gjuha shqipe - · pdf filegjuha shqipe niveli fillestar për shkollën...
TRANSCRIPT
GJUHA SHQIPE NIVELI FILLESTAR PËR SHKOLLËN 9-VJEÇARE
Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση (ΕΣΠΑ 2007-2013) Πράξη: «Εκπαίδευση Αλλοδαπών και Παλιννοστούντων Μαθητών»
Επιστημονική Υπεύθυνη Έργου Καθ. Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Καθηγήτρια Γλωσσολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Α.Π.Θ. Επιστημονική Υπεύθυνη Δράσης 5 «Ενίσχυση της μητρικής γλώσσας των μαθητών» Ρεβυθιάδου Ανθή, Επίκουρη Καθηγήτρια Γλωσσολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Α.Π.Θ. Επιστημονικός Υπεύθυνος Υποδράσης 5.2. «Σύγκριση γλωσσών και παραγωγή γλωσσοδιδακτικού υλικού» Σπυρόπουλος Βασίλης, Λέκτορας Γλωσσολογίας, Τμήμα Φιλολογίας, Ε.Κ.Π.Α
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΓΛΩΣΣΟΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΚΗ
ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Αμαλία Ρόντου Ευαγγελία Μεχίλλη ΒΟΗΘΟΣ Ελένη-Κλέλια Χαϊμέλη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ-ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Μαρία Σουκαλοπούλου (Γλωσσολόγος, Παιδαγωγός)
RUBRIKAT MËSIMORE
FLASIM
NJOHIM GJUHËN TONË
LEXOJMË
SHKRUAJMË
Οι εικόνες του υλικού έχουν αντληθεί από το google εικόνες και είναι προσωρινές. Στην τελική φάση επεξεργασίας του γλωσσοδιδακτικού υλικού, θα γίνει επαγγελματική μορφοποίηση του υλικού και φυσικά θα αντικατασταθούν.
Mësimi 2
1. Albana lexoi në gazetë artikullin e mëposhtëm për riciklimin. Lexoni edhe ju dhe diskutoni në lidhje me pyetjet që pasojnë.
Tregoni çfarë përfitojmë, po të prodhojmë letër nga riciklimi? Po ju në klasë a bëni riciklim? Në shkollën tuaj a ka kosh të veçantë për të
mbledhur letrën? Po në shtëpi si veproni? Çfarë materialesh të tjera riciklohen?
Në fletoren ku ti shkruan
2. Lexoni bukur vjershën e Odhise Grillos.Fjalori dhe pyetjet e mëposhtme do t'ju
ndihmojnë për ta kuptuar atë në thellësi.
Në fletoren ku ti shkruan
Në fletoren ku ti shkruan zë e ndihet një sëpatë.... Ai zë është i druvarit, që rend pyllit nëpër natë. Në fletoren ku ti shkruan zë e cicërin një zog... Ai zë është i bilbilit që me lisin ishte shok. Në fletoren ku ti shkruan ndrit një rreze përmbi fletë... Është rrezja diellore që e mbante lisin në jetë. Në fletoren ku ti shkruan gurgullima uji nisin... Ai zë është i burimit ku ka shuar etjen lisi. Në fletoren ku ti shkruan pena nis cijat patjetër... Është zëri i fabrikës që e bëri lisin letër. Iku lisi që nga pylli dhe fletore na u bë... Prandaj ndihet një zë sëpate, ndaj këndon një zog në të, ndaj nje rreze nis shkëlqen edhe zbardh si dëborë, prandaj pena nis këndon për druvarë e punëtorë.
Ndaj burimi gurgullon rrezëllejnë pika djerse... Në fletoren ku ti shkruan
ja pse ndihen zëra jete! Odhise Grillo
Mësimi 2
Fjala Pjesë e ligjëratës
Karakteristikat gramatikore
Kuptimi
Sëpatë
Emër
Rasa emërore, numri njëjës.
Vegël dore që përdoret për të prerë dhe çarë dru.
I druvarit
Emër
Rasa gjinore, numri njëjës.
Profesion, ai që pret e çan dru për zjarr.
Lisin
Emër
Rasa kallëzore, numri njëjës.
Pemë e lartë me shumë hije.
Gurgullima
Emër
Rasa emërore, numri njëjës.
Rrjedh me zhurmë të mbytur.
Etjen
Emër
Rasa kallëzore, numri njëjës.
Dëshirë e organizmit për ujë.
I fabrikës
Emër
Rasa gjinore, numri njëjës.
Ndërmarje industriale me shumë makineri.
Rrezëllejnë
Folje
Koha e tashme,shumës.
Energji që përhapet në trajtë rrezesh ( rrezatoj – gjuha letrare)
Për çfarë bëhet fjalë në këtë vjershë?
Sa strofa ka vjersha?
Kujt i shkruan autori ?
Nga fillon prodhimi i letrës ?
Çfarë e ndihmon lisin të rritet?
Në fletoren ku ti shkruan
3. Bëhu dhe ti poet.Lexo vjershën duke zëvendësuar secilën figurë me fjalën
përkatëse.
Në ku ti shkruan
zë e ndihet një sëpatë... Ai zë është i druvarit, që rend pyllit nëpër natë.
Në ku ti shkruan zë e cicërin një .
Ai zë është i bilbilit që me lisin ishte .
Në ku ti shkruan ndrit një rreze përmbi .
Është rrezja diellore që e mbante lisin në jetë.
Mësimi 2
4. Njohuri gjuhësore. Emri dhe veçoritë e tij gramatikore
Emri, njohuri të përgjithshme
Emrat janë fjalë që emërtojnë frymorë (njerëz ose kafshë), sende, shtete, qytete, male, dete... etj.
Emrat kanë kategoritë gramatikore të gjinisë, të numrit, të rasës, të shquarsisë dhe të pashquarsisë.
Grupet leksiko-gramatikore të emrave
Dallojmë lloje të ndryshme të emrit:
• Të përgjithshëm dhe të përveçëm
• Frymorë dhe jofrymorë
• Konkretë dhe abstraktë
• Të numërueshëm dhe të panumërueshëm
Emra të përgjithshëm dhe të përveçëm
Emra të përgjithshëm janë emrat që tregojnë qenie ose sende në mënyrë të përgjithshme: djalë, vajzë, kukull,nënë,baba, gjyshe etj. Emrat e përgjithshëm shkruhen gjithmonë me shkronjë të vogël.
• Emra të përveçëm janë emrat që tregojnë qenie ose një send të vetëm të dalluar nga të gjithë të tjerët: Çika (emër mali), Pojani (emër fshati), Tirana (emër qyteti), Balo (emër qeni), Artani (emër njeriu) etj. Emrat e përveçëm shkruhen gjithmonë me shkronjë të madhe.
Në fletoren ku ti shkruan
5. Nënvizo emrat në tekstin e mëposhtëm dhe vendosi në tabelën përkatëse.
Ne po loznim prapa pallatit me litar. Kur papritmas u fut në mes Moza dhe deshi të hidhej. Sava, që rrotullonte një anë të litarit, sapo e pa, ndaloi lojën. Anën tjetër të litarit e mbante Eva. -Tunde Eva! - tha me gjysmë zëri Moza. Por edhe Eva e lëshoi litarin. -Ti je llasticë! - tha një nga ne. Padashur ne u grumbulluam dhe e vumë Mozën në mes. Ajo mbante kokën ngritur, po sytë i kishte ulur poshtë. -Ti nuk je shoqja jonë, - tha Sava. - ti ke shoqe vetëm veten. Ajo uli menjëherë kokën. ( “Mimoza llastica” Nasho Jorgaqi, 1973)
Emrat frymorë dhe jofrymorë
• Emrat frymorë janë emrat që tregojnë qenie të gjalla: vajzë, djalë, mace, luan etj.
• Emrat jofrymorë janë emrat që tregojnë sende: bankë, laps, libër, tabelë etj.
Emrat e përgjithshëm ndahen në dy grupe të veçanta
Emra konkretë
• Emrat konkretë janë emra që tregojnë qenie ose sende që mund të perceptohen nëpërmjet të parit, të dëgjuarit, të prekurit, të nuhaturit ose të shijuarit: djalë, lule, zhurmë, parfum, libër, qen, det etj.
Emra abstraktë
• Emrat abstraktë janë emra që tregojnë ide ose mendime që nuk mund të perceptohen me anë të shqisave: besim, dashuri, zemërim, dyshim, liri, egërsi, dinakëri etj.
Mësimi 2
Emra të përgjithshëm Emra të përveçëm
6. Εmrat e mëposhtëm ndaji në dy grupe: në emra të përgjithshëm dhe të
përveçëm.Shkruaji si duhet emrat e përveçëm:
tirana, kali, mbreti, edi ,toka, hëna, nëna, shtëpia, mali, macja, australia, belgjika, fustani, vlora, adriatiku ,qeni, delja.
Emra të përgjithshëm Emra të përveçëm
Në fletoren ku ti shkruan
7. Lidh emrin e përgjithshëm me emrin e përveçëm.
qytet Dajt
liqen Fier
kështjellë Itali
shtet Prespë
mal Rozafa
kontinent Azi
8. Përgjigju pyetjeve me shkrim. Përdor emërtime dhe emra të përveçëm.
Nga je? --------------------------------------------------------------- Si quhesh? ---------------------------------------------------------------- Ku banon? ----------------------------------------------------------------- Cili është babi yt? ------------------------------------------------------------- Cili është filmi i fundit që ke parë? ------------------------------------------ Ku banon në Greqi? ----------------------------------------------------------- Cili/a këngëtar/e të pëlqen? ---------------------------------------------------
Mësimi 2
9. Dallo emrat konkretë dhe emrat abstraktë. Përpiqu të vizatosh disa prej tyre.
Vendos X për fjalët që nuk vizatohen.
fletore, zog, lis, jetë, etje, penë ,kënaqësi, dyshim, liri,natë, egërsi, dinakëri, pyll.
Në fletoren ku ti shkruan
10. Sot Albana mori një mesazh elektronik nga Bledi. Në fund të mesazhit elektronik
Bledi shënonte: Para se të printosh, mendo mjedisin.
A) Çfarë kuptoni me këtë mesazh?
B) Shikoni me kujdes figurat.Çfarë është dhe përse shërben riciklimi i letrës?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………