دی كۆمپیوته ردا جیاوازانه ی به شه له م ئه وه ی تا ساتی ، به ساڵ گه شه سه ندنی ده كرت، به م نه ماوه ، جگیردا قابكی له ڕاده یه ك

كشه ی ھه ره سه ره كی نه بوونی مامۆستایه ، ئه و مامۆستایانه ی ئستاش ھه ن خۆیان باش ده زانن كه ھه موویان شایانی ئه و كاره نین، ڕه نگه زۆربه یان له ته كنیكی ئه و كه من به م بزانن، كۆمپیوته ر مامۆستایانه ی بزانن كۆمپیوته ر بۆچی به م به كاردت، له كودا و به كاردت

ناردنه ده ره وه بۆ خوندنی با له م چه ند به كو زانست، ھه ر نه ك داھاتوودا ساه ی

پگه یاندنی بۆ فرده كه ن ڕۆشنبیرییه كیشیان كادری ئای تی و تگه یشتن له زانستی كۆمپیوته ر، زانكۆكان زۆربه ی له ئستا خۆشحاییه جگه ی پشت به زه ماله تی ده ره وه ده به سترت بۆ خوندنی

ئای تی .شڤان مسته فا میسری


زانكۆكانی تایبهتی به ٢٠٠٠هوه سای لهدوایكۆمپیوتهر زانستی بۆ باوهشیان كوردستانتی ئای خوندنی بۆ سهرچاوهیهك بوونه و گرته وهسلمانی زانكۆكانی چوار ھهر له كوردستاندا، لهبهشكی چهند دھۆك و سهحهدین و كۆیه و

ھهیه. تی تایبهت به ئای جیاوازی خوندكاران و نه كراوه دیاری به شهكان كارنامهیڕگای ھهبژاردنی بهدوای به شانهدا لهمكه ھاتووه ئهوهش دهگهڕن، كاتی تایبهتمهندیداببته كه بكرن ئهكتیڤ بهشوهیهك به شانه ئهمھهرمهكهدا، له بوارهكه سهرچاوهی یهكهمینتازهنهكردنهوهی تر بوارهكانی ھهموو وهك ھهرسهرهكییه ھۆكاركی تی ئای خوندنی بهرنامهیكاریگهری بهم بهشه كان، نهبوونی پۆفیشناڵ بۆ

66

ئایتی

زانسته بهم زۆر خوندن بهرنامهی تازهنهكردنه وهیدیاربوونهش ئهم ھۆكاری دیاره ، مۆدرنهوهكار كۆمپیوتهر ھهمیشه ئهوهی بۆ دهگهڕتهوهدهن كه دهكات، ڤرژن دواھهمین لهسهر له كه كهسانهشه ئه و له مهبهستمان كۆمپیوته رنهكردن كار بۆیه دهخونن، كۆمپیوتهردا بواریئاستكی له كۆمپیوتهر تازه، بهرنامهیهكی لهسهر

دهھتهوه. جگیردا

بهشهكان گۆڕینینهكردنی پكرد، دیاری پشهوه ئاماژه مان له وهككۆمپیوتهر ھۆكاركه خوندنی كارنامهی بهشهكانی له ھهندك بۆ بگره خوندكاران، ڕاڕابوونی بۆگۆڕینی داواكردنی و مانگرتن خوندكارانیش

سلمانی زانكۆی له لكهوتۆته وه، بهشهكانیدهیانویست كۆمپیوتهر زانستی خوندكارانی خۆ لهجیاتی زانكۆ سهرۆكایهتی ئهندازیار، ببنهھهوی بهرپهرچدانهوهیخوندكاران به سهرقاكردنخوندكارانی بۆ بهشهی ئهم كاری تگهیاندنیچونكه بوو، باشتر بكردایهتهوه ڕوون بهشهكهیتبگات بهشهكهی تایبهتمهندی له كه سك ھهرڕبهرهی لهو یاخود بكات، گۆڕینی داوای ناتوانتھهر ھهدهبژرن لهسهر كۆلژهكانی خوندكاران كهدیاری ھهموو بهشه كان شوه كارنامهی ھه مان بهدهخونت، بۆچی دهزانت خوندكار بكرت،خوندنی بۆ گرنگه بۆیه كاریگهرییه ئه م دیارهمژهوه له تر بهشهكانی زۆربهی چونكه كۆمپیوتهر،ھهبووه دهرچوویان عیراقدا تری زانكۆكانی له و

له زانكۆكان تی خوندنی ئای دوای چی بكهن ده بنه وه، جۆر ھه مه پرسیاری دووچاری كوردستاندا زانكۆكانی له تی خوندكارانی ئای

مۆدرنایه؟ نازانن ھندهی دهیزانن زانستكی تهواوكردنیان،


69

مۆدلی چه ند ئۆتۆمبلكی بچووكی بیجۆ كه كۆمپانیای

بیجۆ بۆ ھه مه تی پوپاگه نده ی ئه مسای ٢٠٠٩ دروسیتكردووه .

نمایشكردنی دیزاینكی نوێ بۆ پوی مندان له ھۆنگ كۆنگ.

ی ی ی د.

میگان فۆكس ئه كته ری ناسراو له به رده م فالشی فۆتۆگرافه ره كاندا له فیستیڤای ٦٦ـ ه مینی گۆدن گلۆپ له كالیفۆرنیا.


فــۆتـــۆستــۆری

جلوبه رگی ژاپۆنی خانمكی چهندله لهبهركردوه ژاپۆنیان كالسیكیكچانهی ئهو سانهی فیستیڤایساڵ. بیست دهگاته تهمهنیان

شونهوارناسی حهواس زاھیكهلوپهلكی چهند میسری،

بهدهستهوهیه عیراقی شونهوارییلهالیهن و دروستكراوه مس له كه

گهیهندرابووه شونهواردزكهوهمیسر. له سینا دهشتی

ئابادی ئهحمهد شاری لهنوده وهتی فیستیڤای ھیندستانرۆژی پنج كه سازكرا كۆالره بۆخایاند.


71

نه بت، گرنگ ال ئهم یاریهیان له پدهچت زۆرشتكیك یاریزانی كه مهدالیایانهی ئهو ئهوهشدا لهگهڵتر یارییهكی ھیچ كوردستان بۆ ھناویانه بۆكسنبه تایبهتی كوردستان بۆ نهھناوه مه دالیای ئهوهنده

سلمانی. شاری بۆئاستیان كردووه به شداریت كه پاهوانتییانهی ئهو

بووه؟ یارییهك چ یاریت ناخۆشترین بووه؟ چۆنزۆر گشتی بهشوهیهكی پاهوانتییهكان ئاستی ـباش بهشوهكی یاریزانهكان لهبهرئهوهی بهرزبووه،ده كهن راھنان زۆر ماوهیهكی و ده كهن ئاماده خۆیانزۆر ئمه لهبهرامبهردا دهكهنهوه، وهرزشی كه مپی وپاهوانتییهكان، بۆ دهكرد ئاماده خۆمان كهمی بهله بهرئه وهی دهكراینهوه ئاگادار درهنگ چونكهو نییه باشی زۆر ركخستنكی یه كتییهكهمانو دوادهكهوت كارهكانمان ئۆۆمپیش لیژنهی له نهمان بۆیه خراپه، زۆر بهغدا وهزعی تائستاشكاردهكاته ئهمانه بكهینهوه وهرزشی كه مپی دهتوانیبهشوهیه كی بهم عیراق، ھه بژاردهی ئاستی سهر

بوو. زۆرباش پاهوانتییهكان ئاستی گشتی زۆرباشه، پاهوانتییه كان ئاستی كوردستانیش لهھۆكارهكهش دهكرتهوه، درهنگ درهنگ بهمبۆكسنی كیك یه كتی ماددی باری كه می تهنھا

كوردستانه.بوو عهرهبی خولی پاهوانتی له یاریشم ناخۆشترینگهوره یان ناحهقییهكی كه جهزائیر له ٢٠٠٤ سایو به دهستده ھنا یهكهمم پلهی خۆم ئهگینا لكردم،

ناچت. بیرم قه د زۆرناخۆشبوو یارییه م ئهوبهشداریتكردووه پاهوانتییانهیكه ئهو لهسهرجهم

ھهدهسهنگنیت؟ ناوبژیوانه كان چۆن ئاستیزانیاری باشه رادهیهك تا ناوبژیوانهكان ئاستی ـبهسهر كه تازانهی رنماییه ئهو لهسه ر ھه یه تهواویانئهم له بهرئهوهی بهم دت، بۆكسندا كیك یاری گرنگی زۆر ناوبژیوانهكان عیراقدا له تازهیه یارییه كه نموونه باشترین عیراق. ھهبژاردهی به ناده نپاهوانتی ٢٠٠٥ له سای بووم له وتی مهغریب لهخۆم یاریمكرد پۆهندی یاریزانكی لهگه ڵ جیھانیبراوهبووم یارییهكه گمی دوو له دهزانی براوه بهو دانا براوه به ئهویان كهچی دۆڕام سیه م گمی له

بوو. كۆتایش یاری پش كه دۆڕاو دانا به منیانبه دهدرت تاچهند گرنگی یارییهكانی تردا لهچاو

بۆكسن؟ كیك یاریھیچ گرنگییهك یارییهكانی تردا له چاو دهتوانم بم ـیارییه لهگهڵ بهراورد به بهتایبهتی یارییه بهم نادرتبهشوهیهكی بهم یارییه گرنگی نادرت كۆمههكان. بهیانهی بهم شوهیه ، بهم یانهكان ھهموو له گشتی

پ دهدات ئستادا گرنگییهكی زۆرباشی نهورۆز له زۆر ئهندامهكانی تاوهكو یانهوه سهرۆكی له ھهر

سوپاسیان دهكهم.لیژنهی بۆ دهگهڕتهوه پنهدانی گرنگی ھۆكارییانهكان سهر بخاته یارییانه ئهو ئهگه ر ئۆۆمپییانهكانیش ئهوكات ئهوا ئیجباری، بهشوهیهكیپ گرنگی وایه ھیوام پدهدهن، گرنگی بهناچاریپ گرنگی كه نیم گهشبینیش ھهرچهنده بدرت،ئه وهی سهرهڕای ئۆۆمپی لیژنهی ئه ندامانی بدرت،به نادهن گوێ بهم ئستا وه رزشكاربوون، كه كۆنناكهنهوه، گۆڕان له بیر گهنج وهرزشكاری ھهستیله بكهوت گه وره زه رهركی دهكات وا ئهمهش

كوردستان. وهرزشییانهكهت نهكردۆتهوه لهوه بیرت ئستا تاوهكو

جبھیت؟یانه كهم دهستبه رداری شوهیهك ھیچ به راستیدا له ـیانهی بۆ یاری بت به رامبهریش ب ئهگهر و نابمله یانه زۆر ھهرچهنده دهكهم، نهورۆز وهرزشیكردووه داوایان كوردستان دهره وهی و كوردستان سلمانی (یانهی كوردستان له بكه م بۆ یارییان كهپهیوهندییان ئارارات) یانهی و پشمهرگه یانهی ویانهیهكی ئیماراتی دهرهوهش یانهكانی پوهكردوم ویانه پوهكردم پهیوه ندییان ئه مریكی یانه یهكی ودۆالر ھهزار (١٠٠,٠٠٠) بی وهرز بۆیه ك ئهمریكییهكهبهم پدهدام، دۆالریان ھهزار بی (١٢٠٠٠) و مانگانهدم نهھات بچم و نهمتوانی بهھۆی باری خزانییهوه

ماهوه جبھم.

نهورۆز وهرزشی یانهی له یاریكردن كۆتایی تالهوێ بھنم ھهر یاریش له واز ئهگهر ئهمنمهوه وروویهكهوه ھهموو له چونكه راھنهر، به دهبم

ھاوكاریم دهكهن.

پاهوانتییهكان كوڕیعیراق دهرهوهی له پاهوانتیدا لهچهندین ھاوبیر

لهوانهش: كردووه بهشداریله كه ٢٠٠٣ سای عهرهب وتانی پاهوانتی ١ـ

بهدهستھنا. یهكهمی پلهی تیدا كرا تونس وتیجهزائیر، ٢٠٠٣ له سای عهرهبی خولی پاه وانتی ٢ـ

بهدهستھنا. سیهمی پلهیكه مهغریب له ٢٠٠٥ سای جیھان پاه وانتی ٣ـبهدهستھنا. سیهمی پلهی بهشداربوو، وت (٥٣)

پلهی ئوردون، ٢٠٠٦ له سای پاه وانتی عهرهب ٤ـبهدهستھنا. یهكهمی

یاریزانانی بۆ ٢٠٠٦ سای جیھان پاه وانتی ٥ـله توركیا، پلهی دووهمی بهدهستھنا. پیشهگهر

یاری ٢٠٠٧ بۆ سای وتانی عهرهب پاهوانتی ٦ـبهدهستھنا. یهكهمی پلهی فۆ، كۆنگ

ئوردون ٢٠٠٧ له سای ئاسیا خۆرئاوای پاه وانتی ٧ـبهدهستھنا. پلهی یهكهمی یانهكان بۆ كه

سبیا. له ٢٠٠٧ سای جیھان پاه وانتی ٨ـجیھان ھهبژارده كانی پاهوانتی له بیاره واشئهنجامكی ھیوایه ی بهو بكات ٢٠٠٩ بهشداری سای

بهدهستبھنت. باشعارف سامان ــ ھهفتانه


70

بووه؟ كهی كردنت یاری سهرهتاكانی تاوهكو چین ئهنجامانه ئهو گرنگترین

ھناون؟ بهدهستت ئستایاری ١٩٨٨ سای له سهرهتا له من دیاره ـھهولر شاری له ئمه ئهوكات دهكرد جومناستیكمدهكرد ھهولر یاریم سه نتهری الوانی له و دادهنیشتینراھنانم ئهنجام دهدا. خالد لهسهر دهستی مامۆستابۆ كرد عیراقم پاهوانتی بهشداری ماوهیهدا لهوبهشداریم الوانهوه سهنتهری ناوی به كه بچوهشرانسای بھنم دواتر بهدهست دووهم توانیم پلهی و كردیاری كاتك كه فۆ كۆنگ یاری ١٩٩٢ دهستمكرد بهھهیه، فۆ كۆنگ یاری دهمبینی دهكرد جومناستیكمفۆ كۆنگ یاری به دهستم كرد و یارییه لهو حهزم ئیتربه شداری و راھنانم كرد ١٩٩٤ لهوێ سای تا كرد،ھهولر، شاری ئاستی لهسهر كرد پاه وانتیم پنجبه دهستھنا دووهمم پلهی پاهوانتی یه كهم له تهنھایهكه مم پلهی تردا پاهوانتییهكی چوار ھهر له

بهدهستھنا.من سلمانی شاری ھاتینه بهخزانهوه ئهوه دوایمامۆستا ئه وكات خهبات، وه رزشی یانهی چوومه١٩٩٨ بهشداری سای تا بوو، راھنهرم رهئوف خالدیانهكانی ئاستی لهسهر كرد پاهوانتم ھهشتپاهوانتییهكهدا ھهشت لهھهر توانیم كه كوردستان ١٩٩٩ ئهوه سای دوای بھنم. بهدهست پلهی یهكهمزۆر له كۆنگ چونكه ھه بژارد، یاری كیك بۆكسنمكه ئه زمهڕ وهرزشی یانهی چوومه ئیتر نزیكه، فۆ١٩٩٩وه سای له نهورۆزه. وهرزشی یانه ی ئستالهسهر ده كرد پاه وانتم دوو به شداری ساك ھهموویه كهمم پلهی لهسهرجهمیاندا كه كوردستان ئاستی

بهدهستھناوه.ھهبژاردهی پاوتنی بهشداری توانیم ٢٠٠٣ سایھهبژاردهی یاریزانی به بووم دواتر بكهم، عیراقعیراقم. ئستاش یاریزانی ھهبژاردهی تاوهكو عیراق،كردووه، پشكهشت تۆ ئاستهی ئهو لهبهرامبهرھاوكاری كوردستان ئۆۆمپی لیژنهی تاچهند

كردوویت؟وتانی پاهوانتی له ھاتمهوه كه ٢٠٠٣ سای له ـبه دهستھنا، یه كهمم پلهی كه تونس له عهرهبدۆالری (٢٥٠) كه لنام رزی بهختیار مهال بهڕزنهكراوم، ھاوكارییهك ھیچ ئهوه دوای بهخشیم، پله نا یاخود نازانن خاوهنم به خۆیان نازانم ئیتر داوا یانهكهشم پاهوانتییه كان له ھاتنهوهم دوای پچهوانهوه به بهم بكهن، ھاوكاریم كه دهكاتئهوهی بۆ دهگه ڕته وه نازانم ئیتر ناكهن، ھاوكاریمزۆره بۆ پارهیان به م بۆچی، كزه یان ماددییان كه

وهرزش


ئۆۆمپی "لیژنهیگۆڕان ناكهنهوه؟" له بیر

ناسراوه كانی دیار و یاریزانه له یهككه بۆكسن، كیك عهبدو پاه وانی ھاوبیرله وهزشی نهورۆزهو یانهی و ھهبژاردهی عیراق و یاریزانی ئاسیا و عیراق

بۆ پاه وانتی ئامادهسازییدایه له ھاوبیر بهشداربووه ، خولی جیھانیدا چهندینبابه گوڕگوڕه، ماوهی شارهكهی لهدایكبووی عهبدو ھاوبیر .٢٠٠٩ جیھانیئستا دهكات. ھاوبیر دابان وهرزش و ب به بهردهوامی سایشه (٢٠)وهزرش. پهروهرده ی كۆلژی له سلمانی زانكۆی له ماستهره خوندكاری

73 هه فتانه ـ ژماره ٣١ / ١٨ ک. دووه م ـ ٢٤ ک. دووه م

سووره كان شه یتانه یانه ی به ره و له كاتكدا پشوو ھه فته ی ده ڕۆیشت، كریستیانۆ رۆنادۆی ئه ستره ی تۆپی پی پورتوگال تووشی كاره ساتكی ئۆتۆمبلی سه خت بوو، به م رۆنادۆ به سه المه تی له و كاره ساته رزگاری بوو، به ب ئه وه ی تووشی

ھیچ پكانك ببت.كرده وه ئه وه له سه ر جه ختی سووره كان شه یتانه یانه ی له گه ڵ راھنانه كانیه تی ئه نجامدانی خه ریكی رۆنادۆ كه ره سمی وته بژی سروشتی. به شوه یه كی یانه كه ی یانه ی مانجسته ر رایگه یاند «رۆنادۆ تووشی به م خۆی بووه ، ئۆتۆمبل كاره ساتی ئۆتۆمبلكی ھیچ به نه كشاوه دیكه دا، باری ته ندروستیشی باشه

و ئستا خه ریكی راھنانه .»

له مه رگ رزگاری بوویانه ی راھنه ری فه ره نسی فینگه ری ئارسین تۆپی بۆ ئینگلیزی خولی پنجه می ئه رسینای پ، جه ختی له سه ر ئه وه كرده وه كه ئاماده نییه له میانه ی بت یاریزانكی ھیچ ده ستبه رداری له فینگه ر یاریزانان. زستانه ی گواستنه وه ی له نده نی یانه ی ره سمی ماپه ڕی بۆ لدوانكیدا توانای كه كرده وه ئه وه له سه ر جه ختی ئاندرێ له گه ڵ ھه یه گربه ستی تۆماركردنی پترۆس زینیت سان یانه ی ئه ستره ی ئارشافین ھیچ نییه ئاماده كه له وه ی جگه ئه مه بۆرگدا، دا به وه ش ئاماژه ی بفرۆشت. خۆی یاریزانكی به رگری ھی یاریزانی رۆیشتنی ئه گه ری كه ئه و پھاتووه و كۆتایی یانه كه ی له كۆلۆتۆری

بابه ته داخراوه .

ده ستبه رداریان نابم

ئه نجومه نی جیھانی بۆ بۆكسن له سه ر رایگه یاند خۆی تایبه تی تۆڕی كلیتشكۆی ڤیتالی «كه ئۆكرانی كه خاوه نی پشتنی بۆكسنی ئه نجومه نی له پارزگاری جیھانییه ، نازناوی خۆی ده كات دژی ره سمییه كه ی ركابه ره گومیزی كارلۆس به پچه وانه ی كوبی، ئه و ھه وانه ی كه وا باسیان له وه ده كرد كلیتشكۆ ڤیتالی یاریزانی له گه ڵ كسنی بۆدیڤدھای بریتانی له ده گه ن به یه ك

له نده ن.یاری ن ا نو

ڤیتالی و گومیز له سه ره تای مانگی ئازاری داھاتوودا له یه كك له شاره كانی ئه مانیا ئه نجام ده درت. ئه مه له كاتكدایه كه ڤیتالی كلیتشكۆ ته مه ن ٣٧ ساڵ پشتر توانیویه تی نازناوی مانگی ئۆكتۆبه ری پشوو به ده ست بنت به ھۆی لدانكی ھونه رییه وه كه به توندی دای له یاریزانی ئینگلیزی بیته ر سامول كه به مه توانی ٣٥ سه ركه وتن تۆمار بكات له ٣٦ یاریدا. ھاوكات گۆمیز به جۆرك بت، به رده وام سه ركه وتنه كانی له توانی ھاوكات ،٤٤ بگه یه نته بردنه وه كانی ژماره ی توانی گومیز خاوه نی فایلكی په له سه ركه وتن كه ژماره ی سه ركه وتنه كانی گه یشتۆته ٤٤ كه ٣٥ یان به لدانی

قورس بووه له به رامبه ر یه ك دۆڕاندا.

٣٥ سه ركه وتن له ٣٦ یاری

وهرزش


عیراق ھهبژاردهی خراپهی ئاسته ئهوبوو یاریزانانهكان، بارودۆخی خراپی وجهماوهرو الی رهشبینی دروستبوونی بهھۆیلهبهر ئه مه راھنهران، و راگهیاندن كهناهكانیجامی نازناوی خاوه نی عیراق كه نهبوو ئهوه یانه باشترین له یاریزانهكانی بهكو ئاسیایه،ئهكرهم نهشئهت دهكه ن، یاری عهرهبییهكاندایونس قه تهری، خولی باشترینهكانی له یهككهفهرهنسییهكان یانه كه ھرشبهر مهحمودیكه كهریم مستهفا دهكهن، راوكردنی ئاره زوویمحهمهد عیماد و ده كات یاری میسریدا خولی لهمهال ھاواری لهوانیش جیاواز و ئرانی خولی له

دهكات. ھونهرنمایی ئه وروپا له كه محهمهدوتی سه ختهكهوه له بارهی دۆڕانه حهمهد عهدنان

بهڕوهبردنه». قوربانی عیراق «ھهبژاردهیراھنهركی كه حهمهد عهدنان بهدنیاییهوهئهوهی ھهیه مافی زیاتر كه س ھهموو درینه لهعیراق ھهبژاردهی ئستای ئاستی لهسهر قسه كهله مهو مانگك چهند تا كه حوكمهی به و بكات.حهمهد بووه. عیراق ھهبژاردهی راھنهری پشعیراق ھهبژارده ی ئستای ئاستی به سهبارهتلهم عیراق ھهبژاردهی ئاستی و «شواز دهتعیراقی جه ماوهری ھه موو ئازاری پاهوانتییهداپوه عیراقی یاریزانانی كه خراپهی ونه ئه و دا،

بوو پكدادانانه و ناكۆكی ئهو ئهنجامی دهركهوتن،وهزاره تی و عیراق ئۆۆمپی لیژنهی لهنوان كهبۆ كبكیه ئهم كه ھهبوو، الواندا و وه رزشبووه ھه ربۆیه بهردهوامه، ساكه له زیاتر ماوهی زۆرك كه یاریزانهكان ھهموو ئاستی دابهزینی ھۆیخه می ب و تهركیزی ب تووشی یاریزانهكان لهكاردانهوهیهكی ئهمه كردندا، یاری كاتی له بوونب تووشی جهماوهرو سهر له ھهبوو خراپیشیبه وهدا ئاماژهی حهمهد كردن. خهفهتی و ھیواییناكۆكییه سهرهكی ھۆكاری ڤرا گهڕانهوهی كهله ئامادهبوونی عیراقه، ھهبژاردهی ئیدارییهكانیعیراق پی تۆپی یهكتی بهڕه زامهندی راھناندافهرزكردووه خۆی بهڕازیلی راھنهری نهبووه،تۆپی یهكتی بهڕوه بردنی ئهنجومهنی بهسه ركردنی دروست ھۆی بووه ئهمه كه عیراقدا، پی

لهنوان یاریزانه كاندا. ناكۆكیپشووی ئهسترهی رازی ئهحمه د ترهوه لهالیهكیله عیراق، پهرلهمانی ئهندامی و عیراق ھهبژاردهیئیماراتی خهلیجی رۆژنامه ی بۆ لدوانكیدا میانهیھهبژارده ی یاریزانانی له رهخنهی توندی بهعیراق ھهبژارده ی «یاریزانانی وتی گرت عیراقخۆشهویستیان و ھاوكاری و بووردن لهخۆ گیانییاریزانانی كه له وهی جگه ئهمه لهدهستداوه،به ھهستكردن به پویستیان عیراق ھهبژاردهی

تۆپی «بهرپرسانی ئهو وتیشی ھهیه.» جهماوهرزۆرمان ھهه ی خۆم، لهنوانیشیاندا عیراقی پیرازی ھهبژاردهكهدا.» بهڕوهبردنی له كردووهكهسكه «ڤرا ده ت ڤرا فایلی به سهبارهت ڤرا ئاسیا جامی پاش موفاجهئه، و نھنی له پبهدوای چونكه بهجھشت، عیراقی ھهبژاردهیدیكه جاركی ئه وه دوای بهم دهگهڕا، باشترداعیراق، یارییهكانی تهماشاكردنی بۆ گهڕایه وهداواكراو جهماوهرهوه لهالیهن ڤرا ئهمه لهبهركرد، دروست خۆی بۆ زۆری جهماوهركیپاوتنی له عیراق دهرهوه ی چوونه پاش بهتایبه تحكومهتی كاتهدا له م ئیتر جیھانیدا. جامیو ببهستت ڤرادا لهگهڵ بۆند كه بیاریدا عیراقی

مادییهوه.» رووی نیشاندا له خۆی ئامادهییبهو سهبارهت رهسمیدا وه مدانهوهی یهكهم لهھنا، دهستی به عیراق ھهبژاردهی كه ئهنجامهیجهعفهر وهزیری جاسم زاری له حكومهتی عیراقیبیاری وهزارهت «كه رایگهیاند الوانهوه وهرزش وبهدواداچوونی بۆ بھنت پك لیژنهیه ك داوهسهر به كه قورسهی دۆڕاندنه ئه و ھۆكاریئاماژهی جهعفهر ھات.» عیراقدا ھهبژارده یكردن بهشداری عیراق ھهبژاردهی كه بهوه شدابۆیه لهپشه، كیشوهرهكانی جامی پاهوانتی له

بكات. ئاماده بۆ خۆی ته واوی به دهبت

ئیداره قوربانیانیكه نداوی جامی ١٩یهمین له بوو ئاسیا پاهوانی عیراقی ھهبژارده ی ئهنجامی یه كسانبوونك و دۆڕان دووئهم ئایا دا، عیراق نیشانی ھهبژاردهی كه نزمهی و خراپ ئاسته ئهو پاش چارهسهر چییه؟ عهره بیدا،

بوو؟ پشكهوتن بهھیوای عیراق له كاتكدا سفر نهبوو بۆ گهڕانهوه خراپهی ئهنجامه


شۆفرو بۆ به تایبهت تدایه، سهالمهتی پشتونیسه المهتیان پاراستنی بۆ پشهوهو سهرنشینیرینۆدا له ھهروهھا بهھزهكاندا. رووداوه كاتی لهنزیككردنهوهی ئهلكترۆنی بهھز ھهیه بۆ ئامركیمل لهوه دهگرت رگه كه كورسییهكانهوه له جهستهبشتونی له رگهی بگات زیانی پ سك و سنگ وكوپدا میگان ناوهوهی بهشی له سهالمه تییهوه.كه ئامرهكاندا بهكارھنانی له بهكارھنراوه ساده ییدوگمه یهكدا به رگهی دهستنان له ئاسانی به زۆردوگمهیهكی چهند بوونی ھهروهھا كاردهكهن، ئامركانرووناكی خرایی و زیادكردنی به ئهلكترۆنی تایبهتھهروهھا ناسراوه، xenon زینۆن به كه الیتهكانئهنجامدانی به ھهدهستت جیاده كرتهوه بهوهرووناكی بهرزكردنهوهی بۆ خودی فرمانی گۆڕینی

ئۆتۆمبلهكه. ھهیكهلی بهپییان پنج دهرگا س بهشوه ی یهكه مجار میگان كوپ

دهكهوته دهرگابهر بازاڕهوه،

سیگمنی، به كردنی پهیوهندی لهبهدهستھنانی توانای لهگهڵ

كوبی كابر حهوت كورسی،سه قفكی به یولیهكراوهوه، مهعدهنیمیگانی نوێ جهختبنكهیهكی لهسهر

ھاوبهشیدهكات پشكهوتوو(نیسان)، لهگهڵدهخوازت (رینۆ)پشكی بهھۆیهوهبازاڕهكاندا له خۆی

بكات. زیاد

74

ئۆتۆمبل

٢٠٠٩ كوپـ میگـانپشوو مانگی (فۆرد). كۆمپانیای بۆ وایه فۆكس) (فۆرد وهكو میگان) (رینۆ (رینۆ)هوه، كۆمپانیای بهنیسبهتنهوهی لهگهڵ بهراورد كراوه به تدا چاكسازییهكی چهند كه كرد نمایش پاریس (میگان)ی له سیهمی نهوهی رینۆ

ئهلكترۆنییه كانییهوه. ئامادهكارییه و جۆرایه تی رووی له دووهمیھاوشوهیه ھهیه ژمارهیی نوی تابلۆیهكیبوونی سهرهڕای خرایی، جگیری لهگهڵبۆ بزونهرهكهی به سهبارهت بلوتوس. DVD وبهھزی كاردهكهن بهنزین به كه ئۆتۆمبالنهی ئهو ٨٠-١٥٠ بهرامبهر كاردهكات، ئهسپ ١٨٠ تا ١٠٠دهكهن، كار دیزڵ به كه بزونهرانه ی لهو ئهسپبه نویهكه مۆدله دهن (رینۆ) دیزاینهرهكانیلهنوان كه بازاڕهوه دهخرته جیاوازهوه ترازی شهشكراوهی كوپ كراوهو كوپ ھاتشباك، (ئهلسیدان،سای له ھهمووی مۆدالنه ئهم بیاره پنج دهرگا،خاوهنی ھهریهكهیان كه بازاڕهوه بكهونه ٢٠١٠دادیكه. لهوی جیاوازه و تایبهتییه كهسایه تییهكیھهیه ھرشبهرانهی شوازكی كه نوێ كوپی میگان

ھهیه، كهشخهی دیزاینكی كه دهكرته وه بهوهجیائهو ھهیه . باشی تهكنۆلۆژی ئاستكی ئهوه ی لهگه ڵبكرت پ ھهستی ناتوانرت ئاسانی به كه زیادانهی گۆڕانكی ھیچ دیكهی بهشه كانی رووبهری له وكه نوێ گروپی میگانی بۆ و دهگه ڕتهوه تدانهكراوهدیزاینه وه له رووی كه بهوه جیادهكرتهوه گروپه ئهمسهرجهم بنهڕهتییهكانی ئامره پشكه وتووهو زۆرئاراسته سیستمی جیاوازهكانی كارهباییه بۆ گروپهو كش و تچوون كه مكردنهوهی eps بۆ كراویو ئهلكترۆنی گۆڕینی لهگهڵ بهنزین، به كارھنانیدهگۆڕت خراییهكهی كه eb ھمای بهكارھنانیرگاكه. بوونی سروشتی ئۆتۆمبلهكهو بهپی باریتوانای دیاریكردنی بۆ ئۆتۆماتیكی كۆنترۆكردنكی

ھهخزان له رگه كه كتوپدا، رووداوی كاتی لهasrدا، دوگمهی به دهستنان رگهی له دهگرتو كۆنترۆكردن به تایبه ت بهرنامه یهكی بوونیمیگاندا ئۆتۆمبلی له جگیركردنیesp-وه،سویچی بری له ئۆتۆمبلهكه ئیشپكردنی بۆتهنھا كه بهكاردت ئهلكترۆنی كارتكی ئاساییكاردهكات. ئۆتۆمبلهكه له نزیككردنهوهی بهسهرنجه جی میگاندا له كه گۆڕانكارییانهی ئهوsrp3 خۆی له دوو پارزگاری سیستمی بوونی

كه دهبینتهوه ھهواییدا پهردهیسه رهوهی به شی كهوتۆته

سهرنشینهكان.


بـورجــه کـــانوشــه ی شــاراوه

ئه نجامی ژماره ی پشوو

پیتی وشه كانی ئه م ھۆنراوه یه بكوژنه وه تا ناوی ژنه شاعیركی كوردت بۆ ده رده چت كه له یانزه پیت پكھاتووه خاوه نی ھۆنراوه كه یه :

نوری دیده م .. تۆ خۆت ب .. من بگه رد ترم یان مریه م ؟!من عاشقترم یا مریه م ؟! .. زامی دی من گه وره یه .. یان خه می ئه و؟!

من ھیچ نام، تۆ خۆت ب .. نوری دیده م .. خونیا گه ره عه شقه كه ....

.د نۆبئه نجامی وشه ی شاراوه : ئه لفر

ئاسۆیی :١ـ به رده قاره مان. ٢ـ ویالیه تی موسل. ٣ـ له. ٤ـ تف ـ ناـ ده رد. ٥ـ ھۆـ یاـ چزو. ٦ـ ن .٨ـ ته ـ ره نج. ٩ـ ی ژـ پو ـ ورته . ١٠ـ كه ـ ا ا ـ گوگ . ـ مه یل. ٧ـ ه گ ـ گن ـ ش

١١ـ پن. ١٢ـ ئه سفه ھانـ نان.

ستونی :١ـ بورھان مه جید +ئ. ٢ـ ه ی . ٣ـ رل ـ فۆنه تیك. ٤ـ داـ ته نگه ژه . ٥ـ ه ی . ٦ـ قه ی شروانه . ٧ـ گرانه تاـ پاپا. ٨ـ ڕێ . ٩ـ مه ـ دۆڵ ـ گوڕ. ١٠ـ موـ ڕزی ـ وره . ١١ـ ا سـ ه

چ ه ـ ن ت گ. ١٢ـ دبلن ـ ماجه الن.

مه سه له حسابییه كانســودۆكـــو

وشه ی یه كترب

ئا: یادگار جه بار

و ئوه له نوان سه خت ڕوبه ڕوبوونه وه یه كی کاوڕ: ھاوڕكانتان ڕوو ده دات ھه وی خۆڕاگیری بده ن، له

کۆتادا به قازانجت ده شکته وه .داواكارییه ك ھیچ بۆ نییه گونجاو ئه مۆتان گا: ھه وڵ بده ن له ئاستی خۆتاندا بمننه وه ، په له کردن

تووشی زیانتان ده کات.ئه ندامانی خزانه كانتان بۆ دووانه : ھاوكارییه كانتان چونکه په یوه ندیه كانتان، پته وبوونی مایه ی ده بته

یه کک له ئه ندامانی خزانت پویستی پتانه .ده یكه ن دارایتان له كه زیاده ڕه وییه ی له و قرژاڵ: رتان. دته نوێ كاركی ده سپوه گربن، كه مك

له وانه یه پویستکی زۆرتان به پاره ھه بت.شــر: ھاوبه شییه كی به كۆمه ڵ دروست ده كه ن كه تیایدا له بواری دارایدا سوودمه ند ده بن. ئه م ماوه یه

بۆ پرۆژه ی ھاوسه رگیری گونجاوه .فـه ریک: دژوارییه كی ده روونی دته رتان ھه وڵ بده ن پویستان دوربگرن. ده وروبه ر تكه وی له خۆتان

به گه شتکی ده ره وه ی وت ھه یه بۆ حه وانه وه. كه دته وه جۆره به و ئاره زووه كانتان ته رازوو: كردنی دابین ھه وی ده كرد، پشبینییتان پشتر

كارك ده ده ن.به به په له بیاركی ھه ر له خۆتان دووپشک: زیاتر ڕاوژی ھه وی خزانه كانتاندا له دووربگرن،

بده ن. ئه نجام سه فه رك یان كورت سه ردانكی که وان: ده ده ن كه تیایدا زۆر شت درك پ ده كه ن كه پشتر

ھه ستان پ نه كردووه .داراییتان پویستی له زیاد به كارھنانی گیسک: بۆ بیاره كه ده كات ب سوود ل پۆژانه تان ئه و

داھاتووتان بنیاتی بنن. سه ركه وتوو ڕوبه ڕوبوونه وه كانتاندا له :سه تـھیچ پشتر كه ده بن كارك سه رقای ده بن،

به رنامه ڕژییه كتان بۆ نه كردووه .دنه گرفتانه ی ئه و له به رامبه ر لھاتوون نه ھه نگ: رتان، ڕاوژ له گه ڵ خزانه كانتان ده كه ن بۆ كینی

ناوماڵ. پویستییه كانی


وشه ی یه كترب

مه سه له حسابییه كان ســودۆكـــو

ئاسۆیی:

ه كان به ژماره ته واو نه كراوه كان به ئاسۆیی و ستونی پچوار گۆشه به تابكه ره وه ، ته نھا ئه و ژمارانه به كار بھنه كه له سه روی ونه كه وه دراون. ھه ر ژماره یه ك له و ژمارانه ته نھا بۆ یه كجار به كارده ھنرت شیكاركردنی ھاوكشه ی

حسابی ھه میشه له ڕاسته وه بۆ چه پ و له سه ره وه بۆ خواره وه ده بت.

ئه م چوار گۆشه یه له ٩ چوار گۆشه ی گه وره پكھاتووه (٣×٣)، ھه ر چوار گۆشه یه كی بۆ ٩ خانه ی بچووكتر دابه ش كراوه .ئامانج له و یارییه دا پكردنه وه ی چوارگۆشه بچووكه كانه به ژماره پویسته كان له ١ تا ٩ به مه رجك ھه ر ژماره یه ك، یه كجارله ھه ر

چوار گۆشه یه كی گه وره و له ھه ر ھكی ئاسۆیی وستونیدا بنوسرته وه .

ستوونی:

كی تۆپی پكی كوردی كوردستانی باكوره +ڤ. ٢ـ یاریزان١ـ نوسه ری كورده +ی . ٣ـ سیان له ته اللـ ژماره یه كه (پ). ٤ـ ناوه ڕاستی سامانـ جۆره عه ینه كـ له سیان ٥ـ ناڕوون(پ). منـ په یامی له بیدۆزه ره وه دراوكه . ٦ـ جیوه ی ب دواـ نادیار(پ). ٧ـ سه ری ب سه رـ ناڕك(پ). وژـ و گژ ویقارـ له سیان ئاینی . ٩ـ مامۆستای واو(ت)ـ ده مـ ٨ـ پوانه یه كه (پ). ١٠ـ یه ك له دوای یه كـ ژور(ت)ـ قل(پ). ١١ـ له كاتی

ئازاروو ترسدا ده وترێ . ١٢ـ سه رۆكی لیبیا بوو+ز.

١ـ شاعیركی كوچكردووی كورده + پیتك. ٢ـ كوڕه گۆرانیبژكی عیراقی یه . ٣ـ نه یتوانی ھه ولر بگرتـ گۆڕ. ٤ـ نیوه ی مانا. ٥ـ گیانداركه (پ)ـ سه رده م. ٦ـ قه یه كی كوردی یه ـ شاركی كوردستانه (پ). ٧ـ دوان له ئه حه ـ ڕۆمان نوسكی جیھانی یه . ٨ـ ھۆكار. ٩ـ نیوه ی زمانـ لم(پ)ـ ته ن(پ). ١١ـ بۆنه كان(پ)ـ وه ره ـ شونی نیوه ی ١٠ـ زینده وه ركه . گۆچییه كی ١٢ـ خه ت(پ). ـ به رھه م له سیان نه وه دـ بنی سه رو

جیھانییه .

تبینی :(پ): پچه وانه .

(ت): تكه و. حه وتی سه رو بنی پیته كان كشه نییه

١ ـ ٢ ـ ٣ ـ ٤ ـ ٥ ـ ٧ ـ ٨ ـ ٩

زاخاوی مشک


78

دواوـســتـگـه

بوو. مهلوول ماتو بینیمدهگهیشته قاوه كهی ھهوی بوو خهریك لهكاتكدا ده كشا، جگهرهیكردووی سهرقای چی ئهوه پرسیم بوو. ھاوڕم عهبدوی ئهوه چاوهكانی،

تۆ. پش گروپهكهی وتی:كن؟ پرسیم:

نوگهری. سهردهمی دوای چهپهكانی وتی: بهدوایدا چهپهكان، وتی:كۆكردهوه؟ دژهت دوو شته ئهو كرد: چۆن روونكردنهوه پرسیارم زیاتر بۆله دهبهی. گومان تۆ كه نییه شوهیه بهو مهسهله كه وتی: وهمدا له ئیدانهی كردبوو، گژ جیھانی ھهموو كه دهكرد رابردوودا خۆپیشاندانیانحسن سهدام رووخانی مهبهستی به ئهمریكییهكان كه دهكرد جهنگهیان ئهودهركهوتوه بۆیان ھهستابتنو تازه له خهو ئهوهی وهك داده نن، بۆ پالنینویهكان موحافیزكاره له كۆمهك ربهرایه تی دیكتاتۆركهو بوش جۆرج كهدهست و بكات نغرۆ مردنو كاولكاریدا له دوكهڵ و وتهكان دهكات، تاوه كو

بگرت. جیھاندا بهسهرئهو لهگه ڵ تۆ ئایا وتم: بكاتهوهو روونی زیاتر تاوهكو لكرد پرسیارملدهسهنتو سهروهری دهكاتو كاول وتهكه ت كه بهتایبهتیش جهنگهدایت،

رۆشنبیرییهكهیدا؟ سامانو بهسهر دهگرت دهستساویلكهم ئهوهنده دهزانیت وا دایهوه: وهمی پرسیارك به عهبدوش

ده كهم؟ ئه وه داوایدهزانت. ساویلكه ت به ساویلكه كهسی تهنھا وتم:

دیكتاتۆریهت جه نگو به بهرامبهر ھهوست یهك وتی: بهكورتی عهبدودهكهن، دابهش ھهوسته ئهو شهعبهوییهكان تهنھا به دوو. نابت ھهیهوبژارده خۆیان به رژهوهندی بهپی ئه وانهی سیاسهت، ئینتیھازییهكانی

دهكهن.بیخۆرهوه. بۆوه سارد قاوهكهت

سنووره لهسهر عیراقو شهقامهكانی له جهنگ كاتك وتی: عهبدوسهدام لهگهڵ جیھان ھهموو ھهگیرسابوو، ئیراندا له گهڵ نودهوهتییهكانئه ھواز. نهواكشۆتهوه تا له واشنتۆنو ھهتا مۆسكۆوه له بوون، ھهر حسندانهیوت وتك كهس نهكرد. خۆپیشاندانی كهس نهكردهوه، ھیچیان دهمیان

نوقم بووه. كاولكاریدا مردنو دوكهڵ و له عیراقه وهو ناوی ھهیه بهبدهنگ ئهو جهنگهدا بهرامبهر له جیھاندا له پایتهختهكانی چهپانهی ئهوژیانتدا له بكهن، جهنگه ئهم دژی له خۆپیشاندان نییه ئهوهیان مافی بوون،چهپو لیبرایو له سهمهرهیه تكه ه ئهم جیھانی چهپی بهرهیه كی بیستوته جۆرج جهنگی لهدژی بگرت، لهخۆ موسمان مهسیحیو ئاینیی پیاوانی

له الیهك ھه موو دژی له جهنگی سهدام حسن ئاست له بوش بقینتوبت؟! بدهنگ ناوهوهی عیراق، دهره وهو

سهركهوتوونو كه ھهبوون چه ندین بهره و وتی: بوو بهردهوام ھاوڕم عهبدویله بهم دت، پك خهریكه تر یهككی پكدهھنرتو ھهیه تر بهره ی كهوتوون،له خۆبگرت، راستهكان چه پهكانو كه بهرهیهیه ئه و سهمهرهتر، نامۆترو ھهموویانله میانهوهكانیان، توندڕهوو ئیسالمییهكان، كۆسمۆبۆلیتیهكان، نیشتمانییهكانوپ تا ملیۆنرهكانه وه له ئاسمانییهكان، كهناه موفتی تا الدنهوه بن ئوسامه

دهكهن. ھاوار عیراق داگیركردنی دژی بهرهیهكه مهقادیشۆ... پهتییهكیداگیركردنتی؟ عیراقو شهڕی دژی كه بهرفراوانهی گردبوونهوه ئهو دژی تۆ ئایا

به رژهوهندییهكانو كردنی ئهوه تكهڵ براكهم، كردهوهو وتی: گه رم قاوهكهی عهبدوجهنگی دژی كه ناكات بتاقهتت عهرهب «بیرمهندك»ی ستوونی ئایا سۆزه...ستوونی چهندین بگره ستوونك، كهسه ئهو ھهر كاتكدا له بنووست؟ عیراقشتی و دهكات كوهیت داگیركردنی عیراق-ئران یاخود جهنگی پشتیوانی نووسیوهو

كهس نهیوتوه. وتوه كه واشیپهنده ھهر یهكه، سهرئهنجامهكهی كرۆكو جهنگه ھهر دهت جهنگ عهبدوبهسهر خراپترت كه ئارام دهبت خراپ به كاتك دت ده ت: عیراقییه كهش

دت.به شییهكان؟ جهنگه ئه ی پرسی: لم

تنهگهیشتم؟ وتی:شیعه له بۆ ئهوهی كردوه، بهرپای ئیسرائیل دژی «حزبو» ئهو جهنگهی وتم:

بهكرگیراو؟ عیراقیشدا له پاهوانو ببنه لوبنانداوهمت دهدهنهوه ... ئهوان بپرسه ، لوبنانییهكان له ئهوه وتی: دییهك دوو دوایتاك سارد كه جهنگی بدهم بیار تاوهكو نیم، نعۆم چۆمسكی من خۆ ئینجایهكتی كات ئهو چونكه ئهنجام دراوه، ویالیهته یهكگرتوهكانهوه لهالیهن الیهنانهودروست ئهمریكا وهك وتكی بۆ سهر ھهڕهشه بووه كه لهوه الوازتر زۆر سۆڤیهت

بكات!تنهگه یشتم؟ من ئهمجاره : وتم

زۆرترین نهته وه تائیفهو له چاویدا دیار بوو، وتی: ئاینو سیاسهت له بتاقهتبوونئهو بهدوای كه لهسه ره ئهوهت «ئیرادهوییهكانه»، تهنھا ھاوپهیمانییه شوهیپش دهكاتو نوقم ناموقهدهسهكان ھاوپهیمانتییه وا كه بگهڕیت سیاسهتهداھاوڕكهم به كردنهوه خواحافیزی به دهبات. دنیای دۆزهخی بهرهو دواڕۆژ، دۆزهخی

وهرگرتوه. تری شوهكهی ئهویش سیاسهتهو شوهی قزهونترین جهنگ وت:شوهی قزهونترین نایت سیاسهت خواحافیزی كردنهوه وتی: ئهی بۆ به ئهویش

جهنگه؟

ناسر عهواد

راستهكان... چهپهكانولهگهیشیدا! و... جهنگ دژی


heftane issue 31

Documents