FUNGUSLARIN YAPISI VEFUNGUSLARIN YAPISI VE GENEL ÖZELLİKLERİ GENEL ÖZELLİKLERİ

MİKOLOJİ BİLİMİMİKOLOJİ BİLİMİ

TIBBİ MİKOLOJİTIBBİ MİKOLOJİ

VETERİNER MİKOLOJİSİVETERİNER MİKOLOJİSİ

FİTO MİKOLOJİ FİTO MİKOLOJİ

ENDÜSTRİYEL MİKOLOJİENDÜSTRİYEL MİKOLOJİ

Mikoloji?Mikoloji?

Doğada kaç çeşit mantar bulunur?Doğada kaç çeşit mantar bulunur?

50.00050.000

Hepsi hastalık yapar mı?Hepsi hastalık yapar mı?

300 kadarı300 kadarı

Hatta sadece bir düzine kadarı mantar Hatta sadece bir düzine kadarı mantar hastalıklarının %90’nından sorumludur.hastalıklarının %90’nından sorumludur.

Nerelerde bulunurlarNerelerde bulunurlar

ToprakToprak

SuSu

Organik atıklarOrganik atıklar

Ne yaparlar?Ne yaparlar?

Bakterilerle birlikte kompleks bileşikleri Bakterilerle birlikte kompleks bileşikleri basit bileşiklerebasit bileşiklere dönüştürürler dönüştürürlerYararlarıYararları– EkmekEkmek– PeynirPeynir– SteroitSteroit– AntibiyotikAntibiyotik– Alkollü içeceklerAlkollü içecekler– Organik asitlerOrganik asitler

ZararlarıZararları– Hastalık yaparlarHastalık yaparlar– Elektronik aletleri bozarElektronik aletleri bozar– Elektrik kablolarını bozarElektrik kablolarını bozar– Mobilyaları bozarMobilyaları bozar

Genel ÖzellikleriGenel Özellikleri

Nonfotosentetik protistalardırNonfotosentetik protistalardır– Ökaryot bakterilerden ayrılırlarÖkaryot bakterilerden ayrılırlar

Klorofilleri yokturKlorofilleri yoktur– Fotosentez yapmazlar bitkilerden ayrılırlarFotosentez yapmazlar bitkilerden ayrılırlar

Emici tipte beslenirlerEmici tipte beslenirler– Hayvanlardan ayrılırlarHayvanlardan ayrılırlar

Zorunlu veya fakültatif aeroblardırZorunlu veya fakültatif aeroblardır

En az birEn az bir çekirdekleriçekirdekleri bulunur bulunur

Nükleer membranlarıNükleer membranları

MitokondrileriMitokondrileri

Endoplazmik retikulumlarıEndoplazmik retikulumları

NükleoluslarıNükleolusları

Hücre duvarları vardır.Hücre duvarları vardır.

Mantarların bazı özellikleriMantarların bazı özellikleri

Hücre yapısıHücre yapısı ÖkaryotikÖkaryotik

Hücre duvarıHücre duvarı Çok katlı (kitin, mannan, glukan), Çok katlı (kitin, mannan, glukan), bazen kapsülbazen kapsül

Sitoplazma zarıSitoplazma zarı SterolSterol

Sitoplazma içi yapılarSitoplazma içi yapılar Mitokondri,ER, GolgiMitokondri,ER, Golgi

ÇekirdekÇekirdek Zar ile çevrili (gerçek)Zar ile çevrili (gerçek)

BoyutBoyut 5-10 5-10 µµmm

MorfolojiMorfoloji Maya(yuvarlak), küf (fiamentöz)Maya(yuvarlak), küf (fiamentöz)

SporSpor Eşeyli/eşeysizEşeyli/eşeysiz

ÜremeÜreme Eşeyli/eşeysizEşeyli/eşeysiz

BoyanmaBoyanma Gr (+), ARB (-), PAS, gümüşlemeGr (+), ARB (-), PAS, gümüşleme

fungusların yapısıfungusların yapısı

Kapsül Kapsül

Hücre Duvarı Hücre Duvarı

Sitoplazma Zarı Sitoplazma Zarı

Sitoplazma Sitoplazma

ÇekirdekÇekirdek

KapsülKapsül

Çok az sayıda mantar hücresinin dışında, Çok az sayıda mantar hücresinin dışında, ksiloz ve glukuronik asitten oluşan bir ksiloz ve glukuronik asitten oluşan bir polisakkarit olan glukuronoksilomannan polisakkarit olan glukuronoksilomannan yapısında bir kapsül bulunur. Dokuda yapısında bir kapsül bulunur. Dokuda musikarmin gibi özel boyalarla gösterilir. musikarmin gibi özel boyalarla gösterilir.

Kapsül hücrelere tutunmayı, kümeleşmeyi, Kapsül hücrelere tutunmayı, kümeleşmeyi, konağın fagositoz etkilerinden korunmayı konağın fagositoz etkilerinden korunmayı sağlar. sağlar.

Antijeniktir. Mantar türünün özgül Antijeniktir. Mantar türünün özgül serotiplerinden sorumludur. serotiplerinden sorumludur.

Hücre DuvarıHücre Duvarı

Plazma zarının dışında polisakkaritlerden Plazma zarının dışında polisakkaritlerden yapılı, sert bir yapıdır. yapılı, sert bir yapıdır.

Litik enzimlerle hücre duvarı kalkarsa Litik enzimlerle hücre duvarı kalkarsa mantar hücresi sferik şekle geçer ve mantar hücresi sferik şekle geçer ve ozmotik olarak frajil hale gelir. ozmotik olarak frajil hale gelir.

Hücre duvarı mantar hücresini ozmatik Hücre duvarı mantar hücresini ozmatik değişikliklere karşı korur. değişikliklere karşı korur.

Besin alımında rol oynarBesin alımında rol oynar

Ortam ile mikroorganizma arasındaki Ortam ile mikroorganizma arasındaki ilişkiyi düzenler. ilişkiyi düzenler.

Özgün yapısı, mantar hücresinin biçimini, Özgün yapısı, mantar hücresinin biçimini, morfogenezi, virulansını, antijenik özelliğini morfogenezi, virulansını, antijenik özelliğini sağlar.sağlar.

Duvar yapısıDuvar yapısı

% 80-90 polisakkaritler, % 10-20 oranında % 80-90 polisakkaritler, % 10-20 oranında protein ve glikoproteinler oluşturur. protein ve glikoproteinler oluşturur. – Polisakkaritler : Polisakkaritler : – Kitin ve/veya selüloz (N asetil glukozamin) Kitin ve/veya selüloz (N asetil glukozamin)

hücreye dayanıklılık verir hücreye dayanıklılık verir – Kitosan (D-glukoz) Kitosan (D-glukoz) – Mannan (D-mannoz) Mannan (D-mannoz)

Glukan (D-glukoz) Glukan (D-glukoz)

Duvarın en dış kısmı fibriler yapıdadır. Duvarın en dış kısmı fibriler yapıdadır. Duvarın iskeletini oluşturan bileşikler duvar Duvarın iskeletini oluşturan bileşikler duvar tabakalarının iç kısmında bulunur. tabakalarının iç kısmında bulunur. Glukanların bir kısmı kitine kovalent Glukanların bir kısmı kitine kovalent bağlarla bağlıdır. bağlarla bağlıdır.

Matriks proteinleri alfa bağlı glukanlar ve Matriks proteinleri alfa bağlı glukanlar ve glikoproteinler içerir. Mannan, glikoproteinler içerir. Mannan, mannoprotein tabakaları oluşturur. mannoprotein tabakaları oluşturur.

Hücre duvarının bileşimi sabit değildir. Hücre duvarının bileşimi sabit değildir. Tomurcuklanan maya hücrelerinde Tomurcuklanan maya hücrelerinde mannan, hiflere göre daha fazla oranda mannan, hiflere göre daha fazla oranda bulunur. Eşeysiz konidiyumların bulunur. Eşeysiz konidiyumların duvarlarında ise glukan daha fazladır. duvarlarında ise glukan daha fazladır.

Hücre duvarı en iyi PAS ( Periodic acid- Hücre duvarı en iyi PAS ( Periodic acid- Schiff), metenamin gümüş boyaları ile Schiff), metenamin gümüş boyaları ile boyanır. boyanır.

Hücre duvarı bileşenleri plazma Hücre duvarı bileşenleri plazma membranının yüzeyinde sentezlenir. membranının yüzeyinde sentezlenir. Hiflerin en ucunda duvar çok incedir. Hiflerin en ucunda duvar çok incedir.

Sitoplazma ZarıSitoplazma Zarı

Ökaryot yapıda ve iki tabakalı bir zardır. Ökaryot yapıda ve iki tabakalı bir zardır. Lipid, fosfolipid, sifingolipid, protein, Lipid, fosfolipid, sifingolipid, protein, glikoprotein ve sterol içerir. Mikoplasma’lar glikoprotein ve sterol içerir. Mikoplasma’lar hariç, diğer bakterilerden farklı olarak hariç, diğer bakterilerden farklı olarak hücre zarında bulunan sterol, ergosterol hücre zarında bulunan sterol, ergosterol ve zimosterol yapısında olup memeli ve zimosterol yapısında olup memeli hücrelerindeki kolesterolden farklıdır. Bu hücrelerindeki kolesterolden farklıdır. Bu özellik polien grubu gibi bazı antifungal özellik polien grubu gibi bazı antifungal ilaçların başarılı kullanımını sağlar. ilaçların başarılı kullanımını sağlar.

Sitoplazma Zarının GörevleriSitoplazma Zarının Görevleri

– Sıvı ve besinlerin difüzyonunu kontrol eder, Sıvı ve besinlerin difüzyonunu kontrol eder, – Amino asit ve şekerlerin enerjiye bağımlı ve Amino asit ve şekerlerin enerjiye bağımlı ve

bağımsız olarak alınmasını düzenler, bağımsız olarak alınmasını düzenler, – Sitoplazmayı korur, Sitoplazmayı korur, – Hücre duvarı ile kapsül materyalinin sentezini Hücre duvarı ile kapsül materyalinin sentezini

sağlar sağlar

SitoplazmaSitoplazma

Elektron mikroskobuyla mantar hücresinin Elektron mikroskobuyla mantar hücresinin sitoplazmasında yoğun bir iç zar sistemi, sitoplazmasında yoğun bir iç zar sistemi, çeşitli organeller ve cisimcikler görülür.çeşitli organeller ve cisimcikler görülür.

Mitokondriler; ATP sentezi ile ilgili Mitokondriler; ATP sentezi ile ilgili organeller olup bitki ve hayvan organeller olup bitki ve hayvan hücrelerindekine benzerler. Hücrenin hücrelerindekine benzerler. Hücrenin solunum aktivitesine bağlı olarak sayıları solunum aktivitesine bağlı olarak sayıları değişir. değişir.

Endoplazmik retikulum; yoğun zar sistemi Endoplazmik retikulum; yoğun zar sistemi olup, çekirdek zarıyla ve ribozomlarla olup, çekirdek zarıyla ve ribozomlarla bağlantılıdır. bağlantılıdır.

Aynı zamanda lipidlerin kaynağı olup Aynı zamanda lipidlerin kaynağı olup enzimlerin de etkinlik gösterdiği bir enzimlerin de etkinlik gösterdiği bir yüzeydir. yüzeydir.

Golgi aygıtı; mantarlarda her zaman Golgi aygıtı; mantarlarda her zaman bulunmaz. bulunmaz.

Bu yapı polisakkarit ve lipidlerin proteinlere Bu yapı polisakkarit ve lipidlerin proteinlere eklenerek lipoprotein, glikoprotein ve eklenerek lipoprotein, glikoprotein ve çeşitli polisakkarit türevlerinin çeşitli polisakkarit türevlerinin oluşturulması ve endoplazma ağındaki oluşturulması ve endoplazma ağındaki salgı veziküllerine aktarılması ile görevlidir. salgı veziküllerine aktarılması ile görevlidir.

Mikroyapılar; özgül enzimleri katalaz gibi, Mikroyapılar; özgül enzimleri katalaz gibi, içeren organellerdir. içeren organellerdir. Bunların bir tipi olan peroksizomlar bazı Bunların bir tipi olan peroksizomlar bazı amino asitlerin hidrojen peroksit üretilerek amino asitlerin hidrojen peroksit üretilerek oksitlendiği yerlerdir. oksitlendiği yerlerdir. Vakuoller; yaşlanan hücrelerde daha çok Vakuoller; yaşlanan hücrelerde daha çok bulunurlar. bulunurlar. Organik karbon, azot, fosfat gibi yedek Organik karbon, azot, fosfat gibi yedek maddeleri depo ederler. maddeleri depo ederler. Bazı vakuoller hücreye madde alınması Bazı vakuoller hücreye madde alınması veya atıkların çıkarılması ile ilgilidirler. veya atıkların çıkarılması ile ilgilidirler.

ÇekirdekÇekirdek

Mantarın cinsine göre hücreler bir veya Mantarın cinsine göre hücreler bir veya çok çekirdeklidir. çok çekirdeklidir.

Çekirdek zarı, çekirdek zarı porları, Çekirdek zarı, çekirdek zarı porları, nukleoplazma, çift sarmallı linear nukleoplazma, çift sarmallı linear kromozomlar ve çekirdekçikden oluşur. kromozomlar ve çekirdekçikden oluşur.

Makroform mantarlarMakroform mantarlar

– Yenebilen çok hücreli mantarlarYenebilen çok hücreli mantarlar

Mikroform mantarlar (tek hücreli)Mikroform mantarlar (tek hücreli)

– MayaMaya

– KüfKüf

DİMORFİK ???DİMORFİK ???

MayalarMayalar

4-54-5µµm boyutunda (en büyük 24 m boyutunda (en büyük 24 µµm )m )

Sferik veya yuvarlakSferik veya yuvarlak

Besiyerinde opak,yumuşak,beyaz renkli Besiyerinde opak,yumuşak,beyaz renkli koloniler yaparkoloniler yapar

Tomurcuklanmayla ürerTomurcuklanmayla ürer Tomurcuk hücreden ayrılmaz ve zincirleme Tomurcuk hücreden ayrılmaz ve zincirleme

sürerse sürerse Psödohif Psödohif oluşuroluşur

Germ tüp (ana hücreden apikal uzantıdır)Germ tüp (ana hücreden apikal uzantıdır)

KÜF ŞEKLİNDEKİ KÜF ŞEKLİNDEKİ MANTARLARIN ÖZELLİKLERİMANTARLARIN ÖZELLİKLERİ

Hakiki hifler, sporlar yapıyı oluşturur Hakiki hifler, sporlar yapıyı oluşturur

Doğal ortamda organik maddeler Doğal ortamda organik maddeler (ekmek,meyva,sebze) üzerinde ürerler (ekmek,meyva,sebze) üzerinde ürerler

Fakültatif parazit, heterotrof, aeropturlar. Fakültatif parazit, heterotrof, aeropturlar.

Glukoz gibi tek bir karbon kaynağı ve Glukoz gibi tek bir karbon kaynağı ve organik nitrojen veya amonyum bileşikleri organik nitrojen veya amonyum bileşikleri nitrojen kaynağı olarak üremelerine yeterli nitrojen kaynağı olarak üremelerine yeterli olur.olur.

Üreme ısıları 0 ile 40 °C arasındadır. Üreme ısıları 0 ile 40 °C arasındadır. Ancak küfler oda ısısında (22-27 °C) Ancak küfler oda ısısında (22-27 °C) üretilirler. pH=2-9 arasında üreyebilirler. üretilirler. pH=2-9 arasında üreyebilirler. Optimal gelişme için asit pH’yı severler. Optimal gelişme için asit pH’yı severler. Nemli oksijenli ortamda üremeyi severler. Nemli oksijenli ortamda üremeyi severler.

Laboratuvar şartlarında Sabouraud Laboratuvar şartlarında Sabouraud besiyeri kullanılır.besiyeri kullanılır.

Kolonileri geç gelişir (1-3 hafta), koloni Kolonileri geç gelişir (1-3 hafta), koloni morfolojisi türlere göre değişir (tüyümsü, morfolojisi türlere göre değişir (tüyümsü, tozumsu, pamuğumsu, çıplak).tozumsu, pamuğumsu, çıplak).

Koloni rengi türlere göre çok değişiktir Koloni rengi türlere göre çok değişiktir (sarı, turuncu, beyaz, kırmızı, yeşil, siyah, (sarı, turuncu, beyaz, kırmızı, yeşil, siyah, vb)vb)

Bazı türler vitamine, tiamin, biyotin, inositol Bazı türler vitamine, tiamin, biyotin, inositol gibi dış kaynaklı vitamine gereksinim gibi dış kaynaklı vitamine gereksinim duyarlar. duyarlar.

Bazı küflerde üreaz enzimi bulunur.Bazı küflerde üreaz enzimi bulunur.

Gelişme için ışığa gereksinmezler ancak Gelişme için ışığa gereksinmezler ancak sporların gelişmesinde ışık gerekebilir. sporların gelişmesinde ışık gerekebilir.

Küflerin çoğu saprofitdir.Küflerin çoğu saprofitdir.

Değişik pigmentleri vardır. Koloni altında Değişik pigmentleri vardır. Koloni altında pigment rengi belirlenir. Patates dekstroz pigment rengi belirlenir. Patates dekstroz besiyeri bu amaca uygundur. besiyeri bu amaca uygundur.

Bazik boyalarla iyi boyanmazlar. Bazik boyalarla iyi boyanmazlar. Laktofenol pamuk mavisi uygun bir Laktofenol pamuk mavisi uygun bir boyadır. boyadır.

Bazı türler fırsatçı patojen olarak deri, deri Bazı türler fırsatçı patojen olarak deri, deri altı dokularını ve iç organları infekte altı dokularını ve iç organları infekte edebilirler. edebilirler.

Hif: Küf mantarlarının en ilkel şeklidir çok Hif: Küf mantarlarının en ilkel şeklidir çok hücrelidir 2-10hücrelidir 2-10µµm çapında silindirik m çapında silindirik tüplerdirtüplerdir

Septalı ve septasız olmak üzere iki çeşittirSeptalı ve septasız olmak üzere iki çeşittir

Vegetatif hiflerVegetatif hifler

Aerial hiflerAerial hifler

Çoğalma hifleriÇoğalma hifleri

MİSEL (MYCELİUM)MİSEL (MYCELİUM)

Hiflerin dallanması, birbirine sarılması ile Hiflerin dallanması, birbirine sarılması ile meydana gelen dokudur. meydana gelen dokudur. Vejetatif misel; üzerinde geliştiği maddeye Vejetatif misel; üzerinde geliştiği maddeye nüfus eden ve beslenmeyi sağlayan nüfus eden ve beslenmeyi sağlayan miseldir. miseldir. Hava (aerial) miseli; mantarın üredikleri Hava (aerial) miseli; mantarın üredikleri yerden yukarı doğru büyüyen kısmıdır. yerden yukarı doğru büyüyen kısmıdır. Çoğalma miseli; çoğalmayı sağlayan Çoğalma miseli; çoğalmayı sağlayan konidiyum ve sporların üretildiği miseldir. konidiyum ve sporların üretildiği miseldir.

Dimorfik mantarlarDimorfik mantarlar

FarklıFarklı ortam koşullarında ortam koşullarında

FarklıFarklı üreme şekilleri gösteren mantar üreme şekilleri gösteren mantar

Isıya bağlı 37Isıya bağlı 37ººCC-25-25ººC (en sık)C (en sık)

Dokuya Dokuya

Besiyerine Besiyerine

pH’ ya bağlıpH’ ya bağlı

DİMORFİK MANTARLARDİMORFİK MANTARLAR

Değişik koşullarda biri küf fazı, diğeri maya Değişik koşullarda biri küf fazı, diğeri maya fazı olmak üzere farklı iki yapı özelliği fazı olmak üzere farklı iki yapı özelliği gösteren mantarlardır. gösteren mantarlardır.

Dimorfizmin gelişmesinde besin, Dimorfizmin gelişmesinde besin, oksidasyon-redüksiyon potansiyeli, CO 2 oksidasyon-redüksiyon potansiyeli, CO 2 basıncı, çevre ısısı gibi faktörler rol oynar.basıncı, çevre ısısı gibi faktörler rol oynar.

DİMORFİK MANTARLARDİMORFİK MANTARLAR

Küf fazı invitro ortamda, 22-25 Küf fazı invitro ortamda, 22-25 C de (oda C de (oda ısısı), rutin mikoloji besiyerlerinde ısısı), rutin mikoloji besiyerlerinde gelişirken maya fazı 37 gelişirken maya fazı 37 C de C de besiyerlerinde, ayrıca insan veya hayvan besiyerlerinde, ayrıca insan veya hayvan organizmasında gerçekleşir. organizmasında gerçekleşir.

Genellikle bu durum mantarın saprofit Genellikle bu durum mantarın saprofit özellikten patojen özelliğe geçişini gösterir. özellikten patojen özelliğe geçişini gösterir.

Funguslarda ÜremeFunguslarda Üreme

Funguslar hem Eşeysiz (anamorfik) hem de Funguslar hem Eşeysiz (anamorfik) hem de Eşeyli (telemorfik) üreme devresine Eşeyli (telemorfik) üreme devresine sahiptirler.sahiptirler. Bazı funguslarda tüm fungal yapı üretken Bazı funguslarda tüm fungal yapı üretken bir yapıya dönüşebilir. Buna “halokarpik” bir yapıya dönüşebilir. Buna “halokarpik” adı verilir.adı verilir. Fungusların çoğu “eukarpik” tir. Yani Fungusların çoğu “eukarpik” tir. Yani fungus vücudunun (thallus) bir kısmı fungus vücudunun (thallus) bir kısmı üretken yapıya dönüşür.üretken yapıya dönüşür.

Funguslarda üremeFunguslarda üreme

Eşeysiz üremeEşeysiz üreme• • Somatik yapının parçalanmasıSomatik yapının parçalanması• • Somatik hücre bölünmesiSomatik hücre bölünmesi• • Tomurcuklanma (Mayalarda görülür)Tomurcuklanma (Mayalarda görülür)• • Eşeysiz spor (konidi) oluşturarak üremeEşeysiz spor (konidi) oluşturarak üreme

konidi oluşumu Tomurcuklana

Eşeysiz Üreme ŞekilleriEşeysiz Üreme Şekilleri

– Çekirdek bölünmesinin yer almadığı üreme Çekirdek bölünmesinin yer almadığı üreme şeklidir. Mitozla çoğalma görülür. Burada şeklidir. Mitozla çoğalma görülür. Burada oluşan elemanlara konidiyum denir. oluşan elemanlara konidiyum denir.

– Sporogenezis Sporogenezis – KonidiyogenezisKonidiyogenezis

SporogenezisSporogenezis

Aseksüel sporlar mitozu takiben gelişir. Aseksüel sporlar mitozu takiben gelişir. Sporangium denilen keseye benzer yapı Sporangium denilen keseye benzer yapı içinde sporangiosporlar (endosporlar) içinde sporangiosporlar (endosporlar) oluşur. Sporangiumu taşıyan hife oluşur. Sporangiumu taşıyan hife sporangiyofor denir. sporangiyofor denir.

Kolumella (hiflerin dallarının sonunda Kolumella (hiflerin dallarının sonunda oluşan etrafında sporangiumun geliştiği oluşan etrafında sporangiumun geliştiği kubbe tarzında şişlikler ) kubbe tarzında şişlikler )

KonidiyogenezisKonidiyogenezis

Hareketsiz, mitoz sonucu aerial hifler Hareketsiz, mitoz sonucu aerial hifler üzerinde oluşan, hem maya hem küf üzerinde oluşan, hem maya hem küf yapısında görülen sporları oluşturan yapısında görülen sporları oluşturan üreme şeklidir. üreme şeklidir.

Blastik gelişme Blastik gelişme

Tallik gelişme Tallik gelişme

Blastik gelişmeBlastik gelişme

Ana hücrenin bir kısmından Ana hücrenin bir kısmından tomurcuklanma ile blastospor gelişir.tomurcuklanma ile blastospor gelişir.

Tallik gelişmeTallik gelişme

Hiflerin uclarından veya duvarlarından Hiflerin uclarından veya duvarlarından tomurcuklanma veya bölünme ile gelişen tomurcuklanma veya bölünme ile gelişen sporların hepsine genel olarak konidiyum sporların hepsine genel olarak konidiyum denir denir

Konidiyum yapıcı hücrelerKonidiyum yapıcı hücreler

Konidiyofor Konidiyofor

Fiyalid (özel konidiyum yapıcı hücre) Fiyalid (özel konidiyum yapıcı hücre)

Sterigma (uç kısmı şişe biçimindeki şişkin Sterigma (uç kısmı şişe biçimindeki şişkin konidiyofor) konidiyofor)

Vezikül (konidiyoforların yuvarlak veya Vezikül (konidiyoforların yuvarlak veya elips biçimindeki baş kısımları)elips biçimindeki baş kısımları)

Funguslarda eşeysiz devre sporlarıFunguslarda eşeysiz devre sporları

Eşeysiz sporlarEşeysiz sporlar

Klamidospor (kalın çeperli istirahat sporudur).Klamidospor (kalın çeperli istirahat sporudur).

Sporangiospor veya konidi’lerSporangiospor veya konidi’ler

Klamidospor Konidi sporangiospor

Konidiofor ve konidiKonidiofor ve konidi

Konidi hif üzerinde oluşan ve konidofor adı verilen bir Konidi hif üzerinde oluşan ve konidofor adı verilen bir taşıyıcının ucunda oluşur.taşıyıcının ucunda oluşur.

Aspergillus sp.Penicillium sp.

Sporangiofor ve soparangiosporSporangiofor ve soparangiospor

Sporangium Sporangiofor Sporangiospor

Phytophthora sp. Peronospora parasitica Phytophthora sp.

Eşeyli Üreme ŞekilleriEşeyli Üreme Şekilleri

İki gametin haploid çekirdeklerinin İki gametin haploid çekirdeklerinin birleşmesi sonucunda oluşan zigot içinde birleşmesi sonucunda oluşan zigot içinde mayoz olayından sonra gelişen yeni mayoz olayından sonra gelişen yeni fertlerdir. fertlerdir.

Eşey sporları ile çoğalmaya tam çoğalma Eşey sporları ile çoğalmaya tam çoğalma şekli (teleomorf) denir. şekli (teleomorf) denir.

Seksüel üreme Mayoz bölünme ile olur(4-Seksüel üreme Mayoz bölünme ile olur(4-8)8)– ZygomycotinaZygomycotina

ZigosporZigospor

– AscomycotinaAscomycotinaAskosporAskospor

– BasidiomycotinaBasidiomycotinaBasidiosporBasidiospor

– DeuteromycotinaDeuteromycotina

Funguslarda eşeyli üremeFunguslarda eşeyli üreme

Plazmogami (Sitoplazmaların birleşmesi ve Plazmogami (Sitoplazmaların birleşmesi ve çekirdeklerin yan yana gelmesi (n + n)çekirdeklerin yan yana gelmesi (n + n)

Karyogami (Çekirdeklerin birleşmesi (2n)Karyogami (Çekirdeklerin birleşmesi (2n)

Mayoz [Kromozom sayısının yarıya inmesi, Mayoz [Kromozom sayısının yarıya inmesi, haploid devre, (n)]haploid devre, (n)]

Funguslarda eşeyli devre sporlarıFunguslarda eşeyli devre sporları

Oospor Zigospor

AskosporBasidiospor

ZigosporZigospor

İki gametin birleşmesi ile oluşur. Bir İki gametin birleşmesi ile oluşur. Bir miselin (homotallik) veya iki ayrı miselin miselin (homotallik) veya iki ayrı miselin (heterotallik) geliştirdiği gametangiaların (heterotallik) geliştirdiği gametangiaların füzyonu ile oluşan zigosporangium içinde füzyonu ile oluşan zigosporangium içinde gelişir. gelişir.

Zigospor kalın ve çok tabakalı duvar ile Zigospor kalın ve çok tabakalı duvar ile çevrilidir. çevrilidir.

zygosporzygospor

AscosporAscospor

Ask (Ascus) denen kese içinde oluşan Ask (Ascus) denen kese içinde oluşan sporlardır. Askları içinde bulunduran özel sporlardır. Askları içinde bulunduran özel yapıya askokarp denir. Çeşitli askospor yapıya askokarp denir. Çeşitli askospor üretim şekli vardır. üretim şekli vardır.

Bazı türlerde ascogonium (dişi organ) ve Bazı türlerde ascogonium (dişi organ) ve antheridium (erkek organ) yapıca antheridium (erkek organ) yapıca ayırdedilebilirken, diğerlerinde ayırdedilebilirken, diğerlerinde ayırdedilemezayırdedilemez

askosporaskospor

Eşey organlarının birleşmesiyle Eşey organlarının birleşmesiyle antheridiumun çekirdekleri antheridiumun çekirdekleri askogoniuma geçerler. Döllenmiş askogoniuma geçerler. Döllenmiş askogonium bir çok ask oluşturan hif askogonium bir çok ask oluşturan hif üretir. üretir.

Bu hiflerin herbir hücresi biri Bu hiflerin herbir hücresi biri antheridiumdan diğeri askogoniumdan antheridiumdan diğeri askogoniumdan gelen iki çekirdek içerir.gelen iki çekirdek içerir.

Bu çekirdeklerin birleşmesiyle zigot oluşur. Bu çekirdeklerin birleşmesiyle zigot oluşur. Herbir hücrede diploid çekirdek redüksiyon Herbir hücrede diploid çekirdek redüksiyon bölünmesi ile haploid hale geçer ve bölünmesi ile haploid hale geçer ve askogenöz hücre genç askus adını alır. askogenöz hücre genç askus adını alır.

Askospor oluşturan dört haploid çekirdek Askospor oluşturan dört haploid çekirdek mitozla bölünebilir veya bölünmeyebilir. mitozla bölünebilir veya bölünmeyebilir. Her askosporun etrafında ikinci duvarlar Her askosporun etrafında ikinci duvarlar oluşur ve sporlar olgunlaşır. Bazen oluşur ve sporlar olgunlaşır. Bazen askokarp yoktur ve asklar çıplaktır.askokarp yoktur ve asklar çıplaktır.

BasidiosporBasidiospor

Basidium denen özel bir oluşumun Basidium denen özel bir oluşumun üstünde dışarıya doğru gelişirler. üstünde dışarıya doğru gelişirler. Basidiumlar genellikle basidiokarp içinde Basidiumlar genellikle basidiokarp içinde veya üzerinde üretilir. veya üzerinde üretilir.

Basidiokarpa örnek şapkalı mantarlar Basidiokarpa örnek şapkalı mantarlar verilebilir. verilebilir.

Basidiokarp yoksa bazidiumlar doğrudan Basidiokarp yoksa bazidiumlar doğrudan somatik hiflerin üzerinde üretilir. somatik hiflerin üzerinde üretilir.

Somatik hiflerin her hücresinde iki Somatik hiflerin her hücresinde iki çekirdek (dikaryon) bulunur. çekirdek (dikaryon) bulunur.

Bu çekirdekler birleşmeksizin mitoza Bu çekirdekler birleşmeksizin mitoza geçerler. geçerler.

İki çekirdeğin arasına rastlayan İki çekirdeğin arasına rastlayan kısımda kancaya benzer şekilde hifin kısımda kancaya benzer şekilde hifin kısa bir dalı gelişir (clamp connection).kısa bir dalı gelişir (clamp connection).

Çekirdeklerden biri bu kanca kısmına Çekirdeklerden biri bu kanca kısmına doğru göç eder. Her iki çekirdek de ayrı doğru göç eder. Her iki çekirdek de ayrı ayrı ve aynı zamanda bölünür. ayrı ve aynı zamanda bölünür.

Bunlardan biri ana hücrede kalır diğeri Bunlardan biri ana hücrede kalır diğeri yavru hücreye geçer. yavru hücreye geçer.

Eski ve yeni hücre arasında bölme (septa) Eski ve yeni hücre arasında bölme (septa) oluşunca yeni dikaryonlu hücre meydana oluşunca yeni dikaryonlu hücre meydana gelmiş olur. gelmiş olur.

Basidiospor

Bu hücredeki çekirdek çifti birleşir ve Bu hücredeki çekirdek çifti birleşir ve basidium denilen terminal hücrede basidium denilen terminal hücrede mayozis gerçekleşir ve basidiumun mayozis gerçekleşir ve basidiumun tepesinde dört basidiospor üretilir. tepesinde dört basidiospor üretilir.

Bazı türlerde tekrar mitoz bölünme ile Bazı türlerde tekrar mitoz bölünme ile basidiospor zincirleri oluşur. basidiospor zincirleri oluşur.

Basidium şekilleri çok değişiktir ve önemli Basidium şekilleri çok değişiktir ve önemli bir taksonomi ölçütüdür. bir taksonomi ölçütüdür.

MANTARLARIN MANTARLARIN SINIFLANDIRILMASISINIFLANDIRILMASI

Alem(Kingdom) :Alem(Kingdom) : Fungi Fungi

Şube(Phyla) :Şube(Phyla) : Ascomycota Ascomycota

Şube(Phyla) :Şube(Phyla) : Basidiomycota Basidiomycota

Şube(Pyhla) :Şube(Pyhla) : Chytridiomycota Chytridiomycota

Şube(Phyla) :Şube(Phyla) : Zygomycota Zygomycota

MANTAR ALEMİNİN MANTAR ALEMİNİN

SINIFLANDIRILMASINDAKİ EKLERSINIFLANDIRILMASINDAKİ EKLER

Şube (phyla) -mycota Şube (phyla) -mycota Altşube (subphylum) -mycotina Altşube (subphylum) -mycotina Sınıf (class) -mycetes Sınıf (class) -mycetes Altsınıf (subclass) -mycetidae Altsınıf (subclass) -mycetidae Takım (order) -ales Takım (order) -ales Aile (family) -aceae Aile (family) -aceae Cins (genus) ek yok Cins (genus) ek yok Tür (species) ek yokTür (species) ek yok

ASCOMYCOTAASCOMYCOTA

Septalı hifler, Septalı hifler,

Eşeyli çoğalma askus Eşeyli çoğalma askus içinde 4-8 askospor içinde 4-8 askospor ile, ile,

Eşeysiz çoğalma Eşeysiz çoğalma konidiyumlar ile, konidiyumlar ile,

Birçok tür ekonomik Birçok tür ekonomik olarak önemliolarak önemli

BASIDIOMYCOTABASIDIOMYCOTA

Septalı hifler, Septalı hifler,

Eşeyli üreme basidium organında 4 Eşeyli üreme basidium organında 4 basidiospor ilebasidiospor ile

Yenen mantarlar, toksik ve allerjen özellikleri ile Yenen mantarlar, toksik ve allerjen özellikleri ile önemliönemli..

Cryptococcus neoformans önemli insan Cryptococcus neoformans önemli insan patojeni. patojeni.

CHYTRIDIOMYCOTACHYTRIDIOMYCOTA

Basit, bitki ve su ile ilişkili mantarlar Basit, bitki ve su ile ilişkili mantarlar

Eşeyli çoğalma oospor ile, Eşeyli çoğalma oospor ile,

Eşeysiz çoğalma sporangiospor ileEşeysiz çoğalma sporangiospor ile

Protozoaya yakın flajellası var. Protozoaya yakın flajellası var.

Bazı türler alglerde parazitdir.Bazı türler alglerde parazitdir.

ZIYGOMYCOTAZIYGOMYCOTA

Septasız (coenocytic) hifler, Septasız (coenocytic) hifler,

Eşeyli çoğalma zigospor ile, Eşeyli çoğalma zigospor ile,

Eşeysiz çoğalma sporangiospor ile, Eşeysiz çoğalma sporangiospor ile,

Sporangiosporlar çoğu zaman hareketlidir, Sporangiosporlar çoğu zaman hareketlidir,

Hiflerde septa yaşlandıkça veya seks Hiflerde septa yaşlandıkça veya seks organları oluştukça gelişebilir, organları oluştukça gelişebilir,

Absidia, Rhizopus, Mucor cinsi mantarlar Absidia, Rhizopus, Mucor cinsi mantarlar bu şubede yer alır.bu şubede yer alır.

Mantar HastalıklarıMantar Hastalıkları

Alerjik hastalıklarAlerjik hastalıklar– Çiftçi akciğeriÇiftçi akciğeri

Konağın immun yanıtıKonağın immun yanıtı

Partikül büyüklüğüPartikül büyüklüğü

AntijenitesiAntijenitesi

İnokulum miktarıİnokulum miktarı

– En sık rastlanan allerjenlerEn sık rastlanan allerjenlerPenicilliumPenicillium

AspergillusAspergillus

AlternariaAlternaria

MicropolysporaMicropolyspora

Mantar HastalıklarıMantar Hastalıkları

Metabolitleri ve Toksinleri ileMetabolitleri ve Toksinleri ile– Miçetizm: Mantarların vücuda yerleşmeden Miçetizm: Mantarların vücuda yerleşmeden

oluşturdukları hastalık tablosudur.oluşturdukları hastalık tablosudur.Besin zehirlenmesiBesin zehirlenmesi

Tahıl ürünlerini enfekte etmesiTahıl ürünlerini enfekte etmesi

Alfa adrenerjik blokaja bağlı semptomlar oluşurAlfa adrenerjik blokaja bağlı semptomlar oluşur

– MikotoksikozMikotoksikozToksinli gıdanın yenmesiyle ortaya çıkarToksinli gıdanın yenmesiyle ortaya çıkar

Aflatoksin ve benzeri karsinojenlerAflatoksin ve benzeri karsinojenler

Toksin oluşumunu etkileyen Toksin oluşumunu etkileyen faktörlerfaktörler

– Besin maddeleriBesin maddeleriB Vit fazlalığı, protein azlığı B Vit fazlalığı, protein azlığı

– Nem Nem – Isı (13-40Isı (13-40ººCC))– IşıkIşık– pH (3-4.5)pH (3-4.5)– Depolama süresi (ilk 4 ayında mikotoksin Depolama süresi (ilk 4 ayında mikotoksin

yapımı artar)yapımı artar)

Mantar HastalıklarıMantar Hastalıkları

Vücuda direkt yerleşerek(yerleştiği yere Vücuda direkt yerleşerek(yerleştiği yere göre isimlendirilir)göre isimlendirilir)– Yüzeyel mikozlarYüzeyel mikozlar– Subkütan mikozlarSubkütan mikozlar– Derin mikozlarDerin mikozlar– Sistemik mikozlarSistemik mikozlar– Fırsatçı mikozlarFırsatçı mikozlar

Tanı YöntemleriTanı Yöntemleri

Doğrudan mikroskopiDoğrudan mikroskopi– KOH(potasyum hidroksit)%10-30KOH(potasyum hidroksit)%10-30

DermatofitlerDermatofitler

– Gram boyamaGram boyamaTüm mayalarTüm mayalar

– Çini mürekkebiÇini mürekkebiC.neoformansC.neoformans

– PAS(periyodik asit-Schiff)PAS(periyodik asit-Schiff)B.dermatidisB.dermatidis

– WrightWrightH.capsulatumH.capsulatum

– SDA(3 haftaya kadar)SDA(3 haftaya kadar)SikloheksimitliSikloheksimitli

2525ººCC-37-37ººCC

– KanlıKanlı– BOS kültürleri mutlaka anbiyotiksiz ve BOS kültürleri mutlaka anbiyotiksiz ve

sikloheksimitsiz besiyerlerine ekilirsikloheksimitsiz besiyerlerine ekilir– Otomatik cihazlarla tanı(4 günde)Otomatik cihazlarla tanı(4 günde)

Kültür yöntemleriKültür yöntemleri

Serolojik yöntemlerSerolojik yöntemler

– İmmun floresan antikorİmmun floresan antikor– Kompleman birleşme reaksiyonuKompleman birleşme reaksiyonu– AglütinasyonAglütinasyon– PresipitasyonPresipitasyon– Latex aglütinasyonLatex aglütinasyon– ELİSAELİSA– Polimeraz zincir reaksiyonuPolimeraz zincir reaksiyonu

Aşırı duyarlılık reaksiyonlarıAşırı duyarlılık reaksiyonları

– TrikofitinTrikofitin– HistoplazminHistoplazmin