heftane issue 39

٢٠٠٩

ار اد

٢ ئ١

ر ـادا

١ ئ٥

/ ٣٩

ره ما

ـ ژه

تانه ف

هH

afta

na-is

sue

39/ 1

5 M

ar -

21 M

ar 2

009

www.dengubas.net گۆڤارکی سیاسیی گشتییه خه ندان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده کات

شـاشـه کـوردیـیـه کـان، السـایـیـکـردنـه وه و ئـاراسـتـه ی جـیــاواز!

تیشکی گۆپ و بۆنی گوڵ

به شیر، سیناریۆی سه دام به پچه وانه

دیاربه کر بۆنی گوڵ ھه ده بژرت

ھه بژاردنی کوردستان

داخراو یان دائیری؟

3

کاریکاتر

ئاسایش

ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩ ٣٩ / ١٥ ئـادار ژماره ههفتانه ـ

5 ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩ ٣٩ / ١٥ ئـادار ژماره ههفتانه ـ

4

بكات، جیھانی بۆ شهڕ به دهیویست گیڤارا ئهوه ی.نبیسهپ یاسا به دهیهوت ئهم

ئه رجهنتینین، ھهردووكیانرسمان. و ئاسمان فه رقیان بهم

ئۆكامبۆ مۆرینۆ لویسمهكهن، سپییهكهی ریشه سهیری

ھهیه. دهیان الوی ھزیو بكات بهشیر سهری داوای ئهوهی پش

بكاتهوه، ئاوه دان الھای دادگایو نهرمكرد ئه رجه نتین له دهستوپهنجهی

كرد. دادگایی خۆی سهرۆكی س،نهب بینۆچیهی دیكتاتۆر تهنھا

دادهیاندا. دایكی لهبهرخاتری ئیسپانییهكان****

و دهزان ئهمازیغیی زمانی نه ئهفریقییهكان، تهپی و سهما نه

تدهگات. باش ئازارهكانیان له بهمپش دارفور، له

و ناوهڕاستی ھهدایهوه ئهفریقیای و كۆنگۆ و تاوانی ئۆگهندا فایلیكردن. لهگه ڵ تانگۆی سهمای

له زمانی نهگهیشت، بهشیردهرھنا. جهنجهویدی بۆ شهكیبی و ھارون كارتی زهردی كات

****ئۆكامبۆ مۆرینۆ لویس

كاتكدا له جهنگه س ئامادهیبهشیرییهكان، جهنگكیعروبییهكان، جهنگكی

ئهفریقییهكان. دیكتاتۆره ئهویدیشیانھهرسكیان. بردنهوهی له دنیایه یاساكهیهوه كتابی به

راسان بهکر

دادگای تهسلیمی خۆی بهشیر باشترهبكات. نودهوهتی تاوانی

ھهفته میوانی

ئۆكامبۆ مۆرینۆ لویس

Haftana-issue 39/ 15 Mar - 21 Mar 2009

تورابی حهسهن

7

54 کارزان شهھید بۆ یادکنهكراوه، یاد ھونهر له شۆڕشیشدا لهخهمخۆری خۆیان ھونهرمهندانلهوپهڕی و بوون ھونهرهكه یانسروود ده نگی ناھهمواریدا و نهھامهتیكاته ئه و نهوهستا، كوردی گۆرانی وكارزان به شهھید تیپی مۆسیقایگۆرانی و موزیك به سروودهكانی،بهشداری ژیاندۆستی به و شۆڕشگانهگهیاند. پهیامكی و كرد شۆڕشدا له

70كوردستان نایابهكانی پله یانه خولیكوردستان لهسهرتاسهری دووساه ماوهیلهدوای ملمالنكان ئه مساڵ بهڕوه دهچت،لهكۆتایی نزیك كبك له چهند ھهفتهخولی ك ئهوه یه پرسیارهكه دهبتهوه،دهباتهوه؟ كوردستان

نهمام42 ھه زار سهد پاركیعهبدولهحمان سامی پاركی یاخود ھهولر پاركی

جوانترین و گهورهترین له یهككه ھهولر، لهپاركه ئهم بناغهی به ردی عیراق، باخچهكانی

نهكرا بهم دهست داندراوه، ١٩٨٨دا سای لهسای لهكۆتایی ١٤ ئازاری ٢٠٠٠، تا تیدا بهكاركردنمیوانهكان. بوو له ئامادهی پشوازیكردن یشدا ٢٠٠٣

دهگه ڕتهوه50 ئۆدیسیۆسدهكهین، ئۆدیسیۆس فیلمی سهیری كاتك

داستانه الی بۆ دهگه ڕینهوه خۆبهخۆداستانهی ئهو ھۆمیرۆس، مهزنهكهی

كاری ھهزاران بگره سهدانو ئیلھامبهخشیبووه. ھونهریی فه لسهفییو ئهده بییو

60ز خهرمانینویهی كۆلكشنه ئه و ناوی ،(ز (خهرمانی

كه ئدوار ئهرسۆنییه فاشنی لوبنانی دیزاینهریھاوینی به ھارو وهرزی به تایبهت جلوبهرگی بۆ

رۆیاڵ) ھۆتلی (لۆ له ٩٠٠٢ لهمیانهی نمایشكخستیهڕوو. بهیروت له

74 مازدا-٣له مازدا-٣ نموونهیهكی ب ونهیهفرۆشی ٣٠٪ی له كهشخهیی، شوه وجیھان ئاستی لهسهر مازدا ئۆتۆمبلییهك ٧ سادا ماوهی له پكدنت،نموونهی لدروستكراوه. ملیۆن

دهیباتهوه؟ ک


6

سلمانی: شاڕی سالم ته نیشت پردی شه ھید خه سره وخاڵ.كه ركوك: ئیسكانـ نزیك باره گای ته له فزیۆنی كه ركوك.

ھه ولـر: شه قامی شه ست مه تریـ ته نیشت وه زاره تی پیشه سازی.نرخ 1000 دینار گه رمیان: كه الر ـ بازاڕی حه مه ده مین كه الری.

ستران عه بدو

سه رۆكی ئه نجومه نی به ڕوه بردنسه رنووسه ر

خــه نــدان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده كات ھه رمی كوردستان

[email protected]

Iraq - Tel: +964 07708678460

نوسینگه كان07708678460

07702382319

07504537324

[email protected]

+964 (0) 7705 450 660

دابه شکردن له عیراق کۆمپانیای « حضارة أكد» بۆ بوکردنه وه و دابه ش و ریکالم[email protected] Mobile: +9647901999188

07480134488 -

Volume (1) issue - 39 / 15 Mar -21 Mar 2009 کی سیـاسیــی گشتییـــه خه نـــدان بۆ پـــه خش و وه شانـــدن ده ریده کـــاتگــۆڤـار

www.dengubas.net

له نڤیسكاره وه ئه حواڵ مه یلییه كه ت له ب ناترسم، حاكم كه له پچه ی زیه ی «له ئه پرسم» ئه مه جووته به یتكی گۆرانییه كی فۆلكلۆری تیپی مۆسیقای ددانه وه ی تیپی كوردستان و نازداری شۆڕشی تیپی كارزانه . شه ھید تیپه كانی به عس كه ھه شتادا ده ورانی له شۆڕش ھونه رمه نده كانی كوردستانی ، به تایبه تیش تیپی مۆسیقای سلمانی ، له چاالكی ھونه ری

ببه شكردبوو.تیپی شه ھید كارزان تیپی سروودی شۆڕشی گه ل بوو كه مه سافه یه كی له نوان دیوی ره سمی شۆڕش و مانا ئینسانی و مه عنه وییه كه ی دیاریكردبوو. تیپك بوو بۆ شۆڕش نه ك بوقك له بوقه كانی شۆڕشه كه با، ته نانه ت

شۆڕش ھی رزگاری گه ل و نیشتمانیش بت.تیپی شه ھید كارزان ته نھا تیپی سرود و موقاوه مه ت نه بوو، به كو تیپی خه ونه فه ردییه كانی مرۆڤ و عه شق و بیركردنی یار و دیار و.... شاریش بوو. تیپی لره ناڕۆینی پشمه رگه كانی شۆڕش بوو، به م له ھه مانكاتدا تیپی ھه رم و ھه ی نایه نایه و له كۆنی ته نگه به ریش بوو، تیپی ئه و پشمه رگه ھونه رماندانه بوو كه له به عس نه ده ترسان كه چی له بچوكترین ب مه یلی یار به فری ھه ره سكی رۆحی دایده گرتن و له م حوزنه شدا كه س

ھاوڕیان نه بوو، چونكه «ھه موو نابین به ھاوبه شی خه م».ئه م تیپه كه به بۆنه ی دووباره په خشكردنه وه ی به رھه مه كانییانه وه بوونه ته میوانی (ھه فتانه )، تیپی ئه و ده سته و تاقمه له خۆبردووه ی ھونه ر و شۆڕشی كوردستانه كه له ناو قوڕی خه ستی توند وتیژی و شاوی ئه نفال ھه په ڕكی له ھه ده ستاند و ئومدیان تۆزی به عسدا كیمیابارانی و

ژیاندۆستیدا سه رچۆپیكش بوون. ب رۆمانسییه پشمه رگه له سوه ھه م تیپه ئه و یادكردنه وه ی بۆیه وه یه كانی شۆڕش و ھه میش تیندانه به رخۆیه ، له سه رده مكدا دووبه ره كی و ترسنۆكی و منمنۆك خه ریكن زه فه ر به یاده وه ری رۆژه جوانه كانیش

ده به ن.

کورسییه چۆه که 26پاش تپه ڕبوونی زیاتر له دوو مانگ به سه ر «ده ست

له كاركشانه وه ی» مه حمود مه شھه دانی سه رۆكی ئه نجومه نی نونه رانی عیراق له پۆسته كه ی، تائستا ئه و

ئه نجومه نه نه یتوانیوه سه رۆكك بۆ خۆی ده ستنیشان بكات.

دووباره کردنه وه ی سه حوه 28ئایا ئه زموونی سه حوه كانی عیراق له ئه فغانستان دووباره ده بته وه ؟ ئه م پرسیاره له گه ڵ فراوانبوونی قسه وباسی

په یوه ندییه كانی ئه مریكا به سه رۆك ھۆزه كانه وه كه له پناو پكھنانی میلیشیا بۆ رووبه ڕووبوونه وه ی

تایبان و قاعیده ده یدات، دووباره ده بته وه.


9

كورد گری توركمانهكان و

بارودۆخیباكووری عیراقجیاوازه،تری پارزگاكانی لهگهڵ بهبهراوردئه مریكا ھزهكانی بۆیه عیراق،موس كهركوك و له زۆرترین ماوه

دهمننهوه . دیاله و

ئۆدرنۆجیدی و دیار ناكۆكی ھشتا روسیادا، و ئهمریكا له نوان ھهیهبهتایبهتلهبهرنامهیئهتۆمیئراندژه سیستمی بوهپكردنی و

ئهوروپا. له ئهمریكی موشهكی

كلینتۆن ھیالریبۆ خۆپاوتنم له ده ستھهناگرمله كۆمار سهرۆكایهتی پۆستیناكهم چاوهڕش خاتهمیدا، بهرژهوهندیبكشتهوه. مندا لهبهرژهوه ندی كهس

ھهیه. دهنگهكانم به باوهڕیشم

كهروبی مهھدی

مانگیداھاتوودا توركمانه كان بهنیازن له الیهنهبهگورهی ببهستن. كهركوك له كۆنگرهیهكبۆ كۆنگرهیه ئهو بت، خۆیان لدوانهكانیتا توركمانهكان بۆ مهرجهعكه دروستكردنی

بكات. مافهكانیان له داكۆكیتوركمانی ئهندامكی كه بهیاتی محهمهدلهوه باسی عیراقه نونهرانی ئهنجومهنیگوتاری ركخستنی كۆنگرهكهیان بۆ كه كرد

ریزه كانیانه. ركخستنی توركمانیسهرۆكی حزبی كه جگری كه عهلی مهھدیشنییه سوور خهتكی ھیچ وتی: ئیلییه توركمان

توركمانییهكان. الیهنه بهشداریكردنی بۆیهكك وهكو و ھهیه خۆیان سیاسیی و كلتووری رۆشنبیری و ھهموو مافكی توركمانه كان عیراق ده ستووری گورهی بهتائستا ئه مالوالوه، ئهجیندای به توركمانی بهرهی پابهندبوونی بهھۆی بهم دانیان پدانراوه، عیراق پكھاتهكانی لهبهدهستبنن. واقیع ئهرزی لهسهر خۆی وهكو مافانه یان ئهو عیراقدا تری پكھاتهكانی لهگهڵ رككهوتن به نهیانتوانیووه دهستووری دژایهتیكردنی كهوتۆته ھهندكجار ١٤٠دا مادهی خستنهبهر تهگهره لهپناو توركمانی بهرهی بهتایبه تیبهو الیهنه رگا تدا نییه ، بهشداریكردنی ھی سووری خۆیان دهن وهكو كه ئهو كۆنگرهیه ئایا بهم عیراقیش،راشكاوانه به بیروڕای خۆیان و بكهن بهشداری تا دۆستایهتی بكرت، كوردا لهگهڵ كه دهیانهوت دهدات توركمانیانئهجیندای لهده ست توركمانهكان چیدی و عیراقی توركمانی مهرجهعكی ده بته راستی به كۆنگرهكه ئایا دهرببن.

دووردهخاتهوه؟ تر الیهنهكانی و دهوروبهرتر سیاسه تكی دوای كۆنگرهكه تبپه ڕنن و كورد گری توركمانهكان كۆنگرهیهوه ئهوهیه بهھۆی ئهو گرنگتر لهوانهش

بكهن. كهركوك پیاده كوردا له لهگهڵ

(freedom watch)كه ركخراویحكومهتی چاودریكردنی كاریوهرگرتنی بهرامبهر له ئهمریكایه دهستپكردووه ھهمهتكی باجدا،راستهقینهی بی ئاشكراكردنی بۆباجه وه رگهی له پاره یهی ئهونو ئاھهنگهكانی له و وهرگیراوهوهرگرتنی بهبۆنهی سپیدا كۆشكیباراك سهرۆكایهتی پۆستی بهپی خهرجكراوه. ئۆباماوه رۆژنامهنووسییهكانی سهرچاوهوته ئه و سه رۆكی ئهمریكائهنجامدانی بۆ خۆی حهزیچهندین دهربیووهو ئاھهنگبۆ سازداوه گه ورهشی ئاھهنگیله گهوره ی ئاھهنگكی نموونهوهكو ھه بژاردنی بهبۆنهی دینفرپۆستی بۆ حزبهكهی پاوراوی ئهنجامداوه، كۆمار سهرۆكایهتیئامادهیبوون. كهس ٧٥ھهزار كهدیكهی ئاھهنگی چهندین ھهروهھاله سهركهوتنییهوه بهبۆنهیبی كه ئهنجامداوه ھهبژاردنهكانبه دهیان ئاھهنگانهش تچووی ئهو

مهزهندهده كرت. دۆالر ملیار

ئاھهنگهكانی لهدهكۆنهوه ئۆباما

فــۆبــیــای ئــهرمـــهنئه مهش بنت، ئهرمهنهكاندا جینوسایدی به دان ئۆباما باراك «رهنگه رایگه یاند؛ توركیا دهرهوه ی وهزیری باباجان عهلی

دهبت. ئه رمینیا و توركیا نوان پهیوهندییهكانی له سهر خراپی كاریگهریالیهنگره كانی به بهنی جار پنج ھهبژاردندا پروپاگه نده ی ھهمهتی له ئۆباما كه وهبیرھنایه وه ئهوهی باباجان عهلی

دهنت.» جینوسایدهدا بهو دان كه دابوو ئهرمهنین، بهڕهسهن ئهوانهیوهكو ئهرمهن مهسهلهی و بنت ئهرمه نهكاندا جینۆسایدكردنی به دان كه دهترست لهوه ساه دهیان درژایی به ئهنقه رهتوركیاو پهیوهندییهكانی بنت قهتوعامهدا بهو دان ئۆباما ئهگهر پیوایه؛ باباجان ئهنقهره. فۆبیای بۆته كورد مهسهله ینهك بنت پهیوه ندییه كان بهو قهتوعامهدا دان ئهمریكا ھاوكاتی توركیاش راستیدا ئهگهر له بهم دهبن، ئاۆز ئهرمینیا

دهكهن. پتهوبوون له روو بهكو ناچن، تك


8

بهوهی بهرامبهر دهربی خۆی دخۆشی عیراق وهزیرانی سهرۆك مالكی نوریرۆژانه كه لهوهشكرد باسی كهمبۆتهوه. حكومهتهكهیدا له ئیداری گهندهی كهگهندهی كه نهشاردهوه ئهوه ی بهم دهبن، ئاشكرا گهندهی تۆڕی چهندین

حكومهت. بهرزهكانی ئاسته گهیشتۆتهكه كردۆتهوه ئهوه لهسهر جهختی بهردهوام دهستبهكاربوونیدا ماوه ی له مالكیبهگورهی درژهدا و دوور ماوه بهم لهو دهدات، بنه بكردنی گهنده ی ھهویله روو گه نده ییهكان بوده بنهوه، دهره وه و ناوه له كه راپۆرتانهی ئهو

زیادبوون دهكهن.دۆسییه چهندین له لكۆینهوهی عیراق، پهرلهمانی رابردووشدا ماوه ی لهله كهنهدای عیراق كه بوو فۆكه ژمارهیهك كینی كه دواھهمینیان كردووه

كیووه.وهزیرانی ئهنجومهنی سكرتری لدوانی بهگوره ی رابردووشدا ھهفتهی لهئهوه ئهو لدوانهش عیراقدا. له وهزارهته گهندهترین وهزارهتی نهوت عیراقگهندهی گهورهترین دووچاری ئابووری عیراق، شادهماری كه رووندهكاته وه

بۆتهوه.

ڕۆژ ٧

مــالــكــیدـخــۆشـــه

پویستی نیشتمانی، ئاشتهواییو لدوانی رۆژنامهوانی كۆنگره بهیاسا به پویستی به كو نییه،لهسهری ھه مووان بیارگه لكه و

بكهون. رك

جهمالهدین ئهیادپویستهپهرلهمانیعیراقییاسایهكبۆ مووچهیهك تاوهكو دابنت،بۆ بكرت، دیاری تدا بوهژنهكانیو بهخوبكهن منداهكانیان ئه وهی

لهتوندوتیژی بیانپارزت.

ستیفان دی مستۆراگاز و نهوت یاسای لهسهر بیاردانپهیوهسته،بهچارهسهریئهوناكۆكیانهیو مهركهزی حكومهتی لهنوان ھهیه، كه سهبارهت كوردستاندا ھهرمی حكومهتی

بهگربهسته نهوتییه مۆركراوهكان.

كهنا یونادم

دلم عهشایهری شخكیوهك حاتهم عهلی بهناویھهوستی به گاتهكردنباسی عهرهبی كۆمكاریئهو ھه وستی كه لهوه كردوهك عیراق بهرامبهر ركخراوهبهرامبهر كه وایه دروشمانه ئهو

بهرزیكردۆتهوه. فهلهستینعهشایهره شخه ئهو دیارهوتانی كۆمكاری له باس كهبهنیازبووه دهكات عهرهبرووخانی دوایی ركخراوه ئهوعیراقدا له رۆی گرنگ سهدامئهوهی دیاره بهم بگت،ركخراوه ئه و كه بیرچووه لهھهمانھهوستیحكومهته كانیتائستاش كه دهكاتهوه دووبارهو دهترسن عیراق ئهزموونی له چونكه بكات، گه شه نایانهوتئه زموونی عیراق لهوه دهترسنخۆشیان دهسهتی كورسیی راستی به مهترسییهوه. بخاتهبكرت كۆمكاره لهو چی گلهیی چاكسازیی ناتوانت تائستا كه

بكات. خۆیدا خودی له

چی عهره بی كۆمكاریبكات؟


بریتانیا سوپای فهرمانده یهكی كه لهوهكرد باسی عیراق لهعیراقدا له دهستكهوتهكانئهوه كاتی و بهدهستھاتوونعیراق ھزهكانیان كه ھاتووه باسكرد ئهوهشی بهجبھت.له باشووری ھشتا میلشیاكان كهئهو مهترسین. جگهی عیراقداوهك ره نگه بریتانییه فهرماندهكه راست بكات ئهرككی سهربازیبووه ئهركه كهیان رووخانی سهداموتهنی خۆی بهم كۆتایی پھاتووه،گهوره ترین كه میلشیاكان ھشتاعیراق ئاسایشی سهر بۆ مهترسینئهو نه ھاتووه. كۆتاییان ھشتا مهترسین گهورهترین میلشیایانهچونكه عیراق، ئابووری سهر بۆھاوكاری به رۆژانه میلشیایانه ئهوھهزاران ئیدارییه كان كاربهدهستهعیراق به رگای بهرمیل له نهوتیدهكهن. ده رهوه رهوانهی قاچاخئابووری له زیان گهورهترین ئهوهشئهركهی ئه و بۆیه دهدات، وتتهواو ھشتا دهكرت باسی كه

نهبووه.

تـــهواو ئـهركــهكــهنهبووه

11

یهكهمه كهسی ئهلبهشیر حهسهن عومهرله دوای ٣٠/یۆلیۆی١٩٨٩هوه له سودان لهسهرۆك و كۆمار سهرۆك سهربازییهكهی، كودهتا ١٩٩٣هوه ئۆكتۆبهری ١٦ی له وتیشه وهزیرانی

ده ستوور. ده ستكاریكردنی لهپاشیۆلیۆی ١٤ی له نهكراودا چاوهڕوان رووداوكی لهدادگای له گشتی داواكاری ئۆكامبۆ لویس ،٢٠٠٨دهركرد بهشیر له دژی داواكارییهكی نودهوهتی تاوانیله سودانیدا ھاوتی ھهزاران كوشتنی له بهرامبه رھیشتا به سهرۆكك دژ داوایه ئهمهش یهكهم دارفۆر،و سودان بت. سهرهڕای ھهوهكانی دهسهتدا لهدادگای ئهمسادا ئازاری ٤ی له عهرهبی دهوهتانیدهركرد. بهشیری گرتنی بیاری نودهوه تی تاوانی،١٩٩٣ سای بۆ دهگهڕته وه دارفۆر رووداوهكانیسودانهو وشكی سهرمایهی، ب ناوچهیهكی دارفۆرناوچهكهیانهوه، خزمهتنهكردنی بهبیانووی ساهدا لهوسهر كرده ھرشكیان چهند ناوچهكه چهكدارانیپارتی دوو وتهو ئهو حكومییهكانی دامهزراوهرهفتارهیحكومهت ئهو بهرامبهر سیاسییناوچهكهش،داد بزووتنه وهی سودان، تهحریری (سوپای بوونهوهدهستی حكومهتیش بهرامبهردا له یهكسانی)، وناوی پكھنا به لهناوچهكهدا و میلیشیایهكی كردهوهبه پكھنانی دانیناوه سودان جهنجهوید (حكومهتی

خود). له میلیشیایهدا بۆ بهرگری ئهو

میلیشیای كه دووپاتكردۆتهوه ئهوهیان پهنابهراندهستدرژی و دهبی پیاوهكانیان سه ری جهنجهویدبهتان ماهكانیشیان و ژنان سهر دهكرده سكسیان

دهبردن.زیاتر كوژرانی بهھۆی بوو دارفۆر توندوتیژییهكانیكهس دوو ملیۆن ئاوارهبوونی كهس و ٣٠٠ھهزار لهكهس ھهزاران كه برستی حاهتی دروستبوونی ویهكگرتوهكانن، نهتهوه ھاوكارییهكانی چاوهڕوانی

بكات. رزگاریان مردن له تاوهكوقوتی دهستكه وتنی بۆ سودان گهالنی لهكاتكداخرخوازییانه ركخراوه ئه و بۆ ھانایان رۆژانهیاندهركردنی دوای بهشیر سوداندایه، له كه دهبردتاوانی دادگای له الیهن دهستگیركردنی بیاری ركخراوی ١٣ دهركردنی بیاری نودهوهتییهوه ئهو بهرامبهریشدا له دهركرد دارفۆر له كارای سودان ئاسایشی له ھهڕهشهكردن به ركخراوانهیجهماوهریدا گردبوونهوهیهكی له بهشیر كرد، تۆمهتبارسیخوڕ «ركخراوه وتی: دهركردنیان، دوای دارفۆر لهله دزییان ركخراوانه دهركرد، ئهو تۆمهتبارهكانمان و

كردوه.» ھاوكارییهكان پارهیكۆمهگهی تهحهدای بۆ كه سهردانهدا لهو بهشیرتاوانی «دادگای وتیشی: ھهستا، پی نودهوهتیداواكاره گشتییهكانی و دادوهره كانی و نودهوهتی

پوهكهم.» به ژر ھهموویان

سهرۆكی رهفتارهكانی ھاوشوهی بهشیر رفتارهی ئهمبهھهمان كه عیراق سهدام حسنه لهسدارهدراویگهالنی كردو نودهوه تی كۆمهگهی تهحهدای شوهپداویستییه و خۆراك له بهشكرد ب عیراقیبۆ بهداردهستك بیانكات ئهوهی بۆ پزیشكییهكانئیدامه زۆری دهسهتك ده سهتهكهی ، پاراستنیسهدام بهوهی جیاوازن سیناریۆكان ھهرچهنده نهدا،دهستگیركردنی بیاری رژمه كهی رووخانی لهدوایكه رژمهكه ی، رووخانی پش بهشیر بهم دهركرا،

رووخاندنی بهدوور نازانرت.گهلكی ھهوست نودهوهتی دادگای بیارهكهیھیالری زاری له ئهمریكا لكهوتۆتهوه، جیاوازیبۆ خۆی پشتگیری دهرهوهیهوه وهزیری كلینتۆنیھهمان الھای له ئهندام وتانی دهرخست، بیارهكهھاوشوهی بهشیریش بهم ھه بوو، ئهمریكایان رایوتانی به دهكرت كه چهند الیه نك سهدام حسن،الیهنگریان بكرن وهسف ئهمریكایی دژه میحوهریلوبنانی، حزبوی سوریا، ئران، ئهوانیش كرد،سهرۆكی به عهرهبیش وتكی چهند حهماس. الیهنی وهكو موسا عهمرو عهرهبییهوه جامیعهیچارهسهری بۆ دهدهن نیشان خۆیان میانگیریتهنگژهكه، تهنگژهیهكپدهچتكۆتایی دیكتاتۆركی

بت. بهدواوه تریھهفتانه

بهپچهوانه سهدام سیناریۆی بهشیر،لهسدارهدانی و كردن دادگایی و دهستگیركردنی دواتر و حسن سهدام رژمی رووخاندنی جیاواز، سهردهمی دووحهسهن عومهر دهستگیركردنی بیاری ئهمجاریش عیراق. گهالنی دژبه بهرامبهر تاوانباركردنی بهكۆمهكوژی له

دووبارهبوونهوهی دارفۆر، له ھهرمی سودان بهگهالنی دژ كۆمهكوژی تۆمهت، بهھهمان سهرۆكی سودان، ئهلبهشیریجیاواز. داڕشتنهوهی دوو بهم سیناریۆیه، یهك


له تۆمهتی بهشداریكردن به عیراق پشووی سهرانی رژمی له ١٦ كهس دادگاییكردنی بهردهوامبوونی لهگهڵ ھاوكاتله كوردانه، كۆنگره یهك ئهو رهگهزنامه بۆ و ماف گانهوهی داواكردنی به ئامانجی كورده فهیلییهكان، راگواستنی

بهڕوه چوو. بهغدا شاری

10

ئـاراسـتـه

سهفیه پهرلهمانتار كۆنگرهكهوه باره ی لهبه «كۆنگرهكه رایگهیاند؛ سوھه یل

سه رجهم نونهرایهتی كه كهس، ٧٠٠ بهشداریبواری چاالكوانهكانی سیاسییهكان و قهوارهكورده و خانهوادهی شه ھیدانی مرۆڤ مافهكانی

بهڕوهچوو.» فهیلییهكانكورده «با ناسۆری دروشمی كه لهژر كۆنگرهكهبمنتهوه» عیراقییهكاندا ناخی له فهیلییهكانكۆمهه پشكه شكردنی به كه بهڕوهچوو،لهو ھنا، بهكارهكانی كۆتایی راسپاردهیه ككه كرا یاسایهك دهركردنی داوای راسپاردانهدائهو زهوتكراوه كانی مافه كشهی چارهسهریمهعنهوییهكانیان مادی و مافه بكاتو كوردانهله عیراق پشووی رژمی بگدرتهوه. بۆھهمه تهكانی چوارچوهی له ١٩٨٠داو سایراگواستنی به كرد دهستی عیراق، گهالنی دژیئرانو بۆ فهیلی كوردی خزانی ھهزار سهدانھهمهتهش ئهو ماهكانیان، موكو زهوتكردنی

تاریق كوشتنی سهرنهكهوتووی ھهوكی دوایدراو ئه نجام ١٩٨٠دا سای له كه ھات عهزیزله میانی عیراق پشووتری سهرۆكی حسن سهدامبهنی بریندارهكاندا له یهكك كردنی سهردانسهرهتای فهیلییهكانیدا. كورده راگواستنیفه یلییهكانیش كورده راگواستنی دهستپكردنیدهستی فهیلییانه بازرگانه ئهو دهركردنی بهبانگھشتی كۆبوونهوه بیانووی به كه پكرد

كرابوون. بهغدا بازرگانی ژووریمه بهستی راگهیاند؛ «به سوھهیل ئهوهشی سهفیهله فهیلییهكان، كورده یادی راگرتنی زیندووكرا بهغدا شاری ئهمیندارتی له داوا كۆنگرهكهدافهیلییهكان كورده شه ھیدانی بۆ مۆنۆمنتك كهبۆ مانگانه ش مووچهیهكی و بكرت دروستسهرجهم بكرت و دابین شهھیدهكان خانهواده یبۆ مادییهكانیشیان سیاسییو زهوتكراوه مافهرهگهزنامهی كه داواكرا ھه روهھا بگدرتهوه.»به رێ بگدرتهوه و كوردانه ئهو بۆ عیراقی

كاری كهوا بدرت، عیراقیش بایۆزخانهكانیئاسان فهیلییهكان كورده به پاسپۆرت پدانی

بكهن.بهڕوهچوونی لهگهڵ بوو ھاوكات كۆنگرهیه ئهمرژمی سهرانی له كهس ١٦ دادگاییكردنیراگواستنی به تۆمهتبارن كه عیراق پشوویكیمیاوی عهلی دیارترینیشیان فهیلییهكانو كوردهجگری عهزیز تاریق به رگریو پشووتری وهزیریزڕ ئیبراھیم-ی وهتبان پشوو وهزیرانی سهرۆك

حسنن. سهدام براینونهرانی ئهنجومهنی ئهندامی سوھهیل سهفیهكورده به تایبهت كۆنگرهكهی له وتیشی عیراقعیراق نونهرانی ئهنجومهنی له داوا فهیلییهكاندابهو دان مژوو بۆ دهربكاتو بیارك كه كراوه رژمی فهرمانهوایی سهردهمی رهشهی الپهڕهبه دژ تاوانی چهندین تیدا كه بنت بهعسدا فهیلییهكان كورده به دژ كۆمهكوژی مرۆڤایهتیوله بریتی بوو تهنھا كوردانهش ئهو كردووهو تاوانهینیشتمانییهیان ھهوسته ئهو مهزھهبیو جیاوازیكاتی ئه و سهركوتكهرهكهی دهسهته دژی له كه

دهدا. نیشانیان عیراقدادگاییكردنی بهڕوهچوونی بهشانی شانكهیسی فهیلییه كان، كورده راگواستنی تۆمهتبارانیشونكردنی بسهرو تۆمهتبارانی دادگاییكردنیسای له كه بهردهوامه بارزانی ھهزار ھهشت لهو ئهنجامدرا. پشووهوه رژمی لهالیهن ١٩٨٣سهركوتكردنو بهمهبهستی بهعس رژمی ساهدا٢٢٢٥ كهسی كورد گهلی زیاتری كوشتوبكردنیعیراق بیابانییهكانی ناوچه به رهو به رزانییهكان لهدیارترینی گۆڕهبهكۆمههكانهوه . نو خرانه بردوعهزیز تاریق بریتین له ئهو كهیسه ش تۆمهتبارانیعهلی عیراقو پشووی وهزیرانی سهرۆك جگریپشووی وهزیری عهزاوی حیكمه ت كیمیاوی وناوخۆ. پشووی شاكر وهزیری سهعدون دارایی ونامیق ھرش ـــ ھهفتانه

بهسهر ناچت ماف مژوو دهڕوات،


کرانهوه فهیلییهکان و بارزانی کهیسی

13

لدانه تانه بۆكه ناكهن كوردستانك له باس كوردستان میدیاكانیباسی دراوه. شۆڤنی دهور گرفتدار و دراوسی بهھهڕهشهیان كه ناكهن كورد دههمهكانی دهستكهوتهو وانه نهزهری جی باسی تر باسی بهكو لهسهره،لهگهڵ نهیارهكانی كورد ناكۆكییه سهرهكییانهی ئهمبۆ دهسكهال ببنه كه بهرباس دنه كاته ئهو ته نھا

ناوخۆییهكانمان. سیاسییه نهیاره له تانهلداندهیان كه ناكۆكییه سهرهكییانهی كوردستان ئهم یانیشهھید و دهكا باسیان كورد سیاسی ئهدهبیاتی ساهالیهنگرانی لهالی دهدرت سهرخستنی قوربانی بۆ وبزواندنی بۆ تر بۆنهیهكی دهبنه الوهكی ناكۆكیبابهتی ئهوهی له جی نهباوهكانی ناوخۆ. ملمالنناكۆكهكان كۆبوونه وهی مایه ی و تكۆشان سهرهكیقازانجی به تر جاركی ئامانج، یهك ده وری له بن

دهكرنهوه. ته وزیف ناوخۆ البهالكانی كشهله كار میدیایه خهریكه جۆره خراپی ئهم ھهژموونیله كوردستان سیاسی ھهسوڕاوانی نهسلكی نویسیاسهتی له تهنھا وت سیاسهتی ئهمانه دهكات،شارهكاندا كورتدهكهنهوه. و و ناوچه گهڕهك لۆكایالوه كییهكان لهملمالن خهمخواردوو لۆكای سیاسهتی

تاجری تهجزیئه.كه قتعه و به كاركردنه سیاسهتینهشونوما كوردبین سیاسهتكاری و خورده مهوادینابینت. ھیچ زیاتر خۆی له بهرپی ئه وی پدهكات،

مهسافهی كه دهچت لهبیری سیاسهته جۆره ئهم كهمتر كهركوك ھهولر- كهركوك، سلمانی- نوانو كهركوك بهر پریشكه ی ئهو و كاتژمركه له وا كاردانهوهكهی پناچت زۆری دهكهوت، خانهقینوا واقیعی زاخۆوه . و رواندز و ھههبجه بهسهرسهریبهرھهم ناجۆر وا لۆكای ئهدهبیاتی تهنانه ت لۆكایبه ھۆكاری تهعریب سایهی ژر كه ناوچهكانی دنتو كهركوك ئهم ئهگهر دهزانت: خۆی خراپی دۆخیلهبهزموڕهزمی دابوو چیمان ئمه نهبوایه، مهركوكهو ھهولر سلمانی بی وهك به غدا؟ ملمالن له گهڵخانه قین» و كهركوك و «مهخمور دوبهی، نابنه بۆیهتهعریبكراوانه شاره ئهم لهكاتكدا بهربهستن.پهرژینو دهبنه كوردایهتیدا پایهداری له سهرهنجام

قهغانی پاراستنی كوردستان.

راستهقینه چاكسازییبه جگۆڕكیه ئهم لۆكاییه، سیاسهته ئهم جیاوازیخیتابی لهگهڵ الوهكی ناكۆكی و سهرهكی ناكۆكی

كوردهواری دیموكراتیزهكردنی و چاكسازیخوازی چییه؟

ھیچیان ناخاته كه ئهوهیه ھهر جیاوازییهكه رای من بهله بهوه چاكسازیخوازانه خیتابی ئهویتریان. جی چاكسازی لهگهڵ كه جیادهكرتهوه چهواشهیی خیتابیشایستهی كوردستانییان چونكه نوبوونهوهیه، وملمالن له ئهوه ی بۆ كوردایهتیش چونكه ئهوهن، پویستی براوهبت نهیاران، لهگهڵ سهرهكییهكهیدا،نهرمونیانتر و چاكتر ترو دیموكراسی لهناوخۆدا بهوهیهبۆ چاككردنه و چاكسازی لرهدا بنچینه یانی بت.ملمالنی ریزبهندی پته وكردنی و خۆی كوردستانو الوهكییهكان ناكۆكییه چارهكردنی به سه رهكیمانه

كوردهواری. ناوخۆیی یهكیزی گهشهپدانی لۆكاییهی سیاسییه فهزا لهو جیاوازه چهند ویسته ئهمشكاندنی بۆ و دنت بهرھهمی تابلیۆد میدیایو نهیار قسهی بۆ پهنا تهنانهت بهرامبه ر ئهویتریلهگهدا مامههی سهنهد بهگه و وهك و دهبات دوژمنبه جگهرهكشان ئالوده ھهره مرۆڤی یانی دهكات.مرۆڤی دهكات. سهرهڕش ربواری له جگهره داوایلهكونی الوهكی ناكۆكی له خواردن خهفهت ئالودهش بهدهدۆزتهوه ھه ر مژوكردن بۆ شتك بت دهرزیشهوهبه گهرمكردن. مه جلیس و كۆڕ باسوخواسی تابیكاتهئهرێ گومانهوه، دهكهوته ھهندكجار مرۆڤ جۆركراستهڕی تكۆشان دهكهن و خهبات ئهمانه بۆچی

دهكات؟ گوزهر بهكودادیسانهوه دهچه مننهوه: قسانه ئهم ملی ھهن بگوماندیموكراسی دهخوازن نیشتمانپهروهرییهوه بهناویئه م بهرامبهر له خۆ ئ بكهن. ئاودیو چاكسازی ومرۆڤیش لكدانهوهدا و شیكردنه وه ملچهماندنهوهیدیسانهوه پشچاو: بخاته به گه چهندین دهتوانتنومای چاكسازی ناوخۆییهوه، دیموكراسی بهناویدژی له خهبات چییهتی دهخوازن خۆمانهوه لهگهڵ ملمالن و بشونن كوردستان نهیارهكانیلهگهڵ ملمالن نه ك ئهس بكهنه ھاوسهنگهرهكانمان

بهرامبهرهكانمان!نیشتمانپهروه رتی و چاكسازیی دیموكراسی، ئهی یانی

دهدرت؟ ئه نجام ئوهوه تاوان بهناوی چهنددهرهكی ناكۆكی ناوخۆییهوه ناكۆكی بهناوی ئهوانهی ھۆی ھهندكجار له بیریان دهچت ئهوانه سدهكهن،ئامانجه ئهوهیه ناوخۆییهكه ناكۆكییه تیژكردنهوهیسهرهكییهكه ناكۆكییه و وكراوه سهرهكییهكه،

متبوونهوه. قۆناغی چۆته و سبوهمهیدانی له بجونن، سهرهكییهكه ناكۆكییه بۆیهلهجی ورده ناكۆكییه الوهكییهكه ش ورده كاركردندا

ده ڕوا. و بهرهو چارهسهر ـده جو خۆی


12

سه رهکی وتاری

سه رهتاكانی له رووی پرسیاره وهمی ئهم لهوانهیهناكۆكی ئهوانه بت: ئاسان كاركی كوردایهتییهوهئازادیخوازانهی ویستی نه یارانی لهگهڵ كه سهرهكینناكۆكی ناوخۆییهكانیش بابهته ھهمانهو كوردتا نهك بهم دهكرێ، حیسابیان بۆ ـبه الوهكین.لهق سهرهكییهكه بهناكۆكییه شون ئهندازهی ئهو

بكهن.

سفر خوار پله یده چینه كه كهچی سهرهتاكانهوه، رووی له ئهمهبهداخهوه كوردییهوه، سیاسهتی رهوشی وردهكاریملشكاندن و ناوخۆیی ملمالنی دهبینین. تر شتیگرفتی بهدهست تلخواردنهوه و خواردن یهكتری ولهگهڵ ملمالن كردوین تینوتاوی پ وای نوماهوهبت. سفره وه خوار پلهی له سهرهكییهكه ناكۆكییهله كهوای تربت ھۆكاری دهیان له یه ك ئهمهش رهنگهئهزتدان و له بكهن لـ گهفمان نهیارهكانمان كردبت

نهكهنهوه. س پكردنمان پاشهكش ونیم ناوخۆیی دۆخی سووككردنی الیهنگرانی له بۆخۆمموایه دهبپ یانی دهرهكی، دۆخی لهسهر حیسابینومای كوردی، ناوخۆیی ناكۆكی الوهكی بۆ حیساببزووتنه وهیسیاسیی كوردستان نو نوحزبی كوردی ووهك له كوردستان سیاسی دهزانم جموجۆی بكرت.و ملمالن میكانیزمی تر كۆمهكی ھهر جموجۆیكوردهواریش كۆمهی و ھهیه ناوخۆی ھهسوڕانیو چین دونیایه ئه م و خوای خه ق كۆمههكانی وهكو بهیهك دژ جیاوازی بهرژهوهندی ئینجا جیاو توژی

تدایه. ملمالنكاریھهموو الوه كی و تایتی سهرهكی بابهته بهم ئهم

و گۆڤار و رۆژنامه سهرپهڕی میتنگو گفتوگۆ،تهنگهژهیهك له گوزارشته ئهوهیان بت، تهلهفزیۆنهكانبیر و بكرت موعایه نه نهخۆشییهك وهك پویسته كه

بكرتهوه. چارهسه ركردنی لهھهدهدهیتهوه گۆڤار و رۆژنامه ھهندك الپهڕهیناوهندی جیھان)هو (نصفی كوردستان ئهیكبكی له ئهمریكاوهیه سهرووی له زهوییه. سهرگۆی

ناوخۆییهكانی گرفته ماوه ئهوهی ھهر كه پشكهوتندهی نییه. دهرهوه له دوژمنی ئیتر چارهبكرت،و شیعه ستان وتی چوارچوهی له كوردستانكهركوك كشهی دهی نییه. عیراقدا سوننهستانیچارهسه ر پشمهرگهی و فیدرای و غاز و نهوت ومهمدوده ئهلفی و مهقسوره ئهلفی لهسهر وا كردووه،

شهڕمانه.

كورد ملمالنی سیاسیی سروشتی به گۆڕكج

چی كوردستان باشووری له سیاسیی سهرهكی تكۆشانی كورددا بابهتی گهلی داھاتووی و ئستاو قۆناغی لهناكۆكییه كامانهش و سهرهكییهكانن ناكۆكییه كامانه كوردایهتی ئهدهبیاتی درینی زاراوهی به یان دهبت؟

كه فهرامۆشكرابن وادته بهرچاو كامیان كوردستان و سیاسیی جموجۆی لهناو باو بۆته باسی الوهكییهكان؟ كامیانئهجیندای له كرداری سیاسیی بۆ بگوازرتهوه ئهندشهوه و زهین له فه رامۆشكردنه دهش ئهو خوانهخواسته و

رۆژنامهكاندا؟عه بدو ستران


جیھانهوه؟ كوی كه وتۆته كوردستان

15

لیستك دهنگده ر ھهتا دهوت زۆری كاتیھهتا ھهبژاردنه كانیش دوای بكاتو دروستپیوایه جۆ بۆیه جیادهكرنهوه.» دهنگهكانچونكه نییه، عهمه لی رووهوه لهم كراوه لیستینهگه یشتۆته خهك رۆشنبیری رادهی «تائستا

ئاسته.» ئهوئاراستهی ئه وهیان گلهیی ھاووتیان زۆرجارپهلهمانتاران ئهوه ی بهھۆی كه دهكرد پهرلهماندهستنیشانكراون، حزبهكانیانهوه لهالیهنبهنونهری ببیننو خۆیان رۆی چاالكانه ناتواننیاساداناندا. دهسهتی له نه دهزانین خۆیانیان

ھهبژاردنهكانی ده زگای له عومهر شخ لهتیفرهخنهیهی ئهو كوردستان نیشتمانیی یهكتییلدوانكیدا له و وه سفكرد «نابهج» بهله «په رلهمانتاران وتی: ھهفتانه بۆرگهی له بهم میلله تن، نونهری پهرله مانداحزبانهی ئهو دنیاشدا ھهموو له حزبهكانیانهوه.له حزبه ئه و نونهری ده ھنت زیاتر دهنگیئهجیندای بهرنامه و دهسهتو پهرلهمانداكه نییه خهوشك ئهوه بكات، بهجج دهبتئهو دیاره بت، سهربهحزبك پهرلهمانتاركئهو دهنگی كه لهویه ئهوه بۆ پهرلهمانتارهحزبه ئهو پالنی جبهجی ھناوهو حزبه دهنگیئاوهدانی كۆمهیهتیو گهشهپدانی بۆ دهكات

تر.» مهسهلهكانی ھهموو

درهنگه كاتهكه یھه بژاردنهكانی سه ربهخۆی بای كۆمسیۆنیله دوای كه كرد ئاشكرا ئهوهی پشتر عیراقھهبژاردنه ئهنجامدانی لهسهر بیاردانسهرۆكی لهالیهن كوردستان پهرلهمانییهكانیبۆ دهبت رۆژ ٩٠ به پویستیان ھهرمهوهھه بژاردنه، ئهو ئه نجامدانی ئامادهكاریھهبژاردنهكان ئهنجامدانی تائستا بهمماوه رۆژیش ٦٥ نزیكهی یهكالنه كراوهتهوهورهسمی ئهو ھهبژاردنه، ئهمهش بگهینه وادهیببته ھهبژاردنهكان دواكهوتنی وادهكاتسه رۆكی موفتی عهدنان چاوهڕوانكراوو شتكیپدهچت رایگهیاند كوردستانیش پهرلهمانیدیاری لهوادهی ھهفته یهك چهند ھهبژاردنهكان

دواكهوت. خۆی كراویشوازی گۆڕینی پۆژهی پشكهشكردنی سهرهڕایبهم پهرلهمانتاركهوه، چهند لهالیهن ھهبژاردنله كراوه لیستی كه پناچت كات كهمی بهھۆیدكتۆر بكرت. پهیهو ئهمجارهدا ھهبژاردنهكانیپشكهشكردنی كاتی لهبارهی تاهبانی نوریماوه درهنگهو «كاتهكه ی دهت پۆژهكهوهلیستی له باس كه من بۆیه ماوه، كه م زۆرئستاش ئهگهر ھهوستكه، وهك دهكهم كراوه

داھاتوودا بكرت.» نهكرت لهنامیق ھرش ـــ ھهفتانه

محهمهد کوستان

لهتیف شخ عومهر

تاهبانی نوری د.


14

بابه تی ڕۆژ

پشكه وتووتری شوازكی كراوه لیستی كه ھه بژاردنی لیسته ، له پرۆسه ی ده نگداندا.

وتی: ھه فتانه بۆ لدوانكیدا له جۆ ئازادی گونجاوتره و كراوه لیستی «بگومان

زیاتر به ده نگده ر ده دات.» به م له به رامبه رداو به بوای كه مال كه ركوكی سه رۆكی جگری زه ردو لیستی ئه ندامی په رله مان له به رئه وه ی «ئستا ئمه له قۆناغی السه نگی ئه وه ی بۆ ناوخۆداین، شه ڕی دوای ھز دروست نه بت و ئافره تان ده نگ بھنت،» ئه مانه شدا له گه ڵ باشتره . داخراو لیستی بۆیه ره سمی به په رله مان ناو قه واره كانی تائستا

رای خۆیان له وباره یه وه رانه گه یاندووه .

لیستی كراوه ب كشه نییه رووی له كراوه لیستی شوازی ھه رچه نده ھه بژاردنی له ده نگده ر زیاتری ئازادبوونی ده زانرت، سه ركه وتووتر به نونه ره كه ی ته كنیكییه وه رووی له شوازه ش ئه م به م عه لی چنه ر له وباره یه وه نییه ، گیروگرفت بشوازی چه سپانی «له گه ڵ ده ت: جۆپشه وه ، دته ته كنیكی كشه ی كراوه دا نموونه به كوردستان په رله مانی ئه گه ر چونكه لیستی له ده نگده ر ده بت ئه وا وه ربگرین، ئه مه ش دیاره ھه بژرت. ناو ١١١ كراوه دا

شه مه ندۆفری ھه بژاردنی كوردستان

له گه ڵ نزیكبوونه وه ی واده ی ھه بژاردنه په رله مانییه كانی ھه رمی كوردستان باسوخواسی شوازی ھه بژاردنه كانیش گه رمتر بووه و سه ره ڕای ئه وه ی له سای ١٩٩٢ه وه و تائستا شوازی لیستی داخراو له ھه رمدا په یه وكراوه و به یاساش جگیركراوه ، به م كۆمه ه په رله مانتارك پرۆژه یه ك بۆ گۆڕینی ئه و شوازه پشكه ش ده كه ن و شاره زایانیش پیانوایه ؛ ده نگده ر له لیستی

كراوه دا ئازادتره و شوازكی پشكه وتووتری ھه بژاردنه .به رواری له كوردستان، ھه رمی بیاره نوی خولكی ئه مسادا ئایاری ١٩ی و ببینت به خۆوه په رله مانی ھه بژاردنی چاوه ڕوان ده كرت گۆڕانكی به رچاو له پرۆسه ی قه واره الیه ن و ئاراوه ، بنته ھه رمدا سیاسیی سیاسییه كانیش ھه ر له ئستا له خۆئاماده كراندان لیژنه ی خۆیانه وه الی و پرۆسه یه ئه و بۆ تایبه ت به ھه بژاردنیان پكھناوه . ناوبه ناویش مه سه له ی پكھنانی لیستی ھاوبه شیش له نوان گه رمی به جیاوازدا سیاسیی الیه نكی چه ند

باسی لوه ده كرت.ھه مواركراوی ١ی ھه بژاردنی یاسای به پی له ھه رمی كوردستاندا ١٩٩٢ ھه بژاردن سای ده چت، به ڕوه داخراو لیستی شوازی به ته نھا ده نگده ر كه ده گه یه نت ئه وه ئه مه ش ئه وه نده ی له سه ره كه ده نگ به لیستی ئه و الیه نه دیاریكردنی به م په سه نده ، به الیه وه كه بدات ده كه وته نونه ره كان په رله مان و ئه ندامی وایكرد ئه مه ش ده نگپدراو. الیه نی ئه ستۆی په رله مانی ئه ندامانی ھه رم ھاووتیانی زۆرجار چونكه نه زانن، خۆیان به نونه ری كوردستان

«حزب ده ستنیشانی كردوون، نه ك میلله ت.»په رله مان و زیاتری كاراكردنی مه به ستی به پاراستنی مافی ده نگده ران و دووباره نه بوونه وه ی راسته وخۆی ھه بژاردنی ھاووتیان و گازنده ی ده نگده رانه وه ، خودی له الیه ن په رله مانتاران گۆڕینی مه به ستی به په رله مانتارك كۆمه ه داخراوه وه لیستی له ھه بژاردن شوازی پشكه شی پرۆژه یه كیان كراوه لیستی بۆ كرد و كوردستان په رله مانی سه رۆكایه تی

په یه وكراوی شوازی گۆڕینی داوای تیدا كوردستاندا و ھه رمی له كرد ھه بژاردنیان لیست و ئه ندامه كانی په رله مانیش رای جیاوازیان

له سه ر شوازی ھه بژاردنه كان ھه یه .سه ربه خۆی ئه ندامی تاه بانی نوری دكتۆر بۆ لدوانكیدا له كوردستان په رله مانی لیستی كراوه باشتره ، «ھه فتانه » پیوابوو كه چونكه ده نگده ر ده توانت راسته وخۆ ئه و كه سه ھه بژرت كه خۆی به شیاوو گونجاوی ده زانت، به م له لیستی كراوه دا وانییه و ته نھا ده نگ به

لیستك ده دات نه ك خودی كاندیده كه .» دكتۆر تاه بانی ده ت: «ھه بژاردن پرۆسه یه كی له دیموكراسی سیستمی چه سپاندنی بۆ گرنگه بنه مایه كی له سه ر پویسته بۆیه وتكدا، ھه ر بۆ به ویستی خۆی ده نگ بت كه ده نگده ر وا

ئه و كه سانه یان لیسته بدات كه ده یه وت.»سه وز لیستی سه رۆكی محه مه د-یش كوستان ھه وستی له باره ی كوردستان په رله مانی له پشكه شكراوه كه ی پۆژه له سه ر لیسته كه یان ھه بژاردنه كان شوازی گۆڕینی به تایبه ت بیاری «تائستا راگه یاند؛ «ھه فتانه »ی به ده بت چونكه ئه وه ، له سه ر نه داوه كۆتاییمان ده سته جه معی به بكه ین و له باره وه كۆبوونه وه ی

بیاری له باره وه بده ین.»به م ئارز عه بدو په رله مانتار له سه ر لیستی سه وز له لدوانكیدا پشتیوانی خۆی بۆ سیستمی محه مه د-یش تاڤگه راگه یاند و كراوه لیستی په رله مانتار له سه ر لیستی یه كگرتووی ئیسالمی

ھه مان رای عه بدوی ھه بوو. پارزه ر چنه ر عه لی جۆ جه ختی له وه كرده وه


بازنه یی یان داخراو؟

17

AKP ته مسلیی ده كات له مژووی نوی توركیا، گۆڕانكی ریشه یی ھناوه ته كایه وه كه لیبراه كان به سه رھه دانی «كۆماری دووه م»ی وه سفده كه ن. له توركیا AKP دوای پارتی دیموكرات (١٩٦٠- رژه ی (٤٧٪) پارتی سیاسییه كه ١٩٥٠) دووه م به ده ستھناوه ، توركیای ده نگده رانی ده نگه كانی ده سه تی كوالیسیۆن ب و پارتی تاقه وه ك پكه وه ناوه . AKP گوتاركی نوێ ته مسل ده كات. سه ركه وتنی AKP به شكستی كه مالیزم و بنه ما

فكرییه كانی ده زانرت. له به رانبه ردا ته وژمی دووه م ھه یه كه پاشماوه كانی ده كه ن. ته مسیلی عه لمانییه كان په رسته نه ته وه ده كه ن. ته مسیل ته وژمه ئه م MHP و CHPئه مانه پ له سه ر كۆماری یه كه م داده گرن. ھه روه ھا به پشت و زه قده كه نه وه ناسیۆنالیستی گوتاری له ته وژمه ئه م ده به ستن، كه مالیزم تیۆرییه كانی رووی سیاسیی و ئیداری رۆژ به ڕۆژ الواز ده بت و له به رانبه ر ته وژمی یه كه مدا په یتا په یتا پاشه كشه

ده كات.دیاره له ھه بژاردنی شاره وانییه كانی توركیادا چوار ئه مانه ش ھه یه . یه كالكه ره وه یان رۆی گه وره شار بریتین له ئه نقه ره ، ئه سته نبوڵ، ئیزمیر و دیاربه كر. له

AKP شتردابژاردنی شاره وانییه كانی خولی پ ھهبرده وه . ئه سته نبوی و ئه نقه ره شاره وانییه كانی CHP ش شاره وانییه كانی ئیزمیری به ده ستھنا، ھه روه ھا DTP له كوردستان سه ركه وت و شاره وانی

دیاربه كریشی به ده ست خست.ئستاكه CHP و AKP توركیا ئاستی له ئه نقه ره بۆ AKP یه كتربوونه ته وه . رووبه ڕووی شاره وانی سه رۆكی گوكچه كی مه لیح دیسان CHP له به رانبه ردا ھه بژاردۆته وه . پشتری سه رۆكی پشووی پارتی سۆسیالیستی گه ل موراد مه لیح كاتكدا له به ربژاركردووه . قه ره یاچینی ناسراوه ، ئیسالمی محافزه كاركی وه ك گوكچه لی قه ره یاچین وه ك چه پكی نه ته وه په رست خۆی بۆ شاره وانی بۆ AKP . ئاماده كردووه جگرتنه وه ی ئه سته نبوڵ دیسان قادر تۆیباشی به ربژاركردۆته وه

كه ئستاكه سه رۆكی شاره وانی ئه سته نبوه .ئۆغلوی قلجدار كه مال CHP ئه مه دا له به رامبه ر به ربژاركردووه كه به مدواییانه له میدیاكاندا گه نده ی

لپرسراوانی AKPی له قاودا.و خۆرئاوا له راپرسییه كان دواھه مین به پی

ناوه ڕاستی توركیا ئه م تابلۆیه ده رده كه وت:

به مجۆره پشبینی ده كرت له خۆرئاوا و ناوه ڕاستی توركیا بۆ جاری دووه م له ھه بژاردنی شاره وانییه كاندا ئیزمیر له بھنت. به ده ست سه ركه وتن AKPھه یه . سه ركه وتنی چانسی CHP تر جاركی له شونه كانی دیكه ھه رچه ند AKP به گوره ی ھه بژاردنه كانی تر رژه ی ده نگه كانی كه متر بووه ،

به م دیسان سه ركه وتن به ده ست ده ھنته وه .

كوردستان و دوو جه مسه ری ئه مۆكه س ره وتی فیكریی - سیاسیی له توركیا به ره نگاری یه كتر ده بنه وه ؛ (ره وتی نه ته وه په رستی ره وتی دیموكراتی . ئیسالمی ره وتی تورك. نه ته وه گه ری كورد) سه رده مانكی دوورودرژ ره وتی نه ته وه په رستی تورك به دامه زراندنی كۆماری ھه ردوو

ره وتی ئیسالمی و كوردی پاكتاو كرد.راستییه كه ی ره وتی نه ته وه په رستی تورك ھه میشه به پارانۆیای ئیسالمی و كورد خۆی پناسه ده كرد. له ئه نجامی ٨٠٠ ساڵ ده سه تی نه ته وه په رسته كاندا نه ك دوو ره وته كه ی دیكه بنه ب نه بوون، به كو بۆ جاری چه نده م سه رله نوێ خۆیان به رھه مھناوه ته وه .

له DTP و AKP ده ركه وتنی راستیدا له نیشانه كانی پاشه كشه ی كه مالیزم و نه ته وه په رستی

توركن.له كوردستان به پچه وانه ی ناوچه توركنشییه كانی لره جیاوازن. ملمالنیه كان ئاراسته ی توركیا، AKP نه ته وه گه رایی كورد و ئیسالمی دیموكراتیملمالنی یه كتر ده كه ن. AKP پرۆژه ی GAPی نوێ خستۆته ڕوو. ھه روه ھا باس له كرانه وه ده كات سیاسییه وه رووی له كورددا. پرسی رووی به ھه وده دات له باتی «یاسای په شیمانی » و «یاسای لخۆشبوونی یاسای جۆرك ماڵ» بۆ گه ڕانه وه گشتیی ده ربكات. ھه روه ھا له رووی كولتوورییه وه دوای كردنه وه ی كه نای TRT٦ خۆی بۆ كردنه وه ی زانكۆكاندا له كوردی ئه ده بیاتی و زمان به شی (١٢) بی ئابووریشه وه رووی له ده كات. ئاماده له پرۆژه ی بیاره ملیار دۆالری ته رخانكردووه كه باشووری خۆرھه تی دووه مدا كه به GAPی نوێ

ناسراوه بیخاته ڕوو.به وه ئاماژه گوتاری سیاسیی خۆیدا له AKPده كات كه پرسی كورد قبوده كات، به م ئه وه ش تیرۆر پرسی له كورد «پرسی كه ده خه نه ڕوو تیرۆر PKKیه . له مه به ستیان دیاره جیاوازه ». ھه روه ھا له ھه بژاردنه كاندا قورسایی ده خه نه سه ر په یوه ندییه كانیان له گه ڵ CHK. AKP باس له كاریگه ری حكومه تی ھه رمی كوردستان تگه یشتووه ، CHK بۆیه ده یه وێ به ھه ماھه نگی زیاتر له گه ڵ DTP ه سیاسییه كه ی واتهو با PKK سه نگیالواز بكات. AKP به ھه ناسه ی عوسمانی مۆدرن

ده یه وێ باكووری كوردستان ھه لوشت. PKK یاسایی بای به DTPشه ئه وه نده ی ده ناسرت. DTP حزبكی چه پی ناوه ڕاسته و سه ر ئه ندامی چاودری دیموكراته ، به گورپی سۆسیال له الیه ن ئه م گروپه ئه نته رناسیۆناله . سۆسیالیست PKK پشتیوانی لده كرت. جه ماوه ر و الیه نگرانی PKK ده نگی ده ده ن . له گوتاری سیاسیی خۆیدا به خۆی و نه ته وه گه رایی سه ر ده داته قورسایی

نونه ری پرسی كورد ده زانت.كورد پرسی نونه ری وه ك ھه وده دات DTPسیاسییه نوه نده و جیھانی گشتیی رای الی له سه ر پارته ئه م قبوبكرت. نونه ته وه ییه كان و DEHAP، HADED، DEP میراتی HEP دامه زراوه . له ھه بژاردنه كانی سای ٢٠٠١دا ھه بژاردنه كان به شداری AKP له گه ڵ ھاوكات ھه بژاردنه كانی پشووی خولی له بوو.

شاره وانییه كاندا زۆربه ی شاره وانییه كانی

هه فتانه ـ ژماره ٣٩ / ١٥ ئـادار ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩

16

دۆســ

ئه مسادا، شاره وانییه كانی ھه بژاردنی له توركیا بووه به دوو كه رته وه ؛ كه رتی خۆرئاوا و ناوه ڕاست (ئانادۆڵ)، كه رتی باشووری خۆرھه ت و ملمالن كوردنشینه كان). (ناوچه خۆرھه ت و ركابه ری ھه بژاردنه كان دوو دنیا پیشانده ده ن. له و گه شه پدان و داد پارتی ناوه ڕاست و خۆرئاوا له ده كه ن. یه كتر ركه به ری گه ل كۆماری پارتی باشووری خۆرھه تیش پارتی داد و پارتی كۆمه گه ی دیموكراتی ، رووبه ڕووی یه كتر بوونه ته وه . له خۆرئاوا دیموكراتی ، ئیسالمی و تورك په رستی نه ته وه

به رپه رچی یه كتر ده ده نه وه . له خۆرھه تیش نه ته وه كه وتوونه ته دیموكراتی ئیسالمی و كورد په رستی ركابه رییه وه . له خۆرئاوا ئیداره ، خزمه تگوزاریی و پوپاگه نده كاندا له ئایدیۆلۆژی و سیاسه ت ئینجا سیاسه ت خۆرھه ت له كه چی به كارده ھنرن. له خزمه تگوزاری و ئیداره ئینجا و ئایدیۆلۆژی و

گوتاره كاندا بایه خی پده درت. گوتاری به MHP و CHPخۆرئاوا له ئه تنۆناسیۆنالیزم و سیكۆالریزمی تورك رووبه ڕووی ئیدارییه وه رووی له ھه روه ھا ده بنه وه . AKP

AKP ده سه تی خولی دوو پرسه كانی زه قده كه نه وه . له به رانبه ردا AKP گوتاری شوه ئایینی «محافزه كاری دیموكراتی » خۆی ده خاته ڕوو. ھه روه ھا سه ركه وتنی ئیداری و به رنامه ی ئابووریی ٧ ساه ی خۆی وه ك كارنامه ی سه ركه وتنی پشكه ش

ده كات. دوو له نوان خۆرئاوایدا كه رتی له توركیا ئه مۆ توژمی سیاسیی دژ به یه كدا دابه شبووه . ته وژمی یه كه م ته وژمی ئیسالمییه دیموكراته كانه كه خۆیان به محافزه كاری دیموكرات ده ناسنن. ئه م ته وژمه كه

دیاربه كر بۆنی گوڵ ھه ده بژرتھه بژاردنه كانی ٢٩ی مارسی ئه مساڵ بۆ كورده كانی باكوور چاره نووسسازه ، ھه بژاردنی شاره وانییه كان سه رباری ئه وه ی ركابه ری ئایدیۆلۆژی نییه ، پتر ئیداره و خزمه تگوزاری رۆی تدا ده بین ، به م له باشووری خۆرھه تی

توركیا و به زاراوه كه ی الی خۆشمان له باكووری كوردستان، ملمالنیه كی سیاسیی - ئایدیۆلۆژی لكه وتۆته وه . ئه م DTP شتی گۆڕان ده كات، له الیه كی دیكه شبانگھ AKP وان دوو جه مسه ردا دابه شبووه ، له الیه كمه له نھه ر

باس له چاره نووسی گه لی كورد ده كات و رایده گه یه ن ئه گه ر بت و AKP ئه م ھه رمه ھه لوش ، ئه وا دۆزی كورد رووبه ڕووی گچه كی ترسناك ده بته وه .



رووبهڕووبوونهوهی بۆ كراوه، لهگهدا مامههیانئهنجامی ئهم له چۆكران. كورد گهریالكانی پرسی كۆچبهری كورد ھاووتی ملیۆن س یاسایهدا نزیكهیوان وهكو كوردستان شارهكانی له بوون. شاره كانھهئاوساو نائاسایی گهشهكردنكی دیاربهكر ولكهوتهوه. ھهژارنشینهكانی گهڕهكه كه ھاتهكایهوهمیترۆپۆلهكانی روویانكرده كۆچبهرانه ئهم پاشماوهی

ئادانا. و ئیزمیر ئهستهنبوڵ، وهكوو ئابووری زیانكی كوردنشینهكان گونده چۆكردنیئابووری پكھاتهی له قهرهبوونهكراوی كۆمهیه تیئاكار رووی له ھهروهھا كوردهكاندا. كۆمهیهتی ودزوی لكهوتهوه. دیاردهی ئهخالقهوه كۆمهك وبهرھهمھنانی و ئابووری ژرخانی رووخانی له جگهئاوارهیی ژیانی كوردستان، ئاژهداری و كشتوكاڵبه كهسایهتی زۆری زیانكی كولتووری ناتهبایی و

گهیاندووه. كورد مرۆڤیبهسهرمایهی گوندهكان ئاوارهكانی كه DTPھهمهتی له بهردهوام دهزانت، خۆی مهعنهویكاریان به و نده وروژ له شكره ئهم ھهبژاردنه كاندالهبهر كه ملیۆنییه ئاواره ئهم راستییهكهی .ندهھبه چووه، لهكیس ژیانیان و ماڵ دهوهت سیاسهتهكانی

ئهم پرسه نونهری و كشهكهیان له توندی پشتیوانیجاركی دواییه بهم DTP .دهكهن DTP واتهله جونه وه. له شكرهی ئه م میترۆپۆلهكان له دیكهAKP دهكهن، له داوا ھهبژاردنهكاندا پروپاگهندهی

گوندهكان؟ بۆ گهڕانهوه پرۆژهی كوا

وهمدهدهنهوه AKPتهیب ره جهب كوردی جگری ئاقسۆی عهبدولقادرھهزار چهند كه بوو بهوهكرد ئاماژهی ئهردۆغانو گوندهكانیان بۆ گهڕاونهتهوه ئاواره كوردكیئهردۆغانیشرۆژی٢٠٠٩/٢/٢١ قهرهبووشكراونهتهوه،لهم سهرهكین توخمی «ھهموو وتی: دیاربهكر لهگایهوه ژیانمان دی جاركی كه بووین ئمه وتهدا،پرۆژهی بگهڕنه وه دهیانهوێ ئهوانهی بۆ گوندهكان. بۆ٢٥ خانهدا، ١٥٠ له په سه ندكرد. گوندمان بۆ گهڕانهوهئهمه بۆ گوندهكانیان بۆ گهڕاونهته وه كهس ھهزاریهكتر یارمهتی خهرجكردووه، لیرهمان تریلیۆن (٨٣)بهرهنگاربوونهوهی و تیرۆر له ئهوانهی بۆ دهدهینتهرخانكردنی به سهبارهت بینیووه، زیانیان تیرۆرلهم دهركردووه. یاسامان قهرهبوو دانهوهی و بودجه بژاردووه. لیرهمان تریلیۆن (٨١٨) چوارچوهیهدادیكهش لیرهی تریلیۆن (٣٩٩) بیارمانداوه ھهروهھا

ببژرین.»

،دهئاخف كوردی به ئهردۆغانئهحمهد توركیش...

سهروبهندی له بهتایبهت بابهتانهی لهو یهككالیهنهكان ھهبژاردنهكاندا پوپاگهندهی ھهمهتیدرژایی به كوردییه. زمانی پرسی ده بهن بۆ دهستیكوردی زمانی توركیا، كۆماری ٨٦ ساهی تهمهنیمادهی له قهدهغهكراوه. دهستوور ماده كانی بهپیته نھا توركیا له دهستوور پنجی و چوار ،سئهمهش ره سمییه. توركی زمانی و تورك میللهتی و كورد میللهتی بوونی له دت حاشاكردن واتای به رابوونی ئهنجامی له نهوهدهكانهوه له كوردی. زمانیبه كردهیی دان نهتهوهییه وه بزاڤی رزگاری كورد وبوو كردهیی به داننانه ئهم نرا. كوردا بوونی بهنه چهسپنرا. واته له دهستووردا نه بوو، رهسمی به

ماددانهن: ئهم دهستووردایه له ئهوهیمارشی رهسمی، زمانی دهوهت، «یهكپارچهییتوركیا، ٣ دهوهتی مادهی: پایتهخت، و نهتهوهییو پارچه یه ك قهوارهیهكی میللهتهكهی و وتهكهی

توركییه.» زمانهكهی جیانهكراوهن،پارتی ھاوسهرۆكی تورك رۆژی ٢٠٠٩/٢/٢٥ ئهحمه دپارتهكهی ژووری تایبهتی دیموكراسی له كۆمهگهی

TBMMدا تورك میللهتی گهورهی مهجلیسی لهباسی تورك دایهوه . ھهمهتهیADP ی ئهم وهمیزكماكییه زمانی ٢٠٠٩/٢/٢١ رۆژی لهوه كرد كه رۆژیUN و به كراوه پشنیار بهنگالدیشهوه لهالیهن كه پهسه ندكراوه. زكماكی زمانی وهك رهسمی به لهوێحاشا توركیا ساه ٨٠ كه كرد لهوه باسی تورك ئه ردۆغان و وتی ھه روهھا دهكات. كوردی له زمانیزمانی له دهم دووڕووییهوه بهوپهڕی حكومهتهكه یكادركی ده مهی ئهو له كاتكدا ده دهن، كوردیدهدون كوردی به شارهوانییهك سهرۆكی DTP یانئهردۆغان كه به م ده بنهوه، سزادان روبهڕووی دهدون كهس كوردی به دایهرهكهی خۆیو دهستهودووڕوویی ئهمه «ئایا وتی: ناوبراو ،ـناپ ھیچیان

نییه ؟» ھهخههتاندن وله درژه یپدا كه زماندرژهی لهسه ر ناوبراو دیسانروبهڕووی ھهڕهشهی كه زمان ھهن ٧ ھهزار دنیادائهم پاراستنی بۆ UN بۆیه بوونهتهوه. فهوتانزمانی پاراستنی وهك شووباتی ٢١ی رۆژی زمانانه

راگهیاندووه. زكماكیالیهن ھهندك دوا، گوایه لهسهر ئهوه تورك ئهحمه دزمانك كاتكدا له دهكه ن، زمانان برایهتی باسیدووڕوویی! ئهمهیه دهكوژن، دیكهش ئهوی و دهگرنزیانكی كوردی، زمانی «قه دهغهكردنی وتی: ناوبراودیموكراسی پهكخستووه. و گهیاندوه به توركیا گهورهیگهره نتی دهستوورییهوه لهالیه نی كوردی زمانی ھشتاله كهچی ھهیه كوردی پهخشی TRTدا له نهكراوه.لهوه باسی تورك نهكراوه.» بۆ كاری دهستووردازمانی كوردی لهسهر قهدهغهكان بۆالبردنی كه كردحكومهت پهرلهمانو داوهته پشنیاریان پرۆژهو دهیانبه پاشان تورك وهرنهگیراوه. به جدی ھیچی كهچیلهالیهن بهشداربووانی كه بهقسهكانیدا درژهی كوردیلكرا: پشوازی بهردهوام بهچهپهی پارتهكهیهوهشهرمهزاری قهدهغهكردنی له توركیا خۆی «پویستهده ستوور زاكۆنهكانی تهنھا بكات، رزگار كوردی زمانیبیارهكانی نین، ئاستهنگ كوردی زمانی لهبهردهمتورك نین، تورك ئاسته نگن. ئمه دژی حكومه تیشپویسته بهم قبودهكه ین، رهسمی زمانی وهك

پهروهردهوه.» بخرته كوردیشوهك توركیا، په رله مانی له كرداره ئهم دوایی لپرسراوانی یهخهی میدیاكان دهنگیدایهوه. بۆمباپارلهمان سهرۆكی توپتانی كوكسال گرت. پهرلهمانیانكۆمسیۆنهكانهوه لهالیهن پویست «سزای وتی:نهتهوهیی بزاڤی پارتی سهرۆكی دهكرت.» رهچاوكۆبوونهوهی ناوبراو نواند پهرچهكرداری توندترین

له پهرلهمان پارتهكه ی ئهندامانی لیستی

18

دۆســ

بینگول وهك؛ بهدهستھنا كوردنشینهكانی ناوچهنیگهرانییهكانی ئهمهش ھتد. و.. ماردین وخولهشدا لهم كه بهوهی زیادكردووه DTPیئیداره رووی له چونكه بباتهوه ، زیاتر شارهوانیله AKP شارهوانییهكانی خزمهتگوزارییهوه و

بوون. سهركهوتووتر DTP

نایدهین» «قهیه دهوت».... «دیاربهكرمئهردۆغان گوتاری كورتكراوهی سهرهوه سهردیرهجهب ماوهیهك پش بایدهمیرن، ئۆسمان وحزبهكهی كادرهكانی به ئهردۆغان تهیبله داوای ناوبراو دهوت». «دیاربهكرم راگه یاند؛بردنهوهی بۆ خۆی كه كرد پارته كهی لقهكانیبهتایبهت و كوردستان شارهوانییه كانی

بكهن. سهفهربهر «دیاربهكر» AKP قۆناغی دروشمی وهك ناوبراو قسهكهی به سهر بایدهمیر ئۆسمان وهمدا له بهكارھنرا.وتی : دیاربهكر شاره وانی سهرۆكی DTP و لیستیئهمیش قسهكه ی نایدهین». قهیه «دیاربهكر

دهنگیدایهوه. DTP سهرده می دروشمی وهكپهیتا ھهبژاردنه كاندا پوپاگهنده ی له ئهردۆغانپشتیوانی به و دهدات DTP پهالماری پهیتالهسهردانی بهمدواییه دهكات. تاوانباری تیرۆرپرۆتستی چاالكی رووبهڕووی دا وان دیاربهكر و

بووه. DTP الیهنگری كوردهكانی و دیاربهكر شارهوانییه كانی رۆژ دوو ماوهی بۆ داخران. بازاڕ و دوكان پاكنه كردهوه. شاریان وان

DTP ھاته ئاراوه. خۆپیشاندان ھهروهھا گهلكپیشاندا. خۆی ھزی چاالكییانه بهم

رووی دیاربهكر له ئه ردۆغان تهیب رهجهبچۆنی «چۆن كرد پارتهكهی الیهنگرانی لهئایا ده كهن؟ پیسییه و بۆگهن ئه م تهحه مولیشار؟ خزمهتگوزاری و ئیداره ئهزموونی ئهمه یهله دیاربهكر ھاووتییهكانی كه ئومدهوارم منگسك پیسییه ئه م بۆگهن و مارسدا ٢٩ی رۆژیئه ردۆغان مهبهستی پاكبكهنه وه». شار و بدهنتوركی ئهحمهد بوو. DTP راماینی لهنهله «ئهردۆغان ھاتهگۆ: DTPش سهرۆكیله پهیامی نه و تگهیشتووه شار پیسیهكهیو رز ب زمانكی ئهم پیاوه وهرگرتووه . خه كی وهمی مارسدا ٢٩ی له دنیام و ھهیه ئاژاوهگی

وهردهگرتهوه». خۆی پویستیناوچه له ھهبژاردنهكان پوپاگهندهی ھهمهتیلهنوانAKP و DTP گهیشتۆته كوردنشینه كاندهكات ریفۆرم له باس AKP خۆی. لوتكهی

بهردهم ئاستهنگی PKK و DTP پیوایه وكوردنشینهكانه. ناوچه گۆڕینی و چاكسازییخۆیدا جهماوه ری له ناو DTPشه ھهرچیبردنهوه دوای دهیهوێ AKP رایدهگهیهنتشارهوانییهكانیش له كورد پارلهمانتاری ٧٥دهبته رووی شهرعییهوه بهمجۆره له بهرتهوه.خۆی ئارهزووی به ئهوجا كوردهكان. نونه ریDTPپیوایه دهكات. كورد پرسی به یارییهكالكردنهوهی بۆ شاره وانییهكان ھهبژاردنیئه گهر واتایه بهو و چارهنووسسازه كورد پرسیمیللهتی یهخه ی شهڕ ئهوا بیباتهوه، AKPبیباتهوه، DTP ئهگه ریش دهگرتهوه، كوردچارهسهركردنی بۆ كار ناچاره حكومهت ئهوا

پرسی كورد بكات.

له كوردستان بودجه كهمی ھهژاری وپهیتا پرسی دوو ھهبژاردنهكاندا پوپاگهندهی لهیه ك رووبهڕووی AKP و DTPدا له نوان پهیتاكهمی و ھهژاری پرسی دووانهش ئهم دهكرتهوه.كوردنشینهكانه.DTP رایدهگهیهنكه ناوچه بودجهسهرهكییهكهی ھۆكاری كوردنشینه كان ناوچه ھهژاریئوسمان جیاكارییهكانییهتی. سیاسهته و دهوهتھهمهتكدا له دیاربه كر شارهوانی سهرۆكی بایدهمیریله پارتهكه یهوه خرومهندی دهزگایه كی رگهی لهبهسهر كه لوپهلی كۆمهك دیاربهكر باغالری گهڕهكیھه مهتهدا ئهم لهكاتی ناوبراو دابهشكرد. ھهژاراندا«ھۆكاری و وتی: كۆبووهوه خهكه ھهژارهكه لهگهڵروویهكهوه ھهموو له و حكومه ته ھهموومان ھهژاریھاتووه ئهوه كاتی ئیتر خستووه. ھهژار ئمهیان به كۆتایی ھهموومان به ھه بژاردنهكاندا كاتی له

نهھامهتییه بھنین.» ھاوكاری ئهمئهردۆغان كاتك پوپاگهندهیه دا ئهم بهرانبهر لهھهزار (٢٥) ئاپۆرایهكی و كرد دیاربه كری سهردانیرایگه یاند؛ به رز دهنگی به لكرد پشوازی كهسیله نوان جیاوازیمان قهت كه كابینهیهین ئه و «ئمهئهوانیتر ھی و خۆمان پارتهكهی شارهوانییهكانی زمان ھاته ئهژمار و ئامار به ناوبراو نهكردووه.»ھهروهھا دایهوه. بایدهمیری قسهكانی وهمی وبه كوردنشینهكان ھهرمه له ئهردۆغان پارتهكهیكورددا ھهژارانی ناو به ئهمساڵ زستانی درژایی بهمدواییه دابهشكرد. جلوبهرگیان و خۆراك و خهوزتهباخی و «سهالجه دهوروبهری و دهرسیم لهAKP دهنگی كردارهی ئهم دابهشكردووه. گازیان

ھهبی. ئۆپۆزیسیۆنی

دیاربهكر بۆ بودجه لیره تریلیۆن ٣٠٧دیاربهكردا جهماوهرییهكهی كۆبوونهوه له ئهردۆغانو ئامار به بهڕوه چوو ٢٠٠٩/٢/٢١ رۆژی كهرایگهیاند؛ ناوبراو دایهوه. DTPی وهمی ئهژمارو ئانقهست به دیاربهكر بودجهی به «سهبارهتبودجهیان گوایه دهكهن، پروپاگهنده چهپهی بهجیاوازی ده كهین. ژمارهكان ئاشكرا ئمه «.تنادرله واته ٢٠٠٣–٢٠٠٨ له نییه. ئمهدا ربهری لهملیار و (٤٧٣) ساندا (٣٠٧) تریلیۆن (٥) ماوهی(٢٣) پرۆژهكانیش بۆ دیاربهكر بۆ ناردووه لیرهماندهتوانرێ پارهیه بهم جا ناردووه. پارهمان تریلیۆنپارانه ئهم دهزانن، له من باشتر خۆتان بكرت چیئه م حسابی مارسدا ٢٩ی له پكهوه لھاتووه؟ چی

دهپرسین.» بودجهیه

ئاوهدانكردنهوه پرۆژهی و چۆكراوهكان گوندهھهرمه كوردنشینهكان كشه كانی دیكه له یهككیگوند (٤٥٠٠) به كه چۆكراوهكانه گونده كشهینهوهدهكانهوه له گوندانه ئه م دهكرت. مهزهندهنائاسایی حاهتی پرۆژهیاسای چوارچوهی له ووه كزه وییه«سوتنراوهكان» حكومهتهكانیپشوودا


دهتهپه جهماوهری کۆبوونهوهیهکی


«ئمه وتی: دیاربهكرو شارهوانی سهرۆكایهتی بۆخسته دهستی ئه وجا ئارهزوو.» قوتبه دین وتومانهئهو بچووكه، بای «وامهزانن وتی: و سهرشانی

وزه.» له په و ئهتۆمیه میروله یهكیئهردۆغاندا قسهكانی وهمدانهوهی له تورك ئهحمهددۆزی به سهبارهت ناوبراوی پارتهكهی سیاسهتیله وه كرد ھهروهھا باسی نه رنی نرخاند. كورد بهپرسی بۆ AKP ھیچیان كوردهكانی ئهندامه كهئارهزووش قوتبهدین به سهباره ت نهكردووه. كوردكه نهب ئه وه كورد كردووه، بۆ چی «ئاره زوو وتی:سوندی كورسی لهسه ر ھهستاوهو تاقهجارك تهنھاھاووتییهكانی مافی لهسهر یهكجار ئایا خواردووه،زهمی قورسی به تورك پاشان جواب؟» ھاتۆته ئارهزوو ـده «ئهردۆغان وتی: كردو ئارهزووی دهم من زهرگه ته یهكی ئهتۆمیهو پ لهوزهیه، بهم

سوسۆه.» زهرگهتهیهكی ئارهزووچهندی دهردهكهوێ ملمالنیانهدا لهم ئهوهی ئهوهندهش دهبتهوه نزیك ھهبژاردنهكان لهوادهی AKPوانلهن كوردنشینهكان ناوچه جهمسهربهندیپیانوایه؛ چاودران ده بتهوه. بهھزتر DTP و AKP ماوه چی ھهبژاردنهكان بۆ كه لهو ماوهیهیسهیرو سیاسیی رهفتاری DTP كۆمهك چی وسهركهوتن فاكتهری ئهوهی بۆ دهنونن سهمهرتربكهن. بهھز ھهبژاردنه كانیان بردنهوهی چانسی وبهوهی AKP بهنده سهركهوتنی پیانوایه؛ ھهندكده خاتهڕوو كورد پرسی چاره سهری پاكهتی كهی كهكوردهكان. بۆ پیه تازهتری چی پاكهتهدا لهمجهمیل چیچمهكی لدوانهكهی شارهزایان پیانوایه؛له جۆرك باس كه دهزانن وهزیران جگری سهرۆكتیدا و گهریالكان گشتی) كرد بۆ (لبووردنی له

سوریا، خهكی گهریالكان سی لهسهر «دوو وتی:تهنھا نایانگرتهوه عه فو ئهمانه عیراقن، و ئراندهوهت دهیانگرتهوه... عهفو و توركیاین سیهكیسیهكه لهو چونكه دهكات، ئامادهكاری خهریكهدهتوانن ئهمانه نهكردووهو توندوتیژیان یان ٪٩٠كردووه توندوتیژیان كه شی ٪١٥ ئهو بۆ بگهڕنه وهپیانوایه؛ شارهزایان دهكرت.» ھه موار سزاكانیانعهفوو پرۆژهیاسای دهسپكی لدوانه ئهم ئهگهر

شانسی زیاد دهكات. AKP ئهوا بت،الیهنگرانATP ببهنه كانیئهردۆغان لهبهرامبهرداچهكدارهكانی ھزه لهگهڵ ناوبراو یهكگرتنی ومهجلیس له كه لدوانانهی ئهو و TSK توركدهوهت و یهك «ئمه وتومانه وت: به كوردهكانیدابنیش با پخۆشه ئهمهی ئهوهی میللهت... یهكفاكتهری به بوات با نییه، پیخۆش ئهوهشیئهو ئهردۆغان AKP دهزانن. چانسی كهمتركردنیوته یهی ئهم توركی شهقامی رازیكردنی بۆ دهمهكه: كرد لهوه باسی دیاربهكر ھاته كاتك بهكارھنا.ئهرگهنهكۆن) AKKو تیرۆر جهمسهری (ھهردووماسكهكانیان به م بوون، یه كسانی دژی رواهت بهكاتی ئیتر یهكبوون، چۆن دهركه وت ھهدایهوه وناتوان كهس و بووه ته واو تیرۆركارهكان گروپهتكبدات.» من توركی كورد و یهكتی ھاووتیانی

كورد پرسی ھهتاوهكو DTP پیانوایه؛ الیهنگرانیھهیه و دهنگه كانی DTP رۆی ئهوا بت، ھهواسراوپیانوایه شارهزایانیش .ندهھ به دهست كوردستانجهمسهربهندی دوایی ئهم سانهی شهڕی ھهمهتیچانسی ئهمهش و كردووه به ھز توركی ــ كوردچاالكییه ھهروهھا ده كات. زیاتر DTPھاتنی دژی له كورد الی جهماوهر پرۆتستیۆكانی

تر شاره كانی دیاربهكر، وان، گهڤهرو له ئهردۆغاندهزانن. DTP خۆكۆكردنهوهی بهنیشانهی

گۆپ تیشكی گوڵو بۆنی ھهبژاردن پروپاگهندهی ھهمهتی ركابهرییهكانیھاته دووهمجار بۆ ئهوهی دوای ئه ردۆغان بهرده وامه.ماردین دیاره كرد. ماردینیشی سهردانی دیاربهكرله ئهردۆغان AKPوهن. بهدهست شارهوانیهكانی TRT كه دوای لهوه كرد باسی ماردین جاركی تربكهنهوه. ئهده بیاتی كوردی كۆلژی زمانو دهیانهوێكوردی ئهدهبیاتی كردنهوهی زمانی باسی ھهروهھائهدهبیاتی زمانی كردنهوهی باسی ھهروهھا بكهنهوه.جهماوهرییهكه پشوازییه ماردین له كرد. سوریانیشیبایكال دهنیز دژی پهیتا پهیتا خهكهكه بوو. گرنگكه ئهوهی كرد باسی ئه ردۆغان دروشمیان دهوتهوه.ھاتووه: بهمالوه فورات وهزیرانه له سهرۆك تاكه ئهودهكهن ئهگهر راست باخچهلی بایشل بهڕز «بهڕزپكهوه ماردین له وهرن دهرهوه. وهرنه ئهنقهره له

ئهنقهره.» تهلهفزیۆنهكانی له نهك بكهین قسهئهوه ی دوای چاودران گهواھی بهپی ماردین لهھاتۆته گۆڕانكاریی بردهوه شارهوانیی AKPگهشتیاری ٢٠٠٢ تهنھا ٥٠ ھهزار سای له ئاراوه .سای له كردووه دیاربهكریان سهردانی ناوخۆییكهس ھهزار ٩٠٠ گهیشتۆته ژمارهیه ئهم ٢٠٠٨دازیادی رژهیه ئه م قات ١٨ واته ساكدا لهژمارهیه ئهم ٢٠٠٩دا سای له دهچپ كردووه ،

چۆن ماردین كهس. ھهزار ٢٠٠ ملیۆنو ١ بگاتهAKP له پیانوایه چاودران ئاسته؟ ئه م گهیشتهكردووه. كاری زۆرباش ماردین له ئیدارهوه رووی

شونهوارهكانو بوژاندنهوه بهتایبهت

تورک ئهحمهد بایدهمیر ئۆسمان

20

دۆســ


خیانه ته «ئهم كرد: ناوزهند بهخیانهت كردارهی ئهمغازی كه دهكرت مهجلیسهدا ئهو سهقفی لهژر كه خیانهتكه ئهمه بنیاتیناوه. كهمال مسته فائهم لهژر ئه مانه دهب ناكرت، قبوڵ كلوجك بهھیچ

ده ركرن.» سهقفهپهیتا په یتا سیاسییهكان نوهنده و میدیاكانپهرستهكان نهتهوه میدیا نواند. پهرچهكرداریانئهنجام وا تاوانكی چۆنی چۆن وڕمابوو واقیانخاوهنی كه میدیایی دۆغانی گروپی دهدرت.و SHOWTV ستار، رۆژنامهی ،TV ستاردۆغانه دهنگوباسی ئاژانسی و دیكه كهنای دهیانكرد. ئیدانه «تاوانهی» ئهم بهتوندی ،DHAوتی: نه ژادپهرست بزاڤی سه رۆكی جگری ھهروه ھائهم ئهو ئهردۆغانه ، جهسارهته ئهم «سهرچاوهیپیرۆزبایی كوردی به خۆی كه ناوهتهوه ئاژاوهی

دهكاتهوه.» كوردی كهنای دهكاتوحهقك بهچی پرسی توركیان ئهحمهد له میدیاكانوتی: وهمدا له كردووه؟ ناوبراو قسه ی كوردی بهبۆ بكات، قسه كوردی به حهقه بهو «ئه ردۆغانمن نهیكهم؟» ناھهقم؟ بۆچی ئهو قسه بكات و منپارتی ئهندامانی له كۆمهك ٢٠٠٩/٢/٢٦ رۆژیئاژاوه یدا كرداركی BBP له توركیا گهورهی یهكتی میللی میساقی نوسخهیه كی توركیاو ئایهكیبینایهی بوو برد دیاری به توركیا دهستووری وئه نقهره. دیموكراتی له پارتی كۆمهگهی ناوهندیده ستدرژییهیان ئهم وهمی DTP كادرهكانیاكبر) (الله به BBP الیهنگرانی دواتر دایهوه.(TURK- KURD- kardaiz) دروشمی به و Ayrim) ئهوهی بران، تورك، (كورد، واتهله قهشه» بكات جیای (yapan lealestir

دیاره نواند، پهرچه كرداریان DTPییهكان دژیجهنجاییه ئهم نهبوونایه پۆلیس ھزه كانی ئهگهر

لدهكهوتهوه. ناخۆشی كارهساتكی

دهكات ناڕهواییئه حمهد قسهكانی TRT٣ كاتك سهبارهت بهوهیكوردی به تورك ئهودهمهی پهخشدهكرد توركیقسهكانی كهناه ئهو دهمودهست قسهكانیدا به درژهیناڕهزایهتی خۆیان شارهزایان له گهلك توركی بی،

له قههمدا. ناشایستهیان دهربیو بهكاركیبۆچی پیوایه؛ رووناكبیر ئوغلوی كاتیرجی ئهرۆڵ TRTله ٦ مهگهر دهبت؟ كوردی TRT٣ قسه یزاكۆنكمان ھشتا مادهم نییه. كوردی پهخشیخۆ بكهین چارهسهری دهب ركنهخستووه

بكهین! خه ك به یاری نهھاتووینره فتاره ئهم سیاسیش چاودری ته ھمازی حهقاڵله فاقی AKP بهدوو پیوایه؛ ئهو ده كات رهخنهپوپاگهندهی بۆ تهنھا نزیكده بتهوه و دیموكراسییئهم ناوبراو .نبهكاردهھ كوردی ھهبژاردنهكان

دهزانت. AKP فاقیانهی سیاسهتی دوو به كاره ستراتیژیش كاروباری پسپۆڕی قایناكی ماھیرو سیاسییه مهسهله یهكی ئهمه كه باوهڕهدایه له وبكهن. چارهسهری لهناوخۆیاندا الیهنهكان پویستهقسهكانی بینی بهرپرسیاری TRT» :ـده ئهوبه رپرسیاره. سیاسیی كارگی نییه، تورككه ئهحمهد باوهڕهدایه لهو كاڤاال ئۆشمان ھهروهھائهم ئهنجامداوه. سهمبولكی چاالكییهكی تورك ده برت. بۆ كاروباری سهمبولی به كار ته نھا زمانهكۆمهیهتیشدا و كولتووری كاروباری له پویسته

البچن.» زمانه ئهم لهسه ر قهدهغهكان

دهبن كوردیش وای شارهزایی بایرام ئۆغلوی عهلیدهكات داوا ناوبراو كردووه. ناڕهوایی TRT٣ كهبۆ تهنھا دهنا بكرت، چارهسه ر فاقیه دوو ئهمبه كشهكان ئهوا بت، ھهبژاردن پوپاگهندهی

دهمننهوه. ھهواسراویئهردۆغان راوژكاری مهتینهری محهمهد لهبهرامبهردا(پروئیسالمیه) كوردی رووناكبیركی خۆی كه AKP بكرت، تاوانبار AKP ناب» پیوایه ؛ستره كچهریی بهم البهرت، قه دهغهكان دهیهوێنهبوو «ئهوه :ـده ناوبراو كۆسپه.» سیاسیی دهستووری دادگای رووبهڕووی بۆخۆشی AKPحوكمدان لهسهر نهكرت پهله پیوایه؛ بۆیه بۆوه،له AKP كه باوهڕهدایه لهو ئه و .AKP لهسهركۆمسیۆنهكهی كه تازهدا دهستووری رهشنووسیپرسی كردووه ، ئوزبودون ئامادهی ئهیگول پرۆفیسۆرچارهسهر بهیهكجاری كوردی زمانی قهدهغهكردنیھشتا توركیا پیانوایه؛ چاودران بهگشتیی كراوه.

نهكردووه. كوردی دهرباز زمانی ژانی

سوسۆڵ زهرگهتهیهكیبایدهمیری ئوسمان ئالترناتیڤی وهك AKPئارهزوی قوتبهدین دیاربهكر، شارهوانی سهرۆكیدیاربهكره، خهكی كوردكی ئاره زوو بهربژاركردووه.كهسكی مهندو ھه یه و سای ناوبراو تهمهنكی ناوھهیه. ئارهزوو خیله ی كورتو بایهكی رووخۆشه.رۆژی له یه. AKP به رجهستهی ئهندامكیبه دیاربهكر و ھاته ئهردۆغان ٢٠٠٩/٢/٢١ كاتكپشوازی كهسی ٢٥ ھهزار جهماوهریی ئاپۆڕایهكیو كوردی یهكتی باسی قسهكانیدا له لكرا،پارته كهی ھاته سهر بهربژاری دواتر كرد. توركی

ئهردۆگان له دیاربهکر

23

ھهفته سهرهتای

و ئاشتهوایی ھهوی عهرهباندا لهناو كورد، له دوور ماوهیهكه،الیهنهكانی و مالیكی لهنوان لكنزیكبوونهوه، و پكھاتنهوهبهم گۆڕدایه. له به عسییهكانیشهوه، به ئۆپۆزیسیۆنھهم بهئاشكرا میدیا، ناو كهوتنه ھهونه ئهو رۆژانهدا، لهم دیموكراتیی وهتهنیی تهوژمی «سهرۆكی ركابی- (عهبدولئهمیرقوتری قیاده ی «نونهری ئالرازی- ره شاد محهمهد ھهم عیراقی»،ئۆپۆزیسیۆنهكان، ھزه سه رجهم به ناوی بهعس» حزبی عیراقی

ھهبووه. بهرپرسان له گهڵ به غدا له كۆبوونهوهیان دیداروله پارزگایهكان ئهنجومهنی ھهبژاردنی دوای پیانوایه ئهوانه،ھی و بووه عیراقدا له سیاسی ھاوكشه ی له گۆڕانكاری عیراقدا،خولكی ئهمسادا، بیاره كۆتایی له كه بهڕوهیه بهتایبهتی تریشبكرتهوه. عیراق نونه رانی ئهنجومهنی گشتیی ھهبژاردنی تریبكهن خۆیان كاری ئاشكرا به لهناوهوه بن دهخوازێ وا ئهمهشئه وه لهوه، ب بكهن. خۆیان برالهی كاكه ئاینده سای بۆ ونزیكهی ،٢٠١٠ ئابی كۆتایی تا بهنیازه ئهمریكا كه دێ ئهوه دوایبۆ ئهوهی عیراق بكشتهوهو خۆی له له ھزهكانی ١٠٠٠٠٠ كهس

نهمنتهوه. تهنیا بۆ ئران مهیدانهكه،تكههو و نین چوونیه ك ئۆپۆزیسیۆنانه ھزه ئه و راسته،ناسیۆنالیستی كۆڕوكۆمهی ھزو بهگشتی ل چهندڕهگهن:پهروه ردهبووی سیماو سه رو سوننه، تایهفهگهریی عهرهبی،بهم سهرجهمیان كه تدایه بهعسییانهیان سهربازیی قوتابخانهی

دهخۆنهوه. به عسی و قهومی فیكری ئاو له شوهیه بهو یاندهكهونه ھهونه ئهو پیانوایه، راوژكارهكانی و مالیكیلپرسینهوه» ئاشتبوونهوهو «قانوونی كاراكردنی چوارچوهیده سپشكهرییهكی و لداوه بیاری نونهران ئهنجومهنی كهله كه بهعس كادیرانهی و ئهفسهر ئهو لهگهڵ دیالۆگه نوی سوور عیراقییهكان» «خونی دهستیان به و دهوروبهرن وتانیو و ھاندان عیراقی وهتهنیی رزی «پتهوكردنی نه بووه. ئامانجیشوهتهنییه تهوافوقی وهدیھنانی و سیاسی بهشداریی بهرفرهكردنی

عیراق». باكانی بهرژهوهنده خزمهتكردنی بۆ

مۆرهی به كه حیوار، بهرهی موتلهگ-ی ساح پودانگهدا، لهم ھهرسهبارهت عیراقدا، نونهرانی ئهنجومهنی له دادهنرێ بهعسییهكانئمه «پرۆژهی ده مالیكی دهعوهی لهگهڵ نزیكبوونهوهیه بهوو تایهفهگهری رهتكردنهوهی لهسهرهتاوه ھهر و خۆیهتی وه كو

دابهشكردنی عیراق دهكات»! داوای دهستوور بووه كهمالیكی لهبهر ئهوه گوایا سیاسی، بهپی ھهندێ شیكردنهوهی«بهھزكردنه وهی لهسه ر كار چونكه بووه، بهھز عیراقدا لهناوله دهكات دهوهت مهركهزییهتی و عیراقی ھاووتتیی ئه نجومهنی ھهبژاردنی ئهنجامهكانی ھه رمهكاندا»، بهرانبهرئهو بهھزكردنی بۆ كه دادهبهن رگایهی بهو پارزگایهكانیش،شهش ھاوپهیمانتییه كانی ھاوكشهو حیسابی «لهسهر ئاراستهیه،ھاوپهیمانیی ھاوكشه و دوای به گهڕان له بیر رابردوو، ساهی

بكاتهوه». تازهداموبارهكهو كاریگهریی له نییه، دوور ته قهیه، و ھهوڵ ئهم دیاره،دوو وهكو ٣٠ ساه نزیكهی كه سوریا و ئران دهوهتی ھهردووكۆنترۆكردنی بۆ ھهدهسوڕن، ناوچهكهدا له دۆست دهوهتیناوچهی له ئهمنی-سیاسی تۆقكی دروستكردنی و عیراقھزهكانی كشانهوهی دوای رهنگه كه ناوهڕاستدا، رۆژھهتی

ده ربكهون. باشتر ئاڕاستهكانی سهروسیماو عیراق، له ئهمریكاقازانجی به چه نده سیاسییه پهرهسهندنه و مالیكی ئاڕاستهیهی ئهمكورد یهكگرتووی سیاسی خیتابی سهر دهوهستته ئهوه كورده ،عیراقدا، لهناو دۆستهكانی لهگهڵ تهنسیقكردن و ئستا قۆناخی لهمالیكی حكومهتی بزاڤهدا، ئهم لهگهڵ ھاوكات نییه دوور چونكهكه پوهندییهكانی بگرته بهر ئهمنیی و روشونی سیاسی ھهندێببهن بهتایبهتی زتر دڕدۆنگیی ئاقاری به بهغداو ھهولر نوانو كوردستان ھهرمی دهسهتهكانی دهستوورو به سهبارهتكوردنشینه كانی ناوچه و كهركوك لهسهرهكان، كشه ناوچه

دیاله. سهحهدین و و موس پارزگای [email protected]موكریانی بوكردنهوهی و لتوژینهوه دهزگای *بهڕوهبهری

کـــهریــــم* ئاســۆ

لكتر، عارهبان نزیكکهوتنهوهی سوریایه! و ئران موبارهكهی به


22

دۆســ


شارهكهی رووخساری گهشتیاری خزمهتگوزارییگۆڕیووه.

نهتهوهی گوتاری ھهگری ھهرچهنده ATPئستاش الیهو كوردی جه ماوهری سهیحاتی كورده ودهدرت، قههم له ھهبژاردنهكان كلیلی «شا» بهچاو له ئیدارهوه خزمهتگوزاریو رووی له به مره خنهی لدهكرت. گلهییو الوازهو گهلك AKP

قه دهباتهوه؟ كامیاندهرئهنجامی ٢٠٠٧/٧/٢٢دا ھهبژاردنهكانی لهكوردستان له تهكاندا. توركیایی ھهبژاردنهكان AKP دهنگهكانی تهقینهوهی مهكۆی به كهله ناوچه شۆكه بوو. DTPش ناوبانگی دهركرد،ھنابوو. دهنگهكانی AKP ٣٨٪ی كوردنشینهكانله چاو سهرانسهری پارتییهكی بۆ ده رئهنجامه ئهمئهوهنده چۆن AKP توانی زۆربوو. DTP گهلكپشهوه؟ چاودران بچته لهناوچه كوردنشینه كانسهرهكی بهھۆكاری AKP ئاینی شووناسی الوازی ئیداری دهمه ئهو كهسیش ھهندك دهزانن.پیان كهسیش گهلك زانی. به ھۆكار ATPیانكه داوه كوردهكان به ئومدی AKP وابوو

بكات. چارهسهر پرسهكهیانئستا AKP بۆ دهرئهنجامه تستكی بهگشتیی ئهمھهبژاردنهكان ھهناسهی بهھه مان AKP دهیهوێھه بژاردنی بهشداری ٢٠٠٧ تهمووزی ٢٢یپیانوایه چاودران بهم بكات، شارهوانییهكان

كوردستان. له پارتی یهكهم نابته AKPگشتیی رای رژهی و راده پوانی بۆ - یهكهم AKP ATPو به رانبهر كوردنشینهكان ھهرمهكۆمپانیای ئهردهم تارھان بهسهرپهرشتیراپرسیهكی كهسدا ٤٢٢٨ لهنوان KONDA DTP راپرسییهدا ئهم ئهنجامی له ئهنجامداوه.له به دووهم AKPش و دهرچووه پارت به یهكهمئیدارهی و خزمهتگوزاری به سهبارهت فۆرمهكاندابهگشتیی كه بوو كرا دیاربهكریش شارهوانی

تیانوانیووه. بهرهزایهتهوه خهكهكهله وتویانه به شداربووان ٪٤٩,٩ ئانكتهدا لهم ATP به دهنگ شارهوانییهكاندا ھهبژاردنی AKP به دهنگ ١٩,٥٪یش ھهروهھا دهدهن.

دهدهن.یش ٪٧,٥ له بیاڕن. ب یش ٪١٣,٥ لهوهمی ٪٥,٩ له نادهن، كامیان بهھیچ دهنگ

نهداوهتهوه. پرسیارهكانیانئهگهر ٪١٣,٥ واته كارهكان ب بهرژهی سهبارهتدهنگ یان ٪٢٦,٧ ئهوا ھهبژاردنیان، سهر بته

دهدهنه دهنگ ٦٩,٧٪یشیان دهدهن، AKP به.DTP

پارتهكان دهنگدهران DTP ٪٤٨,٦AKP ٪١٩,٥

١٣,٥٪ دوو ده كان٧,٥٪ ده نگ ناده ن

٥,٩٪ ب وه مدهنگ ئهگهر دوودهكان بیارهكانو ب دابهشكردنی

بدهن:رژه پارتی DTP ٪٦٩,٧AKP ٪٢٦,٧

شارهوانی سه رۆكی بایده میر ئوسمان ھهروهھا دووهم:ھاوكاری دهزگایهك به و خۆیهوه لهالیهن دیاربهكریشلهمهیاندا پیوایه؛ گشتیی رای ئهنجامداوه راپرسی

دهركهوتووه: ئاوا ئهنجامهكانرژه پارتی

DTP ٪٤٧,٥AKP ٪١٤,٨

BAYDEMIR ٪١٠,٦١٢,٥٪ دووده كان٥,٧٪ ب وه م

ئهتنی ره چههكی بهپی بژارهكانبهپی فۆرمهكان پكردنهوهی راپرسییهدا لهمده ركهوتووه. سهمهره سهیرو زۆر ئه تنی رهچههكیدهنگ یان ٪٣١ دهزانن تورك به خۆیان ئهوانهیبه دهنگ یان ٪٢٣,٤ لهسهدا دهدهن. AKP به

دهدهن. DTP

تورك رهچههكیAKP ٪٣١DTP ٪٢٣,٤

ده كان دوو ٪٢٧,٥دهركهوتووه: ده زانن ئاوا به كورد خۆیان ئهوانهش

كورد رهچههكیAKP ٪١٠,٧DTP ٪٦٩,١

دوو ده كان ٪١٥,٥ AKP الیهنگرانی دیاربهكر له ده ركهوتووه ھهروهھالهناو دان. زازاكان كورده عهرهبهكانو لهناو چی بهتهنھا AKP و ده دهنه دهنگ ٪٤٢,١ عهرهبهكاندا

دهدهن. DTP به دهنگ یان ٪١٠ AKP به دهنگ ٢٢,٣٪یان زازاكانیش كورده

واته: ھهدهبژرن. DTP ٣٩,٢٪یان دهدهنو

بهكر دیار عهره بهكانیAKP ٪٤٢,١DTP ٪١٠

زازاكان كوردهAKP ٪٢٢,٣DTP ٪٣٩,٢

راپرسییهكهدا پرسیاركی وهمی له ھهروهھا AKP له شارهوانی سهرۆكی پتوایه ئایا ھاتووه:یان ٪٦٥,٤ وهمدا له دهكات، خزمهت زیاتر بتناڕاستی به یان ٪١٠,١ تهنھا راسته. پیانوایهپیانوایه؛ دهنگدهران ٪٣٧,٢ له ھهروهھا دهزانن.باشتر بت DTP له شارهوانی سهرۆكی ئهگهروانییه. پیانوایه؛ ٪٤٢,٩ له سهدا ده كات. خزمهتنهك كوردبوونیهتی DTP فاكتهری تاقه واتهخزمهتگوزارییه وه رووی له AKP خزمهتگوزاری

لهپشتره.

سهرهنجاموتبووی: كه ئهردۆغان قسهكهی سهر دینهوه وتبووی: بایدهمیریش دهوت.» دیاربهكرم «موتهقبهچی ھهردووال ناشكت.» قهیه، «دیاربهكركوردنشینهكان ناوچه دهنگهكانی بردنهوهی ھهویسهرهكی جهمسه ری ھهردووال واته دهدهن.راپرسییهكاندا له وهك نشینه كانن. كورد ھهرمهAKPش و پارتیه یه كهم DTP دهركهوتووه

دهرچووه. بهدووهمواته DTP كوردبوونیهتی. پشبوونی له فاكتهریبه دهنگ بۆیه دهكهن، مهترسی به ھهست خهكلهپشهوهیه. كورد پرسی واته دهدهن. DTPكرانه وه ریفۆرم و له باس شه AKP ھهرچیرووی له ھهروهھا دهكات، كورددا رووی بهو ماردین له باش كارنامهیهكی خزمهتگوزارییه وه كهوابوو ھهیه. دیكه كوردنشینی شاركی چهندزۆری ھهره زۆربه ی DTP ئه مجارهش دهچپبهرتهوه. كوردستان باكووری شارهوانییهكانیبهكورتی سهردهكهوت. شارك لهچهند AKPرووبهڕووی DTP بۆتهوه گۆپه ئاڕمهكهی AKP كهگوڵ دیاربهكر لهنوان دهناسرت. ئاڕمی گوڵ به كه

سه مادهكات. گۆپدا ورۆژه ـــ مامهند ھهفتانه

25

پارزگاكان و ھهرمهكان لیژنهی و یاسایی لیژنهیناو كشهكانی لهسهر الیهنهكان سهرجه م توانیانچاره سهرك و بگهنه سهر یهك را بھننه كهركوكده نگ بهكۆی بۆیه رازیبت. پی ھهمووالیه ك كهیاسایهك لهسهر و بیستوچوار مادهی لهسهركه رككهوتن، كهركوكهوه پارزگای لهبارهیو دوابخرت شارهكه دا له ھهبژاردن ھاتووه؛ تیداپكھاتهی شارهكهدا س ھه ر دهسهتیش بهسهرھهروه ھا دابهشبكرت. مهسیحییهكانیشهوه بهبۆ دووان رژهی به كه په رله مان له لیژنهیهكدانهیهكیش و شارهكه سهره كییهكانی پكھاتهئه م دروستبوو، پكھاتووه مه سیحییهكان بۆپهرلهمان له نونهرهكانیانه وه لهالیهن كهسانهش

دیاریكران.بهپی لیژنه یه ئهم كه مهبه ستهی بهو ئهمهشدهسهتهكان و كاربكات دیاریكراو بنهمایه كی چهندله زیادهڕهوییانهی ئهو ھهموو بكات. دابه شھهیه شاره كهدا بنیاتنانهوهی و گشتیی موكیكار و بكه ن تۆماریان و بخهنهوه ركیان دووباره

ھهروهھا چاككردنهوهی زیادهڕهوییهكان بكهن. بۆشووباتی مانگی لهكۆتایی لیژنهیه ئه م دهبتپشكهشی شارهكه له سهر خۆی راپۆرتی ٢٠٠٩داھه بژاردنی به تایبه ت یاسایهكی تا بكات، پهرلهمان

دابنرت. پارزگایه ئهم ئهنجومه نی

چاالكبوون لهسهر رككهوتنته وافوق بهرهی و كوردستان ھاوپهیمانی لیستیلهسهر ھاوڕان شیعهكان، نونهره له بهشكیش وزووتر دهستی لیژنهیه ئهم كاره كانی دهبوو ئهوهی كهھاوپهیمانی لیستی كوتلهی سهرۆكی پبكردایه.وت: ھهفتانهی به مه عسوم د.فوئاد كوردستان،تهواوهتی تا به گرنگه، زۆر ئهم لیژنهیه «كارهكانیلهسهر كه بت ئاۆزییانه ئهو ھهموو به كۆتاییئهو تهوهرهیهی ھهیه، بهتایبهتیش لهسهر كهركوككوردستان ھهرمی بچتهسهر كهركوك ئایا كه

بمنته وه.» سهربهخۆ ھهرمكی وهكو یاخودكه دهكرن باسانهی قسهو ئهو وتیشی: «ھه مووو ئاسایش لهالیهنی كارئاسانی كه ئهوهی لهبارهیتهواوهتی ناكرت به لیژنهیه بۆ ئهم كارگیشهوه لهگهڵ و ناكۆكه پهرلهماندا كاری یاسایی لهگهڵكه ئهندامانه ی ئه و ھه موو نایهتهوه . یهكدیلیژنهیهدا لهم بن ئه ندام كه ئهوهی بۆ ھهبژردراوننهتهوهییهكهی پكھاته نموونهی بناغهدا له بۆخۆیاننونهری شوانی خالید نموونه بۆ كهركوكن. شاریقسهكردن بهم كه ركوكه، له و بهرده وام كوردهئاسایشییان الیهنی پارزگاریی كه ئه وهی لهسهربكرت، دابین بۆ گولهنهبیان سه یارهی و بكرت بۆنییه. نونهران ئهنجومهنی كاری راستیدا له ئهوهدراوه ئاشكرا و روون بهنی چه ندین ئستاش تاكوكه پارزگاری كهركوكهوه لهالیهن ئهندامانه به وئاسایشییان پاراستنی پداویستییهكانی سهرجهم

دابین بكهن.» بۆتهوافوقهوه بهرهی بهناوی وتهبژ عهبدو سهلیمدواكهوتنی لهبارهی دهربی خۆی سهرسوڕمانی «كارهكانی وت: ھهفتانه ی به لیژنهكهوه، كاریئهو چارهسهركردنی قۆناغی كۆتایی لیژنهیه ئهمھه یه. كهركوك لهسهر كه ده ستووریانهیه كشهله نو لیژنهكهدا تهوافوقهی بهتایبهتیش كه ئهوبهردهوامی كاری ده رئهنجامی له بهدیھاتووهبگهنه چارهسهرك تا بووه ئهنجومهنی نونهراندا

بكات. الیهنهكان رازیی سهرجهم كهلهكارهكانیاندا دواكه وتنك ھهموو ئمه بۆیه ھهركه ئهوهیه مانای ئه وه چونكه رهتدهكهینهوه،٢٠٠٩دا مانگی شووباتی كۆتایی له لیژنهكه ناتوانت

بكات.» پشكه ش خۆی راپۆرتیكارهكانی دواكهوتنی ھۆكاری كه ھیواخوازه عهبدوھاوكارینهكردنی به نهبت په یوه ست لیژنهیه ئهملهالیهك حكومهتهوه له الیهن لیژنهكه پویستی سهرۆكایهتی دهستهی ھاوكارینهكردنی ودهبته ئهمهش كه دیكهوه. لهالیهكی ئهنجومه نیشو پویست دهرئه نجامی به گهیشتن لهبهردهم رگر

كهركوك. كشهی چارهسهركردنی بۆ روون

رهتیده كاتهوه كوردستانئهنجومهنی له توركمان نونهری تهرزی ئهكرهمچارهسهری كرد كه ئهوه ی عیراق، داوای نیشتمانیلیژنهیه بهردهم ئه م بۆ كشهكانی گونجاو خراو

بدرت. ئهنجامئهندامانی داواكارم «من وت: ھهفتانهی به تهرزینیشتمانی ئه نجومهنی ئه ندامانی سهرجهم و لیژنهكهئهو ھهموو البردنی بۆ كار كات زوترین به عیراق،لیژنهیهدا ئه م كاركردنی له بهردهم ئاستهنگانهیئهم كارهكانی كارانهكردنی چونكه بكهن، ھهیه له ھهبژاردنیش كه دهگهیهنت ئهوه مانای لیژنهیهمافكی ئهوه نادرت، لهكاتكدا ئهنجام شارهكهداله نونهرهكانیانهوه بهسهر كهركوكه دانیشتوانیزانیووه ئهوه ی ھهفتانه نونه ران.» ئهنجومهنینونهران، ئهنجومهنی ئهندامانی له بهشك كهبه دوابخهن، لیژنهكه كاری كه مهبهستیانهله كاتكدا عیراق دهستووری كه ئه وهی پاساوییگۆرهپانی لهالیهنهكانی زۆر بهشكی نووسراوهتهوه،نهكردووه تدا بهشدارییان عیراق، ئیستای سیاسییروونی به كه دهستووره كهشدا مادهیهك ھهیه له وبۆیه ھهر دهكات، دهستووردا له گۆڕانكاریی باسیدوای بكهوته لیژنهیه ئه م كارهكانی كه مهبهستیانه

گۆڕانكارییانهوه. ئهوھاوپه یمانی لیستی رای لهبارهی مهعسوم د.فوئاد«ھهرگۆڕانكارییهك وت: ھهفتانهی به كوردستانهوهكهركوكهوه كشهی لهبارهی دهستووردا لهھهر لهالیه ن دهستوور بهپی بدرت، ئهنجامبهتووندی ھهرمی كوردستانهوه پارزگاكهی سپهرلهمان الیهنكی بهھیچ رگه و رهتدهكرتهوه

بكات.» ئهوه داوای كه نادهین«ھهر وتی: جبوری سهلیم خۆشیهوه لهالیهنده ستووردا له گۆڕانكاریكردن له سهر قسهیهكنوێ تهوافوقی سیاسیی و به رككهوتن پویستیالیه نهكان به رككهوتنی سهرجهم پویسته ھهیه،

بكرت.» چارهسهر كشهیه ئهمھهفتانه


24

عیراقی

خاوی و لیژنهكه كارهكانی دواكهوتنیرهخنه جگهی كارهكانی بهڕوهچوونیپهرلهمانتاره لهالیهن بوو بهرفراوان لگرتنكیلیژنهیه ئهم كه لهكاتكدایه ئهمه عیراقییهكانهوه.جیاوازانه ی بیرووبۆچوونه ئهو دهرئهنجامی لهدواخستنی بوونه ھۆی بوو، كه پهرلهمانهوه دروستو له كهركوكدا پارزگاكان ھه بژاردنی ئهنجومهنیبارودۆخی تا لیژنهیهك دروستكردنی بۆ پویستی

ھهبسه نگنت. كهركوكحهوت لیژنه یهكی عیراق، نونه رانی ئهنجومهنی

كهركوك شاری پكھاتهكانی سهرجهم له كهسیدوو و عه رهب دوو و كورد دوو كه پكھناكارهكانی و تدایه كلدوئاشوری یهك و توركمانئهوه ی پاش ئهمهش پسپردرا. ٢٤یان مادهییاسای دهنگ بهكۆی نونهران ئهنجومهنی كه

كرد. قبوڵ پارزگاكانیان ئهنجومهنیله ھهرمهكان لیژنهی سهرۆكی تائیی ھاشم ھهفتانه بۆ لهلدوانكیدا نونهران ئهنجومهنیداوای كه كهسانهی لهو بووم یهكك «من وتی:راستییهكانم بهدواداچوونی لیژنهی دروستكردنی

دواكهوتنی راستهقینهی ھۆكاری تا دهكرد،روون ته واوهتی به كهركوك، شاری كاروبارهكانییهكهمیان بهرپرسیاری به من چونكه بتهوه،

كاره كاندا.» دواكهوتنی له دهزانمگرنگی پهرلهمان كه ناو كوتله سیاسییانهی ئهودهده ن، شاره ئهم كشهی چارهسهركردنی بهدهقی ئهوهی دوایی زۆرهوه، مشتوومكی كهوتنه دهستهی لهالیهن پارزگاكان، ئه نجومهنی یاسایتا پهرلهمان بۆ گهڕنرایهوه سهرۆكایهتییه وه لهكۆتایشدا بكرت. تدا گونجاوی گۆڕانكاریی

پهرلهماندا نهشتهری لهژر كهركوكئهنجومهنی پارزگاكان یاسای پهسهندكردنی لهدوای كه پهرلهماندا له راستییهكان بهدواداچوونی ھهرچهنده لیژنهیخۆی كۆبوونهوهیهكی لهدواخستن چهند مانگك دوای كهركوك، ھهسهنگاندانی بارودۆخی به تایبهته و پكھنرا

كۆبوونه وهیه چوونهوه ئهو لهپاش بوو، ھهروهھا شتكی رهمزیی كهركوك تهنھا له كۆبوونه وهكهیان بهم ئهنجامدا،كهركوكه. ئهوان كارهكانی سه رهكی بۆ مهیدانی لهكاتكدا ئه مه تهواو بكهن. كاره كانیان تا بهغدا بۆ

Haftanaـissue 39/ 15 Mar 21 Mar 2009 ـ

27

ئهنجومهنهكهیان بهگرفتیسهرۆكایهتی كۆتاییھنانئهوهی بهھۆی بهم دهكهن، بۆ بانگهشهیھۆی دهبووه پهرلهمان ھهوهشاندنهوهی كهعیراقو سیاسیی پرۆسهی زیاتری سستكردنی حكومه تهوه بهسه ر یهكجاری چاودری نهمانیدراو قه هم له «ناواقعی» به داوایه ئهو بۆیه خای كه گرفتانهی لهو تر یهككی رهتكرایه وه.په رلهمان دروستی كرد، بوونی جگهی سهرۆكیدانیشتنهكانی نهبوونی یان بوون یاسایی مهسهلهی١٢ی مادهی بهپی چونكه بوو، پهرلهمانعیراق، نونهرانی ئهنجومهنی ناوخۆی پهیهوینا به سه رۆكك بهبوونی په رلهمان دانیشتنهكانیو یاسا ھیچ ناتوان پهرلهمان داده نرتو ره سمیپه كخستنی ھۆی بووه ئه مهش ده ربكات. بیاركیاسایانهی پرۆژهو مهسهلهو ئهو تهواویله بوون، یاساداناندا دهسهتی ده ستی لهپشكردنی پهسهند مهسهله ی گرنگتر ھهمووشیانچارهسهر بۆ پاشان بوو. ئیتیحادی بودجهیپهرله مانی یاسایی لیژنهی گرفته، ئهو كردنیفیدرای دادگای ئاراستهی نووسراوكیان عیراق

ئهوهی له سه ر رهزامه ندبن ئه وهی بۆ كرد عیراقیدانیشتنی به سه رۆكیش به ب دانیشتنهكانیان كهمهسهلهیه ئهو چونكه بكرت، ئهژمار رهسمیدواتر كارهكانیان، راپهڕاندنی بهردهم گرفتی بۆتهنونهرانی ئهنجومه نی داواكهی فیدرای دادگایلهسهر ئهوهی نیشاندا رهزامهندییان پهسهند كردودابنرـتو رهسمی به پهرلهمان دانیشتنهكانی

ھهیه. دهركردنی یاساو بیاریان توانای

بهربهستلهنوان په رلهمان سه رۆكی نھنی ھهبژاردنیبه جه دوع خهلیل سامهڕاییو ئهیاد له ھهریهكجهدوع پكرد، دهستی ٢٣٨ ئهندام ئامادهبوونیسامهڕائی-یش بهدهستبنتو دهنگ ٨٢ توانییهكهم ١٣٦ دهنگ بهده ستھنانی به تر جاركیبهردهم رگری دوو دهنگ بوونه تهنھا بهم بوو،سهرۆكایهتی پۆستی وهرگرتنی بۆ سامهڕائی

نونهران. ئهنجومهنیقۆناغكی نایه پی مهسهلهكه لرهشهوهتهوافوق بهرهی ئهوهی دوای ئهویش ترهوه،

راگهیاند، سامهڕائی سهركهوتنی الیهنه یهكخودی په رلهمانه»و نوی سهرۆكی «سامه ڕائی«بهپی كرد ئاشكرای سامهڕائی-یش ئهیاددهژمردرم بهبراوه من پهرله مان ناوخۆی نیزامیدهنگهكانی زۆرینهی چونكه دهنگدانهكهدا، له

بهدهستھناوه.» ئامادهبووانمبهدهستھنانی تهوافوق بهبوای چونكهسه ركهوتنی بۆ پویسته كه ره ھا» «زۆرینهیبریتییه پهرلهمان سهرۆكایهتی كاندیدكی ھهركۆی نهك دانیشتنهكه، ئامادهبووانی زۆرینهی لهجگری عهتییه خالید پهرلهمان، بهم ئهندامانیبهڕوه دانیشتنهكهی كه پهرلهمان سهرۆكیتهفسیر تر بهشوهیهكی مهسهلهكهی دهبردئهندامانی زۆرینهی دهنگی دهبت بهوهی كرد،زۆرینهی دهنگی نهك بھنت، بهده ست پهرلهمانرایگهیاند تهوافوق بهره ی ھهروه ك ئامادهبووان،راجیاییهش ئه و كردنهوهی یهكالیی بۆیه بۆ بوو.تاوهكو ببرت فیدرای دادگای بۆ پهنا بیاردرا زۆرینهی گوزارشتی «به دهستھنانی له مهبهست

بكاتهوه. روون رهھا»یاسایی لیژنهی ئهندامی ئهنوهر ئهحمهد حاكمدوای رایگه یاند، عیراق نونهرانی ئهنجومهنیھهبژاردنی دووهمی و یهكهم خولی له ئهوهیئهیاد نونهراندا ئهنجومهنی نوی سهرۆكی پهرلهمانتارانی دهنگی زۆرینهی سامهڕائیدهنگی (١٣٦) دوهمدا خولی له بهدهستھناوپشتبهستن به تهوافوق بهرهی بهدهستھنا،پهرلهمان ناوخۆی پهیهوی (١٢)ی مادهی بهزۆرینهی دهنگی ئهنجومهن نوی «ئهگهر سهرۆكیسهرۆكی ببته به دهستھنا دهتوانت ئامادهبوانیفیدرای دادگای ره وانهی كهیسهكهی پهرلهمان»،

كردووه. عیراق حكومهتی پهرلهمانی رابردوو ھهفتهی بیاربوو ھهرچهندهفیدرای دادگای وهمی وهرگرتنهوهی دوای عیراقبهم بكاتهوه، یهكال پهرلهمان سهرۆكی مهسه لهیدادگایهیان ئه و وهمی تائستا ئهوهی بهھۆیبیاریدا نونهران ئهنجومه نی نهگهیشتوه، بهدهستنیسانی ١٤ی بۆ مهسهلهیه ئهو تاووتوكردنیئهو تا ئهو مهسه لهیهش بۆیه دوابخات. داھاتووئهوكاتهش دوای دهمنته وه، بهكراوهیی بهروارهتاچهند ئایا كه پشهوه دته تر بابهتكیرهزامهندی جی فیدرای دادگای بیارهكهیقه یرانكی مهترسی دهبتو سیاسییهكان الیهنه

ناھنت؟ خۆیدا به دوای دیكه سیاسینامیق ھرش ـــ ھهفتانه


26

عیراقی

لهكاركشانهوه ی» «دهست مانگ بهسهر دوو له زیاتر تپهڕبوونی پاشپۆستهكهی، له عیراق نونه رانی ئهنجومهنی سه رۆكی مهشھهدانی مهحمودبكات، دهستنیشان خۆی بۆ سهرۆكك نهیتوانیوه ئهنجومه نه ئهو تائستا

پهرلهمانی كاری بهگشتیو پرۆسهی سیاسی لهبهردهم گرفتی ئهمهشكردوه. دروست

پشووی سهرۆكی مهشھهدانی مهحمود ٢٣ی له عیراق نونهرانی ئهنجومهنی«دهست رابردوو سای یهكهمی كانوونی مانگیبهوتهی چونكه راگه یاند، خۆی لهكاركشانهوه»یپهرلهمانكی «سهرۆكایهتی نهبووه ئاماده خۆی،

بكات. الواز»پهرلهمانتاران كه بوو ئهوه مهسهلهكه راستی بهمرازی مهشھهدانی كردنهكهی سهرۆكایهتی به بوون«دهست خودی بهپچهوانهوه، نهك نهبوون،مشتوم جی بۆخۆی لهكاركشانهوه»كهشی ھهرسووربوونی فشارو بهھۆی مهشھهدانی چونكه بوو،الیه نكی چهند كوردستان و ھاوپهیمانی لیستیده ست ناچاری بوو، ئهنجومهنهوه ئهو نو تریخوازراوی ویستكی نهك كرا، لهكاركشانهوه

بووبت. ئه و خودی

سهرۆكدا بهدوای گهڕانالبردنیشی پهرلهماندا، له بوو گرفتك مهشھهدانیپهرله مانتاران، نو خسته ناكۆكی و تر گرفتكیقوبوونهوهی البردنی دوای قۆناغی بهمسهرۆكی مهشھه دانی پۆستی بوو. دوای گرفتهكانبهوپیهی دهدرت؟ بهك نونهران ئهنجومهنی ئهو بۆ تهوافوقهوه بهرهی لهالیهن مهشھهدانیكورد تهوافوقی به پی بۆیه بوو، پاورا پۆسته سهرۆكی شیعه ، عهرهبی و سوننه عهرهبی وتهوافوقیش بهرهی ده بت، سوننهكان له پهرلهمانكه بوو سوننی الیهنكی پارتو چهند پكھاته یسهرۆكایهتی به ئیسالمی حزبی دیارترینیانئهنجومهنی كۆمارو سهرۆك جگری ھاشمی تاریق

خههف سهرۆكایهتی به نیشتمانی دیالۆگیكه بوو عیراق ئهھلی كۆنگرهی عهلهییانوھهر بهم دهكات، سهرۆكایهتی دلمی عهدنانكهوته كشه بهتاهكهوه» «پۆسته بهھۆی زووعهلهییان، كشانهوهی ھۆی بووه تهوافوقهوهو نوكۆنترۆی دهیهوت ئیسالمی «حزبی چونكهتهوافوقن»، پشكی كه بكات پۆستانه ئهو ھهمووسووربوونی دوای عهلهییان ھهوستهی ئهمد.ئه یاد كردنی كاندید لهسه ر بوو ئیسالمی حزبیبهم پهرلهمان، سهرۆكی پۆستی بۆ سامهڕائیمالیكی نوری حزبهكهی لهالیهن سامهڕائیتری الیهنكی چهند (ده عوه)و وهزیران سهرۆكلیستی ھاوكات دهكرا، دژایهتی په رلهمانهوه نوئیسالمی بای ئهنجومهنی كوردستانو ھاوپهیمانیدهكردو سامهڕائی له بهھزیان پشتیوانییهكیبهشوهیهكی ناڕاستهوخۆ سهرۆكایهتی كۆماریش

دهربی. سامه ڕائی بۆ خۆیان پشتگیریئهو بۆ خۆیان موته گ ساح نوجفی و ئوسامهكهسایه تییه دوو ئهو بهم كاندید كردبوو، پۆستهچهند الیهنكی كوردستانهوهو لهالیهن ھاوپه یمانی

پهرلهمان بهتوندی رهتكرانهوه. تریعهلهییانو عهبدول خههف مهیسون دهملوجیوچهند تكریتی-یش ئوسامه جبوریو موتلهگپهرلهمان بۆ سهرۆكایهتی كردنی بوون تر ناوكی

دهكرا. لهبارهوه باسیان قسهوناوهڕاستی له كشهكه، یهكالییكردنهوه ی بۆ پاشانرككهوتن پهرلهمانتاران ئهمسادا شوباتی مانگینھنییهوه، دهنگدانی ری له ئهوه ی لهسهرسه رۆكایهتی كاندیدهكانی بۆ ھهبژاردن

دوای ئهویش بدهن، ئهنجام ئهنجومهنهكهیانپهرلهمانتاركی چهند سامهڕائی، له جگه ئهوهیكرد، كاندید پۆسته ئهو وهرگرتنی بۆ خۆیان تریشكاندیدی جهدوع خهلیل پهرلهمانتار لهنویشیانداببته توانی جهدوع ھهبوو. عه لهییان پارتهكهیخولی یه كهم له سامهڕائی و ركابهری بهھزتریندووهم پلهی ٤٣ دهنگ به توانی ھهبژاردنهكهدادهنگی ١٢٣ سامه ڕائی-یش بنتو بهدهستبۆ نهبوو بهس رژهیه ئه م ھنا، بهم به دهستلهالیهن پهرلهمان سهرۆكایهتی پۆستی بردنهوهی١٣٨ دهنگ داواكراو سامهڕائییهوه، چونكه رژهیخولی بیاریدا پهرلهمان سهرۆكایهتی بۆیه بوو،سامه ڕائیو ئهیاد لهنوان ھهبژاردن دووهمی

ئهنجام بدرت. خهلیل جهدوعدا

یان؟ ھهوهشاندنهوهماوهی له نهیتوانی پهرله مان ئهوهی بهھۆیھهبژرت، خۆی بۆ سهرۆكك مانگدا دوو نزیكهیبه بوو پهرلهمان ھهوهشاندنهوهی مهسهله یبۆ پهرلهمانتارك چه ند بژاردانهی لهو یهكك

چۆهكهی كورسییهپهرلهمان!


كه بدات مووچهیهیان ئهو حكومهت تاوه كودهكات. دابین بۆیان ئهمریكا

كاره سهركردایه تی كه شلوسیر جیفری ژهنهراڵسنووری خۆرھهتی كهرتی سهربازییهكانیدهت: دهكات پاكستان ئهفغانستان- ھاوبهشی ئه و لهپناو تایبان ئه ندامانی «٣٠٪-٤٠٪یبزووتنهوهكهوه له كه دهجهنگن مووچهیهدالهگهدا ئاشتهواییان دهكرت بۆیه وهریدهگرن،

گونجاویشه.» بكرتولهوهدا خۆی ئهفغانییهكان ھۆزه گرنگیشوازكی به خۆیان ناوچهكانی كه دهبینته وه كشهكان چارهسهركردنی بهڕوهدهبهن و تهقلیدیبیاریش لهالیهن و دهبت ھۆزهكه لهالیهن سهرۆك

دهدرت. شوراوه ئهنجومه نیته حهدا گهورهترین به ئهفغانستانی جه نگی گهیتسوتی: وهسفكرد و یهكگرتووهكان، ویالیهته سهر بۆوهك وته ئهم ئهوه یه سه رهكیمان «ئامانجیتوندڕهوه كانهوه و تیرۆریست لهالیهن بنكهیهكھاوپه یمانهكانمان ئمهو سهر ھرشكردنه بۆلهوهدا ھزهكانی ئایا بهم بهكارنه ھنرت.»

دهبت؟ سهركهوتووخههف محهمهد ــ سۆفیا

29

خراپبوونی سهختو جوگرافی سروشتی وتی:ئهفغانستان، ئابووری و كۆمهیهتی بارودۆخیعیراقدا سیاسهتهی له ئهو جبهجكردنی ھهمانله یاخیبوونهكان، سنوورداركردنی ھۆی بوونه

دهكات. قورس ئهفغانستانداله ئهمریكا سیاسیی سهركردایهتی پده چتھزكی یهكالكردبتهوه لهوهی خۆی ئهفغانستانویالیهتانهی لهو عیراق سهحوهكانی ھاوشوهیكاری تووشی زۆر دروست بكات كه ئهفغانستاندارووبهڕووی خۆیان تاوهكو دهبنهوه، توندوتیژیبوهستنهوه. تر چهكدارهكانی گروپه تایبانوئهو پارهپدانی مه سهلهی یهكگرتووهكان ویالیهتهژر ده یانخاته و ده گرت ئهستۆ له تازانه ھزه ولیام ئه فغانستانهوه. ناوخۆی وهزارهتی دهسه تیئه و رایگهیاند؛ ئهفغانستان له ئهمریكا بایۆزی ودكۆمهگه»دا «پاسهوانانی ناوی لهژر ھزانه

كاردهكهن.وهردهك- كه رتی ئهمریكا، سه ربازی سهركردایهتیبۆ ھهبژارد پایتهخت كابولی باشووری له یفیدایی حهلیم محهمهد پرۆژهكه . تاقیكردنهوهی «چهكداركردنی وتی: ناوچه كه فهرمانهوایبتوانن كه دهكات ھاوكارییان الدنشینهكان


ژمارهی چونكه بكهن، خۆیان له بهرگریلهبهردهستدا پویستیش كاتی كهمهو پۆلیسهكانمهشق و نوێ پۆلیسی دامهزراندنی بۆ نییه، ئهفغانی چاودرانی لهبهرامبهریشدا پكردنیان.»ببته ھزانه ئهو پكھنانی لهوهی ھۆشیاریانداناوخۆیی زیاتری پشوی دروستبوونی مایهیچهكداماینی ركخراوی سهرۆكی ئهفغانستان.ھزانهی ئهو «ئهندامانی دهت: ئهفغانستانیشتایبهتییهكانی چهكه پكبھنرن، بیاره كهئهوه كه روونیكردهوه بهكاردهھنن.» خۆیانتۆماركردنی فهرمی به بۆ باش ھه لكی دهبته

چهكانه. ئهولهسهر سووره ئهفغانستان ناوخۆی وهزارهتیدووباره ھهنه ئهو ھهمان نهھت ئهوهیخهمی پشتر روویانداوه. دهیانهوت كه ببنهوهدواتر كه بهوننهوه لهوبارهیهوه ھاووتیان دهست كه وا میلیشیایهكی ببنه ھزانه ئهوئاسایی. ھاووتیانی چهوساندنهوهی بدهنه بهرگرتن بهمهبه ستی ئهمریكاش سهركردایهتیدهوهتهوه بگۆڕت له ھزانه وهالئیان ئهو لهوهیھزانه ئهو بیاریدا؛ ھۆزهكان، سهركردهی بۆناوخۆوه وهزارهتی به ببهستتهوه راستهوخۆ

28

نودهوهتی

جهنگی دهستپكردنی لهسهرهتایتائستا، ٢٠٠١ سای له ئهفغانستانهوهھزه بۆ بووه ساڵ خوناویترین ٢٠٠٨دهرئهنجامهكان، ھهموو بهپی ھاوپهیمانهكان.خوازراوه كهدا ئاراسته به ئهفغانستان جهنگیئه مریكاش بهرگری وهزارهتی راپۆرتی دوا ناڕوات.توندوتیژییهكان كاره زیادبوونی له ھۆشیاریبزووتنهوه ی ھرشهكانی قاتبوونی چهند وئستا دوژمنهكانی، گوزارشتی بهپی تایبانداوه.گهشهسهندووی بزووتنهوهیهكی بۆته تایبان

یاخی. بزوی الوازی سهرۆك سیاسییهكان، شیكهرهوه زۆربهیدهكهنه حكومهته كه ی گهندهی و كارزای حامیدو ئهفغانستان بارودۆخی داڕمانی ھۆكاریو تایبان شكستپھنانی له خۆرئاوا شسكتھنانیقاعیدهو ركخراوی له بریتین؛ كه ھاوپهیمانهكانی،پشتبهستنی تیرۆریستهكانی تر. ھهروهھا گروپهشواز به ئهتهسی باكووری ھاوپهیمانی ھزهكانیپشكنینی پرۆسهكانی له كۆنهكان تهكتیكه وئاسمانییه سهربازییه ھهمهته و سهرشۆڕكهرانهرووسهكانیش لكۆهره پسپۆڕو ورانكهرهكان.دووباره ھهنه ئهو ھهمان خۆرئاوا دهن؛لهمیانی جاران سۆڤتی یهكتی كه دهكهنهوه

كردبوویان. ئهفغانستاندا داگیركرنی

كوندا له كارزایلهوه جهخت ئهمریكا دیارهكانی بهرپرسهئۆباما سیاسییه كهی تیمه كه دهكهنهوهپهیهو كارزای به به رامبهر توندتر سیاسهتكیخۆی حهشارگهكهی پیانوایه؛ كارزای له و دهكهنكه ببینت گهندهییه ئه و تاوهكو ده رهوه نایه تهكه دهگهیهنت ئهوه ئهمهش تهنیووه. تیمه كهی

راستهوخۆ ناوه ندی، حكومهتی لهجیاتی ئۆبامادهكات. ناوخۆییهكاندا سهركرده لهگهڵ مامهه بهتهواوی ئه مریكا ھزهكانی كه ئهوهی سهرهڕاییهكالكهرهوانه مامههكردنی بۆ یهكالدهبنهوهچهكدارییهكان، یاخیبوونه و گروپ لهگهڵئهو ئاوهدانكردنه وهی و گهشهپدان مهسه لهیده وهتیش دامه زراوهكانی پشتیوانیكردنی و وته

بهجدهھت. ئهوروپییهكان بۆبهپی دهت: ئهمریكا بهرگری وهزیری ھاوپهیمانه پویسته تازهكه ستراتیژییهته زیاتر مهدهنییانهی پشتیوانی خۆرئاواییهكانگهورهتریش بهرپرسیارتییه كی بكهنو پشكهشكۆمهگهی دامهزراوهكانی بنیاتنانی به سهبارهتئهستۆ نیشتمانییهوه له نوی و سوپای مهدهنی

بگرن.واشنتۆن تازهكهیدا، ستراتیژییهته لهچوارچوهیھزهكانی ژمارهی زیادكرنی بۆ ئاماده باشیدایه لهبوش جۆرج چۆن ھهروهك ئهفغانستان، لهپه یهوی عیراقدا له ئهمریكا پشووی سهرۆكیبگاته زیادكراوهكهی ھزه ژمارهی پدهچت كرد.ماوهی له تاوهكو سهرباز. ھهزار ٤٠ له زیاد ھهزار ٨٠ نزیكهی بگاته داھاتووشدا سای دوو

سهرباز.وهزیری وهك گهیتس ھشتنهوهی پدهچت سهركردایهتیكردنی له پیترایۆس ژهنهراڵ و بهرگریله بهرپرسه كه مهركهزییهكان سهربازییه ھزه له الیهن عیراق ئهفغانستانو سه بازییهكانی پرۆسهنیشانبدات ئهوه ئهمریكاوه، ئستای ئیدارهیو راست به قهناعهتی ئۆباما باراك كه سهرۆكله دووانه ئهو كه بت سیاسه ته ئهو دروستیئهو نو تایبه تهكانی كاره جبه جكردنی كاتی

گرتبوویانهبهر. جهنگه دوو

«ئهمریكان له پهیمانگه ی پسپۆڕ میرفشیك جوشوادهت: له واشنتۆنه كه بارهگاكهی پرایز» ئینتهرپ دهدات درژه سیاسهته ئه و «گهیتس ھه مان

گرتبوویهبه ر.» عیراقدا له پشتر كهئهوهی تهماعی پیترایۆس ژهنهراڵ كه ئاشكرایهئهفغانستان بۆ عیراق ئهزموونهكهی ھهمان ھهیهدیالۆگكردن بۆ ئامادهییشی نیشانداوه بگوزتهوه وله بهشداری تا رگهپدانیان و تایبان لهگهڵ

بكهن. حكومهتدا

قورسه عیراق ئهزموونیكه لهالیهن ئۆلیڤهر نیشتمانی فهرهنسی سهنتهریدهكات ئۆباما ئامۆژگاری نووسراوه رۆی-یهوهئهنجام تایباندا لهگهڵ دیالۆگ راستهوخۆ بهوهیناوخۆییه بزووتنهوهیهكی تایبان چونكه بدات،خاوهنی كه نییه قاعیده ركخراوی وهك وژمارهیهك بهم بت، جیھانی ئهجندایه كیلهنویشیاندا زۆرو سیاسیی شیكهره وهی پسپۆڕوبه رگری وهزارهتی بریكاری ئادمان ئریكھهمان بتوانرت ھهیه لهوه گومانیان ئهمریكا،بكرت. ئهفغانستاندا پهیه و عیراق، له ئهزموونیپۆست» «واشنتۆن بۆ لدوانكیدا له ئادمان

سهحوهكانی ئهفغانستانئهم دهبتهوه؟ دووباره ئه فغانستان له عیراق سهحوهكانی ئهزموونی ئایا

سهرۆك به ئهمریكا قسهوباسی پهیوهندییهكانی فراوانبوونی له گهڵ پرسیاره تایبانو رووبهڕووبوونهوهی بۆ میلیشیا پكھنانی لهپناو كه ھۆزهكانهوهژهنهراه ئهو ھهمان پرۆژهكهش خاوهنی كایهوه. دته دهیدات، قاعیدهئهویش پشكهشكردبوو، پرۆژهكه ی عیراقدا له پشتر كه ئهمریكییهیهناوچهی سهربازی بای سهركردهی ئستا كه دهیڤد پیترایۆسه ژهنهراڵ

درژده بتهوه. عیراقدا ئهفغانستانو لهنوان كه ناوینه



ئستاو تا دووه مهوه جیھانی له جهنگی كه بتئه گهر ده كات، ژاپۆن فه رمانهوایهتی ركابهر بهبتوانی ئۆپۆزسیۆن ژاپۆنی دیموكراتی پارتی ھاتووھهلكی ئهوا پكبھنت، داھاتوو حكومهتی بۆ راگهیاندنی دهبت سهرنجاكشی له بهرده ستدابهشداریكردن بۆ چاونهترسانه دهستپشخهرییهكیله نودهوهتییهكاندا. كشه چارهسهركردنی لهچهندین تۆكیۆ جۆرهشدا له و ھهنگاوكی ھهر كاتیتاوهكو رۆیان دهبت لهبهردهستدا بابهتی جیھانیئابوورییهكه، قهیرانه نموونه بۆ ببینت، تداژاپۆن خودی ئابووری باری ئهوهی سهرهڕایبهم ھهیبوو، پشتر كه نهماوه بهھزییهدا لهوئابووری گهورهترین دووهمی پلهی له تائستاش تۆكیۆ ته نھا ناوخۆیی بهرھهمی كۆی و جیھاندایه

زیاتره. كهنهدا ھهموو له

كه نهدا به به رامبهر تۆكیۆجیھانی ئابوورییه ی قهیرانه ئهو سهرهڕایژاپۆن داراییهكانی دامهزراوه بهم گرتهوه،بهسهالمهتی سهرسوڕھنهر بهشوهیهكی بهڕوهبهری واكاتسوكی- میكیكو مانهوه.«سیستمه دهت: ژاپۆن بانكی پشوویقهرزه بارودۆخی سهالمهته، نیمچه بانكییه كهماندراوهكهشمان نییهو خراپ نودهوهتییه كانیشمانئاماژهیهكی بهھزه ئهوهش لهوپهڕی بهھزیدایه،

زه رهرمهند نهبووین.» زۆر ئمه ئهوهی كه بۆراستو ھه نگاوكی چه ند تۆكیۆ راستی بهدراوكی به پشتبهستن لهوانهش نا، دروستیدۆالر ترلیۆن یهك بهكه ی كه ھهگیراو بیانی دایه بهقهرز دۆالری ملیار ١٠٠ ھهروهھا بوو،كاساھیرۆ بهبوای نودهوهتیو دراوی بانكیگهشهپدان، بۆ ئاسیا بانكی بهڕوهبهری كاوای-ملیار ٢٠٠ دهتوانت ژاپۆن ئاسانی به زۆرپشتریش ژاپۆن بكات. پشكهش دۆالری تریشئابووری ھاریكاری بهھزكردنی له كرد ھاوكاری

ئاسیادا.ئابووری بهھزكردنی ھۆكاری باشترین بگومانتۆكیۆ ئه وهیه ژاپۆنهوه لهالیهن نوده وهتیشری له ئهویش بكات، به ھز خۆی ئابوورییهكهیئهو كۆمهیهتیو بیمهی چاكسازی جبه جكردنیدرژه ماوهیه كی كه خۆی وتهكهی باجهی نوئامانجیشلهوھهنگاوه مشتومكیزۆریناوهتهوه،بوژاندنهوهی ناوخۆییهكانو ھاندانه له بریتییهھهر ھهناردهكردن. به وته ئهو پشتبهستنیبۆ ناوخۆییهكانیدا چاكسازییه چوارچوهی له پویسته نودهوهتی، ئابووری بهھزكردنیكشتوكاڵ كهرتی لهسهر بهندانهش ئه و تۆكیۆبۆ نوێ پۆستو كاری توانایدایه كه له ھهگرتئستا كه دابین بكات وته كهی گوندنشینه كانی پویسته ھهروهھا دهژین. گراندا بارودۆخكی لهفراوان بهشوه یهكی وتهكهی ئابووری ژاپۆنبكاتهوه، چونكه بیانییهكاندا بهڕووی وهبهرھنانهوهبهرھنانی رژهی ٢٠٠٧دا سای كۆتایی له٣٪ی تهنھا ناوخۆییهكاندا بهرھهمه لهچاو بیانیله رژهیه ئهو كاتكدا له ئهمه پكدهھنا،بوو، ٪٢٨ ئهمریكادا یهكگرتووهكانی ویالیهتهبهرھهمه لهنوان ھاوسهنگیش ئارای ھنانهدهبته بیناییهكان وهبهرھنانه ناوخۆییو نودهوهتی، ئابووری گهشهكردنی بۆ ھاندهركپویستیدایه بۆ لهوپهڕی جیھان ئستادا كه له

گهشهكردنه. ئهو

پو لهسهر زهویبناست دهزانت كه ژاپۆن ھهر كهسكیش كهئهو بهم وته ، نین بۆ ئهو واقعی پالنانه ئه وله راستییهكه دهتوانن گومانن به كه كهسانهیتیدا تۆكیۆ كه وه ربگرن بوارانهدا لهو یهكك بینیووه، تیاندا ربهرایهتی راسته قینهو رۆیته كنۆلۆژیای بواری له ژاپۆن ژینگه، نموونه بۆملیۆن چهندین و جیھانه سهركردهی ژینگهییدایارمهتیدانی چینو بۆ ھهوه كانی دۆالری لهپناوگازی كه مكردنهوه ی له ئاسیا تری وتانیخهرج ژینگهیی پیسبوونی البردنی كاربۆنو

كردووه.جۆراوجۆر به رنامهیه كی كۆمهه ژاپۆن ئستاشرووبهڕووبوونهوه ی له تر وتانی ھاوكاری بۆدهكات، پشكهش كه شوھهوا گۆڕانی كشهیداھاتوودا سای پنج ماوهی له لهنویشیانداكه وتانه دهكات ئهو پشكهشی دۆالر ١٠ملیار

ھهیه. یارمهتی به پویستیانگركوره به م ئاسانه، ژینگهیی سهركردایهتیچاكسازی به ئاراستهی له كاركردن راستهقینهكهئهوه ئیتر جیھاندایه، ئاسایشی یان ئابووری یاخود ھه بت دهریاوه چهتهگه ری به پهیوه ندی

ئهفغانستان. جهنگیكرد ئهوه بۆ ئهمریكییهكان ئاماژهیان دیپلۆماتهزیاتری خوازیاره كۆمهكی ئیدارهكهی ئۆباما كهوادهردهكهوت بهم بكه وت، ده ست تۆكیۆوه لهسه ربازییانهوه پرۆسه لهو خۆی نایهوت ژاپۆنروو خۆی سنووری دهرهوهی له كه بگلنت

دهدهن.بدهسهته ژاپۆن كه ناگه یهنت ئهوه ئهمهشجیف گوزارشتی بهپی بهشداریكردندا. لهله تمبه زانكۆی مامۆستای كه كینگسۆنده ن «پو لهسهر ئه وان كاتك كه » تۆكیۆ،بت، پۆستاڵ مهبه ستیان نییه مهرج زهوی»كركار پوی ئهوان مهبهستی چونكه لهوانهیهبت» تهندروستی فهرمانبهری یان مامۆستا یان

دهكهین. ھاریكاری دهن كاتكھیچ داھاتوودا سانی له دهت ھهروهھاله كردن بهشداری ئهندازهی به شتك له مرۆیی كۆمهكی گهلهكانو بنیادنانیلهم نابت. گرنگ پاكستاندا ئهفغانستانوچی كه دهزانن خۆیان ژاپۆنییهكان بوارانه شداپۆژه له دهكهن بهشداری ھه روهھا دهكهن،

تهندروستیدا. ئاودریو جۆراوجۆرهكانیكاریل كریستیان ـــ ھهفتانه

30

نودهوهتی


كه وادهردهكه وت ژاپۆن حكومهتی كات زۆربهیبوونی له تهئكید تاوهكو تهواوه ئیراده ی به پویستیدوودییهش ئهم خۆیدا له خۆی بكاتهوه، خۆیجیھان كه سهردهمهدا لهم بهتایبهتیش كشهیه،دهگه ڕت، دهروازه یهكدا بهشون ئومدییهوه بهببت. رزگاری ئابوورییهكه قهیرانه له تاوهكوژاپۆن چونكه ھهرماوه، ئومدك ئهوه شدا لهگهڵخۆرھهتی باشووری چهتهییهكانی مهسهلهی لهچارهسه ركردنی له بهشداری بهكرده یی ئاسیادائاماژهشیدا كردو نودهوهتییهدا كشه ئهوله بهشداری داھاتوودا له ھهیه نیازی بهوهیتریشدا نودهوهتییهكانی كشه چارهسه ركردنی

بكات.ئهمسادا ھهبژاردنهكانی له دهكرت چاوهڕوانیشلیبرادا دیموكراتی پارتی بهسهر گهوره شكستكی

دهكات رزگار جیھان ژاپۆنچهندین سۆماڵ نزیك كهناراوهكانی پشوییهكانی كاتهی لهو

دهریا چه تهكانی گرفتی چارهسهركردنی بۆ كار كرد ناچار وتیلهو رابردوویهكی سهركهوتووی كه ھهیه وت یهك تهنھا بكهن،زۆر گهرووی سانكی بهدرژایی ژاپۆنه. ئهویش ھه بت، بوارهدامالیزیاو نوان چاالكی بهرتهسكی ئاویی (دهروازهیهكی ماالكا

ھاتو ئهو ببوو. گرفتار دهریاوه چهتهكانی بهدهست ئهنده نوسیایه)كرد. رزگار بارودۆخهكهی

بهوه یبه شداری ناسراوه وته یكه ئهو ژاپۆن،نودهوهتییهكان ھهڕهشه بهرهنگاربوونهوهیقبوڵ تهحهدییهكهی تۆكیۆ ئهوهشدا لهگهڵ ناكات.دهرخست، كشهكه بۆ خۆی نهرمی به كردوناوخۆییه كانو سوپا پكردنی بهمهشق كرد دهستیله دروستكردو زانیاریشی ئاوگۆڕی سهنتهركیبهخرایی بهدهم زۆر توانیان ئهمنییهكان ریهوه ھزهبۆ كه شتییهكیشی چهند ھهروهھا بچن، ھرشهكانهوهبه كهشتیگهلی پشكهش چاودریكردنی كهناراوهكانخراپ ئاماده كارییهوه رووی له كه كرد ئهندهنوسیاكاریگهر زۆر ژاپۆن ھهوهكانی راستی به بوون.چهتهیی رووداوی كهمكردنهوهی له رۆیان و بوون ١٥٠ ٢٠٠٣دا سای له به جۆرك ھه بوو، ناوچه كهدا لهدوای ئهوه س ساڵ بهم روویاندا، چهتهیی رووداوی

كرد. یهك كه میان بۆ س ژمارهكه

تهمهڵ سوپایهكیبه وهی بوون رازی تۆكیۆ سیاسهتمهدارانی دواترعهدهن بنرن، بهم كهنداوی كهشتی جهنگی بۆباره ژاپۆنییهكان تهنھا پاراستنی كهشتی و كاریانئاسیاو ھاملت-ی بۆته ژاپۆن وادهردهكهوت بت.دهسهتی كهمبوونهوه ی له گلهیی بهردهوامیششیكهرهوه له ھهندك جیھاندا، له دهكاتبۆ ژاپۆن دواھاتنهی بهرهو ئهو سیاسییهكانیشدروستبوونی سهرهتای له ھهر كه دهگنهوه ئهوهویالیهته به پشتیان وتهوه ئهو سوپایئهمهش بهستووه. ئهمهریكا یهكگرتووهكانیالی ترس پادانه وه و رۆشنبیرییهكی كه وایكردوهھۆكاره كهی ھهندكیش ببت. دروست ژاپۆن سوپایدهگنهوه. ھهریه ك سیاسییهكان الوازی ئهدای بۆ

تدایه. له راستیان تۆمهتانهش بهشك لهو


بۆ خۆمان ھهوهكانی رابردوودا ماوه ی «له و بهگهڕخستووه كشهیه ئهم چارهسهركردنیرهنگه و چارهسهرداین ھهوی له ئستادا له

بگهینه ئهنجامی پویست.»كاری پهكخستنی دووهمی ھۆكاری د.ستارئهوهی بۆ گهڕاندهوه وهبهرھنانی دهزگاكانیزۆر كاركی دهرهكی سهرمایه ی كۆكردنهوهی دهره كییهكان وهبهرھنه بانگھشتی و ئاۆزهھهیه عیراقدا له باروودۆخهی ئهو بهھۆی له وهبهرھنهكان چونكه ئهستهمه، كاركیناورن و دهترسن عیراق ئاسایشی باروودۆخی بهم بدهن، ئهنجام گهوره وهبهرھنانی پرۆژهیھهوی له بهبهرده وامی ئمه ئهوهشدا لهگهڵ بۆ كاركردن ئارامی و دنیایی كه ئهوهداینبكهین ل وایان تا بكهین، دابین وهبهرھنهكانله سهر كار بهردهوام ھهروهھا عیراقه وه، بنهدهكهین ناوخۆییهكانیش سهرمایه كۆكردنهوهی

بخهین.» بهگهڕیان وهبهرھناندا لهبواری تا

بۆ ده كرت كاریدهزگای لهالیه ن كه دهكرت لهوه باسبۆ گونجاو پالنكی بهسره له وه بهرھنانهوهئاماده وهبهرھنان كهرتی بهرهوپشبردنیدهزگای ئهندامی ساده عهبد عهلی كراوه،و چاودری لیژنه ی لپرسراوی و وه بهرھنانبهردهم ئاستهنگهكانی لهبارهی بهدواداچوونوهبهرھنان له پارزگای بهسرهدا به ھهفتانهیله وهبهرھنان بهردهم «ئاستهنگهكانی وت:رۆشنبیری نهبوونی له بهسرهدا پارزگایبواری گرنگی به ھهستنه كردن و ئابووری ده بینتهوه، خۆیی سهرمایهداریدا و وهبهرھنانوهبهرھنان دهزگاكانی بهستنهوهی لهوهش جگهسهرمایهكه ی كه وه بهرھنانهوه پرۆژهیهكی بهپرۆژهیهكی ھه موو و تپهڕناكات ٢٥٠ملیۆن لهلهوه بودجهكهی ئهگهر دیكه وهبهرھنانیئهنجومهنی رهزامه ندی به پویستی بت زیاترزۆربهی كه لهكاتكدا ئهمه ھهیه، وهزیرانبهسرهوه پارزگای ئهنجومهنی له بهرپرسهكانپرۆژه له زۆرك ئهنجامدانی لهسهر بهغدا تاوهزیری كه كاتكیش ھاوڕانین، وهبهرھنهكانپارچه كه رهتدهكاته وه ئهوه شارهوانییه كانوهبهرھنان دهزگای بۆ دیاریكراو زهوییهكیئهوه بكرت، تهرخان وهبهرھنان كاری وبۆ زهویه ئهو گرنگی له دنیاییهوه به ئهم تناگات. پارزگاكه وهبهرھنانی بواری

دیكهدا وهزارهته كانی سهرجهم له بارودۆخه شزۆرترین ئهوهیانه ملمالنی بهردهوام كه ھهیهكار بۆ نادهن رگه ناویانهوهو به بكرت زهوی

بكرت. تهرخان وهبهرھنان پرۆژهی ونهجه فدا پارزگای له تارادهیه ك بارودۆخه ئهموهبهرھنان ناوچه ی یهكه مین به كه جیاوازهئهندامی یاسری ئهحمهد د.لهتیف ناسراوه،وهبهرھناندا ده زگای له ئهندازیاری لیژنهیوهبه رھنان بواری بهره وپشچوونی ھۆكاریكه ئهوهی بۆ دهگهڕنتهوه شارهكهدا لهبیاردانی مافی پارزگار و پارزگا ئهنجومهنی ئهوهی پاش بهتایبهتیش ھهیه، تهواوهتیاندهسهتی كه كرا پهسهند پارزگاكان یاسایسهرمایهداریدا و وهبهرھنان لهبواری بیاردانی

ناوخۆییهكان. حكومهته به داوهرابردوودا لهماوهی و نوهندهشدا لهمھهروهھا ئهنجامدراو نهجهف فۆكهخانه یئوتلی دوو و ئهستره یی پنج ئوتلی چواربنیادنراوهو شارهكهدا له ئهستره ییش چوارله جگه ئهمه دهكرت، تدا كاریشی بهردهوامله گهشتیاری شاری گهورهترین دروستكردنیدروستكراوه نهجهفدا دهریاچهی له كه وتدابنیادنانی خهریكی دووایانهشدا لهم وو زه یتون كارگهیهكی و پیشهسازی شاركیله لهوهش جگه دیكهشین، كارگهی چهندینكۆمپانیای چهندین ناوهوهی ھنانه ھهویئیماراتی چینی و كۆمپانیای جۆراوجۆرداین كه

تدایه . كوتی و ئیتاییان و ئرانی وھهوستهیهك ویستمان نهجهفهوه لهبواری بهرهوپشچوونی كزی ھۆكاری لهسهر دیكهدا، پارزگاكانی له بكهین وهبهرھنانكه كشهیهی «ئه و وتی : ئهحمه د د.له تیفدهبتهوه وهبهرھنان بواری رووبهڕوویدابینكردنی كهمی ھۆكارهكهی وتهدا، لهمجگه وهبهرھنان، بۆ پویسته بودجه یكهم وهبهرھنان دهزگاكانی دهسهتی لهوهشكارهكانی وادهكات ئه مهش كه سنوورداره ، ولهجیاتی رۆتینیات به ببت زیاتر لیژنهكهو ببرت بهڕوه كارهكان بهخرایی ئه وهی كۆمپانیا بانگكردنی بۆ كه ئامرازانهی ئهوبانكی بهڕوهبردنی سیستمی و بیانییه كانو دارایی سوودی و دنیایی كۆمپانیاكانی وزۆر بهكاردهھنرت كۆمپانیاكان مامه هی

تدایه.» كشه ی و لهدواوهیهھهفتانه

ئابووری

32

ئهو لهسهر وتراوه زۆر قسهپهكخستنی بهربهستانهی بوونهته ھۆینهبوونی لهنوانیشیاندا عیراقدا، له وهبهرھنانكه كه سانهی ئهو بۆ ته واوه تی دنیاییهكیواش و عیراقدا له وه بهرھنان بكهن دهیانهوتو عیراقهوه بته بكات ده رهكی وهبهرھنی له ئستاش ھهتا بهگهڕبخات، خۆی سهرمایهكهی بهربهستكی بوونهته سیاسییهكان ملمالنیئابووریدا، بهرهوپشچوونی لهبهردهم گهورهلهبواری تۆ ئهو گۆڕانكارییهكی ھیچ بهمرگهچارهیهكی ھیچ رووینه داوهو وهبهرھناندائهنجام بواره ئهم ھهستاندنهوهی بۆ ئهوتۆش

نهدراوه.سای له كه نیشتمانی وهبه رھنانی دهزگایله یهكهمه بهرپرسیاری دامهزراوه ٢٠٠٦داكردنهوهی ری له ده زگایه ئهم وهبهرھنان،سنووری عیراقدا پارزگاكانی له لقهوه چهندینلقهكانی ھهرچهنده كرد، فراوان خۆی كاركردنیحكومه تی به پهیوهستبوون دهزگایه ئهمپارزگارهوه به پارزگاكانهوه، یاخود ناوخۆییاسای نیشتمانی، وهبهرھنانی دهزگای به نهكدانرا فیدرای بنهمایهكی لهسهر وهبهرھنانیشدهزگای و گشتی ده زگای له نوان كرا جیاوازی ووهبهرھنانی دهزگای ھهربۆیه پارزگاكاندا.بهسهر تهواوهتی دهسهتی نیشتمانیده زگاكانی ھهموو بهم نه بوو، خۆیدا لقهكانیئهركهكانی به به تهواوهتی وهبهرھنانیشبۆ پالندانانه ئه ویش كه ھهنهستاون خۆیانھاوكاریی كردنیان، و راكشانی وهبهرھنه كانھه رمی له وهبهرھنان دهزگای ته نھا بهم

بینیوهو بهخۆیهوه پشكهوتنی كوردستانبنیادنراوه تدا باشی وهبهرھنانی ژرخانكی

١٦ملیار دۆالر. بهسهرمایهی

له ناوچهكانی وه بهرھنانی شتك چ باشهبهتایبهتیش خستووه ، پهك عیراقدا دیكهی

پایتهخت؟لهپش كه وهبه رھنان دهزگای یهكهمینواست وهبهرھنانی دهزگای دامهزرا بهغداشهوهئهندام یانزه له دامهزراو ٢٠٠٧دا سای له كه بوودهزگاكهیه، سهرۆكی یهككیان كه پكھاتبووزۆربهی لهپش واست پارزگای بهوپیهیوه بهرھنانی ده زگای دیكهوه پارزگاكانید.ستار ئهو دهزگایه دامهزراوه، سهرۆكی تدابهربهستانهی ئهو لهبارهی رهبیعی ئهحمهدیهكهم «بهربهستی وتی: ھاتووه تووشیان كهوهبهرھناندا بواری بهرهوپشچوونی لهبهردهمبناغهی زهوی چونكه زهویه، نهكردنی تهرخانگونجاویش زهوی بهب وه بهرھنانانكه و ھهمووئهو عیراقیشدا له بكهیت، كارك ھیچ ناتوانیتدارایی وهزارهتی زهوییه خاوه نی كه الیهنه یكشتوكاڵ و ئاوهدانكردنهوه و شارهوانی وگرنگی له الیه نانه ش ئهم بهرگرییه، وئابووریی، گه شه پدانی بۆ نازانن وهبهرھنانپویست بهشوه ی كه نابن رازیی ھهربۆیهئهم بكهن.» تهرخان بۆ تهواوه تیمان زهوی وهبهرھنان دهزگای دهسهتی له كشهیهشو ھهماھهنگی به كشه یه ئهم دهبت و به دهرهو جبهجكردن دهسه تی له نوان لكگهیشتنوتیشی: د.ستار بكرت، چارهسهر یاساداناندا

دهزگاكانیوه بهرھنان،بهبوهبه رھنان

نیشتمانی ساهیه دهزگای وهبهرھنانی ئهو ئهویش ٢٠٠٦ كه سای پشو سیاسییهكان له گهورهیان بهنی چهندین عیراقییهكان دامهزرا، تیدا

وهبهرھنان بهرهوپشچوونی بیست لهسهر وهبهرھنهكان و ئابووریناسهكانعیراق بنیادنانهوهی و گهوره پلهیه كی به كهرته ئهم گهیشتنی و عیراقدا لهو بازاڕ چاالككردنی بكاره كان و سهرجهم بۆ دابینكردنی كار و پاشانیش

نهبوو. گفتهكاندا ئاست له بهم وهبهرھنان پویست، خزمهتگوزاری دابینكردنی


35

باسوخواس

له دایكبووانی سلمانی، ئاماری بهڕوهبهری گورهی لدوانی بهته نھا به ١٨ساڵ، ئستا تهمهنیان گهیشتۆته كه ،١٩٩١ سایلدوانه ئهو گورهی به ٣٥٦٤١ كهسه. سلمانیدا پارزگای لهكوردستاندا له ١٠٠ ١٩٩١ له سهرجهم سای له دایكبووانی بت

زیاتره. ھهزاربهم ئهسی بهس، و ئاماركه ته نھا خراوه تهڕوو تائستا ئهوهی به كه نهوهیهك دروستبوو ٢٠٠٩/٣/٥هوه ، له ئه وهیه، مهسهلهكهراپه ڕینن. بهكو نهوهی راپه ڕین، دوایی نهك ھهر نهوهی راستیدهشزانن نه ھه یه، بهعس جهوری له ئاگایان نه نهوهیه ئهوو بگره دهیان نهوهیهك بهڕوهچووه. چۆن و كوردایهتی شۆڕشدهدات. گینگ مشكیدا سهرده می عهولهمه له خولیایی سهدانكۆمهیهتی رهفتاره نه نهخواستهكانی ، نه بیركردنهوهی ، نهوهیهك

ناچت. خۆی ھی پش سیاسییهكانی ھهرگیز له ودهنگدانیان مافی كهس، ١٠٠ ھهزار له زیاتر خۆت چاوی پش بنه دهنگیش ٢٠ ھهزار پهرلهمان ھهر كورسییه كی بۆ ئهگهر ھهیه،كورسیی ٥ نزیكهی دهتوانن نهوهیه ئهو ئهوا بكهین، حسابكورسیی ٥ حزبهكان بۆ راستی به بكهن. حهسم پهرلهمانپهرلهمانیدا كاری ھاوكشهیهكی لهھهر و نییه كهم ژمارهیهكی

بگت. رۆی گهوره دهتوانتراستی به دوایی پویسته حكومهت حزبهكان، كهواته ؛لهگهدا مامههیان چۆن بكهن؟ چی نهوه یه ئهو دروستبوونی با بكهن؟ كوردستانیبوونیان ئینتیمای به تكهڵ چۆن و بكه نحزبهكان، ئهجیندای به رنامهی راستی به دگران نهبت، كهسبۆخۆی نهوهیه ئهو بتوانت نییه ، تدا وای شتكی حكومهت،ئهم بزان وا نهمنت لهخۆی دی كهس بكات. پهلكشتر نهتهوهكانی و ھهیه كورد نوی نهوهی الی تهنھا ده ردهھه موو الی شت ھهمان پچهوانهوه به نییه، دهرده یان ئهوجیادهكاتهوه له ئمه ئهوان كه ئهوهی به م ھهیه، نهتهوهیهك

رووناكبیری و كۆمهیهتی باری حزبهكان، سیاسهت، ئهوهیه؛بهھهنگاو ھهنگاو پشكهوتووهكان و شارستانیی كۆمهگا الیخۆی نهویه ك بۆیه ھهر دت، به سهردا نهوهكاندا گۆڕانی لهگه ڵتدا و گهشهی تیدا لهدایكبووه دهزانت كه ئهو رۆژه كوڕی بهكوڕی به نویهكانیان خۆیان نهوه ئهوهش وایكردووه، كردووه .ھه موو تكه وی ئاسانی به و دهزانن وتهكانیان رۆژهی ئهو

دهبن. جۆراوجۆرهكانی چاالكییهنییه، نهوهكان نوان بهندی پله به بوام ھهرچهنده بهنده ئهویش ببوورین، ل خۆمانی ناتوانرت كه ھهیه شتك بهمجیاوازهكان تهمهنه الی بیركردنهوه نا، یان بمانهوت ئهوهیه؛له كارهكان ئهولهویهتی بیركردنه وهیهش، ئهو ھهر دهگۆڕت،حهفتاكان نهوهی الی ئهوهی دهكات. دیاری بوارهكاندا ھهموونهوهی الی ھهبوو، ئهولهویهتی رابردوو سهدهی ھهشتاكانی وحكومهت حزبهكان، داخهوه به ل نییه. ئهولهویهتی ئهمۆرووی له ھهم ئهمساهوه، ٣/٥ی له كه نهوهیه ی ئهو دهیانهوتبه گۆڕهپانهكه سه ر ھاتنه یاساییهوه رووی له ھهم و بایۆلۆژیناچاریان و بیربكهنهوه خۆیان وهك سیاسییشهوه، گۆڕهپانی ئهگهر ئهو ھهبت. ژیاندا له ئهوانیان ئهولهویهتی بكهن ھهمانھهموو بوارهدا نهگۆڕت، لهو حكومهت و بیركردنهوهیهی حزببهسهردا گۆڕانی نه وهیهكدا ھه ر دروستبوونی لهگهڵ كایهكانلهپش پارتی و یهكتی بهتایبهتی حزبهكان راستی به نهیهت،دهنگی بیركردنهوه و ئاراسته ی چونكه ھهموواندا زهرهردهكه ن،خۆیان بهردهوام كه دهڕوات الیهنانه ئهو بۆ نویه، نهوه ئهوبت. دروست نوێ نهوهیهكی كه بۆسهناوه له رۆژه ئه و بۆرامان. یهكتی و پارتی پی لهژر به ڕه ئه وان دهنگهكانی بهتر ١٠ كورسیی. كهواته ساكی ٥ كورسیی لهدهستدانی ئهمساڵبزانن گۆڕهپانهكهتان خۆتان به ئه وهی ب ساكی كهم چهند به

پ چۆكراوه. نویه نهوه بهدهنگی ئه و

ئه بوبهكر مهھدی

نودا نه وهی بۆسهی له


ئابووری

34Haftana-issue 39/ 15 Mar - 21 Mar 2009

گرفتی كشهو نهھشتنی بهمهبهستییارمهتیدانی و ھهرمی كوردستان له نیشتهجبوونالوازن، داراییهوه رووی له ھاووتیانهی ئهویهكهی ١٥ ھهزار كوردستان وهبهرھنانی دهستهی

دهكات. دروست نیشتهجبوونگشتی ھهسهنگاندن موفتی بهڕوهبهری كامهرانرایگهیاند؛ وهبهرھنان دهستهی له مۆهت وتووشی جیھان وتانی زۆربهی وهكو «كوردستاننیشته جبوونی گرفتی و ھاتووه دارایی قهیرانیكوردستان وهبهرھنانی دهستهی بۆیه ھهیه،بواری له وهبهرھنان كۆمپانیاكانی بۆ بواریئهمسایش بۆ و ره خساندووه نیشتهجبوونسهرتاسهری پرۆژهی نیشتهجبوون له كۆمهكپرۆژهكان تكای كه دهدرت، ئهنجام كوردستانله نیشتهجبوون یه كهی ھهزار پانزه دهكاته

و دھۆك.» سلمانی و ھهولر ھهرس شاریسندوقی له پرۆژانه ئهو «بهشكی وتیشی:ھاوتیان كه پدهدرت، پارهیان نیشتهجبوون

نیشتهجبوون یه كهی ھهزار ١٥

له به شك ببن و سوودمهند له و رووهوه دهتواننتوانایی سندوقه ئه و زۆرهو تچوویان پرۆژهكان

بدات». یارمهتیان نییهسهرهكی دیارو گرفتكی نیشتهجبوون كشهی

پارزگاكانی و كوردستان ھهرمی دانیشتووانی بۆ ھهرم حكومهتی بۆیه عیراقه تری ھهوهكانی نه ھشتنی گرفتهو ئهم كهمكردنهوه ی

كردۆته وه. چتر

كه سیستمی ھهرمهكان، پهرهپدانی بودجهیعیراقهو پارزگاكانی ئابووری ژرخانی ئاوهدانی رژهی بهپی عیراق پالندانانی وهزارهتیبهڕژهیهكی ،شدهك بۆ نهخشهی دانیشتوانبۆ كهمكردنهوهكهشی ھۆكاری كهمكرایهوهو زۆر جیھانی كه دهگهڕتهوه ئابوورییه قه یرانه ئهودۆالرهوه ١٥٠ له نهوت نرخی بهھۆیهوه گرتۆتهوهو

دۆالر. ٤٠ بۆ دابهزیوهبودجهی «له رایگهیاند؛ ئاگادار سهرچاوهیهكی،٢٠٠٩ سای بۆ عیراق ھهرمهكانی پهره پدانیپارزگاكهی ھه رس بۆ دیناری ملیار ٣٢٢سهرچاوهیه ئهو تهرخانكراوه. كوردستان ھهرمیدھۆك پارزگای «بودجهی ئاشكراشیكردھه ولری بودجهی دینارهو ملیار ٧٥ تهنھاپارزگای بودجهی دینارهو ملیار ١١٧ پایتهختدیناره.» ١٣٠ملیار ،٢٠٠٩ سای بۆ سلمانیش «ئهنجومهنی روونیشیكردهوه سهرچاوه یه ئهو٢٠٠ ملیار رابردوودا سای له سلمانی پارزگای

كهمكرایهوه ھهرمهكانیش بودجهی

ئهنجومهنه ئهو ئهمسایش وهرگرتووه، دیناریكردووه عیراق حكومهتی له ملیاری ٧٠٠ داوای ١٣٠ تهنھا بهم پارزگاكه، ئاوهدانكردنهوهی بۆ

تهرخانكراوه.» بۆ ملیاری

سهرهڕای كردهوه ، تهئكیدی چین حكومهتیئابوورییهكهی دنیایه جیھان، دارایی قهیرانیسهرۆك ژاباو وین دهكات. گه شه ئهمسـادا لهباش وت «ئابووری وتی: چین، وهزیرانیرـنمایی گونجاو و راست ربازی دهبت، ئهگهروردهكاری له باسی ژاباو وین بگیرتهبه ر.» ٥٨٥ بهبی چین ئابووری بوژاندنهوهی پـالنیپـرۆژه كانی بۆ زۆری به كه كرد، دۆالر ملیاریانزهی مانگی له و بهكاردت وت ژرخانی له باسی ژاباو راگهیهندراوه. پارهوه سـایدۆالری ١٢٥ملیار بهرنامهی زیاتری وردهكاریتهندروسـتی خزمهتی سـیسـتمی چاكسازیدهخرن. بهگهڕ ھهوهكانی بهمنزیكانه كه كردگه ورهی كاری بكاری «جهوگیری وتیشی:بكاری دهچت ٢٠٠٩ پ سـای و حكومهته سهخترین سـاڵ ببته و چنھه چین تهنگ به

چین. ئابووری گهشهدانی بۆ

خهمه ب ئابوورییهكهی له

37

بواری رهچاوی كوردییهكاندا تهلهفزیۆنه لهو تهمهن گودانه به ب و ناكرت په روهرده ییو پهخشدهكهن بهرنامهكان و فیلم ره گهز،لهپاش كوردی كۆمهگهی «ھهرچهنده دهت: بهخۆیهوه بهرچاوی پشكهوتنی راپهڕینهوه لهدواوهین، زۆر ئهوروپادا ئاست له بهم دیوه،ئره بۆ ئهوێ فیلمه كانی و بهرنامه ناكرت بۆیهبه بۆن ئاوا تهلهفزیۆنهكان ئهگهر بگوازینهوه،نهخوندهوار و نادروست كۆمه گهیهكی من بوای

بهرھهمدهھنن.»كه ھهیه ئهوه لهسهر سهرنجی موختار راساناوپپ كوردییهكان ئاسمانییه تهلهفزیۆنهكاریگهری و وتانن تری ته لهفزیۆنه كانی الساییدهكاتهوه روون ھهیه و ئهوهش لهسهر تهواوییاندروست باش و كاریگه رییهكی ئه م كاریگهرییه كهكه سهی و كارهكته ر ئهو زۆرجار چونكه نییه،و زانیاری ھهگری بكاتهوه الساییهكه دهیهوتوهك كه بتوان نییه، شوهیه ھۆشیارییهكی لهو

بكاتهوه. السایی دیویهتی و دهیهوت ئهوهی

نهتهوه نهك حزبن زمانحایده دات بهوه ئاماژه حه مهغهریب سادقو پشكهوتن ئاست له تهلهفزیۆنهكان كه زۆربهی چونكه نین، كۆمهگهدا گۆڕانكارییهكانی و پشتیانهوه ن له حزبهكان تهلهفزیۆنانه ئه محزبهكانیش و دهكات پاپشتی حزبی ئایدۆلۆژیای

پهخش ئهوه بت گرنگ الیانهوه به ھهرچیسهیر الواز خاكی وه ك ئه مهش دهكه ن،قاوغه لهو تهلهفزیۆنهكان نهیانتوانیوه كه دهكاتھهر رووندهكاتهوه ئهوه سادق دهربچن. حزبییهئارا ھاته سه ربهخۆ و ئه ھلی راگهیاندنی كاتك حزبییهكانیش راگهیاندنه كاته ئهو دروستبوو، ولهو كه دهدهن ئهوه ھهوی و خۆیان دهكه ونه وایه رای ئهو دهرهوه، بنه حزبییه چوارچوهتایبهت به چینكی خزمه ت راگه یاندنی حزبی كهھهموو نهك خۆیهتی، حزبهكهی كه دهكات

كۆمهگه.خاكی نهورۆز تهلهفزیۆنی ھونهری بهڕوهبهریكوردستان بینراوهكانی میدیا خراپی و الواز تریبهرپرسهكانی و كادیر ئهوهیه ئهویش دهكات، باسو شارهزایی ئاستی لهسهر تهلهفزیۆنانه ئه مخزمایهتی و بهكو پلهی حزب نییه، لھاتووییكه پله گرنگهدا، ئهم پدانی دهكرت له رهچاودهتوانرت پلهیهك ھهموو كار و دهن: پسپۆڕانبه م ،نبھ بهدهستی خزمایهتی و ره شوه بهلھاتوویی به ده بت راگهیاندن پلهی و راگهیاندنپلهیهكی چونكه ئارهزووبت، و حهز به و بتئاراستهكردنی ئهوهش ھهستیاره، و گرنگو بهدواكهوتن ھۆیهشی ئهم كۆمهگهیه،وتی: و گردا كوردستانهوه ھهرمی چهقبه ستنیپیاو، ژن و و پیر و گهنج كوردستان «نابینین له یان ،نازان كوردستان خاوهنی به خۆی كهس

بهرپرسه، ك خۆشناوێ، خۆی وتی كهسبگومان دروستكردووه . بباكییهی ئه م كیهته لهفزیۆنهكان، له ناویشیاندا راگهیاندنهكانبهرنامه لهناو دیاریكراو ئاراستهی و پالن چونكه

نییه.» و پرۆگرامهكانی (TV)ییهكاندا

پردك نهبوونهته«تهلهفزیۆنه وتی: حهمهغهریب سادقتوانیوه نهشیان كوردستان ئاسمانییه كانیدهسهتدا، و بینهر له نوان رایههیهك ببنهو كشه كه راگهیاندنه خای گرنگترین كه دهسهت پیشانی ھاووتیان كهمووكوڕییهكانیرگهیه وه لهم كه بكات ده سهت له وا و بداتكاری تهنھا بهكو بگهڕت، چاره سهریدا بهدوایئایدۆلۆژیای و بیر گهیاندنی تهلهفزیۆنانه ئهموایكردووه ئهمه ش ھاووتیان، به بوون حزبهكانبینهری ببنه كاتبهسهربردن بۆ ھاووتیان

كوردی.» غهیره تری تهلهفزیۆنهكانیكهناه بۆ كوردهوه بینهری پهنابردنی لهبارهی بۆ ئهوه ھۆكارهكهی دهباغ ئاری غهیره كوردییهكان،لهبهرئهوهی ئمه تهله فزیۆنهكانی كه گهڕاندهوهزانیاری و ھهواڵ ھهندك ناسهربهخۆن و حزبیفشاره ئهو بهھۆی بكهنهوه بوی ناتوانن ھهیه دزه دهكاته لهسهریانه و ھهواهكه حزبییهی كهبۆ ناچاره بینهریش ترهوه، راگهیاندنهكانی ناو بكات، تر كهناهكانی سهیری زانیارییهكان بینینی كهناهكانی كه دراماكاندا زنجیره بواری له یانببن وهك قۆناغه ئهو نهیانتوانیوه ئمه ھشتابۆیه بهرھهمبھنن، بینه ر بۆ فیلم و دراما پویست،بهر دهباتهوه پهنا تر جاركی ناچار ھاووتیاننیشانبدرت داواشیكرد ئهوه و تهلهفزیۆنهكانی ترھهیه، كوردهوه كولتووری به پهیوهندی كهبه رھه می بۆ پهناببرت بۆشایی بوونی له نهكبۆ ده باغ نییه. باش دهره نجامهكهی كه بگانهكوردی، تهلهفزیۆنی گرفتانهی ئهم چارهسهریدهزگاكانی باشكردنی بۆ حكومهته «ئهركی وتی:و كۆلژ به بدات تهواو گرنگییهكی كه راگهیاندنكه خوندكارانهی ئهو و راگه یاندن پهیمانگاكانیبرهوی و وه ردهگیرن له وێ خۆیان ئاره زووی بهدابینكردنی و پرۆگرام رووی له پبدات باشیئمه ئهگه ر چونكه پداویستییهكانیان، سهرجه مكهسی دهبت پشبخهین راگه یاندن قهراربتكوێ له ئهمهش بكهین، دروست بۆ شارهزای

دهبت.» شونانه له و بگومان دهبتــ ئیسماعیل حه مهڕهحیم ھهفتانه


36

ئــاراســـتــه

و كارا كاره كته ری كۆمه گه دا له ده دات ئه وه چاالك ده رنه كه وت.

وایه ده سه ت چۆن باوه ڕی راگه یاندنكاره ئه م نایه وت له بواره كانی تردا كه س ده ربكه وت به ھه مان شوه ش نایه وت ته له فزیۆنی سه ركه وتوو بت، به رھه م ته ندروست كۆمه گه ی تا ھه بت چونكه ھه موو ته له فزیۆنه كوردییه ئاسمانییه كانی حزبه گه وره كان له پشتییه وه ن و ئه وان نایانه وت

فیكر و جوانی زابت.

ھشتا لۆكانسادق حه مه غه ریب ھه گری بوانامه ی ماسته ر له ئه گه ر به وه ی ده دات ئاماژه راگه یاندندا، بواری تریان وتكی ھزه وه رگه ی له وتان جاران ئه و میدیاوه رگه ی له ئه مۆ ئه وا ، داگیركردبكاره ده كه ن، یان میدیاكان داگیرده كات. سه باره ت سادق كوردییه كانیش ئاسمانییه ته له فزیۆنه به له نه یانتوانیوه وتی: «به داخه وه ته له فزیۆنه كان رووی به رنامه و ته كنیكه وه ببنه ئاسمانی و ھه ر ملمالنی نه شیانتوانیوه و لۆكایدان ئاستی له الوازترین ته له فزیۆنی بگانه بكه ن، به مه ش ده سته و ئه ژنۆییه له به رامبه ر ئه و ھه ژموونه راگه یاندنه ی و ھونه ر و شواز ھه روه ھا ھه یه . دنیادا له كه بنه مای له سه ر تائستاش ته له فزیۆنه كان رۆی

لۆكاییه كانه چ وه ك ھه واڵ چ وه ك زانیاری .»كه ئه وه ی ده خاته سه ر رۆشنایی ده باغ ئاری

كه ناه ته له فزیۆنییه كوردییه كان تاچه ند له ئاستی پویستی بینه ردان؟ تاچه ند توانیویانه له ئاست پشكه وتنی كۆمه گه دا بن؟ كه ناه كان تاچه ند

له قاوغی حزبی بوون ده رباز ده بن و خه مه كولتووری و نه ته وه ییه كان به رچاوده گرن؟

شاشه کوردییه کان الساییکردنه وه و ئاراسته ی جیاواز!

یه كه مین په خشی مژووی ١٩٦٧/١١/١٨ته له فزیۆن بوو به زمانی كوردی، یه كه مین كوردی كولتووری فه رھه نگ و زمان به په خش پاش بوو، كه ركوك ته له فزیۆنی شاشه ی له سه ر گه یاندنی بۆ بوو ناچار به عس رژمی ئه وه ی پرۆگرامه كه ی ئه و كه ناه بكاته وه ، له گه ڵ ئه وه شدا ئه و ته له فزیۆنه توانی ده یان به رھه می ته له فزیۆنی چوون مه ره زه و به ھاری دزراو و ده یان به رنامه ی تۆماركردنی بكات سه ره ڕای پشكه ش وژه ییش ھونه رمه ندانی به شداری به گۆرانی سه دان

سلمانی، ھه ولر و دھۆك.بكرایه كورد دۆخی له باسیش ئه گه ر ئه وده م ده بوایه به ره مز و ھما باسی لوه بكرایه . له گه ڵ ھاتنی راپه ڕیندا و له سای ١٩٩٢دا كورد توانی دیسان به م خۆی ، ته له فزیۆنی خاوه نی ببته ئه م ته له فزیۆنانه ش كه وتنه ژر سانسۆر و فشاری كه ناك به بوو كه ناڵ به شوه یه ك حزبه كانه وه له بری جیھان ده یوانییه حزبه وه به چاوی ته نھا نه ته وه ییه وه به دیدكی بت كه ناك ئه وه ی ئاساییه كانی سه ردانه ته نانه ت كاربكات. و دۆسته كانیان ھاوڕێ بۆ الی به رپرسانی حزب و بینه ر گوی به ده درا و ھه واڵ به ده كرا

بیسه راندا.راسان موختار وه ك راگه یه ندكاركی شاره زا له م بواره دا ده ت: «ته له فزیۆنه كوردییه كان تازه به و ته له فزیۆنه كانی خۆی كاتی كه ده چن رگه یه دا ئه وروپای پدا تپه ڕییوه ، به بوای من زۆرك له ته له فزیۆنه كوردییه كان خای بوونه ته وه له مانا، نه یانتوانیوه ھزر و جوانی له جوانی و له ھزر، نه شیانتوانیوه بگه یه نن، خواره وه بۆ له سه ره وه په یامه كه ی له رگه ی ونه وه بگه یه ن ، ھه رچه نده

ھه وی بۆ ده دات.»

ته له فزیۆنه وایه باوه ڕی ھه روه ھا راسان پ په یامكی ھیچ كه له وه ی كوردییه كان جگه و قدوه كۆمه ك دروستكردنی خه ریكی نییه ،

سه رمه شقه كه ئه مانه ته نھا بتكن و ھیچی تر.

ب توانانله ھونه ری به شی به رپرسی ده باغ ئاری ته له فزیۆنی نه ورۆز كه زمانحای حكومه تی ھه رمی «ھه رچه نده وت: ھه فتانه ی به كوردستانه ، به عس رژمی رووخانی دوای و راپه ڕین له پاش راگه یاندن ھه نگاوكی گه وره ی ناوه بۆ پشه وه ، به م ته له فزیۆنه كوردییه كان ھشتا نه یان توانیوه كاریگه ری بكه نه سه ر بینه ری خۆیان به شوه یه ك بینه ر بۆ الی خۆی كش بكات كه به ته له فزیۆنی كوردییه كان ته له فزیۆنه بینه ری ، بزان خۆی كه سه حزبییه كانن ھه موو كه س ته ماشاكه ری یان

بینه ری ته له فزیۆنی حزبه كه ی خۆیه تی .»ده باغ ده ت: «ته له فزیۆنه كوردییه كان كاریگه ری خراپ له سه ر كۆمه گه به جده ھن له رگه ی ئه و له گه ڵ شوه یه ك ھیچ به كه دۆبالژانه وه فیلمه دابونه ریته كوردییه كاندا یه ك ناگرنه وه . ھه روه ھا ھه وه شاندنه وه ی ھۆی بۆته ئه مه ش زۆرجار كوردستان له ده بینرت ئه وه ی چونكه خزان، رووی له نه و سروشت رووی له نه وانییه من بوای به بۆیه تاكه كانییه وه ، ھه سوكه وتی

به رھه مھنكی خراپن.»راسان موختار به ھه مان شوه ئاماژه به وه ده دات گه یه كی ب ك له ته له فزیۆنه كان كۆمهكه ھه ندجه خت ده ھنن، به رھه م ته ندروست نا و مانا له وه ش ده كاته وه كه پ ده چت ده سه ت خۆی له پشت ئه م كاره وه بت و ئاره زووی ئه وه بكات ھه وی ده سه ت و بت شوه یه به و كۆمه گا

Haftanaـissue 39/ 15 Mar 21 ـ Mar 2009

39

تهلهفزیۆنه زۆربهی كه دهركهوتووه كوردكورد خهكی پچهوانه ی یان دژی بیانییهكاندووره كه بودهكهنه وه زانیاری ھهرمه ئهم وكوردییهكان ھهروهھا تهلهفزیۆنه راستییهوه، لهتپهڕیوون، ناوخۆیی و لۆكای بواری له ئستاوتانی زانیاری لهگهڵ ھهواهكانیان بهكوبینهر بودهكه نهوه ، جیھانیش بگره و دراوسنهب دڵ به ئهوهی ناكات تهلهفزیۆن به رهحمبۆیه لهبهرچاوی دهبات الی جووه یهك بهھهوی كوردییهكان بهتایبهت تهلهفزیۆنهكانئاستی بگهنه روویهكهوه ھهموو له دهدهن ئهوهبه رچاوی له كات زۆرترین تا بینهر خواستیتهلهفزیۆنه تره وه له الیهكی بیگۆڕت. نهك بت،دیقهوه و كۆالیتی رووی له كوردییهكان و بیانی تهلهفزیۆنهكانی ئاستی بگهنه توانیویانهجیاوازی ھنده مان ئهواندا لهگه ڵ بم دهتوانمیان عهره بی كهنای به پویستی بینهر تا نییه

بت. بیانیتهلهفزیۆنهكاندا یان كوردیدا راگهیاندنی ناو لهچهند یان دهدرت پ گرنگی چه ند پسپۆڕی

دهگیرت؟ چاو لهبهركهناهكان ئمهدا راگهیاندنهكانی له بهداخهوه ـدهكهوت، راگهیاندن كادیری دروستكردنی پشله بهم ھهن، راگهیاندنه كهناه ھهموو ئهولھاتوومان و شارهزا كارمهندی ئهوه نده راستیدائهمهش بهڕوهبهرت، كهناڵ پنج كه نییه،به رۆژ كه كاتكدا له كارهساته، بۆخۆیكه مووكورتی ئهمه و دهكات زیاد كهناڵ رۆژ

لدهكهوتهوه.له بواری توانیویهتی كوردی ته لهفزیۆنی ئهگهرھه نگاوی تهمسیلییهكاندا زنجیره و درامادهبینرت بیانی زنجیرهی بۆچی بنت؟ باشپه خش و كوردی زمانی سهر وه ردهگته كه

دهكرت؟ئه گهر دیارده به بووه ئهمه من بوای به ـئهوا نهكهن، وه رگان كاری تهلهفزیۆنهكانتهلهفزیۆنه كانی تهماشای خۆی ناچاره بینهرله گهی لهالیهك چونكه بكات، كوردی غهیرهو تدهگات لی رادهیهك تا و پاشان راھاتووهكوردهوه فهرھهنگی و كهلتوور لهگهڵ نزیكیشهله ھهروهھا دهبت. خۆی كاریگهری ئه مهش وعه رهب لهدوای زۆر ئمه فیلمهوه و دراما روویھهروهھا پشترن. ئه وان زۆر له و توركهوه ین ولهگهڵ ھهیه زۆری ئهزموونكی كورد بینهری

كوردیدا. غهیره درامای زنجیره

كوردیش بینهری كه ئه وهیه كاریگهریهكهشی لدهكات چاوی و دهكات ژیانك وه ھا داوایبهپچهوانهشهوه و بژی ئهو وهك ھهودهدات وسه یری كوردیش غهیره بینهری ئستاگۆرانی له گوێ و دهكهن كورد تهلهفزیۆنه كانی بهگشتی بهم ده گرن، ئمه زنجیره كانی ودهدون كورد بۆ تهنھا كوردییهكان تهلهفزیۆنه ھهیه. كوردی غهیره بینهری كهم رژهیهكی به

تهلهفزیۆنه لهسهر دهبینین ساكه چهنددهنووسرت التینی رنووسی به كوردییهكانكورد چهند بینهری تا ئایا ئهمه چییه؟ ھۆكاری

تده گات؟ رنووسه لهمبدرت، قهه م له ملیۆن چل به كورد ئهگه ر ـالتینی رنووسی له ملیۆنی سی له زیاتر ئهواھهر نهكرت، بۆ حسابی ناكرت ئهمهش دهگات،دنیاین مهرج به دهژین تر وتی له چهنده كه ژمارهیه ئهو چونكه دهگرن، ل گومان كهنه و دهگهن عهره بی رنووسی له نه باسمانكردبۆ زیانك بت ئهمه رهنگه و دهزانن بیخوننهوه(كرمانجی خواروو)، سۆرانی بینهری و خونهر

پهڕنین. تی دهبت قۆناغكه ئهمهشكوردییهكاندا زاه؟ كهناه له تاچهند تهقلیدلهئارادا بهرنامهكان خۆمایكردنی بۆ كار

نییه؟له كوردهوه ن لهپش تر وتانی پیهی بهو ـبهم ئاساییه، ئهمهش دهكرن، تهقلید راگهیاندنداتوانیومانه و كردووه تدا گۆڕانكارییمان ئمهزۆرجار بیگونجنین. خۆماندا بارودۆخی لهگهڵ بهرنامهكان شوه ی بهم كوردین، ناوهكانھهن. تردا تهلهفزیۆنهكانی له ساه دهیان ناوهڕۆكی گرنگ نییه، بهرنامه شوهی گرنگ

ئاساییه بیكوردن. بۆیه بتوانی بهرنامهكهیه كهخۆتدا بارودۆخی لهگهڵ بتوان بهم تهقلید،

بخهیتهوه. یهكیراگهیاندنهكاندا ناو كوردی له جلوبهرگی نهمانیئهوانهی بۆچی یان ھهیه، كاریگهری چبهرگی تهلهفزیۆن شاشهی لهسهر دهردهكهوننییه ھۆكارك ئهمهش لهبه ردانییه ، كوردییان

كوردی؟ فهرھهنگی لهناوچوونی بۆبه فهرھهنگ و كهلتوور من بوای به ـ

بهشوهكهیهوه. نهك ناوهڕۆكهوهیهزۆر له چونكه نییه، ئه وتۆ كشهیه كی ئهمهشپیشان كوردی جلوبهرگی ئاھهنگهكاندا و بۆنهكه ناكی بمانه وێ ئهگه ر چونكه دهدرت،سهردهمیانهیه، جلوبهرگهش ئهم بین سهردهمیانهچونكه نهكراوه، فهرامۆش باگراوندهش ئهمجلوبهرگی به TVیهكان بهرنامهی چهندین

كوردییهوهیه.زانیاری جار زۆر كه راسته ئهوه چهند تاكوردییهوه راگهیاندنی دهرهوهی له كوردستان

دهبیسترێ؟له گهوره یه كهمووكورتییهكی خۆی بۆ ئه مه ـبینهر كه و ئهمهش وایكردووه كوردیدا راگهیاندنی ھهرمهكهی زانیاری بهدوای و نبتۆر لهخۆی

بگهڕێ. كوردییهكان كهه دهرهوهی له خۆیداو راگه یاندنه كان لهسهر سانسۆر و فشارزهق كشهیه ئهم تهلهفزیۆنهكان بهتایبهتی

دهكهنهوه؟بوات، بهرهوپش سیاسیی رهوتی چهنده ـئهوهندهش بكات، گهشه دیموكراسی چهندهقۆناغهكان دهكهن و گهشه كهناهكانی راگهیاندنكوردی راگهیاندنی بهداخهوه دهبن. زووتربهو بكهوێ، حزبی كرانهوهی پش نهیتوانیوهحزبین كهنای زۆربهیان ئمه كهناه كانی پیهی بهم سیاسه تهكهیهوه، و حزب به مولتهزیمن ودخۆشین، مایه ی و باشی له روو ھهنگاوهكانو حزبی بم ھهموو كهناهكان دهتوانم دواجارھهریهكه بهم لهسه ره، سانسۆری حزبی غهیرهھهبووه كاریگهری ئهوهش جیاواز، رژهی بهئستا بۆیه بینهر، دوورخستنهوه ی لهسهرئهستهمه كه ئاشكرابووه بۆیان كهناهكان چونكه بشاردرتهوه، بینهر له زانیاری بتوانرتو دهكات ئهو ئاشكرای باسی نهكات، ئهم ئه گهركه بكات باسی بهشوهیهكیش دهچت لهوهش

.نوبش بینهری لهــ ئیسماعیل حه مهڕهحیم ھهفتانه


راگهیاندنهکانی لهپش کهناهکان ئمه دا

کادری دروستبوونیدهکهون راگهیاندن

38

ئــاراســـتــه

له به شك ته ماشا ده كرت. وه ك ئه م كه نانه غه ریزه ی تركردنی خۆی له م بوارانه دا ده گه ڕت و ته له فزیۆن له وه ربگرت سوود زۆرترین تا له به شك به بووه ته له فزیۆن بم ده توانم

ژیانی مرۆڤه كان.پشكه وتنه ی ئه و ته له فزیۆن كه پیه ی به و به جگه توانیویه تی ئایا بینیوه ، به خۆوه یاخود، لژبكات، گۆڤاره كان و رۆژنامه

میدیاكانی نووسراو گرنگی له ده ستداوه ؟و (رۆژنامه نووسراو میدیاكانی بم ئه توانم ـ گۆڤار) گرنگی خۆیان له ده ست نه داوه ، به م به و كاتژمردا (٢٤) ماوه ی له رۆژنامه كه پیه ی ده توان ماوه یه دا له و و ده رده چت یه كجار ته نھا پاشان بكاته وه نوێ زانیارییه كان یه كجار خونه رن ئه وانه ی به تایبه ت خونده واره كان ته له فزیۆن به م ببینن، ل سوودی ده توانن ھه موو كاتژمرك ھه وای ھه یه و ھه موو كه س ئه وانه ی گویان ل ده بت و ده یبینن ئاگاداری ئه گه ر پاشان ده بن، دنیا گۆڕانكارییه كانی خونه ر سه رنجی بتوان ونه یه ك به رۆژنامه زیاتر (موڤ) به یه ك ته له فزیۆن ئه وا شرابك

بینه ر بۆخۆی كش ده كات.توانیویانه چه ند تا كوردییه كان ته له فزیۆنه بینه ری خۆی تربكات له رووی فیلم و ھه واڵ

و زانیارییه وه ؟ـ به حوكمی ئه وه ی كه ئمه میلله تی ژرده ست له پش سه رده ست میلله تی كه نای و بووین بووه ، كه م ده رفه تمان ئمه و بووه ئمه وه كورد ئمه ی بۆ بواره ئه م راپه ڕین پاش به م ره خسا، ھه ر بۆیه له ماوه ی ئه م ھه ژده ساه دا له ھه ر ھه گرین باش ھه نگاوی توانیومانه (گۆرانی ، دراما، فیلم،.... ھتد) و له م بوارانه دا بكه ین، دروست خۆمان بینه ری توانیومانه ته له فزیۆنه به جگه مان بواردا ھه ندك له بیانییه كان لژكردووه به تایبه ت له بواری ھه واڵ بینه ری بۆ چونكه سیاسییه كاندا، زانیارییه و

ته له فزیۆن له چی ئاستكدایه و تاچه ند كاریگه ری ھه یه بۆ سه ر بینه ر؟

سینه ماش ھات، سینه ما له دوای ته له فزیۆن ـ به و پیه ی كه نه ده چووه ھه موو جگه یه كه وه و فیلیمه كانی و به رنامه نه یده توانی كه س ھه موو ئه م زوویی به زۆر ته له فزیۆن بۆیه ، ببینجه ماوه ركی توانی و پكرده وه بۆشاییه ی ئه گه ر چونكه بكات، كش بۆخۆی زیاتر زۆر ته له فزیۆنی ھه بوایه ھه موو خانه واده كان ماك به پچه وانه ی ببینن ل سوودی ده یانتوانی ل سوودیان كه سانه ئه و ته نھا كه سینه ماوه وه رده گرت كه بلیتیان كی بوو، تا وایلھاتووه بیر ببه ستن ھاوسه رگیری كچك و كوڕ ئه گه ر ئه مۆ پاشان ده كه نه وه . ته له فزیۆن كینی له ده بینرێ كه مۆدالنه ی و گۆڕانكاری ئه و له ته نانه ت ته له فزیۆنه كانه ، كاریگه ری ھه مووی نانخواردنیشدا مرۆڤ یان بینه ر ده یه وت السایی

من بۆچوونی به ئه مه ش بكاته وه . ته له فزیۆن الیه نی سلبی و ئیجابی خۆی ھه یه .

بكه ین، پ ده ست ھه واه وه به شی له ئه گه ر ئه م به شه چ رۆكی بینیوه بۆسه ر بینه ر؟

ـ سه ره تا ھه واڵ بووه ته كایه یه كی زۆر پویست به شك و كوردی كۆمه ی پكھاته ی گرنگی و له م مرۆڤ سه ره كییه كانی پداویستییه له سه رده مه دا، ئه مه ش به ھۆی ئه و ملمالن فكری دونیادا له فه رھه نگییه ی كه ھه یه و و سیاسی له نوان نه ته وه و ئایینه جیاوازه كاندا. ھه روه ھا به ھۆی كبكی رۆژائاوا و رۆژھه ت كه ھه یانه له ئه مه ئابووری . و بازاڕ و ھز رووی له سه ته الیته وه ئامری به ھۆی ئه مۆ كه كاتكدا له ھه ر جۆراوجۆر كه نای ھه زار دوو له زیاتر ته له فزیۆنی (ھه واڵ، فیلم، زانستی ، دیكۆمنتی ،

په روه رده یی ، فه رھه نگی ،..... ھتد) ھه یه .دراو و پاره به ب ئمه دا وتی له به تایبه ت

Haftanaـissue 39/ 15 Mar 21 ـ Mar 2009

" تان نه بم به حاته له فزیۆنه كوردییه كان، حا"ئایا ته له فزیۆن زیاتر له رۆژنامه و رادیۆ و گۆڤاره كان كاریگه ری به ج ده ھت؟ تاچه ند سانسۆر ھه یه به سه ر راگه یاندن و ته له فزیۆنی كوردییه وه ؟ بۆ ته له فزیۆنی كوردی دوای چه ندین ساڵ ھشتا له قۆناغی ته قلیددایه ؟ بۆ وه می ئه و پرسیارانه ھه فتانه له گه ڵ ھاوار مسته فاخان، به رپرسی به شی ھه واڵ له ته له فزیۆنی ئاسمانی گه لی

كوردستان ئه م دیداره ی سازكرد.

ھاوار مسته فاخان

www.asiacell.com

43 هه فتانه ـ ژماره ٣٩ / ١٥ ئـادار ـ ٢١ ئـادار ٢٠٠٩

سه ربازگه یه كی ١٩٩١ سای تا پارك بوو، پشوو عیراقی رژمی ھزه كانی ھزانه ئه و پنجه می فه یله قی بنكه ی شونه كه بوو، خه كی ھه ولر زۆر به ئاسته نگ ده یانتوانی

به به رده میدا تپه ڕن.له الیه ن سه ربازگه كه ١٩٩١ راپه ڕینی له دوای خه كی شاره كه وه تكدرا. سه ره تا پاركه كه ناوی گۆڕدرا ناوه كه ی له دواییدا بوو، ھه ولر پاركی ئه و پاش عه بدوله حمان) (سامی پاركی بۆ ھرشه خۆكوژییه ی (ئه نسارولئیسالم) له سای ٢٠٠٤دا ئه نجامیاندا كه بوو به ھۆی شه ھیدبوونی

سه ره كییه كه ی حزبه ھه ردوو كادری چه ندین شه ھیده كانیش له یه كك كوردستان، ھه رمی سامی عه بدوله حمانی جگری سه رۆك وه زیرانی پاركه كه و دروستكردنی بیرۆكه ی بوو، ئه وكات ده ست به دروستكردنی له ٢٠٠٠ له الیه ن ئه وه وه ھه نگاوی بۆ نرا، گرنگییه كی زۆری به پاركه كه دا،

ھه ربۆیه به ناوی ئه وه وه ناونرا.

١٠٠ ھه زار دارپاركی گشتی به ڕوه به ری كامیل فه ھمی له دارانه ی ئه و ژماره ی عه بدوله حمان سامی

١٠٠ھه زار دار ده خه منت، پاركه كه دا ھه یه به ناوبراو وتی : «سه وزایی به ته واوه تی پاركه كه ی ناوچه ی چه ندین له وه ی جگه ئه مه داپۆشیوه ، دیكه ش ھه یه بۆ یاری كردنی مندان و شونی و ئه ده بی كه سایه تییه په یكه ری بۆ تایبه تیش

مژووییه عیراقی و كوردییه كان».رووی له پاركه كه كامیل وته كانی به پی رووبه ره وه گه وره ترین پاركه له عیراقدا، چونكه ملیۆن یه ك به واتای دۆنمه ٨٠٠ رووبه ره كه ی عه بدوله حمان سامی پاركی چوارگۆشه . مه تر

له زه ورایه پاركی ھاوشوه ی

42

بناسه شونه ئهم


عیراق، باخچهكانی جوانترین و گهورهترین له یه ككه ھه ولر، له عهبدولهحمان سامی پاركی یاخود ھهولر پاركی١٤ ئازاری ٢٠٠٠، تا تیدا نهكرا بهكاركردن بهم دهست ١٩٨٨دا داندراوه، سای له پاركه ئهم بناغهی بهردی

میوانهكان. بوو له ئامادهی پشوازیكردن یشدا ٢٠٠٣ سای لهكۆتایی

سهوزایی له چوارگۆشه مهتر ملیۆن یهك ھهولر، پاركی


گوزاری و گوڵ به كه ھه یه تایبه ت باخچه ی ره نگاوڕه نگ رازنراوه ته وه ، به رده وامیش گرنگی به پاكووخاونی ئه و باخچانه ده درت، ھه رچه نده كه سانكی زۆر سه ردانی پاركه كه ده كه ن، به م

به رده م پاركه كه به پاكوخاونی ماوه ته وه .

گۆرانكاری و تایبه تمه ندیكه ده دات به وه ئاماژه پاركه كه به ڕوه به ری بۆ دابه شبووه پاركه كه كاری ته واوكردنی ته واوكراوه كه یه كه میان به شی دووبه شه وه : میوانه كان ئستادا له و دۆنمه ٣٥٠ له تدا خۆیانی كاته كانی و ده كه ن سه ردانی پاره كه كه ش دووه می به شی ده به ن، به سه ر كه به به رده وامی كاری تدا ده كرت و به ره و ٤٠٠ رووبه ری له سه ر و ده چت بوون ته واو دووه می له به شی كاركردن بنیادنراوه . دۆنم و ده بت فراوانتر یه كه م له به شی پاركه كه دا مه له وانگه یه كی ھاوینه و زستانه ی تدا ده بت، له گه ڵ دروستكردنی بورجك و چشتخانه یه كی ئاسه واره بۆ خوالوه و كۆمه گه یه كی فۆلكلۆری و وه رزشی یاریگایه كی چه ند كوردییه كان، شونكی تایبه ت به راگرتنی ئۆتۆمبیل و چه ندین دیكه . به سه ربردنی كات و گه شتیاری بنكه ی ته واو زۆربه ی كه كاره كاندا یه كه می له به شی نمایشكردنی شونی دوو و یاریگا دوو بووه ، شانۆیی تایبه ت به مندان له خۆ ده گرت، كه به به رفراوانی و له سه ر رووبه ری ٢٣ھه زار مه تر نافوره ی تدایه به بنیادنراوه ، دوو چوارگۆشه درژایی ٣٠مه تر به رزده بته وه ، چشتخانه یه كی تدا خزانی ده یان جگه ی تدایه گه وره شی تایبه ت كافتریای چه ندین له جگه ده بته وه ، به شه ی ئه م له ناو ھه ر خرا، خوارده مه نی و قوربانیانی به تایبه ت ھمایه كی پاركه كه دا ته قینه وه كه ی سه ره تای شوباتی ٢٠٠٤ھه یه كه به شكی نووسراوه ، له سه ر ناوی سه رجه میانی دیكه ی پاركه كه تایبه ته به ھۆكی گه وره بۆ كشبه تی و فیستیڤاڵ و پوده وشانگای نپ

وه رزشییه كان.كتبخانه یه كی كۆرییه كان ساڵ ئه م ھه ر ناوی به كرد ته واو پاركه كه له گه وره یان گشتی كتبخانه ی و زه یتوون كتبخانه ی كتبخانه كه كه گواسترایه وه . بۆ ھه ولری له سه ر تایبه تمه ندی كتبخانه نوده وه تییه كان

دروست كراوه .ھه فتانه

44

بناسه شونه ئهم


گهورهتره یهكهمیان پاركی ھهرچهنده بهغدابه خزانهكان پاركهكه دا له دووهمیان، لهدهكهن پیاسه باخچهكانیدا به ناو دخۆشییه وهبهسهر دهبهن، ئواره گهرمهكانی ھاوینی تدا وسازگاروو كهشوھهوایهكی باخچهكان چونكهلدهكات وات كه دهبهخشن پاركهكه به شدارئهوهی روون كامیل بكهیت، پشوودان ھهست بهئامانجهكانی دروستكردنی له كه یهكك كردهوهئاستی خزانانه ی ئهو كه ئهوهیه پاركهكهشارهكهدا لهناو ھهژاره و مامناوهندی بژویانزۆر پارهیهكی و دوورهكان شونه روونهكهنهخۆیاندا شارهكهی لهناو بهكوو بكهن، خهرج

دهست بكهوت. شونكی خۆشیان

ده ست كاتهكانی بهتایبهت ھاویناندا سه رهتای لهژمارهیهكی شهش تاقیكردنه وهی پۆلی پكردنیدهكهن پاركه لهو روو خوندكار زۆر یهكجارتایبه تی شونی لهوێ كه خوندن مهبه ستی به

ھهیه. بهوانیشبووك ئاھهنگی شونی پاركهكه لهناو ھهرئهتوان كهسك ھه موو كه ھهیه، گواستنهوهی

بكات. تدا ئاھهنگی خۆڕایی بهشوهیسهردانی رۆژكدا له كهسانهی ئهو ژمارهیھهژمار كهس ھهزاران به دهكهن پاركهكه پشوهكاندا رۆژه له ژمارهیهش ئه م دهكرت،كه شهمه و ھهینی بهتایبه تی دهبت زیاترھهرمی كوردستان. كامیل پشووی رهسمییه له

له سهردانیكهران ژمارهی كه دهدات بهوه ئاماژهكهسدایه، ٣ بۆ ٥ ھهزار لهنوان ئاساییدا رۆژانیھهزار ٣٠ بۆ ژمارهیه ئهم پشووشدا رۆژانی له كاتژمر له به ردهوامیش به بهرزده بتهوه، كهسشهو دوانزهی تاوهكوو بهیانییهوه ھهشتیبه كه كراوه یه، میوانهكاندا رووی به پاركهكه كارهكانی شهفت س به كارمهندهكان بهردهوامی

ده كهن. به ڕێ خۆیان

جهواھیری و مهستووره یه كهمین كه ئهوكهسهی بۆ نییه ئاسان كاركیعهبدوله حمان سامی پاركی سهردانی بت جاریپاركهكه یان كه ببت به شانه ئه و شارهزای بكاتشونی و باخچه چهندین چونكه پكھناوه ،تدایه، بهڕوهبهرایهتیشی چهندین و پشوودانتایبهت كارمه ندی پاركه كهش بهشكی ھهرپاراستنی له بهرپرسن كه ھه یه بهخۆیباخچهكه، پاكوخاونی و ئارامی و ئاسایشئاماژه كامیل بگرت. لهخۆ میوان زۆرترین تاله ناو كه دهكات به ڕوهبهرایهتییانه بهوبهڕوهبهرایهتی ئهوانیش كه ھهن پاركهكهداو پۆلیس بنكه ی و ئهندازیاری و باخچهكانھهر دارستانه كان، و خزمهتگوزاری و كارگیتایبهت بهرپرسیارتی بهڕوهبهرایهتییهكیشپۆلیسیش بنكهی بهڕوهبهرایهتی ھهیه، بهخۆیمیوانهكانی ئاسایشی پاراستنی له بهرپرسهله گرنگه زۆر بهشكی ئهمهش كه پاركهكه،

عیراقدا. ئستایپه یكهركی پاركهكه بهشهكانی له یهكك لهمهھدی (محهمهد عیراقی بهناوبانگی شاعیریخزانه بهردهوام دهگرت، لهخۆ جهواھیری)

دهكهن. سهردانی عهرهبهكان كوردوومهستوورهخانی پهیكهركی پاركهكهدا له ھهربهناوبانگهكانی خانمه له بووه یهكك كه تدایه،بووهو مژوونووس و شاعیر مهستووره كورد،ژیاوهو ئهردهنییهكاندا میرنشینی لهسهردهمیئهمارهته ئهو دهربارهی كتبكه خاوهنی

كوردییه.تدایه، پاشاشی جهمیل پهیكهركی ھهروهھا ئهوهی بۆ ھهیه پشنیار چه ندین دهشوترت (جگهرخون) كورد گهورهی شاعیری پهیكهریلهگه ڵ ھهروهھا دابندرت، پاركه كهدا لهو ژنان) (ئازادی بۆ ھمایه كه دیكه په یكهركیداندراوه. پاركهكهدا سهرهكی دهرگای لهبهردهمچهندین عهبدوله حماندا سامی پاركی له ھهر

عیراقدا گهورهترین پارکه لهنابت پارکهکه سهردان شارهزای یهکهم به کهس

سهردانی دهکهن کهس رۆژانه ھهزار

47

له عهلی.. ئیمام مهزاری بگهنه ئهمریكییهكانشوازی لهسهر كه عهبباسهوه دهستی لهپیھهتا خونی ھهدهسووڕا، سرووتی شیوهنگان

كوڕی عوقهیلی خیانه تلكراو. موسلیمیله حسن؛ چاوهڕوانكراوهكانی ھهنگاوه لهئوم چیرۆكه كانی ھهتا باوكیه وه پایتهختیبه ھهواسراو عه لی كوڕی زهیدی له بهنین..كه نیشتمانی گاردی ھهتا كووفهوه ، دهروازهیكهنیسانه وه له و كه وتبوون.. شیوعییهكان شونبانگانه ی ئهو ھهتا لوه نایهت، ده نگیان ئیتر كهزهھراوه له دهردهچن.. ئاتوونییهكه وه گومهزه لهلهپناوی خهوی ژنان، ھهتا تكۆشان دهچته كهكه قورئانهوه لهو كچان.. بۆ قوتابخانهیهكسیحرو كتبی ھه تا عه لییه، ئیمام دهستخه تیله كه ئه بوحهنیفهوه له خورافات.. و جادوو

له پهناداو زه یدی كووفه له خۆی ماه كهیكرد، پشتگیری ئهمهوییهكان دژی له شۆڕشه كهیله كه ئینگلیزهكان له یاخیبوو زانای حبوبی؛ ھهتاكۆشكی له مهزاری ئیمامدا نژراوه.. ده رگای نزیكفیقه.. قورئانو حوجرهكانی ھهتا ئیمارهتهكانهوهھه تا نیمچهخوداكانهوه، ئیمامه حه كایهتی لهژرزهمینو له الدهرهكان.. چهقۆكشو شهقاوهومیوانو خوداپهرستو شاعیرو ھهتا گۆڕستانه وه،

شهھیدهكان. ئهولیاو نوژخونوپیرۆزه كاندا شاره له ئمه كه خراپانهیه كام ئهوهبگومان مرۆڤه، سروشتی (خراپه نایانبینین؟فریشتان شاری نهجهفیش گوناھكار). مرۆڤینه كردووهو خودای ستایشی ته نھا به نییه،نهنووستووه، خوداپهرستی لهسهر رۆژكیشوهمی سه رزهوی ، شارهكانی ھهموو وهكو ئهولهگهڵ ھهروهھا دهداتهوه، زهمان خرای رهزمیله كاتكدا ملمالندایه، له الھوتییهكهی شووناسهپایهكانی دامهزراوهی به چهكوشی دهستی مژووبه شارهكهی نوگه ریی دهنگی دهمایو الھوتییدا

یاخییه. ھهھاتووه، ئهو ئاگادهھنا،لهبهرخۆی خوداناسییهكهی دهیویست ئهوكوڕی جهواھیری چۆن ھهروهكو داكهنت،شارهكه شووناسی تاك، مۆناد، دانا.. عهمامهكهیجهواھیریش ونهی گومان، ھهروهھا ھهدهگرت.خوازه ی شارهكه، بۆ خوازهیه فدا عهمامهكهی كهكه ئهوكاتهی چركهساتهدا، لهو نهجهفه، ھهموو

بكاتهبهری. سهردهم بهرگی دهیویستئازاردا.. لهسهره تاكانی ١٩٩١و سای له .٤سهرلهنوێ مانگهدا، ئهو رۆژی سیه م له ركباقر محهمهد ونهی ھاتنهدهر، خۆپیشاندهرهكانبهرزكردووهتهوهو شۆڕش رهمزی وهكو سهدریانھهموو دهسووتنن، حسن سهدام ونهی كهسهكانهوه) بیناو (به ده سهت رهمزهكانیئه وهی بووم. دوای لهگهیان ده بهن، منیش لهناوپاكبووهوه بهعس پاسهوانی لهدوا مهزارهكهسیاسهتو به تهڕكراوه وشه ئهم (پاكبوونهوه: جگه مهزارهكهوه، چوومه عهقیده)، ئایدۆلۆژیاودوای كه بهساچوو پیاوكی ژنو چهند لهریانكهوتبووه خۆپیشاندانهكان سهرھهدانیمهزارهكهم پهنجهرهی لنهبوو. كهسیتری ئهوێ،دهیانكرد، كهسوكارمان ئهوهی ھهروهك ماچكرد،

رزگاریبووه. مهزارهكهیهو ئهوهش ئاتهنھا به ئه وهش رزگاركرا، عه لی ئیمامی مهزاری بهكو شونكی ئایینی پیرۆزنهبوو، رزگاركردنیسیمبولهكانی له یهكك یادهوهرییو رزگاركردنی

ئهوه گرنگه عهلیدا له ئهوهی بوو، شۆڕشمان پشهوا له یه ككه پغهمبهرهو ئامۆزای كه نییهسیمبولكه ئهو لهبهرئهوهی بهكو مهعسوومهكان،دروستبووه، خهیاتهكانماندا گانهوهو له كهدادپهروهرییو بهھاباكانو ئازایه تییو مامۆستای

سیاسهتدا. له خۆنهویستییهمهزارهكهیت پهنجهرهی ١٩٩١دا ئازاری له تۆ كهشۆڕشگانه كاركی ئامادهیت واته ماچكرد،

دهستھناوه تهوه. شۆڕشت به تۆ واته بكهیت،ستهمكی به ھهستكردن لهسهر نهجهف .٥شارهكهو چیرۆكی ستهم ده ژی، مژووییدرژایی به كه ستهمك شاگانهوهیهتی ،رووخسارو دهبتهوه، دووباره سهردهمهكانستهمه، یهك ھهر ساهكان دهگۆڕن، بهم ستهمخیالفه تهوه، له عهلی مافی زهوتكردنی له ھهرسه در.. باقر محهمهد لهسدارهدانی ده گاته ھهتاتایهفهكه كه كارهساته یه ئهو ستهم ھهروهھایاخیبوون رۆحی كه ئه لیگۆریایه ئهو یهكدهخات،

به گیانیاندا. دهكات ملمالن له شارهكه ی ملمالنی دیكتاتۆرییهت .٦لهسهر ملمالنیهك لهسهر نوگهرییهوه گۆڕی بۆده ستیگرت الھووت دامهزراوهی لرهدا شووناس.زهوتكردو سهداكهی شارهكهداو رۆحی بهسهر

قسهیكرد. ئهویشهوه بهناویمحهمهد بوون: پیاو دوو شۆڕش سیمبولهكانیشۆڕشگیی بهم سه در، محهمهد سهدر و باقربۆ ئهوانهوه خواستی له تهنھا پیاوه دوو ئهملهوه وه ئهوان شۆڕشگیی نهھاتبوو. شۆڕششووناسكی دیلكراون، دهربی كه ئهوان ھاتبووشۆڕشگتی مژوویهك، گهلو شار و شووناسیقسه و تانهلدراو شووناس جهماوهری ئهوانكه جهماوهرهی ئهو دروستیكردبوو، لحه رامكراولهو ئه وانهی كهسهدا، دوو به و خۆیان دهنگیشووناسهی ئهم كه ھاتوونهتهدهر، دامهزراوهیه

پاراستی. ئهویش ھهر دروستكردوستهملكراویی گری له شیعی سیاسیی ئیسالمییبه دهستییهوه دهیانناند) (كه شیعهكان تایهفیزمانكی ری له گریه ئهم ئاودهخواتهوه ،ئهم راستتر: یان گوزارشتیلدهكرا، الھووتیانهوه ئایدۆلۆژیایه كی بنهمای لهسهر مهزھهبییه گرێ(گری لكدانهی بۆ دادهنرا، ئه م بناغهی الھووتیانهسهرهكی درووشمی له (الھووتیهت) مهزھهبیی)وكورتكرابووهوه (١٩٩١)دا ئازاری له شۆڕشگهكانكه جعفری) قائد علی/نرید االّ ولی (كامو

مۆدرن سیاسه تی زمانی به ئهمهش


تهمهنم ده ١٩٨٠ كه ئهوكات سای له .١مانگی رۆژه كانی له یهكك له بوو، ساڵبوو)، مانگ (٩ یان ١٠)ی دواتر زانیم نیساندا (كهشهقامی دهڕۆیشتم كه (الصادق)دا شهقامی بهعهلیدا ئیمام مهزاری بهپاڵ شارهو سهرهكییئۆتۆمبیلو خهكی له خایبوو دهڕوات، شهقامهكه ته قهكردنو خۆپیشاندانو به ستبوو. ئاپۆرهیانالدین الصدر/ عاش عاش (عاش ھوتافكشان:

منتصر). دومهدواتر تنهده گهیشتم. شته كان له كاتهدا لهو منله چركه ساته بوو یهكك ئهو چركهساته زانیم،له سیاسیی ئیسالمی ھه كشانی ھهرهدیاره كانیده ربین ناڕهزایی بۆ كۆبووبوونه وه خه ك عیراق،

سهدر. باقر لهسدارهدانی محهمهد دژیمحهمهد له كارهكه كه تگهیشتم دواتر سهرهتاشه وه له ھه ر و تپه ڕیبوو سهدر باقربیروبۆچوونو باوه ڕو به خهكهوه، به پهیوهستبووئاماژهیانهوه. به جووهو زمانی سیمبولهكانیانهوه،یهكالكهرهوهی چركهساته؛ وهرچهرخانكی ئهوبوو، عیراق شیعهكانی ویژدانیی گهشه كردنی ھهبژاردنی ئاڕاستهی به بوو وهرچهرخانكوهكو ئایینی پیاوانی عیلمییو حهوزهیخودو بۆ فهزایهك شوناسو له گوزارشتكه رك

ئینتیمایان.شونی عهلی له بهرئه وهش، مهزارگهی ئیمام ھهر

بوو.... دهربینیان ناڕهزایی خۆپیشاندانوپیرۆزه. ئهفسانهیهكی دهستكردی نهجهف .٢ئیمامی رووفاتی حوشترك ئاوایه: ئهفسانه كهششونهدا لهم ھناویهتی ھهتا ھه گرتووهو عهلیزه ردهشتی ئایینی له تكههیهكه ئه وهش نژراوه،ھه روهھا درین، كریستیانیزمی و ئاوابوونوحیشی ئاده مو لهو جیه دا دهت: ئهفسانه كه

46

رونـاکـبـیـری

نووحو ئادهمو پاڵ له عهلی ئهسپهرده كراوه. تیادانژرابت. چاوی نوحیشدا لهوانهیه له بگره

كه ئاشكراكرد پهنھانه ی گۆڕه ئهم ئاسككراوكردنیدا یهكك له گهشته كانی له ھارونهڕهشیدپارچهزهوییهی ئهو پاڵ له ئاسكهكه شونیكهوتبوو،بهڕاوهستاوی لهخۆگرتبوو عهلی ئیمامی روفاتی كه

مایهوه.خهیای داپیره و حهكایهتی تكهی كه عهلی؛سوارچاك، بهجهرگ، عهلی بووه، مندانستهمدیده، شهھیدكراو، دادپهروهر، خۆنهویست،كه پاه وانهی ئهو نیوهخودا، ھهه، له پارزراوعیراق له ھهداو تاشهبهردكی ھیندستانهوه لهخۆی كه كهعبه مناهی ئهو كهوتهخوارهوه، ئاسمان له پیاوه ی ئهو پغهمبهر، قوربانی كردهئاماژهیهكی به كهسهی ئهو كرد، ھاوسهرگیرییئهو گهڕاندهوه ، خۆرئاواوه له خۆری دهستیجـــــهنگ، ھاته جنۆكهكاندا لهگـــــهڵ پیاوهیسهركردهیه ی ئهو فهرمانهوایهتییهكهیدا، له پاكشه ڕی لكرد ستهمیان سه قیفه له ئه وانهی دژیكهسهی ئهو خوننهڕژت، تا ھهنهگیرساند ئهرزو فه رمانهوای كاتكدا له مرد ھهژاری بهگرنگ خهیاه، دهستكردی عهلی بوو. ئاسماننا، یان وكدتهوه واقیعدا لهگهڵ ونهكهی نییه بهم ونه خهكه پهیوهندی گرنگه ئهوه ی بهكودهستاودهستی خۆیاندا لهناو كه خهیاییهوه

پدهكهن.داوه ته جودای شووناسكی پیرۆزه؛ مژووه ئهملهخۆگرتووه، عهلی ئیمام روفاتی شاركه شارهكه:تایهفهی شیعیی شخی به (كه ئیمامی تووسیمه بهندی نشینگهو به كردوویهتی ناسراوه)ئستاش ھهروهھا ئاینییهكانی. وانه وتنهوهی

جیھانه. شیعهكانی پیرۆزی پایتهختی

و له خۆگرتووه مهزھهبی و ئاینی رهنگکی ئستا که شارهی ئهو نه جهفئهو دهچنه پیرۆزهکان مهبهستی سهردانی مهزاره به کهس سهدان رۆژانهو زانست جگهی مهزھهب و ئاین له دوور نهجه ف راستیدا له شارهوه.

رۆشنبیرییه. و زانیاریی

شووناسی بووه خوداناسی ئه وهش، لهبهر ھهرویژدانیشی. بووه به شارهكهو

خوای ستایشی تهنھا به ھهر نهجه ف بهم .٣پاكتی تهنھا شاری به ته نھای نهكردووه، تاكوعهشقو خورافاتو خراپهو شاری بهكو نییه،شیعرو زۆرزانیی و حهكایهتهكانو سیاسهت وكهماڵ به ئهفسانهكه (بهمشوهیه حزبایهتیشه.مزگهوتی له كه نووحهوه كهشتی له دهگات).ھهمان میحرابی بۆ گرت؛ لهنگهری كووفهدائیمام پهالماری مهلجهم ئیبن تیایدا (كه مزگهوت

كوشتی). داو عهلیئیمامی پاڵ له كه مهردووم، یهكهم ئاده مهوه؛ لهله ئینگلیزهكان. ئابۆقهی ھهتا راكشاوه عهلیـدادیمهنی ھهتا شكستخواردووهوه كیسرای سوپاینهھن تا پاكهوتن زه وی لهسهر ئهوانهی

دوورتر نهجهف..خهون له دوورتر خوداناسیو له


49

بلۆكی ھهره سی نوان ماوهی لهتیرۆردا، دژه جه نگی و خۆرھهت بۆ باوكهوه بوش)ی سهردهمی (جۆرج له واتهپسپۆڕان كوڕ، بوش)ی دهبلیو (جۆرج سهردهمییهكگرتووهكانی وته ستراتژییهكانی لكۆهره وجیھانی سیاسهتی پرسی به دهرھهق ئهمریكا،تیۆره و تزه سارد، ژمارهیهكی زۆر جهنگی دوایزانستیان و سیاسیی توژینه وهی و پشنیار وبهم ئاگاداره ، لیان دنیاش گهالنی و نووسیوهلهناو و لكۆینه وهكاندا زۆرهی ئه ولشاوه لهناورهنگه كتباندا، حسابهی و بجهد ژماره ئهوھهر نهك كه بت كتب چوار بهناوبانگترینیانتائستاش به كو ئه وروپاییهكان، و ئهمریكاییو ھه و خهریكن پیانهوه دنیا میللهتانی

گهیشتووه. دوورترین شون دهنگدانهوهیان بهئهمانهن: كتبهش چوار ئهو

له تازه قۆناغكی ھاتنه ئارای و سارد یهكالییبوونهوهی جهنگی لهگهڵو تازهیه قۆناغه لهسهر ئهو جدی و باسوخواسی مشتوم گه لك جیھاندا،شریش بهشی ئارا.. ھاتۆته نودهوهتییهكان و جیھانی ملمالن داھاتوویپهیوهندی ئهمهش باوه.. رهنگه به ئهمریكییهكان مشتومانه و گفتوگۆ لهمدهزانن دنیا گهوره زلھزی به خۆیان مۆدا له كه ئهوان ھهبت، بهوهوه داھاتووی سیاسهتی ده خوازن ھاوكات و ساردن جهنگی براوهی گهوره و

بن. چاودریكهری و دارژه ر خۆیان جیھان،

شارستانییهكان پكدادانی

«فرانسیس مرۆڤ، دوایین و مژوو كۆتایی ـفۆكۆیاما».

«ساموئل شارستانییهكان: پكدادانی ـھنتنگتۆن».

«بنیامین دا، مهكجیھان بهرامبهر له جیھاد ـباربر».

«فهرید زهكهریا». داھاتووی ئازادی، ـساموئل شارستانییهكان»ی «پكدادانیكه كتبانهدایه ئهو ریزی له ھنتنگتۆن،ھهی و ده كرت بارهوه له تائستاش قسهیزمانه ھهرچی بۆ كتبه ئهم دهژوره. له زۆریلهگهڵ جیھانی و وهرگدراوه دنیایه زیندووهكانیبهشكیان دووبهشهوه، كردۆته بۆچوونهكانیداو بۆچوونهكانیهتی و تزه به بوایان كه ئه وانهنشهڕی سهده ی یهك و بیست سهده ی پیانوایهشارستانییهتهكان پكدادانی و كولتوورهكانو دژین له تهواو دیكهش بهشهكهی ده بت، ئایدیۆلۆژی تزهیهكی له جگه ئهمه پیانوایهره خنهوه و گومان به چاوی و نییه تر ھیچی

دهكهن. سهیریكتبهكهدا خۆی له پشه كی وه كی «ھنتنگۆن»زانسته بهرھهمی كتبه «ئهم دهت:شیكردنهوهی به كو نییه، كۆمهیهتییه كانشهڕی دوای جیھانی سیاسهتهكانی كامبوونیو بیریاران توانینی بۆ سه رمهشقیچكه و سارده

سیاسهتمهداران». و لكۆیارانو بت ھهرچۆنك كتبه ئهم ھه رحاڵ به ئهو بت، ھهرچییهك سهری له بۆچوونمانو پشبینی له بك كه ناشارتهوه راستییهجهنگی و سپتهمبهر (١١)ی لهدوای بۆچوونهكانینیشانهكانی به و دهركهوتوون به دژه تیرۆرهوه،

زهقی دیارن.محهمهد الس ــ ھهفتانه

وته له نووسه ر ٦٦ بهبهشداریبهشداری جیھانهوه جیاوازهكانینودهوهتی فیستیڤای یهكهمینرۆژی كه كرد ئیماراتیان (گیران)ینووسهرانه ئهو بهبه شداری پنجشهممهچاالكییهكانی فیستیڤاهكه دهستیپكرد،ئه گهری كه نووسهرانهی له و یهككفیستیڤاهكهدا له ھه بوو بهشداریكردنیبهناوبانگ كهنه دی رۆمانووسی ژنهدوایهمین كه بوو ئاتوود) (مارگرتكهسایهتییهكی دهربارهی رۆمانیھهربۆیه عهرهبییه كهنداوی ھاوڕهگهزییفیستیڤاهكه له بهشداریكردنی مارگرتسهرپهرشتیارانی به م رهتكردهوه،له نووسهر كه ئاشكرایانكرد فیستیڤاهكه به شداری راسته وخۆوه گه یاندنی ڕگهی

دهكات. فیستیڤاهكه ٦٥ فیستیڤاهكه بهرنامهی بیارهكه وتهوه ٢٠ له بكات بهشداری نووسهرو دهبه سترت ٥٠ سیمینار له زیاتر تیایدابهشداری كه نووسهرانه ی ئه و ناودارترین(لویس له پكھاتوون تداده كهنبریتانی، موس)ی كیت برنیریس، دوو ئهمریكی كورت)ی ماك و(فرانك

ئه فریقی. سمیپ)ی (ویلبر

شاعیر ١٠٠٠ بهرهوزمان یه ک و


48

رونـاکـبـیـری

شیعه سهرۆكایهتیی به دهوهتكی ئیسالمی واته :بهئاگا تهواو شۆڕشگه كان رهنگه مهزھهبك.ئهم الھووتییهكهی ناوهڕۆكه له (یان مهبهستیان)لكدانه لهو لهوانهیه ھهروه ھا نهبووبت. درووشمه(الھووتییهت) مهزھهبیی)و (گری پشوهختهیمن) پاساوی ( وهكو پدهچت حای نهبووبن، باشوهكو الھووتهش، ئهم كه ھنابتهوه بۆ ئهوهیانالھووتكی التین، ئهمریكای رزگاریخوازی الھووتی

رزگاریخوازه.رزگاربوون له جگه راپهڕیودا خهكی خهیای لهنهبوو، بوونی تر شتكی دیكتاتۆرییه ت لهروون ئه وان بۆ ئیسالمی دروشمی تهنانهتتهمومژاویی تكهكردنكی لهودا نهبوو،له نوان (جیھاد)، و (شۆڕش) له نوان ھهبوو(تۆه كردنهوه و دیكتاتۆرییهت) له (قوتاربوونله سداره دران)، كه ئاینییانهی پیاوه ئهو بۆله رهمزه (بهرگریكردن و لهنوان (به رھهستی)(عهلی شۆڕشگ)و (عهلی لهنوان دینییهكان)،ته مومژاوی تكهكردنكی پیرۆز). مهعسوموبهرھهستیو له دوورتر بهرهو شاره كهی كه ھهبوو

دهبرد. له جیھاد گهورهترشۆڕشی دهستپكردنی له ھهفته دوو دوای .٧تۆپبارانكی به دهستیكرد عیراق سوپای ئازار،دانیشتووانی له ھه زاران شارهكه، ھهڕهمهكیی عهلی ئیمامی مهزارهكهی بۆ پهنایان نهجهف رزكی كه دهیتوانی دنیایی و شون (تاكه بردئهو ئهمجارهیان به م پببهخشت)، خوداییان

ھهبوو ملمالنیهك چونكه پشتیتكردن، مهزارهشته لهسه ر ملمالن له زیاتر زۆر رهمزهكان لهسهر

واقیعییهكان.ماچه لهو بیریشم نهجهف، پشتمكرده من .٨مهزاری لهسه ر شۆڕشه كه رۆژی كه دهكردهوهئهو سهربازك چ دهب جمھشت. عهلی ئیمامیماچه كهمی ھاوارك چ سیبته وه؟ منی ماچهیمهزارهكه ناو پهناھندهی ھهزاران سهربیبت؟سوپای نهیاندهزانی كه ئهوه ی ترسی له دهلهرزینمهزارهكه له وكاتهدا ئایا پبكات، چییان عیراقیدهب دهپرسی: خۆمم له من خۆڕاگربوو؟ ھشتاعهلی مه زاری لهسهر ماچك چۆن لهمهودوا بۆدهبت نوێ ؟ ھیوای سهرشۆڕییو ماچی جبھین؟

بكرت؟ شۆڕشه ئهم بهقوربانی خونك چبۆ نه بوو لهسه رپ نهجهف ئیتر ئه وه، دوای .٩به كو دوای پیھهده ستن، نامۆكان شۆڕشك كهپاكتاودهكرانو شۆڕشگییهكانی رهمزه ئهوه

بدهنگ. بوو، بدهنگ ئهویشكات ھشتا شتكیش دایپۆشت، ھهر بهم .١٠شووناسه لهگهڵ ملمالن له نهجهف ناتوانت كه روونه ئهوهش بوهستنت. خۆیدا الھووتییهكهیھهرگیز دیكتاتۆرییهت، له گهڵ شاره ئهم ملمالنی ئهوه چركهساتكی نهبووه . ملمالنیهكی مژووییئهوه ئیتر لی، دهرچوونیشه تیایداو نهشازه بت، درژتریش زۆردارانهو ستهمكارانهو ھهرچهنده

نییه. تر ھیچی رهش خاكی له جگهحهتمییهتی له باسیان شاره ئهم رۆهكانی له دوو

كه جهواھیری كردبوو، دیكتاتۆرییهت رووخانیھهروهھا كورته»، زۆرداران «گهمهی وتبووی:له «جهماوهر دهیوت: كه سهدر باقر محهمهدھهردووكیان، دووانه ئهو بهھزتره». زۆرداراندیكتاتۆرییهتیان چركهساتی راگوزهرانه پشوهخت،لهبهرده م ئهوهی بۆ دهكرد، ئهرشیف شارهكه بۆالھووت ردهدا ئایا رووتبت: قووه كهیدا ملمالنخۆی چارهنووسی خۆیدا دی له شاره ئهم كهسیاسی به خۆی ئازاری یان بكات؟ دیاریچارهنووسهكهی (نهجهف) ئهو یان بكات؟چارهنووسی ئهوروپا چۆن وهكو دیاریدهكات؟ مژووه پیرۆزو ئایا دیاریكرد؟ الھووتی كاسۆلیكیسرووتگهلكی دهبنه تهنھا درینهكهی رۆشنبیرییهكه لهپوور ده بنه شووناسهكهی؟ ده بنه یان رووت

شارهكه؟ خهكی ژیانی شوازی یانكتبی به كۆتایی پهرهگرافه بهم بۆرخیس ئهركی «پیاوك دهھنت: (دروستكه ر)دوای خۆی، سهرشانی دهخاته دنیا ونهكردنی بهردهمی سهر كاغه زهكهی بۆشایی ساڵ؛ چهندیندهریاو شاخو مهملهكهتو ھه رمو ونه ی بهئهسترهو ئامرو ژوورو ماسیو دوورگهو پاپۆڕوپش تۆزك بهم پدهكاتهوه ، مرۆڤهكان ئاژهڵوپچاوپچه رگه ئهو كه بۆیدهرده كهوت مردنی،

دهموچاوی خۆیهتی».دهكهم. قسه ئستا كه منم ئهوه

سهعید حهیده ریاسین عومهر ئیبراھیم و:


جهواھیری گهشتیاراندا پشوازی له نهجهف

51

ئه دیبكه ئهو واته به كورتییهكه ی، دهگرت،پۆستمۆدرنیست. ھهم مۆدرنیستهو ھهم

بۆ ھماكردنك وهك بیكۆن فرانسیسلرهدا (من پیوایه مۆدرن مرۆڤی مۆدرنتییودادهڕژمهوه) وتهكان خۆم تگهیشتنی بهپیلهسهرهوه ھهبت خودایهكیان مرۆڤهكان ھهتابیانجونت؛ بهسهریانهوهو ھهبت دهسهتیلهوهھا ئهوان ئازادی بۆ شونك ئازادنینوئهو ئهمه من بهبوای نییه. بوونی دۆخكداسه رھهدهدات. مۆدرنه تیایدا كه چركهساتهیهدیكارت-یشی بهناوبانگهكهی كۆجیتۆ ئهگهر خۆبیردهكهمهوه «من ده ت: كه بخهینهپاڵ؛مرۆڤهیه مۆدرن ئهو مرۆڤی ھهم». ئهوا كهواتهچ خۆی له عهقی چهقی بوونهو جگه خۆی كه مانایهی سهرهوه دوو بهم نییه، پوهركی دیكهیپاشای ئیساكا- ئۆدیسیۆسی ری ھۆمیرۆس لهمۆدرنیزهبوونكی ئازادبوونو پشنیاری هوهخۆشی دهخاتهبه ردهمو پوختمان تهواو مرۆڤهیه ئهو تهواوی فۆرمكی (ئۆدیسیۆس) ئهو واته دهیخاتهبهرده ستمان، مۆدرنه دواتر كهله رهھابوو خودایه كو ھه ر له دوور كه مرۆڤهی

دهژی.. عهقائیدی ئایینییو بهندوباركی ھهرئۆدیسهدا رهبیعۆ؛ له عهلی وتهی توركی بهپیله كه دهكات ئهوه پچهوانهی ھۆمیرۆسئۆدیسهدا له ھۆمیرۆس كردوویهتی، ئهلیاده-داعهق ھزی دهخاتهسهر تهركیز فۆكهسو

مهیدان ئهلیادهدا له جهسته، بهم ھزی نهكماسوولكهو نماییشكردنی پاهوانبازییو مهیدانیبۆ جگایهك ھیچ ئۆدیسهدا له جه ستهیه، بهمبهھزهكان ھهموو نهماوهتهوه، جهسته ھزیدهكوژرن، جهستهییهوه) روویی له (بهھزپماندهت لهسهرهتاوه ھهر ھۆمیرۆسكه داستانهدا لهم تهختكهن، چونكه خهیاتانجهستهیی ھزی بۆ جگهیهك ھیچ دهیخوننهوهبه دهستدهكات لهسهرهتاشهوه ھهربۆیه نییه ،پاهوان، ئهخیل- ھیكتۆری كوشتنی بهھزهكان،س جهستهییهوه رووی له ئهوانه خوداوهند، یبه رامبهر ئۆدیسیۆس بهھزبوون، بهم ھندهیھزی شهڕه كان دژواری خوداو ویستی بهلرهوهیه ھه ر نییه، مانایهكی ھیچ جهستهییھۆمیرۆس (مۆدرنیستبوونی گریمانهی منجگه نییه شتك ئۆدیسه كتبی ھیچ وهردهگرم).رووداوهكان، ھهموو شتهكان، ھهموو ،عهق لهالوه كییو كه سایهتییه الوهكییهكان، چیرۆكهپرسیاردان: یهك خزمهتی له سهرهكییهكان،خۆمانو عهقی به بهپشبهستن دهتوانین ئایاخوداكان ئایینی فهرمانو ویستو به گونهدانویست چیمان ھهبژرینو ئازادانه ژیانكی

بیكهین؟ھهم پرسیارهدا ئهم وهمدانهوهی له ھۆمیرۆسترسنۆك كه دهم ترسنۆك، لهسهرخۆیهو ھهمترسنۆكییه ئهم نییه، سوكایه تیپكردن مهبهستم


ھۆمیرۆس فروانوانینی وردییو گهورهییوھیومو وهك ھۆمیرۆس وهك بیكۆن، دهردهخات،راست ركو نییهو بهدهستهوه چهقۆیهكی نیچه،ئهو بهكو خوداكان، كوشتنی بۆ پبت لهسه رتهنانهت دهڕوانتو ھهنگاوه ئهو سامناكیی لهلدهھنت. وازی لدهكاتهوه بیری ئهوه ی دوایلهنوان ئۆدیسیۆس ھۆمیرۆس؛ دواتر ھهربۆیه رادهگرت، بباوه ڕییدا یهك باوهڕھنانو دووبھودهییو پاش بواداره، ئۆدیسیۆس سهرهتادهبته ئۆدیسیۆس بوون، بمانایی به گهیشتندرهنگتر بهم خوداكان، به بباوه ڕ كهسكی مرۆڤكی له جگه خوداكان بهب ئهو كه تدهگاتخوداو لهبهردهمی دهرۆزهكهرك وهك كه ناچیزرنونیی بۆ ئهوهی دیكهدا كه وتووه مرۆڤهكانی ھیچی خۆی سهررگهكهی بیگنهوه بكهن وھه وی ئۆدیسیۆسو سهرلتكچوونی نییه. دیكهلهم تهنھا نابت، خۆی زدی ماڵو بۆ گهڕانهوهی زمانی به ھۆمیرۆس وهربگرین، رووكهشهدا ئاستهنهوتراوكمان وتراوهكانیهوه لهپشت ئاماژهوبه باوهڕ ئه وهی پماندهت: بهیانده كاتو بۆبۆ گهڕانه وه تهنانهت لهدهستبدات خوداكانبه واتایهكی كار، دژوارترین ماهوهشی لدهبتهسهرلشواوه ھنده مرۆڤكی بباوهڕ مرۆڤی تربگهڕتهوه رهوان راست و ناتوانت تهنانهت كه

خۆی. مای بۆبهنادیدهگرتنی (واته خاهیه ئهم

50

سـیــنـهمـا

ھزری فهلسهفهو رۆژانهییهكانی گفتوگۆ گرنگی له لرهوه ھهربۆیه دنیادا، له فهلسهفییهراستهوخۆ دهچمهده رهوهو فیلمهكه باسكردنی

قسهدهكهم. ھۆمیرۆس داستانهكهی لهسهرمۆدرنتییهوه به پرۆژهی ھۆمیرۆس بهستنهوهیبگره نهشارهزایانهو ھهوكی رهنگه ناوهڕۆكدا له ئه گهر بهم بت، ھهرزهكارانهشئازادكردنی له بریتیبت مۆدرنتی پرۆژهیداستانی ئهوا رابردوو؛ رهتكردنی عهقوپشوهختی پرۆژه یهكی ھۆمیرۆس ئۆدیسیۆسیئهوهی له گهڵ بگره ئهوه ھهر نه ك مۆدرنهكردنه،بهرهوپشهوهچوونمان عهقو ئازادكردنی ئهگهریسه رهنجامو ئاكامه ھهمانكاتدا له دهخاته بهردهم،ئازادبوونهش ئهو سهختهكانی دژوارو ترسناكوكه مهبهستمان لهوهیه پش چاومان، دهھنتهنوگهریی ھهوی ھهم كارهدا لهم ھۆمیرۆسخۆی نوگهرییهی له و رهخنه ش ھهم دهدات،

ھۆمیرۆس، ئهو مهزنه كهی داستانه الی بۆ دهگهڕینه وه خۆبهخۆ دهكه ین، ئۆدیسیۆس سهیری فیلمی كاتكبه فیلمه ئهو بووه، بهھای ھونهریی فهلسه فییو ئهدهبییو كاری ھهزاران بگره ئیلھامبهخشی سهدان و داستانهی

لهسهر قوهیه كاركردنه ئهو فیلمهدا لهو گرنگه ئه وهی به كو نییه، ونهگرتنیدا نواندنو دهرھنانو شوهی له تهنھاھزه بانمرۆییه كانهوه). خوداو به و پهیوهندیی چارهنووسی مرۆڤ له بریتییه فیلمهكه (كه جهوھهری

سیناریستو ھهردوو فیلمهدا لهمسه ركهوتووبوون ئاست دوا تا دهرھنهرداستانهكه ئهفسانهیی فهزای گوزانهوهی لهكۆمهك ھهرچهنده سینهما، شاشهی سهر بۆھۆلیود كه پیانوایه ھۆلیود رهخنهگرانی لهبه دهشونتو گریكییهكان ئهفسانه داستانوفیلمی ئهوهی سهیركی بهم دهكات، بازاڕییانكه ئهم وتهیه ئۆدیسیۆس بكات بۆیدهردهكهوتوتهزایه ئهو النیكهم یان نییه، خۆیدا لهجیھهموو بهسهر ناكرت نییه و رهھا قسهیهكیبیگشتنین. ھۆلیوددا كۆمپانیاكانی دهرھنهر و

بووه سهركهوتوو زۆر دهرھنه ر فیلمهدا لهمداستانهكهدا، فه زای دروستكردنهوهی لهله نموونه (بۆ خوداكان ونه كشانی یۆنان: ناسراوی خودایانی بهرجهستهكردنی ھتد)، یۆرپیدیۆسو... زیۆسو عۆلیسو ئهسیناورووداوانانهی ئهو پراكتیزهكردنی له ھهروهھا

له نموونه بۆ رووده دهن، داستانه كهدا له كهمه سخبوونهی دۆزهخ، ھهروهھا ئهو دروستكردنیدهبنه دتو ئۆدیسیۆسدا ھاوڕكانی بهسهركاری تهواو فیلمهكه ستافی دهرھنهرو ئاژهڵ ،داستانه ئهو گهورهیی ئاست له پكاوهو خۆیان

بوون. مرۆڤایهتییدا مهزنهیناكهم، قسه فیلمهكه خودی له سهر لرهدا منكه قسهدهكه م فیلمهكه ناوهڕۆكی لهسهر بهكوكۆنچالۆڤسكیو (ئهندریه سیناریست ھهردووتوانیویانه زیرهكانه زۆر سۆلۆمین) كریسبیخهنهڕوو، فیلمهكهدا له بكهنو فۆرمهلهیئهفسانییهكهی الیهنه بهواقیعیكردنهوهی ھهروهھاجوانهكانی ھهره خاه له یهككه داستانهكهئهو سهیركردنی له ئمه واته ئۆدیسیۆس، فیلمی تهماشاناكهین، خهیاكرد ئهفسانهیهكی فیلمهدانهمردا فهلسهفیی كشه یهكی لهگهڵ بهكوھهره بابهتی تائستاش كه دهكهین مامهه


ترسنۆك مۆدرنیستكی ھۆمیرۆس..

53

پهنجهره

كوردستان بۆ (ئۆتۆنۆمی دروشمی كورد شۆڕشی سانكئهو سایهی لهژر ھهكردبوو، عیراق)ی بۆ دیموكراسی وكوردستاندا شاخهكانی له چه كداری خهباتی دروشمهشداحكومهت و سهركهوت كورد شۆڕشی ئهوه ی لهگهڵ راگهیاند..نیمچه ھهرمهكهشمان و دامهزران كوردستانیش پهرلهمانی ودروشمه ئهو ئستاش بهم بینی، بهخووه سهربهخۆییه كیدروشمی سانهدا ئهگه رچی لهم ماوه، رهونهقی خۆی ئهزهلییهوهكو فیدراییهت ئهوهی له بهر بهم راگهیهندراوه، فیدرایبه نهچهسپاوه ، ده ستوور له ھشتا نهتهوهیی مافكی١٤٠ی مادهی نهیتوانیوه كورد سهركردایه تی تائستا دهلیلبۆیه فیدراییه ت، چ جای داوای بكات، بهجج دهستووری

تهقتهقه؟!! ربهی به ھهر كورد میللهتی بۆ پموایهله ئستا ئهوه ی كه بكات له وه نكووی ناتوان كهس فیدراییهتیش مافی ئۆتۆنۆمییهكه یه، تهنھا ھهیه كوردستانداچهندی ھهر نییه . زیقاردا به غداو عهتاركی ھیچ قوتووی لهله كهمتره زۆر كورد نهتهوهیی مافكی وهكو ئۆتۆنۆمیشپی، مهمنوونیشه زۆر كورد سه ركردایهتی بهم فیدراییهت،سه ركردایهتی به ناتوان زیقارهوه به غداو له كهس چونكهدۆالر له ملیار چهندین برۆیه.. سانه چاوت بی لهسه ر كوردبۆ ملیارانه ئهو بپرست نییه بۆی كهسیش و دت بهغداوه

له چیش سهرف دهكرن؟؟! دهڕۆن و كوێداوای ئهوهنده كورد بنت، دهسهتی له میللهت واز ئهگهرو كهركوك گانهوهی وهكو نهكات، ل نهتهوهییهكانی مافهبهو مهمنوونه زۆر ئهوه سهركردایهتی كورد ناوچه داباوهكان،سانه وه، بوودجهی لهالیهن بهتایبهتیش ئۆتۆنۆمییه، مافهكوردستان ئهرزی پارچه یهكی تری دوای رۆژیش له رۆژ یاڕهبی

قــهراجــیـشــیـهوه؟!! مــهخــمــورو بـــه دهقــرتتئه زهلییهكهی دروشمه یهكهمی بهشی به كورد سهركردایهتیكه دهزانت تریش به شهكهی خاوهنی به خۆیشی رازییه،لهگهڵ كشه یهكدا ھهر له ئهوهتا عیراق. بۆ دیموكراتییهتهبهشهكهی دهگاته تا نهوتییهكانهوه، گربهسته له ھهر بهغدا،مافكی به ئهوانه ھهموو عیراقدا، بودجهی له كوردستانقسه ھهرمدا ئاستی لهسهر بهم خۆی دهزانت، دیموكراسی

بڤه؟!! بۆته دیموكراسی مافی له سهر كردنبپرست حكومهت له نییه بۆی كورد ھاووتی نموونه بۆدهڕوات، ئاقاردا كام به وهریدهگرت سانهی بودجهی ئهوبچووكی بهشكی دابهزاندنی لهسهر ھهیه بۆی حكومهت بهمو مان شهڕی بهغداو سنووری سهر بنرته لهشكر بودجه

رابگهیهنت؟! نهمانبودجهیان زیادكردنی داوای نییه بۆیان كوردستان حزبهكانیشه ڕی ھهیه بۆی حكومهت بهم بكهن، حكومهت لهله كوردستان بهشی لهسهر بكات مالكیدا لهگهڵ دهستهویهخه

نهفهقاتی سیادیدا؟!!برسیهتی كارهباو و ئاو كشهی دژی له نییه بۆی میللهتھزه كانی بۆ بهم بكات، خۆپیشاندان سهرجاده بتهگوندكی له بكه ن خۆپیشاندهران له تهقه ھهیه ئاساییش

خهلیفان. الییاساكانی تری ھهموو وهكو وایه ھهق ئهزهلییه ئهو دروشمهبكرتهوهو ھهموار په رله مان له تر جاركی رژم سهردهمی

بنووسرت:دیموكراسیش و كوردستان بۆ ئۆتۆنۆمی له پناو تدهكۆشین

پانزه پارزگاكهی عیراق؟؟!! بۆ

شرزاد شخانی

ئهزهلی؟؟!!! دروشمی


52

سـیــنـهمـا


دهیخاتهڕوو)، ئۆدیسهدا له ھۆمیرۆس كه خوداكانبۆناكهنو مۆدرنیستهكان ھیچ حسابكی دواتردهگۆڕنهسهر مرۆڤ مژووی له بهشك سهرهنجامھهر ده بت بهم دوانهیی، له جۆركرۆشنگهرهكانیش كه بزانین ئهوه لهسهرهتاوهمه ترسییه ئهم ئاگاداری جۆرهكان له بهجۆرككه دهكات بۆ ئاماژهی ساح ھاشم وهك بوون،دهبتو شونكدا له رۆسۆ ژاك ژان جاركرۆسۆ لهودا دهوترت، ئیالھیی زاتی به قسه كه دهكات ئهوه بۆ ئاماژه تووڕهدهبتو زۆرئهوه نینو خودا دژی عهقنیه ت رۆشنگه رییویهكتریین. به دژ وایدهبینت كه ئمه یه توانینیله (یه كك نیچه كه وادایه سیاقكی له ھهر دوای پیوایه بباوهڕهكان) ھهره مۆدرنیستهدژوارهو كاركی ژیان بهرگه گرتنی خودا مردنیدهبت، (ھیچگهرایی) نهھلیزم تووشی مرۆڤكه (سوپه رمان)ـه مرۆڤ بهرزه تهنھا ئهوه

دهگرتو بباوهڕی خوداو پشتكردنه بهرگهیبه وپیه دهڕوات. چیرۆكهكه سه ری ئهو تاھۆمیرۆس نیچهییانه پودانگی به واته بت؛دیكه ھیچی مگهل ناو مرۆڤكی له جگهبهرزهمرۆڤكی له جگه ئۆدیسیۆسیش نییه،دواتر بهرگهی ریسكدهكاتو كه سهره تا ترسنۆكناگرتو خۆی ریسككردنهی ئهو دژوارییهكانی

نییه. زیاتر دهبتهوه پهشیمانله بت مریسیا ئیلیاد بهپی توانینی ئهگهرئهفسانه ئه فسانه)دا سرووتو (ره مزییهتی كتبیبه ھهقیقهتكی موقهدهس، ھاوتهرازو یهكسانهله شتراوس-یش لیڤی كلۆد توانینی بهپییهكسانه ئهفسانه االسطورة)دا (إنسانیة كتبیئهپستمۆلۆژیی، (مهعریفی) ھهقیقهتكی بهھهقیقهتكی ھۆمیرۆس ئۆدیسهدا له ھهربۆیهئهپستمۆلۆژییشمان ھهروه ھا موقهدهسومرۆڤ كه ئهوهیه ئهویش دهكات، پشكه ش

بهھایهكی نییه. بهب خوداكانخۆم؛ بۆچوونی به تایبهتدهكهم كۆتاییه ئهمنكۆی خوداكانو پشتكردنه گریمانهی بگومانئهگهر درینه، خوداكان بوونی وهك لكردنیانلكردن نكۆی ئهوا بن، ئاسمانیی خوداكان مرۆڤانهیه، سهدده رسهد كاركی خوداكان لهخودایهك بهب ئه وه ی بۆ خۆیهكالییكردنهوهئهگهر بهتایبه تی دژواره، ئجگار كاركی بژینبرایانی رۆمانی له بھنین ئیڤان وتهكه ی به باوهڕنائامادهگیی «له تۆستۆی-یدا لیۆ كارامازۆڤ-یژیان له ئه مجۆره ره وایه». شت ھه موو خودادانییهو چیتر رووت كایۆسكی ئاژاوهو له جگهداروین وهكو بیۆلۆژیستكی كه جه نگههیه ئهوخستوویهتییهڕوو. گهشه سهندندا تیۆرهی لهبهب مرۆڤ كه تدهگهم مه سهلهكان له وا منیان فیزیك بوونه خودا من الی (دیاره خودامن الی بهكو نییه، گرنگ میتافیزیكییهكهیخودا جوانهكانه، رۆحیی و بهھا نونهری خوداتیایدا رهوا شتك ھهموو كه دنیایه ھمای ئهوبهكۆتاناگات، لرهدا چیرۆكهكه بهم نییه)،بهرهھوتكی له جگه عهق بهب خوداش چونكهتاریك كسایهكی مزگهوتو له جگه رۆحیی،

چیترمان پشكهش ناكات.لهسهرتاوه ھه ر چونكه ھۆمیرۆس، به سهرسامم منئهو بهبوای لهبهرچاوگرتووه، ھاوسهنگییهی ئهمئهو ھهربۆیه لهناو ستاییشه عاق جی مرۆڤی ئۆدیسیۆس- مرۆڤانهدا خوداو پاهوانو ھهمووداستانی دهكاتو ستایشی ھهبژاردووهو یله كۆتاییشدا دهھۆنتهوه. بۆ ئۆدیسیۆسیبه فیشیاییهكانو یارمهتیی به ئۆدیسیۆسدهگهڕتهوه، خودایهك رپدانی رنموونییوھهزار بهم ترسنۆكه، مۆدرنیستكی ھهرچه نده

گریك. گهوره ی ھۆنهری ھۆمیرۆسی له سوكۆنچالۆڤسكیو ئهندریه ئۆدیسه لهالیهن فیلمیلهالیهن سیناریۆو كراوهته سۆلۆمین-هوه كریس

دهرھنراوه. كۆنچالۆڤسكی-یهوه ئهندریهئهمریكایه. ١٩٩٧ی سای بهرھه می

ئیرینا ئهسانتو ئهرماندا وهكو ئهكتهرانیرۆزهلینیو ئیزابال سكاشیو گریتا پاپاسوتیا رۆیان تر بهتوانای ئهكته ری چهندین

بینیوه.سهرهكیی شونی خولهكهو ١٧٦ فیلمهكهترهو وتكی فیلمهكه ماتاو چهند دهرھنانی

بهرھهمی كۆمپانیای ئهمریكان زۆترۆپ-ه.ئیبراھیم عومهر یاسین ــ ھهفتانه

نهشارهزایانهیه ھه وکی مۆدرنیتهوه به ھۆمیرۆس بهستنهوهینییه ھیچیتر چز مرۆڤکی نا خوداکان له ب ئۆدیسیۆس

55

ئهو که نه چت «بیرمان وتی: ئاراس كورددا،تین خۆیان له خۆیاندا کاتانه بۆ ئهو بهرھهمانهو خهکی پشمهرگهو دهدایه تری گوڕکی وراپهڕینیان به رھهمانه ئهو شوهش، بهھهمانگویان خه کی که ئستاش و بهڕوه بردرۆژانی واده زانن و دهبن ئاسوودهبن له لدهگرن

راپهڕینهکهیه». کاتی و شۆڕش

چی نوێ نهوه ی و ھهیه برهوی چی ئهمۆدهت؟

نووه نهوهی بهالی مهسهلهیه ئه و ھهرچه ندهنهوهیهیه مهبهست له نهوهی نوێ ئهو جیاوازه،قۆناغی و دروستبووه راپهڕین پاش كهلهدایكبووی محهمهد وهرزر نهدیوه، پشتریبه رھهمه و سروود پیوایه ئهو ١٩٩٢ه، سایبۆ الوازن، بهگشتی شاخ قۆناغی ھونهرییهكانیئستا و ھه بووه بایهخیان خۆیان سهرده مهكهی«من دهت: وهرزر لناگرت، گویان كهس نویه بهرھهمی له حهزمان زیاتر ھاوڕكانم وخۆرئاوامان موزیكی و گۆرانی بهتایبهتیش و

الپهسهنده».گهنجان له دیكه ژمارهیهكی الی ئهمهش ٢٩ تهمهنی كه عهزیز سهركهوت جیاوازه، زۆرجار سرووده، له حه زم «من دهت: ساهزۆرم و بهتایبهتیش سروودهكان دهگرم له گوێشهھید تیپی بهرھهمانهی ئهو بوو خۆش پپش خرانهوه تر نوكرانهوه و جاركی كارزان

چاومان».سلمانی شاری بازاڕی له براكهی كه ھهردی

لهو ئهویش ھهندكجار و ھهیه تۆمارگایكرد لهوه باسی كاردهكات، تۆمارگایهداسرووده كاستی و سیدی ئستادا له كهخواستیان كهمتر بهگشتی نیشتمانییهكانكه نهشاردهوه ئهوهشی بهم لهسهره،و دهكهن سهردانیان كهسانك ھه ندكجار لدهكهن، نیشتمانییهكانیان سرووده داوای

كهمه. ژمارهیان ئهوانه بهمسروودی پیوایه ئیبراھیم ئاراس خۆشییهوه الیو ھهبووه بایهخیان کهسانک الی نهتهوهیینیشتمانهکهیان و گهل بۆ ئینتیمایان که دهبتله مۆدا داخهوه به و دهشت: «به م ھهبتکهس ھهندک الی رادهیه ک تا ئینتیمایه ئهو ئهو تریش ھه ندکی الی و کزبووه الوازو

نابت». و لهق ترۆپکدایه له مهسهلهیه ھهرنوێ قۆناغكی و دت كۆتایی قۆناغكبهرھهمه مهحاه بهم دهستپدهكات،له به شداربوون بهرھهمانه ی ئه و و زیندووهكانكۆتاییان و لهناوبچن قۆناغهكاندا دروستكردنیبایهخی به سهبارهت راوبۆچوونهكان پبت،ئهمۆ رۆژگاری بۆ نیشتمانییهكان سرودهسروودانهی ئهو پیانوایه ھهندك جیاوازه،به م بوون، شاخ بۆ ھهر وتراون شاخ لهوتران شاخ له «ئهوهی دهن: ھهندكیشدروستكردنی بۆ ئهوه نهبوو، شاخ بۆ تهنھاو ھهتا شار ھاته كاتهش ئهو ھهر ئهمۆ بوو،ھهموو لهگهڵ و دهمنتهوه لهگهماندا ھهتایه

نودهبتهوه». تر جاركی نهوهیهكیشداھهفتانه


54

ھونهر

له كارزان شهھید مۆسیقای تیپی كۆششی و ھهوڵ به ١٩٨١ سایو ھاوڕكانیدا لهگهڵ ئیبراھیم ئاراس زۆریكوردستان نیشتمانیی یهكتیی ھاوكاری بهو بووه یهكتی به سهر لهسهرهتادا دامهزراوه،كۆمیتهی له بهبهشك بووه ١٩٨٣هوه له پاشانكوردستان، ھونهرمهندانی یهكتیی شاخیو تۆماركردووه كاستی س ١٩٨٦ سای تاسهرپهرشتیاری ئیبراھیم دلر لهالیهن پاشان١٩٩٠ تیپهكه له و راگیراوه كاره كانی تیپه كهوهو نهورۆز فستیڤای له و گهڕ خراوهتهوه

كردووه. به شداری سه قز له ھههبجه

نوكردنهوهی بهرھهمهكانبهسهرپهرشتی نوێ، بهشوازكی ئهمساڵمهكتهبی ئهركی لهسهر و ئیبراھیم دلرنیشتمانیی یهكتیی دیموكراتییهكانی ركخراوهتیپی بهرھهمهكانی سهرجهم كوردستان،که ئهلبومکدا له كارزان شهھید مۆسیقایبرۆشۆركی لهگهڵ CDپکھاتوهو چوار لهو میوزیك فهرھهنگی ناو خرایهوه قه شهنگ

كوردییهوه. ھونهری ٤٨ له پكھاتووه كارزان شهھید بهرھهمهكانیگۆرانی ھهمهچهشن. و سروود میوزیك و پارچهتۆماركراوهكان بهرھهمه تر جاركی تیایدابهپی ھهروهھا كراون، فلتهر پاككراونهتهوهو قۆناغدا چوار بهسهر تۆماركردنیان سای

دابهشكراون.

كردین ته واوی پشتگیری جهالل مامشهھید تیپی پکھنهری به كه ئیبراھیم ئاراسدهكات لهوه باس ھهژماردهكرت، كارزاننیشتمانیی یهكتیی گشتیی سكرتری كهپشنیازی له تهواوی پشتگیری كوردستان

كردووه. تیپهكهیان پکھنانیتیپهم ئه و که ١٩٨١ سای دهت: ئاراس یهکک و بوو گهشه کردندا له شۆڕش دامهزراند،بۆیه بوو. مۆسیقا نهمانبوو، که بنهمایانهی لهوجه الل مام بدهمه پشنیازه ئه و پویستمزانی بهلکردم پیرۆزبایی گهرمییهوه به زۆر ئهویش ودامهزراندنی بۆ پویسته شتکت «ھهر وتی: و

ئامادهم». من تیپهکهنیشتمانییهكان سرووده رۆی به سهبارهتكارزان شهھید تیپی بهرھهمه كانی و بهگشتی گهلی رزگاریخوازی شۆڕشی له بهتایبهت

دۆڵ له ژیان دهنگی كارزان، شهھیدپده شتهكانهوه و ئهشكهوت و

خهمخۆری خۆیان ھونهرمهندان نهكراوه، یاد له ھونهر شۆڕشیشدا لهسروود دهنگی ناھه مواریدا و نهھامه تی لهوپه ڕی و بوون ھونهرهكهیانبه كارزان شهھید مۆسیقای تیپی كاته ئهو نهوهستا، كوردی گۆرانی و

بهشداری ژیاندۆستی به و شۆڕشگانه گۆرانی و موزیك به سروودهكانی،گهیاند. پهیامكی و كرد شۆڕشدا له


57

ملیۆنر) (سالمادۆگ فیلمی ئهسترهی (ئهزھهرهدین)یفیلمكه دا له پاهوانی رۆی مندانهی لهو بووه یهكك كهناڕازاییو ئهو لهسهر خواردوه لدانی باوكی دهستی به ھهبووه،بۆی كه شۆرهتهوه ئهو ئاكامی له دهریبیوه كه بزارییهی(سهلیم) بینی ١٠ ساه رۆی تهمهن ئهم منداه دروستبووه،كه ساندا ٩ تهمهن ھیندی مندای كچه رۆبینای تهك لهئهوهی (ئهزھهرهدین) بوو. فیلم ھهمان تری ئهسترهیهكیتسرهواندم،» شهقكی زللهو «باوكم وتی: دووپاتكردهوهو

خۆی نهبت ئهوه ھهر نهمایهوه، ئهزھهرهدین بۆ ھیچزاری له سهر بكات، بهگریان دهست و سووچكهوه بترنجنتهو ئه مریكا له دهن پاشی گهڕانهوهشی بینیویانه كه ئه وهیتر لهالیهن جاركی ئۆسكاردا خهتی ئاھهنگی له بهشداری دیسان ئهویش بۆتهوه، خراپتر لدانی دووچاری باوكییهوهئهو ئاكامی له بووه تووشی ناڕازییهی كه و بزاری ئهو بهھۆیبزاربوونی پاشان و لۆس ئهنجلوس بۆ درژهی دوورو سهفره

دهكهن. سه ردانی راگهیاندنانهی ئه و بۆ قسهكردن له

ملیۆنر درا له پاهوانی

میوزیكه ی ئهو شانزهھهمدا سهدهی لهبهكارده ھنرا میوزیكی بوو له ناودا زیاترسهمای بهسهردا مۆركی بوو كه ئاینیجدی، شوازكی له وهك بوو زاڵپادشا كه چینهی ئه و به ھۆی ئهمهشكه سهما ئاوازهكان به و تكهیان بوونكهشی و دانیشتن له و ئامزبوون بووه ئهمه ش دابۆوه ، رهنگی خۆشیاندادانراوی له جۆرك دروستبوونی ھۆیسویت (سویت). ناوی به میوزیكیكه میللی سهمای كۆمهك بری لهو ئهمانیا و فهرهنسا شارهكانی له شوازو لهم دهرچووبوون، ئیسپانیاگۆڕان ئاگاداری نهرمی به زۆر جۆرهدا

دهكرت بوونهوه دا ھواش و خرایی لهئهو ریتمهی كه ھاوڕیه لهگهیداو بهپیتا ریتمدا جۆرو له ھهمهڕهنگی زۆر په یژهیهكی له زنجیرهیه ئه م خبوونهوهسویت حهڤدهھه مدا سهده ی له نهگۆڕدا.كه وهرگرت دیاریكراوی شوه یهكی

جوه: چوار له پكھاتبووبه كه مامناوهند خرا جوهیهكی ١ـبهوهی ناوبرا (allemande (ئهلماندلهسهر ئهمانییهو رهسه ن به سهمایهكی

دهكرت. بهجج چواری ریتمیناوی به خاو لهسهرخۆو جوه یهكی ٢ـئهمهش (sarabande (ساراباندله ئیسپانییه بنهڕهتدا له سهمایهكی

دادهنرت. سیانیدا میزانیئامزه خۆشی سوكههو جوهیهكی ٣ـو دهبرت ناو (courante (كۆرانت به

دهكرت. ئه دا سیانی میزانی به(جیج به خرایهو چوارهم جوهی ٤ـسهمایهكی بۆ كه ناسراوه (gigue

دهگهڕتهوه. ئیتایبهسهردا پشكهوتنی سویت لهدوایداسهمایانه ی و له وازھنرا كه بهوهی ھات(جریج باوبوون، كالسیكدا قۆناغی لهنوێ بوون ھونهری له دیارهكانی (greig(peer gynt suites) نموونهكانی له

چایكۆفسكی . البندق)ی (كساره وتارا ـــ ھهفتانه

suite سویــت


56

ھونهر

شوهكار ھــونــهرمــهنــدی خانمه بۆ لدوانكدا لــه ـــوراد م دالــیــا «خهونمه رایــگــهیــانــد؛ ھه فتانه ئیش گـــهورهدا زۆر ئــهنــدازهی له ئــهنــدازهی ھهندجاریش بــكــه م،كشهیه، راستی به بچووك، زۆرمن بینراوه، ئیشكی شوهكاریی(٠٥–٠٥سم) ئهندازهیهكی له گهرله له وهی جیاوازه زۆر بكهم ئیشبكهم، تابلۆیه كی (٢–٠٢م) ئیشھونهرمهند دهت كهس ھهندێئهندازهی به دهتوانت بیهوتده توانت و بكات ئیش بچووكیشبكات، ئیش گهورهش ئه ندازهی به

رۆحییهته ئــهو ھــهرگــیــز بـــه م ئهندازهی له كه نابتهوه دروسترهنگه ھهیه، بچووكدا ئیشكیئهنجامی بچووكهكهدا ئیشه لهئهو بۆ گه ورهیهك بیگۆڕیت بدهیتئهندازه نه بت، تدا رۆحیهتهی دهكات جــوان ئیش منهوه بــهالیدهتوانم گـــهورهش ــدازهی ــه ن ئ بۆ

دهبم». سهركهوتوولهگهڵ چــی دیداركی ھه فتانهــوراد م ــا ــی دال شــــوهكــار خانمی ئایندهی ژمارهكانی له ئهنجامداوه،چاوپكهوتنه ئهم ده قی ھهفتانهدا

ببینه.

ئهندازه یهكی له ئیشكردنگـــهورهدا

زنجیرهیه كی له كه بهوهوه دهبینی كه خهون راگه یاند ئهوه ی ھال موناببینت، (دالیدا) جیھانی بهناوبانگی ئهسترهی رۆی تهلهفزیۆنیداكه دهبینت تدا ئهوهشی بووه، ئهسترهیه ئهم عاشقی چونكهھهوستهكان، دهوهمهنده به رووداوو ئهسترهیه زۆر پو ئهم ژیانیخۆی خودی به نزیكه زۆر دالیدا كارهكتهری كه پیوایه مونا ھهروهھاباسه، جی ژیاندا. لهگهڵ ره فتاری و ھهكهوت و ھهچوونهكانی له ولهگهڵ بابا) یا (حرمت كۆمیدی زنجیرهی له بهشداره مونا ھونهرمه ندجیاوازتر تهواو رۆكی مونا تیدا كه حوسنی)دا (حهسهن ھونهرمهندكارهكتهركی رگای له ئهویش دهبینت، پشووتری رۆهكانی له

ھهیه. چواردهورهكهیدا لهگهڵ ئاژاوه ی شهڕو كه گۆبهنگاوییهوه

دهبینت دالیداوه به خهون مونا


59

ڤیتامین چهندین به میوهیهكه قهیسی:قژ كه (A) ڤیتامین وهك دهوهمه نده،

ھهوهرینی. له بهرده م رگره بهھزدهكات و

باشه . ددان جوانیی بهھزبوونو بۆ مهنگه:ده وهمهنده كالیسیۆم به تیادایهو (A)ی ڤیتامین

دهكات. بهھز ددان كه

دهموچاوتدا، له زیپكه ھهبوونی حاهتی له ھهنجیربۆ یارمهتیده ره كه میوهیه باشترین ھهنجیرگهشهكردنی زیپكه و البردنی رۆنو كهمكردنهوهی

رووخسار.

دهموچاو چرچی البردنی بۆ ئهمریكی) (تووی شلكبكهئاوو میوهیه لهم دانهیهك چه ند باشه.ھهسووه، ده موچاوتی له ئواران بهیانیانو ھهروا بشۆ. كهره وز ئاوی به دهموچاوت ئینجازهردیی خاونكردنهوهی له یارمهتیدهره شلك

البردنی. ددانو

گهش و رووخساركی وهدهستھنانی بۆ كهرهوز:بهیانیانو دهموچاوت ھهفته یهك ماوهی بۆ جوان،

بشۆ. كهره وز ئاوی به ئواران

چارهسهركردنی له بهسووده (ئاروو): خهیارله بچووك. خای البردنی و دهمووچاو چرچیخهیاری دهتوانی چهوریشدا، پستی حاهتیپۆدرهدا شیری لهگهڵ بچووك پارچهكراوی پارچه

بهكاربینی.

قژتدا شتنی كهمك خهل لهكاتی بهكارھنانی خهل:بریسكانهوهی خاوكردنهوهو نهرمكردنو بۆ بهسوودهقاچو جوانكردنی كش. ھهروا بۆ نه ھشتنی قژوبه یانیانو بهسووده. شینه كاندا ده ماره نهھشتنیدهماره له خهل مانگ، یهك ماوهی بۆ ئوارانو كشی كهمكردنهوهی بۆ ھهسووه. شینهكانتدوو خواردندا ژهمكی ھهر لهگهڵ لهشیشت،ئاوو كوپك ناو بكهره خهل له بچووك كهوچكی

بیخۆرهوه.

ھهوكردنی قژو البرندی كشی بهسووده بۆ خهنه:البردنی بۆ یارمهتیدهره ھهروا سهر. پستینینۆكهكانیش بهھز پو پهنجهكانی كهڕووی ناو

دهكات.رواندزی ــ ھڤی ھهفتانه


58

خـانـمـان

بشۆ. پ تهڕ رۆژانه ددانهكانتی پهمۆیهكی به

ده ستهكان و پستی نیانی نهرمو بۆ پرتهقال:پرتهقال توكی ناو شلهی له سوود گهشانهوهی،پ دهستهكانتی دهرفهتكدا لهھه ر وهربگرهوپست بۆ سروشتی خۆراككی وهك چونكه بسهوه،

.دهبهخشپ گهشهیهكیشی بریسكهو دادهنرێو

ئامرازه له لیمۆ شهربهتی لیمۆدهتوانرێ كه ئاسانهكانه سروشتییهناسازییهكانی له ھهندك ریهوه لهشهربهتی بكهیت. چارهسهر پ رووخسارتوردو خای نهھشتنی له یاریدهدهره لیمۆزیاتر كه رووخسار رهنگی باشتركردنی له یاریدهدهره ھهروهھا دهبریسكتهوه.

دهبتهھۆی گه ورهكان و كونیله چارهسهركردنیشهربهتی له تهنك بكی تهسكبوونه وهیان.چهند بۆ دابنو رووخسارت لهسهر لیمۆبه شونهكه لهدواییدا جیبھه. دهقیقهیهكشهربهتی دیكهوه ، لهالیهكی بشۆ. شلهتن ئاویزهردیی نهھشتنی بۆ یارمهتیدهره لیمۆیان ددانشتن فچه ی بهھۆی كاتك ددانهكان

جوانیی بهب ماكیاژبهسهرچووهو ھهندجار ماوهكانی بهكاربن كه ماكیاژ چهندین جۆری ئهوه نییه ھهر خانمان جوانی

١٠ باشترین ئهمانه ماكیاژ دهگهڕن، ب جوانیی له ئه وانهی بۆ ئازارپگهیاندنی بهكارھنهری. دهبتهھۆیماكیاژ. ب جوانییهكی بۆ سروشتیین رگای


ئدوار لوبنانی فاشنی دیزاینهری نویهی كۆلكشنه ئهو ناوی ،(ز (خهرمانینمایشك لهمیانهی ٢٠٠٩ ھاوینی به ھارو وهرزی به تایبهت جلوبه رگی بۆ كه ئهرسۆنییه

بهیروت خستیهڕوو. له رۆیاڵ) ھۆتلی (لۆ لهبهسهر زۆربهی دیزاینه كاندا ئاتونی ره نگی بهھار، و بریسكهكانی رهنگه زیندوو لهپاڵبوون پارچانه دوو تایۆره ئهو دهركه وت، به زیاتر كۆلكشنهكهدا له ئهوهی زابوو.ئهرسۆنی و و دیزاینهكانیاندا رهنگ و قوماش له كه جیاوازبوون ئوارانه فستانی لهگهڵخانمه فستانهكانی بهتایبه تی وهریگرتبوون، رابردوودا سهدهی چلهكانی جلوبهرگی له

فاتن حهمامه. بهناوبانگ ئهكتهری میسریرواندزی ڤینیار ـــ ھهفتانه

بهھاركیزین


مۆدیــل



ھه وبده رابكشیت، خۆتدا بهالیدابنیت. رهنگهكان ھهموو له دامهن شونك له گوڵ .٦ھاتووچۆی رگای كهچونكه بت، بهسهرداكرد بۆ ئاماژهمان وهكوخۆی تایبهتمهندی گوڵ

ھهیه.گوك پشكهش مهكه ٧ـ

گوك درابت، ل تری بۆنی كهخۆی سروشتی بۆنی كه بكه پشكه ش

ھهموو پش گوڵ گرنگی چونكه ھهبت، بۆنه له ھهیهتی كه جوانییهكهی له شتكه

خۆشهكهی كه ھهیهتی.

گوڵ ماناكانیدهبت، دهكهیت پشكهش گوی كه ئهوهی پشكهشی مه بهستك چ به و بۆ بزانیتتایبهت مانایهكی گوك ھهر چونكه دهكهیت،زمان كه ئهوهی دهكرت شتكه، سیمبولی و

گوك بهم بكات، ل گوزارشتی ناتوانتو دهتهوت تۆ كه دهدات مانایهت ئه وماناكانی له بكات. دت له گوزارشت

گویش:مانایهك چهند سپی گویگرنگترینیان كه لهخۆدهگرت نیشاندانی رزو له گوزارشته

بهرامبهره. گهورهیی و بهڕزیسپییهكه گوه چه پكه ئهگهر

تكهڵ سوور رهنگ گوكی بهیهكبوون. له گوزارشته ئهوا بكرت،

رزو و خۆشه ویستی سیمبولی سووریش رهنگیئازایهتییه.

پدانه. گرنگی و دخۆشی مانای به زهرد گویوهنهوهشه ییه، و پرته قای رهنگی ھهرچیزه ھریش رهنگی دت، ئاره زوو مانای به ئهوابه كراوه رهنگی دت. سۆز و ناسكی بهمانایھهرچی دت. ھاوبهشیكردن و سهرسامی مانایعاشقان بۆ زیاتر ئهوهیان كه گوكیشه تاقهخۆشمهوی. دت: ئه وه مانای به پهسهندهھاوسه رگیریش داوای بتهوت و بت ئهگهرلهبری ئهوا بكهیت، خۆشهویستهكهت لهله بلكنهو خۆی یهكهوه به گوڵ قسهكردن دوو

تدهگات. مهبهسته كهتئهحمهد شاكاو ـــ ھهفتانه

62

ژیـانـدۆســتـی


روشونی رساو گوڵ پشكه شكردنی تووشی ئه وه ی بۆ تایبه تی خۆی ھه یه ، گوك چۆن بزانیت ده بت نه بیت گرفت یان ھاوڕكه ت یان خۆشه ویسته كه ت بۆ بته وت بت و نزیك لته وه كه ھه ركه سك بۆنه له بكه یته وه به سه ری شوه به جوانترین دیاریكراوه كان یان ساته رۆمانسییه كاندا یاخود یان ھه رجۆره شتك به سه ركردنه وه ی نه خۆش ئاماده ی ھه یه به خۆی تایبه ت نیشانه ی كه خۆشه ویسته كه ت پشكه شی چۆن ده كه یت، بته وت كه ھه ركه سك یان ھاوڕكانت یان بكه یته وه . به سه ری شوه به جوانترین و ھونه ركه رازاندنه وه كه یشی و ئاماده كردن ده زانرت وه ك چونكه بگه یت، لی ده بت له كه سایه تی كه سك ھه ر جۆره گوك باس ده گونجت، كاتك بۆ و ره نگه ھه ر ده كات، تكه یان نابت بت، له بیر ئه وه مان ده بت بكه ین و ئه و جوانیه ی كه ھه یه تی بیشونین، و بكه ین، پشكه شی جوان به شوازكی بتوانین ده كرت به گرتنه به ری چه ند شوازكی تایبه ت

كه ئه وانیش:ھه میشه با ده كه یت پشكه ش گوڵ كه .١دی ده توانیت شوه به و بت، كۆ ژماره كان خۆتدا به الی ھاوڕكانت یان خۆشه ویسته كانت

رابكشیت.تایبه تییه كاندا بۆنه له ھه ر سوور گوی .٢پشكه شی به كو ناكرت، پشكه ش له بیرتان ئه ویش ده كه یت و خۆشه ویسته كه تی نیشانه ی كه رگایه تاكه سوور گوی بت بۆ ھمایه ده دات، پ خۆشه ویستیمان

خۆشه ویستی .یان ده ستگیرانی ئاھه نگه كانی له .٣پشكه ش گوڵ ویستت ئه گه ر ھاوسه رگیری بكه یت، ئه وا ره نگی سپی و په مه یی كاڵ و زه رد ھه بژره ، چونكه ئه و ره نگانه ده الله ت له رۆژی گوه كه له ناو بچووك كارتكی ده كه ن، شادی دابن و تیایدا پیرۆزبایی و خۆشه ویستی خۆتیان

بۆ ده ستنیشان بكه .له یان ماك له جار بۆیه كه مین ئه گه ر .٤له گه ڵ خۆت بانگكرایت، گوڵ شونكی گشتی له خۆت كه سایه تی بتوانیت ئه وه ی بۆ به ره ،

رگه ی گوه وه ده ربخه یت .٥. كه میوانت ھه بوو ماه كه ت به گوی جوان خۆشه ویستی بتوانیت ئه وه ی بۆ بازنه وه میوانه كانت سه رنجی ده ربخه یت و بۆ خۆتیان

چ گوك قابیلی یاره ؟ئه و كاته ی گوك پشكه ش ده كه ی دك یه خسیرت ده بت، ئه مه راستییه كی حاشاھه نه گره ، به م چ گوك و چۆن گوك و به چ

شوازكیش پشكه شی ده كه یت؟ ئه مه یان مه سه له گرنگه كه یه .

65

و دهركهوت كهپسوله تا تواندنهوهی ئهو ھۆیھرشی خرۆكه سپییه ئاساییهكان كاتهش ئهوبهخرایی ھرشبهره كه ئهگهر دهكهنهسهر.خانانه ئهو شانهكانی جهستهوه، ئهوا ناو چووهو دهكهن دروست «فبرین» ماددهی له تۆڕكبوات، و ناھن بهربهست لهبهردهمیدا دهیكهنهدیكه جهنگی ھونهركی چهند لهمانهش جگهو دهده ن ئهنجامی سپییانه خۆكه ئهو كه ھه نمرۆڤ ئاشكرای و سهربازین تائستاش نھنی

نهكردوون.

روودهدات؟ لۆكیمیادا له چیكاركردنی ئاسایی باری به تایبهته كرد باسمان ئهوهیلۆكیمیادا نهخۆشی له بهم سپییهكان، خۆكهبهشوه یهكی ئهوا خون»، شرپهنجهی «واتهبهرژه یهكی سپییهكان خۆكه ژمارهی ئاساییزۆر، به رژهیه كی ده ن بۆیهش دهكات، زیاد زۆرخۆكانه ئهو ئاسایی رادهی به رزبوونهوهی چونكهتهنه و میكرۆب دژی ئاسایی كاردانهوهی بهھۆیالشهن سه ربازی خۆكانه ئهو ده بت، نامۆكانهوهدهرهكی ھرشی بهرپابوونی لهكاتی ئاسایشه وئهو بهم بكات، زیاد ژمارهیان جهسته بۆسه ردووھنده، ناگاته حاه تدا خراپترین له زیادبوونهلهوه زۆر زیادبوونهكه لۆكیمیادا نهخۆشی له كهچی

زۆر. رژهیهكی دهگاته و دهبت زیاترئهگهر دهبت چی باشه بیت: و بپرسیت رهنگهزیاد زۆر بهشوهیهكی سپییهكان خۆكه ژماره یبه رگری خانهی ئهوانه ئایا چییه؟ كشه بكات؟

ئایا ئهوانه سهربازی الشه نین؟ نین؟دهوهتك با تبگهین، كشهكه له ئهوهی بۆسه ربازهكانی ژمارهی تیایدا كه چاو پش بینینهمهشقی ئهوهی ب بكهن زیاد زۆر بهشوه یهكیبه پابه ندبن ئه وهی ب و پبكرت تهواویانبهجھنانی و ركوپكی وهك سهربازی رهوشتیبهرگیكردن ئه ركی سنووری له كه ئهركانهی ئهوسهربازگهكان ھۆیهشهوه بهو نیشتماندان، لهده ڕژنه و نابتهوه جیان و سهرباز له پدهبنو دهتهننهوه جیهك ھهموو و سه رشهقامهكانشونه و بینا و دهكهن دروست ھاتوچۆ كشهیبگاته دهستیشیان و دهكهن داگیر گشتییهكانپاشهڕۆ و دهده ن نهجاتی یهكسهر خۆراكك ھهرئهوهی ب فیدهدهن جیه ك ھهموو له پیسی وتدا خاشاكی خۆل و كه به و شونانه وه پابهندبنتهندروستی بنه ماكانی بۆ حسابیش و دهڕژرتمهدهنی لهبهرچاو ژیانی یاساكانی ناكهن و گشتیله بهرگری ناتوانت سوپاكه جۆره بهو ناگرن.بایهخدانی تهنھا و توانایی ب بهھۆی بكات وتهكهو خواردن رووی له كه ئهوهی وای به خۆی،چاالكییهكانیشییهوه و گواستنهوه و نیشتهجبوونسوپایهكی دهبته و كۆمهگهوه بهسهر بار بووهته

سوود. بسوپایهیان ئه و وهك سپییهكان خۆكه لۆكیمیادا لهبنه ڕهتی ئهركی خانهكان زۆری ژمارهیهكی لدت،سهر خواردن ده كهونه و جدن بهرگری خۆیانبۆرییهكانی له پاشه ڕۆ فدانی و زۆربوون وئهو ھهموو بهشكی جهسته پدهكهن، تا خوندا

الیهنهكانی لهسهرجهم و ژهھرن پاشهڕۆیانهشكاریگهری سروشتیدا فسیۆلۆجیی چاالكیسهیری با نموونه بۆ دهبت. تكدهرانه یانزۆره ژماره ئهو بكهین، خۆكانه ئهو خۆراكپدانیدابین بۆ ئهو تهنھا كه ھهیه به خۆراك پویستیبهسهر ھهموو خانهكانی نهكراوه، بهكو پویسته بهھۆی ئهو خۆكانه بهم بكرت، دابهش جهسته دازیاد سوودیان و ب چاالكی زیاد و زۆری ژمارهیانمانای ئهوهش خواردن دهخۆن، خۆیان به شی لهدیكهدا خانهكانی بهشی به سهر دهست ئهوهیه جهستهدا به شكی ھهموو له برستی و دهگرن

ھۆی الوازی. ده بته ئه وهش و بهرپا دهكهن

سوور خۆكهی دابه زینیبهرھهمھنانیاندا سه نته ری له خانانه ئهو زیادبوونیمۆخیسووریئسك كشهیهكیتریلدهكهوتهوه،وهك خونه جیاوازهكانی خانه سروشتی كارگه یئۆكسجین ناردنی له به رپرسه كه سوور خۆكهیكهپسولهكانی و سپی خۆكهی و ئهندامهكان بۆخونبهربوون. له له بهرگرتن له بهرپرسن خون كهدهكات، سپی زیاد خۆكهی كه ژمارهی لۆكیمیادادنت ناوچهیهكی بهرھهم بهشهی خۆكه كان ئهوحسابی لهسهر ئهوهش و دهكات داگیر لهوه زیاتربهرھهمدنن. خۆكهی سوور دهبت كه تر خانهكانیئاستی دابهزینی ھۆی ده بته ئهوهش پاشانبهرگرتن كهپسولی و سوور خۆكه ی بهرھهمھنانیالوازی ھۆی دهبته كهمخونیش خونبه ربوون، لهھۆی دهبته خونبهربوونیش ھهبزڕكان، ره نگ وداخلی خونبهربوونهكه رهنگه خون، لهدهستدانیله یان زاووزێ یان ھهرس كۆئهندامی له و بتمهترسیداری خراپ و كاریگهری بت كه دهماغیشدا

بهربوونهكه. خون بی و شون بهپی دهبتئهركی دهماغدا له ناو خانانهش ئهو چونكهئهو ناكهن، بۆیه بهجج جهسته بهرگریكردن لهھرشكردنه جورئهتی تهنانهت كه میكرۆبانهش لهوكاتهدا و دنن فرسهت نییه جهستهشیان سهرھرش خۆیانن، خهریكی جهسته سهربازهكانی كهبه كۆتایی الواز میكرۆبكی زۆرجار بۆیه دهكهن.كاریگهریانهش ئه و ھه موو دنت، نهخۆشهكه ژیانییهك به سهر دهدهن كه خانهیهك ئهنجامی كۆمههجه سته و دهرچوون كۆنترۆڵ لهژر بهم حزبن،

بهزهیی ئهوانهوه. و رهحم كهوتووهته ژرتهنھا به كاتك دهكات چی حزبك بینیتان

گرتهدهست؟ دهسهتیمهشكور فه خری ــ ھهفتانه


64

تهندروستی

لهش شهڕكهری لهشكریدروستیان ئسك سووری مۆخی كه خانه یهكن كۆمه ه سپییهكان خۆكه

له ٥٠٠٠ تا ١٠٠٠٠ دانه دهگاته ژمارهیان و خونهوه ناو بیانخاته تا دهكات،چوارگۆشهدا. سانتیمه تركی ھهر

الشهن، واته سهربازی سپییهكان خۆكه پشكنیندا كه له ھهمهتی به رگرین خانهیدوای به گه ڕان بۆ دهكه ن ھاتووچۆ خوندا بهناومیكرۆبن و ڤایرۆس ھهگری كه دوژمنانهیاندا ئهولهگهڵ كه زیانبهخشن تری مادهیهكی جۆره یاندهبنهوه، یهكتری رووبهڕووی سپییه كاندا خرۆكه

دووبهش پكدت: له كه ئهرككدا ئهمهش لهجه نگهدا و ئهو بهرپاكردنی له خۆی ته كتیكی بهرهیھرشبهره. ئامانج لی لهناوبردنی كه دهبینتهوه له ھهریهك زیانی كه له رووی مانایه بهو جهنگیشبهرگریكار» و به شداربوودا «ھرشبهر الیهنی دوونییه. سهربازیدا لهگهڵ جهنگی جیاوازییهكی ھیچو دهكهوتهوه سهربازگهكهدا لهھهردوو قوربانیدهدهن. له دهست گیان سپی خۆكهی چهندینھرشبهرهكان زۆر له میكرۆبه رژهیهكی ھاوكاتیشتهرمی له پدهبت گۆڕهپانی جهنگ دهكوژرن.دهبت پهیدا زوخاوه و كم ئهو كوژراوهكان، رزیویبرینه ھهوكردووهكانی پ دهناسرتهوه. ھهروه ھا كهپلهی و رادهگهیه نرت جهسته دا له نائاسایی باریچاالكانهی الیهنه ئهو و بهرزدهبتهوه گهرمیشدهكهون. لهكار نین، پویست زۆر كه جهستهشدهخرنه پویست حاهتی بۆ تایبهتیش سهربازیژمارهیهكی خوندا بۆری له و ئامادهباشییهوهدروستبوو تازه نوی سپی خۆكهی بشوماریدروست بهتهواوی كه جۆرانهی لهو یان دادهنرنپرۆسهیهكدا له نهبوون. ئهمهش كام و نهكراوندهوهتان لهكاتی كه دهچت نائاساییه لهو باره كه

رایدهگهیهنن. جهنگداروودهدات، دهوهتهكاندا نوان جهنگی له ھهروهكبهیهكجاری ناتوانن نیشتمانییهكان سهربازییه ھزهلهناوچه یهكی بۆیه لهناوببهن، داگیركهر دوژمنیئهمنی پهرژینكی به و دهدهن گهمارۆی دیاریكراوداناھن و لدهبن و جوهی ده دهن تهوقی سهربازیلهگهڵ ئهمهش بگه یهنت. دیكه ناوچهكانی به زیانجهسته كه دهبتهوه دووباره تردا میكرۆبهكانی بچوكدا ناوچهیهكی لهناویانببات، بۆیه له ناتوانت

له پتهو كلسی دیواركی و دهدات گهمارۆیان دایانببت، جهسته تا له دهكات دروست دهوریانو سه ربازییهكان راگرتنی پرۆسه و ئاگرب به مهشرادهگهیهنرت، ناسهرهكییهكان سهربازه ئیزندانیئهو چاودری تا دهھرنه وه سهرباز پۆلك بهمكلسیهكهدا تهوق دراوه دیواره له دوژمنه بكهن كهدهكات جهسته به رگری توانای دابه زینی چاوهڕی وئهوهی بۆ ئایدز وهكو نهخۆشییهكی رگه ی لهنهخۆشییهكی و بكاتهوه چاالكییهكانی به دهست

بكات. بهرپا نوێله بریتییه جه نگهكهدا له ستراتیجی بهرهی بهمو درژخایهن بهرگری سیاسهتكی ئامادهكردنیو ھرشبهره ئه و لهوه ی بت رگر كه مهودا دوورفراوان خۆیان دهستدرژی و ھرش ھاوشوه كانی

بكهنهوه. دووبارهی یان بكهن

جهنگ ئامرازهكانیسیاسهته دادهڕژرت، ئهم سهرهتای پكداداندا لهله رووی سپی خۆكهی پسپۆڕی كاتك پۆلكیدوژمنه سروشتی ئهركهوه و فیزیایی و كیماییمادی پكھاتهی تا تاقیدهكاتهوه ھرشبهرهكهجهنگیان چین ئامرازانه ئهم بشزانت و بكات دیاریو نزیك پالنی داڕشتنی بۆ ئه مهش پدهكات،ئهنجامهكانی مامههكردن لهگهیدا. بۆ دوورمهوداژمارهیهك پكھنانی له بریتییه ستراتیژییهش ئهمبهرگری، ئامازی پشتی ببهی كه دژهتهنبنه ڕهتیان زانیاری خۆكانه لهو ھهندك ھهروهككه ده ھنهوه خۆیان الی ھرشبهره بهو سهبارهتجارهكانی له ئاشكراكردنی بهخرایی ھۆی دهبتهكه نهكات ھهست كات ھیچ جهسته تا دیكه داخرا به كاردانهوهیهكی تازهیه، بهكو دوژمنه ئهوبتوانت دوژمنه ئهو بهرلهوهی دهبتهوه رووبهڕوویجهستهدا جگیر بت یان زیانی پبگهیهنت. لهسپییهكان خۆكه جهنگیانهی ھونهره لهو یهككله بریتییه دهكهن جبه جی جهنگدا كاتی لهتهوژمی بهكارھنانی ھرشبهره كه به ئیفلیجكردنی

و بچوك قهبارهی ھرشبهرهكه ئهگهر كارهبایی.قوتی سپییهكان خۆكه ئهوا بوو، الواز بونیادیئهوا بوو، گهوره قهبارهی ئهگهر بهم دهده ن،دهنووسن پكهوه و كۆده بنهوه سپییهكان خۆكهدروست خۆیاندا لهنوان دیوار و بهربهست وتا میكرۆبه زهبهالح پكدنن خانهیهكی و دهكهنبۆ ھرشبه رهكه ئهگهریش قوتبده ن، گهورهكهپارزهر پهردهیه كی به پشتی خۆی پاراستنیئهو ئهوا كهپسول، دهوترت پی كه بهست دهبته كه دهرده دهن كیماوی مادهیهكی خانانه


67

دۆزینه وه ی بوونه وه ری

زیره كھه ر له در زه مانه وه مرۆڤ سه یری و ده كات فراوانه گه ردوونه ئه م ته نھا ھه ر ئایا ،ده پرس له خۆی داخۆ ھه یه ؟ گه ردوونه دا له م مرۆڤ ھیچ بوونه وه ركی دیكه وجودی ھه یه

یان نا؟پرسیاره ئه م وه مدانه وه ی بۆ ئه زه لییه ، ئاژانسی (ناسا)ی ئه مریكی به رنامه یه كی داناوه بۆ گه ڕان به دوای زه وییه كه مان ھاوشوه ی ھه ساره ی گۆشه یه كی له خولگه ، و قه باره له رگای كۆئه ستره ی دووری مه به سته ش، ئه م بۆ كاكشاندا. ته لسكۆبی (ناسا) ئادار ٥ی رۆژی بۆشایی ئاسمان (كیپله ر) له بنكه ی ھه دا. فلۆریدا له كاناڤیرال كه یپ زانا و پسپۆڕان ده ن كه زنجیره ی ته له فزیۆنی، دواتر فیلم، ستارتریك و اوپكی پبۆچوونی خۆی بۆ جیھانئاسمانیی، بۆشایی بوونه وه ری له فیلمه .نه ب «خه یای» له وانه یه بوونه وه ری له و پن سینه ماییه كان سگۆشه و تیژ سه ر گوی خاوه ن كه به خرایی تیشك له نو زه مه ندا گه شتده كه ن، به م زانایان ئه مۆ بیر ئه گه ری ده رباره ی نوێ بۆچوونی و زه وی ھاوشوه ی ھه ساره ی بوونی گه ردووندا له زیره ك و شارستانتی

پشكه شده كه ن.ئاسمان بۆشایی ته لسكۆبی گه شتی (كیپله ر)، به كامرا زه به الحه (٩٥) مگاپكسله كه ی، یه كه مین ھه وه له و باره یه وه بۆ گه ڕان به دوای ھه ساره ی به شوه ی ئاو كه گه رم به ردینی شلییدا، وه ك پویستییه ك بۆ بوونی

ژیان، تیایدا ھه یه .ھه فتانه ـــ بستون فه رھاد


66

ئای تی

وای بوونی له ماوه ی سانی رابردوودا، خونه ران تائستاش وه ك پویست نه یانتوانیوه سوودی لببینن، به م كۆمپانیای سۆنی له ھه ودایه بۆ ئاسانكردنی سوودبینین له كتبخانه ی دیجیتاڵ ، ئه مه ش له ری داھنانی كتبخانه یه ك كه له گیرفاندا جی ده بته وه و به كارھنه ر ده توانت به ئاسانی بۆ ھه رجیه ك چوو،

له گه ڵ خۆی بیبات. reader بی به ناوی «سۆنیندنه وه ی كتری خوكۆمپانیای سۆنی ئاشكرایكرد كه به م دواییانه دوو ئام٣٥٠» به رھه مھناوه كه توانای له خۆگرتنی ١٦٠ كتبی ھه یه و ئه گه رمیمۆری بۆ زیادبكرت، ئه وا ده توانرت ١٣ ھه زار كتبی تدا ھه بگیرت. ئامری دووه میشیان ناوی «سۆنی Boo keen Cybook ٢٨٠»ه و توانای میمۆرییه ی ده توانرت و ھه یه كتبی ٤٠٠ له خۆگرتنی دیكه شی به توانای دوو گگا بایت ل ببه سرت و به وه ش

جگه ی ٢ ھه زار كتبی تری تدا ده بته وه .شاشه ی ھه ردوو ئامره كه ره ش و سپییه و به كارھنه ر سایتی Fnac.comه وه له كتب سه ره تا ده توانت وه ربگرت و بیخاته سه ر یه كك له و ئامرانه ، جگه له وه ش Mob وه یت و له شداببی تكی تر كه كتھه ر سایتpocketدا بت، ئه وا ده توانرت كتبی ل وه ربگیرت و

له سه ر كتبخانه دیجیتاییه كه دابنرت.

ئیمه یی ب ئینته رنت

سۆنی و كتبخانه یه كی دیجیتای گیرفان

كۆمپانیای گۆگ بیرۆكه یه كی نوی بۆ په ره پدانی ته كنیكی كردنه وه و به كارھنانی پۆستی ئه له كترۆنی G-Mail ت خسته ڕوو، ئه مه ش بۆ ئه و كه سانه یپشت به ستن به تۆڕه كانی ئینته رن ئیمه یل» به ب»

به كاردنن و مۆبایلی جۆری «I phone»یان ھه یه .له سه ره تای ئه مسادا گۆگ ئه و پرۆگرامه ی له سه ر كۆمپیوته ر تاقیكرده وه و سه ركه وتنی به ده ست ھنا،

پاشان له سه ر مۆبایلی I phone ھه مان شتی تاقییكرده وه و له وه شدا سه ركه وتووبوو.پرۆگرامه فیك گوندترا جگری سه رۆكی كۆمپانیای گۆگ رایگه یاند كه به كارھنه رانی ئه م

ئینته رنت الوازه یان تۆڕی نییه ئینته رنت له و شونانه دا كه نویه كاتك و پشتر چونكه بكه نه وه ، ئیمه یه كانیان ده توانن

ئینته رنته وه ، به ده كه ن په یوه ست مۆبایله كانیان به ھه ده ستت راسته وخۆ پرۆگرامه ئه م ئه وا

نویانه ی نامه ئه و سه رجه م خه زنكردنی پاشانیش و ھاتوون كه سه كه بۆ

له كاتی الوازبوونی ئینته رنت به ئاسانی نه مانیدا یان نامه كان ده توانرت

بخونرنه وه .جگه له وانه ی مۆبایلی

«I phone»یان له پرۆگرامه ئه م ھه یه ،

داھاتوودا بۆ چه ند جۆره مۆبایلكی تریش به كاردت.


زۆرجار به كاردنن مۆبایل ئه وانه ی شه حن مۆبایله كه یان ده چت بیریان كاره بایان وزه ی كاتكیش بكه نه وه ، لده بت تووشی كشه ده بن و له وانه یه پنه بت، شه حنكردنه وه یان ئامری

له و سامسۆنگ كۆمپانیای به م كشه یه ده ربازیان ده كات، ئه مه ش نوێ مۆبایلكی به رھه مھنانی به

كه به وزه ی خۆر كارده كات.كۆمپانیایه كی وه ك سامسۆنگ به رھه مھنه ری مۆبایل، ئاشكرایكرد كه جۆركی نوی مۆبایلی دروست به وه زی خۆر كارده كات كردوه و Blue و ناوی ناوه «سامسۆنگ

.«Earthئه م مۆبایله ره نگی شینی ده ریاییه

و ئه گه ر له به ر تیشیكی خۆر دابنرت، و وه رده گرت وه زه خۆی ئه وا یه ككیشه له و به رھه مه ته كنۆلۆژیانه ی ژینگه تا ده كات به كارھنه ر رنونی مانگی له بیاریشه و بپارزت حوزه یرانی ئه مساه وه بۆ یه كه مجار له

ئینگلته راوه بخرته بازاڕه وه .

به وزه ی خۆر كارده كات

69

له سایه ی ئازادیدا به ئاره زووی خۆمان ده خونین.

کیژۆه یه ک له وانه یه راپه ڕینی له یاد نه بت، ل ھه ر یادی ده کاته وه .

وه

پیره ژنک، یادکردنه وه ھه ر بۆ من باشه .


فــۆتـــۆستــۆری

به بهم نییه، رهشبههکیش ھهرچهنده راپهڕین دهکهن. جۆشهوه یادی

یاده، گهورهترین یادک،پیرۆزبت ھهموان له

دهکاته وه یادی خۆی شوازی به


به رخوداندا یادی له

71

توانیویانه تاوه كو داوه تهواویان ھهوی بوونهورزگار بهم بكهن، پشكهش ئاستهبهرزه ئهووتی: لهبهرچاوهو بروسكیشی یانهی توانای

بهھزمانه». ركابهركی بروسك «یانهیدوو لهو بروسك نوێو سیروانی ھهردوویانهیبهم داوه ئهنجامیان وهرزه ئهم كه یارییهیھهفتهی له نوێ سیروانی یانهی بوه شوهیهھاندهرانیدا یاریگاو له ناو خوله كهدا دووهمییانهی بروسك له بهرامبهر ب توانی بهگۆكی

بباتهوه.ھهفته ی له یانهی بروسك دووه میشدا یاری لهھاندهرانیدا یاریگاو لهناو خولهكهدا حهڤدهیبه بوون بهرامبهر نوێ سیروانی یانهی لهگهڵ

گۆك.كه سای بروسك یانهی گۆچی غهفور عوسمانسهركهوتوهكانی گۆچییه له بوو یهكك پارلهچاو ئهمساڵ «خولی دهت: خولهكه گرنگی زیاتر بهھزترهو پشوو سانی خولی


خۆمان زیاتر پار له سای ئمه ده درت، پبه دهست نازناوهكه ئه وهی بۆ ده كهین ماندوو

بھنین».یانهی كاپتنی یاریزانو حهمهخان) (محهمهدوتی: عوسمانهوه غهفور بهپچهوانهی بروسك یاریزانهكانمان ماندووبوونیان ھهندك له «ئمهبۆ یاری عیراق خولی له چونكه دیاره، پوهنموونه به خۆی ناوبراو دهكهن تر یانهكانیبۆ یاری عیراق خولی له ئستا كه ھنایهوه كاپتنی دھۆك دهكات، (پرس)ی شاری یانهیئهگهر دهكات بهوهش ئاماژه بروسك یانهیئهوا خولهكه، پاهوانی ببنه نهیانتوانی خۆیانببته پاهوان، نوێ سیروانی خۆشه یانهی پی

بهھزه.» زۆر یانهیهكی پیوایه چونكهنوێ سیروانی یانهی یاریزانی حهبیب سهباحبهده ستھنانی له جهختی یانهكه كاپتنی ومحهمهد ترهوه لهالیه كی كرده وه. نازناوهكهعهبۆل حه مهی به ناسراوه كه عهبدوژیانی سهدهی لهنیو زیاتر كه درین ناوبژیوانییانه ی پیوایه رۆیشتووه، كردن وهرزش بهپله یانه خولی پاهوانی دهبته نوێ سیروانیوتی: عهبۆل حهمهی كوردستان، نایابهكانی زۆر نوێ سیروانی یانهی یاریزانانی «ئاستییارییهكانیانهوه به زیاتر چژكی تامو بهھزهودهبته نوێ سیروانی پموایه بۆیه دیاره،

پاهوان.»تۆپی پی تیپی یهكتی ئه ندامی كاوه ئهحمهدبهینی له تهنیا نازناوهكه پیوایه سلمانی بروسك و نوێ سیروانی تیپهدایه، س ئهوبۆ چانسهكه «زیاتر وتیشی: كاوه ھهولر. وركابه ركی ئهوان چونكه بروسكه، و سیروانله بیتوانیایه سلمانی یانهی ئهگه ر بهھزترن،زیاتر یانهی سیروان ئه وا بروسك بباتهوه، یانهی دهبوو.» نازناوهكهی ھنانی بهدهست چانسی

كوردستان، ناوبژیوانانی سهرۆكی غه ریب سهعدیتهنیا نازناوهكه پیوایه كاوه شوهی بهھهمانھهولردایه. سیروان و بروسكو یانهی لهنوانوتی: كوردستان، ناوبژیوانانی سهرۆكیبهم قورسه، كردن پشبینی «ھهرچهندهدهبت.» یانهیه دا س ئه و لهنوان نازناوهكه

له بروسك یانهی راپۆرته ئه م ئامادهكردنی تاھهریهكه كوردستاندایهو خولی یهكهمی پلهیله ھهولر یانهی نوێ و سیروانی یانهكانی له

سیهمدان. دووهمو پلهكانیعارف ــ سامان سلمانی

غهفور عوسمان

مهعروف دشاد

ئه حمهد کاوه

70

وهرزش

بهھزو یانه له یهككه بروسك یانهیكه عیراق كوردستانو ناودارهكانیكوردستاندا خولهكانی زۆربه ی له توانیویهتی ھهوی بهردهوام بتو بهھز ركابهركییانهیه ئهم دهدات. باش ئهنجامی بهدهستھنانی نازناوی توانی پارساڵ ١٩٩٨ دامهزراوه سای لهبهدهست كوردستان نایابهكانی پله یانه خولیسیناریۆی ئه مسایش دهیانهوت ھهمان بھنت،ئهم چهنده ھهر بكهنهوه، دووباره پار سای سیروانی سلمانی، یانهكانی له ھهریهكه وهرزه

ھاتوونهته ترهوه تینكی بهگوڕو ھهولر نوێ،یانهیهنو ئهو ركابهری بهھزترین مهیدانهوهویانهی ئهوهی بۆ نابن ئاسان ھهروا نچیركی وه رزه. ئهم ببته پاهوانی ئاسانی به بروسك

پی تۆپی تیپی راھنهری مهعروف دشاد «ئمه راگه یاند؛ ھهفتانهی به بروسك یانهی كردووهو ئاماده خۆمان بهباشی زۆر وهرزه ئهمكردووهو نازناوهكه پارزگاریمان له ئستا تاوهكوبۆجاری ئهوه یه ئمه ئاواتكی ھیواو ھهمووخوله كه.» پاهوانی ببینه لهسهریهك دووهم

«بهھزترین وتیشی: بروسك یانهی راھنهرینویه». سیروانی یانهی ركابهرمان

رزگار لهالیهن مه عروف دشاد وتهیهی ئهوسیروانی پی یانهی تۆپی راھنهری تیپی عهلییانهكهی سووربوونی لكرایهوهو جهختی نوێرزگار خولهكه، بهده ستھنانی بۆ نیشاندابه دهستھنانی بۆ ئمه ته واوی «ھهوی وتی:ببینه كه دهدهین ھهوكیش ھهموو نازناوه كهیه،لهسهرجهم پیوایه رزگار خولهكه.» پاهوانیبهھز زۆر داوه ئهنجامیان كه یارییهكانیاندا

دهباتهوه؟ كوردستان خولی كملمالنكان ئه مساڵ بهڕوهدهچت، كوردستان لهسهرتاسهری دووساه ماوهی كوردستان نایابهكانی پله یانه خولی

دهباتهوه؟ خولی كوردستان ك ئهوهیه پرسیارهكه دهبتهوه، نزیك لهكۆتایی كبك ھهفته له چهند لهدوای


دهیباتهوه؟ ئهمسایش بروسک یانهی

73

ژماره یه كی پوانه یی نوێ


له سه ر ئه مانی میونخی بایره ن یانه ی رایگه یاند؛ خۆی ئه لیكترۆنی پگه ی یانه كه و ھرشبه ری ئالتینتۆپی «حه مید بژارده ی توركیا بۆ ماوه ی دوو تا س ھه

ھه فته له یاریگاكان دوورده كه وته وه .»یاری له رابردوو شه ممه ی ئالتینتۆپ تووشی ھانۆڤه ر یانه ی به رامبه ر یانه كه ی

پكان ھات.له یاری نوان بایره ن میونخ و ھانۆڤه ردا، له و پنج گۆه ی ئالتینتۆپ توانی یه كك له ئه وه ی پش بكات، تۆمار بایره ن له بت پكان تووشی ٦٥دا خوله كی

قاچیدا. ئالتینتۆپی ٢٦ساه ئه مه جاری دووه مه له ماوه ی ئه مسادا تووشی پكان ده بته وه .خه لیل ھاوڕیه تی به ئالتینتۆپ حه مید خولی له ساكه چه ند برای ئالتینتۆپی یاری ده كه ن، حه مید سای لیگدا بۆندس پار یانه ی شالكه ی به ج ھشت و رووی

له یانه ی بایره ن میونخ كرد.

ئالتینتۆپ پكرا

پیلگرینی فیدیریكا ئیتای مه له وانكاری كچه ژماره یه كی نوی پوانه یی تۆماركرد، له مه له وانی

٢٠٠مه تردا له ریتشۆنی له ئیتایا.پیلگرینی (٢٠ساڵ) به ١,٥٤,٤٧ چركه كه بشكنت پشوو ژماره ی توانی

رابردوو ھاوینی خۆی ھه ر ئه ویش تۆماری په كین ئۆلۆمپیادی له

كردبوو.پیلگرینی وتی: «له و بوایه دا

نه بووم ژماره یه كی پوانه یی بكه م، تۆمار نوێ ده گه ڕته وه ئه وه ش بۆ ئه و خۆئاماده كاریی كه راھنانه ی و

ده یكه م.»

وهرزش

72

ئیسپانی، مهدریدی ریاڵ یانهی و فه رهنسا پی تۆپی ئهفسانهیسانتیاگۆ بۆ یاریگای گهڕانهوهی له ھهوانهی پشتاستكردهوه ئهو

یاریزان. نه ك راوژكارك ئهمجارهیان وهكو بهم بهرنابیۆ،ئهوهی بۆ بوو باشتر پ تر یانهكانی له مهدریدی ریاڵ یانهی زیدانجوانترین ساڵ، پنج ماوهی بۆ ئهوهی پاش بكات، تدا كاریپم، تۆپی عاشقی «من وتی: و بهسهربرد تدا تهمهنی ساتهكانیفهره نسا، ھهبژاردهی راھنهری به بكرم بهوهی نادهم گرنگیببته نییه مهرج بت، باش یاریزانكی ھهركه سك چونكه

دهكهم.» كاره ئهو به راوژكار وه كو به م باش، راھنهركیفلۆرنسۆ ئیسپانی مهدریدی ریاڵ یانه ی پشووی سه رۆكی پشترله دهبت یهكك ئهو زیدانهو ھنانهوهی بهنیازی رایگه یاند؛ پریزبه داھاتوودا ته مموزی مانگی ھهبژاردنی له ئهگهر گروپهكهی،

ھهبژردرت. سهرۆك

مانچستهر یانهی راھنهری فرگسۆن ئهلكسوازھنان له بیر ناورت رایگهیاند؛ یونایتیدو كاركردن له ٢٢ساڵ لهدوای بكاتهوه یانهكانی گهورهترین له یهكك بهڕوهبردنی

جیھان.یانه ی راھنهری رۆژنامهوانیدا دیداركی لهچوار له ئهمساڵ كه سوورهكان شهیتانه جامی بردنهوه ی پاش دهجهنگت، بهره داجامی به كۆتایی گهیشتن كهپ و كارلینگله ریزبهندی یهكهمی گرتنی و ئینگلتهراچامپۆنس له مانهوه و پریمهرلیگ خولیله بیركردنهوه به «ئستا وتی: لیگدا،یاریگا له دووركهوتنهوه و خانهنشینیئهو لهسهر زۆره ماوه یهكی دهترسم،ئهگهر دهترسم، رادهیهك به شهمهندۆفرهم،

داده ڕوخت.» الشه م ھهموو دابهزم«كاتك وتیشی: ساه) ٦٧) فرگسۆنیدووركه وتنهوه سای بیرم له شهست گهیشتمهزوو به م نزیكبوومهوه، لشی یاریگا كرد له

قورسه.» كاركی زۆر زانیم

دهترست! سر


كههشرهكهیدهگهڕتهوه فهرهنسا

75

نوان كۆكراوهی توانیویهتی مــازدا-٣رۆیشتندا له ھز و دیزاین له جوانیتهواوی چاودریكرنی لهگهڵ بكات. پشكهش(مازدا- ئۆتۆمبلی سهرنشینهكانی. شۆفروتایبهتی شوازی و تایبهتمهندی ژمارهیهك (٣شۆفر لخوڕیندا كاتی له بهتایبهت تدایه ،

دهكات. خۆشی و ئارامی به ھهستــهم ســهرج لــه ــــوودی س ــــــازدا-٣ی نــــوێ، میارمهتی كه وهرگرتووه SBA تهكنۆلۆژیاكانیلهگهڵ دهدات، خرایی ركخستنهوهی سهرلهنوێھاوسهنگ بهشوهیه كی دینامیكی كۆنترۆكردنیخوندنهوهی و DCبوونی سهره ڕای جگیر، وسیستمكی پشكهوتووی لهگهڵ بوونی ،PM٣پی كه ھهستیار چاودری سیستمی و رووناكیچهند بوونی لهگهڵ الموقف) (رادار دهوترت

دیكه. تایبهتمهندییهكیسهرتاسهری له نوێ (مازادی-٣) ئاماژهیه جیلكراوه، پشوازی باش به شوهیه كی جیھاندالهگهڵ ھهیه تی كه باشهی ئاسته ئهو بهھۆیزۆر بهشوهیهكی كــه دیزاینهكهی جــوانــیتایبهتمه ندییه ئهم ھهموو دیزاینكراوه. كهشخهئۆتۆمبله ئه م كه ئهوه ی ھۆی بۆته نموونهییانهقه بارهی سانه بشكنت. پوانهیی ژمارهی

له كردووه زیادبوون رووی له مازدا وهبهرھنانیچوار ساهی بهرھهمھنانیدا. ئهم ماوهی

لهسهر جهخت (مــــازدا-٣) وه بهرھنهرانیبه دهبن پابهند ھهمیشه كه دهكهنهوه ئهوهرووی له تایبهتمهند ئۆتۆمبلكی پشكهشكردنیكۆنترۆڵ كردنهوه. و و چژوهرگرتن كهشخهییھاوڕی كه دروستكراوه بهجۆرك ئۆتۆمبله ئهمتایبهتمهندییهكانی بوونی لهگهڵ ژینگهیه

خۆشگوزهرانی. و ئارامی و سهالمهتیسای ماوهی له رایگهیاند؛ ناوبراو كۆمپانیای

كه كشهداراییهی ــه و ئ بــهھــۆی ــــردوودا راب٪٥٤ رژه به ئۆتۆمبلهكانی فرۆشی روویــداپارزگاری مــازدا ــردووه. ك دابه زین له رووی به سهبارهت كــردووه خۆی پشنیازهكانی له ئازاری ١٣ی له كه دارایــی سانه ی قازانجی٦,٨٢٪ی رــژهی به دــت كۆتایی ٢٠٠٩دابهپی مــازدا بهم پشووی، پشنیازه كانیــی دارای سای بۆ فرۆشتنی پشنیارهكانی

ماوه تهوه. ئهمساڵھهفتانه


74

ئۆتۆمبل

خۆشگوزه رانی ئۆتۆمبلی ...٣ مازداجیھان ئاستی ئۆتۆمبلی مازدا لهسهر فرۆشی له ٣٠٪ی كهشخهیی، شوهو له ونهیه ب مازدا-٣ نموونهیهكی

لدروستكراوه. نموونهی ملیۆن یهك سادا ٧ ماوهی له پكدنت،


بـورجــه کـــانوشــه ی شــاراوه

ئه نجامی ژماره ی پشوو

پیتی ئه م ناوانه بكوژنه وه تا ناوی كوڕه ئه كته ركی سینه مای ھۆلیۆد ت بۆ ده رده چت كه له شه ش (٦) پیت پكھاتووه :

دینزڵ واشنتن، براد پیت، م گیپسن، جۆنی دپ، لیۆناردۆ دیكاپریۆ، تۆم كروز، ڕاس كرۆ، كوین فار، ئیدوارد نۆرتن، نیكۆالس كه یج،

بروس وس، ئه لپاچینۆ، تۆم ھانكس، ئه نتۆنیۆ باندراس.

ئه نجامی وشه ی شاراوه : كه یت وینست.

ئاسۆیی :١ـ ئیبراھیم پاشا. ٢ـ ھالی بیری ، بار. ٣ـ ال. ٤ـ دو، ك ك، وه رس. ٥ـ ی ه ، مه ، رانی . ٦ـ ن ك، ده زو. ٧ـ ج ه ، ٨ـ خز، میسی. ٩ـ ه ی ، یو، دایك. ١٠ـ مو، ن ن، ریفی .

١١ـ ا ی ، دكتۆر به رھه م.

ستونی :١ـ ئه حمه دی نه ژاد. ٢ـ یا. ٣ـ ب، دین، خه م. ٤ـ رێ ، كه و، زیو. ٥ـ با. ٦ـ ھلكه ، بانیژه . ٧ـ جیم كاری ، ھینۆ. ٨ـ م . ٩ـ سو، م ك ر. ١٠ـ را، ر ن ز، ی ی ی . ١١ـ

شا، ه ا ه ، ساف. ١٢ـ دیدیه درۆگبا.

مه سه له حسابییه كانســودۆكـــو

وشه ی یه كترب

ئا: یادگار جه بار

کـــاوڕ: ھه وی گۆرانكاری ده ده ن له بواری ڕكخستنه وه ی ماڵ و دارایتان سه ر پشك ده كرن بۆ كارك.

گـــــــا: جوه یه كی به رچاو ده كه وته الیه نی تكه ویت له گه ڵ ھاوبه ش و خزانه كانتاندا. که سکی به توانایت

پویست به دوودی ناکات بۆ ئه نجامدانی کاره کانت.به ده ست ھه لی ده كات سه رقاتان داراییتان دووانه : لتان كه ده ڕه خست بۆ زیانانه تان ئه و ھنانه وه ی

كه وتووه . كه ڕاده یه ك ده گاته بوونتان خۆ به باوه ڕ قــــرژاڵ: ھه ر كارك بتانه وت ئه نجامی بده ن سه ركه وتوو ده بن.

به م پویستت به بیرکردنه وه ی زیاتره .كردنی ھاوڕیه تی داوای نزیكه كانتان كه سه شــر: گه شتكتان ل ده كه ن كه تیایدا كه شكی ئارام به سه ر

ده به ن.له ڕوی ده ھنن به ده ست گه وره سه ركه وتنی فـه ریـک: بۆ ھه تانه پۆژانه ی ئه و كردنی پشنیار و دانان

كاركردن. به سه رده به ن ھیوا له پ و ئارام ڕۆژكی تـه رازوو: خۆشه ویسته كانتان گرنگی زیاترتان پ ده ده ن. له خۆت

بایی مه به .ڕكخستنه وه ی دوباره له ده بن سه رقاڵ دووپشک: كاروباره كانی ناوماڵ و شونی كاركردنتان. به م زۆر

په له مه که .که وان: ھه واكی خۆشت پ ده گات كه ھانده ر ده بت که که سه ی ئه و په یوه ندیه كانتان. ھزكردنی به بۆ

ده یناسیت گونجاوه بۆ پکه وه نانی ھاوسه رگیری.گیسک: به رژه وه ندیه كانت له گه ڵ ھاوبه شه كانتان دته وه یه ك به تایبه ت له ڕووی داراییه وه . له باری ته ندروستیت

ئاگاداربه .ئه و نواندنی به ده كه ن دخۆشت كه سانك :سه تـبه ھه وڵ پیانه . ژیانت بۆ ھاوكارییانه ی و كۆمه ك

دیان نه شکنیت.نه ھه نگ: ماندوتی و شه كه تی ئه و چستی و چاالكیه ی داگیری ھه تــانه كاره كانتان كردنی ڕایی بۆ كه

ده كات.


وشه ی یه كترب

مه سه له حسابییه كان ســودۆكـــو

ئاسۆیی:

ه كان به ژماره ته واو نه كراوه كان به ئاسۆیی و ستونی پچوارگۆشه به تابكه ره وه ، ته نھا ئه و ژمارانه به كار بھنه كه له سه روی ونه كه وه دراون. ھه ر ژماره یه ك له و ژمارانه ته نھا بۆ یه كجار به كارده ھنرت شیكاركردنی ھاوكشه ی

حسابی ھه میشه له ڕاسته وه بۆ چه پ و له سه ره وه بۆ خواره وه ده بت.

ئه م چوار گۆشه یه له ٩ چوار گۆشه ی گه وره پكھاتووه (٣×٣)، ھه ر چوار گۆشه یه كی پكردنه وه ی چوارگۆشه یارییه دا له و كراوه .ئامانج دابه ش بچووكتر خانه ی بۆ ٩ بچووكه كانه به ژماره پویسته كان له ١ تا ٩ به مه رجك ھه ر ژماره یه ك، یه كجارله

ھه ر چوار گۆشه یه كی گه وره و له ھه ر ھكی ئاسۆیی وستونیدا بنوسرته وه .

ستوونی:

١ـ به ھه ه بجه ده وترت. ٢ـ به ر پرس له كیمیا بارانكردنی ھه له بجه + و (پ). ٣ـ ته نیشت (پ). ٤ـ جۆره كانزایه كه (پ)، نه خر، ئاوی وه ستاو (پ). ٥ـ دوان له وشه ، كافی ب ناوه ند (پ)، جۆره بانده یه كه (پ). به ر (پ). ٨ـ ب ڕوسیا (پ). ٧ـ ده وه تی دراوی مات (پ)، ٦ـ گۆشتن، جه دۆل (پ). ٩ـ رۆژی دوایی ، بیدۆزه ره وه له ھارول دایه . گه وره ی ناوچه یه كی تۆ. ١٢ـ پشتی چاو. ١١ـ ده یكات، ١٠ـ سابون

كوردستانه ، نیشانه (پ).

ھه ستی ڕگا، یارا. ٣ـ نیوه ی ٢ـ فارسن (پ). گۆرانیبژی دوو ١ـ خۆشه ویستی . ٤ـ دوان له یار، گیانداركه ، سیان له ئه حه . ٥ـ ته رایی ، شتی ب كه ك (پ). ٦ـ كتبكی مژویی كوردییه (پ)، نیشانه ی نه خۆشیه . ٧ـ ماندوو، مانگكی كوردییه (پ). ٨ـ دوان له گیان. ٩ـ بینی ، ڕوه ككی بۆن خۆشه ، نمره (پ). ١٠ـ ته نیشت (پ)، سیان له دبلن، میوه یه كه . ١١ـ نه خر، ھه وری ب كۆتایی، له نگ. ١٢ـ ره مزی

شه ھیدانی ھه له بجه یه .

تبینی :(پ): پچه وانه .

(ت): تكه و. حه وتی سه رو بنی پیته كان كشه نییه

زاخاوی مشک

76Haftanaـissue 39/ 15 Mar 21 ـ Mar 2009

78

دواوـســتـگـه

كوردانهی ریشهی كهم النی یاخود شهبهك، كوردانهی ریشهیشهبهك دۆڕاندنی كورسیی بهم نییه. مشتوم جی ھهندكیان،موس له پارزگاكان ئهنجومهنی دواییهی ئهم ھهبژاردنی لهئهو بهشه به ك. به رامبهر ھهوستمان به چاوگانهوه بۆ ھهلكهئهوهیه گهیاندوین پی شهبهك كورسیی دۆڕاندنی كه پهیامهی جیاببنهوهو موس له نایانهوێ زۆربهیان، یاخود شهبهكهكان، كهكوردستان. ھه رمی ببنه بهشكی ناكهنهوه كه لهوه بیر ھشتابۆ ناوچهكه یان كه بوونایه ئهوهوه بهتهنگ شهبهكه كان ئهگهردژی كه نهدهدا الیهنه بهو دهنگیان بگهڕتهوه، ھهرم سهر خوندنهوهی له ھههكردن ھهرم. سهر بۆ شهبه كه گانهوهی

دروست دهكا. بۆ گچهمان مانای پهیامهكهلهنوان بوونك تكھهكش ھه رمدا باوه له ناسیۆنالیزمهی ئهودهكا. دروست ھهرم سه ر بۆ گه ڕانهوه بۆ ده نگدان كوردبوونودۆڕاندنی كاهو رووداوی كرچو به كردهوه بیركردنهوهیهكی ئهمهششتكهو كوردبوون كه ساغی كردهوه موس له شهبهك كورسییلهكاتكدا تره. شتكی ھهرمدا لهگهڵ یهكگرتن ئارهزوویبهیهك جیاناكاتهوهو لك مه سهلهیه دوو ئهم ھهرم شهقامی لك مهسه لهیه دوو ئهم شهبهكدا لهنو ،دادهن مهسهلهی

دادهنرن. جیاواز شتی بهدوو جیادهكرنهوهوئارهزووی به یهكسانه كوردبوون ھهرمدا ناسیۆنالیزمی لهئهم شهبهك كورسیی دۆڕاندنی به م ھهرم. سهر بۆ گهڕانهوهھهستی كه دهركهوت بهكردهوه چونكه كردهوه، پوچهڵ تیۆرییهیھهولرو لهنوان كه ناگرێ لهوه رێ شهبهكهكان كوردبوونی

ھهولر. نهك ھهبژرن موس موسدا،ناسیۆنالیستیی تیۆریی پداچوونهوه ی بۆ ھاندهركه رووداوهكهلهگهڵ راستییه كهموكوڕییهو پ تیۆرییهكی كه دهركهوت خۆمانپویسته تیۆرییه، ئهم ھهمواركردنی بۆ .ناگونج ماددییهكانداجیابكهینهوه. لك كوردایهتی كوردبوونو شتك، لهھهموو بهركوردایهتی لهكاتكدا مژوویی-نهژادییه، دیاردهیهكی كوردبوونزادهی یهكهم دیاردهی پودانگه بهم سیاسییهو ھهوستكی

دیاردهیه كی ئارهزوومهندانهیه. دووهم ماددیهو ھی ھهلومهرجیلهگهڵ په یوهندییهكانیان به درژهدان لهسهر شهبهك پداگرتنی شهبهك كوردبوونی نییه. كوردبوونیان شواندنی مایهی ،موسلهسهر بیار ئازاد بهشوهیهكی كه ناسهن ل مافهیان ئهولهسهر بن سووریش ئهگهر تهنانهت بدهن. خۆیان چارهنووسی مهسهلهیه ئهم ئهوا ،موس لهگهڵ درینیان بهپهیوهندیی درژهدانبهو درژه خۆشیانه مافی ھهیهو بهخۆیانهوه پهیوهندیی شتكه

بگیرێ. بیارهیان لهم رزیش دهب بدهنو پهیوهندییهناكهنه وه. بیر خۆمان وهكو شهبهكهكان كه نییه لهوهدا گومانكورسیی دنیاییهوه به بكردایهتهوه، بیریان خۆمان وهكو ئهگهربۆ ب ھاندهر ئهم مهسهلهیه زۆر گرنگه نهدهدۆڕاند. شهبهكمانكه ئه وهیه گرنگتر لهوهش شهبهكو لهسهر گوشار چنه كردنیكاریگه رییهكی ھشتنی بهج مایهی نهبته كورسییه ئهم دۆڕاندنیوهك ھهبژاردندا له دۆڕان شهبه كدا. لهگهڵ پهیوهندی لهسهر خراپبهگیانكی وهرزشانه دهب ھهردووكیان فوتبۆڵ، له یاریی دۆڕانه

وهربگیرن.

ئهسهسهرد فهرید

كوردایهتیدا كوردبوونو لهنوان شهبهك


تــةنـــهـا تــؤِرى ئــاســـيـاســـَيَلـة كـة سةرانسةرى عَيراق دادةثؤشَيت

داثؤشين شاديية

www.asiacell.com خزمةتطوزاريي بةشداربووان ١١١

heftane issue 39

Documents