heftane issue 29

٢٠٠٩

م وه

دوک.

١٠

م ـوه

دوک.

٤ /

٢٩ره

ماـ ژ

ه تان

ه ف ه

Haf

tana

-issu

e 29

/ 4 J

an -

10 J

an 2

009

www.dengubas.net گۆڤارکی سیاسیی گشتییه خه ندان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده کات

دۆســ .. ئیسـالمییـــه كان، پارتـــی و یه كـتــی راده مـاـــن؟

ـک بـه ســتیـپـئـــاوه !

"عیراق" و ھانده ره کانی

3

کاریکاتر

دووهم ٢٠٠٩ ـ ١٠ ک. دووهم ٢٩ / ٤ ک. ژماره ههفتانه ـ

5 دووهم ٢٠٠٩ ـ ١٠ ک. دووهم ٢٩ / ٤ ک. ژماره ههفتانه ـ

4

ده ریایه ك وا له پشته وه كه مژووی سه روه ریی عه ره فاته

مژووی سه روه ریش ھه ندك جارقودره تمه ندی ری نه جاته

و ھه ندكی دیشمایه ی خه وی شیرین و

ری كوره وه ری و خراباته ئاگرك وا له پشه وه

«ھه نیه » پشكۆكه ی خۆش ده كاوله وه ش ناچ بنیشته وه ،

به م زوانه .ھه ورازكی سه ختیش ماوه

كه عینادی ئۆمه رت وخه مساردی ناوبژیوانه .

****مه حمود ئه بو ئه لعه باس

سه رۆكی چاره ككی وته كه ی نیوه ی ھشتا داگیركراوه وچاره ككی وا الی حه ماس

ئه وی «رامه »شھند خراپه

بۆته سه ردی ده نگوباس.****

«ئه بو مازن»عه قالنییه ك له جوگرافیایه كی

لوان لو له توندوتیژیله كاره كته ری شت و ده ھری.

سه رۆكی ده وه تی «خه ونی درین»كه له داخی گه نده ی تۆراو

له ده ست توندڕه وی فیئه بو مازن،

گه شبینك به سه ركه وتنبه سه رخستنی به ردی

سیزیف ومانه وه له لوتكه ی نه مری.

له داستانكپاه وانه كانی پش ئه غیاره كان

الپه ڕه كانیان دڕی.ژین ساح

له وانه یه مه حمود ئه بو عه باسخۆی ھه بژرته وه بۆ سه رۆكایه تیفه له ستین و له وانه شه وازبنت.

سکچ: عه لی مه نده الوی

میوانی ھه فته

ئه بو مازن

Haftana-issue 29/ 4 Jan - 10 Jan 2009

ئاژانسه كان

7

54 سابا بۆ ھه فتانه ئه و رۆه ی كه له فیلمه كانی (التجربه الدانماركیه ) و (والده بنت المستكفی)و(لیله البیبی دول)و(عدة النھار)دا بینیونی، ھه موو ئاماژه ن بۆ به رزبوونه وه و به ره وپش چوونی ئاستی ھونه ری ئه م ھونه رمه نده .

70 له سه ر ھی براکه ی ده ڕواتبه گۆك ھه بژارده ی عیراقی كرده خاوه نی خولی دۆستانه ی نه رویج، به ئاسته به رزه كه شی بووه ته خۆشه ویستی ھانده رانی سلمانی، ھه گورد یاریزانكه له سه ر ھی ھاواری برای ھه نگاو بۆ جیھانیبوون ده نت.

شۆکی داڕمان32ھرشه كه ی ڕوسیا بۆ سه ر جۆرجیا په یوه ندییه كانی نوان كرملن و ئه وروپای خسته مه ترسییه وه ، ئه و

مه ترسییه ش ھه روه ك جۆن ماك لۆگین (كه له كۆلژی جۆنز ھۆبكنز بۆ لتوژینه وه ی نوده وه تی

پسپۆڕه )، پشبینی كردوه چه ندین ساڵ ئه وروپا ده خاته باركی ناسه قامگیره وه .

ده نگ گۆڕین46مۆبایل له گه ڵ سووده كانیدا گه لك دیارده ی دزویشی تکه ڵ بوو، گۆڕینی ده نگ له الیه ن

كوڕانه وه یه ككه له و دیاردانه و ئه مه ش سه ره ڕای گاریگه رییه ئاكارییه كانی، سه رگوزشته ی خۆشیشی

لكه وتۆته وه .

تاقمی نایاب58ئه م فیلمه خستنه ڕووی به شك له و تكچوونی باره نا ئارامییه یه كه ده رھنه ر پمان ده ت بۆ به گژاچوونه وه ترسناكترین باندی بازرگانی

تلیاك و ماده بھۆشكه ره كان.

74 عاشقی ژینگه یه پشانگای بریتانیای نوده وه تی بۆ ئۆتۆمبل، كه له شاری له نده ن

ركخرا، سه رنجی عاشقانی ئۆتۆمبلی به نموونه تاقیكارییه كانی راكشا.

هه فتانه ـ ژماره ٢٩ / ٤ ک. دووه م ـ ١٠ ک. دووه م ٢٠٠٩

6

سلمانی: شاڕی سالم ته نیشت پردی شه ھید خه سره وخاڵ.كه ركوك: ئیسكانـ نزیك باره گای ته له فزیۆنی كه ركوك.

ھه ولـر: شه قامی شه ست مه تریـ ته نیشت وه زاره تی پیشه سازی.نرخ 1000 دینار گه رمیان: كه الر ـ بازاڕی حه مه ده مین كه الری.

ستران عه بدو

سه رۆكی ئه نجومه نی به ڕوه بردنسه رنووسه ر

خــه نــدان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده كات ھه رمی كوردستان

[email protected]@heftane.com

www.dengubas.comIraq - Tel: +964 07708678460

نوسینگه كان07708678460

07702382319

07504537324

[email protected]

+964 (0) 7705 450 660

دابه شکردن له عیراق کۆمپانیای « حضارة أكد» بۆ بوکردنه وه و دابه ش و ریکالم[email protected] Mobile: +9647901999188

07480134488 -

Volume (1) issue - 29 / 4 Jan-10 Jan 2009 کی سیـاسیــی گشتییـــه خه نـــدان بۆ پـــه خش و وه شانـــدن ده ریده کـــاتگــۆڤـار

www.dengubas.net

له نڤیسكاره وه «عیراق و ھانده ره کانیـ تیپک به س ئاوه » ئه مه تایتی سه ره کی یه که مین وه رزشییه وه ھه واکی له گوزارشتکه نودا. سای له ھه فتانه یه ژماره ی له وه ختکدا پده نته له دۆخی عیراق وه رگیراوه ، به م جوانترین ده ربینه

ساکی نووه .له سای نودا، ھه بژاردنی پارزگاکان ده کرت که سیستمی سیاسیی به ره و ناوه ندتی نا به ره و خوارتردا، سیناریۆیه کی له یان فیدڕاییه کان، ھه رمه پارزگاکان ده بات. ئه مه ش نه خشه یه کی نوی سیاسیی دنته وته که وه که ھزی لۆکای ناوچه کان ڕۆی تدا ده گن و به و نه خشه یه وه ڕوو له ھه بژاردنی

سه رتاسه ری وت ده که ین.له که شی پکدادانی ڕووانین و بۆنه دیموکراسییانه ش ھه مووی که شی ئه م به م ده منن، ھه ر پکدادانه کان یانی ده قه ومن. پکھاته کان به رژه وه ندی و ده ست الیه ک ھه موو و به ڕوه بچن دیموکراسییانه ڕوشوونکی به ده ب

په نجه له گه ڵ ناکۆکییه کاندا نه رم بکه ن.عیراق جیاجیای ڕه گه ز ھانده ری کۆمه ک بکه ن: به رگه که ونه ی سه یری به ئای دخوازی خۆیانه وه پشتیوانی له تیپی وته که یان ده که ن، که ئستا وه ک جاران نییه و یاریزانی ھه موو نه ته وه کانی تدایه و به ب ئه وه ی ئه و تیپه

له سه ر بنچینه ی موحاسه سه کۆمیدیای وه ک مه شھه دانی تبکه وت!عیراقی ئای و ئه ستره س عیراقی ئای کوردستان، ئای ھانده ره کان ئه ھوئه کبه ریان به ته نیشت یه که وه ڕاگرتووه و ھه مووشیان، ب ھیچ گریه کی

ده روونی، شونیان له ونه که دا بۆته وه . س عیراق به س ئاوه .کورده ده ستی کۆالجکراوی ونه یه ئه م بکات ئیدیعا ناتوان که س ئه مه گاته جاڕی شیعه کانه . یان یان کوده تای سووننه کان (جوداخوازه کان) ونه ی ونه گرکی پرۆفیشنای فرانس پرسه ، که جگه له ڕووماکردنی ڕاستی

دۆخی ڕه نگاوڕه نگی عیراق، ھیچ به رژه وه ندییه ک ھانده ری گرته که ی نه بووه .ببته نودا له سای ده ش عیراقیشه وه ، گرفتانه ی ھه موو به م ونه یه ئه م گیانی وه رزشی وه ک تیپی ده سته بژری سیاسیی به مه رجک ئاینده ی وت،

ئه م ھانده رانه به رز و با بت.

سیاسه تی پۆزش 14به پی پرنسیپه یاساییه كان پاش گۆڕانی ھه ر

حكومه تك، حكومه تی نوێ ده بته میراتگری كاره كانی حكومه ته كه ی پش خۆی، حكومه تی نوش ده بت پابه ندی ھه موو ئه و ئیلتزاماتانه بت كه حكومه تی

پشوو پوه یان په یوه ست بووه .

کۆت ده کرن26له سای داھاتوودا كۆمپانیا ئه منییه تایبه ته كان

حه سانه یان نامنت، ئه مه ش ئه وه ده گه یه نت كه ھه زاران به نده ر و ١٦٣ ھه زار ئه ندام كه له ١٧٢

كۆمپانیا تایبه ته ئه مریكی و بریتانییه كاندا كارده كه ن ملكه چی یاسا و ڕوشونه قه زاییه كانی عیراق ده بن.



و قانوونی رگهی له یان ھه بوو، داخوازییهكیشیان ودهكهن، موراجهعه ت میرییهوه دهزگاكانی سهربهخۆییتاده گاته را لهخوارێ ركخستنی رگه ی له یانبهھۆی ئهویش و (م.س)هوه و ركخستن مهكتهبیحكومهتی به وه زیرهكانی و وهزیران سهرۆك جگریحزب ركخراوهكانی نابت ھهروهك دهگهیهنت».له دهست و بكهن حكومهت كاربهدهستانی له ھهڕهشهپیاده خزمنه خزم و واسته و وهربده ن بازرگانی كاریدهبت ھهیه، حكومیان پۆستی كه ئهوانهش بكهن.حكومهت له حزب ركخراوهكانی ده ستوهردانی بواریھهڕه شهیان و چاویان لسوور كرایهوه «ئه گهر و نهدهنو گشتی سكرتری دهستبهج و نهدهن گوێ لكرا،

بكهنهوه». ئاگادار ل یاریدهدهرهكهی دوو

گرنگه پهیمانگاكانیش و زانكۆ سهربه خۆییپاراستنی جهالل مام پرۆژهكهی سهرهكی بهشكیپرۆژهكهدا له پهیمانگاكانه، و زانكۆ سهربهخۆییله رز پویسته كه ئهوهی سهر خراوهته تیشكناب و بگیرت پهیمانگاكان و زانكۆكان سهربه خۆییو زانكۆ كاروباری له ده ست حزبی ركخستنه كانیحزبیش لهناویاندا باره گای و پهیمانگاكان وهربدهنبسه پنن. حزبایهتی زۆر به ناشبت و نهبتو زانكۆكان لپرسراوانی پویسته جگهلهوهش دابنرن. لوهشاوه یـی ئهساسی لهسهر پهیمانگاكان

بت سهروهر یاسا پویستهیاسا سهروهری و دادگاكان سهربهخۆییتیایدا و پرۆژهكهیه سهرهكی دیكهی بهشكی له رزگرتن پویستی لهسهر سوره تاه بانیحزب «پویسته و دهت: دادگاكان سهربهخۆییدادگاكان». رۆژانهی كاروباری دهستوهرنه داتهناب» كه كردووه ئهوه بۆ ئاماژهشی ھهروه كدهست نامه یان تهلهفۆن به حزب ركخستنهكانیبۆ شهفاعهت و وهربدهن دادگاكان كاروباری له عه دلییهكان موحه قیق و داوه ر و بكهن» تاوانباران

دابنرن. لھاتووی بنهمای لهسهرھـهفتـانـه

8

رۆژ بابهتی


كاركی دهسهتهكان جیاكردنهوهیھهردهشبت و كردنه قابیلی ئهستهمه، بهمسیستماتیك جیاكردنهوهیه ئهو باشوایه و بكرتتروته سهل پرۆژهیهكی ئهنجامدانیشی، بۆ و بتو چاكسازی ھهنگاوهكانی بخرتهڕوو. گشتگیر وسكرتری جه الل مام كه پرۆژه یهیه ئه و نوبوونهوهكۆتایی له كوردستان نیشتمانیی یه كتیی گشتیبۆ جیاكردنهوهی رابردوودا خستیهڕوو، ئهمهش سایئیش و كاروبار له «دهستوهرنهدان دهسه تهكان.و قانوون حوكمی چهسپاندنی و یهكتر فهرمانی وخزم خزمنه» و مهحسوبیه ت و نهھشتنی واسیتهالیهنه كه تاهبانییه پرۆژهكه ی سهرهكی بناغهیو ھهرم حكومه تی نوان ركخستنی جیاوازهكانیو دهسهتی پهیمانگاكان و زانكۆ و كاری حزبهكان

دهكات. تاووتوێ دادگاكان

ھهمووانه بۆ حكومه ت و بهشكه بۆ حزبله باس تاهبانی پرۆژهكهی سهرۆك یه كهمی بهشیھهرم حكومهتی نوان دهسهتهكانی ركخستنیكه دووپاتكراوهتهوه ئهوه و دهكات حزبهكان وھهرم حكومهتی لهنوان ھهیه تایبهت پهیوهندییهكیسهره تاكانی بناغهی لهسهر شۆڕشگهكان حزبه وبه حوكمی قانوونیشهوه، لهسهر و حكومانی سهردهمبهدیھنانی و خهك خزمهتكردنی كۆمهنی بناغهیجیاوازیش ھهروهك خهك، كۆمهنی داخوازییهكانیبه لكجیا دامهزراوهی جۆر دوو وهك لهنوانیاندا ھهیهحوكمی به و فهرمانه كانیان و ئهرك جیاوازی حوكمیچهند حزبك ھهر حزب، كاتكدا له كه ئهوهیكهچی خهكهكهیه، بهشكی بۆ ھهر بت، گهوره

تاهبانی كوردستانه. خهكی ھهموو بۆ حكومهتھهریهك ئه ركی جیاوازهكانی الیهنه له باس زیاترحوكمی «به دهت: و دهكات حكومهت و حزب لهو قانوون بهگوره ی دهبت حكومهت كه ئه وهشكهچی ھهسوڕت، پهرلهمان بیاره كانی و دهستوورو بهرنامه و خۆی بیروباوهڕی بهگوره ی حزبحوكمی به ھهدهسوڕت، خۆی ناوخۆی پهیه ویبهڕوهبردنی دهزگاكانی ئهركی كه حكومهت ئهوهشو ئاو و تهندروستی و خوندن وهك خزمهتگوزاریدابینكردنی بودجهی ئهركی كارهبای لهئهستۆدایه،گهشهپدانی و خزمهتگوزارییهكان بۆ پویستئهركی لهئهستۆیه، خهكی ژیانی ھهمهالیهنیبازرگانی و كشتوكاڵ گهشهپدانی و سه نعهت دانانیكهچی لهئهستۆیه، ئاوهدانی پرۆژهكانی و بازاڕ وخه ك ركخستنی و ھۆشیاركردنهوه ئه ركی حزبله خۆی جیاجیاكانی بیروباوهڕه بوكردنهوهی وكۆمهنی سازدانی و ھاندان لهگهڵ ئهستۆدایه،ھهبژاردنی له چاالكانه به شداریی بۆ خهكحكومهتی پاراستنی و پهرلهمان بۆ خۆیان نونهرانیو گهشهپدان و خهكهكهمانه حكومه تی كه ھه رم

له ئهنجامدانی كارهكانیدا». سهرخستنی

جیادهكرنهوه؟ بهچیكه كراوهتهوه ئه وه له سهر جهخت پرۆژهكهدا لهخۆی ئهركهكانی به بتوانت حكومه ت ئهوهی بۆبتوانت و حوكمی قانوون پیاده بكات و ھهستالیه نه و قانوون بهرامبهر له یه ك ھاووتیان وهكبكات، دابین یهكسانی و عهدالهت و ژیان جیاجیاكانیپویستییهكانی و ئهرك و كار بهچاكی ئهوهی بۆ

حزبهكان لهسهر پویسته بكات، بهجج سهرشانینه ئهندام و كادرانی ركخراوهكانیان و خۆیان «نهوهربدهن، له كاروباری حكومهت دهست راستهوخۆئاشكرا زۆر حزب و حكومه ت نوان جیاوازی دهبو پهرله مان رگهی له حزبهكان واتا بت، روون وله دهكهن بهشداری وهزارهتدا له خۆیان نونهرانیئهندام دهستوه ردانی رگهی له نهك حوكمانی،حكومهت كاروباری له ركخراوه كانیان و كادر وی.ن.ك گشتی سكرتری دامودهزگاكانی». وو حزبهكهی ئهندامانی دهداته ئامۆژگارییهك چه نددهست راسته وخۆ بۆیان نییه دهكاتهوه كه ئاگاداریانكار «گهر و وهربدهن حكومهت دامه زراوهكانی لهكاری

بهھاری چاكسازیڕاستهقینه ی چاكسازی یهكهمی پرۆسهی جهالل خشتی مام ڕابردوودا ماوهی لهدهگرتهخۆی فهرھهنگی پرۆسهیهكی سیاسیی، یاسایی، كه دانا. كوردستان لهئهم بگرتهوه. كوردهواری كۆمهی كایهكانی ھهموو دهكرت چاوهڕوان لی وئهوانهی بهم پكرد، ده ستی حكومهت) له حزب (جیاكردنهوهی به پرۆژهیهئیجابییه كانی دهركهوته چاوهڕی دهخوازن ڕاستهقینه نوبوونهوهی و ڕیفۆرم

قبوی گشتیدا كهشكی له تاهبانی پرۆژهكهی پرۆژهیهن. دیكهی ئهمچاكسازی بهھاری ھه یه، لی ڕهخنه یان ئه وانه شی تهنانهت و پهسهندكرائهمهی فهراھه مكردوون. بۆ پچهوانهی ڕای و ڕهخنهكاری زیاتری دهرفهتی

جهالل. مام پرۆژهكهی دهقی له سهر ڕاپۆرتكه خوارهوه

11

رووداوی له ك پسا ٢٠٠٨ تپهڕی،پی دهكرت عیراقدا، له جۆراوجۆرگرژییه كان، و ھمنی سای بینداڕووخان سای خهمهكان، و گهشبینیسهیروسهمهرهو چیرۆكی تهنگژهو وو ھهودان بیار سای لهوانهش گرنگترلهگه ڵ عیراقییهكان. پكھاتنهوهی بۆعیراق و كوردستان نودا سای ھاتنیپشھاتی كۆمهك چاوه ڕوانی لهلهسهر ده بن كاریگهر كه گهورهدان،

لهوانهش: ناوچهكه داھاتووی٢٠٠٨ دهرچوون یهكهمی ٣١/كانوونی *حه وتهم بهندی فه رمانهكانی لهژر

ئهمنییهكه. رككهوتننامه بهپی ٢٠٠٩ دووهمی ٣١/كانوونی *پارزگاكان ئهنجومهنی ھهبژاردنی

یاسا. بهپیكهركوك لیژنهی ٢٠٠٩ *٣١/ئازاردهكات، پشكهش خۆی راپۆرتیتشرینی یه كی بهرواری له (لیژنهكهلهژر دامهزراوه) ٢٠٠٨ دووهمی

دهكرت. دیاری كهركوك ھهبژاردنی وادهی راپۆرتهشدا ئهو رۆشناییكۆنگرهی بیاره كوردستان، دیموكراتی و پارتی كوردستان یه كتیی نیشتمانیی كوردستان، گهورهكهی حزبه دوو *

بكهن. ساز خۆیان حزبیییاسا. ئهمنییهكه بهپی رككهوتننامه گشتی لهسهر راپرسی ٢٠٠٩ *٣٠/تهمموزی

دهستوور. بهپی دووهم پهرلهمانی ھهبژاردنی ٢٠٠٩ *دهستوور. بهپی نوێ، كۆماركی سهرۆك ھهبژاردنی ٢٠٠٩ *

نووه. پهرلهمانی ھهبژاردنی ئهنجامی و له دهستوور بهپی نوێ، حكومهتكی پكھنانی ٢٠٠٩ *كوردستان. پهرلهمانی ھهبژاردنی دیارینه كراوه) (وادهكهی *

نوێ كابینهی دروستكردنی نیشتمانییه وهو یه كتی لهالیهن ھهرم حكومهتی سهرۆكایهتی پۆستی وهرگرتنی *پارتی. و یهکتی نوان ستراتیژی ھاوپهیمانتی و ھهبژاردنهكان ئاكامی بهگوره ی

لهپشه؟ چی عیراق و كوردستان ،٢٠٠٩

ھهواگری بهرپرسكی ئهفغانستان ئهوهی ئهمریكی لهئه مریكییهكان كه وا نهشاردهوهله زانیاری دهستخستنی بۆسهربازییهكانی سهركردهپهنایان ئهفغانستانڤیاگرا. حه بی بردۆتهبهرپۆست واشنتۆن رۆژنامهیبوكردهوه، زانیارییه كانی كهكهوا ئاشكراكردووه ئهوهیشیسهربازییه سهركرده ئهوزۆریان و بهتهمهنن ناوخۆییانهڤیاگرا بۆیه ژنن چوار خاوهنبۆیان. دیاری دهبت باشترینکردنه بۆ ئاماژه جیزیاتر ئهمریکی حکومهتیله سهربازی ھهزار ٧٠ لهبهشکی که ھهیه ئهفغانستانفهرمانهوایی لهژر زۆریان

ناتۆدان.

ئهو بهھای دۆالر ھهزارسهركردهكانی كه دیارییانهیهبهخشیویانه ٢٠٠٨دا له عهرهبوهزیری كۆندۆلیزارایسی به

ئهمریكا. دهرهوهی

ژمارهکان

بهرامبهر ڤیاگرازانیاری به

٣٠٠تیرۆریستانهن ئهو ژمارهیجیھاندا له ئهمساڵ كهتهقاندۆته وهو خۆیان ٤٠٠٠ ئهوهیشهوه بهھۆی

قوربانی. بوونهته كهس

١٣٠٠ئهو ژمارهی ھهزارئهركی كه پاسهوانانه یهسهركرده پاراستنیعیراقیان سیاسییهكانی

ئهستۆیه. له

١٢٤


10

سهرۆك جگری ساح ئهحمهد بهرھهم دكتۆرھهوی بارهی له دا ھۆشداری عیراق وهزیرانیبۆ ئاراستهكردنی الیهن ھهندك ترسناكی و گوكوردی ملمالنی بۆ بهغدا سیاسییه كانی ملمالن

عهرهبی.د.بهرھهم فرانس پرس، بۆ ئاژانسی لهلدوانكیداگو و ترسناك ھهوی «ھهندك رایگهیاندسیاسییهكانی ملمالن ئاراستهكردنی بۆ ھهیه،ئابوورییهكان و سیاسی دۆسییه بارهی له بهغداوهك عهرهب»، و كورد نوان ملمالنی بهرهو

نیشتمانی كۆنگرهی گشتی ئهمینداری چهلهبی ئهحمهدپهرلهمانی كوتلهیهكی و سیاسی الیهنكی چهند عیراقی،بهسهر دهستبگرن دهیانهوت كه كرد تۆمهتبار بهوهحزبی مه بهستی بۆ گشتی قۆرخ بكهن دارایی دهسهتداو

شهخسی. وبوون سوودمه ند كه الیه نانه «ئهو رایگه یاند چهلهبیدرژایی به ئهوانهن ھه ر عیراق، دیموكراتیهتی لهكردووه قۆرخ گشتییان دارایی رابردوو سای شهش

ناڕازییه چهلهبیئهستۆی سهنته رهكانی و ھاووتیان دهنگی كینی بۆ

ھهبژاردن.»سهركردهكانی دیارترین له بوو یهكك كه چهلهبیكه له وهشكردهوه جه ختی عیراقی ئۆپۆزسیۆنیپهرلهمان ئاستی له سهر چی پشوو ھهبژاردنه كانیراپرسییهكی له بووه بریتی پارزگاكان یاخود بت،له الیهن بت، ئهوهی ھهبژاردنی نونهر له بری تائیفی

دهنگدهرانهوه.

و بهغدا نوان ناكۆكییهكانی بۆ ئاماژهكردنككهركوك و نه وت دۆسییهكانی بارهی له كوردهكان

ناكۆكی. جگهی ناوچه كانی ووتیشی عیراق وهزیرانی سهرۆك جگریتهنھا نهك ھناوه، شكستی مهركهزی «سیستمی سهحهدین و ئهنبار له بهكو كوردستان، لهھناوه». شكستی تریش شونانی و میسان وبۆ گهڕانه وهی بارهی له ھۆشداریدا ھهروهھا«ئایا كرد پرسیاری و پشوو سهرده مانیو كۆمهگه بهسهربازیكردنی بهرهو ئستا ئمه

چونكه دهڕۆین؟ ئهمنی رژمكی دروستكردنیسوپای و پۆلیس ھزهكانی ئهندامانی ژمارهی

تپهڕیان كردووه». له ملیۆنك عیراقدروستكردنی لهسهر كردهوه تهئكیدی كه ئهووت له بهرگری بتوانت كه نیشتمانی سوپایهكیھۆشیار ئه گهر بهوهشكرد ئاماژهی بهم بكات،«ئهوان دهدات روو ناخۆش رووداوی ئهوا نهبین،١٩٦٣ و سای له پكرد ده ستیان كوردهكان بهكۆمهگا،» توژهكانی و چین ھهموو گهیشته تاكوبۆ بهعسییهكان كۆنترۆی به ئاماژهدانك وهكو

سوپا. یهكهكانی ھهمووبهرژهوهندییه خاوهنی «كورد وتی ساح بهرھهمئمه عیراق، دیموكراتی پرۆژهی سه ركهوتنی لهسای له بین، دوو پله ھاووتی نامانهوتلهالیه ن دهسهت دهستبهسهرداگرتنی و ١٩٦٣و ماف له یهكسان ھاووتییهكی وهك بهعسهوه ،دوو پله وهك بهكو نهكراین، قبوڵ بهرپرسیاریدا

ده كراین». تهماشادرژهی له عیراق وهزیرانی سه رۆك جگریچیاكانی له دهیانهوت «ھهندك وتی قسهكانیداھهندك ھهروهك بكهن... گیرمان كوردستان بۆ دهكهن كوردی پرۆژهیهكی له داكۆكی كوردیشبهم سهركردایهتیی دهوروبهر، له دووركهوتنهوه لهگهڵ دهیهوت و رهتدهكاتهوه ئهوه كوردھهموو به عیراق چونكه بكات، مامهه دهوروبهر

گرنگییه». جگهی ئمه بۆ ناوچهكانییهوهفرانس له گهڵ دیدارهكهیدا تری به شكی لهخاوهنی «ئمه وهك وتی بهرھهم ساح پرس،و به سره له ئهوهی ئابووری و سیاسی بیاریگرنگی و بایهخ جگهی دهدات روو ئهنباریشو بگه ئهو ته نھا ھه یه الیهن ھه ندك ئمهیه ،لهگهڵ كه ھهدهبژرت ده ستوور ماددانهی ئهوهش كه دهگونجت بهرژهوهندییهكانیدا

رهتكراوهیه». سیاسهتكی

ڕۆژ ٧

نابین دوو پله ھاووتی ساح: د.به رھه م


13

ھه مووانهوه، بهنیسبهت بوو قازانج مانگی شهش ئاگربیحكومهته كهی و دۆخی ئابووری باشكرد فهتح بۆ بوو قازانجحهماس بۆ بوو قازانج رزگاركرد، ھهرهسھنان لهتاوهكو ئیسرائیل بۆ بوو قازانج كرد، بهخۆداچوونهوهیانلوبنان، جهنگی دوای بتهوه، ئاماده باش دووباره سوپاكشهی ئهمریكاش، بۆ بوو قازانج ئاگربهست تهنانهتئهمهش البرد، تهلهفزیۆنهكان شاشهی له سهر فهلهستینیو عیراق فریای تاوهكو بهخشی، پ زیاتری ده رفهتكی

بكهوتهوه. ئهفغانستانسیاسهتی ئهوهشدا لهگه ڵ بوویه وه، بهرپا تر جاركی شهڕناكاریگهر سیاسهتكی دیوه كهیدا ھهردوو به فهلهستینییهكانمژوویهكی (فهتح) فهله ستینی رزگاریخوازی ركخراوی بوو،مژووه كۆنه ئهو دهستی ئهسیری بهم ئه زموون، به و دیارزۆر باشییهكانیدا لهگهڵ كه ئهزموون ئهزموون، له په كهدهچته زۆرجار ئهوه ش دهكوژت، دهستپشخهری روحیعهقالنییهت پویست له زیاد دهن پی ئهوهی بابی

پهڕگیر). (عهقالنییهتیب ركابهره فهتحدا پهڕگیری عهقالنییهتی له بهرامبهرب حهماس ھه بوو، پهڕگیری حه ماسی ئهزموونهكهیویستی شكستك بهڕوهبردندا، له شكستخواردوو مژوو، ئیسرائیل به دژ ئاینی رووبه ڕووبوونهوهی ناسیۆنالیزمی و به

قهرهبووی بكاتهوه.و ئیدانهكردن سیاسهتی بهھهمان عهرهبیش سیاسهتی كشهی له گهڵ مامهه كردن و نوێ سای له روو رهتكردنهوه

دهكاتهوه. فهلهستینسهركوتكردنی و توندوتیژی سیاسهتی ئیسرائیل

به ھز كه ئهوانهیه سیاسهتی ھهمان پدهری درژه و ناكات چارهسهر كشهكان ئهمهش بهكارھنایه وه،لهالی ئومدی ب ھز كوشتارو وا كه نازانن كشهكان، چارهسهركردنی بۆ دهزانن یهكالكهره وه فاكته ریبهو ھهرگیز ئیسرائیلیش خهون، دهبته ئاشتی سهرهنجامیش و دهكات دروست فهلهستینییه كان واته بهرامبهر،

نابت. دابین ئهمنییهتی شوهیهئۆباما. نه بوش نه ناكات، كهس تهبهنای دوو ئیدارهدا له نوان نوده وه تیش ھهوستی

ناوچه كه سیاسهتی تا بگیرت، ل حورمه تیان بشۆردرنه وهو باش نهبت ھیچ مردووه كان ته رمی نوهندهدا لهوتر. غهزهی دهیان غهزهو له دنت خهمساردی و خون چیرۆكی به كۆتاییھنان بۆ تر روانینی

سهربازییهكانی پرۆسهدهبت بهردهوام ئیسرائیلتاوهكو غهزه، كهرتی سهر بۆئهرزی لهسه ر گۆڕانكاری

دت. بهدی واقیع

تسیبی لیفنیچارهسهركی به گهیشتنڕۆژھهتی له ئاشتییانه مهحاه ناوهڕاستداالیهنه پكھاتنی بهب

فهلهستینییهكان.

سرگی الفرۆڤبــــــۆ ئــامــــادهیـــــــنئیسرائیل رووبهڕووبوونهوهیھهموو ھاریكاری داوای وبۆ دهكهین الیـــهکــیـش

غهزه.

نهسرو حهسهن

دهرخستووه ئهوهیان لكۆینهوهكانمهدهنییه كوژراوه ژمارهی كه٢٠٠٨دا سای له عیراقییهكانسهرچاوه بهپی كهمبۆتهوه.ژمارهی عیراقییهكان، ڕهسمییه سای له مهدهنییهكان كوژراوهئهمه بووه ، ھاووتی ٥٧١٤ ٢٠٠٨داژمارهی ڕابردوو سای له لهكاتكداكهس ١٦٢٥٢ مهدهنییهكان كوژراوهالشهی (ئاماری ڕكخراوی بووه.ناحكومییه ركخراوكی كه عیراق)و ٨٣١٥ لهنوان كهمبوونه وهكهی

خهمندووه. كهسدا ٩٠٢٨سهربهخۆش سهرچاوهیهكی بهپیعیراقییهكان سهربازه كوشتنی ڕژهیسای ٢٠٠٨دا له ٩٠٠ سهربازهوه لهھه ربهپی ٣٠٠ سهرباز، بۆ كهمبۆتهوهبهغدا شاری سهرچاوهیهش ئهم قسهیبینیوهو بهخۆیهوه ئارامی زۆرترینشارهدا له م كهس ٢٣٠٠ لهمساداوباشبوونی بهھۆی ھهروهك كوژراون.بهغداوه شاری ئهمنی بارودۆخیداوه بیاریان شاره ئهو بهرپرسانیالبدهن شارهكه ئهمنییهی دیواره ئهوداندراوه. بۆی ٢٠٠٣وه سای له كه

عیراقھمنی بهره و

سارد خونی و بهكوڵ خونی غهزه..


12

سای كرد ئهوهی پشبینی ئهمریكی لكۆهره وهیهكیبهوهی داھاتووی عیراق، له یهكالكه رهوه دهبت ٢٠٠٩بهخۆیه وه كه راپرسیانهی و ھهبژاردن زنجیره ئهودیموكراتی وتكی به كه ده كات دیاری دهیبینت ئهوه

دهھنت. ھه رهس یان دهچهسپتسیاسهتی واشنتۆن بۆ پهیمانگای له كاربنتر سكۆت«ئهو كرد: ئاشكرا ئهوهی وتاركدا له نزیك، رۆژھه تیعیراقدا له داھاتوو سای بیاره كه ھهبژاردنانهیله ئازادییهكانهوه لهبارهی ونهیه ك بدرت، ئهنجامئه گهر دهسهلمنن، ئهوهش دهكهن، پشكهش عیراقیان بدرت، عیراقی دیموكراتی ئهزموونی به گهشه

بھنت.» ھهرهسوا كه لهوهكردووه باسیشی ئهمریكییه توژهرهوه ئهوبۆ سهرۆك رۆژنامهنووسكهوه لهالیهن پو تگرتنیله ئازادییهوه له بارهی بت ونه نوترین رهنگه بوشونهیهكی باشتر ئۆباما ئیدارهكهی ئهگهر بهم عیراق،

دهرهوهی وهزیـــــریوتــــــی: تـــــورکـــــیـــــاتیرۆریستاندا لهگهڵ كشهماننهتهوهی نهوهك ھهیه،

كورد.

باباجان عهلیپــهرلــهمــانی ئــهنــدامــیله ھهندك وتی: کوردستاندهكهن شهرم پهرلهمانتارانخهتهنهكردنی راگرتنی له

ژنان.

محهمهد كوستانپكھاتهعهره ب وتوركمانهكانینین جدی كهركوك، شاری دهستبهكاربوونی لهبارهیبهدواداچوونی لیژنهی

راستییهكان لهو پارزگایه.

عوسمان د.مهحمود

رهسمی بهیاننامهیهكی بهپیلهدوای سهربازییهی كۆمه ه ئهو ٢٣ سهربازییهكهی ھهگهڕانهوهدهسهتیان یهكهمی غینیا كانوونیكهسكی گرتهده ست، وتهدا لهوسهرۆك وهزیرانی مهدهنییان كردۆته

وتهكه.(كابینی كه ھاتووه بهیاننامهكهدا لهو سهرمایهداره كهسكی كه كومارا)نه كردووه، سیاسییدا كاری لهبواری

غینیا. وهزیرانی سهرۆك بۆتهركخراوو له زۆرك رابردوودا لهكانوونی له غینیا سهندیكاكانی خۆپیشاندانی ٢٠٠٧دا سای دووهمیئهوهی بۆ ركدهخست جهماوهریان وهزیران، سهرۆكی ببته كوماراوته ئهو خهكی لهالی چونكه النسانا بهم بوو، خۆشهویستغینیا كاتهی ئهو سهرۆكی كونتی نهكردن بهجج داواكارییهكهیسهرۆكی كرده كویاتی النسانا و

وهزیران.ئهوهی بهنی کامارا ئاماژهیه جیھهبژاردنکی داھاتوودا له که دا

ئهنجامبدرت. وتدا له ئازاد

مهدهنییهك غینیا،وهزیران سهرۆك دهكرته

عیراق یهكالییکردنهوهی

بدهن گرنگییهكی زیاتر دهبت ئهوا پویان بوت، لهوته. بهو

ئهمساڵ جیھانی كۆماری پهیمانگای زانیارییهكانی بهپیكاربنتر دهبینت. بهخۆیهوه ١٠ ھهبژاردن نزیكهی عیراقرۆی ھهبژاردنانه لهو ھهریه كك كهوا دهبینت وایعیراقدا، چارهنووسی دیاریكردنی له دهبت كاریگهریانله البت وهمی ئهوهیان ھهبژاردنانه ئهو دهكرت بۆیهرزگاری مهزھهبی قورسایی لهژر عیراق ئایا وا كهسهربهخۆییهكی ناوخۆییهكان ده سهته ئایا دهبت؟فیدرای تری ناوچهی ئایا وهردهگرن؟ به غدا له زیاترعیراقییه كان ئایا دهھنرت؟ پك كوردستان له جگهسهر له بخهنهوه دوور ملمالنیهك له دهتوانن خۆیان

سهرایڤۆ؟ ملمالنیهكهی ھاوشوهی كهركوكوای ئهمریكییهكه توژهرهوه باسهكهشیدا لهكۆتاییپرسیاری گهلك پرسیارانه و ئهم وهمی دهبینت،

دهبتهوه. یهكالیی ٢٠٠٩دا سای له دیكهش

ڕۆژ ٧


جاف ئهنوهر د.

15

مالی) (زممهی ئهستۆی دهكهوته ھهرچی دهھت به ج میراتییهكه كهسهی ئهومیراتییهكه ئهوهی ئهستۆی دهكهوتهبكاتهوه.» قه رهبووی دهبت وهردهگرتوپرنسیپه «ئهو دهت تاه بانی نوری دكتۆرنا، یان چهسپنرابت یاسایهكدا له ئهگهرجاف ئهنوهر دكتۆر پدهكرت.» كاری سلمانی زانكۆی له یاسا بهشی سهرۆكیھهمان ھه فتانهدا به تایبهت دیمانهیهكی لهدهبت كه ھهبوو نوری دكتۆر بۆچوونی گهلی له لبووردن داوای عیراق حكومهتی

بكاته وه. قهرهبووشی بكاتو كورد

قهرهبووكردنهوهملیۆنهھا سانه عیراق حكومهتی ئستالهدهست وتانهی ئهو ده داته قه رهبوو دۆالرعیراق پشووی رژمی سیاسهتهكانی فهرمی به تائستا بهم بوون، زهرهرمهندنهكردوهو كورد گه لی له لبووردنی داواینهكردۆتهوه زیانانهشی ئهو قهرهبوویئهو ئستا (حكومهتی ئهوهی بهبیانوویعیراق گه النی ھهموو نهداوهو ئه نجام تاوانانهیزهرهمهند پشوو رژمی لهدهست بهگشتیحكومهتی ئهوهی بهھۆی بهم بوون)،خراپی چاكو «میراتگری عیراق ئستای یاساییهوه رووی له پشووه، رژمی كارهكانیمادهی له سهرشان،» دهكهوته ئه ركه ی ئهوكه ھاتوه نودهوهتییهكانیشدا یاسا ٨ییان بهرپرس یان كه س «ھهسوكهوتیده وه تك ھهر كارهكانی له یه كك به گروپكهسه ئهو ھاتوو ئهگهر دهكرت، ھهژمار یان رنمایی بهپی گروپه یان بهرپرسه یانبه ئهنجامدانی ھهستابت وته ئهو چاودریدژ به تاوانانهی ئهو ئاشكراشه ئهو كاره.»چاودری فهرمان و به كرابوون كورد گهلیئهو كۆماری سه رۆك حسن سهدام خودی

ئهنجامدراوه. عیراق كاتیئهوهی «له بهر وتی جاف ئهنوهر دكتۆرجگرو یاساییهوه له رووی ئستا حكومهتیدهوترت پی رابردووهو حكومه تی جنشینیدهبت پشوو) حكومهتهی ئهو (خهلهفی

بكات.» كورد گه لی له لبووردن داوایھهمانكاتدا له كه تاهبانیش نوری دكتۆرلهمبارهیهوه كوردستانه پهرلهمانی ئهندامیجهنگی تهواوبوونی پاش «ئه مانیا وتی

ھهموو له لبووردنی داوای دووه م جیھانیقهرهبووی كردو جیھان جولهكهكانیكهسانهی ئهو تهنانهت كردهوه، ھهمووشیانیقهرهبووه كهی نه مابوو كهسوكارهكهیان كهوادهوهتی دهوه تو وهكو ئیسرائیل دایهبوهوه، دروست قهرهبوه بهو ئیسرائیلیشكه نییه بهوهوه پهیوهندی ئهوه كهواتهبت بوو حوكم لهسهر تاوانهكهدا لهكاتیعیراق حكومهتی له ئه مان ھهروهك نا، یان

دهكهن.» بۆ بانگهشهی

سیاسی نهك یاساییهئاماده ئستاش حكومهتهی ئهم ھاتوو ئهگهركورد كورد بھنتهوه، پۆزشه بۆ ئهو نهبوو

دكتۆر دهمنت. ھه ر داوایه ی ئهو مافیجۆره دهت «ئه م بارهیهوه جاف لهو ئهنوه رالزمن) (تقادم حوكمی زاراوهو بهر تاوانانهھیچ سه ریدا به كات تپهڕبوونی ناكه ونوسه ردهمكدا ھهر له واته نییه.» بایهخكیله داوا سهرله نوێ خۆیهتی مافی كورد بتبۆ بھنتهوهو پۆزشی عیراق بكات حكومهتیدهتوانت ركهوت بۆ ھهلی كاتكیش ھهرالیهنی پشكهشی و ببزونی داوایه ئهم

بكات.» بهرپرسیوتانهش ئهو پویسته وابوو پی ھهروهھا حكومه تی به قهدهغهكراویان چهكی كهگهلی بۆ پۆزش فرۆشتوه، عیراق كاتی ئهولكۆینه وه «بهرپرسیارتی بھننهوهو كورددهكه وته وتانهدا ئهو لهگهڵ كردنیش

نودهوهتییهوه.» دادگای ئهستۆیدهكات بهوه ئاماژه تاهبانی نوری دكتۆركۆنفرانسكدا له ٢٠٠٧دا سای ھاوینی لهنونه ری سیفهتی به عهتیه خالید شخ كهپی بووه ئاماده تیدا عیراق حكومهتیداوای ھاتوه ئهوه «كاتی راگهیاندوونكهسوكاری كوردستان و گهلی له لبووردنوهمی عهتیه بهم بكهن.» ئهنفالكراوهكاننه داوهتهوهو تاهبانی نوری داوایهی ئهومهسهلهیهشی ئهم بهغدا وادهردهكهوت لهگهڵ دیكهی، یاسایی مهسهلهی زۆر وهكسهیری سیاسی مهسهلهیهكی وهك ھهرمدادكتۆر بوای به یاسایی. نهك بكات،كورد گه لی كردن له داوای لبووردن ئهنوهركاریگهری ھهتایه ھه تا مه عنهوییه و «كاركیداوای زۆرجار ئهگهرچی دهمنت، روحیخۆدهگرێ له مادی قهرهبووی و لبووردنپیوایه ئهو پویستن.» ھهردووكیشیان وعیراق حكومهتی ئه وهی داواكردنی وروژاندنوكهس تاكه «كاری بھنتهوه كورد بۆ پۆزشدهسهتی فشارو رگای له دهب بهكو نییه،ركخراوه كانی و ھهرم حكومهتی و سیاسی

بدرت.» ئهنجام مهدهنییهوه كۆمهگهیله تاوانهكان بای دادگای ئستادا له دۆسیهی تاوتوكردنی سه رگهرمی عیراقپدهچت و ھههبجه یه كیمیابارانكردنیورووژاندنی سهرلهنوێ بۆ بت گونجاو كاتكیگهلی بۆ عیراق حكومهتی ھنانهوهی پۆزش

كورد.نامیق ھرش ــ ھهفتانه


تاهبانی نوری د.

14

ئاراســتـه

كورده كۆمه كوژكردنی راگواستن و حه فتاكان و سانی له فه یلییه كان ھه شتاكانی سه ده ی رابردوو، كۆمه كوژكردنی بارزانییه كان له سای ١٩٨٣دا، به كارھنانی چه كی كیمیایی دژی ھاووتیانی شارۆچكه ی ئه نجامدانی ١٩٨٨دا، سای له ھه ه بجه ساداو ھه مان له «ئه نفال» تاوانه كانی به س قۆناغ، كه زیاد له ٢٠٠ ھه زار ھاووتی ٤ له زیاد قوربانی و كرده كوردی مه ده نی ئه مانه كرا، وران تدا گوندیشی ھه زار مرۆڤایه تییانه ن به دژ تاوانه ئه و دیارترینی كورد گه لی دژی عیراق پشووی رژمی كه

ئه نجامی داون.ئاسایی دانیشتنكی له عیراق په رله مانی كه ٢٠٠٨دا نیسانی ١٤ی به رواری له خۆیدا تیدا میوانداری چنار سه عد وه زیری كاروباری شه ھیدان و ئه نفالكراوه كانی ھه رمی كوردستان كرابوو، ئه و تاوانانه ی به «كۆمه كوژ»كردنی راگه یه ندراوكی له ناوبرد و كورد گه لی فه رمی ئه و په رله مانه دا ھاتبوو «ئه نجومه نی ئه و كه به وه ی دانده نت عیراق نونه رانی له كورد گه لی كۆمه كوژییه ی كوشتوبو به ببوون، دووچاری عیراقدا كوردستانی

ھه موو پوانه كان كاركی كۆمه كوژییه .»

حكومه ت به رپرسه ناوخۆیی و یاساییه پرنسیپه به پی حكومه تی ده بت نوده وه تییه كانیش گه لی له لبووردن داوای فه رمی به عیراق ئه و زیانلكه وتوانی قه ره بووی بكات و كورد یاساناس رای ئه مه بكاته وه ، تاوانانه ش دكتۆر نوری تاه بانییه كه له لدوانكیدا بۆ «ھه فتانه » روونیكرده وه «ماده م ئه و تاوانانه ئه نجومه نی عیراق و بای دادگای له الیه ن جینۆساید تاوانی وه ك عیراقه وه نونه رانی حكومه تی پویسته بۆیه پدانراوه ، دانی عیراق داوای لبووردن له خه كی كوردستان و بكات.» ئه نفالكراوه كان كه سوكاری ناوخۆیی و پرنسیپه «به پی وتی ھه روه ھا له كارانه ی ئه و ھه موو نوده وه تییه كان ئه نجامدراون، به عسدا حكومه تی سه رده می له میراتگری، ده بته ئه و دوای حكومه تی پی ھه یه ، شت ھه مان مه ده نیشدا قانوونی اخلاص)، اخللف و العام (اخللف ده ن به ركه وت، یه ككی میراتی یه كك ئه گه ر


به پی پرنسیپه یاساییه كان پاش گۆڕانی ھه ر حكومه تك، حكومه تی نوێ ده بته میراتگری كاره كانی حكومه ته كه ی پش خۆی، حكومه تی نوش

ده بت پابه ندی ھه موو ئه و ئیلتزاماتانه بت كه حكومه تی پشوو پوه یان په یوه ست بووه ، سه ره ڕای ئه وه ی ئه نجومه نی نونه ران و دادگای بای

تاوانه كان له عیراق سیاسه تی به عسییان دژ به كورد به «كۆمه كوژی» ناساند، به م تائستا حكومه تی عیراق به فه رمی داوای لبووردنی له گه لی

كورد نه كردووه .

رۆشنبیری پۆزش

17

نووسینهكان پاداشتی تهنھا خزانه كانیان بژویتهنانهت لهوهش جگه رۆژنامهكانیانه، مووچهی وبهش ب حكومهتدا وهزیفهی له منداهكانیشیانیا ناودار پیاوكی پوی حیسابی و ده كرنئهو باسی ناكرت، بۆ دهسهتی حزبی كادیركیلهبهر ئهمۆ كه ناكهم خانووانهش و ئهرزه ھهمووحزب چكاوخۆرهكانی مهسووالن و كهسی خزم ودهسهت دهرهوه ی رۆشنبیرانی بهر دهسهت و

ناكهوت؟دهی: و (سانشۆ) دهكات باس له محه مهد كاك(نهك تكدان و بنیاتنان حاهتی ھهردوو «لهھهوی رۆشنبیر ھه میشه دریدا) جاك دیدگای بهنھنی شهرمنانه و تر بهڕگای یا ژر بهژر چ داوهوهكو دهره وه له بكات، دهسهتهوه به پهیوهندیدهبتهوه، شتك ھهموو بهرهوڕووی دۆنكیشۆتبه م رهفتاردهكات، (سانشۆ) وهكو ناوهوهش لهمحهمهد كاك بت». ل ھایی كهس نایهوێیانه ھهموو كهس باشتر ئهو (سانشۆ) له خۆیپهیوهندی ئهوهوه رگای له چونكه دهناست،له (ئاو ھهندكیان كه دهكه ن، دهسهتهوه به كاك شلوشی دهكا)، بهم كانییهكه دهخوات وبوو، شلو ئه گهر كانی كه بزانت باش با محهمهد

بخواتهوه؟ تیا ئاوی سهگ مهگهر

ڕۆشنبیر دهسهتیشوازی و سیستهم له باس خۆشناو محه مهد كاكپیوایه؛ دهكات، كوردستان ھهرمی له كاركردنبنهماكانی تا نین دهوهت تائستا «ئمهنهشونمای ئیجابی بهرھهستكاری رۆشنبیریله وتانی زیاتر ئهمه وهرگرێ . و ھهوست كردببهدی و لیبرادا ئازاد له كۆمهگهی و دیموكراسیگه ورهیه «ھههیهكی زۆر :ھه روا ده دهكرێ.»دهسهت دهره وهی له و پهرز دووره رۆشنبیرله بهكو زوڕناژهن، پاشكۆو نهبته با بت، شهرهفی و خۆی كهرامهتی پاراستنی چوارچوهیرۆی دهسه تدا چهتری لهژر و ڕۆشنبیریدهبته ئهمه ش ھهر و بگرێ خۆی ئیجابیانه ی(رۆشنبیری له پهڕینه وه بۆ بنهڕهتی ھۆكاركی

(دهسهتی رۆشنبیر)»؟ بۆ دهسهت)سهدام، دیكتاتۆری رژمی رووخانی پش سانكرۆژانهمان گیروگرفتی كشهو دهیان كاتكئهستۆی دهخسته خهتاكانمان پش، دهھاته بوارهكاندا له بوارك له كاتكیش دیكتاتۆرهوه .خۆمان دی بكردایه، ھهست كهمته رخه میمانئهزموونهكهمان «ھشتا گوایه دهدایهوه بهوهساڵ ھه ژده نزیكه ی تپهڕبوونی دوای ساوایه»!له ئستا كه ھهرمهكه مان، سه ربه خۆیی بهسهر

ئستا كورد ئهوهی دوای كامبوونیه تی، تهمهنیسه ركردایهتی ته نانهت ده گت، عیراق حوكمیسیاسهتی ھهردوو بهسهر كاریگهری ئهمۆ كوردكاك سه یره ھهیه، عیراقیشهوه ناوهوی و دهرهوهله ناكامی كاركردن سیستهمی باس له محهمهدعهقی كهی نازانم بكات، كوردستاندا ھهرمی دهكات، سه یری خۆی گه ورهتر به نهخت كوردله ده بت، كامل ئمهش ئه زموونهی ئهو كهی حوكمی كورد سهركردایهتی ئستا كاتكدا

دهكات؟ عیراقه ئهم نیوهی و دهوهتكرۆشنبیری بنهماكانی ئهگهر پموایه؛ نهكردبت، نهشونمای ئیجابی بهرھهستكاریزۆر ھهه ئهو نهدهدا ھهوی ئاوا دهسهتیش دهرهوهی رۆشنبیری دوورهپه رزی گهورهیهی ڕایانكشته ھهوبدات بكاتهوه ، راست دهسهتدته پرسیارك لرهدا دهسهتهكهوه. نودهسهتی بۆچی ئهوهیه: ئهویش پشهوهكوردستان ئهمۆی لیبرای و دیموكراسی دهرهوهی رۆشنبیرانی ئهوهی بری له ھهونادات«بنهماكانی خۆی چهتری بخاتهژر دهسهتنهشونمابكات ئیجابی بهرھهستكاری رۆشنبیریرۆشنبیری و وه ربگرت ھهوست بتوانت وبونیاتنانهوهی له پشككی دهسهتیش دهرهوهیبۆ بهربكهوت، كوردستانی تهندروستی كۆمهگهیده سهتی رۆشنبیری كاریگهری و تارمایی ئهوهیراگهیاندن و رۆشنبیری ھزرو كه مهركهزی دهوهتی

به ونته وه؟!. كۆنترۆكراو خۆراكی ئاوو وبت بیانوویه ك ھهر ئهوهی به جیاتی له دهكرێده رهوهی رۆشنبیری ھهوبدات ھه رم حكومهتیھهوبدات با یا دهمكوتی بكات، بكت، دهسهتیهكتر به ئاوته تۆكمهو ستراتیژی پهیوهندییهكینهك دابمهزرنت، ئازادهكاندا قههمه لهگه ڵدهسهت ماستاوچییهكانی و زوڕناژهن لهگهڵشلوی دهخۆنه وهو ئاو كانیاوه كه له ئهوانهی وده سهتیش دهرهوهی رۆشنبیری ئه وسا دهكهن!له دهبت ئیجابیانهی كاریگهرو رۆكیكهرامهتی بهمهش كۆمه گاو، بنیاتنانهوهیدهپارزت، باشتر رۆشنبیری شهرهفی و خۆیباشتر رۆشنبیر دهسهتی چهمكی ئهوكاتیشجیاتی له دهچهسپت، كۆمهگاكهماندا لهنو و زوڕناژهنی و دیوهخان و گهنده ی چه مكیدهبته سیمای كه خهریكه ماستاو ساردكردنهوهئهزموونهكهمان بهمه ش دهسهت، رۆشنبیری

دهچت. لهبار خهریكه شرزاد شخانی


16

بهدواداچوون

ھهفتانه)دا ) پشووتری ژمارهكانی لهخۆشناو محه مهد كاك به ڕزم برایورووژاندبوو، گرنگی ھهستیارو زۆر بابهتكیدهسه ته. رۆشنبیرو نوان پهیوهندی ئهویشلهنوان ھهیه لكترازان جۆرك ئهو بهدیدیچونكه پیوایه، ئهو دهسهتدا. رۆشنبیروئیجابی بهرھهستكاری رۆشنبیری «بنهماكانیشوازی و سیسته م چونكه نهكردووه، نهشونمایجیاوازه له وتانی كوردستان كاركردن له ھهرمیبۆیه لیبادا» و ئازاد كۆمه گهی و دیموكراسیرۆشنبیرانی بانگھشتی بهرزهوه بهدهنگكی ناو بنه ئهوهی بۆ دهكات دهسهت دهرهوهیگهورهیه زۆر «ھه هیهكی پیوایه دهسهتهوه! بت.» دهسهت دهرهوهی له دوورهپهرزو رۆشنبیردهزگای لهنو توانا به رۆشنبیری «بوونی :دهرادهربینی ئازادی گه ورهی بواركی رهسمیداھهروا رهئیهكهی». له گوزارشتكردن بۆ دهداتئهگهر دهسهت، دهرهوهی «رۆشنبیری :دهو ده ب كاریگهریهی ئهو نه دهربی جیاواز ره ئیبیاردان میكانیزمی لهسهر كاریگهری دهشتوان نه

«.ھهب حكومهت لهكه دهخوازم خۆشناو كاك له ئیجازه لره داچونكه ئهگهر بم، جهنابی رهئییهی موخالیفی ئهوئه وهنده كاریگهری دهسهت دهرهوهی رۆشنبیریدهسهتیش ئهمۆماندا، كۆمهگهی لهناو نهبوایهدهنگه كپكردنی بۆ ھهودان نهدهكهوته ئاوا«له كه كینی ویژدانی ھهندكیان یا ئازادهكان،دهكهن.» شلوشی ده خۆنهوهو ئاو كانییهكه یهكهم، بهشی بۆ قسانهشمان ئهو بهگهیكه قه زاییه ده عوای سه دان بگره و دهیان ئهو نووسهرو به دژ كوردستاندا دادگاكانی له ئهمۆبهشكی تهنانهت تۆماردهكرن. رۆژنامهنووسانكه رۆژنامهنووسییه یاسای پشلكردنی زۆریشیان

نهبۆتهوه! وشك مهرهكهبهكهشی ھشتالكترازانهی لهو باسم تریشمدا بابهتی چهندین لهپموایه كه كردووه، دهسهت رۆشنبیرو نوانبه رپرسه ئه و خودی بۆ ده گهڕته وه زۆری بهشكیو مهسووالن رۆژنامهوانی سكرتری و ئیعالمیتهنگ به ئهوان ئهوهنده ی چونكه وهزیرهكان،

خزم دامهزراندنی و باش ئهرزهی پارهو و ئیمتیازاتو نووسین كهسوكاریانن، نیو ئهوهنده به تهنگ ورووی نین. كوردستانهوه رۆشنبیرانی بابهتهكانیپۆستكی ئهو كه دهكهم محهمهد كاك له پرسیارمبهده ستهوهیه، حكومهتدا له گهورهی رۆژنامهوانییا رۆژنامهوانی لپرسراوی چهند تائستا ئایالهو باسی وهزارهتهكان راگهیاندنی بهڕوهبه ریبۆ گهنده ی دزوانه ی دیارده سهدان و دهیانرووپهڕی له سهر رۆژانه كه كردووه وهزیرهكانیانھهمووشیان كه بودهكرنهوه، رۆژنامهكاندائهم كوردستانه خهكی ئازاری و له ئش تهعبیر

دهكهن؟كهسك ئهگهر دهكهم محهمهد كاك تهحهددایحكومهت دامودهزگاكانی ئیعالمیانهی به رپرسه لهوكۆپییهك كردبت، ئهوهی جورئهتی تهنانهت یا وهزارهتهكانیان لهسهر نووسینانهی لهوبیگهننه بتوانن دهنووسرنهوه، دامودهزگاكانیانبۆچی ئهگینا خۆیانهوه، سهرووی مهسوولهكانی تهنگ كشهو به ڕۆژان له ڕۆژێ وهزیرو مهسوولهكانخۆ نهھاتن؟ خهكهوه ئهو موعاناتی و گیروگرفتھیچ و بزانن خهكهكه موعاناتی له ئهوان ئهگهرموسیبهتكی ئهوه نهكهن، بۆ چارهسهركیانخزمهتی له دهب دهسهت چونكه گهورهیه، نهكهن، خۆ ئهگهر بشیزانن ھیچیش بت، خهكدا

گهورهیه؟ زۆر ماورانییهكی موسیبهتهكه ئهوه

میدیا و دهسهتراگهیاندنی لپرسراوانی ڕۆی باسكردنی دواینووسینانهی به و بهرامبهر حكومهت دامودهزگاكانیرۆژنامهكاندا له دهسه ت ده رهوهی رۆشنبیرانیلهو ڕهخنهن زۆربهیان كه دهكهنه وه، بوی ئهو خودی له باس ئستاش دهسهته .به ئهوانیش كه دهكهم حكومهت مهسووالنهیخۆیان رۆشنبیرانی دهرهوهی دهسه تیان دهوری

دوورخستۆتهوه.. لهخۆیانیا نووسهر فنه ئهوهی بری له وهزیرك كه یبانگھشتی ورووژاندبت بابهتكی رۆژنامهنووسباشتر نزییكه وه بۆ ئهوهی له خۆی الی بۆ كردووهله بگرت، نووسهره ئه و ڕاوبۆچوونهكانی له گوێ

یا فنه نووسهر كه دهبیستین جار زۆر كاتكداھهوستك لهسهر یا نووسینك، لهسهر تۆكراوهئه گه ر ئهوه پهراوزدهخرت، ده ربینك ڕا یاخونی نهچته دهستیشیان كهسانك ھهندجار

نووسهره وه؟ ئهولهالیهن رۆژانه دهعوهتكاریانهی و دهعوهت ئهوھهندێ بۆ دهكرت وهزارهتهكانهوه و حكومهت كورد، غهیره رۆشنبیرانی نووسهرو كۆلكه ئه وان بۆ زهوهندانهی زۆرو پاره ھه موو ئهوله پارهیهیه ئه و چارهكی كه ی سهرفدهكرت،سهرفكراوه، ناوخۆ نووسهركی كۆمهه میوانداریل نزییكهوه گویان له ئهوهی مهسوولهكانمان بۆ

بگرن؟مووچهی وهكو دهیان ھهزار دۆالر حكومهت بۆچیبه كهسی ھهندێ و دیوهخانه خاوهن بۆ مانگانهكوردستان ماقوونی پیاو به ناو یا ناودار حیسابرۆژنامهنووسك یا نووسهرك بهم دهكات، سهرفزهحمهت به زۆر رۆژانهشی قووتی تهنانهت كهكه ناكهم ئهوانهش باسی دهكه وت، دهستحكومهتدا له مووچهن و وه زیفه ب زۆركیاندهسهتهوه حزبه دوو له و یهك به سهر مهگهردهرهوهی رۆشنبیرانی زۆربهی ئهگینا نهبن،دابینكردنی بۆ سهرچاوهیه ك تهنھا دهسهت

شلوه كانییه كه خۆی


ھهفتانه بۆ وتارکی بهدواداچوونک

حهیدهر فازڵ

19

بوونیان كورسی دوو و كورسییهك به ھهریهكهیانھهبژاردندا ھهموو پرۆسهیهكی له بگومان ھهیه.

دت. بهشداربوواندا دهنگی بهسهر گۆڕانو كوردستان له ھهبژاردن پرۆسهی ھه رچهنده نییه، باشی خۆیدا ئهزموونكی دیاریكراوی لهكاتی سهلماندووه ئهوهیان پشوو ئهزموونهكانی چونکهلهكاتی ھه رگیز كوردستاندا له ھهبژاردن كهدواكهوتنانهش ئهو ھۆكارهكانی نهكراوه، خۆیدا

سیاسیین. ھهموویانكۆمهی ئیسالمی (م.س) ئهندامی حهسهن بابهكربه كوردستان، نونهرانی ئه نجومهنی ئه ندامی و

بكرت. خۆیدا لهكاتی ھهبژاردن كه گومانه بۆ سهوز لیستی سهرۆكی محهمهد كوستان ئهنجومهن سهرۆكی «ھهرچهنده وتی: ھهفتانهبكرت، داھاتوو سای (٥/١٩)ی له كه باشه پیھهبژاردنی یهكهم كاته ئهم ئهوهی بیانووی بهبهم دراوه، ئهنجام تدا كوردستانی پهرله مانیلهوه جهختمان فراكسیۆنهكان سهرۆكی وهك ئمهخۆیدا دیاریكراوی لهكاتی دهبت كه كردۆته وهئهو لهبهرئهوهی ئهمهش ٢٠٠٩/٦/١٩یه، كه بكرتله دیاریكراوی خۆی كاتی و ھهبژاردن ناوبانگه بۆ

بگینهوه». بۆ پهرلهمانهوه

نهكراوه بۆ ئیشیھهیه خۆماندا ھهرمهی لهم باو وتهیهكیته نگانه لهكاتی حزبهكان و «دهسهت دهت:بیردهكهوتهوه»، میللهتیان ھهبژاردنهكاندا ومحهمهد نزیكه. راستییهوه له رادهیهك تا ئهمهشدیموكراتی پارتی (م.س) ئهندامی قادر مهالخهریكی ئمه «ئستا دهت: كوردستانئهنجومهنی ھهبژاردنهكانی بۆ خۆئامادهكردنینو موس و (بهغدا له بهتایبهت پارزگاكان،بوونی و گرنگی لهبهر ئهمهش دیاله) و تكریت

لهناوچه كهدا». كورد ڕژهیبۆ كوردستان نونهرانی ئهنجومهنی به سه بارهتلهو شوهیه ئامادهكارییهكی «ھیچ ھهفتانه وتی:

نهكراوه».كۆمهی ئیسالمی (م.س) ئهندامی حهسهن بابهكر(م.س) ئاستی له سهر «تهنھا وتی: ھهفتانه بۆله بزانین بۆ ئهوهی لیژنهیهكمان پكھناوه كۆمه ڵبهرنامه داڕژین.» چۆن و بكهین داھاتوودا چی

باری و رهگهزنامه گشتییهكانی ئاماره بهپی ھهرمی دانیشتوانی (٪٩٥) نزیكهی شارستانییئهم ئایا بهم (ئیسالمه)، ئاینیان كوردستان بۆ لهباره چهند كوردی كۆمهگهی و ڕژهیه

دهنگ بتوانن زۆرترین ئیسالمییهكان حزبه ئهوه یھهیانه. ئستا كه رژهیهی له و بهدهستبھننناڕهزایی زۆری ڕژهیهكی بوونی ھهمانكاتدا لهو حكومییهكان دامودهزگا دهست له ھاووتیانچهند تا سهرهتاییهكان خزمهتگوزارییه نهبوونی داھاتوودا له ئیسالمییانه حزبه دهكات كه ئهم وابانگهشهی ھهبژاردن وهك و ھهله بقۆزنهوه ئهو

بھنن؟ بهكاری خۆیان لهبهرژهوهندیڕكـخستنی مهكتهبی ئهندامی چاوشین كوردهباوهڕهدام لهو ھهفتانه وتی: «من بۆ (ی.ن.ك)ھهبژاردنهكانی له ئیسالمییهكان حزبه كهڕژهیهی لهو دهكهن زیاد دهنگه كانیان داھاتوودائهو بۆ ئهمهشی ھۆكاری ھهیانه». ئستا كهبهدهست ئستا كه گایهوه ھاووتیان ناڕهزاییهیحكومهتهوه كهمتهرخه می و خزمهتگوزاری بئستا حكومهت دهزانرت «وه ك دهنانن،دهتوانن ئهوان بۆیه پارتی، و یهكتی له بریتییهزیاتركردنی بۆ وهربگرن فرسهته و ھه ل لهم سوودو كوردستان پهرلهمانی نو له خۆیان ده نگهكانی

تردا.» شونهكانی

میراتیبۆ پارتی (م.س) ئهندامی محهمهد مهحمودئستا كه كهمتهرخهمییانهی «ئهو وتی: ھهفتانهھه ندكی به شكهوه چه ند به ده كرت ھهیه،بهھۆی تر ھهندكی جماوه، بۆمان میرات وهكحكومهتهوهیه، كهمدهرامهتی و ئیمكانیاتی بحكومه تهوه، به پهیوهسته كهمیشی بهشكیحكومهتی ئهستۆی بخرته ھهمووی ناكرت بۆیهوتی: محهمه د مهحمود كوردستان.» ھهرمیناتوانت ھیچ حزبك كورد ھۆشیاره، «میللهتی

بكات.» ل چاوبهستیان كهمتهرخهمییانه بهمبه یهكگرتوو (م.س) ئهندامی حهیدهر فازیل كاتی له ھهوده دهن «حزبهكان وت: ھهفتانهی بیكهن، نه یانتوانیووه كه ئهوهی ھهبژاردندابهتایبهت بكه ن. نمایشی جوانتر بهشوهیهكیلهكاتی نامانهوت ئمه خزمهتگوزارییهكان.كهسوهربگرین له كهموكوڕی سوود ھهبژاردنهكاندابهدنیاییهوه بهم بشكنین، حزبك ھیچ وبهدهست زیاتر دهنگكی و باشتر داھاتوویه كی

داھاتوودا.» ھهبژاردنهكانی له دهھنینھهبژاردنهكان «ئهگهر دهت: بابهكر حهسهنئمه بت، دهستوه ردان و خروقات ب و پاككۆمهگهی چونكه زیاددهكهین، دهنگهكانمان

ئیسالمییه، نهك كۆمهگهیهكی ئمه

محهمهد کوستان

حهسهن بابهکر


18

دۆســـ

په رله مانی كوردستان له ماوه ی س ساڵ یاسای گه لك خۆیدا ته مه نی نیوی و ده ركردووه . ھه رچه نده له سه ره تادا ئه م دامه زراوه یه به چاالك ناوی نه ده برا، به م له سه ره تای سای یاسا به ده م ئاكتیڤ به شوه یه كی رابردووه وه

خوله ئه م چوو، ھاوتییانه وه گرفته كانی و ناسكدا و ھه ستیار قۆناغی گه لك به په رله مان تپه ڕی له سه ر ئاستی ھه رم و ناوچه كه و ته نانه ت

وتانی ده وروبه ریش. له جگه كوردستاندا، ھه رمی په رله مانی له

نونه رانی یه كتیی نیشتمانیی و پارتی دیموكراتی په رله مان كورسی (١١١) له كۆی كوردستان كۆمه ی و ئیسالمی یه كگرتووی حزبی ھه ردوو ئیسالمی خاوه نی (١٥) كورسین، جگه له نونه ری كه كوردستان، توركمانه كانی و كلدۆئاشووری

ئیسالمییه كان، پارتی و یه كتی راده مان؟

ئه مساڵ ماوه ی یاسایی په رله مانی كوردستان ته واوده بت. تائستا دیارنییه حزبه كوردستانییه كان چی ئاماده باشییه كیان بۆ ھه بژاردنی داھاتوو كردووه . ئایا له ھه بژاردنی داھاتوودا نه خشه ی سیاسیی په رله مانی كوردستان گۆڕانكاریی گه وھه ری به سه ردا دت؟ له ھه مووشی گرنگتر ئه وه یه حزبه ئیسالمییه كان تا چه ند

ده توانن ملمالنی پارتی و یه كتی بكه ن و گره وی ھه بژاردنیان ل به رنه وه .پرسیاره كه ئه وه یه ئیسالمییه كان له ھه بژاردنی داھاتوودا ده توانن، به ڕه ی ژرپی پارتی و یه كتی له

رگه ی سندوقه كانی ھه بژاردن ده ربھنن.


ئاماده کردنی دۆس: ئیسماعیل حه مه ڕه حیم

21

رۆژ قسهی بزانین چۆنه. دهكهین بارودۆخهدهكهین. رۆژهدا ئهو لهگهڵ

سندوقهكانی بهرهو ھاووتیان وایه بواتبۆن؟ دهنگدان

ئاراوه ھاته كه بارودۆخهی ئهو لهدوای ـباوهڕی خه ك عیراقدا، و كوردستان لهزۆر ژیانی و بكرت زۆر گۆڕانكاریی وابوووادهرنهچوو، بهم بوات، باشتر بهرهوباوهڕی خهك كه وایه باوه ڕم منیش بۆیهلهو پرۆسهیه ھهبژاردن گۆڕاوه، بهرامبهر بهدهبت ھههیه. ئهمه بهم ساردبۆتهوه،بۆ بگۆڕن خۆیان دهنگهكانی ھاووتیانئهگهر بت، دروست تاگۆڕان تر، حزبهكانیھهبژاردن له ھاووتیان و بوات بهمشوهیهگۆڕان نهكهن حزبهكان سهیری و ساردبن ھه وستییه. ب بوون ده نگ ب ناكرت.تۆ به رژهوهندی دژی و تر كهسانی چونكه

ده دهن. دهنگو بودجهیه بهو ئاساییهدا و لهوبارهو دهزگا بوونی و ھاووتیان بدهنگی

بكرت، گۆڕان نهتوانراوه باش فهرمانگهیدهیبینی؟ چۆن داھاتوودا له

ھاووتیانه، الی گۆران بیاری وایه باوهڕم ـله ئمه وتت تۆ پرسیارهكهی وهك چونكهله وهزارهت، له بودجه، له نییه، كهم ھیچمانئا ئاساییه. بارودۆخ ھهمانكاتدا له فهرمانگه،وایه باوهڕم دهنگن. ب كاتهشدا ھاووتیان لهمله دی نه یانھناوهته و داوه بهنیان ئهواندهبوو بهداخهوه بیھننهدی ناتوانن داھاتووشداو ئابووری ژیانی بهسهر زۆرباش گۆڕانكارییكوردستاندا دانیشتوانی كۆمهیهتی رۆشنبیری ودهگهیهن ئهوه ھهمووی ئهمانه بھاتایه.بهڕوهدهبهن وته ئهم ئستا كهسانهی ئهوھاووتیاندا داواكاریی ئاست له نهیانتوانیووهكه بن بهرپرسیارتییهدا ئهو ئاست له و بن

ھهیانه.له ھهبژاردنهكاندا پرۆسهی كاتی لهگهندهی ئیسالمی یهكگرتووی ئایا كوردستان،بهرچاو؟ دهخاته حكومهت كهموكوڕییهكانی ورابردوودا سانی ھهبژاردنهكانی له ئمه ـ

بهشداریمان سهربهخۆ لیستی بهیهك كهگهندهیمان بهرهنگاربوونهوهی دروشمی كرد،ناھنین، پ كۆتایی جارهش ئهم بۆ بهرزكرده وه،بهردهوام و ھهستیاره كشه یهكی چونكهھهروهھا دهنانن. بهدهستییهوه ھاووتیان داوهته یادداشتمان حزبه كهش چوار وهك ئمهھاووتیان به تا بومانكردۆتهوه و حكومهتئوه یه. نهھامهتییهكانی له ئاگامان ئمه بن؛خزمهتی بیهوێ كهسك ھهركاتك بۆیهدژه گهندهی بانگهشه ی دهبت بكات، خهكبت، زیز پی كهس ناشبت بهرزبكاتهوه،حكومهت دهبت كهس، به نییه تایبهت چونكه

پخۆش بت. ئهم دروشمهیئایا بن، حكومهتدا له با ئوه بهم

بهشدارن؟ یان ئۆپۆزسیۆننئۆپۆزسیۆن كوردستاندا له بهداخهوه ـقۆناغی نهچۆته حكومهت له بهشدار یاندهستهواژهیه. قسهو تهنھا بهكو عهمهلییهوه،وهزیركی و وه زیرك به یهكگرتوو وهك ئمهبهشداری ئهمهش بهشدارین. وهزارهت بوهزیرانهمان ئهو تهنھا چونكه نییه، واقیعیو حكومهت ناو بۆ شۆڕنه بوینهتهوه و لهونبهشداری ئهمه ش دامودهزگاكان، دهسهت وناتوانین بۆیه رهمزییه. بهكو نییه، واقیعیبه باوهڕمان ئهگهرچی بكهین، گۆڕانكارییبهم ناتوانین كوردستاندا، له ھهیه ئۆپۆزسیۆنحزبی حهسانهی چونكه ئۆپۆزسیۆن، ببینه پویست وه ك ھاووتیانیش نییه. ئۆپۆزسیۆنبهرژهوهندی دژی به و ناگهن ئۆپۆزسیۆن له

دهنن. ناو گهلیئیسالمیدا كۆمهی لهگهڵ پرۆژه یهكتان ھیچبهشداری لیست به یهك داھاتوودا له ھهیه

بكهن؟ھیچ لهگهڵ كۆمهڵ، لهگهڵ نهك تائستا ـئاماده نهكردووه. وامان تردا پرۆژهی حزبكیشهو یهك له ماوهی زۆرجار لیستییه یهك ئهوبۆیه روودهدات، ھهبژاردندا پش رۆژی

نهخر.خۆتان خهمندنی و ھهسهنگاندن بهپیكوردستان پهرلهمانی له كورسییهی نۆ ئهودهستی دهدهن؟ له یان دهكهن ھهتانه زیادی

كه ئامادهباشییهی ئهو و خۆمان به بوای ـكورسییهكانی دهكهین، زیادی زۆر كردومانهبه بهكو بسهنین، لی نییه كهس ھی ئمه ش

دهھنین. بهدهستی خۆمان دهنگی محهمهد عومهر


20

دۆســـ

و حكومه ت له به كو نونه ران، ئه نجومه نی له زیاد ڕژه یه ئه م پارزگاكانیش ئه نجومه نی

ده كه ین.»

سه نته ر و ڕكخراوله ھه رمی كوردستاندا و به پی ئاماره كانی وه زاره تی نزیكی مه ده نی كۆمه گای وه زاره تی و ڕۆشنبیری مه ده نی كۆمه گه ی ڕكخراوی و سه نته ر (٨٠٠)مۆه تی یاساییان ھه یه ، له بواره جۆربه جۆره كاندا. مه حمود محه مه د پیوایه ئه م سه نته ر و ڕكخراوانه به ره وپشچوونی و ھۆشیاركردنه وه ھه وی «بۆیه ده ده ن، كوردستان ھه رمی دانیشتوانی حزبه بۆ له بارنییه كوردستان ھه رمی بارودۆخی ئیسالمییه كان، ته نانه ت ره وتی ئستای دنیاش له

به رژه وه ندی ئه حزابی ئیسالمی نییه .» ھادی محه مه د كادركی پشكه وتووی یه كك له حزبه ئیسالمییه كان ده ت: «ھه رچه نده ئمه وه ك ئیسالمییه كانی كوردستان، سوود له توانای وتانی ھه بژاردنه كان، مه به ستی بۆ وه رناگرین دراوسبه م سوود له ئه زموون و شاره زاییان وه رده گرین له كاتكدا كه ئستا دوو وتی گه وره ی دراوس و ئیسالمی حزبی كوردستان، ھه رمی ھاوسنووری به ڕوه ی ده بات. جگه له چه ند وتكی تری عه ره بی و ئاسیایی كه حزبی ئیسالمی ده وری كاریگه ریان له په رله مان و حكومه تی وته كه یاندا ھه یه ، بۆیه به بوای من بارودۆخ بۆ پارته ئیسالمییه كان له جاران

باشتر له بارتره .»

رككه وتنحزبی ھه ردوو ستراتیژییه كه ی ڕككه وتنه له باده ستی ھه رمی كوردستاندا ھاتووه ، له ھه بژاردنی به شداری لیست یه ك به حزب ھه ردوو داھاتوودا ده كه ن، ئه مه ش بواری ملمالنی كه متر كردۆته وه ، بوونی بواری خزمه تگوزاریدا، چونكه له به تایبه ت فره حزبی بۆ ھه بژاردن به رچاوی ھاووتیان زیاتر بژاردنه كاندا له وه ی ك ڕووناك ده كاته وه له كاتی ھه

خزمه تی زیاتری كردووه و ده نگ به و حزبه بدات.و ئمه «نزیكبوونه وه ی ده ت: حه یده ر فازیل كۆمه ی ئیسالمی ھیچ په یوه ندی به ھه بژاردنه كانه وه نییه ، واته بیارمان نه داوه به یه ك لیست به شداری بابه كر ده ت: ھه بژاردنه كان بكه ین.» حه سه ن واته كوردستانییه كه حزبه چوار وه ك «ئمه (كۆمه ڵ، یه كگرتوو، سۆسیالیست، زه حمه تكشان) پرۆژه و به رنامه یه كی تایبه تمان بۆ داھاتوو ھه یه بۆ

ئه وه ی داخوازییه كانی میلله ت بھنینه دی .»

بۆ خۆی چۆن ئیسالمی یه كگرتووی داھاتوو سای ھه بژاردنه كانی

ئاماده كردووه ؟بۆ به ھزه ی میكانیزمه ئه و یه كگرتوو ـ دروستكردنی گۆڕان له ھه بژاردنه وه باوه ڕی ئاماده كردووه . به جدی خۆمان زۆر پیه تی ، ده زگایه كی وایكردووه ، ئه مه ش ھه ر ھه بژاردنه كان ده زگای ناوی به تایبه ت (م.س) ئه ندامكی كه دروستبكه ین ده زگایه ش له م جگه ده كات. سه رپه رشتی ھه موو ھه بژاردنكدا، ھه ر له كاتی ئمه ئاماده باشییه وه حاه تی ده كه وته حزب شارۆچكه كان شار و ئاستی له سه ر لیژنه و

دروست ده كه ین.ھه بژاردنه كانی له بوو چی ھۆی پارزگاكانی له پارزگاكان، ئه نجومه نی لیستی له گه ڵ كوردستان ھه رمی تری

دابه زین؟ كوردستان ھاوپه یمانی له كۆتایی دانیشتنی ئه نجومه نی به ڕاستی ـ كوردستاندا، سیاسییه كانی پارته بای بیاردرا كه ھه موو حزبه كوردییه كان به یه ك بكه ن، ھه بژاردنانه دا له و به شداری لیست كورد دۆخی ،٢٠٠٨/٧/٢٢ له دوای چونكه ئه م ئمه ش بۆیه نووه ، قۆناغكی چووه تا بوو گرنگ به الوه نه ته وه ییه مان مه سه له

به رژه وه ندی حزبی .چۆن ده كه ن و چی كوردستان ھه رمی له

به شدارده بن؟ـ ھه رچه نده ده توانم بم زووه بۆ باسكردنی

عومه ر محه مه د: ئه وه ی خزمه ت ده كات، ده بت بانگه شه ی دژه گه نده ی به رزبكاته وه

یه كگرتووی ئیسالمی كوردستان باوه ڕی وایه ، ئه گه ر له مه وپش به حزوری ھزی فره ڕه گه زه كان ھه ندك الیه ن وه ك پرۆسه یه كی دیموكراتی كورسییه كانی خۆیان بۆ كه سانی تر له عیراقدا چۆكردب ، ئه وا له مه ودوا، ئه گه ر ھزه ئه مریكییه كان له عیراقدا نه منن، پ ده چت ھه ندك الیه ن بیر له وه بكه نه وه شونه كانی

خۆیان به ئاسانی چۆڵ نه كه ن.عومه ر محه مه د به رپرسی مه به ندی یه كگرتووی ئیسالمی كوردستان له سلمانی ،

ئاماده كارییه كانی ئه و حزبه ی بۆ ھه بژاردنه كان بۆ گۆڤاری ھه فتانه خسته ڕوو.

ده كه ین، چاوه ڕێ به م مه سه له یه ، ئه م یه كتی و به تایبه تی ده بت چۆن بزانین پارتی چۆن داده به زن، چونكه بیاره ئه وان ئه و چاوه ڕی بۆیه دابه زن. لیست به یه ك


23

حزبی دوو وهك یهكگرتوو لهگهڵ بهتایبهت ئیسالمی لیستی ته مای به سیاسیی ئیسالمی

نین؟ھهبژاردنهكانی له كه نایشارینهوه ئمه ـوتوژ و قسه یهكگرتوو و ئمه رابردووشداپرۆژهیهك لهسه ر ئهوهی بۆ ھهبووه، لهنوانمانداھیچ لهگهڵ ئستا تاكو بهم ركبكهوین،بۆ نهداوه گرێ رككهوتنمان حزبكدا و پارت

داھاتوو. ھهبژاردنهكانیشوه یهك بهچ ھهبژاردنهكان حهزدهكه ن ئوهده كات؟ زیاد دهنگه كانتان شوهیهك به چ بت؟

ھهبژاردنهكان حهزدهكهین كۆمهی ئیسالمی وهك ـده نگهكانی چونكه ،داخراوب لیستی بهشوهی

بهم شوهیه زیادهكات. ئمهبۆ؟

و كادیر بۆ فشار ناوچه ھهندك له چونكه ـناتوانن یان دهستپدهكات، ئمه دهنگدهرانی ناوچهی ھه ندك له چونكه بپاون. خۆیانكهس به رگه تائستاش كوردستان ھهرمیپاوراوی نهك ب لـ تری ئهندامی نادرترابردوودا له ئیسالمی. به تایبهت تری الیهنیدهستتوهردان فشارو بوون داخراویش لیستهكان

دیاردهیه ئهو زیاتر ئهوه ب كراوه ئهگهر ھهبووه،داھاتوودا له بۆیه ئومد دهكه ین دهبتهوه. زهقدامودهزگا ھه سوكهوتی و داخراوبت لیستهكانباشترو بهره و ھاتب بهسهردا گۆڕانی حزبییهكان

قبوكردن. یهكترخۆتان، بهنه كانی توانیوتانه ئوه تاچهند

ببهنهسهر؟ بهدهنگدهرتان دابوو، كهلهگهڵ باش ھهسوكهوتی توانیومانه ـئهگهر چونكه بكهین، خۆماندا بهنهكانیئیسالمی په رلهمانتارانی ھهوستهكانی سهیریھه میشه كوردستاندا، پهرلهمانی له ناو بكهینو كردووه ئیسالمییهكان چهمكه له داكۆكیانكهموكوڕی ھیچ نهتهوهییهكانیشدا مهسهله لهرهواكانی داوا لهگهڵ ھهمیشه پاشان نهبووه.رپوان یان پرۆژه بهشوهی چ بووین، خهكیشداپشتگیریمان ئمه ،شكهشكرابپ واژۆكردن یانپرۆژهی گهنجان، (پرۆژهی لهوانهش كردووه.چارهسهری حزبهكان، بودجهی یاساكردنی به

كه ستی....). باری یاسای لهشفرۆشی،له كۆمه ڵ كورسییهكانی وایه ؛ بواتانیان زیادبوون له روو كوردستاندا پهرلهمانی

دهكات؟ كهمبووننییه، روون بهرچاومان تائستا ھهرچهنده ـبهم ئهگهر ھهبژاردنهكانهوه، چۆنیه تی لهڕووی ماوهی له كۆمهڵ وایه مانای ئهوا نهكه ین، زیادیباوهریشم نهكردووه. گۆڕانكارییهكی ھیچ رابردوودابھنین، زیاتر كورسییه شه ش لهو ده توانین وایهیاسایی فشاری ھهوستی دامودهزگاكان و ئهگهرگۆڕانی ئهندامه كانمان بۆسهر كاتهدا لهو سیاسیی و

رابردوودا له چونكه .ھاتب بهسهردا

چوار دهکهین حهزیهک به الیهنهکهبهشداری لیست

بکهین

حهكیم محهمه د


22

دۆســـ

له عیراق و له ھه بژاردن پرۆسه ی كاته دا له م ئوه به ڕوه یه ، كوردستاندا

زیاتر گرنگی به كامیان ده ده ن؟ـ به پله ی یه كه م به كوردستان، به م له به رئه وه ی واده ی عیراقییه كه نزیكتره ، خۆمان به عیراقه وه زیاتر ده كه ین ئه وێ بۆ خه ریك ده كه ین، ریكالم ھه رمی ھه بژاردنه كانی واده ی ھشتا چونكه ھه بژاردنه كان، بای كۆمسیۆنی له كوردستان، ئاشكرانه كراون . لیسته كان و نه كراوه دیاری په رله مانی واده ی ٢٠٠٩/٦/٤ رۆژی ھه رچه نده

كوردستان له ڕووی یاساییه وه ته واوده بت.له پارزگاكانی تر، جگه له ھه رمی كوردستان،

چۆن به شداریتان كردووه ؟ـ ته نھا له پارزگای دیاله به س پاورا و له گه ڵ به شداریمان كوردستان ھاوپه یمانی لیستی

كردووه .ئه ی له پارزگاكانی تر؟

نه مانتوانیووه ھۆكار ھه ندك له به ر به داخه وه ـ به شداری بكه ین. لیستی ھاوپه یمانی كوردستانیش ده عوه تیان نه كردووین یان په راوزیان خستووین، به و بیانووه ی گوایه بوونمان نییه ، له كاتكدا ئمه له رابردوودا ته نھا له مه خمور دوو ھه زار ده نگمان

ھه بووه .

ئه و عیراقی تری حزبه كانی له گه ڵ بۆ ئه ی ناوچانه به شداریتان نه كردووه ؟

ـ ده ترساین گومانی خراپمان بۆ دروست بكه ن، له گه ڵ ناشكرێ پامان، بخه نه میلیشیا تۆمه تی

حزبی شیعه دا به شداری بكه ین.له گه ڵ حزبه پارتی ھاوپه یمانی یه كتی و بۆ ئیسالمییه كاندا له عیراق دروست ده كه ن، به م

ئوه ئه و ھه نگاوه نانن؟له به رده ست دایه و ـ چونكه ئه وان راگه یاندنیان ئه وكاره ئمه ئه گه ر به م بۆخۆیانی ده سازنن، نا به و به سه رمانه وه خاك ده یكه نه بكه ین،

نه ته وه یی ده ژمرن.ھه رمی وه ك ئه ی عیراق، الیه نی وه ك ئه مه چی له بیر و كردوه چیتان ئوه كوردستان،

ده كه نه وه ؟خول و كردنه وه ی به كردووه ده ستمان ـ رایان خۆمان و ئه ندامانی ھۆشیاركردنه وه ی ریكالمی بانگه شه و چۆنیه تی له سه ر ده ھنین ھیچ مافی بچوكترین به شوه یه ك ھه بژاردن. بیر و به ھیچ ته شھیر نه كه ین و پشل الیه نك بۆچوونك نه كه ن. ھه روه ھا له یاساكانی كۆمسیۆنی بای سه ربه خۆی ھه بژاردن ده رنه چن، بۆ ئه وه ی

له الی ئمه كه مترین پشلكاری نه كرت.

له سه ر ئاستی ھه رمی كوردستان چۆن به شداری ده كه ن؟

رككه وتن كه حزبه ی چوار ئه و وه ك ئمه ـ یه كگرتوو، (كۆمه ڵ ، ھه یه له نوانماندا سۆسیالیست، زه حمه تكشان) چاوه ڕوانی ئه وه ین كه رككه وتنه ی ئه و پارتی یه كتی و بزانین داھاتوو ھه بژاردنی له ئایا ھه یه ، له نوانیاندا وابوو ئه گه ر ده بن، به شدار لیست به یه ك حه زده كه ین ئه و چوار حزبه پكه وه یه ك لیستمان تریش لیستك دروستبكه ین كه كه سانی ، ھه ب

تیدا به شدای بكه ن.

محه مه د حه كیم: له و كورسییانه ی كه ھه مانه زیاتر ده ھنین

له م دواییانه دا كۆمه ی ئیسالمی ، ناوه ندكی به ناوی ناوه ندی ھه بژاردن دروست كردووه و محه مه د حه كیم ئه ندامی (م.س) ئه و حزبه سه رپه رشتی ده كات. به وته ی ئه م به رپرسه سای (٢٠٠٩) پیه تی له ھه بژاردن چ له ھه رمی كوردستان چ له سه ر ئاستی عیراق، بۆیه ھه ر له ئستاوه كه وتوینه ته ھۆشیاركردنه وه ی ئه ندام و كادیره كان له شونه جیاجیاكان.


25

ھهفته سهرهتای

سای گوتی باباجان عهلی دهره وه، وهزیری زاری له سهر توركیا، *دیاره ئهوروپی EU یهوه. یه كتیی چوونه ناو سای ٢٠٠٩ دهكهینه پوه رهكانی ئهندامبوونهی توركیا، به بۆ ئهو ئهوروپیش یهكتییبه پوه ندییان پوهرانهیش، ئهو مهرج. كردۆته كۆپنھاگن-یكلتوورییهوه و ئابووری قانوونی، سیاسی، ریفۆرمی كۆمهیتوركیا بدات، تا پارتی ئهنجامیان حكومهتی ئاق كه دهبت ھهیه

وهربگیرێ. یهكتییه له و تدا بتهدی و ئهندامتی مهرجهكانی و نهتهوهییهكهی ناسنامه به داننان بۆ توركیا له كورد *لهو سوود رادهیهك تا كلتوورییهكانی دهتوان مافه به گهیشتنكورد ھهقه ده یانخوازێ. ئه وروپی یه كتیی كه وهربگرن پوهرانهھهر له پشوازی خهك، وهكو چ ئهحزاب وهكو چ توركیا، لهحكومهتی كه بكهن بت، گچكهش با چاكسازیی ، ھهنگاوكی

ھهیبنتهوه. توركیبهر كه TRT بكرێ ٦ی سه یری كهنای پودانگه، دهكرێ بهم *سادا سهری له بیاره خۆی دهسپكرد و تستی رۆژك چه ند لهو كرمانجی زاراوهی ھه ردوو به خۆی رهسمیی پهخشی به ده ستكه ناكی راسته ئهو كهناه، بكات. ٢٤ سهعات، زازایی، بۆ ماوهیئهم كردنهوهی به م دهردهبێ، ئهو روانگهی و توانین حكومییهوھهمانكاتدا له كوردی. زمانی به ره سمییه دانپیانانكی جۆره كهناهپاراستن بۆ دهكاتهوه دهرگایهك وهزیفهكهی، حوكمی به كهناه ئهوورده - پاشان كه كوردی زمان و كلتووری په رهپدانی بوژانهوهو وخوندن وهك تری بوارهكانی له بهكارھنانی سهرده كشته وردهلهناو نییه ته نانهت دوور و ره سمییهكاندا دادگهو دایره فربوون، وبه خۆی، دهوری به كهناه ئهم ھهروا بهكاربت. پهرلهمانیشدامۆسیقاژهن سترانبژو ئهكته ر، رووناكبیر، نووسه ر، سه دان و دهیان

پ دهگهیهنت. كۆده كاته وهو خۆی له ده وری زمانزان وحكومهتی ئهوهی لهبهر ھهر ،TRT ٦ی كهنای ناكرێ كهواته *

بزاندرێ، حكومی دهسكهوتكی به تهنیا كردویهتییهوه، توركیھهبژاردنی پروپاگهندهی بخرته خزمهت رهنگه كه بیانووهی بهویان بكرێ، ٢٠٠٩دا ئاداری كۆتایی له بیاره كه شارهوانییهكانھهقه بهكارده برێ. كورد خهكی بهسهرداچوونی و خاپاندان بۆبه ری وهكو فروانترهوهو چوارچوهیهكی بخرته ده سكهوته، ئهوو توركیا ناو خرخوازانی سهرجهم مرڤدۆستانهی خهباتی و ره نجدهسكهوتهو لهو چاو ئهوروپی یهكتیی نهپساوهی ھهووكۆششیو دیموكراتیزهكردندا چاكسازی رگهی لهسهر تر كه ھهنگاوكی ھهرلوهشاوهو خهكی ھانی پویسته و بكرێ بھاوژرێ، توركیا لهھهر بكهن. كار تریشدا ھی كهناهو لهو كه بدرێ كورد بهتوانایعیراق، كوردستانی فهزاییهكانی كهناه دهكرێ روانگهیهشهوه لهمدهستی كلتووریدا بواری له و بكهن نویه كهناه ئهم ھاوكاری

بگرن.لهبیرمه زۆره . تهجرهبهی وامان كوردستانی عیراقدا له ئمه، *بوكراوهو گۆڤارو ئه و ھه شتاكان له شاخ بووین، له كه ئهودهمهی ئه وهی لهگهڵ دهگه یشتن، پمان لهناوشار كه كوردییانهی كتبهته رخان دیكتاتۆر سهنای و مهدح بۆ الپهڕهیهكیشیان چهندو بوون بهكهك سوودو ترهوه رووكی چهند له بهم دهكرد،تا رادهیه ك كوردی، كلتووری و زمان به پهرهدان پاراستن و بۆلهوهی ب ئهمه بوون، شاخ رۆژنامهگهریی و ئهدهب تهواوكاریتدا خۆیان بهرھهمی دیار، رووناكبیری نووسهرو دهیان به كهجیا- بواری له ئهمۆ كه گهیاند پ بهدهیانیشیان بودهكردنهوه و

ئهركی خۆیان رادهپه ڕنن. جیادائهركی كوردی تازهیهی كهناه ئهو پشته وانیكردنی كهواته *

بهس. و كوردی كلتووری زمان و لهبه ر خاتری تهنیا ھهمووانه[email protected]موكریانی بوكردنهوهی و لتوژینهوه دهزگای *بهڕوهبهری

کـــهریــــم* ئاســۆ

TRT ٦ی كهنای


24

دۆســـ

دهنگده رانیش ژمارهی ھهروه ھا ھهبووه . ئهمهپ كورسیهكیش ھهر بۆ بۆیه زیادیكردووه،(٢٠) به بب كهسهوه ھهزار (١٥) له دهچتزیادكردنی لهسهر كاریگهری ئهوهش كهس. ھهزار

دهبت. حزبهكان كورسیو گهندهی ھهبژاردنهكاندا، لهكاتی ئایادهكهنه ھهرم حكومهتی كهموكوڕییهكانی پ دهنگی تا خۆتان بۆ ھهبژاردن بانگهشهی

كۆبكهنهوه؟ھهبژاردنهكان بای كۆمسیۆنی كه ھهرشتك ـپی بهرامبه رهكه مانی و دابت پ رگهیھهبژاردن. بانگهشهی دهیكه ینه ئمه ،نهچھهقسه ئمه ناكرت زۆردهب لیست كاته ئهوخۆیان گهندهیش فن. به رفنو له نهكهینبهدوای حزب ھهردوو سهركردهی و دهكه ن باشدهردهكه واته دهگهڕن. گونجاودا چارهسهری كه كهسانهی ئهو وه ك ئمه كوردستاندا. له ھهیهبكهین، ریشهكش گهندهی دهمانهوێ لهناخهوهگهندهی له باس خۆیدا لهكاتی خۆمانه مافیكراسهكهی ناكهینه گهندهیش ھهر بكهین،ده مانهوێ بۆیه تر، حزبهكانی دژایهتی بۆ عوسمانبكهین، بنهب خۆماندا لهناخی گهندهی یهكهمجارتر كهسی باسی ئهوجا خۆمان، حزبی پاشانو یهكتی ئه وا بوو، شوهیه به م ئهگهر بكه ین،

نابن. پی قهس پارتیشو حكومهت له ئهوانهی ھهیه، وایه رایهكیگهندهی له باس نابت ھه ن، پهرلهمانداكه گهندهه ئهوهش واب ئهگهر چونكه بكهن،

دهكات؟ باسیگهنده یم ئه وهندهش به شدارم شوهیهی بهو من ـبه حوكم گشتیی بهشوهی چونكه بهردهكه وت،ئاسایش، وهك پارتییهوهیه. و یه كتی دهستئهگهر زانیاری، دادگا، دهزگای پاراستن، پۆلیس،بهشمان پنج ملیۆنك بهشهوه ئمه به بیكهینگهندهی ملیۆن یهك له به مهش بهردهكهوت،بهشی پنج قهیناكه با دامودهزگاكانی حكومهتباسی خۆمانه مافی بۆیه بكه وت. ئمه بهرچاودری دهزگای كه ئامادهشین ھهروهھا بكهین.و گهندهی ئمه وهزارهتهكهی لهسهر بواتكاتكی له نهك بوبكهنهوه. كهموكورییه كانمانو ھه بهستراو دیاریكرا و به مهبهستكی دیاریكراوداچه واشهكاری یبكه نهوهو بو ئمه شكاندنی بۆباسی كهسكه ھهموو مافی بۆیه بكرت. پحزبهكان و حكومهت گهنده ییهكانی و كهموكوڕی

بكات.

داھاتوو ھهبژاردنی گهمهی ئهنجومهنی پارزگاكان دیاركردنی عیراق، بۆ ھهبژاردنه ناوخۆییهكانی مانگهدا كۆتایی ئهم لهكوردستان ھهرمی ھاتۆته جۆش، ھهبژاردنهوه بهو عیراق ھهموو گۆڕهپانی دهدرت. ئهنجامھۆكاری نادرت. ئهنجام تدا ھهبژاردنانهی ئهو و ھهوردكراوه ھهبژاردنانه لهو نهبتنییه، چونكه قبوكردن شیاوی بت، ھهرچییهك لهكوردستاندا پرۆسهیه ئهو نهدانی ئهنجام پارزگاكان. ئهنجومهنی بۆ نونهرهكانیان دیاریكردنی له كوردستانه ھاووتیانی ببهشكردنیركخراوه حزب و ھزی بۆ ھاووتیان، گرنگییهكهی ئهنجومهنانه، سه رهڕای ئه و ھهبژاردنی كهمتر پهرله مان ھهبژاردنی له ھیچی رهنگه گرنگییهوه رووی له بۆیه دهرده خات، سیاسییه كانھهر لهسه ر بهكو وت، ئاستی لهسه ر تهنھا نهك پارتك ھه ر ھهبژاردنانهدا لهم نهبت.سیاسییهكانی حزبه بهداخه وه دهردهكهوت. بۆ خۆی جهماوه رتی و ھز توانا، پارزگایهكلهدهست تاقیكردنهوهیان ده رفهتی خۆ ئهمجارهش و ده بن تاقیكردنهوهیه بهدوور له كوردستان

دهردهچت.دهبت پدت، كۆتایی كوردستان پهرله مانی یاسایی ماوهی ئه مسادا ناوهڕاستی له لئهو كاتی ئستا تا بهم بدرت، ئهنجام نوێ پهرلهمانكی دروستكردنی بۆ ھهبژاردن بۆ دوادهكهوت دهدرت یان ئهنجام سادا ناوهڕاستی له نازانرت دیاری نهكراوه، ھهبژاردنهشھهره خای بدرت. ئهجام ئهمسادا كۆتایی له بیاره كه عیراق، پهرلهمانی ھهبژاردنی كاتیپرۆسه كهدا ئهنجامدانی له خۆی تهنھا كوردستاندا، له ھهرمی داھاتوو ھهبژاردنهكانی گرنگیئهو بۆ ئیسالمییهكانه الیهنه ئامادهگی چۆنییهتی مهسهله گرنگترین بهكو نابینتهوه،بهگورهی بت، ئیسالمیهكان الیهنه ئامادهكردنانی خۆ ئه و گورهی به ھهبژاردنانه، چونكهدهریدهبن، نهتهوهیه تییهكان و عهلمانی حزبه دهستی له خهكی كه بت بزارییه ئهوپهرلهمانی له زیاتریان كورسی بهدهستھنانی و سهركهوتن چانسی ئیسالمیهكان الیهنه ئهواھزكی به ئهمجاره رهنگه ئاراوه دته ئهوه ئهگهری دهبت. زیاتر كوردستاندا داھاتووی الیهنه ئه و لهالیهن زیاتریش كورسی بهدهستھنانی پهرلهمان. قوببهی ژر بگهنه زیاترهوهدهتوانن ده بت، زیاتر ھهرمدا رساكانی یاسا و قسهیان له كه؛ ئهوهیه مانای ئیسالمیانهوه

بسهپنن. یاسا بهگورهی مهسهله زۆرو عهلمانی الیهنه لهچاو ئیسالمییهكان، په رلهمانتاره ژمارهی كه پهرله ماندا خولهی لهمنهك یاساكاندا پرۆژه گفتوگۆی زۆربهی له كهچی كه مه، ئیجگار ژمارهیهكی نهته وهیهكانداو بچهسپنن خۆیان بۆچوونی توانیویانه یاساشدا زۆر له بهكو ھهبوو، قسهیان ھه ركاتی ئهوهی له وهك دابنن، پهرلهمانی الیهنهكانی تریش ئهندام لهسهر ژمارهیهك كاریگهری كهستییهوه باری یاسایی ھهمواركردنی و رۆژنامه نوسیی یاسای كاری لهبارهی گفتوگۆكردنله خۆیان چهمكهكانی زۆربهی توانیان ژمارهكهمه وه بهو كه دووهم یاسای بهتایبهتی بینیمان.

بچهسپنن. یاساكه دا ھهمواركردنیھهبژاردنهوهی له دهكاتهوه جیامان كه كورتهی ماوه لهم ئهگهر نهمانهوێ ، و بمانهوێو نهكهن چاك خۆیان سیاسیی و ئیداری عهلمانییهكان، ئهدائی الیهنه كوردستان، پهرلهمانیژمارهیهك دهستدانی گلهیی له دوایی ئهوا نهكهن، خۆش گۆڕانكاریی راستهقینه به خهك دیخۆیان دهبت بهكو نهكهن، لهكهس ئیسالمییهكان الیهنه بهرژهوهندی كورسییه كانیان بۆ لهئهو بۆ جدی خۆیان دهبت به ئستاشهوه له ھهبگرن. وا ئهنجامه كانی روودانی بارودۆخكیپهنجهی دوایی ئهوه ی بۆ لهبهرچاو بگرن، ئهگهرهكان بكهن، ھهموو ئاماده چارهنوسسازه گهمه

نهگهزن. په شیمانیئه بوبهكر مهھدی


27

عیراق دهرهوهی وهزارهتی له بهرپرسكھهردوو ڕككه وتننامهكه له جیا كه لهوبوایهدابوولكگه یشتنك بگه نه عیراق ئهمریكاو حكمهتیكه لهگهكراوانهی گربهست ئهو بهھۆیهوهدهكهن ئهمریكییهكان دیپلۆماته له پارزگاریگونجاو» لهخۆكردنی بهرگری «ھزكی

سهریان. كرایه ھرش ھاتوو ئهگهر بهكاربھننلهوهكردهوه جهختی ئهمریكا دهرهوهی وهزارهتیعیراق حكومهتی دادگهرییانه ی مامههكردنی كهئهمریكییهكاندا لهگهكراوه گریبهست لهگهڵلهبارهی بهوهی ئاماژهشیدا گرنگیدایهو لهوپهڕیگربهست ئهو له گهڵ مامهه كردن چۆنتیعیراقییهكاندا لهگه ڵ ھهماھهنگی لهگهكراوانهدا

دهكهن.

نسور گۆڕه پانیئهمنییهكانو كۆمپانیا بابهتی ئاماژهیه جیڕووداوهكهی بهھۆی لهگهكراوهكان گربهستسهریھهدا، بهغدا له شاری «نسور»هوه گۆڕهپانیئهمنی كۆمپانیای ئهندامی ژمارهیهك تیدا كهھاووتی ١٧ كوشتنی به ھهستان وۆتهر بالكدیكه، ٣٠ی برینداركردنی عیراقو مهدهنیڕووداوه ئهو كه ڕایگهیاند ناوبراویش كۆمپانیای

دوژمنكارانهدا» «ھهڕهشهیهكی لهكاردانهوهیئاراوه. ھاتۆته

گۆڕهپانی ڕووداوه كهی ٢٠٠٧دا سای له كاتو ئهوپشوی لهنوان ھهردوو حكومهتی ویالیه ته نسوربنهوبردهیهكی دروستكردو عیراقدا یهكگرتوهكانویاساییهوه دروست حهسانه ئهو زۆریشی لهبارهیگربه ست ئهمریكییهكانو سهربازه كه كردلكۆینهوهو تائستاش ھهیانهو لهگهكراوهكانله ڕووداوه ئهو ئهنجامدهرانی دادگاییكردنی

ھهیه. درژهی ئهمریكا

پشكنین یاداشتیڕككه وتننامهی بهپی ترهوهو لهالیهكیلهسهرهتای دهبت ھزهكان» «كشانهوهیله بهر ئهمریكا ھزهكانی داھاتوودا سای پشكنینی گومانلكراوكو ھهر دهستگیركردنیدادوهری فهرمی یاداشتكی عیراقی ماكی ھهركه پچهوانهی ئهوهیه بت، ئهمهش پ عیراقیھیچ بوونی بهب ئهمریكا ھزهكانی ڕابردووداو لهدهستگیردهكردو خهكیان یاسایی یاداشتكی

ھاووتیان. مای سهر ده كوتایه ھهیانیهكه لهسه ر ئهوه ڕككه وتننامهكه ھهروهھاكه دهكات پویست ئهمریكییهكان سهربازییه

گهڕانی گرتنو كارهكانی جبه جكردنی پششته چهكو حهشارگهكانی بهدوای مان یاسایی دهسهتی لهالیه ن تردا قهده غهكراوهكانیوهرگرتنی بدرت. پ مۆهتیان عیراقیهوه جبه جكردنی كردن به كاتی دهست له مۆهتیشسهرهكییهكانی خاه له یهكك به ڕككهوتننامهكه كاتكدا له ئهمه دادهنرت، ڕككهوتننامهیه ئهوجۆره ھیچ به پویستیان ھزانه ئهو ئستاله دهبت دواتر كه نییه، لهوجۆره یاداشتكی

بگرن. وهری عیراقهوه ناوخۆی وهزارهتیپرۆسهكانی ماكمیالن كه ئهفسهری ڕۆب مهیجهربهغدا له زرپۆشه ٨٦ی تیپی یهكی فهوجیجبهجكردنی به پشوهخت دهستپكردنی دهتكشانه ئهو دهتوانت یاداشتهكان وهرگرتنیجبهجكردنی لهگه ڵ كه بكات دهستنیشان

دنه كایهوه. سهربازییهكاندا ڕوشونهجهختی عیراقیش ناوخۆی وهزیری جهواد بۆالنیكۆتاییھاتنی دوای وهزارهتهكهی كه لهوهكردهوهدهبت بهرپرس ئهمریكا، ھزهكانی ڕپدانهكهیھههشیان ھاتوو ئهگهر ئهمنییهكان و كۆمپانیا لهیاسایی لپرسینهوهی بهداوداچوونو دووچاری كرد

دهبنهوه.ــ ئوسامه عه بدولواحید ھهفتانه


ئیمزاكردنی له ڕۆژك چهند دوایلهالیهن ڕككهوتننامهكه مهبدهئیانهیڕایان عیراقو دهرهوهی وهزیری زباری ھۆشیار حكومهتی بهغدا، له ئهمریكا بایۆزی كرۆكهرعیراقدا له -كه ئهمنی كۆمپانیای ١٧٢ ئهمریكادهستپكی له لهوهی ئاگاداركردهوه كاردهكهن-حهسانه ٢٠٠٩ ئهو مانگی كانوونی دووهمی سای٢٠٠٣هوه سای له كه لهدهست دهدهن بهرفراوانه

ھهیانه.بهرگری دهرهوه و وهزارهتی ھهردوو بهرپرسانیوهزیرانی سهرۆك مالكی نوری بهوهی ئاماژهیاندابهنیازن دیكه سیاسیی بهرپرسانی عیراقوئهو ھهگرتنی بۆ پویست شهرعی و ڕوشیونیدهبت لهوهكرده وه جهختیان بگرنهبهر و حهسانه یهداھاتوییهكی له ئهمنییهكان كۆمپانیا ھهمووڕوشیونه یاسا مهدهنیو جینائیو ملكهچی نزیكدا

بن. عیراق قهزاییهكانی

زیاتره ژمارهیانتایبهتهكاندا ئهمنییه كۆمپانیا له كهسانهی ئهوله ئه مریكا سه ربازهكانی له ژمارهیان كاردهكهن ٤٠٠ له سهربازهو ھهزار ١٥٠ كه زیاتره عیراقكاتكدا له بوبوونهته وه، سهربازیدا بنكهیكۆمپانیای ١٧٢ له ئهندامانهی ئهو ژمارهیكاردهكهن بریتانیدا ئهمریكیو ئه منی تایبهتیكهسایهتییه پاراستنی كاریان كهسهو ١٦٣ ھهزاروهزارهتی خۆشییهوه الی ئهمریكیو عیراقییهكانه.بۆ ئهمریكی ئاژانسی گرتوهو ٥٥٠٠ مقاولی دهرهوه

26

گواستنهوهو خواردنو خزمهتگوزارییهكانیبهوهیڕككهوتننامهكه ئاماژهیدا ھهروهھا پزیشكی.لهگهڵ گربهستیان كه نهكردوه كهسانه لهو باسیپاراستنی كاریان كردوهو دهره وهدا وهزارهتیعیراقدا، له ئهمریكییهكانه دیپلۆماته سهالمهتیدهستپكردنی پاش چاوهڕواندهكرت بهمعیراق حكومهتی ڕككهوتننامهكه، جبهجكردنی

بوروژنت. مهسه لهیه ئهوگربهست كه ڕوونكرده وه ئهوهشی ھهروهكله حهسانهپدراوهكان لهگهكراوهكانودهسهتی ركفی ژر دهچنه نزیكدا داھاتوویهكیعیراقهوه. مهدهنییهكانی جینائیو یاسا قهزائیو

كه دهگرتهوه كهس ھهزار ڕوشونهكان ١٦٣ له عیراقدا گربهستی وهزارهتی بهرگری ئهمریكاھاووتی ١٧٪یان نزیكهی كه كردوون لهگهداعیراقییهكانیش فرهڕهگه زنو یان ٪٣٤ ئهمریكینودهره وهش وهزارهتی پكده ھنن. یان ٪١٧تهنھا كه كردوه كهسدا ٥٥٠٠ لهگهڵ گربهستیخۆشیهوه الی ئهمریكین. ھاووتی ھهزاریاننوده وهتی پهرهپدانی بۆ ئهمریكی ئاژانسیكه كردوه كهسدا ٤٨٠٠ لهگهڵ گربهستیدهست ڕهگهزنامهكانیان لهسهر زانیاری تائستا

نهكهوتوه.

عیراقی

گرتوه. كهسی ٤٨٠٠ نودهوهتیش پهرهپدانیچهند به ئه منییانه كۆمپانیا ئهو پشترمهدهنی ھاووتیانی كوشتنی ڕووداوكیدروست بوهھۆی ئهمهش توهگالن، عیراقییهوهحكومهتو توندی كاردانهوهی نیگه رانیو بوونی

ڕابردوودا. عیراق له ماوهی ھاووتیانیلهو كۆمپانیایانه ئهو ھهموو ئهمریكا حكومه تیمهرجهكانی بهسه ر كه ئاگاداركردهوه گۆڕانكارییانهئهو گرنگترینی ھاتوهو عیراقدا له كاركردنیان«بالك كۆمپانیاكانی له بریتین كۆمپانیایانهش«ترایبل و ئینتهرناشناڵ» «ئیدینكورب و وۆتهر»ڕككهوتننامهكه ئاڕ». بی «كهی و كانوبی»دهسهتی كه عیراق حكومهتی دهبهخشته ئهوهفهمانبهره ئهمریكا و ھزهكانی بهسه ر قهزاییله –جگه بهرگریدا وهزارهتی مهدهنییه كانیدهكهن- لهگهڵ كاریان بهگربهست ئهوانهی

ھهبت.

كهس دهگرتهوه ھهزار ١٦٣ڕایگهیاند ئهمریكا دهرهوهی وهزارهتی بهرپرسكیگربهستیان كه سانهی ئه و لهمهودوا پویستهپدراوه، حهسانهیان كه ئهوانهش كراوهو لهگهڵ(٢٠٠٣)هوه سای له ـ كه نوی عیراقدا یاسای لهبهرفراوان حهسانهی چاوهڕوانی ـ پهیهودهكرتله لهپشتری مافی عیراق وتی ھهروهھا نهكهن.ئهو كهسانهدا به سهر قه زائی ویالیهتی پیادهكردنیجۆراوجۆرهكانی یارمهتیدانه لهبواری كه دهبتلهنویشیاندا كاردهكهن، ئهمریكادا سوپای

نامنت، حه سانهیان تایبهتهكان ئهمنییه كۆمپانیا داھاتوودا سای لهله كه ئهندام ١٦٣ ھهزار بهندهرو ھهزاران كه دهگهیهنت ئهوه ئهمهشیاساو ملكهچی كاردهكهن بریتانییهكاندا ئهمریكیو تایبه ته ١٧٢ كۆمپانیا

ھاوشوهی ڕووداوی تر جاركی و دهبن عیراق قهزاییه كانی ڕوشونهنابتهوه. دووباره «نسور» گۆڕهپانی ڕووداوهكهی

ئهمنییهكان كۆمپانیادهكرن كۆت


29

نزیك نزیكهكانی بنكه ده چنه بیانییهكانداشارهكان.»

جیاوازهكان، بیروبۆچوونه له بهچاوپۆشیكردندهكهن، ئهوه بۆ ئاماژه نزیكهییهكان سهرژمرییهئهندامی گهوره زۆر ژماره یهكی عیراق ئستاپاسهوانی پاسهوان، پشمهرگه ، سوپا، پۆلیس،سهحوه كۆمه هكانی دامه زراوه، پاسهوانی سنوور،گروپه ژماره ی سهرهڕای ئهمه ھهیه ، ئیسنادی و

و میلیشیاكان. چهكداریراسته وخۆ بهشوه یهكی دیاردهیهش ئهممنداه ھهسوكه وتی لهسهر كاردانهوهیلھاتوه وایان ئستا كه ده بت، عیراقییهكانله كه دهچت یارییانهدا ئهو مهیلیان بهالی زیاترسوپای بهتایبهتیش دهچن، سهربازهكان چهكی

سهربازه لهچاو چهكی چهكه چونكه ئهو ئهمریكا،لهناوبهرتره. زۆر عیراقییهكاندا

كچم «سهجای دهت: (٣٨ ساڵ) سهجا دایكیناكات شوشهكهی بووكه به یاری سان) ٦)جه نگییه فۆكه و دهمانچه به ده كات حهز و

بكات.» یاری پالستیكییهكانبكهم ناچاری «زۆرجار ھهومداوه دهت: ھهروه ھادهت: جارك ھه موو بهم بھنت، لهوه وازببمه ئهمریكییهكان سهربازه كچه وهكو دهمهوت

سهرباز.»زانستی مامۆستای داغستانی سهنا توژهر كچه«منداڵ دهت: بهغدا زانكۆی له كۆمهناسیھهموو السایی حهزدهكات خۆی بهسروشتیئهگهر بكاتهوه، دهوروبهری ھهسوكه وتهكانی

بكهوتهوه دوور پشتردا ھهوایهی كه شو لهو ھاتووبهدهستھاتوانهی ھهسوكهوته ئهو زوو ھهرسهر دهگهڕتهوه تر جاركی دهچتهوه لهبیر

خۆی.» سروشتییهكانی ھهسوكهوتهرژهی راكشا ئهوهش بۆ سهرنجی داغستانی شاری و بهگشتی عیراق مندانی كۆی ٨٥٪یئهگهر یارییانهیه، لهو حهزیان بهتایبهتی بهغدازۆر ئهوا كاردانهوهی چارهسهریش نهكرا، ھاتووكهمكردنهوهی داوای دهكهوتهوهو ل مهترسیداریناوچهكانی له كرد سهربازییهكانی ھزه ژمارهی

ھاووتیان. بوونی نیشتهجسهربازهكان بهھۆی بهرزی مووچهی ئاماژهیه جیكهم زانكۆ دهچنه خوندكارانهی ئهو ژماره یداھاتوودا له وادهكات ئهمهش دهبتهوه ،

دهدات. عیراقی باجهكهی كۆمهگهی

ئابوورییهكان كشهھنا: به پرسیارك كۆتایی قسه كانی داغستانیكه گهورهترین بت چۆن ئهو كۆمهگهیه «دهبتببت لهوهی بت بریتی گهنجه كانی خواستیبه دهبت ك باشه پۆلیس؟ یان سهرباز بهكوێ بۆ مامۆستاكن پزیشك و خهونی و ئهندازیار

دهچن؟»بهچهكداركردنی دیاردهی دهروونییه كانی كشهكشه بهو میحوهری پهیوهندییهكی كۆمهگهعیراقی كۆمهگهی له كه ھهیه زۆرانهوه ئابوورییهمرۆییهكانی توانا حسابی لهسهر كه دهكهوت،

ئهمنییهكانی دهكات. بنیاتنانه پشتگیری لهخوندنی نمرهیهك به دواییه بهم وه حید سامركۆلژی له كردوه كه له توانایدایه تهواو ئامادهییسوپاوهو ڕزی بهم چوه بخونت، ئهندازیاریتهنھا زانكۆ خوندنی دهت: «چوار ساهكه یخزانهكهشم دهھنت، بهرھهم نوێ بكارییهكیدابین بژویان كه ھهیه كهسك به پویستیان

سبهی.» ئهمۆ نهك بكات،دهت: ئابووریناس ئیبراھیم مونتهسه ربه زۆر پارهیهكی لۆجستییهكان «ئامادهكارییهسهرهڕای ئه مه دهكات، خه رج عیراق حكومهتیدرژخایهنیشی دهكات قهرزارییهكی ئهوهی تووشیلهو سهر، یهككیش زۆری دهخرته سوودی كهچهكی ئامادهكردنی بۆ حكومه ت گربهستانهیدوو له پۆلیسی نیشتمانی گهیشته زیاد بۆ نوێدهوهت لهبهرژهوهندی ئهم پارهیش دۆالر، ملیار

الیهنه بهرھهمھنهكان دهیدات.كازم زینه ــ ھهفتانه


28

له سهربازییهكان ئهمنیو ھزكۆكردنهوه بوایهدان لهو سیاسهتمهداراندهكات، بهم بهھز سهربازی كودهتای روودانی عیراق، ئهگهرهكانی

«بوونی دهت: كوردستان ھاوپه یمانی لیستی ئهندامی سهعدون موحسینفروانبوونی بواری شارۆچكهدا، شارو ھهندك له تیرۆر پگهی ھهندكئهوهش دهدات. شارهكاندا له چهكداری دیاردهی بوبوونه وهی بنكهیگروپه كۆتاییھاتنی به په یوهسته نهمانی و ئیستسنائییه حاهتكی

تیرۆریستییهكان.» چهكدارییهكانو چاالكییه

عیراق.. كۆمهگهی چهكدار

دیاردهیه ئهو راكشا ئهوه بۆ سهرنجیشیسیاسی الیه نی لهسهر كاریگهریبهرگریدا له ئیتیحادی سیستمی چونكه نابت،پكھاتهكاندا یهكسان لهنوان ھهموو بهشوهیهكیكۆمهگه تایهفهكانی ھهموو به شداری به پشت

دهبهستت.سیاسییه، شیكهرهوهیهكی كه عهلی، حسنعیراق، پویستییهكانی بوایهدایه لهوشهقامی چهكداركردنی به له جۆرك داخوازیبهم دهكات، دهرئهنجامهكانی و عیراقی بۆ سهرده كشت سهربازییهكان ئهنجامهبنهمای توندوتیژی رۆشنبیری بوبوونهوهیلهسهر ھهموو كشهكان له چارهسه ركردنی ھز

ئاستهكاندا.ده ستی حكومهت «ئستا ده ت: حسنھزه نو چوونه بۆ الوان ھاندانی به كردوه عیراقی خزانكی ھیچ بهجۆرك ئهمنییهكانهوه ،پۆلیس یان سوپا له ئه ندامهكانی له یهكك نییه

نهبت.» نهیارهكاندا چهكداره گروپه یاندرژخایهن ماوهیهكی بۆ ئهمهش بگوماندامهزراوه پهیكهری له سهر كاریگهریدهوهت بهردهوام دهبت، عیراق دهستوورییهكانیتوندوتیژییه كی به لهوه ی ده بینت بهناچار خۆی

ببتهوه. توندوتیژی بهرهنگاری زیاترمهترسی لهوهی دا ھۆشیاریشی حسنبیرۆكهی به بهرامبه ر عیراق ھهوستی ژرخانی به پشت كۆمهگه بهچهكداركردنیقۆناغی له دهبهستت عیراق سیاسییبه بوونی پویست ھهروهھا بووندا. دروستتر جاركی یاسا دهوهتی پكھنهره كانی خۆسهپن دهوهتی بهردهم دهخاتهوه عیراق

بچارهكاندا. ھاووتییه شهقامو بهسهرناوخۆی وهزارهتی وتهبژی خههف عهبدولكهریمنیو كه ئاشكراكرد «ھهفتانه» بۆ ئه وهی عیراقپاسه وانی یان پۆلیسن عیراقدا له كهس ملیۆنوهزارهتهكهیانهوه به پهوهندییان كه ئهمنین٨٢٪ی رژهی جهختیشیكردوه ھهیه، خههف ھهروهھا دهبهن. وهزارهته كه بودجهیھاووتی ١٣٢ لهنوان كه جهختیكردهوه سهد ھهر بۆ واته پۆلیسه، یهككیان عیراقیداژمارهكهش ھهیهو پۆلیس ٧٥٠ كهسك ھهزار

لهزیادبووندایه.كهمدهكاتهوه دهرئهنجامانه ئهو بایه خی له خههف«ژمارهكه وتی: و بهچه كداركردنه دیاردهی كهلهسهر مه ترسی ئاسته ی ئه و نهگهیشتۆتهكشهیهكی جۆره و بكات دروست كۆمهگهبكات كه نهتوانرت رووبهڕووی بۆ دروست گهورهیله بریتییه گهوره ھهره ویستی چونكه ببتهوه،

ئاسایش.» سهقامگیربوونی

مهرجهعیهتهكان جۆراوجۆری«دیاریكردنی ده ت: گریمانه یهی ئهوپشكنین خاهكانی و سه ربازهكان بوبوونهوهیسیاسیی و سهربازی مهرجهعیه تكی كۆمهه تاكه ملكهچی واته دهكهن، كۆنترۆی زۆردیاردهی مهترسییهكان له نییه، ئهمهش الیهك

دهكات.» زیاد كۆمهگه چهكداركردنیناوچهی زۆر ئهمنییهكان بهرپرسه بۆچوونی بهسهربازی بنكهی جگیربوونی پاش وتسه قامگیریان یه كهكانییهوه، ھهموو بهئهو ئستا نییه مهعقول بینیووه، بهخۆیانهوهئهمنی قۆناغكی له سهربازییانه ئهمنیو ھزه

بكشنینهوه. ناوچانه لهو فشهداناوی نهیوست كه با ئهمنی سهركردهیهكیراگهیاند؛ «ھهفتانه»ی به ئاشكرابكرت له سه ربازییهكان و ئه منی ھزه كشانهوهیچهكدارو گروپه بۆ رێ عیراقدا شهقامهكانیئهو سهرلهنوێ تا دهكات، خۆش میلیشیاكان

بكهنهوه. كۆنتۆڵ ناوچانهجۆراوجۆری به ھۆی «پدهچت وتی: ھهروهھاله ستراتیژیهتهی ئهو مهرجهعیهتهكانهوهگیراونهتهبهر شاره كاندا گهڕهكو چهكداركردنیمهرجهعیهتهكان زۆریی گرفتی بهم ھههبن.بهتایبهتیش دهكرته وه، كهم داھاتوودا لهئهو راستهقینه ئاسایشی زامنبوونی دوایھزه لهگهڵ و بهیهك دهبنهوه مهرجه عییهتانه

عیراقی


ڕزگاركردنی بیاری یهكهمین نه چت لهبیرمانڕهشهوه پیاوه ئهم حزبهكهی لهالیهن عیراق

دهرچوو.(بۆش)ی پش پست، ڕهش (ئۆباما)ی *جینۆسایدی لهسهر ئیمزای پست، سپیله باسی ڕاشكاویش به كردوهو ئهرمهنییهكانھهرم حكومهتی نوان پهیوهندییهكانی گرنگیتوركیا دهوهتی باكوورو كوردهكانی بهغداو و

دهكات.دووهم وه ك بایدن) (جۆزیف سیناتۆر دانانی *كه نویهدا، كابینه نو ئهو له دهسهتدار كهسیئهمریكا یهكگرتوهكانی ویالیه ته میدیاكانی بهپیپیاوه ئهو بۆچوونهكانی له بهڕزهوه (ئۆباما)ڕاده بهدهری له گرنگییهكی ئمه بۆ ،دهڕوانپۆژهیه خاوهنی ئهو (بایدن) له بهر ئهوهی ھهیه.س بهسهر عیراق دابهشكردنی پیوایه كهكورد)، ـ سوننی ـ شیعی فیدرایدا ( ناوچهی ته نگژهو چارهسهركردنی بۆ وهمه باشترین

عیراق. ئهمۆی قهیرانهكانیكلینتۆن)ی (ھیالری سیناتۆر كاندیدكردنی *بۆ دهره وه پۆستی وهزارهتی وهرگرتنی بۆ سپی به خانمه ئهو چونكه خۆشحاییه. مایهی ئمه دهسهتی ژر ناوچه كانی كه داوادهكات ئاشكرابۆ ئهمین ناوچهیهكی وهك ھهرم حكومهتی

بهكاربھنرت. ئهمریكا ھزهكانی مانهوهیھهوی و دروست ئهجندهی سهرباری دیارهچۆنیهتی له گهلهكمان سیاسهتمهدارانی ئهقنیئهمریكادا نویهكهی ئیداره لهتهك مامههكردنكشهكاندا بهالخستنهوه ی له گرنگ ڕۆی كهھهموو سهرهوه خانه ی ئهم ئهوا دهبینت،ناكات پویست چیتر كه ئهوهی بۆ ئاماژه ندهچپ چونكه بین. دوودڵ و نیگهران ھندهبت، ھندهش ڕهش ڕه نگ وهك (ئۆباما) چهندهبت. (سپی) كورد ئمهی بۆ سیاسهت وهكئهتوان زیاتر داھاتوو ئهمهش بۆ ھهرچهنده

بسهلمنت. بۆ ئهوهمانئازاد تۆفیق

31

بهالی ئمهوه ئهمۆ جی ئهوهی چونكه بنت.پلهی یهكهمی خهمهكانماندا له ڕیزبهندی باسهوھهرمهو ئهم بهرقهراربوونی زیاتر پدهدرێ، به پهیوهسته ئهمهش دیاره ئایندهكهیهتی.

(ئۆباما)وه. داھاتوی سیاسهتیتا عیراقدا، كورد له كوردستانی ئمهی لهڕاستیداسهرۆك قهرزاری به خۆمان دهبت ماوه مژوو

و ڕهشترین كه بزانین، كۆمارییهكان و (بۆش)ڕاسته چونكه كۆكردینه وه. له ڕژمیان قزهونترینئۆپۆزسیۆنكی ھیچ له دهستی ھهرگیز (سهدام)شۆڤنیهت ئهوهش بهم نهپاراستوه، وته ئهمسهدام كات ھهر بین گه ر نییه، بیرته سكیش وئۆپۆزسیۆندا، عه رهبكی به كردبت دهرزیهكیھهر بهجهستهی بكات قهمه یهك ئامادهبوه ئهوا

نا. یان بووبت ئۆپۆزسیۆن جا كوردكدا،و ڕهش سیاسهته ئاسهواری دهبینین بۆیهگه لهكهمان به بهرانبه ر (سهدام) شومهكانینه زان كابرای كه لھاتوه بهردهی ئه و وهكله گهدا ئهمۆشی ئهوهتا بیرهكهوه. خستییهئهو ھهموو نویه و دهستووره ئهو ھهموو به بتبینھم (وأمرھم سایهی لهژر كه پهرله مانتارانهوهگهلهكهمان ھشتا دهكهن. مشاوهره بالشوری)نهبوه. چارهسهر بۆ خهم بهب كشهكانی نیوهیھهبژاردنهكان ئهنجامی له نییه ناھهقمان بۆیهئهدائی ھندهی كورد ئمهی بۆ چونكه بین، دوودڵله نوهندهكهدا، گرنگه و سپی) (ڕهش سیاسهتیخه م. نهبوته سپی) و (ڕهش ڕهنگی ھنده نیوڕژمی سپییهكه پیاوه دوندا له ڕاسته ئهوهئهو دوای بهم سدارهدا. له سهدامی و ڕووخاندمافهكانی به نه بهتهواوی ھشتا تهنانه ت قۆناغهگهلهكهشمان نه و شادبووین دهستوور نوئهمهش دیاره...! لوه ڕوونی زۆر ئاسۆیهكیگهر بین دهگات گوناھمان ھهرچۆن مانای وایه سیاسهتكی دهره وه سپییه كه له پیاوه سیاسهتیبگرین ڕهخنه گهر نییه كفر ئاوه ھاش بوو، ڕهشپموایه بۆیه نهبوو...! سپیش زۆر بین وو دوودی ئهو ھاتووه ئهوه كاتی ئیتر ئستابكات. چونكه بار بهوتهوه و دماندا گومانه لهو ھهبژاردنهكان لهدوای (ئۆباما) گوتهكانیكابینه یهكهمین پكھنانی له ھهوهكانی ھاوكاتئهو سپی سیاسهتی به ئاماژه خۆیدا نویه كهی ڕۆشنایی له بهر ئهویش دهره وه. له ده دهن پیاوه

خوارهوهدا: خانهی ئهمبهم ڕووخاند. ڕژمیان كۆمارییهكان ڕاسته *

بـزانـیـن بـووش قـهرزاری بـه خـۆمــان دهبــتنه بووه چارهسهر بۆ کشهکانمان نیوهی ھشتا

زۆری ھهیه کهسی دووهم گرنگییهکی به دانانی بایدن


30

نوده وه تی

ئمه ی كورد له سه روبه ندی ھه بژاردنه كاندا ھه موو ده ست له سه ر دڵ و له نیگه رانییه كی به رده وامدا بووین، نه ك بۆ ئه وه ی خوانه خواسته سه رۆكه كان سپی ) و (ڕه ش ڕه نگی مه سه له ی الی ئمه كشه یه ك بت یان بووبته خه م، به كو له به ر ئه وه ی ئاخۆ گه ر (ئۆباما) ده ربچت، چی له ھه گبه ی ئه و پیاوه ڕه شه دایه بۆ میله تك كه

ناوچه ی له گه له گه وره ترین ژماره وه ڕووی له خاوه نی ئه مۆ تا ناوه ڕاستدا، خۆرھه تی جا نییه . خۆی نه ته وه یی ده وه تی بچوكترین گه ر خه می ئه مریكییه كان له مه سه له ی (ڕه ش و سپی )دا و ته جاوزكردنی ئه و حاه ته بۆ كلتووری مژوویی وه رچه رخانی گه وره ترین به خۆرئاوا كه پیاوك به ده سه ت سپاردنی له دابنرت

قه ده غه ده نگوڕه نگی له مه وبه ر نیوسه ده تا بووه ، ئه وا بۆ ئمه ی كورد ھیچ جۆره خه مكی ئه مریكییه كان بۆیه نییه . له گۆڕدا چه شنه له م كلتووركه وه به شانازی خۆیانه ھه قی چه نده ، نبكه ن كه سیستمی وا ئازادیان بۆ به رھه مده ھئاینده ی خه می له كه شته ھه مان ئمه ش بۆ له گۆڕ نه ته وه یی جیاوازیی كه بین سیستمكدا

ســیــاســه تــی ره ش و ســپـــــی

دواجار پیاوه ڕه شپسته كه بووه چل و چواره مین سه رۆكی گه وره ترین زلھزی دونیا.


33

كه كهمترن لهوه جیاوازییهكان نابینتهوه،بهم ھهن، چیندا ئهوروپاو یهكتی لهنوانھاوبهشییه كهیان قورسكردنی ھۆی دهبته ئهوهیله پوتنه سیاسهتی بهدوورگرتنه ی خۆ ئهو ئهوروپی سستمكی دهیهوت كه ئهوروپا یهكتیبنیادبنت. سار جهنگی دوای قۆناغی بۆ نوێئاماژه پوتن سیاسییهكانی ئاماژه دهرھاویشتهو ڕوسیا بهدهست ئیستاش تا كه ئهوه دهكه ن بۆدهنانتو سۆڤتهوه یهكتی داڕمانی شۆكیگهورهكان یهكتییه پكھاتهو به باوهڕیپشووشدا ئهوانهی ھهموو لهگهڵ نهماوه. سهرتهختی چوونه بۆ پوتنهوه له الیهن میدڤیدڤبوو ئهوهوه درككردنی تهواوهتی له سهرۆكایهتیلهالیهن قبوكراوه سیاسهتمهداركی میدڤیدڤ كهبۆچوونه كه ھهروهھا زانینی تهواوی خۆرئاواوه ،سیاسهتی له وایلدهكات میدڤیدڤ خۆرئاواییهكانیلرهوه بمنتهوه. حهسانه بهب ڕوسیادالهبارهی كردنك پشبینی ھهر بین دهتوانینڕوسیاوه دهبته پشبینیكردنی داھاتووی یهكتیھه سوكه وتهكانی بین ده توانین بۆیه ئهوروپا.ھهموو شته پچهاونهی بت، ھهرچۆنك كرملن

دهبت. چاوهڕوانكراوهكانخههف محهمهد ــ سۆفیا

ھزه نمایشی پویستی بهو ھهموو بۆیه دهبوو،نهدهكرد.

ھهبژاردنهكانی له دووجار پشتر كه خۆرئاواشئهنجامی به یاریكردن له خۆی چاوی ٢٠٠٠دا ١٩٩٦وئهمجارهشی ھهوستی خهواند، ھهبژاردنهكاندا

دوورنهبوو. پشوو جاره ی دوو لهو زۆر

پوتن بۆ پوتنهوه لهدیمتری ئهوهی دوای كرملندا، نوی نه خشهی لهوهرگرت، وتی سهرۆكایهتی پۆستی میدڤیدڤـ دهكات، سهرۆكایهتی كار دوو یهك كاتدا له پوتنئهو عهرشهكهش، ویسایهكردنی و حكومه تناوهنده سیاسیو نو له كه پرسیاره سهرهكییهیبوونهتهوه زهق زۆر خۆرئاوادا لتوژینهوهكانیتاچهند مۆسكۆ دهسهتی نوی شوازی ئهوهیه:كرملنو نوان پهیوهندییهكانی لهسهر كاریگهری

دروست دهكات؟ یهكتی ئهوروپائهوهی لهسهر دهنگن یهك ھهموویان چاودران به رامبهر له ئهو سیاسییهتهی كه ڕووی له ڕوسیاخۆرئاوادا جیھانو سیاسهتهكانی گۆڕانكارییهكانیكه پیوایه ڕوسیا ئاۆز بووه، زۆر دهیانگرتهبهربه رژهوه ندییه نهتهوه ییو ئاسایشی بوونو خۆرئاواكردۆته نوده وهتییهكانی ھهرمییو ستراتیژییهپشبینیكردنی پرۆسه ی وایكردوه ئهمه ش ئامانج،ئهو دهیاننتو ڕوسیا كه ھهنگاوانهی ئهوبت، گران زۆر وهریاندهگرت ھهوستانهی

دن: كه ھۆیانهی ئه م لهبهر ئهویشمهزن دهوه تكی وهك ڕوسیا تر جاركی -سیاسی نودهوهتی، گۆڕهپانی دهگهڕتهوه سهرله كشانهوه له بهردهوامه كاتدا لهھهمان بهم

گۆڕهپانهكهدا.گشتیدا بودجهی له زۆری زیادهیهكی ڕوسیا -بهدهست به رجهستهش ئابووری گهشهیهكی ھهیه،كه بهجۆركه سهربازییهكهشی بودجه دهھنت،

زیاتره. ٢٠٠٠ سای بودجهی له جار شهشتوانا له بهرچاو گه ورهبوونكی ڕوسیا -له تاوهكو بهدهستدهھنت، زاتییهكانیداله بهرگری جیھاندا جیاوازی شونی چهندینبكات، خۆی ستراتیژییهكانی بهرژه وهندییهبوارك ھیچ كه ئاماژانهدا ئهم بهرامبهر له بهمنهماوهتهوه ، گرنگییهكهیدا له گومانكردن بۆلهبیرخۆمانی یان نهچت بیر ئهوهمان پویستهگهشهی ڕژهی بهرزبوونهوه ی كه نهبهینهوهبه فیدراڵ ڕوسیای دهستھاتووی به ئابووریبهرزبوونه وهی بۆ دهگهڕتهوه سهرهكی پلهی

گشتی بودجهی ٣٠٪ی كه نهوت، نرخی تهشهنهكردنی سهرهڕای پكدهھنت. دهوهتگهشهكردنی ئابووریو بواری له بهرچاویبهراورد به بهم نودهوهتیدا، سیاسی ڕۆیڕوسیا گهیشتوه پی خۆرئاوا ئهوهی لهگهڵتهكنیكییهوه تهكنۆلۆژیو دواكهوتوویی بهدهستدامهزراوه به كو ئهوهش، ھه ر نهك دهنانت.كبك نهتوانت وادهكهن گهندههكانی كاراو نا

بكات. گهورهكاندا وته لهگهڵ

ھاوبهشی ستراتیژیدهرخست ئهوه ی ڕابردوو ساهی چهند ئهمدوو لهوهی زیاد ڕوسیا ئهوروپاو یهكتی كهچهند جیھانكی له بن، ستراتیژی كبككهریبهم ستراتیژیین، ھاوبهشی دوو جهمسه ردا،سیاسهتی كه ناكاتهوه ڕهت ڕاستییه ئه و ئهمهستراتیژیهتی سهر بۆ سیاسی ھهڕهشهیهكی ڕوسیادهكات، ئهوانیش مایهی یهكتی ئهوروپا دروستڕوسیان. شیكهرهوه دهسهتدارانی ناسهقامگیریپهیوهندییهكانی كاروباری پسپۆڕانی سیاسییهكانوبه تهحهكوم ئهوهی پیانوایه خۆرئاوا-ڕوسیاخۆی دهكات دووالیهنه ئهو نوان كشمهكشی ستراتیژییهكاندا بهرژهوهندییه بهریهككهوتنی له


32

نوده وه تی

گوتاره سیاسییه كه ی دوو كه سایه تییه كه ی ئامره پوتن و میدڤیدڤ- كرملن ئه ركانی ده سته ی ژه نه ڕاه كانی سه ربازییه كانی پشبینییه كان بوایی دوا ڕوسیا، سوپای شیكه ره وه پشبینییانه ی ئه و ده سه لمنن. وه ك ئستا پش ساڵ ده یان سیاسییه كان ده كرده وه جه ختیان ڕایانده گه یاند و مژده یه ك لینیندا ستالین و وته كه ی له دیموكراتی كه ئه م ده بت. باده ست سه رده كه وت و پشبینییه ئه و ھاوشوه ی ھه ه یه ، پشبینه یه پوتن گوایه ده وترا ساك به رله كه ھه ه یه ی وت سه ر وكایه تی بۆ خۆی سیه م جاری بۆ

ھه ده بژرته وه .كه وه ستاوه ڕیانكدا دوو له ڕوسیا ئستا ھه ردووكیاندا به كاتدا یه ك له ده یه وت گوزه ربكات، ئه و ڕووبه ڕووی كشه ی سنووره كه ی

وه ستاوه ته وه ، سنووری بزنس و سیاسه ت، نه ك ئیمپراتۆریه ت. سنووری

ناڕوونی سیاسی كه بكرت شتانه ئه و پشبینی ئه سته مه زۆر له داھاتوودا ڕووده ده ن، چونكه سیاسه تی ڕوسیا له وه ناتوانن پسپۆڕان و نییه تدا شه فافیه تی له بریتییه ڕووده دات ئه وه ی ئایا كه بن حای سه رله نوێ خۆمایكردنه وه ی ئابووری نیشتمانی، له سه ر ده وه ته ده سه تی تایبه تكردنی یان توندكردنی یان وتدا؟ حاكمه كانی ده ستی به به رامبه ر ڕوسیا ده ربینه كانی شوازی خۆرئاوا ده چته چوارچوه ی ڕاگه یاندنی شه ڕه وه بۆ به ھزدا پگه یه كی به دوای گه ڕانه یان دانوستان،یاخود ھه وكه بۆ ئه وه ی جاركی تر جیھان بخرته نو ئاتونی جه نگكی «سارد»ی

ئایا كه پرسیاره ی ئه و سه ره ڕای ئه مه نووه ؟ یان ده زانت ئه وروپا له به به شك ڕوسیا خۆی

به جگره وه ؟گۆڕانكارییه كان و ڕووداوه كان و ڕه وی ھه وسته كانی به یه كداچوونی كارلكه كان و ڕوسیا و گوتاری سیاسی قورسی كرملن، وناكردنی

پشبینییه كان زۆر ئاۆزده كات.له كه نونه رایه تییه ی ھه بژاردنه ئه و كرملن ئه مسادا یه كه می كانوونی مانگی سه ره تای ڕاپرسییه كی كه وه سفكرد به وه به ڕوه چوو، پوتن سه رۆك پشتیوانیكردنی بۆ جه ماوه رییه چاودران ھه رچه نده سیاسییه كه ی، به رنامه و پیان وابوو كه ھه بژاردنكی پاك نه بوو، به م ئازادبوو: چونكه ھه موو پارته كانی ئۆپۆزسیۆنیان خستبۆوه دوور ھه بژاردن سندوقه كانی له ژر خستبۆوه ڕاگه یاندنیشیان ده زگاكانی و كاتدا له ھه مان سه رتاسه رییه وه ! چاودرییه كی ده سه ت ھه موو ئامر و تواناكانی خۆی خسته گه ڕ، به رچاو فراوان و به شوه یه كی ھاووتیان تاوه كو پارتی بكه ن و ھه بژاردنه كاندا له به شداری سه رۆك پوتن (ڕوسیای یه كگرتوو) سه ركه وتنكی

یه كالكه ره وه و گه وره به ده ستبھنت.كه بت ئه وه گه وره ھه ره جیاوازی پده چت ھه موو ئه وانه ی چاودری ژیانی سیاسییان ده كرد، ھه بژاردنه كه ئه گه ر كه ده نا به وه دا دانیان پاكیش دیموكراتییانه و ئازاد و به شوه یه كی به ڕوه بچوایه ، پارته كه ی پوتن ھه ر سه ركه وتوو

شۆكی داڕمانھرشه كه ی ڕوسیا بۆ سه ر جۆرجیا په یوه ندییه كانی نوان كرملن و ئه وروپای

خسته مه ترسییه وه ، ئه و مه ترسییه ش ھه روه ك جۆن ماك لۆگین (كه له كۆلژی جۆنز ھۆبكنز بۆ لتوژینه وه ی نوده وه تی پسپۆڕه )،

پشبینی كردوه چه ندین ساڵ ئه وروپا ده خاته باركی ناسه قامگیره وه .


35

كه مه رجانهی بهپی ئهو ببهستن و بیانییهكاندالهگهدا گربهستیان كردون دیاری بۆمان ئمهوتانه، ئهو بۆ بچن ناكات كه پویست واته بكهن،ڕاسته وخۆ دهتوانت ھهرمیش خهكی لهوه ی جگهكۆمپانیایانه ئهو ئهسی و ستاندارد ماركهی

بت.» ئاشنا پیان و ببینتئهم كردنهوه ی ئابووریناس عهلی فهیسهلبهرهو بۆ زۆرباش ھهنگاوكی به پشانگایانه یوتی و ھهرمدا له ئابووری ناوبرد الیهنی پشچوونیھهنگاوكی لهخۆیدا خۆی پشانگا «كردنهوهی كردنهوهی كهرتی لكنزیك بۆ زۆرباشه بهتایبهتی ئابووریش الیهنی و حكومهتدا لهگهڵ تایبهتبهھزكردنی پهیوهندییهكان ھۆكاركه بۆ باشترینكۆمپانیا و جیھانییهكان كۆمپانیا لهنوانكاروبارهكانیان ڕكخستنی باشتر و حكومییهكاندامودهزگاكانی و ناوخۆییهكان كۆمپانیا لهگهڵپشانگایانه ئهو ئهگهر بهرئهوه له حكومهتیشدا،باش بهشوهیهكی دهرفهته ئهم بكرنهوهبیرو گۆڕینهوهی ھۆی دهبته و دهڕه خسنتلهوهش جگه كهرتانه، ئهم سهرجهم بۆچوونی ده رهكییهكان كۆمپانیا پشانگایانه وه ئهم بهھۆیڕهنگه و دهبن ھهرم بارودۆخی باشی ئاگاداری بكهنهوهو كوردستاندا له خۆیان تایبهتی لقی

بخهنهگهڕ. كوردستاندا له خۆیان سهرمایهكانی

زۆر پشانگایهكیكوردستان بهرچاو ھهرمی له ئستادا ئهوهی لهئاستی ئابووری و قهباره لهچاو كه دهكهوت ئهوهیه ئاستی له بهو ڕژهیه كردنهوهی پشانگا ھهرمدالهم عهلی فهیسهل زۆرتره، ھهرمهكه پویستیكشه زۆر پشانگای «كردنهوهی وتی بارهیهوه ئهوه چونكه باشتره ، بت زیاتر تا بهكو نییه،كهرتی بۆ ئاسانكاری حكومه ت كه دهسهلمنتدهرفهتی بكهنهوهو پشانگا تا دهكات تایبهتالنی یاخود زیاتر ببت، كۆمپانیای بیانی ھاتنی كوردستاندا ھهرمی له ئابووری بزاوتكی كهمتایبهتی پشانگای له نموونه بۆ ببت، دروستناو ھاتوونهته ئرانهوه له كهس دووھهزار ئراندادوو سهد كهم النی ئه گهر ئهمانه سلمانی ، شاری دهرهكیت سهرمایهیهكی تۆ ئهوه بكهن، خهرج دۆالرپشانگایانه ئهم بهرئهوه له ھهرمهوه، ناو ھناوهتهله ڕاسته ئمهن، بهقازانجی بكرنهوه زۆر چهنددی، نهھاتۆته ل ئهوتۆی دهسكهوتكی ئستاداھهنگاوه كانی دهسپكردنی سهرهتای ئهمه بهم

ھهموومان دهبت بۆیه ئهوهیه، دوای

پشانگا س ١٠/١٥–٢٠٠٨/١١/٢٥ لهبه ھهولر نوده وهتی پشانگای كرایهوه،نودهوهتی پشانگای و ٥٠٠ كۆمپانیا بهشداریكۆمپانیا ٣٠٠ بهشداری به D.B.X سلمانی ٢٥٠ بهشداری به ئران تایبهتی پشانگای ودیكه نودهوهتی پشانگایهكی بیاریشه كۆمپانیا

بكرتهوه. دھۆكدا شاری لهسه رهكی بریكاری شهریف عهبدو كهمالله بوو یهكك كه سلمانی له وهن كۆمپانیایسلمانی نودهوه تی پشانگای بهشداربوانی

بازرگانی پشانگای كردنهوهی بهگرنگی سهبارهتگرنگییه كی جۆره لهم پشانگای «كردنهوهی وتیئجگار سوودكی و بازرگانی بواری بۆ ھهیه زۆریھۆی چونكه دهبته كۆمپانیاكان، ھهیه بۆ زۆریشیو دهرهكییهكان له كۆمپانیا نزیكبوونهوهیان زیاتركاكانیان نمایشكردنی و ناساندن لهوه ش جگهزۆر كۆمهك كۆمپانیای نموونه بۆ خهكی، بهمۆركرد، دیكه دا كۆمپانیای لهگهڵ گربهستیانبۆ كۆمپانیایهكهوه له ئهمهش ھهرچهندهكۆمپانیا نموونه دیكه دهگۆڕت، بۆ كۆمپانیایهكینهك ھاتووه فرۆشتن شت بۆ تهنھا ھهبووهئهوهش دیاردهیهكی كه و گربهست وهبهرھنانپشانگایانه ئهم لهوهی جگه ناشارستانییه.چونكه ھهیه، خهكی بۆ زۆریشی سوودكی ده بته و شاره كهیان بۆ شارستانییه شتكیگهڕموگوڕییهكی بازاڕ و بهگه ڕ خستنی زیاتر ھۆی

دهبینرت.» پوه زیاتریكۆمپانیای بهڕوهبهری عهلی ڕهزا حهمه فهھمیو پهیوهندییهكان كه تهكنۆلۆژیای زانیاری سۆما بۆشاری نودهوهتیهكانی پشانگا بهشداری سانه وتی «دیاره كردنهوهی پشانگا سلمانی دهكاتھهیهو ھه موو جیھانیشدا و له سروشتییه شتكیبهكورتیش دهتوانین دهكرتهوه، ھهموو ساك كهگهیاندنی بۆ ڕگه یهكه پشانگایه ئهم بینبه بوونیان شارهزا و كۆمپانیاكان به خهكیپشانگایهش ئهم گرنگی نویهكان، داھنراوهتواناو بۆخۆی خهكی كه لهوهدایه خهكی بۆبۆخۆشی ھهر و دهبینت كۆمپانیاكان باشیپشانگایهشدا له م سه نگنت، ھهی دهتوانتبهشداری باشه توانایان كه كۆمپانیایانهی ئهوئهو دهناسنن، بهخهكی و دهكه ن پشانگاكانباش جۆرهكهی یاخود ته قلیدن كه بهرھهمانهیئه مهش و بكات پشانگاكه بهشداری ناتوانت نییهلهوهی بهخه كی، جگه دهدات ڕوونی زیاتر بهرچاوبهرھهمه تازهترین ئاگاداری پشانگایهوه ئهم لهڕیئهم لهڕی دهبت، تازهكان داھنراوه و نویه كانلهگهڵ گربهست چهندهھا پشانگایانهشهوه ڕاستهوخۆ و دهكرت حكومهتدا دامودهزگاكانی

ده بهستن.» پهیوهندی كۆمپانیاكهدا لهگهڵ

پردكه بۆ گهیشتنبازرگانی ژووری سهرۆكی ھهورامی باقی حهسهنئهم «گرنگی وتی بارهیهوه لهم سلمانیناوخۆییهكان كۆمپانیا كه له وهدایه پشانگایهكۆمپانیا لهگهڵ پهیوهندی ڕاستهوخۆ دهتوانن


34

ئابووری

نودهوهتییهكان! پشانگا ھۆی کوردستان..س و دوومانگدا له ماوهی تهنھا بهرزبۆتهوهو بهرچاو بهڕژهیهكی كوردستاندا له ھهرمی پشانگا كردنه وهی

به تاچهند دهتوانت سوود پشانگایانه ئهم كردنهوهی ئایا كرایهوه، كوردستاندا ھهرمی پشانگای بازرگانی لهمۆدكهو تهنھا یان ھهیه سوودكی كرداره كه ئایا ببات؟ پشهوهی بهرهو و بگهیهنت كوردستان ھهرمی ئابووری

پهیهو دهكرت؟


37

بارهیهوه لهم بازرگانی ژووری سهرۆكی ناوببرنھهبت، كوڕیش كهموو ئهگهر وتی»بهدنییایهوهلهپشانگای نودهوهتیدایه، لهئاستی بهمشانزه كۆمپانیای ٢٠٠٨دا سای نودهوهتیئهوهش كه كردووه، تدا بهشدارییان وت

گهورهیه» دهسكهوتكیئمه ئهگه ر » كه پیوابوو عهلی فهیسه لھهرچی پشانگامانهوه لهیهكهم بمانهوتئهمه ھهرمهوه بیھنینه ھهیه گهوره كۆمپانیایگهڵ له بهرهو به ره ده بت ئمه بهكوو خهونه ،كوردستان پشكهوتنی ئابووری ھهرمی ئاستیپشچونی پشانگاكانمان ھهبسهنگنین، بهرهوكه دهكرتهوه بۆئهوه یه له ھهرم كه پشانگاشو وهربگرین جیھانییهكان كۆمپانیا لهتوانای سودپشچونی بهرهو ئاستی شارهزای ئهوانیش ھهم

ببن» ھه رم ئابووریزانیاری سۆما بۆ تهكنهلۆژیای كۆمپانیای خاوهنیكه پشانگایانهی ئهم وتی» په یوهندییهكان ونهبون ناوچهییشدا لهئاستی كرانهوه ھهرمدا لهچ و خزمه تگوزاری له ڕووی چ جیھانی، نه ك

كۆمپانیاكانهوه، كردنی بهشداری و جۆر لهڕوویبینیوه ، پشانگام دوبهیش توركیاو له منھهیه، پشانگا بۆ تایبهتیان بهرنامهی ئهواندهكرتهوه، بۆ پشانگای كهرتك ھهرمانگهیمانگك و تهكنۆلۆژیا بواری به تایبهته مانگكسهیارهو به دیكه مانگكی و خۆراك به تایبهتهئمه بهم دیكه ، بواركی به دیكه مانگكی

تهقهنین و تهكنۆلۆژیا ئامرهكانی بواركی كهكه بوو، خۆراك بهرووبومی بهرامبهرهكهمانشیری ئامادهكراوی و بوو كۆمپانیایهكی دهره كیس ئمه بهم دهبهخشیهوه، خهت وهكووئهم كۆمپانیایه كه بیستمان لهوهو پش مانگبهرھهمهكانی ٪٩٠ چونكه داخراوه، كراوهو بالككه كۆمپانیایانهی ئه و ئهسه ن ئیكسپایهره،دهن كه ھهرمهوه، نایهنه به ناوبانگن گهورهوچهندن بن پمان ھاتووه ئهمانی كۆمپانیای

كامانهن.» ووتی و ھهبوو ئۆمدكی ئه و ئهوانهشدا لهگهڵپشانگای كردنهوهی بت جۆرك «بهھهرسانه ڕابردوودا سانهی چهند له م كه بازرگانیدهكرتهوه كوردستان ھهرمی شارهكانی لهھهرمهكه پشچوونی بهرهو بۆ ھمایهكهماوهتهوه ئهوهنده تهنھا ئابوورییهوهو لهالیهنیداھاتوودا سانی له كه بخوازین ئهوه بۆ ھیوائاستی بهھهمان و بچن بهرهوپش پشانگاكان

بكرنهوه. دنیا نودهوهتییهكانی پشانگاكامهران ڕاوژ ـ ھهفتانه

پشانگا پناچتنودهوهتییهکان

گرنگییهکی ئهوتۆیانھهبت ھهرم بۆ

ئاستکدان؟ چ یان خۆنمایشکردنله پشانگا


36

ئابووری

كردنهوهی ھانی كه كاربكهین ئاراسته یهدا بهوھانی دهبت بهتایبهتی بدهین، لهوجۆره پشانگایبه ھه ستن ئهوان كه بدهین خۆماییهكان كۆمپانیادخۆشییه جگهی ئه مهش پشانگاكه، كردنهوهی بیانییهكان كۆمپانیا كه ناوچهیه ك بۆته ھهرم كهتدا خۆیانی سهرمایهگوزارییهكانی پیان خۆشه

بهگهڕبخهن.»وتی وهنیش كۆمپانیای سهرهكی بریكاریباشه، شتكی له خۆیدا خۆی پشانگا «كردنهوهیواته بت، پویستدا لهئاستی بهومهرجهی بهم

لهم ھهرچهنده نه كرت، بۆری بهزۆروو كارهكهبهم ھهبوو، كهموكوڕی دواییهدا ئهم پشانگایهی

پشانگاكانی پشوودا.» چاو بوو له باشترپشانگایانهی ئهو كه وانهبوو پ باقی حهسهن«له وتی ئه و بت زۆر كراونه تهوه ھهرمدا لهناوه ڕاستی و باشوور له كه ئهوه ی بهھۆی ئستادائهو سهرجه م نییه، لهبار ئهمنی باری عیراقدابكهن گربهست دهیانه وت كه كۆمپانیایانهی ئهو كردنهوهی بۆیه كوردستان، ھهرمی دنه شتكی نهك كراوهتهوه تائستا كه پشانگایانهی

جگه پویستیشه، زۆر بهكوو نییه، زیاده نوان كۆنتاكتی و گربهست به ساڵ ساڵ لهوهیبهتایبه تی بوونه، لهزیاد ڕوو كۆمپانیایانه ئهمبه ڕژهیهكی سلمانی له ئرانی پشانگای لهئهنجام كۆمپانیاكاندا لهنوان گربهست بهرچاو

دراوه».ھهبوو پچهوانهی رایهكی ڕهزا حهمه فهھمی بهموتی و بینی كارهكاندا له پالنی ب له جۆرك بهم ئاساییه، شتكی پشانگا «كردنه وهیچونكه بت، روون بهرنامهیهكی و دهبت بهپالنساهی چهند ئهم لهماوهی نا، یان بمانهوتپاشهكشیهكی عیراقدا له بازرگانی ڕابردووداناوخۆیی كشه بهھۆی ئهمهش كردووه، بهرچاوی ھۆكاری ترین سه رهكی بهم جیھانییهكانهوه، ویهكنهگرتنهوهی بۆ ھهرمدا له بازرگانی پاشهكشیھهرمدا له دهگهڕتهوه حكومهتهكهمان تهواوهتیلهالیهن تایبهتیش پالنی بهرنامهو نهبوونی وپداویستی لهوهی جگه بازرگانییهوه ، وهزارهتی ھندهی كوردستان ھهرمی له خهك ئستایو كارهبا و ئاو خزمه تگوزارییهكانی دابینكردنی پشانگایانه ئهم به پویستی ھنده سووتهمهنییه نودهوهتی پشانگای كردنهوهی بهتایبهتی نییه،كوردستاندا ھیچ ئستای ھهرمی لهم بارودۆخهی ھیچ چونكه كهمالیاته، تهنھا نییهو سوودكیسهرمایهكهی نییه ئاماده بیانی كۆمپانیایهكیزهماناتك ھیچ بخاتهگهڕ بهو پیهی ھهرمدا لهو پاریش سای ئمه كۆمپانیایانه، ئهو بۆ نییهنودهوهتییهكانمان پشانگا بهشداری ئهمسایشپشانگاكهدا لهكۆتایی پشانگاكه ڕكخهرانی كرد،بازرگانی گربه ستی سهد دوو له زیاتر وتیانملیۆنهھا بایی كه ده كرد ئهوه یان باسی كراوهوكه كۆمپانیایانهی ئهو و خۆشمان ئمه دۆالره،كردبوو به شداریان پشانگاكهدا له و ناسیین دهمانئهوانیش تهنانهت نهبینی، گربه ستكمان ھیچبۆیه نهكرد، ئاشكرا كۆمپانیایهكیان ھیچ ناویو كردیان كه بوو ڕاگهیاندن بانگهشهیهكی ته نھائهم پشانگاكانی ڕه نگه كه لهڕاستییه وه، دووربووپشانگاكان پناچت بۆیه ئاوابت ھه ر دواییهش

ھهبت.» ھهرم بۆ ئهوتۆیان گرنگییهكی

ئاستیكدان لهچنودهوهتیانه دا پشانگا ئهم كردنهوهی لهئهم ئایا كه ئه وهیه پرسیار دهبته كه ئهوه یو نوده وهتیدان ئاستی له تاچهند پشانگایانهنودهوهتی پشانگا به كه ئهوهن شایستهی

خزمهتگوزاری نمایشکردنی


39

باسوخواس

ویالیهته عیراق و نوان ئهمنییهكه ی ڕككهوتننامه پهسه ندكردنی بوونی ھاوكاتلهبهرچاوگرتنی چاكسازی، بهب بهننامهی لهگهڵ پهسهندكردنی یهكگرتووهكانگردانی له وتران دهستهییهكانهوه حزبیو سیاسیو مانۆڕی لهبارهی ئهوهیلهبهرچاوگرتنی بهب ھهروهھا چاكسازیدا، بهننامهی ڕككهوتننامهكه ویهكهمجاره بهفهرمی له بهننامهكهدا، ئهمه سیاسی» تگهیشتنی «چاكسازیھهنگاوكی دهنرت، ئهمهش چاكسازی سیاسییدا شهرعییهتی داواكردنی به دان

بنرت. بنیاد لهسهر شتی دهتوانرت گرنگهوداھاتووی تهنانهت مژوو، له دهگرتهوه، داھاتوو سای س بهننامهكهتر سای س دوای یهكالكهرهوه ن. ساه س ئهو لهخۆدهگرت، عیراقڕاستهقینهكانهوه، ساته به ردهم دهخاته عیراق ده كشنه وهو ئهمریكا ھزهكانیئاشتیو بهرقهراربوونی سیاسیو سهقامگیری له نوێ پهڕهیهكی ئهوهیه یان«داگیركهر» لهناوچوونی ڕاپهڕین دوای ئاوهدانكردنه وهو بنیادنانهوهو سهرلهنوێھهوهشان له بهریهك داڕمانو سهروبهرهییو ب له په ڕهیهك یان ھهدهداته وه،سانهی لهم كه دهبهستت دهستكه وتانه بهو پشت شتكیش ھهموو دهكاتهوه.دهبینتو بهخۆوه ھهبژاردنی تهشریعیش كه دووهم دهھنرت، بهدی داھاتووداحكومهت) (سهرۆكی كۆمارو تازه جبهجكردنی دهسهتكی ئهویشدا بهدوای

پكدهھنرت.دهجونرن، میحوهركدا چهند له سانه ئهو دهستكهوته چاوهڕوانكراوهكانی

له: بریتین كهڕككهوتننامه به پهیوهستن ڕاستهوخۆ دهستكه وتانهی ئهو یهكهم: میحوهریمادهكانی لهدوای یهكی یهك جبهجكردنی گرنتی له: بریتین ئهمنییهكهوه، كهحهوتهمی بهندی حوكمهكانی لهژر ده رچوون گرنتی ڕككهوتننامهكه وگرنتی پاراستنی پارهكانی عیراق، گرنتی پهیماننامهی نهتهوه یهكگرتووهكان،تر دهزگایانهی ھهواگریو ئهو سوپاو (پۆلیسو ھزه كانی عیراق ئامادهباشیئهستۆی گرتنه بۆ یاسایه) جبهجكردنی ئاسایشو پاراستنی ئهركیان كهخراپهكاران ڕگرتن له وتو سنووری پاراستنی ئهمنییهكان و بهرپرسیارتییه

نهدهن. تك ناوخۆ ئاسایشی تاوهكوشتك عیراقی سیاسهتی ئهوه ھاتوه كاتی چوارچوهیهدا بین لهم پویستهئهمریكادا سهرۆكایهتییهكهی ھهبژاردنه له كه ببت فر دیموكراتییانه وانه لهوبهپی ترداو قۆناغكی له قۆناغك ئۆپۆزسیۆنی پدهچت ڕهنگیاندایهوه.

قۆناغی له ڕككهوتنه ئهمنییهكه بهرھهستی ببته ھاوكار. قۆناغهكه سروشتیوه رگرتندا شهرعییهت كردنو پهسه ند قۆناغی له دانووستاندا، كردنو پهسهندیان داگیركهرهكان ھزه «كشانهوه ی دروشمی چۆن ھهروهك نامنت، مانایسیاسه تكی بۆ ئه وهی گۆڕڕا دوای كشانهوهیه» بۆ ئهو كاتی دانانی خشتهنامنت. ھیچ مانایهكی یهكگرتووهكان نهتهوه الی دانراو دانپدانراوو فهرمیپشتگیریكهرانو ھاریكاری (نوان له خۆی ئستادا بهسوود له ھهوستی تاكهگرنگانهی كاره ئهو ئهویش لهپناو جبهجكردنی دهبینتهوه، ئۆپۆزسیۆن)دانهدانی بهھهدهر لهسهر بوون مكوڕ ھاتوو ئهگه ر دهیسهپنت، ڕككهوتننامهكه

عیراق. كاتی عیراقییهكانو تواناچاكسازی به پهیوه ستن كارانهی ئه و جبهجكردنی دووهم: میحوهری لهنویشیاندا نا، یاخود باسكرابت بهننامهكهدا له ئهگهر ئیتر سیاسییهوه،ھهمیشهییو دهستووری سیاسییانهی و تهشریعی دهستكهوته ئهو جبهجكردنیھهروهھا دهیسهپنتو ١٤٢ مادهی بهپی دهستوورییهكان ھهمواركردنهدیاریكراوانهی كاته ئهو ،١٤٠ مادهی كهركوك بهپی چارهسه ركردنی كشهیكردوه، دهستنیشانی كهركوك به سهباره ت پارزگاكاندا ھهبژاردنی یاسای له

نیشتمانیی ڕاستهقینه. جبهجكردنی ئاشتهواییقوهكهی مانا به پهیوهستن كارانه ی ئهو گهیاندنی به ج سیهم: میحوهریپداكوتانی ڕهگ لهسهر كاركردن ھهمووشیانهوه لهپش سیاسییهوه، چاكسازیپكهوهژیان، دیموكراتییهتو بوونو ھاووتی وهك نوێ، دهوهتكی بنهمایرهوی ھهردوو له جبهجكردن ئیداریو رهوی جیاكردنهوهی سهرهڕایكه وت بۆ نوێ كاراو پگهیشتوو ئیدارهیهكی بنیادنانی حزبیو سیاسیوباش ھاووتیانیش گوزهرانی باری بكاتو پشكهش خزمهتگوزاری بت لهتوانایدا(تهوافوقی) جبهجكراو دیموكراتییهتی نموونهی پاككردنه وهی ھهروه ھا بكات،دهزگا بنیادنانی له ڕهگهزیی حزبیو تایفیو موحاسه سهی كۆتوبهندی لهستراتیژییهتكی به ئه مانهش پویستیان دهوهتدا. ھهموو جبهجكارییهكانیھهستانهوهی بوونهوه و نوێ گۆڕانو بۆ ھه یه، دوورتر مهودا گشتگیرتروداھاتووداو ساهكهی س دوای له قۆناغی كۆمهیهتی-ئابووری)، (ڕۆشنبیری-ئیمزاكراوی ستراتیژی چوارچوهی ڕككهوتننامهی ھهالنهی لهو سوودوهرگرتن

دهھنت. فهراھهمی یهكگرتووه كان ویالیه ته عیراقو نوانئهلئسبوعییه گۆڤاری *سهرنووسهری

شهبوت* عهبدولجهبار محهمهد

داھاتوو سای س گرنگهكانی كاره


تــةنـــهـا تــؤِرى ئــاســـيـاســـَيَلـة كـة سةرانسةرى عَيراق دادةثؤشَيت

داثؤشين شاديية

www.asiacell.com خزمةتطوزاريي بةشداربووان ١١١

43 هه فتانه ـ ژماره ٢٩ / ٤ ک. دووه م ـ ١٠ ک. دووه م ٢٠٠٩

له له وێ پایته خته وه ، باشووری ده كه وته باشوور سه نته ری شاره نه ك ناوه ڕاست ھه روه ك یه كه م باشووردا له باوه . تردا شاره كانی له ئه وه ی پش نوێ پایته ختی دامه زراوه كانی دروست درژبته وه باشوور ناوه ڕاست و به ره و بووه ، له نزیك بازاڕه كه وه بنكه ی سه ره كییه كانی پۆسته و وستگه ی شه مه نده فه ر ھه یه كه شونی گرنگترین پاسه كانیشه و ده رچوونی سه ره كی فه رمییه كانی به ڕوبه رایه تییه دامه زراوه كان و

ده وه تی لیه .

بازاڕك له جیاوازیده كاته وه جیا تاران گه وره ی بازاڕی ئه وه ی دوكانه كان به ڕكه وت نییه و شه قامك ئه وه یه شه قامی وه ك بووبن، ریز ئه وبه ریه وه له مبه ر و له شانزلیزێ شه قامی یان به یروت له حه مرا پاریس، به كو ھه ر به بازاڕی درووست بووه كه

ئستا ته مه نی سه دان سای تپه ڕاندووه .كه ھه یه سه ره كی شه قامكی تاران بازاڕی تدا بارھه گری ئۆتۆمبلی دوو پایته خته كه ی بازاڕه كه و تری شه قامه كانی ده بته وه جشه قامكی كۆمه ڵ به كۆنه كانیشی زۆربه ی

شوه پرد داپۆشراوه .واته پكدت، (بازاڕچه ) چه ندین له بازاڕ بازاڕه سه ردانی كه سه ی ئه و بچوك. بازاڕی كه لوپه له كانی نموونه ی ده كات سه ره كییه كان ده بینت و بچوكه كاندا بازاڕه ده روازه ی له پاشان ده چته گژاوی بازاڕه تایبه تكراوه كانه وه پكھاتووه ، یه كترب كۆن و چه ندین له كه ئه مه ش سه رسامی ئه و كه سه زیاتر ده كات كه شاره زاییه كی كه می له م جۆره بازاڕانه دا ھه یه و

ھه ندك جاریش ده بته ھۆی سه رلشوانی .ئه وه ی سه رنجی گه شتیاره خۆرئاواییه كان به الی تایبه تمه ندی له بریتییه راده كشت خۆیدا

ناوانه وه له و ئه ویش بازاڕه كه و

42

ئه م شونه بناسه

سه رده می له تاران بازاڕی سه فه وییه كانه وه ده ستی به گه شه كردن خۆرئاواییه كان گه شتیاره له ھه ندك كردوه ، ئه وه یان له یاده وه رییه كاندا باسكردوه كه بازاڕی تاران ھه تا سه ده ی حه ڤده وه كو ئستا سه قفی سه ده ی له بازاڕه كه گه شه كردنی نه كرابوو. بۆ قاجارییه كاندا فه رمانه وایی له كاتی نۆزده دا و ره زا سه رده می پش ئه مه لوتكه . گه یشته كه په ھله وی شای ره زا محه مه د باوكی شای دوا شای ئران بوو، به رله ھه گیرسانی شۆڕشی

ئیسالمی .

ئه ندازه سازی كۆشكه كانله ته نیشتی بازاڕی تارانه وه كۆشكی گوستان ده سه تی كۆشكه كانی له یه ككه كه ھه یه قاجارییه كان (ناسره دین شا)، ئه مه ش بایه خی ھه میشه یی بازاڕ الی ده سه تداران ده رده خات.

ئه م كۆشكه پشتر قه یه ك بوو كه سه فه وییه كان له سه رده می فه رمانه وایه تی كردنی ئراندا ھه تا نیوه ی یه كه می سه ده ی ھه ژده ، دروستیان كرد. فه رمانه وایه تی سه رده می له شا ناسره دین شوازی سه ر گۆڕییه قه كه ی شوازی خۆیدا ئه ندازیاركی مه به سته ش ئه م بۆ خۆرئاوایی و سه ده ی كۆتاییه كانی له فه ره نسی بیناسازی كه پكرد فه رمانی به كارھناو نۆزده دا «خانه ی بنووست قه كه دا ده روازه ی له خیالفه تی ناسری »، ئرانی قاجاری یه كك بوو ئه فغانی جه ماله دینی ئیسالمیانه ی وته له و گوایه ی ئاگایانه و ب الساییكردنه وه ی روون به شوه یه كی خۆرئاوای كورانه ی كردنی گه نده ی و له ڕووی بینی ، خه كه كه یه وه به گشتییه وه مای به كردن ھه سوكه وت خراپی له شا ناسره دین فه رمانه وایی سه رده می ئیسماعیل خه دوی فه رمانه وایی سه رده می تاران گه وره ی بازاڕی میسر. وتی له ده چوو

بازاڕی گه وره ی تارانبازاڕی گه وره ی تاران ئه مۆ به یه كك له گه وره ترین بازاڕه كانی جیھان داده نرت كه پش زیاتر له ٤٠٠ ساڵ له شاری ڕه ی بناغه ی دانراوه كه

ده كه وته باشووری تارانی پایته خته وه .


45

به پچه وانه ی ناكات، تپه ڕ شته سه ره كییه كان زۆربه ی جوتیاره كان فه رمانبه رانه وه ، بازرگان و كات خۆیان پداویستییه كانیان به رھه مده ھنن. كاتك ھه ر بازرگانه كان فه رمانبه رو به م گه شه بكات ژیانیان بت و باش داھاتیان ده بت ل ته واوكارییه كانیان شته ده ستبه جبازرگانه كانی كاتك سه ره كی پداویستی به تاران، باكووری روویانكرده گه وره بازاڕی كه سنه ره كان شۆپینگ سوپه رماركت و ئه مریكی ئه وروپی و ھه نارده كراوی كه لوپه لی به مه به ستی ئه ویش ده ركه وتن، ده فرۆشن، چونكه ناوچه كه ، پداویستییه كانی دابینكردنی چوونی كه سانی ئه و توژه بۆ بازاڕی گه وره ، وای نایاب و ئیشی لھات ته نھا بۆ كینی كه لوپه لی شوشه وات و عه جه می و فه رشی كینی ده ست و

شتی زیو بت.ئه و كه لوپه النه له گه ڵ ئه وه ی شتی كه له پوورین گه شتیارانی ھه مانكاتدا له گرانه . نرخیشیان سه ردانی دیاری كینی مه به ستی به بیانیش ده كه ن. به گشتی به ھۆی كه می گه شتیاری بیانی ھاوتیان، گوزه رانی ئاستی خراپی ئران و له ئه ویش له ئه نجامی گه مارۆی ئابووری به رده وامی له چینه گه وره بازاڕی ئستا وته ، ئه و سه ر ھه یه ، خۆی كیاری مامناوه نده كانیش ھه ژارو چونكه ئه و كه لوپه النه شی بۆ دت كه له چینه وه ده ھنرن و نرخیان نزمه و باشیش نین، له بازاڕی گه وره ی تاراندا بازاڕكی بچوك ھه یه كه تایبه ته كه چینی پوی جلوبه رگ و فرۆشتنی به

ته قلیدی ماركه به ناوبانگ و جیھانییه كانه .

بازاڕ و سیاسه تئاشكرایه كاتك ناوی بازاڕ ده ھنین ته نھا كین و فرۆشیارمان كیار و نوان مامه ه ی فرۆشتن و ئران جیاوازه ، له به خه یادا دت، به م ئه مه ئابوورییه وه گۆڕاوه زاراوه یه كی له بازاڕ وشه ی ھه بت، سیاسه تدا له خۆی قسه ی ئه وه ی بۆ ئه مه ش مژوو سه ره تایه كی تایبه ت به خۆی ھه یه قاجارییه كانه وه فه رمانه وای سه رده می له كه

ده ستی پكردووه .له گه ڵ ئه و داڕمانه بازرگانییه گه وره یه ی به ھۆی بازرگانی قۆرغكردنی گومرگ و به رزبوونه وه ی بریتانیاوه روسیاو له الیه ن ده ره وه كردنی پته و ھاوپه یمانییه كی بوو، ئران تووشی له نوان زانایانی حه وزه ی عیلمی و بازرگانه كانی كه بوو دروست سیاسی ئاستی له سه ر بازاڕ

كردنی «دژایه تی له بوو بریتی ناونیشانه كه ی ده سه تی سته مكار».

به رده وامه ئه مۆش ھه تا ھاوپه یمانتییه ئه و له سای (١٨٩١)دا حه رامكردنی جگه ره ی كه له الیه ن توتن «به كارھنانی لكه وته وه له بت شوه یه ك به ھه ر ئیماندارانه وه بوو فتوایه ك ئه مه سوكه » كاركه شوه كان گه وره شیرازی حه سه ن محه مه د ئایه تو كه مه رجه عی ئه وكاته ده ریكرد، كه خۆی له خۆیدا بریتی بوو له لدانی به رژه وه ندییه بیانییه كان و ئراندا له توتنی كه قاجارییه كان ده سه تی بۆخۆی قۆرغ كردبوو، چونكه له سای ١٨٩١دا بریتانی بازرگانكی به رگه ی شا ناسره دین ساڵ په نجا ماوه ی بۆ كه (تالبوت)دا به ناوی بتوانت ھه موو جۆره كانی توتنی ئرانی به رھه م ھه نارده شی ھه روه ھا بفرۆشت، بھنت و ھه زار پانزه به رامبه ر له ته نھا ئه مه ش بكات، شا، بیداته سانه كه ئیسته رلینی جونه یھی فتوایه ئه و پابه ندی به شوه یه ك ئرانییه كان بوون كه چاودرانی تووشی سه رسوڕمان كرد و ئه نجامدا له گرته وه ، وتی سه راپای پشوی مۆه ته كه ھه وه شنرایه وه . ئه و ھاوپه یمانتییه زاناكان لكه وته وه ، تری ھاوپه یمانیتییه كی نیشتمانی بزاڤی بازاڕ و پیاوانی الیه نگری ده سه تی دیاریكردنی داوای كه كرد ئرانیان سای ده ستووری له كه ده كرد ده سه تدارانی ١٩٠٦دا پیان درابوو، ئه مه شیان به رپه چدانه وه ی ئه و ئیمتیازاتانه بوو كه ده سه تی قاجاری به خشی بوویه كه سانی بیانی كه بوه ھۆی ھه ڕه شه كردن بازاڕی بازرگانه كانی ئابووری ده سه تی له ھاوپه یمانكی كه بازرگانه كان تاران. گه وره ی له سوودیان بوون، ئاینی دامه زراوه ی به ھزی ده ستووری نوێ وه رگرت، چونكه ئه و سته مه ی ھه روه ھا ھه بوو، بازرگانه كان له سه ر كه البرد سنووركیشی بۆ كبكی ناھاوسه نگی بازرگانه

بیانییه كان دانا.ته نھا، به نییه تاران شونك گه وره ی بازاڕی به كو بریتییه له خه ك و خاوه ن موك و كیار و مژوو و جوگرافیا، ئایین و پاره و سیاسه تی به یه كه وه كۆكردۆته وه ، ھه ر بۆ خۆی كۆمه گه یه كی بیری له ھه یه خۆی پایه ی پله و ته واوه و ئستایان له سه ر كاریگه ریشی ئرانییه كاندا و خۆی كاریگه ری بیاری گه وره بازاڕی ھه یه ،

له سه ر ژیانی سیاسی ئران بووه و ھه یه .تاران ـ ھه فتانه


44

شهكرفرۆشهكانو دارتاشهكانو بازاڕی ھهروهھاعهتر بازاڕی له ھهیه، عهترفرۆشهكان خواردهمهنییه به تایبهت داودهرمانی فرۆشهكاندالهو ھهیه زهعفهران بهتایبه تیش ئرانییهكان ومسقاڵ به لهبهرئهوهی بهناوبانگه زۆر وتهداچونكه دادهنرت، ئران ئاتونی به دهفرۆشرتكشانهی به ھهمان زه ردهو رهنگهكهی ھهم

دهكشرت. ئاتونیشبه تایبهت بازاڕی تاراندا گهورهی بازاڕی له

به جیا ھهگیرتوه، بازاڕك ھه ر دهردهكهوت كهكه ھهیه بهرگدرووهكان بازاڕی لهودا ھهر رهنگاوڕهنگو قوماشی فرۆشتنی به تایبهته(چادور)، چارشو پۆشاكی به تایبهته كه رهشپۆشی با ئافره تی باوی پۆشاكی چارشوبۆ رهش چارشوی ئافرهتان واباوه ئرانییه ،یان خۆش بت بۆنه كه ئیتر بۆنه كان دهپۆشنبۆ نوژو چارشوی رهنگاوڕهنگ بهم ناخۆش،دهكهن. لهبهری ماهوه له میوان پشوازیكردنی

بناسه شونه ئهم

ھهر ھهیه، كفته كه بابو و گوڵ فرۆشتنیبازاڕی ھهیه وهك تریش چهند بازاڕكی لهوداگهرماوهكان بازاڕی كوهیتییهكانو غهریبهكانو گهرماوی چونكه لهبهرئهوه لنراوه، ناوهشی ئهمئهمیش مزگهوت بازاڕی ھهروهھا تدایه، گشتیبازاڕی مزگهوتی نزیك كه وتۆته لهبهرئهوهیمزگهوتی به شۆڕشی ئیسالمی پش كه گهوره«ئیمام مزگهوتی به بوو دواتر ناودهبراو شابهناوی بازاڕكیش چهند له ودا ھهر خومهینی»،ناونراون، ئرانهوه رۆشنبیرییهكانی كهسایهتییهچوارینه خاوهنی كه خهیام بازاڕی وهكئهمهش شیرازی، حافزی بازاڕی بهناوبانگهكانه،وتهكهیان ئرانییهكان بۆ رۆشنبیری رزگرتنیچهندین تاراندا گه ورهی بازاڕی له دهردهخات.ئاتونو وه ك دهفرۆشرت جۆراوجۆر كهلوپهلیبهرمای تهزبیحو گهورهو نقم مستیلهی زیووله نرخو بهناوبانگ كه نوژوو فهرشی عهجهمیبه رچاو دیاردهیهكی وهك ئهوهی جیاوازن. جۆردابازاڕهكانی شارهكانی تارانو بازاڕی گهورهی لهبهربوی له بریتییه دهبینرت ئراندا تریفرۆشگهی بهتایبهتیش وشكهو فرۆشتنی دوكانیبه نه وت شانبهشانی ئران كه حه لهبی بسته یوتانی ھهناردهی دادهنت و نهتهوهیی سامانكی

دهكات. دهرهوهشیبهشكی به بوو گهوره بازاڕی ئهوه ی پاشپایتهخت تارانی مژووی بوونو سهرهكی كه دادهنرت گۆڕانكارییانه ئهو بهڕهنگدانهوهی

ھاتووه. ئرانییه كاندا ژیانی بهسهرباشوور كار سهرمایانهی له و خاوهن ئهو بازرگانكه ده ژین پایتهختدا باكووری له ئستا دهكهن.بوو بو پهرشو گوندكی كۆمهه ته نھا پشترزنجیره له یهككه (دهربه ند) كه چیای لهسهر

دهبوونهوه. درژ ئهلبورز چیایگوندو جوتیارهكانی ھه یه، جیاوازیهك لرهدا فرۆشتو موكهكانیان زه ویو باكوور ناوچهكانیروویان كاركردن بوونو نیشتهج مهبهستی بهو بازاڕهكان ناوچهگهری كه باشوور كردهبازرگانه بهم دامهزراوهكانه، پیشهسازی وباشوورهوه قهرهباغی بهھۆی دهوهمهندهكانتاكك لهوێ ھهر تاران و روویانكرده باكووریتایبهت باخچهی و خاوهنی خانوو ببته دهتوانتمهله وانگه یهكیشی دهتوانت جاریش ھهندك وشتكینی جگهی بازاڕ بكات، دروست تداخهكی له باشهكانه داھاته خاوهن دهوهمهند وله جوتیارهكان پداویستییهكانی شاره كان،


47

قسه یان كچانه دهنگی به كات كوڕانهیه ئهوگوایه به فشهكردن ده ستدهكهن دهكهم، لهگهڵ ھهیهو مۆدل بهرزو خانووی خۆشیان سهیارهیپه یوهندیم جاركیان دهكه ن، خۆیان قۆزی باسیحه زهكهم بتبینم، وتی: كوڕكدا دروستكرد لهگهڵله شارهزوور دیاریكرد بۆ باشهو شونكم وتملهوم من وتی: كردم بۆ تهله فۆنی ماوه یهك دوایبهسهیارهیهكهوه بینیم دوورهوه له كوی له تۆكوڕو به كردهوه خۆم دهنگی ئینجا چاوهڕوانهمهوعیدتان كچهم ئهو برای من وتم: بهتوڕهییه وهچیت بزانه بوهسته دهقهیهك چهند پكه وه ھهیهسهیارهكهیدا به نا پی وا وت كهوام ئهكهم ل

وهرگهڕێ.» لهڕگا ئهترسامكوڕانهی لهو تره یهككی ساڵ) ٢٠) كاروانشوه به ھهمان ئهویش پیشهیه ئهم سهرقاییهكهمجار «بۆ وتی بووهو فر ھاوڕكه یهوه لهدامهوه ھهولری جوابی كرد كوڕكی پهیوهندیمبوو ھه فتهیهك ھهر دروستكرد پهیوهندیمان

بۆ كارتی (س) ھهفتهیهدا لهو پهیوهندیمانناردم.»

رووهوه لهم كارتانهی بهو سهبارهت كاروانیشسی، مانگكدا «له وتی دهكهوت دهستیبیرهوهری گهلك ئهمیش بۆ دێ.» كارتم چلھاوڕم كوڕكی بۆ «تهلهفۆنم وتی گایهوهوخانووی ھه یهو مم (B.M) سه یاره ی وتی: كردئهساسیشی و ئه س كه چی ھهیه خۆم خۆشی

نهبوو.»خزانهو چهند خاوهنی كه ساڵ چل ئازادی تهمهنكهسانهی لهو تره یه ككی ھهیه منداكیشی دنیابوونی دوای و ده گۆڕێ خۆی دهنگی كهناكهین، ئاشكرای شیوهیه ك ھیچ به كه لهوهیپش گایهوه» شوه بهم خۆی بهسهرھاتیھاوڕكانمدا لهگهڵ مۆبایلیش بوبوونهوه یئهزانم زۆرباش دهكرد، قسهم كچ وهكو بۆخۆشیمۆبایل بوونهوهی بو دوای بكهمهوه ، الساییانلهگهڵ قسهم یهكهمجار نایه بیرم بهمشوه یه،لهو ئیتر كوڕم نهیزانی ھهر كچ وه كو كرد كوهكو وهكو پیرهژن عازهب، وهكو كچی كاتهوهبگانه نه ك دهكهم، قسه زۆرباش پیر پیاوی_٥٠٠) ھه یه ڕۆژی وا خزمیش نامناسنهوه، ھهتابهردهوام لهوانه زۆر جا دهكرێ بۆ تهلهفۆنم (٦٠٠بۆ (١٠كارتیان) وایان ھه یه ھی بۆ دهنرن، كارتمو ژن پیاوی خاوه ن ھهرزهكار ئیتر كوڕی ناردوم،ھهورامی، زمانی به پیر پیاوی بوابكهن منداڵ.شونهكانهوه ھهموو له بادینی سۆرانی،پهیوهندیم گه رمیان) دھۆك، ھهولر، (سلمانی،جاركیان ناردم بۆ كارتیان ئهوهنده دهكهن، پوهئیتر ($ ٢٢٨) گهیشته حسابهكهم بانسیوایانزانی ڕاگرتم ھهكهیان ئاسیا كۆمپانیایكردن پوه پهیوهندیم دوایی دهكهم ل دزییانبوو كوێ له بانسهت ھهموو ئه و تۆ وتیان:كۆمپانیای ئیتر گانهوه بۆ مهسهلهكه م منیش

كردمه وه.» بۆ خهته كه یان ئاسیادهنرن بۆ كارتی كهوا ئهوانهی دهربارهی كه بمبینن، منیش دهكهن وتیشی «زۆرجار داوادهكهم، بۆ دیاری بۆ شونییان خۆم به ئارهزوویھههبجهی مهوعیدی سلمانی كهسكی نموونهھههبجهش، خهكی كهسكی بۆ دادهنم بۆشوهیه.» بهو دهكه م دیاری سلمانی مهوعیدیكارهكهی شهرمی له سهره ڕای تهمهنهكهی، ئازادرووداوهكانی له سهربهرزی بهشوهیهك نهكردوپهیوهندی كوڕێ «رۆژێ وتی دهگایهوه وبهسانا كرد لهگهڵ قسهم كچ وه كو پوهكردم

دوای ناردم بۆی ئاسیاكهم بۆ بنره كارتك وتم:وهك منیش ئاسیاكهم بۆ كرد تهلهفونی كهمكخاهگیان دایه وه وتی: جوابم پیاوكی پیر دهنگیوت: پم بنرهوه بۆم به ھهه ناردووی بۆ كارتكمنازانم. ل ھیچی (ئۆكهی ) له جگه كوڕم بهخوانییه خاهگیان كهس لهو دهوروبهرهدا ئهی وتی:ڕۆه. نهبهخوا وتم: بنرتهوه. بۆم بی پیكارتكی وه چهمككی به ده سم خاه وتی:تركوڕكی «جاركی ناردوی.» بۆ (١٠$)یمسهیرانگای بۆ نارد سلمانییهوه له ئهندازیارمتۆ وتی: پوه كردم، پهیوهندی لهوێ ئاوسهرجلی وتم: خۆمهوه له ھهر لهبهردایه چۆنت جلیبۆ تهلهفونی تۆزك دوای پرتهقای. كوردیچاوم دهكهم لبوردن داوای زۆر وتی: و كردمگۆشتت شیندا جل كچكی له گه ڵ كه وت پتدهی سهعات بۆالت، بم نهھات رووم دهبرژاندوتی: كه كردم، بۆ تهلهفۆنی تر شهو جاركیھیچی گهبهیهكدا لهگهڵ كرد دهعمم گهڕامهوهھهولرهوه له «دكتۆركیشم نهما.» سهیارهكهمبه ھه رجارك سلمانی بۆ ھنا جارك چهندمانگ س دوو دهدزیهوه ل خۆم بهھانهیهكبۆ كارتی (٦_٧) باشبوو ھه بوو په یوهندیمان

ناردم.»كاره گرفت نییهو ئهوانهی ئهم كارهش بهب ئهمته نانهت ھهڕهشهو رووبهڕووی زۆرجار دهكهنلهگهڵ كاركه به وهی بوونهتهوه، دادگاییش ئازادیش ناگونجت، كۆمه یهتییهكاندا دابونهریتهوتی له وبارهوه و پش ھاتۆته كشهی گهلكخۆم تازه برادهركی بۆ كرد «رۆژك تهلهفونمخۆمه، خزمی خزانه كهی گواستبویهوه ژنیقسهم كچ دهنگی به دایهوهو وهمی خزانهكهیعهلییه به وتم: ئیشم وتی: فهرموو. كرد، لهگهڵعهلی. به چییه ئیشت وتی: پیاوه كهی)، (واتهبوو، توڕه زۆر ئیتر خۆشهوێ. عهلیم من وتم:زۆره ماوه یه كی خۆ دهبی توڕه بۆ جا وت: پمزانیم دوایی خۆشهوێ، یهكمان عهلی و منھهتا لهنوانیانداو دروستبووه گهوره كشهیهكیلم شونیدا به چووم خۆم تۆراوه، خزانهكهشی منهوه بهسهر عهلی وتی: تۆراوی . بۆ پرسی:بۆ وردی به شتهكه م ئیتر دهكات، دداری

پیاوه كهی. الی بۆ بردمهوه و باسكرد

كردووه، قسهیان راپۆرتهدا لهم ئهوانهی تبینی:وهرنهگرتووه. لهھتفۆن سودیان

فهرهج زانیار ـــ ھهفتانه


نویان فكی كوڕان له زۆر ئستاو بردن بهسهر كات بۆ دۆزیوهتهوڕاكشانی دهیانهوت بۆ بهو كهسانهی یاریكردن

قسهكردن. وه حدهی و كارتسهره تای دوكاندارییه و پیشهی (١٨ساڵ) ئارامدهگهڕنتهوه الساییكردنهوهیه ئهم فربوونیله گایه وه خۆی وهكو لهمهوبهرو ساك بۆبه «ئهونده بووهو وتی ھاوڕیه وه فر كوڕكی

نایهن ژماره «له وتی ئارام دهكهن، پوهزۆربكاربووم ماوهیهك چونكه زۆرن، ئهوهندهخۆم ژمارهم ئارهزووی به و شهوانه دادهنیشتمكارتكم چهند شهوانه پهیداكردن كارت بۆ لدهداھهرزان بهنرخكی بهیانییهكهی و دهھات بۆ

دهمفرۆشتنهوه.»سهمهرهی سهیرو سهرگوزشتهی گهلك ئارامدرۆزنی خۆشه زۆر بهالمهوه «ئهوهی وتیشی البوو

46

ئاراسته

كچ به خۆیان دهكهن كوڕانهی دهنگی ئه و

فربووم لوهی من كوڕهی ئهو بووم فر جوانینهناسراو ژمارهیهكی به ڕۆژك نهیناسیمه وهبه خۆشهویستهكهی، خۆمكرد و كرد بۆ تهلهفونمعاجزییان خۆشهویستهكهیدا لهگهڵ بووم جازانیئهویش بوابكهن درۆوه، به بهسه ریدا گریام بووهخۆم ل ئاشكراكرد دوایی كرد به گریان، دهستی

بوویهوه.» تهریق زۆركهسانهش پهیوهندیان ئهو به ژمارهی سهبارهت

لهالیهن دهنگ گۆڕینی دیاردهی دزویشی تکهڵ بوو، گهلك دواییدا، مۆبایل لهگهڵ سوودهكانیدا ساه ی چهند لهملكهوتۆتهوه، خۆشیشی سهرگوزشتهی ئاكارییه كانی، گاریگهرییه سهرهڕای ئهمهش دیاردانهو لهو یهككه كوڕانهوه

دهكات. ئاشناتان دهنگگۆڕین بهدنیای ھهفتانه


73

سیۆل، كۆریای باشوور: مۆبایلكی نوی ڤیدیۆ

فۆن به ناوی (٣ جی وۆچ فۆن)ی ئ جی له سه ر

شوه ی سه عات. سیستمی لدانی ژماره كانی ئه م مۆبایل

ـ سه عاته به له مسه و كامرا و سپیكه ری له ناوخۆیدا ھه یه .

پاتایا، تایالند: نۆنگ نای تایالندی و تۆماركردنی ژماره یه كی پوانه یی نوێ له دانانی دووپشكی زیندووی ژه ھراوی بۆ ماوه ی ٢ ده قیقه له ناو ده مدا.

ر ی ی یه ا.

كۆچی، ھیندستان: ئه كته ركی ھیندی له كاتی نمایشی ئه فسانه ی

(كاتاكالی)، كه پكھاتووه له گانه وه ی چیرۆك و

میوزیك و سه ماكردن.


فــۆتـــۆستــۆری

بۆ خۆئامادهكردن چین: ھاربین،ھاربینی فستیڤای (٢٥)همینپهیكهر دروستكردنی بۆ نودهوه تیدووهمی كانوونی ٥ی كه سهھۆڵ لهسازدهكرێ. ٢٠٠٩

یهكگرتووهكان: ویالیهته نیویۆرك،گۆڕهپانی له بهكۆمهڵ ماچی پۆڤهی

تۆماركردنی بهمه بهستی تایمزبهكۆمهڵ. ماچی گهورهترین

یهكهمینجار بۆ سعودیه: جهدده،قهدهغهكردنی له ٣٠ ساڵ لهدوایفیلمی وتهدا، لهم سینهماسعودیه له (مهناحی) سینهمایینمایشكرا.

48Haftana-issue 29/ 4 Jan - 10 Jan 2009


لکردین مائاوایی ھانتنگتۆنشارستانییهتییهکان تزک پکدادانی دهکرد، کۆتایی چاوهڕوانی ئهو ژیان پکهوه بۆ لهبری گۆرانیپكدادانی تیۆری خاوهنی دانهرو و جیھانی نووسهری ھانتنگتۆن، سامۆیل نهیبینی، خاوهنه کهی بوو

كرد. دوایی كۆچی احلضارات) (صدام شارستانیهتییهكان-

زانكۆی ھهواهكه، بوبوونهوهی پاشخۆی لهسهر پگهی تایبهتی ھارفاردبه ھانتنگتۆنی سامۆیل دوایی كۆچی ھهوای

راگه یاند. جیھاندكتۆرا بوانامهی خاوهن ھانتنگتۆنی سامۆیلبووه زانكۆیهشدا ھهرلهو ھافارد زانكۆی لهكه كاتهی ئهو وتۆتهوه، وانهی مامۆستاوبووه ٣٥٩١وه بوو له سای ساڵ ٣٢ تهمهنیبهڕوه بردنی بۆ ھارفارد زانكۆی له ئهندامكه ــورت ك لهماوهیهكی جگه حكومهت،(٩٥٩١-٢٦٩١) ساهكانی نوان دهكهوتهئوستاد كۆۆمبی زانكۆیهكی له ده مهی ئهو

بوو.سهرۆك جگری ھارفارد زانكۆی له پشترئهكادیمی بهڕوهبهرتی و حكومانی بۆ بووو نهتهوهیی نو لكۆینه وهی بۆ ھارفارد

ئیقلیمی.«كه دهیوت: ھانتنگتۆن سامۆیل ھهمیشه ئاسایشی له: بریتییه پهرژهوه ندی سهرهكی شارستانی ستراتیژی، پهیوهندی و نیشتمانیپهرهپدانی و دیموكراسی ســهربــازی، و

له رۆشنبیری ھۆكاری ئیكۆنۆمی، و سیاسیشوناسی بوون ئهمریكی سیاسه تدا، جیھانی

نیشتمانی».كۆشكی له ٨٧٩١ ٧٧٩١و ساهكانی لهئاسایش ركخهری وهك دهكرد كاری سپیئاسایشی ئهنجومهنی لــه پــالنــدانــان بــۆ

نیشتمانی..ــهری ــن ــهزر دام ســاڵ ــۆ مـــاوه ی حـــهوت بسیاسهتی گۆڤاری له بوو (rotideoc)

دهرهوه.كتبی ــــهری دان ھانتنگتۆن، ســامــۆیــلكه شارستانیهتییهكان) (پــــكــدادانــیو سیاسی نوهندی له گهورهی مشتومكی

نایهوه.. رۆشنبیرینووسینی ھهمه و لكۆینهوه و چهندین وتاردووی به جیھاندا سهرتاسه ری له جــۆریملمالنی مانهوه و بــارهی له ھنا، خۆیدابهردهوامه. تائستاش شارستانتنییه كاندا

(صدام كه ٦٩٩١ سای واته دهمه ی ئهوبهو و پشتبهستو نووسی احلضارات)یسارددا جهنگی دووای له ئیتر كه تیۆرییه ی

له ئیدۆلۆجییه تهكاندا لهنوان ملمالنییهكانملمالنی بۆ ده گۆڕت جیھانیدا سیاسهتی ئهوانه رۆشنبیرییهتی، و شارستانیه تییهكان

بادهست دهبن. توخمی بۆ وهالی زیــاتــر «خــه ــك نووسیویهتیله دهبت خۆیان تایبهتی رۆشنبیرییهتیبوونه وابهسته رایهه كلتووری و ئهو و دین

مژووییه».شوناسی كه حهقه لهسهر له وهدا ھانتنگتۆنبه پشتبهستووه سیاسی و رۆشنبیرییدوواڕۆژدا له كه ھاوبهش رۆشنبیرییه تكیبهشوهیهكی بهردهوام خهكیش نابت، ونلهسهر ئــهویــش ـــن، ــهوه دهزان ســه ره كــی ئو رۆشنبیری و نه ریت و نیشتمان ئه ساسی

ناوخۆ. كۆمهگایسایدا ١٨ ته مهنی له ھانتنگتۆن، سامۆیلمهساتچۆستس ویالیه تی ناوچهیهكی لهو تیۆرییهكانی بهم كرد، دواییی كۆچیبه بهشهرییه ت مژووی بۆ بهھاكانی كتبه

مایهوه. زیندویقهره داغی ئهلهند ئا:

ھانتنگتۆن

50

ڕووناکبیری

له یهكك له ئستا و بهرله ماوه یهكدهربارهی فیلمك ئاسمانییهكان كهناهئینگلیز نووسه ری ژنه مهردۆخی ئیریس ژیانیگهنجتی رۆی كهیت وینسلنت تیدا كه پیشاندرارۆی دانش) (جۆدی دهبینیو مهردۆخی ئیریسبهشوهی فیلمه ئه م پیریدا له دهبینی ئیریسیتواناوه بهوپهڕی كهیت ونهگیرابوو، باك) (فالشبدات گوتینك گهنجتییهكهی جوانیو به توانی پیشان ئیریس گهنجتی تهواوهتی به فیلمهو بهمخۆشهویستیو سهركشی و له بووه پ كه بداتبه بهھزهیهوه كهستییه جوانی و ئهو بهھۆیئهم خۆشه ویستی داوی كهوتوونهته گهنج دهیانكتبو چهندین خاوه نی كه نووسهره وه خانمهژر دهریا، (دهریا وهك ناوبانگه به چیرۆكی

ئیتاییهكه..). كچه تۆڕهكه،ژیانی لهسهر بكرت ھهوستهیه ك پویسته ئهتمۆسفرهی ئهو ھهموو و مهردۆخ ئیریس

نهخشاوه.. بهدهووریدانووسهری ئینگلیزی ژنه ناوی ئهم ساتهش ھهتابۆ (١٩١٩/٧/١٥) مهردۆخ) (ئیریس بهناوبانگ لكۆهره وهكانو رهخنهگر و نو له (١٩٩٩/٢/٨)گرنگییهكی جیھاندا زۆری زۆربهی له خونهرو

ھهیه. فراوانی تایبهتیوكه كتبهیه ئه و ئهمه بۆ بهگه ش باشترینبوكردنهوهی مردنی دهزگای له ساڵ س دوایداھنانهكانی ژیانو ده ربارهی دهریكردو (نۆرتۆن)(بیتهر رهخنهگر نووسینی له نووسهره یه ژنه ئهمله ئینگلیزی ئهدهبی مامۆستای جی.كۆنراد)یھاوڕی كه دهریكردووه، (كنگستۆن) زانكۆیكتبه یدا لهم نووسهر بووهو نووسه ره ژنه ئهم

دهربارهی راستی نھنی و ھهندك یهكهمجار بۆژنه ئهم نھنییهكانی پهیوهندییه تایبهتیو ژیانی

بودهكاتهوه.جۆن ١٩٨١ مهردۆخو له سای یهكهمجار كۆنراد بۆبریتانی فهیله سوفی رهخنه گرو نووسهرو بیلیپهیوهندییهكانی ناسی مهردۆخی ھاوسهریسهدهی كۆتاییهكانی له مهردۆخ كۆنرادو نواننووسینی بیرۆكهی بوو، تۆڵ توندو رابردوودا به ھات ژنه نووسهره كاتك ژیانی ئهم چیرۆكیژیاندا له ھشتا مهردۆخ كه نووسهردا مشكیبوو، بدهنگ ژنكی مهردۆخ ھهرچه نده مابوو،بۆ توانی كۆنراد بهم بهسهریدا، زابوو شه رممهردۆخ رهزامهندی كتبه ئهم بهرھهمھنانی

وهربگرت.ھاوسهردهمهكانی شایهتی یادهوه ریو رگهی لهشوهی زیندوویی به تهواوهتیو به مهردۆخهوهلهنوان بهرچاو: دته داھنهره مان نووسهره ئهموهك دادهنیشت، كاغهز گهورهی تۆپهی دوووابوو مور) (ھنری پهیكهرهكانی له یهكك

تۆپهی نهبت، نووسین بۆ نهدهجو ھهرگیزتۆپهی بوو سپی كاغهزی كۆمهك یهكهمیانبه ئهمهش كاغهزه نووسراوهكان بوو. دووه میشبهھرهمهندو كهسانی تهنھا نایابه كاركی ڕاستیده كرت. بۆیان گه ورهكان ھونهرییه توانا خاوهنجیاوازیو به ھهستی ھهرگیز نووسهره ئهمدهوروبهریدا، كه سانی به سهر نهكردووه سهركهوتنبووه، ئهمهش دوور زۆر لی ھهسته ھهمیشه ئهمپدهچت چونكه داھنهرهكانه، كهسه خهسهتی الی له سهركهوتن جیاوازیو به ھهستكردنبه ھهستكردن بۆ تره روویهكی كهس ھهندككهسه ھهمیشه چونكه بهھره، نهبوونی كهمیوھیچ سانایی بوون، نموونهی عهبقهری گهوره كانبهرامبهر له نهبووه خۆبه زلزانینیان ھهستی كات

تردا. خهكانیكتبه ئهم كه مهردۆخ ژیانی تری الیهنكیحهز زۆری نووسهر كه ئهوهیه دهریدهخات،چهندین كردووهو كۆنهكان زمانه خوندنی به

كردووه. لهسهر نرخی به لكۆینه وهیله نووسهره ژنه ئهو ژیانی له سهر فیلمه ئهم تراژیدیای له باس تیدا ونهگیراوه و ٢٠٠٢دا سایدهكات ژنه فهیله سوفه نووسهرو كهه ئهو ژیانیعه ق ئازادی له باس ژیانی درژایی به كهعهقه ئهو تهمهنیدا كۆتایی له چۆن دهكاتو نهخۆشی به تووشبونی بهھۆی لهدهستدهداتئهو دهگاته تهنانهت (خه رهفاندن)، زهھایمهرناناستهوهو خۆی كتبهكهی ٢٦ تیدا ئاستهیپۆستهچییهكه كاتك دیمهنهكانداو له یهكك لهدنت بۆ خۆی چاپكراوهكانی كتبه له یهكك ئاخۆ لدهكات، ئهوهی پرسیاری نایناستهوهو

چی بت؟! كتبه ئهو ئهو زهرفهوبه دهستھنا، گهورهی سه ركهوتنكی فیلمه ئهمرووداوو پهیوهندییه ژیانه پ بهھۆی ئهو ئهویشله ھه یبووهو ئیریس زۆرانهی خۆشه ویستییه(جۆن به ده كات شوو ١٩٥٦دا سای كۆتاییداو لهزانكۆو له بووه پرۆفیسۆر خۆی وهك كه بیالی)چل ساڵ دهبتو منداتر ئیریس له شهش ساڵدهبهنه ئاسوودهیی پ خۆش و ژیانكی پكهوهلهگهیدا ئیریس ژیانی ساتهكانی دوا تا سهرونهمره خۆشهویستییه له و باس دهمنتهوهوبه بهخشیوتی ئیریس مرده كهی كه دهكاتگهنجتیو جوانیو نهمانی لهدوای چۆن ئیریسوخزمهتی ھاوسه رهكهی ئیریس عهقی زیرهكیو

. دهمنتهوه لهگهیدا ھهر دهكاتوموحسین تارا ئا:

ئیریس مهردۆخو نووسهری ئینگلیزیتراژیدیا دوا

به مهردۆخهوه ئیریس ھاوسهردهمهكانی شایهتی یادهوهری و رگهی لهبهرچاو: دته داھنهرهمان نووسه ره ئهم شوهی زیندوویی به تهواوهتیو

پهیكهرهكانی له یهكك وهك داده نیشت، كاغهز گهورهی تۆپهی دوو لهنوانیهكهمیان تۆپهی نهبت، نووسین وابوو، ھهرگیز نهدهجو بۆ مور) (ھنریبوو. كاغهزه نووسراوه كان دووهمیش تۆپهی بوو، كاغهزی سپی كۆمه ك


مهردۆخ ئیریس

53

پهنجهره

رۆشنبیرانی له ریالیستییانهتر رۆژگارهدا لهم كورد رۆشنبیرانی دهچپناوهڕۆكی دهكاته وه، ساغ ئه مه ئه وهی بكه نهوه. بیر رابردوو سهدهیناونیشانی به (تیشك) پۆژهی چوارچوهی له ساڵ پار كتبكهبوكرایهوه. كردبوو، ئامادهی محهمهد رهوشت كه التینی) (ئهلفبیھهیه التینیهوه ئهلفوبی به پهیوهندیی كه بهشهی لهو كتبهكهله كهس ھهشت لهگهڵ دوورودرژی چاوپكهوتنی چهردهیه ككامكیان ھیچ كه گرتۆتهخۆ كورد رۆشنبیرانی ئه دیبانو ناسراوتریننهكردوه. به ئهلفوبی التینی پشتگیریی گۆڕینی ئهلفوبی عهرهبییبۆ التینیی ئهلفوبیهكی سۆن مژه ر بیستهمدا سهدهی له سهرهتایباش پی مۆرگانیش ئیدمۆندز. زانا پاش ئهو داناو كوردی زمانیكوردیش لهنو بنووسرێ. التینی ئهلفوبی به كوردی زمانی بووالیهنگركی عهرهبی ئهلفوبی لهبری التینی ئهلفوبی بهكارھنانیمحهمهد میرزا زهكیو ئهمین محهمهد ١٩٢٥ سای ھهبوو. زۆریخوندنگه خوندكارانی ئاشناكردنی بۆ نامیلكه یهكیان پكهوه باشقه

كرد. ئاماده به ئهلفوبی التینی سهرهتاییه كانبهكارھنانی له پشتگیری پانتایی نهتهوهییدا، گیانی ھهكشانی لهگهڵكه بهرچاو ده ھاته وا كه بهڕادهیهك دهبوو، به رینتر التینی ئهلفوبیداگیركهرو كلتووری له خۆرزگاركردنه عه رهبی ئهلفوبی نهھشتنیله كوردی. زمانی جیاوازیی پاراستنی بۆ ھهودان له بهشكیشهگۆڕینی مهسهلهی ئازار، بهیاننامهی راگهیاندنی پاش ساهكهی چوارلهنوان گهرموگوڕی مشتومكی التینی ئهلفوبی عهرهبی به ئهلفوبیسهر رۆشنبیرانی كوردستانو دیموكراتی پارتی به سهر رۆشنبیرانیئهلفوبی لهسهر پیان پارتییهكان نایهوه. عیراق شیوعیی حزبی بهئهلفوبی ھشتنهوهی پشتگیریی شیوعییهكان دادهگرتو التینی

دهكرد. عهرهبییانبیروباوهڕ. لهوانه نامنتهوه، خۆی وهكو شتك ھیچ دیاره بهمئه لفوبی چاوپكهوتنهكاندا له محهمه ده. رهوشت كتبهكهی بهگهش(ئهلفوبی ده مارف خهزنه دار نییه. دكتۆر پشتیوانكی ھیچ التینی

(دروشمكه پیتی التینی بهكارھنانی و كورد) به موكی بوه عهرهبینییه ). چاكهی زیاتر لهخراپه كورد ئهمۆی بۆ

كه نییه گرفتی (ئه وهنده ئه لفوبی التینی ده سابیر رهفیق دكتۆرعه رهبی ئهلفوبی ده فهھمی كاكهیی بكهینهوه). گۆڕینی له بیرئهم ئارامی- فینیقییه... بنهڕهتدا له نییهو موكی عهرهب (لهڕاستیداشاعیری ئهوهندهش موكی كورده ). چهند موكی عهرهبه، ئهلفوبیهو وای دهبینژوو دهبهستم به بكهس پشت گهورهی كورد شركۆبه ئهلفوبی عهرهبی ھهمه دانییهوه تایهری له بابه زمانی كوردی كهبۆ بهبیانو بكرێ التینی ئهلفوبی بهكارھنانی ناكرێ ده نووسو به نابین التینی پیتی (بهنووسنی ده دنیاداو كرانهوه بهڕووی

خۆكوژی). له جۆركه گۆڕینی ئهوروپی..یاسای له بهالدان التینی ئهلفوبی بهكارھنانی شاكهلی ئهمجهددهرچوونی وهك (رك كاره كه پیوایه دادهنو سروشتچهوساندنهوهی عهبدو ھهكهی خۆی). نهجات له شهمهندهفهركهعهره بی ئهلفوبی به كارھنانی له عهرهب دهستی لهسه ر كوردباشتر تر ئهلفوبكانی له عهرهبی ئهلفوبی وایه بوای جیادهكاتهوهوعهبدول جهمال مامۆستا دهكا. كوردییهكان دهنگه له گوزارشتپاش كه دایه بوایه لهو بهڕهوا نابینو عهرهبی ئهلفوبی گۆڕینیزمانی كه كی به عهره بی ئهلفوبی مشتوماڵ چاكسازیو دهستكاریودهڕوانته مژووهوه په نجهره ی له كهریم مهال دێ. محهمهد كوردیعهرهبیی موسمان ئهلفوبی بۆته له وهته ی پیوایه كورد مهسهلهكه ودهوهتدا یهك سایهی له ناش سیاسییشهوه لهڕووی بهكارھناوهو

.ھهب ئهلفوب دووئهم نهتهوهیی كوی كهفو كه دهخه ن دهری وهمانه ئهم ھهمووبیستهمهوه، سهدهی كهفو كوی رۆژگاری بهپچهوانهی رۆژگاره،كوردی زمانی گهشهكردنی ماددییهكانی پداویستییه نهیتوانیوهگونجاوتر لهگهڵ ریالیزمكی ژیرترو گوزارشت له بشون. ئهمهش

دهكا. پداویستییهكانی سهردهمدا

ئهسهسهرد فهریدبهكارھنانی دهربارهی

كوردی زمانی بۆ التینی ئهلفوبی


52

ڕووناکبیری

رۆشنبیری بهڕوهبه رایهتی رابردوو ھهفتهی ھه فتهیهك چاالكییهكانی چوارچوهی له سلمانی،ھۆی له رووناكبیری، ھونهرو و ئه دهب بۆكۆڕی س سلمانی، گشتیی كتبخانهی دیالنیدهزگاكانی له ژماره یهك كه سازكرد لكۆینهوه یو بۆ ئهدهب ھهفتهیهك میوانهكانی راگهیاندن و

بوون. ئاماده ی رووناكبیری ھونهرولهتیف ھهمهت، شاعیر له ھهریهكه كۆڕهكانیش بۆ

بوون. محهمه د ئاوات و تالیب تۆفیق د.جهزابه لكۆینهوهیه كی كه ھهمهت لهتیف سهرهتادهربین) جۆری زمانی مندان، (شیعری ناوی

كرد. پشكهشپشكهشكردنی به دهستی د.جهزا دواتر

ناونیشانی به كه كرد خۆی لكۆینهوه كهیكوردستان، ھهرمی داباوهكانی (ناوچه

بوو. لكدانهوهیهكی جیوپۆلۆتیك)لهژر ناوی بۆ ئاوات محهمهد سیهم پاشان كۆڕیدرژه چۆن تهكنۆلۆژیادا، سهردهمی له (شیعر

ركخرا. دهدات) بهخۆیكهریمهوه سهروهر له الیهن كۆڕهكان سهرجهم

بهڕوهچوون.لهسهر گفتووگۆ ئامادهبوانهوه له الیهن باسه شایانیبهرنامهی له پاشان كرا، بابه تهكان سهرجهمیسلمانیدا رۆشنبیری بهڕوهبه رایهتی داھاتوویفیستیڤای و چاالكی چهندین كه ئاشكراكرا

بۆ دهكرت. كاری ئستاوه رۆشنبیری له

مهحفوز نهجیب میسردهباتهوه بۆخۆی

ئهبو حه مدی میسری گه نجی رۆماننووسیبۆ مهحفوز) (نهجیب خهتی توانی جه لیلبوو (الفاعل) ناونیشانی به كه رۆمانهكهی

بھنت. بهدهستبوو مهحفوز نهجیب میدالیای خهتهكهش زانكۆی سهرۆكی ئارنۆدی دیفید لهالیهن كهالوه رۆماننووسه بهو قاھیره له ئهمریكی

بهخشرا.به وتهیهكی جهلیل ئهبو بۆنهیهوه بــهو خوندهوهو الوازدا) ستایشی (له ناونیشانیھاندانی كه ئهوه یه خهته «ئهم وتی: تیداچونكه تپهڕاندن، ــهوهك ن په ككهوتهییهبھاوتایانهی توانایهكی مانای تپهڕاندنستاتیكیو نرخی له تگهیشتن بۆ بهھزهتپهڕاندنیان.» ئاسانی به پاشان و فیكری

سامی لهالیه ن كه دادوهران لیژنهی وته یكورتهی ئهویش پشكه شكرا؛ موحرزهوه كۆی لهالیهن كه بوو تایبهتانه ئهو راپۆرتهله لیژنهكهش كــرابــۆوه. بــهرز لیژنه كهوهعهبدولمونعیم موحرز، (سامیه له ھهریهكھودا عسفور، جابر ساح، فهخری تهلیم،

پكھاتبوو. فهتحی) ئیبراھیم و وهسفیبهشی بــهڕــوه بــهری لینز، ــارك م پاشان قاھیره له ئهمریكی زانكۆی له بوكردنهوه

كرد. لیژنهكهی بهشداریمیسرییه نووسه ری دووهم جهلیل ئهبو حهمدیبهدهستھنابت. خهته ی ئهو لهسهریهك كهبهشوهیه ك سانه خهته ئه م كه بوو بیار واو میسری نووسهركی به ساك كه بتعهرهبی تری وتكی نووسهری به ساكیشتلیم عهبدولمونعیم وتهی بهپی بهم بدرت.دادوهران، لیژنهی ئهندامانی له یهككه كهمهرجی ژر ناچنه عهرهبی خه تكی ھهر

نۆره پكردنهوه. و دابهشكردنسهركهوتنهی ئهو بۆ نییه پاساو ئهمهش بــه وهی تــردا ئهوانی بهسهر میسر وتــیــه ی خــهت ئــهم یــهك ــهســهر دوو ســاڵ ل

بهدهستھناوه.

لكۆینهوه بۆ رۆژك سلمانی..

ناونیشانی سوداء) ورائحة اسود (طعمقۆناغهكانی بۆ كه یهمهنییه رۆمانه ئهوسای (پۆكهر) بۆ یهكهمی پشبكی له رۆمانه ئه م ھهبژراوه . ٢٠٠٩

عهلی یهمهنی رۆماننووسی نووسینی موقرییه.

رۆمان ١٦ پشبكیه دا ئهم لهبوو بهشدار ١٢١ رۆمانی كۆی له

بهدهستھنانی بۆ ملمالن بۆھهدهبژرت. ئهمساڵ خهتیژمارهیئهوده وهتهعه رهبییانهی

ئهم بهدهستھنانی بۆ پاوراون كه

عهرهبی دهوهتی ١٥ دهگاته خهتهسوریه، (میسر، ئهوانیش مهغریب، تونس، لوبنان،عیراق، ئهردهن، سعودیه،سودان، فهلهستین، لیبیا،و عومان جهزائیر، یه مهن،

كوت).كۆتایی خهتی و قۆناغ بیاره دوا ٢٠٠٩ ئاداری ١٦ی ئهم پشبكیه لهمیانهی چاالكییهكانی ئهبوزهبی له لهبۆ ئهبوزهبی نودهوهتی (پشانگای

رابگهیه نرت. كتب)

رۆمان خهتی پۆكهر بۆ


55

ھه ریه كه یان خۆشه پم بكه م، تكه یان و بده م به جیا ئه نجام بده م. داوای ئه وه ناكه م كه گۆرانی بخه مه ناو ئه و فیلمه ی كه ده مه وت به شداری تدا بكه م. مه به ستم له ئه زموونی (چیرۆكی گه ڕه ككی میللی)دا نزیكبوونه وه بوو له و چینه ی كۆمه گه و بیانی الوكی رۆی له دیكه ، جه ماوه ر چینه كانی (التجربه فیلمی له بینی منیان پسیتدا سپی له م ده ستھنا به باشم سه ركه وتنی الدانمركیه ). كه نی) (توتو میللی گۆرانی ھه روه ھا فیلمه دا، ئاھه نگه كاندا له ھه میشه له سه ره زۆری داوایه كی

داوام لده كرت ئه و گۆرانییه بیم.چیرۆكی خونژ له گه ڵ نیكۆڵ سابا چییه ؟

ـ له ئیستادا خه ریكی كاری تۆماركردنم له فیلمی (السفاح)دا له گه ڵ ھونه رمه ند ھانی سه المه كه ئه م فیلمه له ده رھنانی (سه عد ھینداوی)و ئاماده كردنی (خالید ئه لساوی)یه . ئه م فیلمه باس له چیرۆككی و ھه شتاكان كۆتایی له كه ده كات راسته قینه سه ره تای نه وه ده كاندا روویداوه ، ھه موو رووداوه كانی پشكه ش نوێ رۆیكی فیلمه دا له م من واقیعییه

ده كه م كه جیاوازه له رۆه كانی پشووم.له به رامبه ر سینه مای لوبنانیدا خۆت به كه مته رخه م

نازانیت؟ـ پیشه سازی سینه ما له لوبناندا به ره و باشتر ھه نگاوی ناوه ، لوبنان نیشتمانی منه ئه مه جی شانازییه بۆ بكه م، وته كه م پشكه شی شتك بتوانم كه من به م ئه وه ی به الی منه وه گرنگه سیناریۆ و تكسته ، ئیتر به المه وه گرنگ نییه لوبنانی بت یان ھیندی.

ئه م پشت له چی ده تبینم نووه مۆدلكی به گۆڕانه وه یه ؟

ـ نزیكه ی ساڵ و نیوك ده بت ڕه نگی قژم گۆڕیوه ، له به رئه وه ڕه نگی زه رد ڕۆی كچكی ئه رستۆكراتی و بیانی پ به خشیبووم. خه ك پیان وابوو ئه مه ته نھا (التجربه فیلمی پاش ناوه ڕۆكه . ب رووكه شكی كرا، رۆكی جیاوازم پشكه ش الدانمركیه ) چه ند منی ئه زموونه ئه و چونكه كرده وه ، ڕه تم به م خسته چوارچوه یه كی دیاری كراوه وه ، رۆه كه م له فیلمی (التجربة الدامناركیة ) ته نھا له سه ر بنه مای شوه م بوو. بۆ ھه موو ھونه رمه ندك ماوه یه ك ھه یه پده وترت ماوه ی پگه یشتن كه زۆرجار ھونه رمه ند ده ره وه ی شوه ی به جوانی پشت ماوه یه دا له م ده به ست له بری گرنگیدان به ناوه ڕۆك. له فیلمی فه ه ستینی كچكی رۆی كه دول) البیبی (لیله ته نھا ئه وه ی له گه ڵ ده بینی تكچووم ده موچاو بووه ، زۆرگرنگ من بۆ به م بوو، مه شھه د پنج زیاترجه خت من رۆه ، ئه و بوو خۆش پم زۆر

ناوه ڕۆك جوانی له سه ر جوانی له گه ڵ ده كه مه وه رۆح و ھه ست. كه ئه مانه رووكه شییه كان جوانییه

داده پۆشن.ھونه ردا بواری له ئایا ھاتیته چۆن خوندوته

ناو ئه م جیھانه وه ؟ھونه ردا بواری له نه خر ـ نه مخوندووه و له بنه ماه یه كی ئه مه به كو نیم، ھونه ریش حه زكی سروشتی بوو له مندا (الفور گروپی له كه كاتك كاتس)دا گۆرانیم ده وت، دوای ئیمام عادل ھونه رمه ند ئه وه په یوه ندی پوه كردم بۆ ئه وه ی له فیلمی (التجربه دانماركیه )دا چه ند من بكه م، له گه ڵ كاری به م ده زانم، بیانی زمانكی له گه ڵ ئه مه شدا ھه رگیز بیرم له وه جیھانی به ره و كه نه كردۆته وه بوون ھه نگاوبنم، چونكه ئه وه بۆ من به سه كه وه ك ھونه رمه ندكی عه ره ب ناوبانگم ھه بت و شانازی ری له خۆشه پم بكه م، پوه چاره سه ری ھونه رییه كانمه وه كاره

كشه كانی گه نج بكه م.المستكفی)چی بنت (والده و النھار) (عده دوای

دیكه ت ھه یه ؟ـ زنجیره ته له فزیۆنی (عدة النھار) كه له ده رھنانی ئیسماعیل عه بدولحافز كه ده رھنه ری زنجیره درامای (لیالی احللمیة و حدائیق الشیطان)ه له ئاماده كردنی ئه ستره ی له گه ڵ عامر سه فا و محه مه د نووسه ر له یه كك به كه ئه لسه عدنی، ناوبانگ سه ح به گرنگترین له ئه و ئه زموونانه ی داده نم كه پشكه شم كه ده بینم ئه رستۆكراتی شاژنكی رۆی كردووه . وه زیر رگه ی له ده یه وت ژیاوه و شه سته كاندا له سه ح سه عده نیه وه موك و ماه كانی بگه ڕنته وه . له به یروت له گه ڵ ده رھنه ر محه مه د ره جه بدا كاركم ھه بوو له (حوا ء فی التاریخ)، كه رۆی له دایكبوونی كچی مسته كفیم ده بینی كه ئه م رۆه چه ند الیه نكی ھه یه ، راڕای كه ستییه كی ھه بوو قوی ده روونی پرۆڤه م ده بوایه بۆیه شاعیربووه كه له به رئه وه ی له گه ڵ شوازی بكردایه پیته كان له سه ر ده ربینی خوندنه وه ی شیعرو چۆنتی پشكه شكردنی پرۆڤه م

بكردایه . به م من ئه و رۆنه م پخۆشه كه قورسی تدایه له به رئه وه ی كه من كه سكم حه زم به رووبه ڕوو

بوونه وه یه .رابردوودا ره مه زانی مانگی له دووكاره ئه م دوای به زۆر من به م به رده م، خرایه كارك چه ند مه حمود ھونه رمه ند ده كه م دیاری كاره كانم وردی ھه بژاردنت توانای «تۆ وتم: پی عه بدولعه زیز ھه یه ، بۆیه توانیت له رگه ی ته له فزیۆنه وه بچیته

دی خه كه وه ، نه ك سینه ما.»ك له دی نیكوڵ سابادایه ؟

ـ من شووم نه كرده وه و په یوه ندی خۆشه ویستیشیم له په به م خاییه ، دم و نییه كه سدا له گه ڵ خۆشه ویستی و ژیان ھه تا ئه و كه سه ی خۆشم ده وت ده بت. ئه و بۆ دم ئیتر ئه وه دوای ده یدۆزمه وه مرۆڤك وه ك بوم خۆشیان جه ماوه ر ھیوادارم بمبینن كه كاره كانی خۆی خۆش ده وت و به دوای كاری نه ك بكات باش كاری كه ده گه ڕت ئه وه دا زۆر، چونكه من به دوای نازناو و كاری زۆردا ناگه ڕم، به كو به دوای ئه وه دا ده گه ڕم كه ئاماده ییه كی باشم

ھه بت و كاره كانم له ڕووی ناوه ڕۆكه وه باش بن.


54

ھـــونــــهر

كردویت بانگھشتی ئیمام عادل ھونهرمهندكاری شانۆییدا نوی كاركی له ئه وهی بۆ

دهدهن؟ ئهنجام كاره ئهم كهی بكهیت، لهگهڵكه ئهو ئهزموونانهی له گرنگترین یهككه شانۆ ـھهدهستت، پی ھونهریدا كاری بواری له ھونهرمهندچونكه تپهڕت، ئه زموونهدا بهم ھونهرمهند گرنگه زۆردهبیت، ئاوته جهماوهر لهگه ڵ شانۆدا له راستهوخۆدهبت چونكه دهكات، دروست بۆ كشهم ئهمه بهموا ئهمه كه ونهگرتنهوه بهكاری بم پابهند ھهمیشهله دووربكهومهوه و داببم ئاھهنگهكانم له دهكات

وتن. گۆرانیتائستا شانۆگهریهدا له و كردنم بهشداری بیرۆكهی كردنهوه، بهجج قۆناغی نهچۆته نهداوهو بیارمھونهرمهندكی لهگهڵ كه من بۆ خۆشحاییه مایهیبكهم شانۆیی كاری ئیمام عادل وهك گهوره یبه بوهستم، لهگه یدا شانۆ له سهرتهختهی و

زیاترم ھهبت. مهرجك كاتیله و دهركه وتنت گۆرانی وتن ئهزموونیمیللی)دا گهڕهككی (چیرۆكی فیلمیچۆن جیاواز، رۆی دوو به

رووبهڕووی ئهمه بوویتهوه؟گۆرانی له حهزم زیاتر من ـئاھهنگ ھهمیشه وتنه،بوونی له كاتی سازدهكهم،نمایشیی كه فیلمكدا تدا بت، و گۆرانی بتخۆشترو من بۆ ئهوهمن بهم ئاسانتره،كاری و گۆرانی نامهوتئهنجام پكهوه نواندن


نیكۆل سابا:زیاترم منرووكهش له

فیلمهكانی له كه رۆهی ئهوبنت (والده و الدانماركیه) (التجربهدول)و(عدة المستكفی)و(لیلهالبیبیئاماژهن ھهموو بینیونی، النهار)داچوونی بهرهوپش بهرزبوونهوهو بۆھونهرمه نده. ئهم ھونهری ئاستیدیكه «جاركی دهت ئیمام عادلبهشداری بۆ دهكه م بانگھشت نیكۆڵنودا». كاركی له له گهمدا كردنبهم نیكۆڵ چاوپكه وتنكدا له

دوا: ھه فتانه بۆ شوه یه


رۆژنامهی كه سانهیهی لیسته ئه و بهپیسه بارهت بوكراوهتهوه ریبورتر)دا (ھۆلیودئیشكردنی ھونه ریی كری نرخی بهجیھانی ئهسترهی ئهكتهری ھونهرمه ندان،

جولی لهسهرو لیسته كهدایه.. ئهنجیلینادۆالری ملیۆن ١٥ بی ئهمساڵ ئهنجیلینا،تهنھا له بینینی رۆڵ بهرامبهر وهرگرت بهسهر سهركهوت ڕووهوه لهم فیلمكدا،جولیا سینهمایی ھونهریی ئهسترهی ھهردوو

ویزرسبون. ربس روبرت،ره ش ئه كتهری پیاوهكانیش، ئه كتهره بۆلیستهكه وه سه رووی له سمیس) (ویل پستبهشداری بۆ دۆالر ملیۆن ٢٥ بی به دت،ئهكتهری ھهرچی فیلمكدا، تهنھا له كردنی ٢٠ بی به (براد بیت)ه، ئهویش سینهمایی

دت. دۆالر ملیۆن

كـــــــــرـــیجولی ئهنجیلینا

رهزامهندی شهریف عومهر جیھانی ھونهرمهندی (مه لیك رۆی بهرجهستهكردنی لهسهر نواند خۆیناونیشانی به ئه مریكی فیلمكی له فهیسهڵ)

(فهیسهڵ).قۆناغی بینینی رۆڵ بۆ ھه بژراوه شهریف عومهر(خالد نهبوی)یش و فهیسهڵ پگهیشتنی مهلیك

مهلیك. الوتی قۆناغی بۆله زیاتر ھاوكاریكردنی و بهشداری به ھهروهھائهمریكا و ئیتایا سوریا وتهكانی له ئهكتهر سهد

ھیند. وكۆمپانیا له یهكك بهرھهمھنانی له فیلمهش ئهمھاوبهشی به ھۆلیود له بهرھهمھنانه گهورهكانیھاوبهشی به فیلمهش ئهم بهرھهمھنانی بۆكهسكی و ماییر) (گودن كۆمپانیای لهگهڵناوی نهیویستووه كه سعودی سهرمایهداری

بكات. ئاشكراله ئهمریكی سیناریستی جیبسونی ئیدوارد

بۆتهوه. فیلمهكه سیناریۆی نووسینیئهم ونهگرتنی كاری داھاتوودا ھاوینی له بیاره ١٠ به خهرجییهكهی كه پبكات دهست فیلمه

ده كرت. مهزهنده دۆالر ملیۆن

عومـهر شهریـفمهلیك دهبته

ھـــونــــه ر


له رۆژی یه كه می پرۆگرامه كانی ھه فته ی ھونه ر و ئه ده ب و رووناكبیری كه له رۆژی ٢٠ دیسه مبه ری ٢٠٠٨ له الیه ن به ڕوه به رایه تی گشتی رۆشنبیریی خه زال) (الس و سه مای نمایشی بوو، سازكرا سلمانی ھونه ر- و

پشكه شكرا.. دانراو میوزیكی له گه ڵ سه مایه به رجه سته كردنی ھه وكی به رھه مه ئه م بۆ ئه و ناوه ڕۆكه كه له رگای ھارمۆنی بوونی جوه و ده نگی میوزیك كه

جگای وشه و ھاوار دیالۆگی گرتۆته وه ..(نیاز ھونه رمه ند له الیه ن ئاماده یه و سیناریۆكه نه خشه ی ئه گه رچی له تیف)ه وه نووسراوه ، به م پشتبه ستووه به و باره ده رھنراوه كه (رووبار سه رجه م ئارنجمنتی و نه خشاندویه تی كۆریوگرافه رك وه ك ئه حمه د)

جوه كانه .. له الیه ن كه دانراو میوزیكی له گه ڵ ده ڕۆن ھاوته ریبی به ئه مانه ھه موو

ھونه رمه ندی میوزیسیان (ئه نوه ر قه ره داغی )یه وه كاری بۆ كراوه .

الس و خه زال به سه ما

به ئاشنابوون بۆ نودا به رھه مكی له گوێ و ھه ست و سۆزمان

به میوزیكی ره سه نی كوردی ئه و میوزیكه ی سۆزی به ھه مووماندایه یاده وه ری له شمشاڵ و ناه ی ده فه حاڵ لھاتووه كان، ھاوشانی شینی تارو ستارو گوێ قوغ ھه موو باه بان.. چریكه ی به بوونمان ئه مانه له به رھه مكی ھونه ریی میوزیكی زه نگۆه ده نه خشت. وه ھادا كوردی میوزیكی تازه ی (CD)یه كی به رھه می و كورد ژه نیاری كۆمه ك كه كوردییه به سه رپه رشتی ھونه رمه ندی میوزیسیان ھاوكاری به سه نتور) و (سه باحی ھاتۆته كورد فۆلكلۆری مۆسیقای تیپی به رھه م. كاره كان له ١٣ به رھه می میوزیك پكھاتووه و ئه م به رھه مه له سه ر ئه ركی به ڕوه به رایه تی رۆشنبیری ، وه زاره تی سلمانی ھونه ر- رۆشنبیری و گشتی

ھاتۆته به رھه م.

زه نگۆه .. سیدییه ك بۆ میوزیكی كوردی

59

ماتیلس (لهنواندنی بۆ جگرهوهی خۆی ئهفسهرهیانكویرا). كایو (نواندنی نیتو و رامیرۆ) ئهندریهخوندنی لهگه ڵ ھهژارهو كهسكی یهكهمینیاندووهمیشیان ده خونت، یاساشدا له پۆلیسیدابهھهرجۆرك دهیهوت توندوتیژهو و توڕه كهسكیبهرت، لهناویان و بهباندهكان بگات دهستی بتو ھهبژاردن دوودی لهنوان ئهفسهرهش ئه مھهبژرت، كامیان نازانت باروودۆخهكه دا خراپیھزهكانی شهڕكی سهر دهچته فیلمه كه پاشانباندهكانده، لهوشهڕهشدا له لهگهڵ یهكك پۆلیسبهكارھنانی لهوشهوه دهكوژرت، نیتوتاقمی و پۆلیس ھزه كانی له الیهن توندوتیژیبۆ بهباندهكان چهپۆپه بهرامبهر دهگاته نایابوهلیان، تۆه سهندنهوه و نیتو بكوژی دۆزینهوهیو پدرا ڕگه شتك ھهموو بارودۆخهشدا له مله نوان ڕادهبهدهر له توندوتیژییهكی و دهبتكه ڕوودهدات، باندهكاندا و پۆلیس ھزه كانی

(شاری فیلمی ھاوشوهی توندوتیژییهش ئهوزۆر لهالیهنی دیمهنهكانی توندوتیژییه وه خواكان)،بشین ده بت بهم دهبتهوه، نزیك فیلمه لهملهنواندا گهورهشیان ھونهری جیاوازییهكی كهبه ستووه پشتی خواكان) (شاری فیلمی ھهیه،ونه لهگهڵ توندوتیژییهكان ونه تكهكردنی بهكهسهكان بهپی ڕقوكینهش مرۆڤدۆستییهكاندا، (تاقمی له بهم خهكهكهدا، لهنو دابهش بووهنموونه بۆ زیاترن، توندوتیژییهكان نایاب)دا و لهنوان چینایهتی لهپشدا ھه سوكهوتی ماتیاسمرد، ھاوڕی نیتوی كاتك بهم مرۆڤدۆستیدابوو،لرهشهوه بوو، دڕنده تر لهو زۆر گۆڕاو ھهوستیپۆلیسه كان دهبت كه ھهدا سهری پرسیاره ئهوبۆ سنوورك ئهگهر چونكه بوهستن، لهكوداله تاوانبارو خۆشیان ئهوا نهبت، توندوتیژی ئهوانئهو ئهمهش دهبن، مهترسیدارتر پیاوكوژهكان

ڕوودهدات. فیلمهكهدا له كه بابهتهیه

دیوارهكاندیوار نهكات و بهربهست بهبوونی باوهڕ ڕهنگه كهسجیاكردنه وهی تهنھا مهبهست لی كه شاركدا لهناوبهسهر كه دهوهمهنده كان، له ھهژارهكانه چاوی و چاودری كامرای چهندین دیواره كهشهوهكهسه له بگرت تاڕگه دانراوه ئاسایش پیاوانی گهڕه كه ھهژارنشینهكانهوه نهھن له و غهریبهكانھاتیشنه ئهگهر دهوهمهندهكانهوه، گهڕهكی بنهئهو وه كوو چونكه بهمایان، ھاوار ئه وه ناویه وهلهشهوك كه لدت مهكسیكییهیان ھهرزه كاره سچوونه دزیكردن مهبهستی به شهوهكاندا لهو زۆر بارانكی بهھۆی بهم الزوناوه، ناوچهیئینزاركی زانی ھندهیان بهتینهوه گژهوكهیهكیوایهره لهو خۆیاندابوو ئهوهی بهھۆی لیدا بهھزبۆ دانرابوون دیوارهكانهوه بهسهر كارهباییانهیبۆ ھهژارهكان دزوو ناوهوهی لهھاتنه ڕگهگرتن

كرد بهخرای ڕایان ناوچهكه، پاشان


پاهوانی فیلمهکهگرتهیهک له فیلمهکه

5458

سینهما

حكومهتدا دهزگاكانی و تاكهكان له نوان سنووركبكشرت.

پۆلیسهوه ئهفسهركی لهڕگهی بادیال خوسیهئهم باسكردنی ناو دهچته مورا) فانگر (لهنواندنیئهم نایابدا، تاقمی له ئهندامكه كه كشانهوه،پۆلیسی ھهمیشه مهترسیترین كارهكانی ئهفسهرهپاپای پاراستنی ئهركی كاتهدا له و پدهسپردرت،وتهكه بهتهمایه سهردانی دهبت كه ئهستۆدا لهگهڕهكه بچته سهردانهكهیدا له بیاریشه بكات،باندی مه ترسیترین ناوهندی كه ھهژارنشینهكان،له كاتكدا پاپاش ھاتنی كاتی تلیاكن، فرۆشتنیڕاھنانی سهرگه رمی ئهفسه ره ئهم كه دهبتتا بوون خۆی مندایی ھاوڕی كه كهسه دوو دوانه لهو یه كك وازدهھنت خۆی پاشئهوهیوازھنان بۆ خۆی پیالنی جگهی بگرنهوه، چونكهبهو تهواو گرنگی بتوانت تا داناوه كارهی لهمئهم بببت، كه بیاره لهدایك خۆیبدات منداهی

نایاب'' ''تاقمی فیلمیتاوهنباره كانه دایكی پۆلیس

گهورهی ده نگۆیهكی نایاب) (تاقمی فیلمیسنوورك چ تا ئهوه ی لهسهر نایهوه توندووتیژی كاری دهتوانن پۆلیس ھزهكانیكه چین ئامرانه و شواز ئهو بدهن، ئهنجامبانده بهگژاچوونهوهی له بھنن بهكاری دهتواننناوچهیهكدا له تلیاكدا بازرگانهكانی و ڕكخراوهكانكه بهڕوهناچت شوازه بهو شتك ھیچ كهخوسیه بادیال بهڕازیلی دهرھنهری دهبت ببت.وهممان چاوهڕی و دهكات ئمه له پرسیاره ئهمدیكۆمنتی فیلمی یهكهمین له ھهروهكوو لدهكات،لهو باسی شتی ئهنجامدا كه ھهمان ٤٧)دا (باستۆهسهندنهوهیه ڕوحیهتی و كۆمهیه تی ئاستهنگهله كهسهوه كۆمه ك فاندنی لهڕی كه دهكرد(تاقمی له بی، دهری بهڕازیل پایتهختیپده تهوه شتمان ھهمان تاڕادهیهك نایاب)شدامادهبھۆشبه رهكان ئاوگۆڕی نمایشكردنی لهڕی(ڕۆدۆجانیرۆ)و بهڕازیل پایتهختی دهوروبهری له

ڕوودهدات، لهنوانیاندا كه كوشتوبهش ئهودهزگای زۆرهی گهندهیه ئهو فلیمهدا لهمله جگه كه وتهدا لهو نیشاندهدات پۆلیسمان لهو بهشكه بۆخۆی پۆلیسیش تكدهرهكان بانده لهو ئاوگۆڕی بهشدارن پۆلیس ئاۆزییه، پیاوهكانیڕوودهدات، كه ئهو كشتوبهی و مادهبھۆشبهره كانله بدهنگن بهشداریاندا سادهترین له یاخودوته ئهو ناوهندی چینی ئاژاوهیهدا، ئهم بهرامبهرھهیه، سهرمایهدارهكانیان چینی مهترسیی ھهمانبھۆشبهرهكان ماده بهكارھنهری زۆرترین چونكهكه زۆر چینی ھهژارن ئهویش لهم چینهدایه، لهدوایجۆره بۆالدان و ھهموو ئاماده ن و مهترسیدارترنبهتایبهتیش بسپردرت، پیان كه خراپ كاركیبهوپیه ی ڕقكی بت دهوهمهندهكان به ئهگهر دژبه شدارن ئاستانهش ئهم ھه موو لیهتی، زۆریانلهوتهكه دا كه ئاۆزییهدا ئه م دروستكردنی لهو بكرت دیاری تاوهنبار زۆرئهستهمه كه ھه یه،

ئارامییه یه نا باره تكچوونی لهو بهشك خستنهڕووی فیلمه ئهمباندی ترسناكترین بهگژاچوونهوه بۆ دهت پمان دهرھنهر كهو پتهو شوازی پویسته بھۆشكهرهكان، ماده و تلیاك بازرگانی له وهك گهندهییه لهو نهبت بهشك پۆلیس و ھهبت راستهقینه

ئهو گهندهییه فلیمهدا ده ت «لهم ھاتووه كه خوندنهوهی فیلمهكهداله بانده كه جگه وتهدا لهو نیشانده دات پۆلیسمان ده زگای زۆرهی

ئاۆزییه». له و بهشكه بۆخۆی پۆلیسیش تكدهرهكان،


61

خانمان


بۆ وه رزی پایز و زستانی ٢٠٠٨ – ٢٠٠٩، خانمه دیزاینه ری لوبنانی رانیا ته بباع كۆلكشنه كه ی خۆی له ژر ناونیشانی (فره كلتوری) پشكه شكرد. جلوبه رگه كانی رانیا تكه ه یه ك بوون له نوان ھه ردوو شارستانی خۆرھه تی ناوه ند و ئه مریكی كه تیایدا قوماشه كانی دانتل و موسلین و ئاوریشم و تافتا و ساتانی به ركپۆشییه كی دیزانه كانیشدا له كه ئه وه ی به كارھنابوو. سه رنجاكشه وه دیاربوون، ھه مه ڕه نگی له ستایل و ره نگ و به رده به نرخه كان بوو

كه ره ونه قكی زیاتریان به جلوبه رگه كان به خشیبوو.ئا: ڤینیار رواندزی

جلوبه رگی فره كلتوور

5460

سینهما

ده می بهم ببت، دهربازیان مهبهستهی بهودووان ئاڕاستهكراوو ناوچهكهیان خهكی سیالحی سیهمیشیان كوشت، لهویادا گهنجهكانیان لهشاردهوه، تدا خۆی دۆزیهوهو كراوه ی كۆگایهكیلبیبوو، جوهی قسهو تهواوهتی به ترسیشده وهمهندهكان به كرگیراوی دهریشهوه لهبیكوژن، بیدۆزنهوهو دهیانویست و بۆیدهگه ڕانبشارنهوه و تاوانهكهیان ئهویش بهكوشتنی تادیارنه مانی نهبن، پۆلیس لكۆینهوهی تووشیدروستكرد پۆلیس الی گومانی ھهرزهكارهكانیشدهكرد ئه وه یان پرسیاری ناوچهكهو بۆ دهھاتن كهپاشان نا؟ یان ناوچهكهوه نهھاتۆته كهس ئایاگهنجك ئهوه ی ئاشكرادهبت، بهھۆی ڕووداوهكهناوی كه ھه رزهكاره ئه و ئهلیخاندرۆ بهناویدهدۆزتهوه خانوهكهیدا كۆگای لهناو میكائیلهخواردنهوه و خواردن بهب چهندڕۆژكه كهیارمهتی بدا بیاردهدات پاشان لهو شونهدایه،ئهو و له چیرۆكی گوی پاش ئهوهی لهڕاكردندالرهوه ده ژی، تیایدا كه ده بت ناخۆشه ژیانهجیاوازییه ئهو نیشاندانی سهر دته فیلمهكهدهوهمه ندهكاندا و ھه ژار لهنوان ترسناكهیپۆلیسك كه ئهوهدا لهگهڵ مهكسیك، له ھهیهلهسهر لكۆینهوه كه ئهوهی لهسهر سوورهناوچه كهدا، له بكات دووھهرزه كاره ئهو كوشتنیڕكده كهون ئهوه لهسهر (الزونا) خهكی بهمبهوهش پۆلیسهكه و به بدهن بهرتیل پاره و كهبهشك به دهبت پۆلیسیش و دهكهن بدهنگیو دهوهمهند كوڕه ھهردوو و تاوانهكه له دژ پكهوه میكائیل) و (ئهلیخاندرۆ ھهژارهكهبهم دهوه ستنهوه، سهرمایهدارییه دهسهته بهوھهھاتووه دزه دهخۆن و ئهو شكست لهدواییداو دهیكوژن ناشرین بهشوهیهكی ده دۆزنهوه ودهیان چاكدا له تریدا دووھاوڕكه ی لهپهنامهكسیكییهو فیلمكی كه فیلمی (الزۆنا) نژن،جیھانكهوه ناو ئه مانباته رودریغویه دهرھنانی لهدهوهمهندهكان نییه، تدا بهزهی سۆزوو كهھهژارهكانیش و دهبن ده وهمهند زیاتر و زیاترئهو ھمای ڕهنگه دهبن، تر برسی و ھهژار زاترھهیهو فلیمهكهدا پۆستهری له كه پهپولهیهیدهروونی بۆ بارودۆخی دیوارهكه ببت دهیهوتدۆزهخكهوه له ده یهوت كه بگهڕتهوه، میكائیلچه ندمهترك تهنھا كه جیھانك بۆ ھهبتخۆیه وه سهرگهردانییهی و ناخۆش ژیانه لهوبـارهوه له ھیچـی خهكـی (الزۆنـا) كـه دووره

نازانــن.


سهفوهدا له تیمی مۆرا فانگر

فیلمهکه له دیمهنک


ئهمریكیدا زانستی لكۆینهوهیهكی لهكاربۆھیدرات كهمخواردنی ڕژهی دهركهوت،الوازی ھۆی دهبته خانمانهوه لهالیه نمشكو چاالكی بیركردنهوهو توانای مشك لهبهرئهوهی بیرهوهریهكانیھهیه گلۆكۆز ماددهی به پویستی له و توانا، وزهو دروستبوونی بۆ

لهسهر كرا تاقیكردنهوه لكۆینه وهیهداخۆراكییهكانیان ژهمه كه خانمانهی ئهوبهتایبهتی كهمه كاربۆھیدراتی ماددهیخۆالوازكردن به ھهدهستن ئهوانهیبه كۆمههی ئهمانه كه (ڕجیم)

بهو بهرامبه ر ناسرابوون یهكه مرژهیهكی به كه خانمانهی

خۆراكییهكانیان ژهمه كراو دیاریبه كه دهوهمهنده كاربۆھیدرات به

ناسران. دووهم كۆمهه یلكۆینهوهكهدا ئــهنــجــامی لــــه

توانای كه دهرچوون یهك پچهوانهی تیژترو بهردهوام دووه م كۆمه ی بیركردنهوهی مشكوبهتهواوهتی دانیشتنیان ھهستانو شوازی له تهنانهت

مامۆستایهكی بهدیدهكرا. تیا چاالكییان چوستوله (تایلۆر) بهناوی ئهمریكی دهروونی زانستی لكۆهرهوهیسهلماند ئهوهی ماساشۆستس (تۆفتس)ی ویالیهتی زانكۆیگلۆكۆز ماددهی به پویستی ئافرهت مشكی لهشو وا كهباش. شوهیهكی به ڕۆژانهی كارهكانی ئهنجامدانی بۆ ھهیه خانمانهی ئهو كه كردهوه ئهوه له سهر جهختی ھهروهھاكاربۆھیدراتی كهم ڕژهیهكی خۆراكییهكانیان ژهمه

ئهوا پهتاته)، سهوزه و پرۆتیناتو (نان و وهك تیادایه دهبته مشكو توانای سهر كارده كاته وردهورده

داوایكرد بۆیه بیرهوهرییهكانی، الوازی ھۆیژهمه ھهموو له كاربۆھیدرات پویسته كه

لهالی بهتایبهتی ھهبت خۆراكهكاندا. خانمان

بایز كهنار

و كـاربـۆھیـــدراتمشــك توانای

62

خانمان


وهرگرتنی سوود دهریانخستووه لكۆینهوه كانكۆرپهلهی به زیان ژنانه، ئارایشتی له بهردهوام

دهگهنت. ئافرهتانی دووگیان ناوسكیبوی كه راپۆرتانهی ئهو به پی پسپۆڕانمادهكانی زۆربهی ئهوروپادا لهوتانی دهكهنهوهكه نوسراوه له سهریان قژ، ڕهنگی ئارایشتو

بهكارھبنن. مادانه ئهو دووگیان ئافرهتانی ناببهردهوام كه ژنانهی ئهو دهن لكۆهرهوهكاندهگۆڕن، قژیان رهنگی دهكهنو ئارایشت زۆرئهو دهبن. نهخۆشی تووشی منداهكانیانھۆرمۆنی تكدانی بۆ ھۆكاركن نهخۆشییانه

منداهكان.

راگرتنی بۆنهكان بۆ كه ماده یهك ھهروهھا دهندرووستبوونی لهسهر ھهیه كاریگهری دت، بهكارئستا دهبینین كه مهمك شرپهنجهی نهخۆشیدهبن، ئمه تووشی وتی ژنانی زۆر بهرادهیهكی دایكانی سهر بۆ ھه یه زۆری مهترسی ئهوهش

دووگیانو كۆرپهلهی ناوسكیان.

ئارایشت و دووگیان ژنانی

65

حه زناكه یت تۆ داگیرسنن، كه ره وه یه ك گه رم یان بلوزك ئه وان كاتك یان دایگیرسنیت له به ری حه زناكه یت تۆ له به رده كه ن چاكه تك

كه یت؟. ـ به

ھه روه ھا له ھاویندا كاتك ئه وان ھه ست ده كه ن كه ته نھا پانكه یه ك به سه بۆ فنككردنه وه ، به م تۆ ساردكه ره وه كه كه حه زده كه یت ناكه یت واھه ست

داگیرسنیت؟ـ وایه ، زۆر راسته .

ئاره ق بكه یت بچوكیش ئیشكی ئه گه ر ده كه یته وه ؟

. ـ بهھه روه ھا لدانه كانی دیشت زیاد ده كه ن؟

. ـ بهخه ویشت سووك بووه ؟

ـ چۆن؟خه وت كه م و ساده ده نگكی به چه ند تۆ واته لناكه وت، كه چی ئه وانی له ده ورو به رتن ئه گه ر

گویان له و ده نگه ش بت ده توانن بخه ون؟ـ راسته .

م به ب مه كه ی گرنگه ، به كی تر كه وهپرسیارشه رمكردن؟

ـ فه رموو.خونی سوڕی مانگانه ت كه م بۆته وه ؟

. ـ بهده سته كانی كه كرد ئه وه شم تبینی ھه روه ھا ده له رزت كه ئه مانه ش ھه موو ھۆی زۆر دیارن بۆ لكه ڕژنه كان ژه ھراویبوونی تووشی كه كه سك

بوو بت.ئه م نه خۆشییه زیاتر تووشی ئه و ئافره تانه ده بت كه له ته مه نی چل سای به ره و سه ره وه ن، بۆیه كچه ئه م بۆ پشكنینیان كه پزیشكانه ی ئه و نه ھاتبوو، به خه یادا ئه وه یان كه سیان كردبوو چونكه ئه م كچه له ته مه نی ھه ژده سایدا بوو كه تووشی ئه م نه خۆشییه ببوو، بۆیه من پشكنینی بووم. دنیا نه خۆشیه كه ی له و كرد بۆ خونم توانیشم چاره سه ری بكه م و ئه م چاره سه ركردنه م بووه ھۆی ئه وه ی كه په یوه ندییه كی تووند له نوان به بووم بۆیه من و خزانه كه یاندا دروست بت، ڕاوژكاری كچه كه یان له ته ندروستی و زۆر بابه تی

تایبه تی .دوای ساك كچه كه به ته نھا سه ری لدامه وه و

زۆر شه ژابوو و ده ترسا.چیته كچه كه م؟

ـ دكتۆر پویستم به یارمه تی تۆیه .چی بووه ؟

به نھنی ده م پت كه له وه ی دنیابم ـ ده یھیته وه ؟

بـــــه دـــنــیــــایـــــیـــــه وه .ـ دوو ساڵ ده بت كه كوڕی خاه كه م خۆشی ده وم

و زۆرجار ھاتۆته داوام، به م براكه م ڕگره .باشه .

له بووم ته نھا به ئستا پش تۆزێ ھه روه ھا ـ ماه وه ته له فۆنی بۆ كردم و وتی : «ھیالك بووم له داخوازیكردنی تۆ، به ڕگه ی سروشتی و ئاماده نیم

وازت لبھنم، بۆیه بیارمداوه بتفنم دوای یه ك كاتژمر ته له فۆنت بۆ ده كه مه وه بۆ وه رگرتنی دواین بیارت و دم ده تفنم پكه وه ھاوسه رتی ژیانی ده ڕۆین و

ده نین.پزیشك: باشه .

كه له وه ش دنیام ـ گه وره كشه یه كی

و رووده دات ده بته ھۆی ئابووبردن و له وانه شه

بگاتهكوشتن،

ب پم تكایه ڕاوژكاری تۆ بكه م چی

خزانه كه مانی .تۆ كچه كه م، بگره گوێ وتت ئه و تۆی خۆشده وت؟

. ـ بهئه وت تۆش ب پم

خۆشده وت؟. ـ به

كه پده ده یت ڕگه م تۆ باشه ، قسه له گه ڵ براكه تدا بكه م بۆ ئه وه ی بزانم

كه بۆچی ڕگره ؟ـ نه خر، نه خر، پویسته ئه و نه زانت كه تۆ

به م كشه یه ت زانیووه .ـ پم ب ئستا من چی بكه م كوڕی خاه كه م دوای یه ك كاتژمری تر ده گات چی پ بم

بۆ نه كردنی ئه م كاره ؟گوبگره ، پی ب : ھه ودانت بۆ ڕفاندنم دواڕۆژمان، له ده ستدانی ھۆی ده بته

نه وه ك دواڕۆژمان ب ئاگاداربه

دواڕۆژی من یان دواڕۆژی تۆ.ـ تگه یشتم.

دوای ئه وه پی ب : با پكه وه بیر بكه ینه وه بۆ قسه ی شوه یه به و واته چاره سه رك دۆزینه وه خه می كه بكات تۆ به ھه ست كه بكه له گه دا

ئه و ده خۆیت.به م ڕگایه بواركم بۆ دروست بوو بۆ ئه وه ی قسه له گه ڵ خزانه كه یاندا بكه م و ئه م كشه یه كۆتایی

ھات به دروستبوونی ژیانی ھاوسه رتی .بوو شووكردن له حه زی كچه ئه و راستیدا له پزیشك دواین چۆن ھه روه كو پی وتبوو، به م ھه موو جۆره چونكه نا، شووكردنك ده ھاتنه كه ئه وانه ی ئه و خوازبنی به دڵ ھیچیانی

نه بوو.


بریتییه ئه ویش ته مه نه دا له م ڕووبدات كه ھه یه له ژه ھراویبوونی لیكه ڕژنه كان و له م كچه دا دوو و چاوه كان ده رپه ڕینی ئه ویش ھه یه ، نیشانه لبكه م پرسیاری زیاتر با قسه كردن، به خرایی له وانه یه له وانه یه ئه و تووشی ئه وجۆره نه خۆشییه

بووبت.گوبگره خانمه كه م، پرسیارت لده كه م ده رباره ی ماوه ی ساك بۆ له وانه یه نیشانه یه ك كه چه ند بت ده ركه وتبت و ھه ستی پبكه ی ته نھا وه مم

بده ره وه به به یان نه خر.ـ زۆرباشه فه رموو.

ھه ست ده كه یت كه زوو توڕه ده بیت؟. ـ به

به وه رین ده ستیكردبت قژت كه ده كه یت ھه ست له چاو جاران؟

. ـ بهكشت كه می كردووه ، له گه ڵ ھه بوونی ئاره زوویه كی تاوه كو نانخواردن بۆ باش

تربوون؟. ـ به

ئارام زیاتر كه لھاتووه وات و سه رما كه شی بۆ بگریت كه شی بۆ ئارامگربیت كه متر

گه رما؟ـ چۆن؟

كاتك زستاندا له واته حه زده كه ن ئه وان

64

زانســــت

بۆ دایكی له گه ڵ جوان و گه نج كچكی دیده نگه ی پزیشكی یه كه م ھاته ژووره وه ، ماوه ی بۆ كه نه خۆشییه كه ی بۆ چاره سه ركردنی دوو ساه پوه ی ده نانت، به ب ده ستكه وتنی وتی : و قسه كردن كه وته دایكی چاره سه رك. گومان كه ده بت ساڵ دوو ماوه ی بۆ «كچه م له زۆر شتی ھه مه جۆر ده كات. ھه ندجار ده ت گه ده م ئازاری ھه یه و ھه ندجار ده ت دم ئازاری گومانی یه ك نه ماوه . ده ت خه وم یاخود ھه یه ھه بوو، دی له گومانمان نییه ، دیاریكراوی ھیچ به م كرد، دمان پزیشكی سه ردانی بۆیه سه ردانی ھه روه ھا نه بوو. دی نه خۆشییه كی ئه ویش كرد، ھه رسیشمان كۆئه ندامی پزیشكی ھیچ وتی : گه ده ی پشكنینی دوای به ھه مانشوه سه المه ته . و ساغ گه ده ی و نییه نه خۆشییه كی دوای ئه وه ش سه ردانی زۆر پزیشكی تایبه تمه ندی كه ده وتین پیان ھه موویان كرد، جۆراوجۆرمان

كچه كه تان نه خۆش نییه .»

نه خۆشییه كه ی چییه ؟دوایین پزیشك پی وتین: «كچه كه ی ئوه ھیچ نه خۆشییه كی ئه ندامی نییه ، ته نھا نه خۆشییه كه ی قسه كه ی له سوڕما سه رمان ئمه ش ده روونییه . وه می ئه ویش چۆن؟ وت پمان و پزیشكه كه داینه وه : من وا ھه ست ده كه م كه كچه كه تان حه زی له شووكردنه ، به م له ڕووی نایه ت پتان بت. پكدادانكی دروستكردنی ھۆی ده بته ئه مه ش زۆر دروستبوونی ده بته ھۆی و له خۆیدا ناوه كی

چاره سه رم كرد،دوای ئه وه ش به شووم دائه وه ی ده یخونیته وه چیرۆكی كچكی ھه رزه كاره كه چۆن به ركه وت بۆ چاره سه ری نه خۆشییه كه ی ده چته الی دكتۆرك، ئه ویش نه ك ھه ر

چاره سه ری نه خۆشییه كه ی ده كات، به كو دوایی به شووشی ده دات.نه خۆشی و ئه و ده رنه بینه ش ده گه ڕته وه بۆ ئه و

كۆمه گایه ی كه ئمه ی تدا ده ژین.»قسه كانی كچه كه دایكی ئه وه ی دوای ته واوكرد ڕووم كرده كچه كه و لم پرسی :

تۆ زیاتر گومانت له چی ھه یه ؟به خوا منیش نازانم گومانكی دیاری كراوم نییه ، به من ده ن نه خۆشنیت، به م من

دنیام كه من نه خۆشییه كم ھه یه و كیشه ی دواین چۆن ھه روه ك نییه ده روونیشم

پزیشك پی وتم.قسه كانی بۆ ئه وه ی دایكی

و كرد زیاد كچه كه ی زۆر «كچه كه م وتی : داوای ھاتوونه ته كه س زۆر كه سی ھه موویان و خۆی به م بوون، باش و مندام جارێ من ده ت ده مه وت بۆیه شووناكه م،

كچه كه م كه دنیابیت له وه كشه یه كی ھیچ ڕووه وه له و

نییه .»له كاتی تبینی ئه وه م كرد كچه كه قسه كردندا به خرایی قسه ی ده كرد تۆزیك كرد چاویم سه یری و چاوی پوی ده رپه ڕیبوو، له مكاته دا كرابۆوه وه ، زیاد كه ھات خه یادا به ئه وه م كه م زۆر نه خۆشییه كی


67

سهدهیهك ساهكانی ساردترین

جوانترین ونهیگرت زهوی

٢٠٠٨ ونهی سای كه ڕایگهیاند ناسا ئاژانسیزهوییان ھهسارهی سهرنجاكشی دیمهنكی چهندو له دیمهنی سروشتی و ونهكان پن گرتووهھهورك چه ند كه زهوییه ونهی گرنگترینیانتر ونهیه كی ھهروهھا ئاسمانه وهیه، بهسهرله بۆلیڤیادا له كه تهواو دارستانكی له بریتییهونهی و چهندین ئهم ونانه گیراوه، ١٢دا مانگیو به گیراون ناسهوه لهمسادا لهالیهن زهوی تری زهوییهوه ھهسارهی سهرسوڕھنهره كانی دیمهنهھیچ ١٩٩٩هوه له ئستا تاوهكو بودهكرنهوه.ئهو جوانهی ونه ئهو نهیتوانیهوه زه وی ونهیهكی١٩٩٩ بشكنت، سای و ڕیكۆردی بشكنت ساهبه مرۆڤك چهند و زهوی ونهیهكی له بریتییه كه١١ی مانگی ونهش له دووهم ئاسمانه وه دهفن،بهسر گهردهلوولهی لهو بریتییه و گیراوه ٢٠٠٠دا

لماوییه. و مه غریبهوهیه وتیبۆ دهكات ئاشكرا زیادكردنكی داوای ناسا

تازهكانی. ونه فرۆشتنی

چركه 35 به یارییهكتهنھا الیهك ھهر دهبت و ڕهنگاوڕه نگ خشتهككی له بریتییه كه بینیوه یارییه كمان ھهموو

له سهر كراوه. گهورهی كبكی پوانهیی ئهم ڕكخستنه ژمارهی له كاركردن ڕهنگك بت،ئهو ڕكخستنی توانای «ڕۆبۆت٢» ناوی به دروستكرد ڕۆبۆتكیان توژهرهوهیهك چهندبه ٢٠ جووه و پوهیهتی كامراییه ی ئهو بهھۆی ٣٥ چركهدا ماوهی له ھهیه چوارگۆشانهی بهشكی بهكو یارییهكهی ئاسایی، ھهر بریتی نییه له ئهم چوارگۆشانه ڕكدهخات. ھهموویھهبت یارییهی ئهم چاره سهركردنی توانای ئهگهر ڕۆبۆتك دهستكرد، زیرهكی زانستی گرنگیدهبت له و تدایه ئهگهری ھهزارهھا به یارییه ئهم ڕۆبۆت، یهكهمین دهبت ئهوا بهو خراییه،

ئهرنۆ بهناوی و ڕۆبیكه ناوی یارییهكهش بكات، چارهسهر ھهمووی ٣٥ چركهیهدا ئهو ماوهییارییه كهیه. داھنهری كه ناونراوه ھهنگارییهوه ڕۆبیكی

سای كه ڕایگهیاند ئهمریكی ژینگهی بواری به تایبهت ئاژانسكی دادهنرت، زهوی ھهسارهی سای ساردترین به ٢٠٠٨

٢٠٠٨ سای دهكهن بهوه ئاماژه توژهرهوهكانبنكه و زانكۆ الی له تۆمارانهی بهپی ئهو

نزمترین تۆماركراوه كهشناسییهكانله كراوه تۆمار تدا گهرمای پلهی

بیست سهده ی سای ٨ی مژووییهكدا. و

ھه موو تكای و ڕژه كۆی٢٠٠٨دا سای له زهوی تنهپهڕیووه، ١٤,٥ لهدهركه وتنی بهھۆی ئهویشڕژهی كه نینیاوه دیاردهی زه ریای گه رمی پلهیبهشوهیهكی ئهتهسیكهمكردۆتهوهو بهرچاووپلهی سهر كردۆته كاریزهوی ھهسارهی گهرمی دیاردهیهش ئهم گشتی. بهڕووداوی چهندین پشبینیلدهكرت، گه ورهی ژینگهیی

له بریتییه گرنگترنیشیانكه گهوره بوركانكی چهند

پلهی دابهزینی ئهو بهھۆی چاه زهوییه وه، ڕووكهشی گهرمییهی

نامنت قهتیس زهویدا لهناو ئاگرینهكانناكهن گهرمییه پله جیاوازییه ئهو بهرگهی و

دهره وهی زهویدا. و لهنوان ناوه


66

زانســــت

نھنی چه ندین له بریتییه ھهنگ ژیانیھهموویان گرنگتر ئهوهی بهم له جۆراوجۆر،ھه یه باشی زۆر تواناییهكی كه دواییهیه ئهم

بھۆشكهرهكان. مادده دۆزینهوهی بۆماددهی ئوسترالی توژهرهوهیهكی چهنددوابهدوای ھهنگك، چهند به دا كۆكاینیانخوارد، كۆكاینهكهیان ھهنگهكان ئهوهی كۆكایینهكان مادده له سهر ھهنگهكانسه رنجاكشیان جونكی و دهوهستانماددهی دۆزینهوهی ھۆی دهبووه كه دهكرد

كۆكایین.ماددهی ھهفتهیهك بۆماوهی توژهرهوهكاندوای ھه نگهكان، به داوه كۆكایینهكانیانبهدوای بین، ل كۆكاینهكهیان ئهوهیدۆزینهوهی به و ده گهڕان ماددهیه دا ئهودهوری به بهردهوام جوهی بهشوهیهكیتیدا ماددهكه كه ده ھاتن شونهدا ئهو

ھهگیرابوو.

بــۆ ھهنــگدۆزینــــــــهوهیبھۆشكهرهكان

ھوهر بۆ گرنكه ھۆكاركی دهت چا كه ڕاسته قسهیه ئهوكه سه لمنرا زانستی بهشوهیهكی مشك، كردنهوهیھوهركردنهوه كاریگهری لهسهر شلهمهنی چا خواردنهوهیلهسهر تاقیكردنه وهیهش ئهم ھهیه، مشك ڕكخستنهوهی وبۆ پیاهیه ك ئهوانهی كاتك ئهنجامدرا، ئهڤرست چیایكبككاندا له دهخوارد چا له ڕۆژكدا له پیاهیان دووزیاتر بوو. زابوونیان و بردنهوه توانای و بوون ھمن تر

په یمانگای له خۆراكی توژهرهوهی نافیۆس سۆلین ھهروهھاكه ڕاشیگهیاند و ھهواهكهی ڕاستكردهوه ھۆهندی خۆراكیپاراستن بۆ ھۆكاركه كه تدایه فلۆرینیشی مادده ی چائهویش دانهكان، جوانكردنی نهك دانهكان بهھزكردنی وددانهكانهوه، مینای چینی له كردن پارزگاری بهھۆیشیرینی بهتایبهتی خۆراكهوه بهھۆی جار ھهندێ كهبریتییه چا كردهوه دووپاتیشی ھهروهھا دادهخورت،و مشك ھوهركردنهوهی بۆ زهرهر ب جگه رهیهكی له بخواتهوه چا كوپك چهند ڕۆژانه مرۆڤك ھه موو پویسته

بپارزت. ھمنی خۆی تاوهكو

بخواتهوه گه رم چای با


69

بهمشوهیه ش ئهمریكادا، له ھه واڵ دوومی سهرچاوهی به بوو ئهنتهرنت 2008دا لهسایھهتا لهكاتكدا گۆڤارهوه ، و رۆژنامه پش كهوته ئهمریكادا له زانیاری و ھهواڵ وهرگرتنیتهلهفیزیۆنیهكانهوهیه، ئهم كه ناه زانیاری له ھه واڵ و وهرگرتنی بۆ یهكهم ئستا سهرچاوهیدا، ئهنجامی لكۆینه وه بۆ ئهمریكی بیۆی دهزگای كه ھات راپرسیهك باش دهرئهنجامهش دهتوانن بهئاسانی و تدایه ئهنتهرنتی ھی ئهمریكا ماهكانی زۆربهی لهئستادا پیه ی بهوبگهڕن، جیاوازهكاندا سهرچاوه سهرجهم بهناو بهئاسانیش و بهزانیاریهكان بگات دهستیانھاتووه كه تدا كردووه 1489كهس بهشداریان ئهمریكیدا كه بیۆی دهزگای لهو راپرسییهی ماپهڕه جۆراوجۆرهكانی سه ردانی ھهواڵ وه رگرتنی بۆ ئهمریكیهكان لهسهرهتادا %40ی لهزانیاریه كانیانی و ھهواڵ وهرگرتنی خهكی له35% لهبهرامبهریشدا دهكهن، ئهنتهرنت

بهالوه پهسهنده. ڕۆژنامهیانلهنوان دهكرت بهدی ئهنتهرنت بهكارھنه رانی بهرچاوی پشكه وتنكی لهڕاپرسییهكهدا ساهی چهند لهم لهكاتكدا ئه مه 16خاڵ، ده گاته ئه وڕژهیهش كه 2007 و 2008دا سانیئهوهی بهم دهچت. كهمبونهوه بهرهو ڕۆژنامهكان له وهرگرتن سود خوندنهوهو ڕابردووداتهلهفیزیۆنه، ئستا ھهر ھهتا بگرت ئهنتهرنت پشچونی بهرهو شاوی به به ر توانیویهتیتهلهفیزیۆنهوه رگهی له كه لهوهیه حهزیان ئهمریكیهكان %70 ی له ڕاپرسییهش ئهم بهپی

وهربگرن. ھهواڵ

باشتره پ ئهنتهرنتیان

ئاگرینییهكان دیواره زاراوهیو ھه ڕهشه ئهو دوایكه دهركهوت دزهكردنانهكۆمپیتهرو رووبهڕووی بووهوه. زانیاری سیستمهكانی firewall ئاگرین دیواریكه سیستمك له بریتییهپاراستنی به ھهدهستتو كۆمپیوتهره كهت ئاسایشیله رێ و زانیاری تۆڕه كانی ئینتهرنیت تۆڕی چهتهكانیبه ناھت دهگرت.

شوهی له یان ئاگرینه دیواره ئهم جا كۆمپیوته رهكهتهوه. ناو بچنه نادروست رگهیئامركی شوهی له یان دایدهبهزنیت كۆمپیوتهرهكهت له سهر كه دهبت پرۆگرامكدا adsl.تزدهپار ئینتهرنت گهورهكانی پگه كۆمپیوتهرو تۆڕهكانی كه پاریزگاریدایهپارستنی بۆ ھهیه پرۆگرامه ئهم بوونی به پویستیان زیاتر كه بهكارھنهرانه ئهوكه ئینتهرنتهوه به بهستراوه بهردهوام كۆمپیوته رهكانیان چونكه كۆمپیوتهرهكانیان،به سهرا دهست بۆ ھهوڵ كه ئیــنـتــهرنت تۆڕی چهتهكانی دهداته زیاتر كاتی ئهمه

بدهن. كۆمپیوتهرهكهت گرتنی

چهتهكانی ئینتهرنت

USB 3.0كه زانیارییه تهكنۆلۆژیای بهپزترین و دیارتریننوی جۆری تازه دا، سای له بكهین چاوهڕیگواستنهوهی له ھهیه زۆری خراییهكی USBخراكردنی له نوێ شۆڕشكی و داتاكاندائامرهكانی و و كۆمپیوتهر نوان پهیوهندییهكانینویهی جۆره ئه م خرایی دهكات. پهیدا ترئستایه خرایی USBی ئهوهندهی س USBدهكرت چاوهڕوان وا داتادا، ناردنی و وهرگرتن لهلهسه ر كاری كۆمپانیاكان، ٢٠٠٩دا ناوهڕاستی لهبهرھهمی گرنگترین كه بازاڕه وه، بكه وته و بكهن

دا. ـ تی ئای بواری له ده بت ٢٠٠٩

باشتره 2010حای ئستاوه له ھه ر دهچن بۆ وای پسپۆڕان

ئای بواری له بت باشتر ٢٠٠٩ حای له ٢٠١٠تهنگژه ده كرت چاوهڕوان وا چونكه تی-دا،

بووبت ٢٠١٠ چاك سای سهرهتای تا ئابوورییهكهنهخشه و پالن پ ببته ساكی ٢٠١٠ سای وئابوورییان باری تاوهكو چونكه كۆمپانیاكان، بۆنوێ له پرۆژه ی باشی نهكات، ناتوانن بیر له روونیازه ھهر به مایكرۆسۆفتیش بكهنهوه، كۆمپانیایویندۆزی بهناوی خۆی نوی ویندۆزی ساه دا لهو

بهرھهمی نیازی زۆر به ئهپیش بوبكاتهوه، ٧ڤرژنی گرنگتر ھهمووشیان له و خۆیهتی دانسقهی له iPhoneه چوارهمی نهوه ی و ماكنتۆش نوی

٢٠١٠دا.

مۆبایل كۆمپانیاكانیو بهرھهمھنان له كه تی-ن ئای جۆری تاكهھهمیشه ئهوهی لهگهڵ بهم ناوهستن، داھنانئهمساڵ سهرهتای تازهن، بهرھهمی سهرقای لهدوای پدهچت و سبوونهوه قۆناغكی دهچنهئهو ھشتا بكهونه جووه، یهكهم مانگی شهش

نابت. تر سای وهك جووهیهشیان

كوردستاندا لهكوردستان تی-دا، ئای جیھانه وه له بهپچهوانهیگهوره ھهنگاوی دهكرت چاوهڕێ نویدا سای لهبواری بچته داڕژراوهكانی نهخشه پرۆژه و بنتناسنامهی پرۆژهی بهتایبهتی كردنهوه، بهججئای فركاری سهنتهری كردنهوهی و ستاندهردئای فهرمانگه ی ڕگهی له كارهكانیان كه تی،

تی-هوه جبهج دهكرت.میسری مستهفا شڤان


به دهكرت پشبینی وهك ٢٠٠٩ سایدانانرت، تی ئای بواری بۆ باش، ساكیلهم ساه گهوره بازدانكی ھیچ چونكه چاوه ڕوانیئستا تاوهكو كۆمپانیا گهورهكان ناكرت. نویهدابهرھهمكی و داھنانك تاچاوهڕی رایاننهگهیاندووهكه نهبت ورده بهرھه م ھهندێ بجگه له بكهین. تازه واتای ئهوه ئه مه بو ببتهوه. ٢٠٠٩دا له پده چتتهكنۆلۆژیا كۆنهكان نوی مۆدلی و كه ڤرژن نییهوهك ھهر نویهكانیان ڤرژنه بهكو بونابته وه،بهرھهمی له داھنان بهم ناوهستت، رۆتینك

رانهگهیهنراوه. ئستا تاوه كو گهورهكان كۆمپانیاھیچ بوكردنه وهی نیازی به ئهپ و مایكرۆسۆفت

68

ئایتی

دهركردنی و تازهكردنهوه له بجگه نین، شتكدوو ئهم كۆنهكانیان. بهرھهمه نوی ڤرژنیتی ئای خای سهرهكی دیاریكردنی به كۆمپانیایه

دادهنرن. ئستادا له

ئابوورییهكه تهنگژهكرده رووی ٢٠٠٨ سای ئابوورییهی تهنگژه ئهوداھنانی له رگریكردن ھۆی بووه ئهمریكا،پهككهوتنی و وته ئه و ئابووری زانستی . نویپالنهكانی و نهخشه ھهموو و داراییان باریبۆ بهتایبهتی وهستاندووه، زهبهالحهكانی كۆمپانیابارودۆخكی له خۆی مایكرۆسۆفت مایكرۆسۆفت،

ھندهی ئابوورییه ته نگژه ئهم بوو، ئابووریدا ناسكیساڵ، تا ناوهڕاستی و پدهچت خست له كاری تربهرھهمھنانی و پگه یاندن نهكاتهوه، ھیچ له بیررانهگه یهنرابت كاركردنی لهوهوپش كه بهرھهمكئهو ھهرچهنده و ناكرت باس پشبیینییهكاندا لهرابردوو، ساهی س دوو له م كهمه، حاهتهش ھهر پده چت داھاتووشدا سای س له ھهروهھاداھنـانی پ دهستكهوت و سای ٢٠٠٧ به سایكه كۆمپانیاكانی ته نھا نهك دابنرت. تی ئای كهسییهكان، كۆمپیوتهره بهرھهمی به تایبهتنھهیه كشهیان ھهمان ھهر دیكهش ئهوانهی بهكو

لناكرت. تازهیان بهرھه می چاوهڕی و

تی ئای سبوونی سایئهی بۆ دهكرت، كۆمپانیاكان تازهی به رھهمی و داھنان ھه ندێ چاوهڕوانی و پشبینی ساك ھهموو پش ھاتنی

بكهین؟ چاوهڕی چی سای نوێ ئهم


71

ده ده ین یاریه كان ھه موو بردنه وه ی ھه وی ئمه ھه وی ھه میشه ناترسین و یانه یه ك له ھیچ سه ركه وتن ده ده ین بۆ ئه وه ی ناوی یانه ی سلمانی

و شاری سلمانیش به رزبكه ینه وه .»كه نه شارده وه ئه وه ی ھه گورد ئه وه شدا له گه ڵ ئه نجامه كانیان له ھه رچه نده یاریزانه كان وه كو راھنه ران كاستی ئه وه یه گرنگ به م ڕازین،

دنیام باشه ئاستمان ئستا ئمه بت رازی ئاستی داھاتوودا یارییه كانی له كه

یاریكردنمان زیاتر باش ده بت.یاریزانی وه رزه «ئه م وتیشی

به تایبه تی ھه یه باشمان یاریزانی زۆرباشمان ھه یه ، خولی له وایه ھیوام نایابی عیراقدا بمنینه وه . زۆر یانه كه ئیداره ی ده كه ن، ھاوكاریمان ئینشائه ده گه ینه ئامانجی

خۆمان.»باره ی له ئه و له گه ڵ چاره نووسیشیه وه

بۆندی «تاوه كو وتی یانه كه ی بیر بۆنه یه ت عیراقم ده ره وه ی سلمانی یانه ی كه له وه ناكه مه وه

به ج بھم.په یوه ندی ئوردونی یانه یه كی ئستا

به م بكه م، بۆ یاریان كه پوه كردوم جارێ تاوه كو ئستا بیارم نه داوه كه

بچم یاخود نا. ئه و بیاره ھه ده گرم بۆ دوای پاه وانتی كه ندا و.»

له گه ڵ ھاوارداگرنگی پاه وانتیه ك «ھه موو نایابی خولی ھه یه خۆی تایبه تی گرنگی عیراقیش خۆی ھه یه . ئه گه ر بارودۆخی ده بته بت ئارام عیراق ئاسیادا، له باشترین خول ئه گه ر به مه رجك به م بگه ڕته وه ته واو ئارامی عیراق، ئستا تاڕاده یه ك ئه گه ر به م باشه ، ئه وا بت، باشتر یاریزانه ئه وكات نیش ه كا پیشه گه ر

نایابی خولی له كردن یاری بۆ ده گه ڕنه وه عیراق.»

«په یوه ندیم وتی برایه وه ھاواری له باره ی ئه و له گه ڵ ھاواری برام زۆرباشه ھه موو رۆژێ په یوه ندی ئامۆژگاریم ده كات، ھاوكاریم زۆر پوه ده كه م، ده كات، ئه و برای گه وره مه ، زۆركات شتی باشم پده ت له سه ر یاری كردن. پم ھه وبده خۆت دهخۆت ئه وه ی بۆ

باوه ڕت ھه بت به ئاستی خۆت

ھه وڵ بده ئاستی خۆت به رزبكه یته وه .ھاواری ئاستی بگه مه كه بت رۆژك ھیوادارم ھاوار به رزبكه ینه وه ، كورد ناوی ئه وه ی بۆ برام گه یشته خولی یانه پاه وانه كانی ئه وروپا كه ئه وه منیش ھاوار، بۆ كورد و بۆ باشه ده ستكه وتكی ھیوادارم وه ك ئه و بگه مه ئه و ئاسته و سه ری كورد

به رزبكه ینه وه .»

ئاستی یانه كانبم ناتوانم زۆرباشه كوردستان خولی «ئاستی خولی عیراق. نایابی خولی له كه متره ئاستی به تایبه تی سه ركه وتووه زۆر خولكی كوردستان به دراوه باش زۆر گرنگییه كی وه رزه دوو ئه م خولی كوردستان، ھه ربۆیه خولكی سه ركه وتووه ئاستی ھیوادارم زۆرتدایه ، باشیشی یاریزانی یاریزانه كانی خولی نایابی كوردستان باشتر بت، ئاستیان كه تیایه به ھزی زۆر یانه ی ھه روه ھا زۆرباشه ھیوام وایه یاری تۆپی پ له كوردستان

زیاتر پشكه وت.»جه ماوه ری بۆ زباری محه مه د مه ال ھه گورد بۆ ھه یه «سوم ھه بوو په یامكی سلمانیش ھانده رانی یانه ی سلمانی زۆر ھانم ده ده ن ھاندانی ئه وان كاریگه ری ھه یه له سه ر ئاستم له یارییه كاندا بۆ بن ئاماده یاریگادا له ھه میشه ھیواداریشم و ئه وه ی زیاتر ھانی یانه كه مان بده ن و لره وه رزم وه رزشی یانه ی ھانده رانی ھه موو بۆ ھه یه

سلمانی .»ھه فتانه ـــ سامان عارف


وهرزش

70

١٩٨٨ سای محهمه د مهال ھهگوردھهبژاردهكانی بۆ لهدایكبووهیاری عیراق ئۆۆمپی و الوان و تازهپگهیشتوانھهبژاردهی لهگهڵ كردنیدا بهشداری لهدوا كردووه،

ببنه توانیان ساڵ ٢٣ تهمهنی خوار بۆ عیراقنهرویج. دۆستانهی خولی پاهوانی

موس یانهی تیپی بۆ وهرز یه ك سهره تا ھهگوردسلمانی و یانهی تیپی بۆ وهرزك پاشان و

بهغدا شاری تههبهی یانهی تیپی بۆ تر وهرزكیتیپی له گهڵ وهرزیشه س ماوهی یاریكردووهو

داوه. یاریكردن به درژهی سلمانیدا یانهی و كردنی یاری سهره تای لهبارهی ھه گورد ئهوكات «ئمه وتی پ تۆپی یاری ھهبژاردنیئهوكاته ١٩٩٦ سای بوین موس شاری لهحهزم خۆم و دهكرد یاریم بهسادهیی زۆر تهنھا یاریم میللییهكاندا تیپه له ھهروهھا بوو، یاری لهیاریزانكی تۆ دهوتم پیان لهوكاتهوه ھهر دهكردبه دا گرنگیم لهوكاتهوه ئیتر دهردهچیت، باشھهبوو بهھزمان تیپكی ئهوكاته ئمه یارییهكه،باشمان تیپكی ئامۆزاكانمدا و برام ھاواری لهگهڵ

ھهبوو.گهڕهك له كه منداییهوه سهرهتای ھهرله دیارهدهست پ تۆپی بهیاری سهرهتا دهكهیت، یاریتۆپی ھهبژاردنی یاری بم ده كهیت دهتوانم پیارییهم ئهم بۆیه بوو، مندایم خولیایهكی پ

ھهبژارد.»كه ھه یه گهوره یاریزانكی بنهماهیهكدا له ئهو ئاناسۆریسی یانه ی له ھهیهو جیھانی ئاستكیلهو بووه، گهورهی ھاندهركی و قوبریسیهگوھداری و برام «ھاواری وتی بارهیهشهوهله بهرده وام پدام گرنگیان سهرهتادا له برام ھشتا من ئاستمدابوون. بهرزكردنهوهی ھهوی ئینشائه بهم خۆم، ئاستی نهگهیشتومهتهبتوام ئهوه ی بۆ ئاستم ئهوپهڕی دهگهمهیاریزانكی به ببم و عیراق ھهبژاردهی بگهمه

پیشهگهر.»

سلمانی خۆشهویستی بۆھهوی له عیراقی یانهی دهیان لهكاتكداسلمانی ئهو یانهی دهستهبهركردنی تواناكانیدان،له یاریكردنیش به سهبارهت و ھهدهبژرتوهرزشی یانهی له بم «دهتوانم وتی سلمانیخۆمه شاری چونكه ئاسوودهم، زۆر سلمانیتیپهكهمان سهرپهرشتیاری و یانه سهرۆكی ودهكهم، سوپاسیان زۆر باشن زۆر ھهموویان ھهوی له به ردهوام كردووم ھاوكاریان زۆر چونكهوایه ھیوام و یاریزانهكاندان ھهموو كردنی ھاوكاریپله یانه خولی له ھه بت باشمان ئه نجامی ئهمساڵ

كوردستان.» عیراق و نایابهكانی«تائستا وتی ئهنجامهكانیش به سهبارهت بین ھهودهدهین بهردهوام ئهنجامهكانمان زۆرباشهبگهینه ئهوهی بۆ باشهكانمان، ئهنجامه لهسهرنایابهكانی عیراق. پله یانه خولی قۆناغی بژاردهی

درهوشانهوه بهرهو

دۆستانه ی خولی خاوهنی كرده، خاوهنی كرده عیراقی ھهبژاردهی گۆك بهسلمانی، ھاندهرانی خۆشهویستی بووهته بهرزهكهشی ئاسته به نهرویج،

دهنت. جیھانیبوون بۆ ھهنگاو برای ھاواری ھی لهسهر یاریزانكه ھهگورد


73 هه فتانه ـ ژماره ٢٩ / ٤ ک. دووه م ـ ١٠ ک. دووه م ٢٠٠٨

پی تۆپی ئه ستره ی كه به وه دا ئاماژه یان ئیتالیا رۆژنامه كانی لكراوه دزی فاریزی، شاری له ئیتالی میالنی یانه ی به ڕازیلی كی لتونكه وه ، سه عاته كانی و چه ند پارچه ئاله الیه ن چه ند دزوه می له پۆلیسی شاره كه یۆرۆیه . نرخه كه ی ھه زار دزراوه كه پرسیاركدا به ئاژانسی فرانس پرسی راگه یاند «كه شه و دوو چینی چوونه ته ڤیالكه ی رۆنادینھۆوه له باكوری ئیتالیا ئاتونه كانی و چه ند سه عاتكیان دزیوه .» رۆژنامه ی (كورییری دیلال سیرا) ئاشكرای كرد كه پاسه وانه كانی ڤالكه ھزه كانی پۆلیسیان ئاگادار كردۆته وه له بوونی دوو چینی له ناو ڤالكه دا، كه به فیشه ككیان چه ند ھه وادا ته قاندووه به بله رێ بتوانن ئه وه ی

دزه كان بگرن.

ماه كه ی دزرایانه ی ئه رسینای ئینگلیزی گورزكی ھه فته ی كاتك به ركه وت گه وره ی خزمه تگوزارییه كانی له رابردوو یانه كه كاپتنی فابریگاسی سیسك بوو، به ھۆی ئه و پكانه وه كه تووشی

بوو.له گه ڵ ھاوڕێ كه فابریگاس ھه بژارده ی ئیسپانیادا بوو پاه وانی مانگی چوار تاوه كو ،٢٠٠٨ یۆرۆی ده كه وته وه دوور یاریگاكان له تر تووشی كه پكانه ی ئه و به ھۆی ھات له یاریی یانه كه ی له گه ڵ یانه ی لیڤه رپوڵ له خولی ئینگلیزی نایابدا. ئه رسن فینگه ری فه ره نسی راھنه ری كه ده بینت وای ئه رسیناڵ یانه ی ئه م پكانه به الیه نی كه مه وه ئه بته ھۆی زیانكی زۆر بۆ یانه كه و ئستا به دوای یاریزانكی تردا ده گه ڕت بۆ ھه رچه نده فابریگاس جگرتنه وه ی له ھه یه تری یاریزانی دوو ڤینگه ر ھه مان پگه دا كه ئه وانیش یاریزانی كامیرۆنی ئه لكس سونج و فه ره نسی

ئابو دیابی.

گانه رز به ب سیسك

لیستی له ده ره وه ی چوونه سه ره ڕای پنج پاوراوه یه كه مه كه له سه ر ئاستی جیھان بۆ یاریزانانی تنسی سه رزه وی و سه ره ڕای به شداری نه كردنی له ھیچ پشبكیه كدا له سای ٢٠٠٦وه ، ماری بیرسی فه ره نسی جه ختی له سه ر ئه وه كرده وه كه ئاماده نییه كۆتایی بنت

به ژیانی پیشه گه ری.ئوسترالیای پاه وانی پرس ماری و ١٩٩٥دا سای له بووه كراوه جیھانیشی تری نازناوی چه ندین له میانه ی بیرس ده سته به ركردووه . تووشی یارییه كانییدا له یه كك ھۆی بۆته ئه مه كه بووه پكان به م یاریگاكان، له دوورخستنه وه ی ملمالن ھشتا ساه ٣٤ پرسی

ده كات له پناو گه ڕانه وه بۆ یاریگا.

وازناھنت

وهرزش

72

ئهنجامدا ئاشتی یارییهكان ھهبژاردهی عیراق و پشوو ھهفتهیكه وا بهتایبهت نه بوو، عیراق ھه وادارانی چاوهڕوانی جگهی كهئامادهنه بوون. بكهن و به شداری جیھانی چهندین ئهسترهی بوو بیار

بۆ ھاندهرانهوه لهالیهن كاتدا لهیهك جیاواز ئای بهرزكردنهوهی سعیراق كۆنهكهی ئا كوردستان و له ئای خۆی كه عیراق ھهبژاردهیکاریگهری شتکی سهیره و نوی عیراقدا دهبینییهوه که ئهمهش ئای وعیراق. کۆنی ئای ھهلگرتنی بهتایبهت دهبت، یاریزانان سه ر بۆ خراپیبوو، یاریكردنی ئاشكرا یارییهكه دا دهستپكردنی لهگهڵ كه نھنییهكی دینزمی ئاست یاریزانكی چهند لهگهڵ تیمكدا كه بوو عیراق ھهبژارده یبوو ئهمه ش كه جیھان ئهستره كانی نهك خۆگرتبوو، له پیری و ئیتایسهرسوڕھنهر دهرھاویشتهی پرسیارو چهندین دروستكردنی بهھۆیپكردنی یارییهكه دهست بهرله وایكرد ئهمهش شهقامی عیراقیدا، لهئهوهی ھهرهشهی جارك چهند عیراقی وهفدی سهرۆكی ئهحمهد تاریقشتهكان كه له بهرئهوهی دهكهنهوه ره تی و ناكهن یاریی كه كردبووله به ر كاتژمرك به دوا ھهڕهشهی تاریق كه بوون، مه نتیقی نا زۆرركخراوی له رهخنهی توندی تاریق به بوو. یارییهكه دهستپكردنییارییهكه و ویستی ركخستبوو یارییهكهیان گرت كه جیھانی ئاشتیكه عیراقییانه ی ھاندهره ئه و خۆشهویستی بهھۆی بهم نهدرت، ئهنجام

ئه نجامدا. یارییهكهیان یاریگاكهدا له بوون ئاماده

ئاوه بهس تیپك


پاهوانی ئیسپانیا ھهبژاردهی یاریزانانی ئینگلیزی یونایتیدی مانچستهر یانهی و ئهوروپاشریان پشكی لیگ چامپۆنس پاهوانیرۆژنامهی كه سادا تیمی لیستی له بهركهوت

ھهیبژاردووه. فهرهنسی لیكیبیمهدرید ریال گۆچی له پكھاتووه تیمهكهشله ھهریهكه به رگریش ھی بۆ ئیكه ركاسیاس،شهیتانه یانه ی له ئیڤرا فیدیتش، فردیناند، ریۆله بهرازیلیش ئهلڤسی دانیال و سوره كان

بهرشلۆنه. یانهیمیسی لیونیل له ھهریهكه ناوهندیش ھیله وجیرارد بهرشلۆنه له ھیرناندیز چزافی وئیبراھیمۆڤیچ پشه وهش ھی لهلیفهرپۆل. و لیفهرپۆل له تۆریس و میالن ئینتهر لهیۆنایتیدی مانچستهر رۆنالدۆی كریستیانۆ

لهخۆگرتبوو.

سوور رهنگی به ساڵ ھهبژاردهی

75

لهو یهككه كاكتوس) (سیترۆینپشانگایهدا، لهم كه ئۆتۆمبالنهی (سیترۆین دهرهوهی دیزانی سهرنج. جی بووه(دوشوفۆ)ی دیزاینی وه بیرھنانهوهیهكی كاكتوس)نوێ، قابكی و ھكاری لهسهر بهم درینه،ئهوهیهكه ئۆتۆمبله ئهم یهكهمی تایبهتمهندی ماوهی بۆ پویسته به نزینی لیتر ٢٠ تهنھا كهئۆتۆمبلكی كاكتوس) (سیترۆین ٧٠٨كم.جیھانی لهگه ڵ بچته كبكوه نایهوت سادهیه ،باوهڕی ھه روهھا ئه لكترۆنییهكاندا، ئاۆزییه له پلهو باس كه ھهیه یهكالكهرهوهكان چاره سهره بهبھزبوونی له كار كه ده كهن، رووبهڕووبوونهوانه داھاتوودا. سانی له ده كات ئۆتۆمبل پیشهسازیپارزگاریكردن و رووبهڕووبوونهوانه ئهم لهنوانكه جۆركه به مهكینهكهی دیزاینكردنی ژینگه، لهكاتی له بهكاردهھنت سووتهمهنی كهم رژهیكیكه ئهندازیارانهی گروپی ئهو بهرپرسی ئیشكردنیدا.

وتی: كردووه (كاكتوس)یان دیزاینی سهرپهرشیسهبارهت جیاواز وهمكی چهند «گهیشتوینهتهگهیاندوینتیه نویه تگهیشتنه ئهم ژینگه، بهئۆتۆمبلهكه. ناوهوهی بهشی له نوێ دیزاینكیبه بۆچوونهكانمان پشكهشكردنی لهكاتیبهم بووین، دوودڵ زۆر كۆمپانیاكه ئیداره یالبردنی لهگهڵ نواند، لهسهری رهزامهندیان ئهوانتچوونی كهمكردنهوهی تهقلیدییهكه. دیزاینه دروستكردنی له ھهیه رۆی كه بهش ھهندێئاماژهی ئهندازیاران بهڕوهبهری ئۆتۆمبلهكهدا.»لهسهر جهختیان بهشوهیهكی بنهڕهتی كه بهوهشداھاوڕیهتی ئهویش كه كردۆتهوه ھهبژاردنكدروستكراوه قهبارهی دهرهوهی بهجۆرك ژینگهیه،بگومان ھهیه . دروستكردنهوه ی دووباره توانای كهدیزاینهكهی و شوه تهنھا كاكتوس) (سیترۆینبه مهكینهكهشی بهكو نییه، سهرنجراكشدهكات. كار به دیزڵ و ١,٦ لیتردهبت فراوانی

كه لهكاتكدا نییه. دهنگی زۆردا خرایی لهكاتیئهنجامدانی به ھهدهستت كارهبایهكهی مهكینهدهگرت ده نگ تپه ڕبوونی له رگه خۆی. ئهركیچوار مه كینهكهی مه كینهكهیدا. ئیشكردنی لهكاتیسهقفكی شوشهیی كه ئۆتۆمبله ئهم پستۆنه. ھهست سهیركردنیدا یهكهم لهگهڵ ئهمه ھهیه،دهكهیت. ناوهوه ی بهشی فراوانی و گهوره یی بهبهم ته قلیدیه، ئۆتۆمبلكی ئهوهی لهگهڵوهك تیایدا كراوه ، كهمالیاتك چهند رهچاویدهنگی سیستمكی بوونی و ھهوایی فنككهرهوهیمۆسیقا له گوت ٨ دهنگۆوه ری له دهتوانیت كهئس. بی ئم و بلوتوس بوونی لهگهڵ بت.بواری ناچته (سیترۆین كاكتوس) باسه شایهنیبهوهی دراوه رگه ،٢٠١٠ سای تا بهرھهمھنانهوهكه بدرت. ئهنجام گۆڕانكارییهكی تدا چهند كهتاقیكارییه وه بواری له گۆڕانكارییانه ئهم دوای

كردنهوه. بهجج بواری دهچته


74

ئۆتۆمبل

ژیــنــگـــه عــاشـــقــــیبه ئۆتۆمبلی عاشقانی سهرنجی ركخرا، لهندهن شاری له كه ئۆتۆمبل، بۆ نودهوهتی بریتانیای پشانگایرهچاو كراوه. ژینگه پیسبوونی بۆ سنوورك دانانی بیرۆكهی نویانهدا نموونه لهم راكشا. نموونه تاقیكارییهكانی


وشــه ی شــاراوه بـورجــه کـــان

ئه نجامی ژماره ی پشوو

له خشته كه دا پیته كانی ئه م ھۆنراوه یه بكوژنه وه تا ناوی شاعیركی كۆچكردوی كوردت بۆ ده رده چت كه له سیازده پیت پكھاتووه خاوه نی ھۆنراوه كه یه :

كورده گیان بیرێ بكه وه له خۆت پی ناوێ ئه من شه رحی بده م بۆتبه سه با به س ب دیل و ژر ده ستی به سه ب به ش بون له ژین و ھه ستی

حه یفه بۆ كوردێ نه جیب و ئه سیل له ده س بگانان وا ئه سیر و دیل گیانه تا دوژمنت سه ری ئیشغاه نه رده كه ت باشه دو شه شت خاه

ئه نجامی وشه ی شاراوه : محمه د پاكژ

ئاسۆیی :١ـ جه وھه ر كرمانج. ٢ـ په راسو ـ ھه ویر. ٣ـ چا. ٤ـ بت ـ تا ـ ته ور. ٥ـ سی ـ ھرۆ. ٦ـ شت ـ ده ـ میسی . ٧ـ چی . ٨ ـ بژ ـ ئه فن. ٩ـ زا ـ ا ا ا ا ا. ١٠ـ نر

ـ منداڵ. ١١ـ ـــــ. ١٢ـ حه مید كارازای.

ستونی :١ـ جۆرج واشنتۆن. ٢ـ ه س. ٣ ـ وا ـ بست ـ ژان. ٤ـ ه ر ـ شت ـ بزر. ٥ ـ ه ه . ٦ـ تاپ ـ كه مانچه . ٧ ـ چادیران. ٨ ـ ر ر ـ ف ا د. ٩ ـ م ـ ڕۆم ـ ه ا ا.

١٠ـ ا و ـ و ر ی ـ ئاڵ. ١١ـ نه ـ ھیس. ١٢ ـ جه خت ھنان.

مه سه له حسابییه كانســودۆكـــو

وشه ی یه كترب

ئا: یادگار جه بار

كینی و ماڵ ناو كاروباره كانی به کاوڕ: پویستییه كانتانـه وه سه رقـاڵ ده بـن، ڕه چـاوی بـاری

ته ندروستیتـان بكـه ن.ئامۆژگارییه كانی كه سكی به به نده گا: داھاتووتان سه ركه وتنی بۆیان گوایه یتان خزانه كانتان،

له دوایه .به ھۆی پشووترتان ماددییه كانی زیانه دووانه : و ده بته وه قه ره بوو كاره كانتان زیاتری ده ستھاتی

دارایتان باش ده بت.دته یه كالكه ره وه تاقیكردنه وه یه كی قرژاڵ: له گـه ڵ ڕووبه ڕووبوونه وه تـان له ببن وریا ڕتان

ھاوكاره كـانتـانـدا.به گه ڕ تواناكانتان و شاره زایی ده توانن شــر: به ڕوه بردنی كاروباری بواری له به تایبه ت بخه ن

فه رمانگه كانتان. وه ربگرن ھاوڕكانتان ئه زموونی له سوود فـه ریک: ندندا دیاریه كی به نرختان پله بواری خو به تایبه ت

ده گات.و ھه وڵ ده سپرن پ نوتان كاركی ته رازوو: شاره زایتان كاریگه ر ده بت بۆ سه ركه وتنتان له و كاره

تازه یه دا.یه كجاری كۆششی و ھه وڵ ئامانجه كانتان دووپشک: ماندووی ڕه چاوی مه به ست، گه یشتنه بۆ ده وت

جه سته تان بكه ن.بۆ كه ستان بینینی ده رفه تی ھاوكاره كانتان که وان: ساز ده ده ن كه ڕه نگه ئه نجامی به ستنی په یوه ندییه كی

ل بكه وته وه .بۆ ده كات زیاتر گه شه ی له ڕوو دارایتان گیسک: ده ستکه وتنی داھاتی زیاتر، جگه له كاری سه ره كیتان

ھه وی كاركی تازه ده ده ن.نیگه رانن ھاوسه ره كانتان یان خۆشه ویست :سه تـلتان، به و ھۆیه ی بایه خكی ئه و تۆیان پ ناده ن له

كاروباره كانی ژیانتاندا.سه رسوڕمانتان توشی كتوپ دیداركی نه ھه نگ: ده كات كه تیایدا خۆشه ویست یان ھاوڕیه كی درینتان

ده بینن.


وشه ی یه كترب

مه سه له حسابییه كان ســودۆكـــو

ئاسۆیی:

چوار گۆشه به تاه كان به ژماره ته واو نه كراوه كان به ئاسۆیی و ستونی پ بكه ره وه ، ته نھا ئه و ژمارانه به كار بھنه كه له سه روی ونه كه وه دراون. ھه ر ژماره یه ك له و ژمارانه ته نھا بۆ یه كجار به كارده ھنرت شیكاركردنی ھاوكشه ی حسابی ھه میشه له ڕاسته وه

بۆ چه پ و له سه ره وه بۆ خواره وه ده بت

ئه م چوار گۆشه یه له ٩ چوار گۆشه ی گه وره پكھاتووه (٣×٣)، ھه ر چوار گۆشه یه كی بۆ ٩ خانه ی بچووكتر دابه ش كراوه .ئامانج له و یارییه دا پكردنه وه ی چوارگۆشه بچووكه كانه به ژماره پویسته كان له ١ تا ٩ به مه رجك ھه ر ژماره یه ك، یه كجارله ھه ر

چوار گۆشه یه كی گه وره و له ھه ر ھكی ئاسۆیی وستونیدا بنوسرته وه .

ستوونی:

١ ـ كوڕه گورانی بژكی كورده . ٢ ـ دوو ڕۆژنامه ی كوردین. ٣ ـ بۆ چوون(پ). ٤ـ خای ب ناوه ندـ به ده م ده كرتـ ته شه ر. ٥ـ نیوه ی یانه ـ ھینی ب دوا ـ ڕادیۆیه كی كوردی یه (پ). ٦ ـ پیتی لكچوو ـ دوان له نور ـ كه سمان له چاكه ی ده رناچین(پ). ٧ ـ ........ . ٨ ـ گۆڤاركی عه ره بی عراقی یه (پ). ٩ ـ ده شتكه له كوردستان. ١٠ ـ میوه یه كی پ نه گه یشتووه . ١١ ـ ھه وا. ١٢ ـ یه كه م ژنه بژه ری

ڕادیۆیی كوردی .

١ـ مانگكی كوردی یهـ نه ی گه زی ئه ت گه زێ (پ). ٢ـ پیتی لكچوو. ٣ ـ له گۆشتدایه ـ یه ك به دوو ئه بین ـ دوان له باش. ٤ ـ دوان له لو ـ ب زمان ـ س خ. ٥ ـ نیوه ی دارا ـ ئاودری به عه ره بی (پ). ٦ ـ سه رۆكی فه له ستین بوو+پیتك(پ). ٧ـ ژه ھری سپیـ ب ھوز(ت). ٨ ـ كۆن و ب كه ك ـ سیان له بازل. ٩ ـ تۆ به ئینگلیزی ـ سات(پ) ـ له ھه وه س بۆی بگه ڕێ . ١٠ ـ پیتی لكچوو ـ وای (ت) ـ دوان له ئور.

١١ ـ ھان(ت). ١٢ ـ روباری نیل ئه به ست به ده ریای ناوه ڕاست.

تبینی :(پ): پچه وانه .

(ت): تكه و. حه وتی سه رو بنی پیته كان كشه نییه

١ ـ ٢ ـ ٣ ـ ٤ ـ ٥ ـ ٦ ـ ٨ ـ ٩

زاخاوی مشک


78

دواوـســتـگـه

نییه، تهواو كه مك دهروونییه وه لهڕووی ھه یه مامكی برادهركمھه ندكجار و ژنه له حهزی نهھناوه، ژنی و ساه وه چووهتهبهسهرھاتی و قسهخۆشه ،ئهفرۆش پ شهڕیان بیانووهوه بهوچووه كه و واقیعییه پیاوكی نهڕوات داغهی تا ھه یه، سهیری دهیگتهوه دهكات. سهیر قسهی و ھهوست خهیاه وه دونیایلهسهر دهستمان دهرئهچت تا خۆشتن بۆ حهمامهوه دهچته كهداغهی ھهرجارك چونكه بكات، عهیبدارمان و دهترسین دمانهدهیكاته و دهرهوه دته حهمامهكه له بهڕووتی دهزانین كاتك بواتنابته وه. جگام ده و سهرمان دهھنته گهڕهکهکه و ھهرابچۆرهوه ئهوهتا دهین دهكهینهوه بۆ حهمامهكه ی دهرگایفن كچهكهی خهیاڵ به ئاخر ده نابتهوه؟ جگات بۆ ژوورهوهتپهڕی بهرمامانه وه له ندو ئهوه ی و حهمامهكهوه ھنایه كهسمئهو كچهكهی و ئامۆزاكهی خۆمان و ژنه كهی فیسار ھناو ئهویشمجی خۆمی پكرد حه مامهكهم ئیتر و كابرا براژنهكهی خوشك و و

نابته وه. تدابرادهرهكه می مای حهمامهكهی بهدهردی خهریكه ئمهش وتهی ئهموتهكه خهیاڵ به دهكرت خزمهتگوزاری پرۆژهی باسی كه لدت،بهنیازن پرۆژانهی ئهو زۆری لهبهر دهترسی و پرۆژه له دهكهن پ

نه بتهوه. تدا جگامانی بدهن، وتهكه ئهنجامیبكهین پرۆژه ئهوهنده ساڵ ئهم دهب بهھهرا كردیان ساكی و پارزگا ئهنجومهنی پار سای بكهن. ل ماشهی ساكیترو ھهولر جیاوازییهكانی دهركهوتنی بهرانبهر له سلمانی پارزگایزۆره، پردی بووه جوان ھهولر ھی ئهوهیه وایاندهزانی كه سلمانی كۆتایی تا تهرخانكراوه بۆ پارهمان ئهوهنده وتیان ھه را كردیانه دمان خۆش دهكهین! سلمانی دروست بهرزهپرد له ساڵ ئهوه ندهكهچی ، ننام الیت و ترافیك یابانی لدت وهك ئیتر وتمان بوو

ترمان پردی بهرزه و دانا پشوتریش پردهكانی بۆ ترافیكیاننهدی!

تا كارهبا و ئاو كشهی نهكوت ئهوه دهھۆی نه ما راگهیاندنچاك نهبوو كارهبا و ئاو ئه گهر و ده كرت چارهسهر كۆتایی ساڵ حكومهتیش نه بوون و چاك كارهبا نه و ئاو ده ڕوات، نه حكومهت

رۆیی!سای ساڵ ئهم وتیان ھه به كردیانهوه رابردوو ھه فتهی دوو لهجگامان دهترسین دهكهین پرۆژه ئهوهنده و خزمهتگوزارییه

نهبتهوه.سای ساڵ حكومهت زمانی بنی و زمان سهری مانگكه چهندبۆ تواناكانی زۆرترین حكومهت ساڵ ئهم دهن كشتوكاه،نین دنیا ھشتا ده كات، تهرخان كشتوكاڵ بواری بوژاندنهوهیبه زمانم و كهڕب شهیتان گوی سایش ئهم ده ك لهوهیدهردی به دهیهوێ ئهگهر حكومهت باشه ناب؟ وشكه سای ینچبده كشتوكاڵ، سای ناوه ناوی خۆی وهك و نهچ پار سای ھهكهندنی بكهونه ئستاوه له گرتوون دهستی ك بفهرموونھهمووی نهن فریای ھاوین ئهوهی بۆ الدكان بۆ ئیرتیوازی بیری

ناكهوین.بدهن زل زالنه بهنه لكردبن ئهو ھهموو زۆری ھهست ناكهم كه سخهیاڵ به لنهكردوون كه كهس زۆری ناكرێ ! بهجج پتان كهو دهبوژننهوه پ وتهكهی چییه؟ زهبهالحه پرۆژه ھهموو ئهمو ته شهر و تانه جی ده كهنه خۆتان ناكرێ بۆتان كه دواتریش

خهك؟ رهخنه یخه یاڵ كه و لھاتووه برادهرهكهممان مامی وهك ده كهم ھهستتیا جگای خۆمانی و لوو دهكه ین لوان بردینییهوه حهمامهكه

نابتهوه.

قوربانی عارف

خهیاڵ له وتك


heftane issue 29

Documents