ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชนาชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชนา: ศกษากรณ โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน

อาเภอทามวงจงหวดกาญจนบร

FACTORS RELATING TO THE PARTICIPATION OF IRRIGATION WATER UTILIZATION GROUP IN THE LAND REFORM AREA ON WATER UTILIZATION

MANAGEMENT: A CASE STUDY OF PHANOM THUAN OPERATION AND MAINTENANCE PROJECT, AMPHOE THA MUANG,

CHANGWAT KANCHANABURI

จาเนยร โกมลวานช

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาสงคมศาสตรเพอการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร

ปการศกษา 2553 ลขสทธของมหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร

(1)

ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชนาชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชนา: ศกษากรณ โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน

อาเภอทามวงจงหวดกาญจนบร

FACTORS RELATING TO THE PARTICIPATION OF IRRIGATION WATER UTILIZATION GROUP IN THE LAND REFORM AREA ON WATER UTILIZATION

MANAGEMENT: A CASE STUDY OF PHANOM THUAN OPERATION AND MAINTENANCE PROJECT, AMPHOE THA MUANG,

CHANGWAT KANCHANABURI

จาเนยร โกมลวานช

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาสงคมศาสตรเพอการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร

ปการศกษา 2553 ลขสทธของมหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร

(2)

หวขอวทยานพนธ ปจจย ทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผ ใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณ โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวงจงหวดกาญจนบร

ผวจย นางจาเนยร โกมลวานช

สาขา สงคมศาสตรเพอการพฒนา

ปการศกษา 2553

ประธานกรรมการควบคม รองศาสตราจารย ดร.พงษไพบลย ศลาวราเวทย

กรรมการควบคม ดร.กตตมา พฤกภษณ กรรมการควบคม ผชวยศาสตราจารยสาราญ ขวญเกอ ______________________________________________________________________________ คณะกรรมการสอบ

....................................................................... ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.ธง บญเรอง)

....................................................................... กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.พงษไพบลย ศลาวราเวทย)

....................................................................... กรรมการ (ดร.กตตมา พฤกภษณ)

....................................................................... กรรมการ (ผชวยศาสตราจารยสาราญ ขวญเกอ)

....................................................................... กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.มณฑล คงแถวทอง)

คณะกรรมการบณฑตศกษา มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร อนมตใหวทยานพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาสงคมศาสตรเพอการพฒนา

..................................................... (ดร.ณรงคเดช รตนานนทเสถยร)

ประธานคณะกรรมการบณฑตศกษา วนท 11 เดอน มถนายน พ.ศ. 2553

(3)

บทคดยอ

หวขอวทยานพนธ ปจจย ทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผ ใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณ โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวงจงหวดกาญจนบร

ผวจย นางจาเนยร โกมลวานช สาขา สงคมศาสตรเพอการพฒนา ปการศกษา 2553 ประธานกรรมการควบคม รองศาสตราจารย ดร.พงษไพบลย ศลาวราเวทย กรรมการควบคม ดร.กตตมา พฤกภษณ กรรมการควบคม ผชวยศาสตราจารยสาราญ ขวญเกอ

การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใช

น าชลประทาน ศกษาปจจยทมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมรวมทงศกษาปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะของการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ตวอยางทใชในการวจยไดแก กลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร จานวน 370 คน สถตทใช ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบ ไคกาลงสอง ผลการวจยพบวา

1. ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน า ประทานในภาพรวม มคาเฉลยอยในระดบปานกลาง โดยมสวนรวมดานการสงน าและการบารงรกษามากทสด รองลงมาคอ ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา และดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน สวนดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน และดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทานมสวนรวมนอยทสด 2. ผลการศกษาความสมพนธของปจจยสวนบคคล ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ และปจจยเกยวกบการเปนสมาชก ของผตอบแบบสอบถาม พบวา อายมความสมพนธกบระดบการ

(4)

มสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทานและดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน อาชพทางการเกษตร มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในภาพรวม ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทานและดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา ระยะเวลาการเปนสมาชกมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในภาพรวมดานการสงน าและบารงรกษา และดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา สถานภาพภายในกลมผใชน ามความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในภาพรวม ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน สถานภาพภายในกลมผใชน ามความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.01 เพศมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา อายมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน อาชพทางการเกษตร มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในภาพรวม ดานการสงนาและบารงรกษา ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน สถานภาพภายในกลมผใชน ามความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน มความสมพนธ ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05 3. ปญหา อปสรรคและขอเสนอแนะตอการมสวนรวมในการจดการน าชลประทาน คอไมมการประชมกลม เจาหนาทชลประทานมากากบดแล ขาดการประชาสมพนธใหความรแกกลมผใชน า และกลมผใชน าไมเขาไปมสวนรวมในกจกรรม เกษตรกรไมใหความสาคญกบกลมผใชน า ไมใหความรวมมอ รวมใจ แนวทางแกไข คอเจาหนาทชลประทานควรจดประชมใหความรแกกลมผใชน าอยางสมาเสมอ สรางความเขาใจใหกลมผใชน า จดประชมเพอสรางขอตกลงรวมกน กลมผใชน าตองเสยสละเวลาใหความรวมมอตอกจกรรมของกลมผใชน าดวยการเขารวมประชม รวมแสดงความคดเหน และเสยสละแรงงานในการบารงรกษา คคลองสงน า ขอสรปจากการอภปรายกลมยอยคอ หนวยงานของชลประทาน และองคกรปกครองสวนทองถน ตองสรางความรความเขาใจ เกยวกบการจดการนาชลประทานใหกบกลมผใชน า และสมาชกกลมผใชน าตองเสยสละเวลาใหความรวมมอตอกลม ในการสรางขอตกลงรวมกน

(5)

ABSTRACT Thesis Title FACTORS RELATING TO THE PARTICIPATION OF

IRRIGATION WATER UTILIZATION GROUP IN THE LAND REFORM AREA ON WATER UTILIZATION MANAGEMENT: A CASE STUDY OF PHANOM THUAN OPERATION AND MAINTENANCE PROJECT, AMPHOE THA MUANG, CHANGWAT KANCHANABURI

Researcher Mrs. Jamnion Komolwanich Program Social Sciences for Development Academic Year 2010 Chairman Thesis Advisor Assoc. Prof. Pongpaiboon Silavaravej, Ph.D. Co-Advisor Kittima Prukpousana, Ph.D. Co-Advisor Asst. Prof. Samran Kwankeua

The purposes of this research were to study the level of participation on irrigation water

utilization management, factors which were related to the level of participation, problems and obstacles, and offer some suggestions on the participation of irrigation water utilization group in the land reform area of the Operation and Maintenance Division 1, Phanomthuan Operation and Maintenance Project, Amphoe Thamuang, Changwat Kanchanaburi

The sample group consisted of 370 irrigation water consumers in the above-mentioned area. The statistics employed for data analysis were frequency, percentage, mean, standard deviation, and chi-square. The research findings were as follows:

1. The level of participation on irrigation water utilization management of the group was overall at a moderate level, ranking the order of mean from high to low as water distribution and maintenance, making database on water distribution and maintenance, and making agreement concerning setting up a group on the participation of irrigation water management. Building understanding on irrigation water management and strengthening the irrigation water consumer organization were at the lowest level.

(6)

2. The results of the study on the relationship of personal factors, socio-economic factors and factors concerning being the membership of water consumers, obtained from questionnaire respondents, revealed that ages were related to the participation level of irrigation water utilization group on making agreement concerning setting up a group on the participation of irrigation water management. Strengthening the irrigation water consumer organization was as a whole related to the level of participation on irrigation water utilization of the group. Building understanding on irrigation water management and making database on water distribution and maintenance, as well as time of being the membership of water consumers were overall related to the level of participation on irrigation water utilization of the group. The water distribution and maintenance, and making database on water distribution and maintenance, and the status of the consumers were overall related to the level of participation on irrigation water utilization of the group. Building understanding on irrigation water management and strengthening the irrigation water consumer organization were. The water distribution and maintenance, and the status of the water consumers were significantly related at 0.01 level. Genders were related to the level of participation on making database on water distribution and maintenance. Ages were related to the level of participation on building understanding on irrigation water management. Agricultural occupations were overall related to the level of participation on water distribution and maintenance and building understanding on irrigation water management. The status of the consumers in the group was related to the level of participation on strengthening the irrigation water consumer organization, with a statistic significance at the level of 0.05.

3. Concerning the problems, obstacles and suggestions on the participations of irrigation water management, it revealed that there was no group meeting with irrigation officials in-charge, no public relation and knowledge dissemination to water consumers. Moreover, they did not participate in activities. The agriculturists, above all, did not recognize the importance of the water consuming group, resulting in their lack of cooperation. To solve this, the irrigation officials should have a meeting and give them knowledge from time to time so that they would understand the issue. There should be some meetings and some agreements should be reached. The water utilization group should give their time and participate in the activities by attending the meetings, expressing their opinions, and giving their labor on the canal maintenance. The conclusion from small group discussion pointed out that divisions of Irrigation Department and

(7)

Tambon Administrative Organization had to give knowledge and build understanding on irrigation water management to water consumers and the members of water consuming group had to give their time and cooperation on building some agreements.

1

บทท 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

“นา” เปนทรพยากรทมความสาคญตอการดารงชวตของมวลมนษย แตนาเปนทรพยากรทมอยอยางจากด ประเทศตาง ๆ ในโลกตางกประสบปญหาการขาดแคลนน า เนองจากความตองการใชน าในทกภาคสวนเพมขนอยางรวดเรวตามการเพมขนของจานวนประชากร การขยายตวของเมอง และความตองการอาหารเพมขน รวมทงปรมาณน าทจาเปนตอการรกษาระบบนเวศและสตวน า (กรมชลประทาน, สานกอทกวทยาและบรหารน า, 2548, หนา 17) สภาวะการขาดแคลนน า มแนวโนมจะรนแรงมากยงขน โดยเฉพาะในชวงฤดแลงของทกป ซงกรมชลประทานจะตองเพมประสทธภาพในการบรหารจดการนาของพนทชลประทานทปจจบนสามารถทานาไดประมาณปละ15 ลานไร และพนทนาปรงไดประมาณปละ 5 ลานไร ใหเพมพนททานาไดมากขนใหใกลเคยงกบพนทชลประทานทมอย 22.8 ลานไร (กรมชลประทาน, 2545, หนา 178) ทศทางการบรหารจดการน าชลประทานในปจจบน จงมงไปทการเพมประสทธภาพการใชประโยชนจากน าชลประทานทไดรบการพฒนาแลว แทนการพฒนาแหลงน าเพอขยายพนทชลประทานเปนหลก โดยการปรบเปลยนจากการพฒนาเชงปรมาณ (quantitative oriented) ไปเปนการพฒนาเชงคณภาพ(qualitative oriented) ดวย “ยทธศาสตรการพฒนาอยางย งยน (sustainable development approach)” เปนการเพมประสทธภาพการชลประทานดวยเทคโนโลยทเหมาะสม (appropriate technology) เพอเพมคณคาของน าชลประทาน โดยมขบวนการทสาคญทสด คอการสงเสรมใหเกษตรกรผใชน ามสวนรวมในการบรหารจดการน าชลประทานอยางจรงจง” ซงเปนยทธศาสตรทสาคญในการบรหารจดการน าชลประทานยคใหม เพอรบมอกบสถานการณวกฤตการขาดแคลนน าในอนาคต (กรมชลประทาน, 2548, หนา 17-19)

กรมชลประทานซงเปนหนวยงานของรฐทรบผดชอบในการพฒนาและบรหารจดการน าของประเทศไทย ไดกอสรางโครงการชลประทานครอบคลมพนทการเกษตรทวประเทศ โดยมนโยบายเพอใหมน าเพยงพอและกระจายไปยงพนทเพาะปลกอยางทวถง และเพอใหมน าใชอยางเพยงพอทงในภาคอตสาหกรรม และการอปโภคบรโภค ซงการลงทนกอสรางดงกลาวตองใชเงนเปนจานวนมาก แตการสนบสนนกจกรรมการบรหารงานดานสงน าและบารงรกษาของโครงการฯ มนอย ตลอดระยะเวลาทผานมาปรากฏวาผลการตอบสนองของโครงการชลประทานอยในระดบ

2

คอนขางตา การกระจายน ายงไมทวถงเทาทควร การเพาะปลกพชมผลผลตตากวาเปาหมาย เกษตรกรยงไมไดรบประโยชนอยางเตมท นอกจากนพบวาระบบและอาคารชลประทานทสรางขนนนเสอมสภาพ ชารดเสยหาย เนองจากขาดการดแล บารงรกษาทเหมาะสม การสนบสนนดานงบประมาณมจากด เจาหนาทขาดความร ความชานาญและไมพอเพยงในการปฏบตงาน พรอมทงขาดความรวมมอจากเกษตรกรผใชน า ทาใหเกดความทอแทในการปฏบตงานทไดรบมอบหมาย ดงนน เพอหาแนวทางในการประสานความเขาใจ ระหวางเจาหนาทชลประทานกบเกษตรกรผใชน า กรมชลประทานจงไดดาเนนการจดตงกลมผใชน าชลประทาน โดยองคกรหรอกลมผใชน าทไดจดตงขนมบทบาทคอ เปนศนยรวมของเกษตรกรผใชน าในการประสานงานระหวางผใชน า องคกรปกครองทองถน กรมชลประทานและสวนราชการอน ๆ ดาเนนการเพอใหกลมผใชน าปฏบตตามระเบยบขอบงคบขององคกรผใชน า ดาเนนการควบคมการสงน าในคสงน าเพอใหมการแบงปนน า แกผใชน าดวยความเปนธรรม ดาเนนการเพอใหกลมผใชน าดแลบารงรกษาคสงน าและอาคารชลประทานประกอบ และดาเนนการเพอแกไขปญหาทเกยวของกบการประกอบอาชพเกษตรกรม (กรมชลประทาน, 2548, หนา 27) โครงสรางขององคกรผใชน าจะประกอบดวย หวหนากลม สมาชกผใชน า และคณะกรรมการกลมผใชน าภายในคสงน าเดยวกน อาจมผชวยหวหนากลมตามความจาเปน ลกษณะของกลมผใชน าชลประทานทไดจดต งขนแลว ปรากฏวากลมผใชน าในโครงการชลประทานตาง ๆ หลายแหงทวประเทศ มการดาเนนการทออนแอยงไมเขมแขงเทาทควร การเสรมสรางความรวมมอรวมใจและความสามคคระหวางตวสมาชกผใชน ากบกลมผใชน ายงไมบรรลผลเทาทควร สภาพการใชน าชลประทานไมเตมศกยภาพ ขาดการวางแผนและเกดขอขดแยงกนระหวางสมาชก ดานการใชน าและการบารงรกษาในระดบแปลงนา เกษตรกรไมปฏบตตามกฎ ระเบยบ กตกาของกลมผใชน า ขาดการประสานงานและความรบผดชอบรวมกนระหวางสมาชกกลมผใชน ากบเจาหนาทโครงการฯ (ไพลน นชถาวร, 2550, หนา 1-2) กรมชลประทานจงตองปรบบทบาทใหเปนไปตามทศทางและนโยบายขางตน เพอใหการบรหารจดการงานสงน าและบารงรกษาเปนไปอยางมประสทธภาพและเกดประโยชนตามเปาหมายทกาหนดไว โดยการนาหลกการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม (participatory irrigation management: PIM) ซงหมายถงการบรหารจดการชลประทานทเกษตรกร โดยองคกรผใชน าชลประทาน ชมชน มสวนรวมกบกรมชลประทานในการบรหารจดการงานชลประทานมาประยกตใชในพนท เพอใหมประสทธภาพ (ประหยด) และประสทธผล (เกษตรกรไดรบน าตรงเวลาและในจานวนทตองการหรอมความพอใจตอบรการทไดรบ) ตลอดจนเกษตรกรและองคกรทองถนมสวนรวมในการจดการชลประทานโดยเกษตรกรเขามามสวนรวมในการเขามาดแลระบบสงน าและออกคาใชจายใน

3

การดาเนนการตลอดจนใหเกษตรกรรบการถายโอนงานสงน าและบารงรกษาไปบรหารจดการเอง (กรมชลประทาน, 2552, หนา 2-5)

โครงการจดการชลประทานโดยใหเกษตรกรมสวนรวม ไดเรมตงแตป 2547 เปนตนมา(กรมชลประทาน, 2548, หนา 1-4) ซงเปนการขยายผลโครงการนารอง (agricultural sector program loan: ASPL) เพอเปนการชแจงใหเกษตรกรไดเตรยมความพรอมในการเขามาม สวนรวมในงานจดการชลประทานโดยใหเกษตรกรหรอผใชน า ซงเปนกลมเปาหมายของการใหบรการชลประทานไดมสวนรวมในการจดการชลประทานระดบโครงการ รวมถงการมสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถนตามนโยบายการกระจายอานาจของรฐบาล (ประพนธ สพเสถยร, 2551, สงหาคม 10)

โครงการฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวนเปนโครงการหนงของโครงการชลประทานแมกลองใหญ สงกดสานกชลประทานท 13 มพนทรบผดชอบทงหมด 86,280 ไร เปนพนทในเขตชลประทาน 80,361 ไร โดยมการจดรปทดนแลว 31,447 ไร ไดมการบรหารจดการนาโดยเกษตรกรมสวนรวม เนองจากในปจจบนเกษตรกรไดขยายพนททาการเกษตรออกไปนอกเขตชลประทานเพมมากขนและมกจกรรมการใชน าสนเปลองมากยงขน คออาชพเลยงกงกามกราม ในขณะทคลองสงนามขนาดเทาเดม จงตองมการบรหารจดการน าอยางมประสทธภาพโดยเกษตรกรมสวนรวม ดวยการตงประธานและกรรมการคลองสงน าจากเกษตรกรผใชน าในคลองสงน าแตละแหง เพอเปนตวแทนในการประสานงานกบเจาหนาทชลประทานไดสะดวก (ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน, 2551, หนา 7)

จากประเดนปญหาดงกลาว ผวจยจงสนใจศกษาระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ศกษาปจจยทมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ศกษาปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะของการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร

4

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาระดบการมสวนรวมในการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร

2. เพอศกษาปจจยทมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมในการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร

3. เพอศกษาปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะของการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร สมมตฐานในการวจย ปจจยสวนบคคล ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ และปจจยเกยวกบการเปนสมาชกกลมผใชน า มความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า กรอบแนวคดในการวจย

ในการวจยเรอง “ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณโครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร” ไดใชกรอบแนวคดเกยวกบการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ดานการสงน าและบารงรกษา ของกรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ (กรมชลประทาน, 2548, หนา 31-39) จากแนวความคดการบรหารจดการน าชลประทาน ทฤษฎการมสวนรวม งานวจยทเกยวของ และจากขอมลพนฐานของฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร มากาหนดเปนกรอบแนวคดในการวจยโดยกาหนดตวแปรอสระและตวแปรตาม ดงน

5

1. ตวแปรอสระ ตวแปรอสระ ไดแก 1.1 ปจจยสวนบคคล ของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและ

บารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ไดแก เพศ อาย และระดบการศกษาชนสงสดทไดรบ

1.2 ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ ของกลมผใชน าชลประทาน ในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ไดแก อาชพทางการเกษตร ขนาดพนททาการเกษตร ตาแหนงพนทรบนาในคสงนา และและรายไดทางการเกษตรโดยประมาณในป 2551

1.3 ปจจยเกยวกบการเปนสมาชก ของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ไดแกระยะเวลาในการเปนสมาชกกลมผใชน าชลประทาน สถานภาพภายในกลมผใชน า การไดรบขอมลขาวสารดานการจดการน าชลประทาน การเขารวมประชม ฝกอบรม สมมนาและดงานดานชลประทาน และระดบการไดรบประโยชนจากการจดการนาชลประทาน 2. ตวแปรตาม ตวแปรตาม ไดแก ระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวม ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน ดานการสงนาและบารงรกษา และดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา ขอบเขตของการวจย การวจยเรอง ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณ โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร มขอบเขตของการวจย ดงน

1. ขอบเขตดานเนอหา ศกษาเกยวกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความ

เขาใจดานการจดการนาชลประทาน การจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน การเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน การสงน าและบารงรกษา และการจดทาขอมลพนฐานโครงการ ของกลมผใชน าชลประทานในเขต จดรปทดน

6

ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร

2. ขอบเขตดานพนท ขอบเขตของการวจย ไดกาหนดพนทใชน าชลประทานในเขตจดรปทดนฝายสงน าและ

บารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร 3. ขอบเขตดานประชากรและตวอยาง ประชากรทใชในการวจยครงนคอ กลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงนา

และบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร จานวน 4,986 คน (ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน, 2551, หนา 11) โดยตวอยางทใชในการวจยครงน ไดจากการสมแบบชนภม (stratified random sampling)จานวน 370 คน

4. ขอบเขตดานระยะเวลา ในการดาเนนการวจยครงน ผวจยไดกาหนดระยะเวลาในการศกษาและเกบรวบรวม

ขอมล ระหวางเดอนเมษายน 2552 ถงเดอนธนวาคม 2552 รวม 9 เดอน

นยามศพท

1. โครงการสงนาและบารงรกษา หมายถงโครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ทควบคมดแลการสงน าและบารงรกษาในคลองสายใหญ อาคารปากคลอง ตลอดจนเปนทปรกษาใหคาแนะนาแกเกษตรกรดานการใชน า และการดแลบารงรกษาระบบชลประทาน

2. การบรหารจดการการใชนาชลประทาน หมายถงการดาเนนกจกรรมตาง ๆ ของกลมผใชน าชลประทาน เพอใหการดาเนนงานบรรลวตถประสงคทกาหนดไว ประกอบดวย การบรหารจดการดานการวางแผน ดานการจดการองคกร ดานการจงใจ และดานการควบคมคณภาพ

3. ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชนาชลประทาน หมายถงการเขาไปมสวนรวมในการแสดงความคดเหน ตดสนใจเกยวกบการจดสรรนาของกลมผใชน าในดานตาง ๆ 5 ดาน ไดแก การสรางความเขาใจดานการจดการน าชลประทาน การจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน การเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน การสงนาและบารงรกษา และการจดทาขอมลพนฐานโครงการ

7

4. กลมผใชนาชลประทาน หมายถง เกษตรกรผใชน าจากโครงการชลประทานเพอการเกษตรกรรมทไดรบนาไปใชในปรมาณทพอเพยง และมบทบาทความรบผดชอบรวมกน

5. การใชนาชลประทาน หมายถง การทกลมผใชน าชลประทานนาน าไปใชประกอบการในดานตาง ๆ ไมวาจะเปนการใชบรโภค ใชอาบ ใชซกผา ใชเลยงสตว ใชเพอการเพาะปลกพช ทานา หรอใชเพอการอน ๆ

6. เขตจดรปทดน หมายถง พนทแปลงทมการพฒนาทดนในไรนาของกลมผใชน าชลประทาน ใหไดรบนาชลประทานทวถงทกแปลง และปรบปรงพนทเพาะปลกใหใชทาประโยชนสงสด โดยมการจดรปรางหรอโยกยายแปลงเพาะปลกเดมใหสะดวกตอการทาการเพาะปลก สงน า และทางลาเลยงผลผลต

7. ตาแหนงพนทรบนาเพอทาการเกษตร หมายถง พนททางการเกษตรทไดรบน าจากคลองสงน าสายตาง ๆ โดยแบงการจดการน าชลประทานตามความยาวของคลองสงน าในระยะทางใกลเคยงกนออกเปน 3 ชวง คอ ตนคลอง กลางคลอง และปลายคลองสงนา

8. ระบบชลประทานในแปลงนา หมายถง ระบบการแพรกระจายน า (คสงน า) ทสงถงแปลงเพาะปลกของสมาชกกลมผใชน าชลประทานโดยตรง

9. การจดรอบเวรใชนาในคนา หมายถง ขอกาหนดการเปดทอสงน าเขาคสงน าเปนชวง ๆ ของกลมผใชน า สปดาหละครง หรอตามความเหมาะสมทางวชาการ

10. การบารงรกษาชลประทาน หมายถง การทกลมผใชน าชวยกนดแลบารงรกษา คสงนา คระบายน า อาคารชลประทาน และถนนบนคนค สมาชกกลมผใชน าทกคนมหนาทโดยตรงในการชวยกนดแล บารงรกษาเพอใหสงกอสรางมอายใชงานยาวนาน

11. ปจจยทมความสมพนธ หมายถง ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดนฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ซงประกอบดวยปจจย 3 ดาน ดงน

11.1 ปจจยสวนบคคล ไดแก เพศ อาย และระดบการศกษาชนสงสดทไดรบ 11.2 ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ ไดแก อาชพทางการเกษตร ขนาดพนทททา

การเกษตร และตาแหนงพนทรบนาในคสงนา 11.3 ปจจยเกยวกบการเปนสมาชก ไดแก ระยะเวลาในการเปนสมาชกกลมผใชน า

ชลประทาน สถานภาพภายในกลมผใชน า การไดรบขอมลขาวสารดานการจดการน าชลประทาน การเขารวมประชม ฝกอบรม สมมนา และดงานดานชลประทาน และระดบการไดรบประโยชนจากการจดการนาชลประทาน

8

ประโยชนทไดรบจากการวจย

1. ทาใหทราบถงระดบการมสวนรวม ดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดนฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร

2. ทาใหทราบปจจยทมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดนฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร

3.ไดขอมลและแนวทางในการแกไขปญหาอปสรรค รวมถงขอเสนอแนะในการมสวนรวม ของเกษตรกรกลมผใชน าในการจดการน าชลประทานจากโครงการชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดนฝายสงน าและบารงรกษาท 1โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ใหมความสมบรณยงขน

9

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ การวจยเรอง ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณโครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ผวจยไดศกษาทบทวนวรรณกรรม และงานวจยทเกยวของ ดงตอไปน

แนวความคดเรองการบรหารจดการนาชลประทาน มดงน การบรหารจดการนาชลประทาน การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม กลมผใชน าชลประทาน กฎหมายชลประทานในทางปฏบต การจดรปทดนเพอเกษตรกรรม

แนวคดของการมสวนรวม ความหมายของการมสวนรวมของประชาชน ระดบการมสวนรวมของประชาชน ปจจยทมผลตอการมสวนรวมของประชาชน ปญหาของการบรหารงานแบบมสวนรวม

บทบาทและสภาพทวไปของโครงการสงนาและบารงรกษา มดงน บทบาทและหนาทของโครงการสงนาและบารงรกษา สภาพทวไปของโครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน สภาพทวไปของฝายสงนาและบารงรกษาท 1

งานวจยทเกยวของ สรปกรอบแนวคดการวจย

10

แนวความคดเรองการบรหารจดการนาชลประทาน การบรหารจดการนาชลประทาน ความหมายของการจดการนาชลประทาน

การจดการนาชลประทาน หมายถงการจดสงนาใหไปถงพนทเพาะปลกในเวลาและปรมาณทพชตองการ เพอใหการเพาะปลกนนเกดผลตอบแทนทางเศรษฐกจสงสดและยงหมายรวมถงการกาจดน าทมากเกนความตองการออกจากพนท เพอสรางบรรยากาศทเหมาะสมกบการเจรญเตบโตของพช และอานวยความสะดวกตอการเกษตรกรรมในพนทดวย (วบลย บญยธโรกล, 2551, หนา 3)

การจดการน าชลประทานในโครงการชลประทานสามารถแบงออกไดเปนสองระดบ คอการจดการนาในไรนา และการจดการนาระดบโครงการ การจดการน าในไรนา หมายถงการใหน าแกพชและการระบายน าสวนเกนออกจากพนทเพาะปลก กจกรรมสวนนถอวาอยในความรบผดชอบของเกษตรกร ยกเวนในบางประเทศทกลมเกษตรกรไดวาจางใหโครงการชลประทานรบผดชอบในสวนนดวย

การจดการน าในระดบโครงการ รวมถงการผนน าจากแหลงน าเขาสคลองสายใหญและคลองซอยซงในโครงการขนาดกลางและขนาดใหญโดยทว ๆ ไปจะอยในความรบผดชอบของเจาหนาทโครงการ

จะเหนไดวา ถาจะใหการจดการน าเปนไปอยางมประสทธภาพแลว การจดการน าระดบโครงการจะตองสอดคลองกบการจดการนาในระดบไรนา ความสอดคลองดงกลาวนจะเปนไปไดกตอเมอมการประสานงานอยางใกลชดระหวางเกษตรกรผใชน าและเจาหนาทโครงการซงเปนผ จดสรรน า การประสานงานนจะรวมถงการกาหนดฤดการสงน า การใหขอมลเกยวกบชนดของพชและพนททจะปลก ขอตกลงรวมกนเกยวกบพนทและรอบเวรในการรบน า และการรบผดชอบรวมกนในการจดแบงนาและการบารงรกษา

ภาระทเกยวของกบการจดสรรน าของโครงการชลประทาน สามารถจาแนกออกไดเปน 3 กลม คอ งานสงนา งานบารงรกษา และงานสงเสรมหรอพฒนาการใชน า โดยมวตถประสงคหลกของงานสงนาคอ การจดแบงนาในปรมาณทพอเหมาะไปใหถงพนทเพาะปลกในเวลาทพชตองการ โดยมการสญเสยน าในระหวางทางนอยทสด การทจะปฏบตงานนไดอยางมประสทธภาพโครงการชลประทานนน จาเปนตองมปจจยทสาคญ 3 ประการ ไดแก (วบลย บญยธโรกล, 2551, หนา 4)

11

1. มเจาหนาททมความรความสามารถในการวางแผนการสงน า ควบคมการสงน า และตดตามประเมนผล

2. มระบบสงน าทไดรบการออกแบบใหสอดคลองกบความเปนจรงในสนาม และกบวธการบารงรกษาอยางเพยงพอ

3. มเจาหนาทและพนกงานทมความรในปรมาณทพอเหมาะกบงาน งานสงน าซงครอบคลมถงการผนน าเขาสระบบการควบคม การวด และการจดแบงน า

ใหแกเกษตรกร ถอวาเปนงานหลกของโครงการชลประทาน ซงเปนสงทถกตองถาหากวาโครงการนนเปนโครงการเกาทเกษตรกรมความรความชานาญในเรองของการใชน าเปนอยางดแลว และโครงการนนไมมปญหาในเรองของการบารงรกษา แตถาหากเปนโครงการทกอสรางขนใหม เกษตรกรควรจะไดรบการชแนะในเรองทเกยวของกบการใชน าอยางใกลชด ดงนนโครงการควรจะเนนในเรองการพฒนาการใชน าเปนพเศษในระยะแรก ๆ เพอทจะชวยเรงใหประสทธภาพการใชน าของโครงการอยในระดบสงอยางรวดเรวและตลอดไปในอนาคต เปาหมายหลกของการพฒนาการใชน านนควรจะอยทการใหขอมลและใหคาแนะนาในเรองการใชน าอยางถกตอง และแสวงหาความรวมมอจากเกษตรกร เพอใหการจดการน าเปนไปอยางมประสทธผล งานพฒนาการใชน านนอาจจะทาใหเจาหนาทตองเขาไปเกยวของกบปญหาอนนอกเหนอขอบเขตงานชลประทานดวย เชน ในแงของทนและปจจยการผลต การตลาด เปนตน ในกรณเชนทกลาวนเจาหนาทชลประทานอาจจะตองทาหนาทชวยประสานงานกบหนวยงานอนเพอใหการเกษตรชลประทานบรรลเปาหมายโดยรวมและเกดการยอมรบจากเกษตรกรอยางไรกตาม สงทเจาหนาทพฒนาการ ใชน าจะตองใหการสนบสนนเกษตรกรนนรวมถง การใหขอมลและขาวสาร การใหความรดานการใชน าอยางถกตอง การชวยแกปญหาในสนาม การรวมกนวางแผนการปลกพชและกาหนดการสงนาการรวมกลมเกษตรกรเพอทากจกรรมทเกยวของรวมกน ฯลฯ กจกรรมพฒนาการใชน าถอวาเปนกจกรรมทจาเปนของการบรหารโครงการชลประทานและเปนกลไกทสาคญทจะทาใหการจดการนาประสบผลสาเรจ

งานสงน าถอวาเปนงานทยากมากทสดทจะทาใหประสบผลสาเรจอยางแทจรง ทงนเพราะคอนขางยงยากในแงเทคนคและจาเปนตองเกยวของกบเกษตรกรเปนจานวนมาก ดงนนผทจะทางานนไดดจะตองเปนผทมความรทางดานวศวกรรมทเกยวของกบแหลงน าตนทน ชลศาสตรของระบบสงน า และความตองการน าชลประทานดพอสมควร ตลอดจนตองเปนผทมมนษยสมพนธดและมความสามารถในการบรหารงานบคคล เพราะจาเปนตองเกยวของกบบคคลหลายระดบเปนจานวนมาก

12

งานบารงรกษาระบบชลประทาน งานบารงรกษา ถอวาเปนงานทจาเปนและมความสาคญสงตราบเทาทโครงการนนยงมการใชงานอย ทงนเพราะวาถาหากระบบสงน าไมสามารถรองรบอตราสงน าทตองการไดแลว กยอมเปนทแนนอนวาเกษตรกรทอยทางดานทายน าจะไมไดรบน าในเวลาและอตราทตองการ ผลทตามมากคอคลองสงน าจะชารดทรดโทรมอยางรวดเรวมากยงขนเนองจากขาดความรวมมอในการดแลบารงรกษาจากเกษตรกรทางดานทาย หวใจของงานบารงรกษากคอ การตรวจสอบอยางสมาเสมอตามระยะเวลาทกาหนดไว การตรวจสอบและการซอมแซมทชารดเสยหายเพยงเลกนอยจะชวยปองกนการซอมใหญซงมราคาแพงและอาจตองหยดสงน าซงจะกระทบกระเทอนตอเกษตรกรมาก การบารงรกษาทดจะเปนหลกประกนวา ระบบสงน าจะปฏบตงานไดเตมขดความสามารถตามทออกแบบไว ซงเปนปจจยทสาคญตอความสาเรจของโครงการ การบารงรกษาระบบสงน าเปนปญหาหลกของประเทศทกาลงพฒนาทกประเทศ ซงจะเนนการกอสรางโครงการขนใหมมากกวาการดแลรกษาโครงการทกอสรางเสรจแลว นอกจากปญหาเรองงบประมาณแลวยงมปญหาอน ๆ ทเกยวของซงม ดงน (วบลย บญยธโรกล, 2551, หนา 6)

1. งบประมาณทไดรบไมเพยงพอกบปรมาณงานบารงรกษาทตองทา 2. ขาดความรวมมอจากเกษตรกรผใชน าในการมสวนรวมในงานบารงรกษา 3. มการออกแบบระบบสงน าทไมเหมาะสมในบางจด กอใหเกดปญหาในการบารงรกษา

ทาใหการบารงรกษาแพงหรอยงยากมาก 4. ไมมระบบการบรหารงานบารงรกษาทด 5. ขาดการตรวจสอบระบบทตองทาตามระยะเวลาทกาหนดไวหรอระบบอยในสถานทท

เขาไปตรวจสอบไดยาก 6. ไมมแผนการบารงรกษาทแนนอน

งานสงเสรมหรอพฒนาการใชนาชลประทาน

งานสงเสรมหรอพฒนาการใชน า ไดจดใหมขนจากเหตผลทวาเกษตรกรสวนใหญคนเคยกบการเกษตรทอาศยน าฝนเพยงอยางเดยวมากอน เมอรฐไดกอสรางระบบชลประทานใหแลวเกษตรกรกยงยดถอวธการเกษตรแบบเดมอย กลาวคอ จะเรมลงมอเตรยมดนกตอเมอมฝนตกลงมาขงในแปลงนามากพอทจะเตรยมดนไดทง ๆ ทเกษตรกรสามารถรบนาชลประทานมาทดแทนน าฝนได เมอใหน าแกพชกมกจะใหจนเกนความตองการเนองจากคนเคยกบความไมแนนอนของฝนในอดตจงเผอเอาไว นอกจากนน ยงไมรจกเลอกใชวธการใหนาทเหมาะสมสาหรบพชไร และพชสวน เปนตน ดงนนถาไมไดรบการชแนะจากผทมความรทางดานการใชน าอยางถกตองแลว เกษตรกรจะ

13

ยงคงยดถอวธการแบบเดม ๆ อย ซงจะทาใหการจดแบงน าใหแกเกษตรกรไมทวถงและไมมประสทธภาพ

งานพฒนาการใชน าเปนงานทตองทาอยางตอเนองทงในฤดและนอกฤดการเพาะปลก ดงนนในแตละโครงการ จาเปนตองมหนวยพฒนาการใชน า ซงเจาหนาทของหนวยจะตองมความรหรอไดรบการอบรมใหมความรในเรองของการจดการน าในระดบไรนาเปนอยางด ตลอดจนเปนผ ทมความสามารถถายทอดความรเหลานใหแกเกษตรกรไดดวย เพราะฉะนน หนวยพฒนาการใชน าจะตองคนเคยกบปญหาในทองทเปนอยางด และสามารถใหคาแนะนาทนาไปปฏบตใหแกเกษตรกร กจกรรมของหนวยพฒนาการใชน าจะตองไดรบการสนบสนนจากโครงการในเรองของเอกสารสงเสรมและเผยแพรแปลงนาสาธตการใชน า สถานททจะใชอบรมเกษตรกร รวมทงเบยเลยงและยานพาหนะทจะชวยอานวยความสะดวกในการปฏบตงานใหเปนไปอยางมประสทธภาพ

การจดการนาของโครงการชลประทานจะประสบผลสาเรจนน นอกเหนอจากการพจารณาปจจยทางดานวศวกรรมแลว จาเปนจะตองนาเอาปจจยดานเกษตรกรรม เศรษฐกจ สงคม กฎหมาย และการจดการมาประกอบดวย การพจารณาในแงตาง ๆ เหลาน จะตองเรมตงแตระดบการพจารณาวางโครงการลงมาถงการสงน าและบารงรกษา ปจจยทมผลตอความสาเรจของการจดการน าในโครงการชลประทานโดยทว ๆ ไปมดงน (วบลย บญยธโรกล, 2551, หนา 9)

1. ปจจยทางวศวกรรม จะตองมแหลงนาตนทนเพยงพอและเชอถอไดมการวางแผน การสงน าทด มการพฒนาระบบกระจายน าในไรนา รวมทงอาคารวดน า ควบคม และระบายน าเพยงพอ มการปรบระดบผวดนและจดรปทดน มการวางระบบสงน าและระบายน าอยในตาแหนงทเหมาะสมมากพอและขนาดโตพอ ใชการสงนาแบบหมนเวยนทมขนาดของแฉกสงนาพอเหมาะการใหนาตรงตามความตองการน าของพช มการวดอตราและระยะเวลาทใหน า ระบบชลประทานและระบายน าไดรบการออกแบบใหเหมาะสมกบขดความสามารถของเจาหนาทและเกษตรกรทจะดแลบารงรกษาได มระบบสอสารและการคมนาคมทด

2. ปจจยทางการเกษตร ไดแก เกษตรกรปลกพชทใหผลกาไร และพชทปลกนนเหมาะสมกบสภาพดน ภมอากาศ และปจจยอยางอนในทองถนนน มการสนบสนนทางดานจดหาปจจยการผลตแกเกษตรกรในเรองทน เมลดพนธทด ปย สารปราบศตรพช และการตลาด เกษตรกรเลอกปลกพชพนธทไดรบการปรบปรงคณภาพแลว

3. ปจจยดานการจดการ ไดแกโครงการมการจดองคกรด มเจาหนาทมคณภาพและจานวนเหมาะสม ไดรบการสนบสนนดานงบประมาณในการบรหารโครงการมากพอ มกฎหมายรองรบกฎเกณฑตาง ๆ เกยวกบงานจดสรรนา มระบบการบรหารโครงการด

14

4. ปจจยดานสงคมและเศรษฐกจ ไดแก มกลมผใชน าหรอสมาคมผใชน าทเขมแขง และผนากลมทเสยสละ ผใชน ามสวนรวมในการวางแผนการสงน า การแบงน า และการบารงรกษาระบบสงนา โครงการใหความสาคญตอการพฒนาการใชน าและการใหความรเกษตรกรในเรองของการใชน าอยางถกตอง และการเพมผลผลตเพอใหเกษตรกรมรายไดสงขนมความรวมมอกนอยางเขมแขงในระหวางหนวยงานฝายสนบสนนทเกยวของโดยเฉพาะอยางยงในเรองของการสงเสรมการเกษตร การตลาด และการใหความรแกเกษตรกร มโครงสรางพนฐานทจาเปน เชน ถนน ตลาด ยงฉางอยางเพยงพอ สรปไดวา การบรหารจดการน าชลประทานในโครงการชลประทานสามารถแบงออกไดเปนสองระดบ คอ การจดการน าในไรนาและการจดการน าระดบโครงการ ซงจะตองสอดคลองกน ความสอดคลองดงกลาวจะเปนไปไดกตอเมอมการประสานงานอยางใกลชดระหวางเกษตรกรผใชน าและเจาหนาทโครงการซงเปนผจดสรรนา การใชนาชลประทาน การใชน าชลประทานหมายถงการทสมาชกกลมผใชน าชลประทานนาน าไปใชประกอบ กจกรรมในดานตาง ๆ ไมวาจะเปนการใชบรโภค ใชอาบ ใชซกผา ใชเลยงสตว ใชเพอการปลกพช ทานา หรอใชเพอการอน ๆ กแลวแต ลวนถอวาเปนการนาน าชลประทานไปใชประโยชนทงสน ซงการใชน าแตละประเภทกขนอยกบความตองการการใชน า และวธการใช ใชอยางไรใหมประสทธภาพ ถกวธและประหยด และการใชน าชลประทานซงมคคลอง อาคารชลประทานทโครงการชลประทานจดสรางขนมาเพอสะดวกตอการใหสมาชกฯ นานาไปใชในการเกษตร ทาไร ทานาปลกขาวในเขตชลประทาน ซงการใชน าชลประทานไดแบงออกเปน 5 ดานคอ ดานการบรหารการใชน าชลประทาน ดานการใชน าชลประทานในคน า ดานการบารงรกษาระบบชลประทาน ดานการมสวนรวมการใชน า และดานความรและแหลงความรเกยวกบการใชน า ในแตละดานพอสรปไดดงน (กรมชลประทาน, สานกอทกวทยาและบรหารนา, 2548, หนา 5-8)

1. ดานการบรหารการใชน าชลประทาน โครงสรางการบรหารกลมสมาชกผใชน าชลประทานเกดขนจากการรวมกลมของผใชน า

ในแตละทอสงนาเขาแปลงทาการเกษตร หรอแฉกสงนาในแตละคน า ซงมขนาดและจานวนผใชน าไมมากนก ดงนนการตดตอประสานงานระหวางสมาชกผใชน ากระทาไดสะดวก สามารถชแจงแกไขปญหาทเกดขนไดงายกวาการดาเนนงานของกลมผใชน า หรอสถาบนผใชน าทมขนาดใหญและมคนจานวนมาก การบรหารสมาชกกลมผใชน าขนาดเลกไมยงยากซบซอน เปนทเขาใจงายตอผใชน าทมพนฐานการศกษาดานสงคมและความชานาญในการใชน าและการเกษตรชลประทานไม

15

มากนก การจดโครงการบรหารสมาชกกลมผใชน าทเหมาะสม จากเหตผลดงกลาวจงไมจาเปนตองมบคคลและวธการบรหารทมากมายและยงยากซบซอน ทงนโดยตองพจารณาวเคราะหจากบทบาทของกลมผใชน าไดแก การบรหารทวไปจะตองม เชนการควบคมดแลกจกรรมทวไปของสมาชกทจะสรางความสมพนธ บทบาทของสมาชก การประสานงานทตองพงพาอาศยกนในการทางานรวมกน และการบรหารดานการบรการสงน าและบารงรกษาทจะตองควบคมการจดสรรน า และดแลรกษาระบบชลประทานทจะใหน าแกแปลงเพาะปลกของสมาชกไดอยางทวถง (เมธา โฮวรงกร, 2527, หนา 254-255) กรมชลประทานไดจดโครงการอบรมเกยวกบการจดการน าชลประทาน เรอง “การจดตงกลมผใชน า” โดยกาหนดโครงสรางของการบรหารสมาชกกลมผใชน า แสดงดงแผนภมท 2.1 ดงน แผนภมท 2.1 แสดงโครงสรางของการบรหารสมาชกกลมผใชน า ทมา (เมธา โฮวรงกร, 2527, หนา 225)

กรมชลประทานมเทคนคแนวทางการบรหารการใชน าชลประทานในการนาไปปฏบต เชน การจดทาแผนงาน การจดทากฎระเบยบ การตดตอประสานงาน และดานการบรหารการใชน าใหถกวธ โดยมวธปฏบตดงน (กรมชลประทาน, 2545, หนา 9-12)

หวหนากลมผใชน า ทปรกษาสมาชกฯ ไดแก ผใหญบาน พนกงานสงนา พนกงานเกษตร

ผชวยหวหนากลม ผชวยหวหนากลม

ผใชน า ผใชน า

16

1.1 กอนถงฤดกาลสงน า หวหนาค หรอหวหนากลม ประชมผใชน าเพอวางแผน การปลกพชทตองใชน าใหเหมาะสมกบปรมาณน าตนทนทมอย แจงจานวนพนทปลกพชแตละชนด รวบรวมความตองการใชน าตอคณะกรรมการขององคกรผใชน าและเจาหนาทชลประทาน เมอเจาหนาทชลประทานและคณะกรรมการรบทราบและวางแผนการสงนาใหแลว หวหนาคน าทกสาย จะตองนดประชมสมาชก เพอทาความตกลงแบงปนน าและการดแลบารงรกษาคน า ถาททาการเกษตรเปนทนาผใชน าตองจดทาคนนาและแบงแปลงยอยเพอเกบกกน าไวใชในแปลงเพาะปลกดวย

1.2 ระหวางฤดกาลสงนา สมาชกตองปฏบตตามกฎระเบยบและกตกาการใช นาตาม รอบเวรทตกลงกนไว หวหนาคตองพบกบพนกงานสงน าทกสปดาห เพอรายงานสภาพน าความกาวหนาการปลกพชกอนหยดสงน าประจาฤด หวหนาคตองสารวจพนทรบผดชอบเพอนาขอมลไปรวมประชมกบเจาหนาทชลประทานเพอกาหนดวนหยดสงน า เมอทราบวนแลวตองแจงสมาชก ใหทราบทวกน

1.3 สนสดฤดกาลสงน า หวหนาคสอบถามความคดเหนกบสมาชกกลมผใชน า เพอทราบถงปญหาการใชน าทผานมาและนาเสนอในทประชมคณะกรรมการองคกรผใชน า เพอปองกนไมใหเกดปญหาในฤดกาลสงนาครงตอไป

2. ดานการใชน าชลประทาน ในคนา ในคสงน าแตละสายจะมหวหนากลมและผชวยอกคนหนงหรอมากกวานน ซงไดรบ

เลอกจากสมาชกภายในคน าเดยวกน หวหนากลมผใชน าจะตองเปนผรบผดชอบตอการแจกจายน าชลประทานใหเปนไปตามรอบเวรทกาหนดและการบารงรกษาคสงน า ถนน คระบายน า และอาคารชลประทานตาง ๆ ดวย สมาชกกตองทาการปลกพชใหสอดคลองกบกาหนดการสงน าชลประทาน ปฏบตตามรอบเวร ตามกฎระเบยบ รายงานขอขดของ ความเสยหายแกหวหนากลม ใหความรวมมอในการแบงปนการใชน าและบารงรกษาคสงน า ถนน คระบายในพนทของกลมและปฏบตตามขอแนะตาง ๆ เกยวกบการจดไรนาอยางเหมาะสม เชน

นาขาว ตองดแลคนนาใหหลงคนสงจากพนนาอยางนอย 20 เซนตเมตร ปองกนไมใหมน ารวไหล เกบกกนาฝนไวในแปลงนาใหมากทสด กาจดหน และปในพนท

พชอน ๆ ตองทารองสงน าตลอดหวแปลง เพอรบน าจากทอสงน าไปกระจายใหทวแปลงใหดอยเสมอ และทานองระบายทายแปลงปลกดวย มเหตฉกเฉนแจงหวหนากลมทนท

ผลจากการใชน าถกวธคอสมาชก ทกรายไดรบน าอยางทวถง พอเพยงและยตธรรมไดรบนาตามกตกา ตรงตามเวลา เกดความสามคค และไดผลผลตมากขนดวย ดงน

17

2 .1 การใชน าแบบรอบเวรระหวางสมาชกผใชน า หลกการทจาเปนสาหรบการใชน าแบบรอบเวรระหวางสมาชก ไดแก (กรมชลประทาน 2545, หนา 4) 2.2 มรอบเวรการใชน าเปนรายสปดาหคอ สมาชกแตละรายจะไดรบนาสปดาหละครง

2.3 ปรมาณน าทสงเขาคจะเปลยนแปลงไปตามความตองการใชน าของพช แตระยะเวลาการรบนาของสมาชกแตละรายจะคงไวอยางเดม 2.4 แตละแฉกสงนาจะมตารางรอบเวรการใชน าเพยงตารางเดยวไมเปลยนแปลง

2.5 สปดาหการชลประทานจะเรมทกวนพฤหสบดเปนวนแรก คสงน าสามารถแบงออกเปนชวง ๆ ไดดวยอาคารอดน าและสามารถทาการคานวณ

ระยะเวลารบนาของแตละชวงคไดดงน ระยะเวลาสาหรบชวงคหนง =

ตวอยาง : แฉกสงนาหนงมพนทเพาะปลก 245 ไร แฉกยอยท 1 ม 35 ไร มเวลารบนา = 35/245 x 7 = 1.0 วน แฉกยอยท 2 ม 70 ไร มเวลารบนา = 70/245 x 7 = 2.0 วน แฉกยอยท 3 ม 70 ไร มเวลารบนา = 70/245 x 7 = 2.0 วน แฉกยอยท 4 ม 35 ไร มเวลารบนา = 35/245 x 7 = 1.0 วน แฉกยอยท 5 ม 35 ไร มเวลารบนา = 35/245 x 7 = 1.0 วน รวมเวลารบนาของรอบเวรหนง = 7.0 วน ซงพจารณาไดจากตารางท 2.1 ดงน

พนทรบนาของชวงค x 7 วน

พนทของแฉกสงนา

18

ตารางท 2. 1 แสดงขอกาหนดการเปดทอสงนาเขานา

ปรมาณนาทผานเขาค (ลตร/วนาท)

สาหรบคทมพนท (ไร)

ปรมาณนาทผานทอสงนาเขานา (ลตร/วนาท)

เปดทอสงนาเขานา พรอมกนไดไมเกน

30 ไมเกน 120 30 1 ทอ 60 121 - 240 30 2 ทอ 90 241 - 360 30 3 ทอ

ทมา (กลมงานพฒนาการใชน า สวนจดสรรนาและพฒนาการใชน า กรมชลประทาน, 2544, หนา 32) 2.6 การจดรอบเวรการใชน า มหลกเกณฑในการจดดงน ประการแรก การจดควน า เมอเปดทอสงน าเขามาพรอมกนตองไมเกนจากขอกาหนดตามตารางท 2.1 ประการทสอง จานวนชวโมงไดน าของแตละรายโดยนาชวโมงทสายนน ๆ มาแบงเฉลยกนแตละรายทอยหางไกลจากคลองควรใหเวลามากกวารายทอยใกลคลอง ประการทสาม การจดชวงเวลา และระยะเวลาไดน า เชน พนทปลกขาว สามารถจดควไดน าทงกลางวนและกลางคน โดยแปลงทมขนาดใหญควรไดรบน าเวลากลางคน และพนทปลกผกพชไร ควรจดควเวลาไดน าเฉพาะกลางวน และระยะเวลาไดรบนา 3. ดานการบารงรกษาระบบชลประทาน

กลมงานพฒนาการใชน า สวนจดสรรน า และพฒนาการใชน า (2544, หนา 35) ระบรายละเอยดเกยวกบการบารงรกษาระบบชลประทาน ดงน การบารงรกษาชลประทานในไรนา ซงไดแกคสงนา คระบายนา อาคารชลประทาน และถนนบนคนคเปนหนาทโดยตรงของผใชน าทกคนทจะตองชวยกนบารงรกษา เพอใหสงกอสรางน นมอายการใชงานยาวนาน ประเภทของการบารงรกษา มดงน 3.1 การบารงรกษาเชงปองกนโดยการปลกหญาคมหลงคนค เพอปองกนน าฝนกดเซาะดน ไมปลกตนไมบางชนดบนคนคเพราะรากไมทาใหคนคเปนรโพรง ไมใหสตวเหยยบย าบนคนค ควรนาสตวขามตรงทางขามทกาหนดไว ไมทงเศษของตาง ๆ หรอสงกดขวางการไหลของน าลงในคน า รบซอมแซมอดรรวทคนคทนททพบเหนเพอไมใหขยายกวางออกไปจนเกดความเสยหายได ไมเปดอาคารปากคสงน า เพอรบน าเขาดวยปรมาณมาก ๆ โดยทนททนใด เพราะจะทาใหกระแสน ากดเซาะคนคเสยหายได ไมเปดหรออดน าเขาคสงน าจนลนหลงคนค เพราะจะทาใหค

19

สงนาและอาคารชลประทานเสยหายได ไมฟนหรอเจาะคนคเพอรบน าเพราะจะทาใหคสงน าไดรบความเสยหายอยาอดน าทอาคารในคทไมมชองใหอดน า เชน อาคารทอทางขามเขาแปลงเพาะปลก เพราะแรงดนของนาจะทาใหอาคารเสยหาย

3.2 การบารงรกษาตามปกต โดยการกาจดวชพชในคน าและขดลอกคทตนเขน ไมขดลอกคนคใหต ากวากนค ตามทกอสรางไวเดม เพราะจะทาใหระดบน าในคลดตาลง อดรโพรงทคนค ซอมแซมอาคารในคนา

3.3 ขนตอนการบารงรกษา มลาดบขน ดงนคอ หวหนาคออกสารวจสภาพคสงน าและอาคารชลประทาน เพอพจารณาวธการซอมแซมและบารงรกษา หวหนาคแจงนดสมาชกผใชน าฯ ใหมาทาการบารงรกษา หวหนาคตรวจสอบรายชอผทมารวมทาการบารงรกษา สมาชกรวมกนทาการบารงรกษาตามกาหนดเวลาภายใตคาแนะนาของหวหนาค และหวหนาคบนทก สรปผลแจงตอพนกงานสงนา 4. ดานการมสวนรวมในการใชน า

กลมงานพฒนาการใชน า สวนจดสรรน า และพฒนาการใชน า (2544, หนา 15) ระบรายละเอยดเกยวกบการมสวนรวมในการใชน าฯ ดงน สมาชกภายในคสงน าแตละสายตองเขารวมกจกรรม เชน รวมประชมวางแผนใชน าในการปลกพช รวมตดสนใจ รวมใชประโยชน รวมแบงปน และรวมจายคาบารงขดลอกคนา เปนตน

หนาทและกจกรรมของสมาชกผใชน าในการมสวนรวม มดงน (กรมชลประทาน, 2545, หนา 12)

4.1 เขารวมประชมทกครงทไดรบการบอกกลาว ไดแก ยอมรบและปฏบตตามขอตกลงขององคกรผใชน า ใหความรวมมอ รวมแรงในการบารงรกษา คน า และอาคารชลประทานใหสามารถใชงานไดดอยเสมอ กอนถงฤดกาลใชน าตอไปตองแจงจานวนพนทและชนดของพชทจะปลกตอหวหนาค หรอตามทองคกรผใชน าจะแจงใหทราบ รวมแบงปน ใชน าตามรอบเวรทไดกาหนดไวโดยหวหนาค ดแลการใชน าไมใหเกดการรวไหล และระมดระวงไมใหเกดความเสยหายแกอาคารชลประทาน รวมแสดงความคดเหน และการตดสนใจ รวมเปนคณะกรรมการ และรวมออกคาใชจายสนบสนนเงนทนในการบารงรกษาระบบชลประทาน

ดานความรและแหลงความรเกยวกบการใชนาชลประทาน ประกอบดวย ความรของ

สมาชกกลมผใชน าในดานตาง ๆ 4 ดาน ดงน ดานการบรหารการใชน าชลประทาน ดานการใชน าชลประทานในคนา ดานการบารงรกษาระบบชลประทาน และดานการมสวนรวมเกยวกบการใชน าชลประทาน สาหรบแหลงความรเกยวกบการใชน าทสมาชกกลมผใชน าสามารถรบความรได ไดแก

20

เจาหนาทชลประทาน เจาหนาทสงเสรมการเกษตร พฒนากร เพอนบาน กลมผใชน าชลประทาน กลมเกษตรกร กลมสหกรณการเกษตร เอกสารคาแนะนา วทย โทรทศน หนงสอพมพ เสยงตามสายในหมบาน และอน ๆ การบรหารจดการนาชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม

การบรหารจดการชลประทาน โดยเกษตรกรมสวนรวม (Participatory Irrigation Management - PIM) เปนโครงการทอานวยประโยชนในดานการปรบปรง การบารงรกษาและการใชประโยชนในระบบชลประทาน โดยเนนการพฒนาองคกรผใชน า ใหมสวนรวมในการบรหารจดการชลประทานโดยมวตถประสงคของโครงการบรหารจดการชลประทานโดยใหเกษตรกรมสวนรวม ดงน (กลมงานพฒนาการใชน า สวนจดสรรนาและพฒนาการใชน า, 2547, หนา 1-4)

ประการแรก สรางความรสกความเปนเจาของโครงการชลประทาน ประการทสอง ปรบปรงการสงนาและการบารงรกษาโครงการ ประการทสาม การใชประโยชนทรพยากรนาทมอยใหดทสด ประการทส ความเปนธรรมในการแพรกระจายนา ประการทหา กระตนใหผใชน ามสวนรวมในการตดสนใจในการบรหารจดการชลประทาน

เพอกาหนดระยะเวลาการรบนา และความถของการรบนาตามความตองการใชน า ประการทหก เกษตรกรมสวนรวมในการตดสนใจเลอกปลกพช ประการทเจด ปรบปรงประสทธภาพการใชน า ประการทแปด เพมผลผลตทางดานการเกษตรโดยใชน าใหนอยทสด ประการทเกา พฒนาความสานกทางดานเศรษฐกจของการใชน า ประการทสบ พฒนาจตสานกของชมชนในเรองการใชน าอยางประหยด ดวยการมสวน

รวมในคาใชจายสาหรบการบรหารจดการชลประทาน ประการทสบเอด หาทางออกของความขดแยงเกยวกบการใชน าใหมประสทธภาพ การบรหารจดการชลประทานโดยใชเกษตรกรมสวนรวม (PIM) จะกอใหเกดผลประโยชน

ตาง ๆ มดงน (กลมงานพฒนาการใชน า สวนจดสรรนาและพฒนาการใชน า, 2547, หนา 1-4) ประการแรก เกษตรกรมบทบาทและอานาจหนาทในการตดสนใจเกยวกบการบรหาร

จดการชลประทาน ประการทสอง มการปรบปรงระบบการแพรกระจายนาใหดขน ประการทสาม มการปรบปรงผลผลตดานการเกษตร

21

ประการทส เอออานวยในดานการซอปจจยการผลต ดานการตลาด และดานธรกจการเกษตร

ประการทหา เกษตรกรจะไดรบเงนอดหนนเพอการปรบปรง ซอมแซม และดานการบารงรกษากตอเมอรกษาขอตกลงการใหบรการชลประทาน

ประการทหก ขอตกลงใหบรการชลประทานและการตรวจสอบระบบชลประทานทาใหขด ความสามารถทางบรหารของเกษตรกรเปนรปธรรม

ประการทเจด มการเจรจายตขอพพาทดานชลประทานเรวขน ประการทแปด ลดความสนเปลองดานการปรงปรง และซอมแซม ประการทเกา ลดความจาเปนทรฐจะตองบรหารจดการระบบชลประทานฝายเดยว ประการทสบ สงเสรมใหมการสงนาและบารงรกษาทดขน และมระบบชลประทานทย งยน

กวา ประการทสบเอด สงเสรมการลงทนของเกษตรและการพงตนเองของเกษตรกร สรปไดวา การใหเกษตรกรไดมสวนรวมในการบรหารจดการการใชน าน น จะทาให

เกษตรกรมความรสกวาตนเปนเจาของโครงการตาง ๆ ของการชลประทาน จงเกดแนวคดทอยากเขามามสวนรวมในการปรบปรงระบบการแพรกระจายนา การบารงรกษาระบบชลประทาน รวมทงการตดสนใจเลอกปลกพช นบวาเปนวธการหนงทจะทาใหมการใชน าอยางมประสทธภาพ กลมผใชนาชลประทาน การจดตงกลมผใชนา

กรมพฒนาพลงงานมความประสงคจะใหราษฎรในเขตโครงการตาง ๆ ทไดกอสรางแลวไดมการรวมตวเปนกลมผใชน าในรปนตบคคล เพอทจะสามารถดาเนนธรกจในดานตาง ๆ เชน

การบรหารการใชน า การดแลรกษาระบบสงน า การจดเกบเงนคากระแสไฟฟาตลอดจนการวางแผน

การผลต และการตลาดอยางมประสทธภาพ เปนการแบงเบาภาระของกรมพฒนาและสงเสรมพลงงานในการดาเนนงานใหบรรลเปาหมายสมบรณของโครงการในการเพมผลผลตและรายไดแกราษฎรในเขตคลองชลประทาน กรมสงเสรมการเกษตรและสหกรณ (2532, หนา 10) กลาววา ในการพฒนาแหลงน าเพอการเกษตรไดดาเนนการในหลายหนวยงานอยางกวางขวาง รฐบาลไดลงทนในงานนอยางมากมาย

มการพฒนาแหลงน าท งขนาดใหญและขนาดเลกเปนจานวนมาก แตปรากฏวาการใชน าเพอการเกษตรทงไปขาดประสทธภาพทาใหเกดชองวางระหวางการพฒนาแหลงน ากบการระบบ

22

ชลประทาน ทาใหรฐบาลตองสญเสยทรพยากรในการลงทนอยางนาเสยดาย ดงนนการสงเสรมสหกรณจงไดสนบสนนใหมการจดตงสหกรณใชน า เพอแกไขปญหาดงกลาวตงแตปงบประมาณ

พ.ศ. 2528 เปนตนไป

ประวตการจดตงกลมผใชนาในประเทศไทย สรชาต สมวฒนาศกด (2533, หนา 22) กลาวถงประวตการจดตงกลมผใชน าในประเทศ-

ไทยวา มการจดต งสถาบนผใชน ามมานานแลวในประเทศไทย นบต งแตชนชาตไทยรจกการชลประทาน คอ การชลประทานแบบเหมองฝายในภาคเหนอสมยพอขนเมงรายมหาราช จงหวดเชยงใหม ผใชน าไดรวมตวกนขนทาการกอสรางเหมองฝาย ขดเหมองสงนา และทาการจดการสงนาทไดจากเหมองฝาย มการแบงหนาทความรบผดชอบทจะควบคมการแบงปนน ากน เชน เลอกตงหวหนาเหมองฝาย แกเหมองทาหนาทดแลแบงปนน าแกผใชน า กาหนดระเบยบหนาทตอการใชน าและบารงรกษาเหมองฝายสงน า สถาบนผใชน าเชนนยงยดถอปฏบตมาจนถงปจจบน สวนสถาบนผใชนาชลประทานในโครงการชลประทานนนไดมการเรมตงกลมผใชน าในรปสมาคมผใชน าชลประทานในโครงการชลประทาน เมอ พ.ศ. 2526 โดยตงขนทอางเกบนากดลงงอ จงหวดอดรธาน

และขยายออกไปทวทกภาคของประเทศ แตเนองจากไมมพระราชบญญตวาดวยกลมหรอสมาคมผใชน าชลประทาน การจดตงกลมผใชน าทผานมาจงอาศยประมวลกฎหมายแพงและพาณชยและพระราชบญญตวฒนธรรมแหงชาตเปนรปสมาคมเชนเดยวกนกบสมาคมประเภทตาง ๆ แตมจดประสงคทจะจดการเรองน า และบารงรกษาเปนการสาคญ การจดตงสมาคมมการขยายออกไปเรวมาก แตโครงสรางและการบรหารไมเอออานวย

ในดานการบรหารการสงน าแกสมาชกสมาคมผใชน าชลประทานได ประกอบกบขนาดของสมาคมผใชน าชลประทานทตงขนครอบคลมพนทกวางขวางมากสมาชกมจานวนมากจงเปนการยากทจะตดตอประสานงาน ผใชน าสวนหนงไมยอมเขาเปนสมาชกของสมาคมผใชน าชลประทาน เนองจากไมมกฎหมายเกยวกบการใชน าชลประทาน ทาใหสมาคมทจดตงไมไดรบการชวยเหลอจากสมาชกมากนก จงเปนเปนตองหยดกจการไปบางสวน แตทเหลอกคงสภาพอย แต

ไมคอยมกจกรรม ประกอบกบนโยบาย การจดตงสมาคมใหชะลอการจดต งสมาคม และมการประเมนผลการจดตงสมาคมผใชน าชลประทานขน ผลสรปยงเชอวาสถาบนผใชน ายงจาเปนตองมเพอทจะใหผใชน าในโครงการมสวนรวมรบผดชอบในสงน าและบารงรกษาระบบชลประทานโดยเฉพาะในระดบแปลงนาจาเปนตองมการประสานงานระหวางเจาหนาทโครงการชลประทานกบเกษตรกรผใชน า นอกจากนนยงสามารถเปนสถาบนทไดรบการถายทอดเทคโนโลยการใชน าอยางถกวธไปสเกษตรกรไดมากทสด (กรมชลประทาน, 2545, หนา 20)

23

กจกรรมกลมผใชนา อภรกษ แชมชน (อางถงในเมธา โฮวรงกร, 2531, หนา 32) ไดกลาววาในกลมผใชน านนองคประกอบของกลมจะตองประกอบไปดวยสมาชกผใชน าของกลมทเปนผนาและผตาม คอหวหนากลมผใชน าทสมาชกในกลมเปนผเลอก และในขณะเดยวกนสมาชกในกลมผใชน ากเปนผทกาหนดกฎระเบยบขอบงคบของกลมขนเพอทจะเปนแนว หรอหลกในการดาเนนกจกรรมของกลมใหเปนไปตามวตถประสงคของกลมผใชน าและผตาม มกจกรรมระหวางผนาและผตาม ในกลมจะตองอยภายใตกฎระเบยบขอบงคบทไดกาหนดขน และนอกเหนอจากลกษณะงานทสาคญในการสงน าและบารงรกษาในโครงการตามขอ 2 แลว กจกรรมกลมผใชน ายงม ดงน (เมธา โฮวรงกร, 2531, หนา 32)

ประการแรก ดาเนนการสงนาและควบคมปรมาณนาตามวธการสงนาทไดจดทาแผนการสงนาไวทไดแกไขใหเปนไปตามกาหนด ประการทสอง ดาเนนการตรวจสอบและควบคมการบารงรกษา ซอมแซมหรอปรบปรงระบบชลประทานตามแผนทกาหนดไว เพอใหใชประโยชนไดตลอดฤดกาลสงนา ประการทสาม ดาเนนกจกรรมอน ๆ ทเกยวของกบการบรหารของกลมผใชน าใหเปนไปตามมตของสมาชกเกษตรกรผใชน า ประการทส ประสานงานและอานวยความสะดวกหรอใหขอคดเหนแกเจาหนาทชลประทานและเจาหนาททเกยวของ การจดกจกรรมของกลมผใชน าภายหลงการทจดตงกลมขนแลวกจกรรมหลก คอ การสงน าและบารงรกษาระบบชลประทานทเปนกจกรรมทตองกระทาตลอดฤดกาลเพาะปลก โดยจะตองมขนตอนการปฏบตเชนเดยวกนกบการดาเนนการอน ๆ คอ มการสารวจพนทเพาะปลก การตรวจสอบอาคารระบบสงน า แลวนามาวางแผนการสงน าและบารงรกษา ซงแผนการสงน าและบารงรกษานจะตองทากนแตละกลมผใชน า หรอทอสงนาเขารวมกนแลวกาหนดแผนการสงน าและบารงรกษา เปนระดบในคลองซอย คลองสายใหญ หรอระดบโครงการในทสด แลวจงนาไปตรวจสอบกบน าตนทนทคาดวาจะม จงจะเปนแผนการสงน าและบารงรกษาทไดปรบแกถกตอง

จากนนกนาแผนการสงนาและบารงรกษาแจงใหเกษตรกรผใชน าทราบ โดยมการแจงทบทวนในทประชมกบหวหนากลมผใชน ากอนทจะแจงใหผใชน าทราบตอไปในกรณทจะเปนการปรบแผนการสงนาและพนทเพาะปลกอาจปรบแกไดอก

สรปไดวากลมเกษตรกรทเปนสมาชกผใชน า ไดจดตงและรวมกลมกนขนเพอรวมกจกรรมการใชน า มกฎ ระเบยบ ขอบงคบของกลม เพอถอเปนหลกในการดาเนนกจกรรมการใชน าในดาน

24

ตาง ๆ ในเวลาทตองการอยางเหมาะสม เพอใหสมาชกไดรบน าในปรมาณทพอเพยง จงจาเปนตองเขาไปมสวนรวมในการบรหารจดการในการใชน ารวมกน

แนวทางในการพฒนากลมผใชนา เมอมการจดตงกลมเกษตรผใชน าขนแลวกจกรรมตาง ๆ ของกลมจะสามารถดาเนนการใหสาเรจบรรลตามวตถประสงคหรอไมนน ขนอยกบคณะกรรมการของกลมฯ เพราะเปนคณะทางานทตองมการวางแผนการดาเนนการ และการประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของกบการดาเนนงานกลม เมอกลมมกจกรรมทตอเนองกลมกจะประสบความสาเรจในการดาเนนงาน รปแบบการพฒนาการเกษตรในเขตชลประทาน โดยการจดการขององคกรเกษตร เปาหมายสาคญในการพฒนาการเกษตร คอการสรางรายไดใหกบเกษตรกร และเงอนไขทสาคญทจะกอใหเกดรายไดตอเนองและยงยนกคอขบวนการสรางรายไดนน จะตองเปนการจดการโดยองคกรของเกษตรกรเอง โดยองคกรของเกษตรกรจะตองจดการบรหารปจจยการผลต การตลาดใหเปนระบบธรกจ และในเขตชลประทาน องคกรของเกษตรกรจะตองเขามาจดการน า เพอสนบสนนการผลตดวย สภาพปกต ของการพฒนาสวนราชการมไดมการใชสถาบนเกษตรกรใหทากจกรรมและประสานกจกรรมใหเปนระบบการผลตและการตลาด โครงการพฒนาชลประทาน ไดพยายามจดรปแบบในการพฒนาการเกษตรในเขตชลประทาน โดยการมสวนรวมของเกษตรกรและไดสรางบทบาทขององคกรใหมสวนรวมในระบบการใชน า การผลต และการตลาด และใชหลกการตลาดนาการผลตเปนการเรมตนและเชอวาจะมการปรบปรงรปแบบ และบทบาทของทงเจาหนาทและเกษตรกรตอไป อกทงไดกาหนดรปแบบการพฒนาการเกษตรในเขตชลประทาน (scheme management model) ซงประกอบดวยสวนทสาคญ 2 สวน ดงน (ธญญา ธรศาสตร, 2538, หนา 35-38) สวนท 1 ระยะของการพฒนา ขบวนการพฒนาการเกษตรจะตองดาเนนการควบคกนไปกบขบวนการ พฒนาสถาบน โดยแบงออกเปน 3 ระยะ ดงน ระยะท 1 จดตงองคกรของเกษตรกรในพนทชลประทานและตงคณะทางานประจาอางเกบน าโดยมเจาหนาทของสวนราชการตาง ๆ ในพนทเปนคณะทางาน สวนราชการใหบรการแกเกษตรกร ตามบทบาทหนาท ใหความรและสนบสนนแบบเดม และสรางความเขาใจพนฐานในดานบรหารและวชาการ ระยะท 2 องคกรของเกษตรกร และคณะทางานประจาอางเกบน า ปฏบตงานรวมกน ในกจกรรมการใชน า การผลตและการตลาด

25

ระยะท 3 องคกรของเกษตรกร ปฏบตงานโดยตนเองในกจกรรมการใชน าการผลตและการตลาด คณะทางานใหการสนบสนนในฐานะทปรกษาเทานน

สวนท 2 องคกรผใชน า สวนสาคญอยางหนงของรปแบบของการพฒนาเกษตรชลประทานคอการสรางองคกรของเกษตรกร หรอผใชน า ซงจะเปนองคกรดาเนนการรวมในการบรหารการใชน ามบทบาทหนาทหลก 3 ประการ และมกรรมการทาหนาทประสานงานในหนาทเหลานน ไดแกหนาทจดสรรนาและบารงรกษา หนาทประสานการผลต และหนาทประสานการตลาด

สมาชกกลมผใชนาชลประทาน

สมาชกกลมผใชน าชลประทาน คอเกษตรกรผใชน าชลประทานทไดรบน าจากโครงการชลประทานเพอเกษตรกรรม ซงรฐเปนผกอสรางโครงการชลประทาน ควบคมการสงน าจากแหลงน า และใหคาปรกษาเรองเกยวกบชลประทาน การจดการน าใหเกษตรกรไดใชน าในสถานทและเวลาทตองการ โดยไดรบน าในปรมาณทพอเพยงจาเปนทเกษตรกรตองจดต งองคกรผใชน าชลประทานเพอใหเกดความพอดในการใชน าโดยมบทบาทหนาทความรบผดชอบรวมกน ซงในเรองการจดตงกลมผใชน าชลประทาน เมธา โฮวรงกร (2527, หนา 252-253) กลาววา การใชน าชลประทานควรจะใหเกษตรกรจดตงกลมผใชน าใหเหมาะสมกบเปาหมายทใหผใชน าไดเขามามสวนรวมในการแกไขปญหาการแพรกระจายนาใหเปนไปอยางทวถงและยตธรรม สรางความเขาใจวธการใชน าชลประทานทถกตอง ผจดการดแลบารงรกษาระบบชลประทานในระดบแปลงนา มการประสานงานกบเจาหนาทโครงการทเหมาะสม จงจาเปนทจะตองจดใหเกษตรกรผใชน ารวมตวกนขนเปนกลมเลก ๆ ตามระบบชลประทานในแปลงนาหรอในแตละทอสงน าหรอแฉกสงน า และเรยกวา “กลมผใชน าชลประทาน” กลมผใชน าชลประทานทจดตงขนนเปนองคกรทเกษตรกรผใชน ารวมตวกนขนดวยความสมครใจและความยนยอมของผใชน าเองภายใตการรเรมใหคาแนะนาและความชวยเหลอของกรมชลประทานโดยพจารณาใหรวมกลมและแฉกสงน า เกษตรกรผใชน าทไดรบประโยชนจากนาตามระบบชลประทานรวมตวกนเพอจดสรรแบงปนน า บารงรกษาซอมแซมระบบชลประทานโดยมไดมงหวงประกอบธรกจใด ๆ หวงผลทางการคาหรอมกาไร กลมผใชน าชลประทานทจดตงขนมไดจดทะเบยนเปนนตบคคลเชนเดยวกบสมาคมผใชน าแตเปนการรวมตวกนทมขอผกพนซงกนและกน โดยอาศยความยนยอมของผใชน าทตกลงกนสรางระเบยบกฎเกณฑกลมผใชน าขนเรยกวาคายนยอมขอตกลงสญญาการใชน าของกลมผใชน าเชนเดยวกบสญญาเหมองฝาย ของเกษตรกรผใชน าภาคเหนอแตโบราณ วตถประสงค และจดหมายในการจดตงกลมผใชน าชลประทานทสาคญ เพอใหสมาชกผใชน ารวมตวกนในแฉกสงนาและมการจดสรรน าในแฉกสงน าใหเปนไปอยางทวถงและยตธรรมไดปรบปรงระบบชลประทานในไรนาของตนใหน าแพรกระจาย

26

ไดรวดเรว และเหมาะสมตอการเกษตรแผนใหมไดเรยนรและเขาใจถงความสาคญ วธการชลประทาน การระบายนาหรอการใชน าชลประทานอยางถกตอง เขาใจถงประโยชน ความสาคญและวธการดแลบารงรกษาระบบชลประทาน อาคารประกอบชลประทานตาง ๆ อยางถกตองสมาชกผใชน าเปนแกนกลางในการตดตอประสานงานระหวางสมาชกและเจาหนาทชลประทานและเจาหนาทของรฐดานอน ๆ เกยวกบการเกษตรในการทจะรบเอาความรทงดานทฤษฎดานการปฏบต โดยการแนะนาและฝกอบรมในลกษณะของกลมเพอลดและขจดปญหาขอขดแยงทเกดขนภายในกลมอนเกยวกบการใชน า เพอเปลยนทศนคตด งเดมของสมาชกผใชน าทคอยรบความชวยเหลอจากรฐมาใหรจกชวยตนเองในสวนทสามารถปฏบตไดดวยตนเอง เพอแบงเบาภาระของเจาหนาทของรฐเปนกลมพนฐานการจดตงสถาบนเกษตรกรผใชน าชลประทานทมขนาดใหญและมการบรหารทมประสทธภาพตอไปในอนาคตตามระบอบประชาธปไตย (กลมงานพฒนาการใชน าสวนจดสรรนาและพฒนาการใชน า, 2544, หนา 5) ไกรสร วระโสภณ และคณะ (2545, หนา 39-40) ไดกลาวถงหลกการทสาคญทสดในการจดต งกลมผใชน า คอจะตองเกดจากความสมครใจของสมาชกทเปนเกษตรกรอยในพนททาการเกษตรอยในเขตชลประทานทสามารถสงน าถง ไดมความยนยอม และตองการใชน าอยางแทจรง มความเขาใจและเขามาดาเนนในกจกรรมของสถาบนเกษตรกรผใชน าชลประทานเพอความอยดกนดของสมาชกเอง นอกจากนเมธา โฮวรงกร (2527, หนา 255-256) ยงไดกลาวถงกลมผใชน าไววา กลมผใชน าหนง ๆ นนจะมผใชน าประมาณ 20 ถง 50 ครอบครว และพนทตงแต 300 ถง 500 หรอ 600 ไร ทงนอาจจะมมากนอยขนอยกบสภาพภมประเทศและระบบชลประทานทกาหนดไวในแตละทอสงน าเขานาหรอแฉกสงน านน และวรรณ รตนวราหะ (2527, หนา 390) กลาวถงกลมผใชในคสงนาสายหนง ๆ อาจจะแบงเปนกลมยอยอาจมถง 3-6 กลมยอยทงนขนอยกบความยาวคสงน า และในกลมผใชน า 1 กลม จะประกอบไปดวยประธานกลม 1 คน และหวหนากลมยอย 3-6 คน

สทธและหนาทของสมาชกกลมผใชนา การจดตงกลมผใชน า กเพอประโยชนของสวนรวมในการทากจกรรมรวมกน จาเปนตองม

ระเบยบกฎเกณฑของกลมขน ในแฉกสงน ากเชนเดยวกน ผใชน าทกคนทไดรบน าจากคน าสายเดยวกน ทอสงน าเขานาเดยวกนยอมมสวนไดหรอเสยผลประโยชนรวมกนจงจาเปนทจะตองมระเบยบกฎเกณฑใหผใชน าถอปฏบตเชนเดยวกนและตองยอมรบในมตของกลมสมาชกผใชน า ซงสมาชกผใชน าจะตองมหนาทตอกลมของตนคอใชน าอยางประหยด รบน าและเพาะปลกตามแผนการสงน าทเจาหนาทโครงการชลประทานกาหนดขน เชอฟงและปฏบตตนตามระเบยบ

27

ขอบงคบหรอสญญาการใชน าของกลมผใชน าทไดตกลงกนไวในทประชม ชวยกนดแลตกเตอนผทจะมาทาความเสยหายตอระบบชลประทาน อาคารชลประทาน และไมทาลายหรอปดกนทางน าทจะทาใหเกดความเสยหายหรอเปนอปสรรคตอการสงนาและระบายนาในกลมผใชน าเคารพและเชอฟงอานาจหนาทของนายตรวจนาในการจดสรรน าตามแผนสงน า กรณทมปญหาการแบงน าใหนายตรวจนาเปนผตดสน ถายงตกลงกนไมไดกนาปญหาใหหวหนากลมเปนผชขาด และยอมรบอานาจการชขาดของหวหนากลม เวนแตจะเหนวาเปนเรองนาความเสยหายแกกลมและระบบใหหวหนากลมเสนอใหเจาหนาทชลประทานดาเนนการตอไป สละแรงงานหรอเงนคาบารงกลม เพอการสงน าและซอมแซมปรบปรงรกษาระบบชลประทานของกลมตามระเบยบขอบงคบหรอมตทประชมกลมมขน นอกจากนผใชน ามสทธดงน คอ ไดรบน าชลประทานดวยความเสมอภาค และเปนธรรมตามจานวนน าตนทนและจาเปนสาหรบพชทปลกหรอตามจานวนพนททปลก ไดรบประโยชนและความชวยเหลอจากกลมผใชน า หรอจากทางราชการและองคการตาง ๆ ดวยความเสมอภาค กรณทไมไดรบความเปนธรรมจากนายตรวจนาใหรองตอหวหนากลม ถาไดรบความไมเปนธรรมจากหวหนากลมใหเขาชอผใชน าใหไดจานวน 2 ใน 3 ของผใชน ารองตอเจาหนาทโครงการฯ ใหเขามาดาเนนการแกไขใหได (เมธา โฮวรงกร, 2527, หนา 260)

จากขอกาหนดการใชน าชลประทาน การบรหารการใชน าชลประทานของสมาชกกลมผใชน า แนวทางการพฒนากลมผใชน า ดงทกลาวมาขางตน ผวจยไดนามาสรางแบบสอบถามการมสวนรวมของสมาชกกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณโครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร เกยวกบกจกรรมการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการน า 5 ดาน ไดแก การสรางความเขาใจดานการจดการนาชลประทาน การจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน การเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน การสงนาและบารงรกษา (การมสวนรวมกบโครงการฯ เจาหนาท กลมผใชน าในดานตาง ๆ) และการจดทาขอมลพนฐานโครงการ ซงเปนตวแปรตามในการวจยครงน กฎหมายชลประทานในทางปฏบต กฎหมายชลประทานในทางปฏบต ประกอบดวยกฎหมายดงตอไปน

พระราชบญญตคนและคนา พทธศกราช 2505 มวตถประสงคทดาเนนงานในระบบแปลงนา เพอสงน าไปตามไรนาโดยทวถงเพอใหสมาชกมน าใชในการเกษตรอนจะทาใหผลผลตทางการ

28

เกษตรสงขน มมาตราทเกยวของและสาคญ ดงน (วทยา ตรนานนท, 2527, หนา 179-218) มาตรา 4ไดใหความหมายของศพททเกยวของกบการชลประทาน ไดแก คน คน า เจาของทดน ผครอบครองทดน พนกงานเจาหนาท อธบด รฐมนตร มาตรา 12 กลาวถง ประตกกน า มาตรา 14 กลาวถง การบารงรกษาคนคน าและประตกกน า หรอสงอนทใชในการบงคบน าในทดนทตนเปนเจาของหรอครอบครองใหคงอยในสภาพทใชการไดดโดยเฉพาะคน าตองขดลอกอยางนอยปละหนงครงและกาหนดโทษสาหรบผทไมปฏบตตามระเบยบมาตรา 15 หามมใหเจาของทดนหรอผครอบครองทดนเจาะคนปดกนคน า เปดหรอปดประตกกน า หรอสงอนทใชในการบงคบน าเวนแต ไดรบอนญาตเปนหนงสอจากพนกงานเจาหนาทหรอปฏบตตามคาสงของพนกงานเจาหนาท มาตรา 16 หามมใหผใดทาใหคน คน า ประตกกนา หรอสงอนทใชในการบงคบน าเกดขดของ หรอไมสะดวกในการบงคบนา

พระราชบญญตการชลประทานหลวง พทธศกราช 2485 (แกไขเพมเตม ) ฉบบท 4พทธศกราช 2518 เปนกฎหมายพเศษ มวตถประสงคเพอคมครองสาธารณชนมมาตราสาคญ ดงน ไดแก มาตรา 21 มาตรา 23 มาตรา 24 มาตรา 25 มาตรา 26 มาตรา 27 มาตรา 28 มาตรา 29 มาตรา 30 และมาตรา 31 ซงมขอกาหนดเกยวกบการบารงรกษาน าและคลองชลประทาน รวมทงกาหนดระวางโทษ สาหรบผทฝาฝนไวดวย (วทยา ตรนานนท, 2527, หนา 219-235) อนงใน ไกรสร วระโสภณ และคนอน ๆ (2545, หนา 102) ไดใหแนวคดในกฎหมายไทยไววาแนวคดในกฎหมายเดมนนมไดใหความสาคญตอกรรมสทธในน าเหมอนดงเชนกรรมสทธในทดนเพราะในสมยกอนนนน าตามธรรมชาตมอยอยางเพยงพอตอการอปโภคบรโภคและการใชน าเพอการอยางอน กฎหมายจงละเลยไมไดกาหนดถงกรรมสทธของน าตามแหลงตาง ๆ ไวโดยตรงและบญญตวาใหประชาชนทกคนมสทธใชน าในแมน าได ดงเชนในมาตรา 1304 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงบญญตวาสาธารณสมบตของแผนดนนนรวมถงทรพยสนทกชนดของแผนดนซงใชเพอประโยชนหรอสงวนไวเพอประโยชนรวมกน จากบทบญญตดงกลาวแสดงวากฎหมายกาหนดใหน าในแมน า ลาคลอง ทะเลสาบ หรอทางน าอนเปนสาธารณสมบตของแผนดนซงหมายความวามใชเปนกรรมสทธของเอกชนแตรฐมหนาทดแลรกษาและจดการเพอประโยชนของประชาชนโดยทวไป แตกไมไดระบชดเจนวาน าเปนของรฐหรอไมอยางไรกดอาจตความไดวาน าดงกลาวเปนของรฐแตเปนของซงประชาชนมสทธใชรวมกน จะเหนไดวา การควบคมการใชน าตามแนวความคดในกฎหมายปจจบนไดเหนความสาคญของน า โดยเฉพาะในดานของการกาหนดมาตรการในการควบคมการใชน าในแหลงน าตามธรรมชาต เพอใหทกคนไดมโอกาสใชน าไดตามความจาเปนพนฐานของตน และในขณะเดยวกนก

29

สามารถนาน าทไดนนไปใชในการผลตทงในดานอตสาหกรรมหรอการเกษตรหรอการคมนาคมขนสงและอน ๆ ดวย ดงนนกฎหมายในระบบหลงจงมงไปหาหลกทวาน าเปนสงทจาเปนและตองมการควบคมการใชของเอกชนโดยรฐเปนผควบคมดแล การจดรปทดนเพอเกษตรกรรม

การจดรปทดน มาตรา 4 ในพระราชบญญตจดรปทดนเพอเกษตรกรรม กลาววาการจดรปทดนหมายถง

การดาเนนงานพฒนาทดนทใชเพอเกษตรกรรมใหสมบรณทวถงทดนทกแปลงเพอเพมผลผลต และลดตนทนการผลตโดยทาการรวบรวมทดนหลายแปลงในบรเวณเดยวกนเพอวางผงจดรปทดนเสยใหม การจดระบบชลประทานและการระบายน า การจดสรางถนนหรอทางลาเลยงในไรนา การปรบระดบพนทดน การบารงดน การวางแผน การผลตและการจาหนายผลตผลการเกษตร รวมตลอดถงการแลกเปลยน การโอน การรบโอนสทธในทดน การใหเชาซอทดน และการอน ๆ ทเกยวกบการจดรปทดนตลอดจนการจดเขตทดนสาหรบอยอาศย (พระราชบญญตจดรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2517 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2534, 2534, หนา 2)

สานกงานจดรปทดนกลาง กรมชลประทาน ซงมหนาทโดยตรงในการจดรปทดนเพอเกษตรกรรม ไดกาหนดวสยทศนในการดาเนนงาน ดงน “เรงเพมพนทจดรปทดนเพอเกษตรกรรม พฒนาศกยภาพการเกษตรอยางย งยนโดยการมสวนรวมของประชาชน” และมเปาประสงคเพอ ปรบปรงและขยายพนทจดรปทดนเพอเกษตรกรรมโดยเกษตรกรและองคกรตาง ๆ มสวนรวมในพนทจดรปทดนเพอการเกษตรกรรม เพมผลผลตและลดตนทนการผลตเพอใหเกษตรกรมคณภาพชวตทดขนบรหารจดการดนและนาใหมประสทธภาพอยางย งยน บคลากรขององคกรมคณภาพและเหมาะสมกบงานจดรปทดน (สานกงานจดรปทดนกลาง, 2551, หนา 1)

พนทเปาหมายดาเนนการ พนทเปาหมายดาเนนการ ไดแกพนทในเขตชลประทานทเหมาะสม พนทสบนาดวยพลงงานไฟฟา และพนททมแหลงนาธรรมชาตอยางพอเพยง

กจกรรม กจกรรมการดาเนนการจดรปทดนเพอเกษตรกรรม ไดแก (สานกงานจดรปทดนกลาง, กรมชลประทาน, 2551, หนา 2) กอสรางโครงสรางพนฐานทางเกษตรระดบไรนา ดาเนนการดานเอกสารสทธ นตกรรมจดตงและพฒนากลมผใชน าอยางย งยนพฒนาการเกษตร มงสการเกษตรอยางย งยน พทกษและคมครองพนททเปนทรพยสนของกระทรวงเกษตรและสหกรณในเขต

30

โครงการจดรปทดน กากบดแลการปฏบตงานใหเปนไปตามพระราชบญญตจดรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2517 ตดตาม ประเมนผลและวเคราะหขอมลงานจดรปทดน

ประโยชนของการจดรปทดน ประโยชนของการจดรปทดนไดแก (สานกงานจดรปทดนกลาง, 2551, หนา 2-5) ทดนทจดรปแลวจะเปนพนททสามารถสนบสนนโครงการในแผนงานดานตาง ๆ เชน เพมขดความสามารถในการแขงขนและแผนงานเขตการผลตพชเศรษฐกจทเหมาะสม เปนหลกประกนวาสามารถควบคมการสง และระบายน าในแปลงเพาะปลกไดตามระยะเวลาทพชตองการ สามารถทาการเกษตร และเพาะปลกพชไดตลอดทงป ถาหากมน าตนทนเพยงพอ เกษตรกรไดรบความสะดวกในการลาเลยงปจจยการผลตและผลผลตออกสตลาด สามารถใชเครองทนแรงและเครองจกรกล ในการเตรยมแปลง และการเกบเกยวไดอยางมประสทธภาพ เกษตรกรสามารถปรบเปลยนชนดของพชทปลก และพนธพชทใหผลผลตสงขนได เกษตรกรมรายไดเพมขน เพราะไดรบผลผลตตอไรสงขน เจาของทดนจะไดรบโฉนดทดนใหม โดยไดรบการยกเวนคาธรรมเนยมในการออกโฉนด ทาใหทดนมคณคาและไดรบประโยชนมากขน เพราะมระบบชลประทานทสมบรณและการคมนาคมในไรนาทสะดวกขนนอกจากน การทม พ.ร.บ. จดรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2517 คมครองใหเปนพนทเกษตรกรรมยงยน แกไขและปองกนปญหาความขดแยงในการแยงน าทาการเกษตรระหวางเกษตรกรในพนทโครงการจดรปทดน

การจดรปทดนเพอเกษตรกรรมไดดาเนนการตงแต พ.ศ. 2517 จนถงปจจบน มจานวนพนท 1.8 ลานไร ในพนท 27 จงหวด ปจจบนมพนทเขตโครงการจดรปทดนกระจายอยในพนทลมน าหลกและพนทลมนายอยตาง ๆ ของประเทศ เชน ลมนาเจาพระยา ลมนาแมกลองในภาคกลาง ลมนาอนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และลมน าพษณโลกในภาคเหนอ เปนตน โดยมหลกเกณฑในการคดเลอกพนทเพอจดรปทดน คอ เปนพนท ทเกษตรกรเจาของทดนมความพรอมและยนดทจะเขารวมโครงการ เปนพนททมแหลงน าพอเพยง โดยเฉพาะในเขตชลประทานทมระบบสายใหญและสายซอยอยแลว หรอในเขตโครงการสบนาดวยไฟฟา มสภาพพนททมความเรยบพอสมควร ไมเปนพนทน าทวม เปนพนททไมมเจาของเพยงรายหนงรายใดโดยเฉพาะและขนาดแปลงเฉลยแตละแปลงตองไมนอยกวา 5 ไร และมพนทแปลงบรเวณเดยวกนไมนอยกวา 500 ไร

ผลจากการดาเนนงานจดรปทดน ซงเปนการพฒนาโครงสรางพนฐานในระดบไรนา (On Farm Development: OFD) โดยจดใหมระบบกระจายน า ระบายน า ถนนลาเลยงผลผลตและสงอานวยความสะดวกตาง ๆ ทจาเปนเพอใหเกษตรกรสามารถเพมผลผลตและลดตนทนการผลตจากอดตถงปจจบนเปนทปรากฏวา เกษตรกรไดใหความสนใจตอการจดรปทดนเปนจานวนมาก

31

โดยการรองขอผานองคการบรหารสวนตาบล ใหทางราชการดาเนนการจดรปทดนให พนทจดรปทดนเพอเกษตรกรรม จาแนกตามจงหวดในภาคตาง ๆ ดงน (สานกงานจดรปทดนกลาง, 2551, หนา 2-5) ภาคเหนอ 4 จงหวด ไดแก พษณโลก พจตร ลาปาง นครสวรรค ภาคกลาง 12 จงหวด ไดแกชยนาท สงหบร อางทอง ลพบร สระบร สพรรณบร พระนครศรอยธยา กาญจนบร เพชรบร ราชบร นครปฐม ปทมธาน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 9 จงหวด ไดแก ขอนแกน สกลนคร มหาสารคาม เลย บรรมย สรนทร อบลราชธาน หนองคาย อดรธาน ภาคใต 2 จงหวด ไดแก นครศรธรรมราช ปตตาน

สรปไดวา การจดรปทดนเพอเกษตรกรรม มเปาประสงคเพอปรบปรงและขยายพนทจดรปทดนใหทวทกภาคในประเทศ เพอเพมผลผลตและลดตนทนการผลตเพอใหเกษตรกรมคณภาพชวตทดขน บรหารจดการดนและนาใหมประสทธภาพอยางย งยน

แนวคดของการมสวนรวม ความหมายของการมสวนรวม ชชาต พวงสมจตร (2540, หนา 12) ไดใหความหมายของการมสวนรวม (participation) ไววา หมายถงการสรางโอกาสใหสมาชกทกคนของชมชนและสมาชกในสงคมทกวางกวา สามารถเขามามสวนรวมชวยเหลอและเขามามอทธพลตอกระบวนการดาเนนกจกรรมในการพฒนา การมสวนไดรบประโยชนจากผลของการพฒนาอยางเทาเทยมกน ซงในเรองน อาภรณพนธ จนทรสวาง(2522, หนา 19) ไดอธบายถงการมสวนรวมวาเปนผลมาจากการเหนพองตองกนในเรองของความตองการ ทศทางของการเปลยนแปลง และความเหนพองตองกนนน จะตองมมากพอจนเกดการรเรมโครงการเพอการนน ๆ เหตผลเบองแรกของการทคนเราสามารถรวมกนไดควรจะตองมความตระหนกวาปฏบตการทงหมดหรอการกระทาททาโดยทาในนามกลมนนกระทาผานองคการ(organization) ดงนน องคการจะตองเปนเสมอนตวนาใหบรรลถงความเปลยนแปลงทตองการไดโดยยวฒน วฒเมธ (2526, หนา 5) ไดอธบายเพมเตมเกยวกบการมสวนรวมในกจกรรม เปนการเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามสวนรวมในการคดรเรม การพจารณาตดสนใจ การรวมปฏบต การรวมรบผดชอบในเรองตาง ๆ อนมผลกระทบมาถงตวประชาชนเอง และการทจะสามารถทาใหประชาชนเขามามสวนรวมในกจกรรมเพอแกปญหา และนามาซงสภาพความเปนอยทดขนแลวจาเปนทจะตองยอมรบปรชญาทวา มนษยทกคนตางปรารถนาทจะอยรวมกบผอนและพรอมทจะ

32

อทศตนเพอกจกรรมของกลม ในขณะเดยวกนจะตองยอมรบดวยความบรสทธใจวามนษยนนสามารถพฒนาไดถามโอกาสและการชแนะทถกทาง เมตต เมตตการณจต (2541, หนา 17) ใหความหมายวา การมสวนรวมคอการเปดโอกาสใหประชาชนไมวาจะเปนบคคลหรอกลมบคคลเขามามสวนรวมในกจกรรมไมวาจะเปนทางตรงหรอทางออม ในลกษณะของการรบร รวมคด รวมทา ทมผลกระทบตอตนเองหรอองคกร สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต สานกนโยบายและวางแผน (2547, หนา 10) กลาววา การมสวนรวม หมายถง การรวมมอรวมใจการประสานงานความรบผดชอบ หรออาจหมายถง การทางานรวมกบกลมเพอใหบรรลวตถประสงคดวยความตงใจ สขภาพเปนสทธของประชาชนสทธทจะเปนผเลอกปฏบตกจกรรมตาง ๆ ทเกยวของกบสขภาพ โดยบทบาทของรฐ คอ การสนบสนน สงเสรม สรางโอกาส ไมใชการบงคบหรอสงการ การมสวนรวมสาหรบระบบสขภาพในภาครฐหรอหนวยบรการในฐานะหนาททตองปฏบต ซงทาไดโดยเปดโอกาสใหประชาชนเขารวมในกจกรรมของหนวยบรการ หรอการทหนวยบรการไปรวมพฒนาภาวะสขภาพของประชาชน การปฏบตเพอสรางเสรมการมสวนรวมของประชาชนประกอบดวย 1. ตองสรางใหเปนระบบ ทงวธการและรปแบบ มชองทางใหประชาพจารณาเลอกวธการหรอรปแบบไดเองตามความเหมาะสม 2 . สรางกลไกสะทอนความตองการ รปแบบ หรอวธการทประชาชนตองการเขามารวม 3. มเงอนไขสาคญ คอ มอสรภาพ มความสามารถทจะมสวนรวม เตมใจทจะเขารวม ลกษณะการมสวนรวมของชมชนนน พฒน บณยรตนพนธ (2527, หนา 145) กลาววาจะตองมโดยตลอด ต งแตการวางแผนโครงการ การเสยสละกาลงแรงงาน วสด กาลงเงนหรอทรพยากรใด ๆ ทมอยในชมชน และการมสวนรวมนน ผทไดรบผลประโยชนหรอมสวนไดเสยในการพฒนาไดใชความพยายามรวมกนในขนตอนตาง ๆ ของกระบวนการพฒนา ดวยความรสกผกพนในความเปนเจาขอ (ownership) หรอหนสวนเพอทาใหงานหรอโครงการนนบรรลผลสาเรจ ตามวตถประสงคททกฝายจะไดรบประโยชนรวมกน (White 1982, p. 18) ทงน นรนดร จงวฒเวศย(2527, หนา 183-186) กลาวถงการมสวนรวมเปนการเกยวของทางดานจตใจและอารมณของบคคลหนงในสถานการณกลม (group situation) ซงผลของการเกยวของดงกลาวเปนเหตเราใจใหกระทาการบรรลจดมงหมายของกลมนน รวมทงทาใหเกดความรสกรวมรบผดชอบกบกลมดงกลาวดวยและไดสรปความหมายของการมสวนรวมไวอกนยหนงในรปของสมการวา (พฒน บณยรตนพนธ, 2527, หนา 145) การมสวนรวม = ความรวมมอรวมใจ + การประสานงาน + ความรบผดชอบ

participation = cooperation + coordination + responsibility

33

โดยใหความหมายของความรวมมอรวมใจ (cooperation) หมายถง ความตงใจของบคคลทจะมาทางานรวมกน เพอบรรลวตถประสงคของกลม การประสานงาน (coordination) หมายถง หวงเวลา ลาดบเหตการณทมประสทธภาพในการกระทากจกรรมหรองาน ความรบผดชอบ (responsibility) หมายถง ความรสกผกพนในการกระทางานและในการทาใหเชอถอไววางใจ สาหรบแนวคดเกยวกบการมสวนรวมของประชาชนมเงอนไขของการมสวนรวมมอยางนอย 3 ประการ คอ ประชาชนตองมอสรภาพทจะมสวนรวม ประชาชนสามารถทจะมสวนรวม และประชาชนตองเตมใจทจะมสวนรวม ดงนน การมสวนรวมของประชาชนถอเปนหลกการสากลทอารยประเทศใหความสาคญและเปนประเดนหลกทสงคมไทยตองใหความสนใจ เพอพฒนาเกษตรแบบมสวนรวมตามหลกการธรรมมาภบาลทภาครฐจะตองเปดโอกาสใหประชาชนและผทเกยวของทกภาคสวนในสงคมไดเขามามสวนรวมในการรวมรบร รวมคด รวมตดสนใจ เพอสรางความโปรงใสและเพมคณภาพการตดสนใจของภาคการเกษตรใหดขน เปนทยอมรบรวมกนของทกฝาย เพอประโยชนสขของประชาชนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ .ศ . 2540 พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน (ฉบบท 5) พ .ศ . 2545 และพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ .ศ. 2546 โดยการเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในการกาหนดนโยบายสาธารณะ การตดสนใจ รวมถงการตรวจสอบในทกระดบ การมสวนรวมเรมเปนทรบรของสงคมไทยเนนไปในเรองสทธของพลเมองทงในฐานะปจเจก และในฐานะหนวยทางสงคมกบการเคลอนไหวและปฏบตการ จากความหมายของการมสวนรวมดงกลาวขางตนพอสรปไดวา

1. การเปดโอกาสใหประชาชนไดการพฒนาขดความสามารถของตนเอง โดยมสวนรวมในดานของความคด การพจารณาตดสนใจ การรวมคดแกปญหา การดาเนนการกจกรรมชมชน และการรวมวางแผนจนนาไปสผลของการปฏบต 2. บคคลหรอกลมคนตองมความคดเหนในทศทางเดยวกน โดยเขารวมรบผดชอบหรอเขารวมกจกรรมทเปนประโยชนตอสงคมดวยความเตมใจและมความรสกเปนเจาของ (ownership) หรอหนสวนในโครงการ เพอทาใหงานหรอโครงการนนบรรลผลสาเรจตามวตถประสงคททกฝายจะไดรบประโยชนรวมกน

34

3. การมสวนรวมจะตองขนอยกบความเตมใจทจะเขารวม ตองมอสรภาพทจะมสวนรวมเพอดาเนนการพฒนาและเปลยนแปลงไปในทศทางทตองการ โดยใชความพยายามรวมกนในขนตอนตาง ๆ ของกระบวนการพฒนา 4. ลกษณะการกระทาจะผานกลมหรอองคกร เพอใหบรรลถงการเปลยนแปลงทพงประสงคมเปาหมายมงทจะพฒนาคณภาพชวตของเกษตรกรและครอบครวทเปนประชาชนสวนใหญในชนบทใหมความเปนอยทด และสามารถพงพาตนเองไดอยางถาวร ระดบการมสวนรวมของประชาชน การมสวนรวม (participation) เปนแนวทางการทองคประกอบตาง ๆ ทงผนาชมชน หรอสมาชกชมชนเขารวมกนดาเนนการอยางใดอยางหนง โดยในการดาเนนการนน มลกษณะของกระบวนการ (process) มขนตอนทมงหมายจะใหเกดการเรยนร (learning) อยางตอเนองมพลวต(dynamic) คอมการเคลอนไหวเปลยนแปลงอยางตอเนองสมาเสมอมการแกปญหา การรวมกนกาหนดแผนงานใหม ๆ เพอสรางความยงยนในความสมพนธของทกฝายทเขารวม ซงมความหลากหลายตามความเกยวของของกจกรรมทจะทา เนองจากหวใจสาคญของการมสวนรวมนน คอการระดมความคด คอการกระจายอานาจอยางหนงกบความสมพนธทเปนแนวราบเสมอภาคกนแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน ซงชมชนในยคปจจบน ไมใชชมชนตามความเขาใจเดมอกตอไปกลาวคอ ชมชนไมเพยงแตมทตงทางภมศาสตร และอยภายใตวฒนธรรมชดเดยวกนเทานน พรอมทงไมใชชมชนในความหมายทเปนหนวยการปกครองของรฐ หากแตเปนชมชนแบบใหมทอาจเรยกวา “ชมชนโดยเจตนา” ซงหมายถงผคนจานวนหนงทอาจอยในพนทเดยวกน หรอตางพนทมารวมกลมกนภายใตเจตนา ทจะดาเนนกจกรรมหรอภารกจอยางใดอยางหนงรวมกน มความสมพนธกนในระยะเวลาทตอเนอง ดงนนการพจารณาศกษาถงระดบการมสวนรวมของประชาชนจงเปนสงทสาคญในการพฒนา รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 บญญตไววาอานาจอธปไตยเปนของ ปวงชนชาวไทย พระมหากษตรยผทรงเปนประมขทรงใชอานาจนนทางรฐสภา คณะรฐมนตรและศาล ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน เพราะฉะนนรฐธรรมนญฉบบปจจบนจงเปนฉบบทใชประชาชนมสวนรวมดวย ซงรฐธรรมนญไดกาหนดสวนรวมทงหมดของประชาชนไวหลายบท(ราชบณฑตยสถาน, 2550, กฤษฎกา เลมท 114 ตอนท 55 ก) ซงสรปไดดงน การมสวนรวมในการรบรขอมลขาวสาร การมสวนรวมในการคด การมสวนรวมในการตดสนใจ การมสวนรวมในการลงมอปฏบต และการมสวนรวมในการตรวจสอบ

35

ณรงค มหรรณพ และดสต เวชกจ (2534, หนา 28) ไดกลาวถงการมสวนรวมของประชาชน ตอองคกรประชาชนในทองถน 7 ระดบ จากนอยไปหามาก ดงน

ระดบท 1 ไมมสวนรวมเลย ประชาชนเขามารวมโครงการเพราะถกบงคบ ระดบท 2 มสวนรวมนอยมาก ประชาชนเขามามสวนรวมโดยการถกลอใจดวย

ผลประโยชนบางอยาง ระดบท 3 มสวนรวมนอย ประชาชนจะถกชกชวนใหความรวมมอเพราะการโฆษณาการ

ประชาสมพนธในรปแบบตาง ๆ ซงพยายามชใหเหนถงความดของโครงการใหประชาชนหลงเชอจนใหความรวมมอ ระดบท 4 มสวนรวมปานกลาง ประชาชนจะถกเรยกประชมแลวสอบถาม หรอสมภาษณวามปญหาความตองการอะไร ทางราชการจะเปนผหาทางแกไขและวางแผนการปฏบตให

ระดบท 5 มสวนรวมคอนขางสง ประชาชนเรมเขาไปมสวนรวมในการเสนอความคดเหนเกยวกบการวางแผนและการดาเนนงานบาง แตการตดสนใจยงเปนสวนของราชการ

ระดบท 6 มสวนรวมสง ประชาชนมโอกาสในการใหคาปรกษาหารออยางใกลชดมโอกาสในการตดสนปญหา และหาทางแกไขดวยตนเอง จนกระทงมสทธเสนอโครงการและเขารวมปฏบตดวย

ระดบท 7 มสวนรวมในอดมคต ประชาชนจะเปนหลกสาคญของการตดสนใจในทกเรองตงแตการวางแผน การปฏบตงาน และการประเมนโครงการ สรปไดวา ระดบการมสวนรวมของประชาชนระดบตาง ๆ ดงน (ณรงค มหรรณพ และดสตเวชกจ, 2534, หนา 28)

ระดบ 1-3 เรมจากไมมสวนรวมเลยจนถงมสวนรวมเลกนอย ระดบ 4 -6 มสวนรวมปานกลาง จนถงระดบสง ระดบ 7 เปนการมสวนรวมในอดมคต ถาประชาชนในทองถนมสวนรวมกบองคกรประชาชนจนถงระดบน การดาเนนงานสงเสรมยอมจะบรรลวตถประสงคไดโดยงาย ในการวจยครงน ผวจยไดนาแนวคดระดบการมสวนรวมดงกลาวมากาหนดระดบการมสวนรวมของกลมผใชน า ทอยในระดบทเหมาะสมและเปนไปได โดยตดการมสวนรวมระดบท 1 (ไมมสวนรวมเลย ประชาชนเขามารวมโครงการเพราะถกบงคบ) และการมสวนรวมระดบท 2 (มสวนรวมนอยมาก ประชาชนเขามามสวนรวมโดยการถกลอใจดวยผลประโยชนบางอยาง) ออก ผวจยไดกาหนดระดบการมสวนรวมของเกษตรกรกลมผใชน า ในการบรหารจดการน าชลประทานฝายสงนาและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน ออกเปน 5 ระดบ เพอใหสอดคลองตามวธจดแบงชวงของคะแนนเฉลยทางสงคมศาสตรซงเปนคามาตรฐานสาหรบเปรยบเทยบคา

36

คะแนนเฉลยทคานวณได เรยกวา Arbitrary Weighting Method (สน พนธพนจ, 2544, หนา 176-177)โดยจาแนกดงน ระดบ 1 มสวนรวมนอยทสด (ประชาชนจะถกชกชวนใหความรวมมอเพราะ การโฆษณาการประชาสมพนธในรปแบบตาง ๆ ซงพยายามชใหเหนถงความดของโครงการใหประชาชนหลงเชอจนใหความรวมมอ) ระดบ 2 มสวนรวมนอย (ประชาชนจะถกเรยกประชมแลวสอบถาม หรอสมภาษณวามปญหาความตองการอะไร ทางราชการจะเปนผหาทางแกไขและวางแผนการปฏบตให) ระดบ 3 มสวนรวมปานกลาง (ประชาชนเรมเขาไปมสวนรวมในการเสนอความคดเหนเกยวกบการวางแผนและการดาเนนงานบาง แตการตดสนใจยงเปนสวนของราชการ) ระดบ 4 มสวนรวมมาก (ประชาชนมโอกาสในการใหคาปรกษาหารออยางใกลชดมโอกาสในการตดสนปญหา และหาทางแกไขดวยตนเอง จนกระทงมสทธเสนอโครงการและเขารวมปฏบตดวย)และระดบ 5 มสวนรวมมากทสด (ประชาชนจะเปนหลกสาคญของการตดสนใจในทกเรอง ตงแตการวางแผน การปฏบตงาน และการประเมนโครงการ) ปจจยทมผลตอการมสวนรวมของประชาชน การมสวนรวมของประชาชนในกจกรรมทกาหนด จะมากหรอนอยขนกบปจจยหลายประการ ไดมผศกษาและเสนอแนะปจจยทมความสมพนธตอการมสวนรวม ดงน โคเฮน และอพฮอฟฟ (Cohen & Uphoff, 1977, pp. 19-17) ไดเสนอทฤษฎการมสวนรวม ซงมกวาง ๆ 3 ระดบ คอ การมสวนรวมในการวางแผน การมสวนรวมในการปฏบตการ และการมสวนรวมในการตดตามผลและประเมนผล และไดเสนอบรบทของการมสวนรวมวา ในการพจารณาการมสวนรวมจะตองคานงถงปจจยสภาพแวดลอม ซงมความซบซอนอยางมากดวย ไดแก

ปจจยทางกายภาพและชวภาพ ปจจยทางเศรษฐกจ ปจจยทางการเมอง ปจจยทางสงคม ปจจยทางวฒนธรรม และปจจยทางประวตศาสตร นอกจากน โคเฮน และอพฮอฟฟ (Cohen & Uphoff, 1977, pp. 59-78) ยงไดเสนอเพมเตมอกวามบคคล 4 กลม ทมสวนสาคญในการมสวนรวมในโครงการพฒนาสงแวดลอมชนบทประกอบดวย ประชาชนในทองถน ผนาทองถน เจาหนาทของรฐ และบคคลภายนอก สาหรบการมสวนรวมของประชาชนนนมปจจยหลายอยางทมสวนเกยวของกบการมสวนรวม ไดแก อายและเพศ สถานภาพในครอบครว ระดบการศกษา สถานภาพทางสงคม อาชพ รายไดและทรพยสนระยะเวลาในทองถนและระยะเวลาทอยในโครงการ พนทดนถอครอง และสถานภาพการทางาน ยวฒน วฒเมธ (2526, หนา 5) ไดกลาวถงการมสวนรวมในกจกรรม เปนการเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามสวนรวมในการคดรเรม การพจารณาตดสนใจ การรวมปฏบต การรวมรบผดชอบในเรองตาง ๆ อนมผลกระทบมาถงตวประชาชนเอง สามารถทาใหประชาชนเขามาม

37

สวนรวมในกจกรรมเพอแกปญหา และนามาซงสภาพความเปนอยทด ขน กจกรรมนจะมความสาคญมากทจะสนบสนนการมสวนรวมของเกษตรกรใหสมฤทธผลสงขน เนองจากเปนขอตกลงเบองตนรวมกนภายหลงการจดต งกลมผใชน า เพอแสดงเจตนาถงการมสวนรวมของเกษตรกรกบกรมชลประทาน เมอเกษตรกรเหนดวยจงจดทาขอตกลงไวเปนหลกฐาน และจะตองมสวนรวมในดานการสงน าและบารงรกษาในระดบคสงน า และระดบคลองสงน า โดยผานองคกรผใชน าประเภทตาง ๆ ซงเรมจากกลมพนฐานระดบคน า / ทอ ซงจะสงผลใหการดาเนนงานดานสงน าและบารงรกษาประสบผลสาเรจตามทกรมชลประทานกาหนดไว และจะมผลทาใหกลมผใชน ามความยงยนตอไป ปรยากร วงศอนตรโรจน (2535, หนา 145-153) กลาววา ปจจยหรอองคประกอบทใชเปนเครองมอชปญหาทเกยวกบการทางานม 3 ประการ คอ 1. ปจจยดานบคคล (personal factors) หมายถงคณลกษณะสวนตวของบคคลทเกยวของ กบงาน ไดแก ประสบการณในการทางาน เพศ จานวนสมาชกในความรบผดชอบ อาย เวลาในการทางาน การศกษา เงนเดอน ความสนใจ เปนตน 2. ปจจยดานงาน (factors in the job) ไดแก ลกษณะงาน ทกษะในการทางาน ฐานะทางวชาชพ ขนาดของหนวยงาน ความหางไกลของบานและททางาน สภาพทางภมศาสตร เปนตน 3. ปจจยดานการจดการ (factors controllable by management) ไดแก ความมนคงในงานผลประโยชน โอกาสกาวหนา อานาจ ตาแหนงหนาท สภาพการทางาน เพอนรวมงาน ความรบผดชอบ การสอสารกบผบงคบบญชา ความศรทธาในตวผบรหาร การนเทศ เปนตน จากแนวความคดทเกยวกบปจจยทมผลตอการมสวนรวมดงทกลาวมาแลวขางตน ผวจยไดแบงปจจยในการวจยครงน ดงน 1. ปจจยพนฐานสวนบคคล ประกอบดวย เพศ อาย และระดบการศกษา

2. ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ ประกอบดวย อาชพทางการเกษตร ขนาดพนททาการเกษตร ตาแหนงพนทรบนาในคสงนา และรายไดทางการเกษตร 3. ปจจยเกยวกบการเปนสมาชกกลมผใชน า ประกอบดวยระยะเวลาในการเปนสมาชกกลมผใชน าชลประทาน สถานภาพภายในกลมผใชน า การไดรบขอมลขาวสารดานการจดการน าชลประทาน การเขารวมประชม ฝกอบรม สมมนา ดงานดานชลประทาน และประโยชนทไดรบ จากการจดการนาชลประทาน

38

ปญหาของการบรหารงานแบบมสวนรวม ปญหาโดยทวไปของการบรหารงานแบบมสวนรวม มสาเหตมาจากหลายประการ ดงน (สมยศ นาวการ, 2525, หนา 51) ประการแรก ปญหาในตวองคกร 1. ดานองคกร องคกรเปนปจจยหนงของการเปนอปสรรคในการมสวนรวม เพราะโดยทวไปในองคกรหนง ๆ จะประกอบไปดวย ทรพยากรทางการบรหารและทรพยากรอน ๆ รวมอยดวยกน และมสวนปฏสมพนธกนเพอใหบรรลเปาหมายบางอยาง ในสวนขององคกรสงทจาเปนกคอโครงสรางของอานาจหนาท ซงจะเปนตวสรางระเบยบการดาเนนงานการใชทรพยากร การประสานงานและการยตความขดแยงในองคกรโครงสรางขององคกร ในภาครฐสวนใหญจะเปนอปสรรคขดขวางการเขามามสวนรวมของประชาชนอยเสมอ 2. ดานประเพณ ผบรหารพดถงการปฏบตตามนโยบาย หรอระเบยบวธปฏบตงานบางอยางวา “ไดปฏบตในทานองนอยเสมอ” นเปนการปฏเสธขอเสนอของผทจะเขามามสวนรวมในการทางาน องคการบางแหงถกจากดดวยประเพณใหความสาคญกบอดตจนเกดแรงกดดนทตอตานแนวคดใหม ๆ 3. ดานปรชญาและคานยมขององคการ สวนใหญปรชญาของผนาองคกร มกจะเปนอปสรรคของการเขามามสวนรวมได นนคอ คานยมทผนามปรชญาอยบนพนฐานการบรหารหรอการทางานทใชในการตดสนใจและปฏบตงานทสาคญอยเฉพาะกลมผนาหรอผบรหาร 4. ดานนโยบายและระเบยบปฏบตงาน มหลายหนวยงานทมนโยบายและวธปฏบตทกาหนดขนมาเพอครอบคลมถงสถานการณใด ๆ ทอาจเกดขน ซงบางครงเปนเหตเปนผลใหปฏเสธแนวคดใหม ๆ หรอวธการใหม ๆ จนคนอนหรอสวนอนอยเสมอ 5. ดานคณภาพของเจาหนาทผปฏบต องคกรทขาดเจาหนาททมความร และไมเขาใจถงการบรหารแบบมสวนรวมรวมไปถงขาดทกษะ ประสบการณ กสามารถจะเปนอปสรรคตอการทางานการบรหารแบบมสวนรวมได 6. ดานกรอบของโครงสรางขององคการ โครงสรางของอานาจหนาท ถอเปนอปสรรคอยางหนงในการบรหารงานแบบมสวนรวมโดยเฉพาะในโครงสรางองคกรแบบระบบ ราชการความรสกของคนทมตอระบบราชการ คอ ความลาชา ความเปนทางการ ความไมคลองตว ระเบยบวธปฏบตแบบเปนทางการ และใหความสาคญการควบคม เหลานลวนเปนอปสรรคยงยากในการทางานแบบมสวนรวม 7. ดานการขาดการสนบสนนบรรยากาศในองคการคอ เจตคต ความรสกและความเชอทคนในองคกร การวดบรรยากาศสวนใหญวดในเรองการสารวจเจตคต และขวญกาลงใจ

39

8. ดานการเสรมแรง การขาดระบบการใหรางวลในการมสวนรวม สงนมเนอหาใกลชดกบการสรางบรรยากาศสนบสนน คอ ระบบการใหรางวลสงผลตอการปฏบตงานทสงขน บางองคกรสรางระบบการใหรางวลทลงโทษการมสวนรวม เชน บคคลทตองการมสวนรวมในการตดสนใจ หรอแสดงความคดเหนตอองคกร ถอวาเปนบคคลทกอใหเกดความยงยาก ถกมองวาเปนพวกทพอใจตอการเปลยนแปลง จงเปนอปสรรคของการมสวนรวมนนเอง

ประการทสอง ปญหาดานการบรหาร นอกเหนอจากอปสรรคดานองคกรแลว ยงมปญหาอปสรรคเกยวกบตวผบรหาร มดงน 1. นสยทางดานการบรหาร ผบรหารหลายคนบรหารงานบนพนฐานของนสย พวกเขาจะกระทาการตาง ๆ ตามแนวทางทพวกเขากระทาอยเสมอ ซงบางครงยงไมรเลยวาทาไมพวกเขาถงปฏบตตามแนวทางบางอยาง ไมสอดคลองกบนสยสวนตวของผบรหารกจะใชเปนเหตผลของการไมยอมรบการบรหารแบบมสวนรวมอยเสมอ 2. ความไมรและไมเขาใจการบรหารแบบมสวนรวม มผนาหรอผบรหารหลายคนไมเขาใจการบรหารแบบมสวนรวม 3. สมมตฐานของทฤษฎ X ดกลาส แมกเกรเกอร (Douglas McGregor อางถงในสมยศนาวการ, 2525, หนา 51) ชใหเหนวาผบรหารหรอผนาสวนใหญ ยดถอหลกการบรหารในแนวทฤษฎ X เชอวาพนกงานหรอผรวมงาน เกยจครานและไมตองการทางาน ดงนนผบรหารจงตองควบคมเขาอยางใกลชดและไมยอมใหเขามามสวนในการตดสนใจทสาคญขององคการแนนอนผบรหารเชอวาพนกงานหรอผรวมงานไมมความสามารถหรอไมเตมใจทจะมสวนรวมเลย จงมองวาความพยายามใด ๆ ทจะใหการสนบสนนการมสวนรวมเปนเรองทเสยเวลาเปลา 4. การขาดความมนคงผบรหารหลายคนขาดความมนคงในการทางาน สวนใหญจะกลวตอสงใหม ๆ สวนใหญไมแนใจวาจะสามารถบรหารงานแบบมสวนรวมได ผบรหารจะกลวการมสวนรวมอยางเปดเผย พวกเขารสกวาพวกเขาไมมความสามารถในการบรหาร 5. ความกลว สงทใกลชดกบความรสกไมมนคงคอ ความรสกกลวผบรหารเหลานจะรสกเกรงกลวตอการมสวนรวมในการบรหารซงพอจะสรปได 5 ประการ 5.1 กลววาเมอมการบรหารงานแบบมสวนรวมแลว ทาใหพวกเขามอานาจนอยลง สวนใหญไมเขาใจ แนวคดของการแบงอานาจกลววาจะหมดอานาจไป 5.2 กลววาถามการบรหารงานแบบมสวนรวมทาใหความสาคญของตนเองนอยลง กลวคนอนทางานไดดกวาเพราะบางคนเชอวาตนเองถกมองในทางไมดเปนพนฐานอยแลว 5.3 กลวการเปรยบเทยบ เกรงวาเมอมการทางานแบบมสวนรวมมาก ๆ จะยงยาก ควบคมไมได เขามองวาทาใหขาดระเบยบวนย

40

5.4 กลวตอการสญเสยภาพลกษณ กลวคนอนไดรบการยกยองหรอไดรบการยอมรบนบถอมากกวาตนเอง สวนใหญจะมองเปนการแขงขนจากคนอนแทน ทจะมองเปนการรวมมอกน 5.5 กลววางานจะไมสาเรจ และเกดความยงยาก ยดยาดหลายความคดทาใหสญเสยเวลา ประการทสาม ปญหาดานผใตบงคบบญชาหรอผรวมงาน ในบางกรณปญหาจากผรวมงานและผใตบงคบบญชากมสวนทาใหเปนอปสรรคไดไมนอย ปญหาดานผใตบงคบบญชามดงน 1. ขาดความสามารถในการทางานแบบมสวนรวม ขาดความรความเขาใจวา จะเขาไปมสวนรวมไดอยางไร 2. ขาดความตองการ บางคนไมตองการทจะเขาไปมสวนรวมกลวเกดความขดแยงกบการรบรและบทบาทของพวกเขาได สวนใหญไมเชอวาจะถกคาดหวงใหเขาไปมสวนรวม หรอรวาถกคาดหวงแตกมองไมเหนความสาคญ สวนใหญจะคดวาเปนการเพมงานโดยพวกเขาไมมคาตอบแทนเพมขนเลย 3. ขาดความรเนอหาหรอความเชยวชาญ คอหลายคนไมมความร ไมรในการทจะเขามามสวนรวมเลยจงจาเปนทจะตองใหเขามความร ความเขาใจในวธการและกระบวนการเขามสวนรวม 4. การไมรวาถกคาดหวงใหมสวนรวม บางคนมความลมเหลวในการมสวนรวมเพราะไมรวาอยในกลมทถกคาดหวงใหเขาไปมสวนรวม ดงนนจงเปนหนาทของผนาผบรหารหรอองคกรทจะตองแจงใหทราบ 5. ความกลว ทานองเดยวกบฝายบรหาร กลวประสบความลมเหลว กลวตอความยงยากกลวถกตราหนาวาเปนผกอความยงยาก กลวการเปลยนแปลง กลวเกดความไมมนคง กลวไมไดรบการยอมรบจากกลม และกลววาการมสวนรวมทาใหเขาและกลมตองทางานหนกขน

ประการทส ปญหาดานสถานการณ มอปสรรคดานสถานการณบางประการ ทมปญหาตอการบรหารงานแบบมสวนรวม ดงน 1. เวลา อปสรรคอยางหนงของการมสวนรวมคอการมเวลาไมเพยงพอในการมสวนรวม ซงโดยทวไปดเหมอนวาไมมใครมเวลาเพยงพอ 2. งานบางอยางไมเหมาะสมกบการบรหารแบบมสวนรวม เชนงานอตสาหกรรมหลายอยางมวธการปฏบตงานทถกตองเพยงอยางเดยว ทถกกาหนดขนมาโดยเงอนไข การศกษาการเคลอนไหว และเวลา ดงนนการโตเถยง แสดงความคดเหนแบบมสวนรวมจงไมม ความจาเปนงานบางอยางควรปฏบตโดยบคคลเพยงลาพง เชน การเขยนบทละคร การวาดภาพ การเขยนหนงสอ งานทมความซบซอนทางเทคนคเฉพาะดาน หรองานบางอยางทเกยวพนกบบคคลระดบสงขององคกรเทานน

41

3. อทธพลของสภาพแวดลอม สภาพแวดลอมบางครงเปนอปสรรคตอการบรหารแบบมสวนรวม เชน กฎหมายและขอบงคบของรฐบาลทกาหนดใหองคกรปฏบตตามอยางรวดเรวการตดสนใจตองเกดขนทนทเพอการรกษาสถานภาพของการแขงขนเอาไว และสถานการณสภาพแวดลอมในสวน ความแนนอนการเปลยนแปลง ความคลายคลงและความแตกตาง เปนตน

นอกจากน พงศพนธ เธยรหรญ (2533, หนา 66) กลาววา ผลประโยชนตอบแทนทางดานเศรษฐกจมอทธพลในการผลกดน หรอยบย งใหบคคลมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ซงปจจยดงกลาวขางตน จะมผลตอระดบการมสวนรวมของกลมผใชน า ในการบรหารจดการนาชลประทาน

บทบาทและสภาพทวไปของโครงการสงนาและบารงรกษา ในการวจยครงนไดศกษาบทบาทและสภาพทวไปของโครงการสงน าและบารงรกษา สภาพทวไปของโครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน และสภาพทวไปของฝายสงน าและบารงรกษาท 1 เพอเปนขอมลพนฐานในการดาเนนการวจย ดงตอไปน บทบาทหนาทของโครงการสงนาและบารงรกษา กรมชลประทานไดกาหนดหนาทผรบผดชอบและบทบาทของโครงการสงน าและบารงรกษาไววา ในพนทสงน าของโครงการชลประทานจะมเจาหนาทของกรมชลประทานทาหนาทปฏบตการสงน าและบารงรกษาระบบชลประทานในสวนทกรมชลประทานรบผดชอบทเกยวของโดยตรงกบสมาชก โดยตรงคอ หวหนาโครงการสงน าและบารงรกษา หวหนาฝายวศวกรรม หวหนาฝายจดสรรน าและปรบปรงระบบชลประทาน หวหนาฝายสงน าและบารงรกษาพนกงานสงน า ผรกษาอาคาร ผรกษาคนคลอง โดยโครงการฯ มบทบาทหนาทดงน (กลมงานพฒนาการใชน า สวนจดสรรนาและพฒนาการใชน า, 2544, หนา 6)

1. จดหาแหลงนา กอนสรางคลองสงนา คลองระบายนา และอาคารชลประทานตาง ๆ 2. จดการนาจากแหลงนา ควบคมดแลการสงนาในคลองสายใหญและปากคลองซอย 3. ดแลบารงรกษาแหลงน า คลองสงน าสายใหญ คลองระบาย อาคารชลประทานในคลอง

สายใหญ และอาคารชลประทานทปากคลองซอย 4. เปนทปรกษาใหคาแนะนาแกผใชน าชลประทาน ดานการใชน าชลประทาน และการดแล

บารงรกษาระบบชลประทาน ไกรสร วระโสภณ และคณะ (2545, หนา 110-113) กลาววา โครงการสงนาและบารงรกษา

มหนาทรบผดชอบงานดานการวางแผน ควบคม ดแล และดาเนนการสงน าและบารงรกษาในเขต

42

พนทโครงการ มอาคารชลประทานขนาดใหญ อาคารชลประทานขนาดกลาง อาคารชลประทานขนาดเลก คลองสงนา คลองระบายนา ควบคมการจดสรรน า การปรบปรงซอมแซมระบบการสงน าและระบายนา ใหสามารถสงนาแกพนทเพาะปลกในเขตโครงการไดอยางทวถงและมประสทธภาพ รวมทงรวบรวมสถตขอมลเกยวกบน าทา น าฝน คณภาพของน า ลกษณะดนและการเพาะปลกพชตาง ๆ ควบคมและบรหารทวไปดานธรการ ดานการเงน ดานพสด ใหคาปรกษา และรวมมอกบสวนราชการทเกยวของในการวางแผนการสงน าใหพนทเพาะปลก แกไขปญหาขอขดแยงเรองการใชน า ใหคาแนะนาและเผยแพรความรเกยวกบการสงน า การซอมบารงรกษาอาคารชลประทานแกสมาชกฯ ดาเนนการจดตงกลมผใชน าฯ อบรมใหความรแกสมาชกฯ ใหรจกใชน าชลประทานอยางถกวธ รวมทงงานบรหารองคกรกลมผใชน าดวย สภาพทวไปของโครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน ประวตความเปนมา โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน เปนโครงการหนงของโครงการแมกลองใหญ เ รมกอสรางเมอ พ.ศ. 2518 แลวเสรจในป พ.ศ. 2538 สงกดสานกชลประทานท 13 มพนททงหมด 337,623 ไร พนทในเขตชลประทาน 287,787 ไร โดยมการจดรปทดนแลว 31,447 ไร มการพฒนาแปลงนาแบบคนคน า 176,618 ไร ไมมการพฒนาแปลงนา 68,305 ไร และเปนพนทไดรบประโยชน 11,417ไร รบน าจากเขอนแมกลอง ผาน Feeder Canal และ Junction โดยคลองสงนาสายใหญ 1 ซาย และ 2 ซาย โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน แบงงานสงน าออกเปน 34 โซน พนทรบผดชอบอยในเขตจงหวดกาญจนบร จงหวดนครปฐม และจงหวดสพรรณบรบางสวน มพนทรบผดชอบอยในแตละจงหวด ดงน (ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน, 2551, หนา 6-12) จงหวดกาญจนบร 4 อาเภอ คอ อาเภอทามวง อาเภอพนมทวน อาเภอหวยกระเจา และอาเภอทามะกา จงหวดนครปฐม 1 อาเภอ คอ อาเภอกาแพงแสน จงหวดสพรรณบร 2 อาเภอ คอ อาเภอสองพนอง และอาเภออทอง

สภาพทวไปของโครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน มรายละเอยดพอสงเขป ดงน ทตงและอาณาเขต โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน มหวงานตงอยบรเวณเขอนแมกลอง ณ ตาบลมวงชม อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร พกดเสนรงท 30 57/ 37.59// เสนแวงท 990 37/ 49.43// หางจากกรงเทพฯ ประมาณ 120 กโลเมตร พนทของโครงการอยระหวางเสนรงท 130

43

58/ ถง 130 20/ เหนอ และเสนแวงท 990 37 / ถง 1000 00/ ตะวนออก อยทางภาคตะวนตกของประเทศไทย โดยมอาณาเขตตดตอดงน

ทศเหนอ ตดตออาเภออทอง จงหวดสพรรณบร และอาเภอหวยกระเจา จงหวดกาญจนบร ทศใต ตดตออาเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร และอาเภอกาแพงแสน จงหวดนครปฐม ทศตะวนออก ตดตออาเภออทอง อาเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร และอาเภอ

กาแพงแสน จงหวดนครปฐม ทศตะวนตก ตดตออาเภอเมองกาญจนบร และอาเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร

การแบงพนทการสงนาชลประทาน โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน แบงพนทการสงนาชลประทานออกเปน 3 ฝาย ดงน 1. ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 ต งอยหมท 6 ตาบลทงทอง อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร (รายละเอยดจะกลาวตอไป ในสภาพทวไปของฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน) 2. ฝายสงน าและบารงรกษาท 2 ตงอยท หมท 8 ตาบลพนมทวน อาเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร มพนททงหมดประมาณ 105,401 ไร มพนทชลประทานประมาณ 86,917 ไร สงน าโดยคลองสงน าสายใหญ 1 ซาย ยาว 57.800 กโลเมตร และคลองสงน าสายซอย จานวน12 สาย รวมความยาว 54.111 กโลเมตร เนองจากภมประเทศไมเอออานวย จงสงน าใหแกพนทเกษตรกรรมฝงขวาคลอง 1 ซาย เพยงดานเดยว มกลมผใชน า จานวน 262 กลม และ 2 กลมบรหารการใชน า

3. ฝายสงน าและบารงรกษาท 3 ตงอยท หมท 2 ตาบลดอนเจดย อาเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร มพนททงหมดประมาณ 145,942 ไร พนทชลประทานประมาณ 120,509 ไร สงน าโดยคลองสงน าสายซอย รบน าจากคลองสงน าสายใหญ 2 ซาย จานวน 5 สาย รวมความยาว 44.40 กม. มคลองสงนาสายแยกซอย จานวน 13 สาย รวมความยาว 103.615 กโลเมตร มกลมผใชน า 367 กลม และ 1 กลมบรหารการใชน า

การบรหารจดการนา ไดมการบรหารจดการน า โดยเกษตรกรมสวนรวม เนองจากใน

ปจจบน เกษตรกรไดขยายพนททาการเกษตรออกไปนอกเขตชลประทานเพมมากขน และมกจกรรมการใชน าสนเปลองมากยงขน คอ อาชพการเลยงกงกามกราม ในขณะทคลองสงนามขนาดเทาเดมจงตองมการบรหารจดการน าอยางมประสทธภาพโดยเกษตรกรมสวนรวม ดวยการตงประธานและกรรมการคลองสงน าจากเกษตรกรผใชน าในคลองสงน าสายนน ๆ เพอเปนตวแทนใน

44

การประสานงานกบเจาหนาทชลประทานไดสะดวกรวดเรวและปฏบตตามขอตกลงของกลมเกษตรกรเพอรบนาทวถงทกราย การสงนาของโครงการฯ แบงเปน 2 ฤด คอ ฤดนาปรง ระหวางตนเดอนกมภาพนธ - กลางเดอนมถนายน ฤดนาป ระหวางกลางเดอนกรกฎาคม – ตนเดอนธนวาคม การใชพนททาการเกษตร มดงน ทานาปละ 2 ครง คอ นาป และ นาปรง โดยมกจกรรมการใชพนททาการเกษตร ดงน ขาว 113,663 ไร ออย 136,510 ไร บอกง – บอปลา 3,280 ไร อน ๆ (พชไร, พชผก, ผลไม, กลวยไม) 34,334 ไร

ผลผลตทางการเกษตร (พชเศรษฐกจ) เปนดงน กอนมโครงการ หลงมโครงการ

ขาว 40 ถง/ไร 80 ถง/ไร ออย 8 ตน/ไร 16 ตน/ไร

แผนทฝายสงนาโครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน พจารณาไดจากภาพท 2.1

45

ภาพท 2.1 แสดงแผนทฝายสงนาโครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน ทมา (ฝายสงนาและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน, 2551, หนา 10) สภาพทวไปของฝายสงนาและบารงรกษาท 1

ทตง ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 กอสรางเสรจป พ.ศ. 2529 ทตงหวงานฝายสงน าและบารงรกษา อยท เลขท 19 หมท 6 ตาบลทงทอง อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร รหสไปรษณย 71110 โทรศพท 0-3461-3491 ทตงหวงานของโครงการ เลขท 96/1354 หมท 1 ตาบลมวงชม อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร รหสไปรษณย 71110 โทรศพท 0-3461-1915 เสนทางการคมนาคมจากอาเภอทามวงไปตามเสนทาง ทามวง-หนองขาว ประมาณ กโลเมตรท 2+500 แยกซายตามคนคลอง 2L อกประมาณ 1+400 กโลเมตร รวมระยะทาง 3+900 กโลเมตร ปรมาณน าผานสงสด 36.80 ลบ.ม./วนาท สงนาโดยคลองสงนาสายใหญ 2 ซาย กม. 0+000 ถง กม. 20+700 รวมความยาว 20.700 กม. โดยคลองสงน าสายซอย 5 สาย และแยกซอยอก 1 สาย รวมความยาว

46

46.476 กม. บางพนทใชระบบสงน าแบบ Pumping ดวยไฟฟา ใหแกพนทตอนบางสวน ประมาณ 26,685 ไร มกลมผใชน า จานวน 216 กลม และ 1 กลมบรหารการใชน า รบผดชอบการสงน าและระบายนา ครอบคลมพนทในเขต 3 อาเภอ ไดแก อาเภอทามวง อาเภอพนมทวนและอาเภอทามะกา (ฝายสงนาและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน, 2551, หนา 11)

พนทรบผดชอบ ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 มพนทรบผดชอบทงหมด 86,280 ไร เปน

พนทชลประทาน 80,361 ไร พนทโครงการทงหมด 337,623 ไร พนทชลประทานทงหมด 287,787 ไร ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 แบงเขตความรบผดชอบเปน 9 โซน ดงตอไปน (ฝายสงน า และบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน, 2551, หนา 12)

โซน 1 มพนททงหมด 9,757 ไร พนทชลประทาน 7,692 ไร โซน 2 มพนททงหมด 10,300 ไร พนทชลประทาน 10,098 ไร โซน 3 มพนททงหมด 9,756 ไร พนทชลประทาน 8,206 ไร โซน 4 มพนททงหมด 6,562 ไร พนทชลประทาน 6,309 ไร โซน 5 มพนททงหมด 8,457 ไร พนทชลประทาน 8,347 ไร โซน 6 มพนททงหมด 9,384 ไร พนทชลประทาน 8,954 ไร โซน 7 มพนททงหมด 8,950 ไร พนทชลประทาน 8,500 ไร โซน 8 มพนททงหมด 8,114 ไร พนทชลประทาน 7,595 ไร โซน 9 มพนททงหมด 15,500 ไร พนทชลประทาน 14,660 ไร รวมพนทโครงการทงหมด 86,280 ไร พนทชลประทาน 80,361 ไร แผนทฝายสงน า โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน แสดงเขตความรบผดชอบของฝายสงนาและบารงรกษาท 1 จานวน 9 โซน พจารณาไดจากภาพท 2.2

47

ภาพท 2.2 แผนทฝายสงนา โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน แสดงเขตความรบผดชอบของ ฝายสงนาและบารงรกษาท 1 จานวน 9 โซน ทมา (ฝายสงนาและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน, 2551, หนา 13)

การสงนา ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน เปนโครงการประเภททดน าและสงน า การสงน าเปนแบบตลอดเวลาถามปญหาเรองน าไมเพยงพอกบความตองการจะใชวธหมนเวยน มรายละเอยด ดงน (ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน, 2551, หนา 9) คลอง 2L รบผดชอบตงแต กม. 0+000 – 21+800 มอาคารบงคบน ากลางคลอง 1 แหง ท กม. 10+300 มทอสงนาทงหมด 25 ทอ คลอง 1L-2L มความยาว 6+300 กม. รบน าไดสงสด 2.186 ม3 /วนาท มทอสงน าทงหมด 34 ทอ คลอง 2L-2L มความยาว 4+600 กม. รบน าไดสงสด 1.597 ม3 /วนาท มทอ สงน าเขานาทงหมด 17 ทอ

48

คลอง 3L-2L มความยาว 7+552 กม. รบน าไดสงสด 4.754 ม3 /วนาท มทอสงน าเขานาทงหมด 25 ทอ คลอง 1R-3L-2L มความยาว 8+972 กม. รบน าไดสงสด 2.477 ม3 /วนาท มทอสงนาเขานาทงหมด 43 ทอ คลอง 4L-2L มความยาว 6+032 กม. รบน าไดสงสด 2.232 ม3 /วนาท มทอสงน าเขานาทงหมด 19 ทอ คลอง 1R-2L มความยาว 13+000 กม. รบน าไดสงสด 3.000 ม3 /วนาท มทอสงน าเขานาทงหมด 18 ทอ ฝายสงนาและบารงรกษาท 1 ไดมหนาทรบผดชอบคลอง ดงน

รบผดชอบคลองหลก ยาว 21.800 กโลเมตร มทอสงนา 25 ทอ รบผดชอบคลองแยกยาว 37.484 กโลเมตร มทอสงนา 132 ทอ รบผดชอบคลองซอยยาว 8.972 กโลเมตร มทอสงนา 43 ทอ รวมความยาวของคลอง 68.256 กโลเมตร มทอสงนา 200 ทอ ภาพคลองสงนาสาย 1 ซาย ฝายสงนาและบารงรกษาท 1 พจารณาไดจากภาพท 2.3

ภาพท 2.3 คลองสงนาสาย 1 ซาย ฝายสงนาและบารงรกษาท 1 ทมา (ฝายสงนาและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน, 2551, หนา 14)

49

การระบายนา ฝายสงนาและบารงรกษาท 1 มคลองระบายน ารวม 4 สาย รวมความยาว 25.861 กโลเมตร

ระบบแปลงนา มการจดรปทดนจานวน 3,225 ไร คสงน า รวม 12 สาย รวมความยาว

21.820 กโลเมตร คระบายน ารวม 39 สาย รวมความยาว 24.035 กโลเมตร คนคน า จานวน 53,945 ไร คสงนา รวม 216 สาย รวมความยาว 350.280 กโลเมตร ไมมระบบแพรกระจายนาในแปลงนา

ขอมลดานการสงนา มดงน (ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน, 2551, หนา 9)

1. จานวนสถานวดนาฝน 6 แหง ปรมาณนาฝนเฉลย 935 ม.ม./ป 2. การปลกพชและผลผลตของเกษตรกร (จาแนกแตละชนดพช) แสดงดงตารางท 2.2

ตารางท 2.2 แสดงพนทเพาะปลกฝายสงนาและบารงรกษาท 1

อาเภอ พนทเพาะปลกรวม (ไร) ชนดพช พนทปลกพช (ไร) ขาว 1,000 ออย 12,062 พชไร 1,587 พชผก 522

ไมผล / ไมยนตน 329 บอปลา 74 บอกง 0

ทามวง 15,574

อนๆ 0 ขาว 25,937 ออย 25,534 พชไร 1,428 พชผก 871

ไมผล / ไมยนตน 723 บอปลา 101 บอกง 53

พนมทวน

54,781

อนๆ 80

50

ตารางท 2.2 (ตอ)

ขาว 3,000 ออย 6,916 พชไร 50 พชผก 36

ไมผล / ไมยนตน 0 บอปลา 0 บอกง 0

ทามะกา 10,006

อนๆ 0 ขาว 29,937 ออย 44,512 พชไร 3,119 พชผก 1,397

ไมผล / ไมยนตน 1,088 บอปลา 175 บอกง 53

รวม

80,361

อน ๆ 80 รวม ปรมาณการใชน า (ลบ.ม.)

ปรมาณนาทใชในการเพาะปลกพชฤดฝนทงหมด 162,619,200 ลบ.ม. ปรมาณนาทใชในการเพาะปลกพชฤดแลงทงหมด 180,230,400 ลบ.ม.

การใชน าเพอการประปา 240,600 ลบ.ม. / ป การใชน าเพอการเกษตร 342,921,600 ลบ.ม. / ป

ทมา (ฝายสงนาและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน, 2551, หนา 15)

51

งานวจยทเกยวของ ผวจยไดศกษางานวจยทเกยวของกบการมสวนรวมของเกษตรกรสมาชกกลมผใชน าชลประทาน ดงตอไปน

อาสาฬห เกษทรพย (2534, หนา 28) ทาการวจยเรอง ปจจยทเกยวของกบการมสวนรวมของผปกครองในกจกรรมของศนยพฒนาเดกเลกในเขตอาเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน พบวา การตดตอกบเจาหนาทของรฐบาลมาก จะมสวนรวมในกจกรรมของชมชนมากกวาผทมการตดตอกบเจาหนาทของรฐนอย

สโรชรตน ครรตน (2531, บทคดยอ) กลาววา การไดรบขาวสาร การตดตอกบเจาหนาทมความสมพนธกบการมสวนรวมในกจกรรมและ การไดรบประโยชนจากการจดการน าชลประทาน ของโครงการฯ

นงกาญจน บรณรกษ (2533, หนา 91) ไดทาการวจยเรองคณภาพชวตและการมสวนรวมในการปฏบตของชาวกะเหรยงในจงหวดกาญจนบรและราชบร ภายใตโครงการของกรมประชาสงเคราะห ป พ.ศ. 2533 พบวา ปจจยทเกยวของกบการมสวนรวมในการปฏบตของชาวกะเหรยง ไดแก ความถ ในการตดตอกบเจาหนาทของรฐบาล และความถในการรบขาวสารดานการเกษตรและการดารงชพ จนดามณ แสงกาญจนวนช (2538, หนา 129-139) ไดทาการวจยเรองปจจยบางประการทมผลตอการมสวนรวมในกจกรรมกลมของกลมแมบานเกษตรกรในอาเภอเมองอางทอง จงหวดอางทอง ผลการวจยพบวาเจาหนาทสงเสรมเดนทางมาพบเกษตรกรยงททาการกลม บานหรอไรนา เพอแนะนาดานการเกษตร การจดการกลม การจดเอกสารความรให การนาไปดงานและการจดฝกอบรมดานการเกษตร มความสมพนธกบการมสวนรวมในกจกรรมกลม

พงษศกด ชยสทธ (2541, หนา 72-78) ไดศกษาปจจยทมความสมพนธกบการเขามสวนรวมกจกรรมกลมบรหารการใชน าของสมาชกในเขตโครงการสงน าและบารงรกษาลาปาว จงหวดกาฬสนธ ผลการวจยพบวา การขดลอกคสงนาและสละแรงงานซอมคสงน าจะเขารวมทกครง และการพฒนาคลองซอยจะเขารวมบางครง สวนการปฏบตตามกฎระเบยบจะมสวนรวมนาน ๆ ครง

บญรอด มาลากรอง (2542, หนา 80-874) ไดศกษาทศนคตของเกษตรกรผใชน าชลประทานทมตอการจดการน าเพอการเกษตรขององคการบรหารสวนตาบล โครงการสงน าและบารงรกษา แมวง-กวลม คลองสงน าสายใหญฝงซายททาเกษตรกรรม ผลการวจยพบวาความสมพนธของเกษตรกรกบสมาชก อบต. การเขารวมกจกรรมกบ อบต. ตลอดจนชนดของพชทปลกมผลตอคะแนนของทศนคตและความเชอมน เกษตรกรทมความสมพนธโดยการไปพบปะปรกษากบ

52

สมาชก อบต. ทจดขนตางกนจะมความคดเหนและความเชอมนในการจดการน าเพอการเกษตรของอบต. ตางกน สวนเกษตรกรซงปลกพชหลก คอ ขาวทงนาป และนาปรง ซงตองการใชปรมาณน ามากมความคดเหนและความเชอมนตอการจดการน าเพอการเกษตรของอบต . ตางจากการปลกขาวนาปรงเพยงครงเดยว

อนรกษ ธระโชต (2543, หนา 87) ไดทาการศกษาปจจยทมผลตอการมสวนรวมของกลมผใชน าในพนทของโครงการสงน าและบารงรกษาเขอนปตตาน ผลจากการศกษาปรากฏวาการมสวนรวมของกลมผใชน าในภาพรวมอยในระดบปานกลาง และเมอพจารณาเปนรายดานพบวา ปจจยทสงผลในเชงบวกไดแก ปจจยดานจานวนครงไดรบการฝกอบรมของสมาชก เปนปจจยทมผลตอการมสวนรวมของกลมผใชน า

เกษตรฉตร รตนศร (2544, หนา 58-64) ไดทาการวจยเรอง การมสวนรวมของเกษตรกรในการจดทาแผนพฒนาการเกษตรภายใตโครงการเพมศกยภาพการผลตของชมชนในตาบลหลกภาคใต พบวาการเปนสมาชกกลมกจกรรมทางการเกษตร เปนปจจยสาคญทมอทธพลตอการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดทาแผนพฒนาการเกษตรภายใตโครงการเพมศกยภาพการผลตของชมชนในตาบลหลกภาคใตในขนตอนการศกษาศกยภาพและขอมลชมชน และขนตอนการวเคราะหปญหาชมชน ความรของเกษตรกรในการจดทาแผนพฒนาการเกษตร เปนปจจยสาคญทมอทธพลตอการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดทาแผนพฒนาการเกษตรภายใตโครงการเพมศกยภาพการผลตของชมชนในตาบลหลกภาคใตในขนตอนการจดเวทชมชนเลอกทางเลอก

ธงชย เสยงเทยนชย (2544, หนา 81-85) ไดศกษาการมสวนรวมของผนาชมชนในการจดการเขตรกษาพนธสตวปาสลกพระ จงหวดกาญจนบร ผลการวจยพบวา กจกรรมการมสวนรวมทประชากรเขารวมในระดบสงมเพยง 2 กจกรรม คอ การประชาสมพนธในกจกรรมดานการอนรกษ และการใหขอมลขาวสารเกยวกบการกระทาผด โดยการมสวนรวมโดยรวมอยในระดบตาปจจยทสงผลตอการมสวนรวมอยางมนยสาคญทางสถตม 3 ปจจย คอ ระยะเวลาทอยอาศยในชมชนการรบรขาวสาร และความคาดหวงถงประโยชนในสวนของความตองการมสวนรวมพบวาประชากรสวนใหญตองการสวนรวมใหขอมลขาวสารเกยวกบการกระทาผด ประชาสมพนธกจกรรมดานการอนรกษ และการประชมวางแผนการบรหารแตความตองการมสวนรวมโดยรวมอยในระดบตา ปจจยทสงผลตอความตองการมสวนรวม อยางมนยสาคญทางสถต คอ ระยะเวลาในการดารงตาแหนง ความคาดหวงถงประโยชนและความรความเขาใจเกยวกบขอหามตามกฎหมายของเขตรกษาพนธสตวปา

อภรกษ แชมชน (2544, หนา 85-89) ไดศกษาปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของสมาชกในกจกรรมของสหกรณผใชน าของสมาชกในโครงการสงน า และบารงรกษาน าอน

53

จงหวดสกลนคร ผลการวจยพบวา สมาชกสวนใหญเปนเพศชายมความรความเขาใจปานกลางในวตถประสงคการจดตงสหกรณ และบทบาทหนาทในการเปนสมาชก ตาแหนงของพนทรบน าชลประทานของสมาชกสวนใหญอยในชวงกลางคสงน า สมาชกไดรบน าตามรอบเวรการสงน าในทกสหกรณ การศกษาความสมพนธ พบวาสมาชกทเปนเพศหญง เขามสวนรวมในกจกรรมของสหกรณผใชน านอยกวาเพศชาย ในเรองการรายงานความเสยหายของคสงน าแกคณะกรรมการการหารายไดเขาสหกรณและการใหขอเสนอแนะในการออกกฎระเบยบและขอบงคบ ความสมพนธในเรองตาแหนงของพนทรบน ากบการเขามสวนรวมในกจกรรมของสหกรณ พบวา สมาชกทมตาแหนงพนทรบน าอยชวงปลายคเขามสวนรวมในกจกรรมของสหกรณมากในเรอง การใหขอเสนอแนะในการจดสรรน าในคสงน า ความสมพนธในเรองระยะเวลาในการเปนสมาชกกบการเขามสวนรวมในกจกรรมของสหกรณ พบวา สมาชกทมระยะเวลาในการเปนสมาชกนาน 1-3 ป เขามสวนรวมในกจกรรมของสหกรณมากในเรองการใชบรหารสนเชอ การใหขอมล การปลกพช การออกเสยงเลอกตง การไดรบประโยชนจากการเปนสมาชกพบวาไดรบประโยชนจากสหกรณผใชน ามากในกจกรรมดานการจดสรรน าและกระจายน า การไดรบการบรการปจจยการผลตและเงนปนผลประจาปจากการทาธรกจกบสหกรณ สมาชกไดรบประโยชนนอยในเรองการไดมตลาดจาหนายผลผลตทางการเกษตร สมาชกไดรบโอกาสนอยในการเขารบการฝกอบรมและศกษาดงาน สมาชกมความพงพอใจในการปฏบตงานของเจาหนาทชลประทานและเจาหนาทสงเสรมสหกรณ

เพมศกด สจจะเวทะ (2545, หนา 96) ไดทาการวจยเรองการมสวนรวมในการใชทรพยากร น าจากโครงการชลประทาน กรณศกษา: โครงการอางเกบน าหวยแอง จงหวดรอยเอด พบวา เกษตรกรในเขตชลประทานโครงการอางเกบน าหวยแองมสวนรวมในการใชน าจากโครงการชลประทานในระดบปานกลาง โดยปจจยสวนหนงขนอยกบการเขารวมประชม อบรม สมมนา ดงาน

ธนวฒน ขยน (2546, หนา 63-70) ไดศกษาการมสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการน าชลประทานภเขา: กรณศกษาบานรองถอน ตาบลชมพ อาเภอเนนมะปราง จงหวดพษณโลก ผลการวจยพบวาชมชนมสวนรวมทง 4 ดานคอรวมคด รอยละ 72.6 รวมสราง รวมทา รอยละ 84.3 รวมใช รอยละ 84.3 และรวมดแลรกษา รอยละ 66.6 ดานความพงพอใจตอการใชประโยชนจากน า พบวาความพงพอใจตอการสรางอาชพและปญหา อปสรรค อยในระดบปานกลาง การวเคราะหความสมพนธการมสวนรวมในดานระดบการศกษาของประชาชนตอกระบวนการดานรวมคด มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.05 ดานรวมสราง/ทา/ปฏบต พบวาระดบการศกษามผลกระทบในการตดสนใจในกจกรรมกลม การมสวนรวมตดตงระบบ ทาแนวกนไฟ

54

และการกอสราง สวนตาแหนงในกลมมผลตอการมสวนรวมการบรหารงบประมาณและการจดซอวสด ศภกจ ตนวบลยศกด (2546, หนา 59-67) ไดศกษาการใชน าชลประทานของสมาชกกลมผใชน าในเขตจดรปทดน โครงการสงน าและบารงรกษาทามะกา อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ผลการวจยพบวาสมาชกสวนใหญไดรบแจงวนบารงรกษาค-คลอง วนประชม และมการใชคน าถกวธ ดานการใชน าในคนาของสมาชก พบวาปรมาณนาและเวลาทไดรบ ทงฤดฝนและฤดแลงไดแบบตลอดเวลาไดตรงเพยงพอ และชวงเวลาทไดรบนาในฤดฝนไดรบน าในชวงกลางวนมากกวาฤดแลง สวนฤดแลงสมาชกไดรบนาทงกลางวนและกลางคน สวนใหญสมาชกใชน าเพอการทานาและสวนนอยมการใชน าเพอเลยงวว นอกจากนนสมาชกยงใชน าในกจกรรมอนเพยงเลกนอย ดานการบารงรกษาชลประทานเชงปองกน พบวา สมาชกทงหมด ไมนาสตวมาเลยงบนคนคและไมทงขยะมลฝอยลงค-คลอง การบารงรกษาตามปกต สมาชกเกอบทงหมดทาการกาจดวชพชและขดลอกคน าทตนเขน ดานการมสวนรวม พบวา สมาชกสวนใหญรวมใชแรงงาน ออกคาใชจายในการบารงรกษา และสมาชกเกอบ 1 ในหา เขารวมเปนคณะกรรมการ ไพลน นชถาวร (2550, หนา 100-116) ไดศกษาการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการน าชลประทานฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาโดมนอย จงหวดอบลราชธาน ผลการวจยพบวา ภาพรวมการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการน าทกกจกรรม อยในระดบมาก ปจจยทมผลตอการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการน าทกขนตอน พบวา ตวแปรอสระมความสมพนธ 4 ตวแปร มนยสาคญยงทางสถตทระดบ .01 โดยตวแปรทมผลในเชงบวก ไดแก ระยะเวลาในการเปนสมาชกกลมผใชน า และประโยชนทไดรบจากการจดการน าชลประทาน สวนตวแปรทมผลในเชงลบไดแก การรบขอมลขาวสารดานการจดการน าชลประทานและการเขารวมประชม ฝกอบรม สมมนาและดงาน การเปรยบเทยบความแตกตางการมสวนรวมในดานการจดการนาในภาพรวมพบวา กลมเกษตรกรในแตละชวงคลองมสวนรวมแตกตางกน เมอทดสอบเปนรายค พบวา กลมชวงตนคลองมสวนรวมแตกตางจากชวงกลางและชวงปลายคลอง แตไมพบความแตกตางในชวงกลางกบชวงปลายคลอง โดยกลมชวงตนคลองจะมสวนรวมมากทสด ปญหาในการมสวนรวมของเกษตรกรพบวา กลมผใชน าไมปฏบตตามระเบยบทวางไว สมาชกผใชน าขาดการมสวนรวมในการใชน า และขาดความรวมมอในการบารงรกษาระบบชลประทาน ทงนเกษตรกรไดเสนอแนะเจาหนาทชลประทานควรประชาสมพนธสรางความเขาใจ และพฒนาความเขมแขงดานการบรหารการจดการชลประทานโดยใหเกษตรกรมสวนรวมตลอดเวลา เสาวลกษณ พมพาพรหม (2550, หนา 129-137) ไดศกษาการบรหารจดการน าชลประทานทมผลตอการมสวนรวมของสมาชก กรณศกษาผใชน าชลประทานหนองปรงสามคค จากด จงหวด

55

เพชรบร ผลการศกษาพบวา สมาชกสวนใหญมลกษณะการถอครองพนทการเกษตรเปนของตนเอง มตาแหนงพนทรบนากลางคสงนา มลกษณะของพนทรบนาปานกลาง มความคดเหนตอการบรหารจดการการใชน าชลประทานในดานการวางแผน ดานการจดองคกร ดานการจงใจ และดานการควบคมคณภาพ อยในระดบมาก การมสวนรวมของสมาชกผใชน าฯ ในดานการจดสรรน าชลประทาน การบารงรกษาระบบสงนาชลประทาน กฎ ระเบยบ ขอบงคบของการไดรบน าและการใชน าชลประทาน การจดสรรประโยชนการใชน าชลประทาน การแกปญหาการไดรบน าและการใชน าชลประทาน และอน ๆ มระดบการมสวนรวมปานกลาง ความคดเหนตอการบรหารจดการการใชน าชลประทานมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของสมาชกผใชน าชลประทานในระดบตาและระดบตามากอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สรายทธ รตนนคร (2551, หนา 60-62) ไดศกษาการบรหารจดการชลประทาน โดยเกษตรกรมสวนรวม ของโครงการสงน าและบารงรกษา และโครงการชลประทานในเขตสานกชลประทานท 13 ผลการวจยพบวา การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม เปนการจดการแกไขปญหาเรองน า มการพฒนาและการจดหาแหลงน า โดยสวนราชการทมการขบเคลอนตามนโยบายของภาครฐ ซงเปาหมายของกรมชลประทานมงไปทการเพมประสทธภาพการใชประโยชนจากน าชลประทานทไดรบการพฒนาแลว แทนการพฒนาแหลงน าเพอขยายพนทชลประทานเปนหลก โดยปรบเปลยนจากการพฒนาเชงปรมาณ ไปเปนการพฒนาเชงคณภาพ ดวยยทธศาสตรการพฒนาทย งยน ผลการศกษาพบวาการมสวนรวมของเกษตรกรดานการกอสรางเพอพฒนาแหลงน าดาเนนการไดสาเรจตามเปาหมาย เกษตรกรใหความรวมมอเปนอยางด ดานการบรหารการใชน าของสมาชก พบวา มการรวมประชมวางแผนงานสงน า มผลสาเรจเกนกวาครง ดานการมสวนรวมในการบารงรกษาคน าระบบชลประทาน พบวาเกษตรกรกลมผใชน าเขามามสวนรวมเกนกวาครง ขอเสนอแนะเชงยทธศาสตรดานบคลากรคอพนกงานสงน าขาดขวญและกาลงใจเนองจากคาตอบแทนนอย ไมเพยงพอในการลงพนท หวหนาฝายสงนาขาดจตสานกในการทาหนาทของตน หางพนทมากเกดชองวางกบเกษตรกรยงขาดความรและความกระตอรอรนทจะทางาน นอกจากน กรมชลประทานควรมงบประมาณสวนหนงเพอใหแตละโครงการไดจดสมมนาทศทางในการดาเนนงานการบรหารจดการชลประทานแบบมสวนรวม เพอประชาสมพนธโครงการใหหนวยงานราชการตาง ๆ ไดทราบ และเพอวางแผนการทางานรวมกนในอนาคต จากการศกษาผลงานวจยทเกยวของ สรปไดวา ไดมผศกษาเกยวกบการบรหารจดการการใชน าโดยเกษตรกรมสวนรวมไวหลายคน โดยผลการวจยแสดงใหเหนวาระดบการมสวนรวมของประชาชนในดานการบรหารจดการการใชน าอยในระดบด และพบวาตวแปรดานระดบการศกษามผลกระทบตอการตดสนใจในกจกรรมกลม สมาชกทมระยะเวลาในการเปนสมาชกนาน 1-3 ป เขา

56

มสวนรวมในกจกรรมของสหกรณมากในเรองการใชบรหารสนเชอ การใหขอมลการปลกพช การออกเสยงเลอกตง สวนปญหาและอปสรรคคอเกษตรกรสวนใหญขาดความรความเขาใจในการจดการทรพยากรน าทมอยและยงไมมสวนรวมในการจดการทรพยากรน าเพอการเกษตรเทาทควร การจดการน าตองคานงถงการวางแผนการสงน ารวมกบการวางแผนเพาะปลก อกทงยงตองอาศยความรวมมอจากหลายสวน เกษตรกร หนวยงานราชการ และเอกชน รวมกนวางแผนดาเนนการตดตามผล ประเมนผลและแกปญหา สรปกรอบแนวคดในการวจย

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของขางตน และเพอใหสอดคลองกบนโยบายการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ดานการสงน าและบารงรกษาของกรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ผวจยกาหนดกรอบแนวคดในการวจย ทเปนปจจยสงเสรมการมสวนรวมของสมาชกผใชน าในการบรหารจดการการใชน า ประกอบดวย ปจจยสวนบคคลของสมาชกผใชน าชลประทาน ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ ไดแก อาชพทางการเกษตร ขนาดพนททาการเกษตร และตาแหนงพนทรบน าในคสงน า ปจจยเกยวกบการเปนสมาชกกลมผใชน าชลประทาน ไดแก ระยะเวลาในการเปนสมาชก สถานภาพภายในกลมผใชน า การไดรบขอมลขาวสารดานการจดการน าชลประทาน การเขารวมประชม ฝกอบรม สมมนา และดงานดานชลประทาน ประโยชนทไดรบจากการจดการน าชลประทานเปนตวแปรตน และ การสรางความเขาใจดานการจดการน าชลประทาน การจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน การเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทานการสงน าและบารงรกษา การจดทาขอมลพนฐานโครงการ เปนตวแปรตาม ดงแสดงในแผนภม ท 2.2

57

ตวแปรอสระ (independent variables) ตวแปรตาม (dependent variable)

แผนภมท 2.2 กรอบแนวคดในการวจย

ปจจยสวนบคคล ไดแก 1. เพศ 2. อาย 3. ระดบการศกษา

ระดบการมสวนรวมของกลมผใชนาชลประทาน ไดแก

1. ดานการสรางความเขาใจดานการจดการนาชลประทาน

2. ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน

3. ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน

4. ดานการสงนาและบารงรกษา 5. ดานการจดทาขอมลพนฐาน

โครงการสงนาและบารงรกษา

ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ ไดแก

1. อาชพทางการเกษตร 2. ขนาดพนททาการเกษตร 3. ตาแหนงพนทรบนาในคสงนา

ปจจยเกยวกบการเปนสมาชกกลมผใชนาชลประทาน ไดแก

1. ระยะเวลาในการเปนสมาชก 2. สถานภาพภายในกลมผใชน า 3. การไดรบขอมลขาวสารดานการ

จดการนาชลประทาน 4. จานวนครงในการเขารวม

ประชม ฝกอบรม สมมนา และดงานดานชลประทาน

5. ประโยชนทไดรบจากการจดการนาชลประทาน

58

บทท 3

วธดาเนนการวจย การวจยครงน เปนการศกษา ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณโครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร เปนการวจยเชงสารวจ โดยใชระเบยบวธวจยเชงสหสมพนธ (correlational research) ในบทนไดนาเสนอตามหวขอตอไปน

ประชากรและกลมตวอยาง เครองมอทใชในการวจย การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล

ดงมรายละเอยด ตอไปน

ประชากรและตวอยาง

ประชากร ประชากรทใชในการวจยครงน ไดแกกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน า

และบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ครอบคลมพนท ชลประทาน 80,361 ไร ตามเขตความรบผดชอบจากโซนท 1-โซนท 9 รวมทงสน 4,986 คน

ตวอยาง ตวอยางทใชในการวจยครงน ไดแก กลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน า

และบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร โดยมขนตอน ดงน 1. กาหนดขนาดตวอยาง โดยใชสตร การประมาณขนาดตวอยางของยามาเน ซงกาหนดเปอรเซนตความผดพลาดทยอมรบไดทระดบความเชอมน 0.05 คานวณโดยใชสตร ( )21 Ne

Nn+

=

(Yamane, 1976, pp. 886-887) เมอ n คอ จานวนหรอขนาดของตวอยาง

59

N คอ จานวนหรอขนาดของประชากร e คอ คาความนาจะเปนของความผดพลาดทยอมรบใหเกดได

แทนคา จานวนประชากร 4,986 คน และคาความนาจะเปนของความผดพลาดทยอมรบใหเกดไดเทากบ รอยละ 0.05 จะไดกลมตวอยาง ( ) 29.370

)05.986,4(1986,4

2 =×+

=n คน

ดงนน ขนาดของตวอยางทใช มจานวน 370 คน คดเปนรอยละ 7.42 ของประชากรทเปนสมาชกกลมผใชน าชลประทานทงหมด 2. สมตวอยางแบบชนภม (stratified random sampling) โดยกาหนดใหโซนการสงน าเปนชนภม และมผใชน าในแตละชนภมเปนหนวยสม และคานวณหาขนาดกลมตวอยางในแตละโซนโดยใชอตราสวนตามสตรหาขนาดตวอยาง (sample size for proportion allocation) (บญธรรม กจปรดาบรสทธ, 2543, หนา 68) ดงน

N

nYn i

i×

=

เมอ in คอ ตวอยางทตองการในโซนท i iY คอ ขนาดประชากรในโซนท i

n คอ ขนาดตวอยางทงหมดในการวจย N คอ ขนาดของประชากรทงหมด รายละเอยดของขนาดประชากรและขนาดตวอยางในแตละโซนแสดงดงตารางท 3.1

3. สมตวอยาง (sampling) ในแตละชนภมตามขนาดตวอยางทแสดงในตารางท 3.1 โดยใชการสมอยางงาย (simple random sampling) ดวยวธจบสลากตามหมายเลขสมาชก

60

ตารางท 3.1 แสดงขนาดประชากรและขนาดตวอยางในแตละโซน

โซนท จานวนประชากร ขนาดตวอยาง (คน) 1 183 13 2 738 55 3 305 23 4 476 35 5 1,426 106 6 1,033 77 7 408 30 8 188 14 9 229 17

รวมทงสน 4,986 370 เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงน ไดแก แบบสอบถามประกอบการสมภาษณ โครงสรางของแบบสอบถามไดมาจากการรวบรวม แนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของ และปรบบางสวนจากแบบสอบถามของโครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร โดยแบงออกเปน 5 ตอน ซงเปนคาถามทเปนองคประกอบของตวแปรอสระ 3 ตอน คอตอนท 1- ตอนท 3 และคาถามทเปนองคประกอบของตวแปรตาม 2 ตอน คอตอนท 4 - ตอนท 5 ดงน

ตอนท 1 คาถามเกยวกบปจจยสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม ไดแก อาย เพศ และระดบการศกษา เปนคาถามแบบเลอกตอบ (check list) มจานวน 3 ขอ

ตอนท 2 คาถามเกยวกบปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ ไดแก อาชพทางการเกษตร ขนาดพนททาการเกษตร และตาแหนงพนทรบน าในคสงน า มจานวน 3 ขอ เปนคาถามแบบเลอกตอบ จานวน 2 ขอ และแบบเตมคาตอบ จานวน 1 ขอ

ตอนท 3 คาถามเกยวกบ ปจจยเกยวกบการเปนสมาชกกลมผใชน าของผตอบแบบสอบถาม ไดแก ระยะเวลาในการเปนสมาชกกลมผใชน าชลประทาน สถานภาพภายในกลมผใชน าชลประทาน การไดรบขอมลขาวสารดานการจดการน าชลประทาน การเขารวมประชม ฝกอบรม

61

สมมนา และดงานดานชลประทาน และระดบการไดรบประโยชนจากการจดการน าชลประทาน มจานวน 5 ขอ เปนคาถามแบบเลอกตอบ จานวน 2 ขอ แบบเตมคาตอบ จานวน 3 ขอ

ตอนท 4 ระดบการมสวนรวมของสมาชกกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงนาและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน แยกเปน 5 ดาน คอ ดานท 1 ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน มจานวน 5 ขอ ดานท 2 ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวม มจานวน 5 ขอ ดานท 3 ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน มจานวน 5 ขอ ดานท 4 ดานการสงน าและบารงรกษา (การมสวนรวมกบโครงการสงน าและบารงรกษา เจาหนาท กลมผใชน าชลประทานในดานตาง ๆ) มจานวน 5 ขอ ดานท 5 ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา มจานวน 5 ขอ รวมจานวนคาถามตอนท 4 ทงหมด 25 ขอ ใชคาถามตามแบบวดมาตราสวนประมาณคา (rating scale) ของลเคอรท (Rensis Likert) ซงมเกณฑการพจารณาระดบการมสวนรวม ดงน

5 หมายถง ระดบการมสวนรวมมากทสด 4 หมายถง ระดบการมสวนรวมมาก 3 หมายถง ระดบการมสวนรวมปานกลาง 2 หมายถง ระดบการมสวนรวมนอย 1 หมายถง ระดบการมสวนรวมนอยทสด

โดยผตอบเลอกเพยง 1 ตวเลอก ใชเกณฑการแปลความหมายของขอมลตามคะแนนเฉลย (mean) ของชวงระดบคะแนน (class interval) 5 ระดบ ดงน (บญชม ศรสะอาด, 2547, หนา 86) คาเฉลย 4.51-5.00 หมายถง มระดบการมสวนรวมอยในระดบมากทสด คาเฉลย 3.51-4.50 หมายถง มระดบการมสวนรวมอยในระดบมาก คาเฉลย 2.51-3.50 หมายถง มระดบการมสวนรวมอยในระดบปานกลาง คาเฉลย 1.51-2.50 หมายถง มระดบการมสวนรวมอยในระดบนอย คาเฉลย 1.00-1.50 หมายถง มระดบการมสวนรวมอยในระดบนอยทสด ตอนท 5 ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะตอการมสวนรวมในการจดการน าชลประทานเปนคาถามปลายเปดทใหผตอบแบบสอบถามระบปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะแนวทางแกไขตอการมสวนรวม ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวม ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน ดานการสงน าและบารงรกษา ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการ และดานอน ๆ ตามความคดเหนของผตอบแบบสอบถาม

62

การสรางเครองมอทใชในการวจย

ผวจยไดศกษาเครองมอวดทเปนแบบสอบถามจาก บญชม ศรสะอาด (2547, หนา 84) เพอนามาสรางแบบสอบถามระดบการมสวนรวมในการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน า เพอใชเกบขอมลในการวจย โดยมขนตอนดงน ขนท 1 ศกษาเอกสารเกยวกบ แนวความคดการบรหารจดการน าชลประทาน การบรหารจดการนาชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม กลมผใชน าชลประทาน ทฤษฎการมสวนรวม สภาพปจจบนและปญหาของฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร และงานวจยทเกยวของ เพอเปนกรอบแนวคดในการสรางแบบสมภาษณและศกษาหลกการสรางเครองมอการวจย

ขนท 2 สรางแบบสอบถามตามขอบเขตเนอหาโดยพฒนาจากแบบสอบถามทมผสรางไวแลว และนาไปใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธ ตรวจ เพอใหขอเสนอแนะแลวนามาปรบปรงแกไข

ขนท 3 นาแบบสอบถามทปรบปรงแลวไปใหผทรงคณวฒ 5 ทาน ไดแกหวหนาฝายสงน าและบารงรกษาท 1-3 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร จานวน 3 ทาน อาจารยมหาวทยาลยราชภฏกาญจนบรจานวน 2 ทาน รวม 5 ทาน เพอตรวจสอบความตรงเชงเนอหา (content validity) โดยตรวจสอบทางดานคณภาพของรายละเอยดในประเดนตาง ๆ ของประเดนคาถามเพอปรบปรงแกไขแลวนามาคานวณหาคา IOC (Index of Item Objective Congruence) เกณฑการพจารณาคอ เหนวาสอดคลอง ใหคะแนน 1 ไมแนใจ ใหคะแนน 0 เหนวาไมสอดคลอง ใหคะแนน - 1

N

RIOC ∑=

โดยท IOC หมายถง ดชนความสอดคลองของขอคาถามในแบบสอบถาม ∑R หมายถง ผลรวมของคะแนนความคดเหนของผทรงคณวฒ/ผเชยวชาญ N หมายถง จานวนผทรงคณวฒ/ผเชยวชาญ ไดคาดชนความสอดคลอง (IOC) เทากบ 0.99 ขนไป

ผวจยไดปรบปรงถอยคา สานวนในขอคาถามบางขอ และเพมเตมรายละเอยดตามคาแนะนาของผเชยวชาญ เพอใหแบบสอบถามมความชดเจน สมบรณ กอนนาไปใชทดลอง

ขนท 4 นาแบบสอบถามไปทดลองใช (try out) กบประชากรในโครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ทไมใชตวอยาง จานวน 30 คน

63

ขนท 5 นาแบบสอบถามทไดรบคน มาคานวณหาความเชอมน (reliability) ในสวนของแบบสอบถามตอนท 4 ใชวธของ ครอนบาค (Cronbach, 1974, p. 161) ไดคาสมประสทธแอลฟา (α - Coefficient) แบบรายขอ ระหวาง 0.9485 - 0.9563 และมคา α ของแบบสอบถามทงฉบบ เทากบ 0.9531 ซงถอวาเปนแบบสอบถามทมความเชอมนอยในระดบดมาก และสามารถนาไปใชรวบรวมขอมลเพอการวจยได (นลน ณ นคร, 2550, หนา 179 – 199)

การเกบรวบรวมขอมล

การวจยครงน ผวจยไดเกบรวบรวมขอมลภาคสนามจากแบบสอบถามประกอบการสมภาษณดวยตนเอง ตามขนตอนตอไปน

1. ขอหนงสอแนะนาตวจากฝายบณฑตศกษา มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร เพอขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล เสนอตอหวหนาฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน เพอขอเกบขอมลจากกลมผใชน าชลประทาน ทเปนตวอยาง

2. การกาหนดวน เวลา ในการสอบถาม ผวจยไดมการนดหมายกบผตอบแบบสอบถามลวงหนา

3. การจดเตรยมวสด อปกรณทตองใชเพอการสอบถามและการเดนทาง เชนดนสอ ปากกา กกระดาษจดบนทก แบบสอบถามและยานพาหนะ 4. ขนการรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ ดงน 4.1 ผวจยแนะนาตวเพอสรางความไววางใจและเปนกนเองกบผตอบแบบสอบถาม 4.2 ชแจงวตถประสงคของการวจย แกกลมตวอยาง 4.3 ใหกลมตวอยางตอบแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ 4.4 ตรวจสอบและทบทวนความถกตองและความสมบรณของขอมล 4.5 กลาวขอบคณกลมตวอยางผใหขอมล ทใหความสนบสนนการวจยในครงน 4.6 นาแบบสอบถามจานวน 370 ชด ทใชสอบถามกลมตวอยางเรยบรอยแลว มาตรวจความสมบรณของแบบสอบถาม หลงจากนนนาขอมลจากแบบสอบถามแตละชดไปลงรหสเพอคานวณคาสถตโดยใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS for Windows version 11.5

64

การวเคราะหขอมล ขอมลทไดจากแบบสอบถามนามาวเคราะห ประมวลผลดวยคอมพวเตอร โดยใชสถตวเคราะหขอมล ดงน 1. ขอมลจากแบบสอบถามตอนท 1, 2 และ 3 วเคราะหปจจยสวนบคคล ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ และปจจยเกยวกบการเปนสมาชก ของผตอบแบบสอบถามโดยใชสถตพรรณนา (descriptive statistics) ใชคาความถ (frequency) และรอยละ (percentage) 2. ขอมลจากแบบสอบถามตอนท 4 ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร วเคราะหโดยใชสถตพรรณนา (descriptive statistics) ใชคาเฉลย (mean : x ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation : S.D.) 3. การทดสอบสมมตฐานของการวจยเกยวกบความสมพนธของตวแปรดานปจจยสวนบคคล ดานปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ และดานปจจยเกยวกบการเปนสมาชก กบระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมสมาชกผใชน าชลประทาน ใชการทดสอบไคกาลงสอง (chi - square test) 4. ขอมลจากแบบสอบถามตอนท 5 ปญหา อปสรรค และแนวทางแกไข ซงเปนแบบสอบถามปลายเปด ใชการวเคราะหเนอหา (content analysis) นาเสนอในรปความเรยง และหาคาความถของแตละประเดน แลวจดลาดบความสาคญ 5. นาผลการวจยไปนาเสนอฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร โดยนาเสนอแบบอภปรายกลมยอย (focus group) ของผนากลมผใชน า ผนาองคการบรหารสวนตาบล และเจาหนาทชลประทาน

65

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล การวจย เรอง ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดนดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณ โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร เปนการวจยเชงสารวจดวยตวอยาง (surway reseach) และนาขอมล ทไดมาวเคราะหตามวธการทางสถต ซงผลการวเคราะหขอมล สรปเปนตอนได ดงน ตอนท 1 ระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ตอนท 2 ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ตอนท 3 ปญหา อปสรรค และแนวทางแกไข ตอนท 4 ผลการอภปรายกลมยอย สญลกษณทใชในการวเคราะหขอมล เพอความสะดวกและความเขาใจตรงกน ในการนาเสนอผลการวเคราะหขอมลครงน ผวจยใชสญลกษณตาง ๆ แทนความหมายดงน x แทน คาเฉลย S.D. แทน สวนเบยงเบนมาตรฐาน

2χ แทน การทดสอบไคกาลงสอง (Chi-square test) Sig แทน ระดบนยสาคญทางสถต * แทน ระดบนยสาคญทางสถต 0.05 ** แทน ระดบนยสาคญทางสถต 0.01

66

ตอนท 1 ระดบการมสวนรวมของกลมผใชนาชลประทาน

ขอมลทวไปของตวอยาง การวเคราะหขอมลทวไปของตวอยาง จาแนกตามปจจยสวนบคคล ปจจยสภาพทางสงคม และเศรษฐกจ และปจจยเกยวกบการเปนสมาชกของผตอบแบบสอบถาม วเคราะหโดยหาคารอยละและนาเสนอในรปตารางประกอบคาอธบาย แสดงดงในตารางท 4.1 – 4.3 ดงน ตารางท 4.1 ปจจยสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตามเพศ อาย ระดบการศกษาสงสด

ขอมลทวไป จานวน รอยละ 1. เพศ 1.1 ชาย 1.2 หญง

212 158

57.30 42.70

รวม 370 100.00 2. อาย 2.1 ไมเกน 45 ป 2.2 46 – 65 ป 2.3 66 ป ขนไป

140 191 39

37.83 51.62 10.55

รวม 370 100.00 3. ระดบการศกษาชนสงสด 3.1 ระดบประถมศกษา 3.2 ระดบมธยมศกษา 3.3 ระดบอนปรญญาขนไป

259 94 17

70.00 25.41 4.59

รวม 370 100.00

จากตารางท 4.1 พบวา ตวอยางสวนใหญเปนเพศชาย (รอยละ 57.30) รองลงมาเปนเพศหญง (รอยละ 42.70) ในการคานวณน สวนใหญมอายระหวาง 46 – 65 ป (รอยละ 51.62) รองลงมามอายไมเกน 45 ป (รอยละ 37.83) และมสวนนอยอาย 66 ป ขนไป (รอยละ 10.55) สาหรบการศกษาสงสด สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 70.00) รองลงมาระดบมธยมศกษา (รอยละ 25.41) และมสวนนอยระดบอนปรญญาขนไป (รอยละ 4.59)

67

ตารางท 4.2 ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตามอาชพ ทางการเกษตร ขนาดพนททาการเกษตร และตาแหนงพนทรบนาในคสงนา

ขอมลทวไป จานวน รอยละ 1. อาชพทางการเกษตร 1.1 ทานาและทาสวนผก 1.2 ปลกพชไรและทาสวนผลไม 1.3 เลยงสตวและอาชพอน ๆ

268 91 11

72.43 24.59 2.98

รวม 370 100.00 2. ขนาดพนททาการเกษตร 2.1 ไมเกน 30 ไร 2.3 31 ไรขนไป

339 31

91.62 8.38

รวม 370 100.00 3. ตาแหนงพนทรบนาในคสงนา 3.1 ตนคและกลางคสงนา 3.2 ปลายคและคสงนาไมถงพนท

245 125

66.22 33.78

รวม 370 100.00

จากตารางท 4.2 พบวา ตวอยางสวนใหญมอาชพ ทานาและทาสวนผก (รอยละ 72.43) รองลงมาปลกพชไรและทาสวนผลไม (รอยละ 24.59) และมสวนนอยเลยงสตวและอาชพอน ๆ (รอยละ 2.98) โดยสวนใหญมขนาดพนททาการเกษตรไมเกน 30 ไร (รอยละ 91.62) รองลงมามขนาดพน 31 ไรขนไป (รอยละ 8.38) นอกจากนตวอยางสวนใหญมตาแหนงพนทรบน าตนคและกลางคสงน า (รอยละ 66.22) รองลงมามตาแหนงพนทรบน าปลายคสงน าและคสงน าไมถงพนท (รอยละ 33.78)

68

ตารางท 4.3 ปจจยเกยวกบการเปนสมาชกของผตอบแบบสอบถาม จาแนกตามระยะเวลาในการ เปนสมาชกกลมผใชน าชลประทาน สถานภาพภายในกลมผใชน า การไดรบขอมล ขาวสารดานการจดการนาชลประทาน การเขารวมประชม ฝกอบรม สมมนาและดงาน ดานชลประทาน และประโยชนทไดรบจากการจดการนาชลประทาน

ขอมลทวไป จานวน รอยละ 1. ระยะเวลาการเปนสมาชกกลมผใชน า 1.1 0 – 5 ป 1.2 6 ปขนไป

313 57

84.59 15.41

รวม 370 100.00 2. สถานภาพภายในกลมผใชน า (ม.ค. 51 – ธ.ค. 51) 2.1 หวหนากลม 2.2 สมาชกกลม 2.3 คณะกรรมการกลม

18 326 26

4.90 88.10 7.00

รวม 370 100.00 3. การไดรบขอมลขาวสารดานการจดการนาชลประทาน 3.1 ไดรบขอมลจากสอบคคล 3.2 ไดรบขอมลจากสอมวลชน 3.3 ไมไดรบขอมลขาวสาร

326 39 5

88.10 10.50 1.30

รวม 370 100.00 4. การเขารวมประชม ฝกอบรมสมมนา และดงานดานชลประทาน (ม.ค. 51 – ธ.ค. 51) 4.1 ไมไดเขารวมประชม 4.2 เขารวมประชม 1 - 2 ครง 4.3 เขารวมประชม 3 - 5 ครง

57 301 12

15.40 81.40 3.20

รวม 370 100.00 5. ประโยชนทไดรบจากการจดการนาชลประทาน 5.1 ใชในการปลกพช 5.2 สรางและเพมรายไดใหแกเกษตรกร 5.3 ทาใหมการจดการใชทดนอยางมประสทธภาพ

334 20 16

90.27 5.41 4.32

รวม 370 100.00

69

จากตารางท 4.3 พบวา ตวอยางสวนใหญมระยะเวลาในการเปนสมาชกกลมผใชน า 0 - 5 ป

(รอยละ 84.59) รองลงมามระยะเวลาเปนสมาชกกลมผใชน า 6 ปขนไป (รอยละ 15.41) ในจานวนน สวนใหญเปนสมาชกกลมผใชน า (รอยละ 88.10) รองลงมาเปนคณะกรรมการกลมผใชน า (รอยละ 7.00) และมสวนนอยทเปนหวหนากลม (รอยละ 4.90) ตวอยางสวนใหญไดรบขอมลขาวสารดานการจดการน าชลประทานจากสอบคคล (รอยละ 88.10) รองลงมาไดรบขอมลขาวสารจากสอมวลชน (รอยละ 10.50) และมเพยงรอยละ 1.30 ของตวอยางทไมไดรบขอมลขาวสาร ตวอยางสวนใหญไดเขารวมประชม ฝกอบรม สมมนาและดงานดานชลประทาน จานวน 1-2 ครง/ป (รอยละ 81.40) รองลงมาไมไดเขารวมประชม (รอยละ 15.40) และมเพยงรอยละ 3.20 ของตวอยางทเขารวมประชม 3-5 ครง/ป นอกจากน ประโยชนทตวอยางสวนใหญไดรบจากการจดการน าชลประทานมากทสด คอใชในการปลกพช (รอยละ 90.27) รองลงมาไดแก ชวยสรางและเพมรายไดใหแกเกษตรกร (รอยละ 5.41) และทาใหมการจดการใชทดนอยางมประสทธภาพ (รอยละ 4.32) ตามลาดบ การมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชนาชลประทานของกลมผใชนาชลประทาน

ผลการวเคราะหระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ทง 5 ดาน ไดแก ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน ดานการเสรมสรางความเขมแขงขององคกรผใชน าชลประทาน ดานการสงน าและบารงรกษา และดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา แสดงดงตารางท 4.4 – 4.9 ดงน

70

ตารางท 4.4 ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน า ชลประทานในภาพรวม

การมสวนรวม x S.D. ระดบ

การมสวนรวม 1. ดานการสรางความเขาใจ เกยวกบการจดการนาชลประทาน

2.48 0.87 ระดบนอย

2. ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตง กลมในการมสวนรวมดานการจดการนา ชลประทาน

2.78 0.87 ระดบปานกลาง

3. ดานการเสรมสรางความเขมแขง ขององคกรผใชน าชลประทาน

2.32 0.91 ระดบนอย

4. ดานการสงนาและบารงรกษา 2.79 0.94 ระดบปานกลาง 5. ดานการจดทาขอมลพนฐาน โครงการสงนาและบารงรกษา

2.78 0.96 ระดบปานกลาง

เฉลยรวม 2.63 0.91 ระดบปานกลาง

จากตารางท 4.4 พบวาระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในภาพรวม อยในระดบปานกลาง ( x = 2.63, S.D. = 0.91) และเมอพจารณาเปนรายดานพบวา ระดบการมสวนรวมแตละดานอยในระดบปานกลางถงนอย โดยดานการสงน าและบารงรกษา มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมสงสด ( x = 2.79, S.D. = 0.94) รองลงมาไดแก ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน ( x = 2.78, S.D. = 0.87) สวนดานการเสรมสรางความเขมแขงขององคกรผใชน าชลประทาน มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมนอยสด ( x = 2.32, S.D. = 0.91)

71

ตารางท 4.5 ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน า ชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน

การมสวนรวม x S.D. ระดบ

การมสวนรวม 1. ทานมสวนเขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบหลกการ เหตผล ความจาเปนในการม สวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการนาชลประทาน

2.66 0.98 ระดบปานกลาง

2. ทานมสวนเขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบประโยชนทไดรบจากการมสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการนาชลประทาน

2.55 0.97 ระดบปานกลาง

3. ทานมสวนรวมแสดงขอคดเหน และขอเสนอแนะ ดานการมสวนรวมในการบรหารจดการนาชลประทาน

2.37 1.01 ระดบนอย

4. ทานมสวนรวมในการเสนอปญหา และวธการแกปญหา การบรหารจดการนาชลประทาน

2.39 1.00 ระดบนอย

5. ทานมสวนรวมประชาสมพนธ เพอสราง ความเขาใจใหเพอนเกษตรกรไดเขามามสวน รวมดานการบรหารจดการนาชลประทาน

2.45 1.10 ระดบนอย

เฉลยรวม 2.48 0.87 ระดบนอย จากตารางท 4.5 พบวาระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทานในภาพรวมอยในระดบนอย ( x = 2.48, S.D. = 0.87) และเมอพจารณาเปนรายขอพบวา ระดบการมสวนรวม อยในระดบปานกลางถงนอย โดย การมสวนเขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบหลกการ เหตผล ความจาเปนในการมสวนรวม ของเกษตรกรในการบรหารจดการน าชลประทาน มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมมากสด ( x = 2.66, S.D. = 0.98) รองลงมาไดแกการมสวนรวม

72

เขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบประโยชนทไดรบจากการมสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการน าชลประทาน ( x = 2.55, S.D. = 0.97) สวนการมสวนรวมใน การแสดงขอคดเหน และขอเสนอแนะ ดานการมสวนรวมในการ บรหารจดการน าชลประทาน มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมนอยสด ( x = 2.37, S.D. = 1.01) ตารางท 4.6 ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชนา ชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการ จดการนาชลประทาน

การมสวนรวม x S.D. ระดบ

การมสวนรวม 1. ทานมสวนเขารวมประชม เพอรบทราบหลกการ เหตผลความจาเปนประโยชนทไดรบจากการจดทาขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการใชน า และบารงรกษาภายในกลมผใชน าชลประทาน

2.72 0.93 ระดบปานกลาง

2. ทานมสวนรวมแสดงขอคดเหน ขอเสนอแนะ และตดสนใจในการจดทาขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการใชน า และ บารงรกษา ภายในกลมผใชน าชลประทาน

2.42 1.06 ระดบนอย

3. ทานมสวนรวมประชาสมพนธ เพอสราง ความเขาใจใหเพอนเกษตรกรในการจดทา ขอตกลงระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอ กฎเกณฑดานการใชน า และบารงรกษา ของกลม

2.56 1.15 ระดบปานกลาง

4. ทานมสวนรวมปฏบตตามขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการใชน าภายในกลมผใชน าชลประทาน

3.01 1.15 ระดบปานกลาง

5. ทานมสวนรวมปฏบตตามขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการบารงรกษาภายในกลมผใชน าชลประทาน

3.17 1.15 ระดบปานกลาง

เฉลยรวม 2.78 0.87 ระดบปานกลาง

73

จากตารางท 4.6 พบวาระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทานในภาพรวม อยในระดบปานกลาง ( x = 2.78, S.D. = 0.87) และเมอพจารณาเปนรายขอพบวา มระดบการมสวนรวมตงแตระดบปานกลางถงนอย โดยการมสวนรวมปฏบตตามขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการบารงรกษาภายในกลมผใชน าชลประทานมคาเฉลยของระดบการมสวนรวมมาก ( x = 3.17, S.D. = 1.15) รองลงมาไดแกการมสวนรวมปฏบตตามขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการใชน าภายในกลมผใชน าชลประทาน ( x = 3.01, S.D. = 1.15) สวนการมสวนรวมแสดงขอคดเหนขอเสนอแนะ และตดสนใจในการจดทาขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการใชน า และบารงรกษา ภายในกลมผใชน าชลประทานมคาเฉลยของระดบการมสวนรวมนอยสด ( x = 2.42, S.D. = 1.06)

74

ตารางท 4.7 ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชนา ชลประทาน ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน

การมสวนรวม x S.D. ระดบ

การมสวนรวม 1. ทานมสวนรวมในกจกรรม การฝกอบรม ฟนฟกลมผใชน าชลประทาน (กลมพนฐาน)

2.46 0.99 ระดบนอย

2. ทานมสวนรวมในกจกรรม การฝกอบรม สมมนาผนาองคกร หรอคณะกรรมการกลม บรหารการใชน าชลประทาน

2.39 1.03 ระดบนอย

3. ทานมสวนรวมในกจกรรม ทศนศกษาดงาน เกยวกบการบรหารจดการการใชน า ชลประทาน

2.18 1.08 ระดบนอย

4. ทานมสวนรวมแสดงขอคดเหน ขอเสนอแนะ และตดสนใจ เกยวกบ แนวทางการเสรมสรางความเขมแขงองคกร ผใชน าชลประทาน

2.19 1.02 ระดบนอย

5. ทานมสวนรวมประชาสมพนธ เพอสรางให เพอนเกษตรกรเกดความเขาใจแนวทาง การเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน า ชลประทาน

2.35 1.10 ระดบนอย

เฉลยรวม 2.32 0.91 ระดบนอย

จากตารางท 4.7 พบวาระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทาน

ของกลมผใชน าชลประทาน ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทานในภาพรวม อยในระดบนอย ( x = 2.32, S.D. = 0.91) และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา มระดบการมสวนรวมอยในระดบนอยทกขอ โดยการมสวนรวมในกจกรรม การฝกอบรมฟนฟกลมผใชน าชลประทาน (กลมพนฐาน) มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมมากสด ( x = 2.46, S.D. = 0.99) รองลงมา ไดแก การมสวนรวมในกจกรรม การฝกอบรม สมมนาผนาองคกร หรอคณะกรรมการกลมบรหารการใชน าชลประทาน ( x = 2.39, S.D. = 1.03) สวนการมสวนรวมในกจกรรม ทศนศกษาดงานเกยวกบการบรหารจดการการใชน าชลประทาน มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมนอยสด ( x = 2.18, S.D. = 1.08)

75

ตารางท 4.8 ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชนา ชลประทาน ดานการสงนาและบารงรกษา

การมสวนรวม x S.D. ระดบ

การมสวนรวม 1. ทานมสวนรวมกาหนดพนทสงนาเปาหมายเบองตนตามปรมาณนาทมอยในอางเกบนา หรอตามขอกาหนดของโครงการชลประทาน

2.69 1.06 ระดบปานกลาง

2. ทานมสวนรวมแจงความตองการปลกพช และใหขอมลสภาพพนทเพาะปลกโดยทวไป กอนฤดการสงนาใหแกกลมผใชน า ชลประทาน

2.78 1.13 ระดบปานกลาง

3. ทานมสวนรวมสละแรงงาน เพอกาจดวชพช ขดลอก ซอมแซม และบารงรกษาคสงนา ภายในกลมผใชน าชลประทาน

3.24 1.19 ระดบปานกลาง

4. ทานมสวนรวมเสนอปญหาการบรหารจดการนาในโครงการสงนาและบารงรกษา

2.64 1.13 ระดบปานกลาง

5. ทานมสวนรวมในการรบรกระบวนการแกปญหา การบรหารจดการนาชลประทาน

2.59 1.11 ระดบปานกลาง

เฉลยรวม 2.79 0.94 ระดบปานกลาง จากตารางท 4.8 พบวาระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทาน ของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสงน าและบารงรกษาในภาพรวม อยในระดบปานกลาง ( x = 2.79, S.D. = 0.94) และเมอพจารณาเปนรายขอพบวา ทกขอมระดบการมสวนรวมอยในระดบปานกลาง โดยการมสวนรวมสละแรงงาน เพอกาจดวชพช ขดลอก ซอมแซม และบารงรกษาคสงน าภายในกลมผใชน าชลประทานมคาเฉลยของระดบความคดเหนสงสด ( x = 3.24, S.D. = 1.19) รองมาไดแก การมสวนรวมแจงความตองการปลกพชและใหขอมลสภาพพนทเพาะปลกโดยทวไปกอนฤดการสงน าใหแกกลมผใชน าชลประทาน ( x = 2.78, S.D. = 1.13) สวนการมสวนรวมในการรบรกระบวนการแกปญหาการบรหารจดการน าชลประทานมคาเฉลยของระดบการมสวนรวมนอยสด ( x = 2.59, S.D. = 1.11)

76

ตารางท 4.9 ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชนา ชลประทาน ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา

การมสวนรวม x S.D. ระดบ

การมสวนรวม 1. ทานมสวนรวมในการใหขอมลประชากรของกลมผใชน าชลประทาน

2.95 1.12 ระดบปานกลาง

2. ทานมสวนรวมในการใหขอมลพนทถอ ครองทางการเกษตร

2.96 1.13 ระดบปานกลาง

3. ทานมสวนรวมในการใหขอมลดานสงนา และบารงรกษา

2.89 1.06 ระดบปานกลาง

4. ทานมสวนรวมแสดงขอคดเหน และขอเสนอแนะ ในการจดทาขอมลพนฐานโครงการ

2.49 1.04 ระดบนอย

5. ทานมสวนรวมประชาสมพนธใหเพอนเกษตรกรไดทราบและเขาใจในการจดทาขอมลพนฐานโครงการ

2.63 1.19 ระดบปานกลาง

เฉลยรวม 2.78 0.96 ระดบปานกลาง จากตารางท 4.9 พบวาระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา ในภาพรวม อยในระดบปานกลาง ( x = 2.78, S.D. = 0.96) และเมอพจารณาเปนรายขอพบวา สวนใหญมระดบการมสวนรวมอยในระดบปานกลาง โดยการมสวนรวมในการใหขอมลพนทถอครองทางการเกษตร มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมมากสด ( x = 2.96, S.D. = 1.13) รองลงมาไดแกการมสวนรวมในการใหขอมลประชากรของกลมผใชน าชลประทาน ( x = 2.95, S.D. = 1.12) สวนการมสวนรวมแสดงขอคดเหน และขอเสนอแนะ ในการจดทาขอมลพนฐานโครงการ มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมนอยสด ( x = 2.49, S.D. = 1.04)

77

ตอนท 2 ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชนาชลประทาน

ผลการศกษาความสมพนธของตวแปร ดานปจจยสวนบคคล ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ และปจจยเกยวกบการเปนสมาชกกลมผใชน า กบระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ทง 5 ดาน ไดแก ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน ดานการเสรมสรางความเขมแขงขององคกรผใชน าชลประทาน ดานการสงน าและบารงรกษา และ ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา โดยใชการทดสอบไคกาลงสอง (chi – square test) แต เนองจากมคาสงเกตทคาดหวงนอยกวา 5 มากกวารอยละ 20 ซงไมเปนไปตามขอตกลงเบองตนของการทดสอบไคกาลงสอง ผวจยจงไดยบรวมระดบความคดเหนและปจจยตาง ๆ บางปจจยใหม เพอใหผลการทดสอบสมมตฐานมความถกตองตามหลกการทดสอบดวยไคกาลงสอง ผลการวเคราะหสรปได ดงตารางท 4.10 - 4.19 ดงน ตารางท 4.10 ความสมพนธระหวาง เพศ กบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานตาง ๆ

การมสวนรวม ดาน เพศ

นอย ปานกลาง มาก 2χ Sig.

ชาย 97 92 23 ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน หญง 69 75 14

0.78 0.68

ชาย 84 80 48 ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน

หญง 53 76 29 4.01 0.14

ชาย 137 53 22 ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชนาชลประทาน หญง 91 51 16

2.44 0.30

ชาย 93 71 48 ดานการสงนาและบารงรกษา

หญง 59 62 37 1.80 0.41

ชาย 80 80 52 ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา หญง 43 79 36

6.30 0.04*

* ทระดบนยสาคญ 0.05

78

จากตารางท 4.10 พบวา เพศมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 แตไมมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในดานอน ๆ ทระดบนยสาคญ 0.05

ตารางท 4.11 ความสมพนธระหวางอาย กบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานตาง ๆ

การมสวนรวม ดาน อาย

นอย ปานกลาง มาก 2χ Sig.

ไมเกน 46 ป 53 68 19 46 – 65 ป 90 83 18

ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน

66 ป ขนไป 23 16 0

9.86 0.04*

ไมเกน 46 ป 50 57 33 46 – 65 ป 63 88 40

ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน 66 ป ขนไป 24 11 4

12.40 0.02*

ไมเกน 46 ป 74 45 21 46 – 65 ป 121 53 17

ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชนาชลประทาน

66 ป ขนไป 33 6 0

15.65 0.004**

ไมเกน 46 ป 54 51 35 46 – 65 ป 77 70 44 ดานการสงนาและบารงรกษา

66 ป ขนไป 21 12 6

3.34 0.50

ไมเกน 46 ป 48 53 39 46 – 65 ป 57 91 43

ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา

66 ป ขนไป 18 15 6

6.94 0.14

** ทระดบนยสาคญ 0.01 * ทระดบนยสาคญ 0.05

จากตารางท 4.11 พบวา อายมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 และมความสมพนธกบดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน และดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดต งกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนดานอน ๆ ไมมความสมพนธกนทระดบนยสาคญ 0.05

79

ตารางท 4.12 ความสมพนธระหวาง ระดบการศกษาชนสงสด กบระดบการมสวนรวมของกลม ผใชน าชลประทานดานตาง ๆ

การมสวนรวม ดาน

ระดบการศกษา ชนสงสด นอย ปานกลาง มาก

2χ Sig.

ระดบประถม 120 118 21 ระดบมธยม 16 22 6

ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน

อนปรญญาขนไป 30 27 10

4.56 0.34

ระดบประถม 93 117 49 ระดบมธยม 16 13 15

ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน อนปรญญาขนไป 28 26 13

7.14 0.22

ระดบประถม 164 73 22 ระดบมธยม 24 14 6

ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชนาชลประทาน

อนปรญญาขนไป 40 17 10

3.61 0.46

ระดบประถม 102 98 59 ระดบมธยม 16 14 14 ดานการสงนาและบารงรกษา

อนปรญญาขนไป 34 21 12

5.06 0.28

ระดบประถม 83 117 59 ระดบมธยม 14 17 13

ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา

อนปรญญาขนไป 23 25 16

2.47 0.65

จากตารางท 4.12 พบวา ระดบการศกษาช นสงสดไม มความสมพนธกบระดบ

การมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในทกดานทระดบนยสาคญ 0.05

80

ตารางท 4.13 ความสมพนธระหวาง อาชพทางการเกษตร กบระดบการมสวนรวมของกลม ผใชน าชลประทานดานตาง ๆ

การมสวนรวม ดาน อาชพทางการเกษตร

นอย ปานกลาง มาก 2χ Sig.

ทานาและทาสวนผก 107 134 17 ปลกพชไรและทาสวนผลไม 50 24 9

ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน เลยงสตวและอาชพอน ๆ 9 9 1

12.61 0.01*

ทานาและทาสวนผก 90 121 57 ปลกพชไรและทาสวนผลไม 39 27 17

ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน

เลยงสตวและอาชพอน ๆ 8 8 3 5.87 0.21

ทานาและทาสวนผก 159 81 28 ปลกพชไรและทาสวนผลไม 59 16 8

ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน เลยงสตวและอาชพอน ๆ 10 7 2

4.97 0.29

ทานาและทาสวนผก 103 105 60 ปลกพชไรและทาสวนผลไม 39 20 24

ดานการสงนา และบารงรกษา

เลยงสตวและอาชพอน ๆ 10 8 1

9.91 0.04*

ทานาและทาสวนผก 93 114 61 ปลกพชไรและทาสวนผลไม 28 30 25

ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา เลยงสตวและอาชพอน ๆ 2 15 2

12.69 0.01*

* ทระดบนยสาคญ 0.05

จากตารางท 4.13 พบวา อาชพทางการเกษตร มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของ

กลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา และ ดานการสงน าและบารงรกษา อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนดานอน ๆ ไมมความสมพนธกน ทระดบนยสาคญ 0.05

81

ตารางท 4.14 ความสมพนธระหวาง ขนาดพนททาการเกษตร กบระดบการมสวนรวมของกลม ผใชน าชลประทานดานตาง ๆ

การมสวนรวม ดาน

ขนาดพนท ทาการเกษตร นอย ปานกลาง มาก

2χ Sig.

ไมเกน 30 ไร 156 152 31 ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน 31 ไรขนไป 10 15 6

4.24 0.12

ไมเกน 30 ไร 126 143 70 ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน

31 ไรขนไป 11 13 7 0.07 0.96

ไมเกน 30 ไร 210 95 34 ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชนาชลประทาน 31 ไรขนไป 18 9 4

0.31 0.86

ไมเกน 30 ไร 141 119 79 ดานการสงนาและบารงรกษา

31 ไรขนไป 11 14 6 1.25 0.54

ไมเกน 30 ไร 115 144 80 ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา 31 ไรขนไป 8 15 8

0.85 0.65

จากตารางท 4.14 พบวา ขนาดพนททาการเกษตร ไมมความสมพนธกบระดบการม

สวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในทกดาน ทระดบนยสาคญ 0.05

82

ตารางท 4.15 ความสมพนธระหวาง ตาแหนงพนทรบนาในคสงนา กบระดบการมสวนรวมของ กลมผใชน าชลประทานดานตาง ๆ

การมสวนรวม ดาน

ตาแหนงพนทรบนาในคสงนา นอย ปานกลาง มาก

2χ Sig.

ตนคและกลางคสงนา 110 108 27 ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน

ปลายคและคสงนาไมถง 56 59 10 0.93 0.63

ตนคและกลางคสงนา 96 100 49 ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลม ในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน

ปลายคและคสงนาไมถง 41 56 28 1.45 0.48

ตนคและกลางคสงนา 150 66 29 ดานการเสรมสราง ความเขมแขงองคกร ผใชน าชลประทาน

ปลายคและคสงนาไมถง 78 38 9 2.10 0.35

ตนคและกลางคสงนา 105 91 49 ดานการสงนา และบารงรกษา ปลายคและคสงนาไมถง 47 42 36

3.64 0.16

ตนคและกลางคสงนา 89 103 53 ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา

ปลายคและคสงนาไมถง 34 56 35 3.63 0.16

จากตารางท 4.15 พบวา ตาแหนงพนทรบน าในคสงน าไมมความสมพนธกบระดบการม

สวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในทกดาน ทระดบนยสาคญ 0.05

83

ตารางท 4.16 ความสมพนธระหวาง ระยะเวลาการเปนสมาชกกลมผใชน ากบระดบการมสวนรวม ของกลมผใชน าชลประทานดานตาง ๆ

การมสวนรวม ดาน

ระยะเวลาการเปนสมาชก นอย ปานกลาง มาก

2χ Sig.

0 – 5 ป 149 133 31 ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน 6 ปขนไป 17 34 6

6.56 0.04*

0 – 5 ป 120 126 67 ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน

6 ปขนไป 17 30 10 3.04 0.22

0 – 5 ป 201 82 30 ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชนาชลประทาน 6 ปขนไป 27 22 8

5.79 0.06

0 – 5 ป 135 98 80 ดานการสงนาและบารงรกษา

6 ปขนไป 17 35 5 20.14 0.000**

0 – 5 ป 102 127 84 ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา 6 ปขนไป 21 32 4

10.95 0.004**

** ทระดบนยสาคญ 0.01 * ทระดบนยสาคญ 0.05

จากตารางท 4.16 พบวา ระยะเวลาการเปนสมาชกมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในดานการสงน าและบารงรกษา และดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 และมความสมพนธในดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนดานอน ๆ ไมมความสมพนธกน ทระดบนยสาคญ 0.05

84

ตารางท 4.17 ความสมพนธระหวาง สถานภาพภายในกลมผใชน ากบระดบการมสวนรวมของ กลมผใชน าชลประทานดานตาง ๆ

การมสวนรวม ดาน

สถานภาพภายในกลม ผใชน า นอย ปานกลาง มาก

2χ Sig.

หวหนากลม 4 11 3 สมาชกกลมผใชนา 155 145 26

ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน คณะกรรมการกลมผใชนา 7 11 8

18.89 0.001**

หวหนากลม 5 7 6 สมาชกกลมผใชนา 125 137 64

ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลม ในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน

คณะกรรมการกลมผใชนา 7 12 7 3.47 0.48

หวหนากลม 10 4 4 สมาชกกลมผใชนา 205 94 27

ดานการเสรมสราง ความเขมแขงองคกร ผใชน าชลประทาน คณะกรรมการกลมผใชนา 13 6 7

12.06 0.02*

หวหนากลม 3 10 5 สมาชกกลมผใชนา 136 118 72

ดานการสงนา และบารงรกษา

คณะกรรมการกลมผใชนา 13 5 6

8.08 0.09

หวหนากลม 3 9 6 สมาชกกลมผใชนา 111 143 72

ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนา และบารงรกษา คณะกรรมการกลมผใชนา 9 7 10

6.38 0.15

** ทระดบนยสาคญ 0.01 * ทระดบนยสาคญ 0.05

จากตารางท 4.17 พบวา สถานภาพภายในกลมผใชน ามความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 และมความสมพนธกบดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนดานอน ๆ ไมมความสมพนธกน ทระดบนยสาคญ 0.05

85

ตารางท 4.18 ความสมพนธระหวาง การไดรบขอมลขาวสารดานการจดการนาชลประทานกบ ระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานดานตาง ๆ

การมสวนรวม ดาน

การไดรบขอมลขาวสารดานการจดการนาชลประทาน นอย ปานกลาง มาก

2χ Sig.

ไดรบขอมลจากสอบคคล 2 2 1 ไดรบขอมลจากสอมวลชน 136 157 33

ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน ไมไดรบขอมลขาวสาร 28 8 3

13.691 0.01*

ไดรบขอมลจากสอบคคล 1 2 2 ไดรบขอมลจากสอมวลชน 107 148 71

ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลม ในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน

ไมไดรบขอมลขาวสาร 29 6 4 27.195 0.000**

ไดรบขอมลจากสอบคคล 3 2 0 ไดรบขอมลจากสอมวลชน 193 98 35

ดานการเสรมสราง ความเขมแขงองคกร ผใชน าชลประทาน ไมไดรบขอมลขาวสาร 32 4 3

8.904 0.06

ไดรบขอมลจากสอบคคล 1 1 3 ไดรบขอมลจากสอมวลชน 123 125 78

ดานการสงนา และบารงรกษา

ไมไดรบขอมลขาวสาร 28 7 4

20.635 0.000**

ไดรบขอมลจากสอบคคล 1 1 3 ไดรบขอมลจากสอมวลชน 93 152 81

ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนา และบารงรกษา ไมไดรบขอมลขาวสาร 29 6 4

36.724 0.000**

** ทระดบนยสาคญ 0.01 * ทระดบนยสาคญ 0.05

จากตารางท 4.18 พบวา การไดรบขอมลขาวสารดานการจดการน าชลประทาน มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน ดานการสงน าและบารงรกษา และดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 และมความสมพนธกบดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน ไมมความสมพนธกน ทระดบนยสาคญ 0.05

86

ตารางท 4.19 ความสมพนธระหวาง การเขารวมประชม ฝกอบรมสมมนา และดงานดานชลประทาน กบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานดานตาง ๆ

การมสวนรวม ดาน

การเขารวมประชม ฝกอบรมสมมนา และดงาน นอย ปานกลาง มาก

2χ Sig.

ไมไดเขารวมประชม 41 15 1 เขารวมประชม 1-2 ครง 123 143 35

ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน เขารวมประชม 3-5 ครง 2 9 1

24.43 0.000**

ไมไดเขารวมประชม 19 24 14 เขารวมประชม 1-2 ครง 118 127 56

ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลม ในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน

เขารวมประชม 3-5 ครง 0 5 7 14.25 0.01*

ไมไดเขารวมประชม 45 11 1 เขารวมประชม 1-2 ครง 176 88 37

ดานการเสรมสราง ความเขมแขงองคกร ผใชน าชลประทาน เขารวมประชม 3-5 ครง 7 5 0

12.23 0.02*

ไมไดเขารวมประชม 20 20 17 เขารวมประชม 1-2 ครง 132 113 56

ดานการสงนา และบารงรกษา

เขารวมประชม 3-5 ครง 0 0 12

45.19 0.000**

ไมไดเขารวมประชม 15 25 17 เขารวมประชม 1-2 ครง 108 131 62

ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนา และบารงรกษา เขารวมประชม 3-5 ครง 0 3 9

21.77 0.000**

** ทระดบนยสาคญ 0.01 * ทระดบนยสาคญ 0.05

จากตารางท 4.19 พบวา การเขารวมประชม ฝกอบรมสมมนา และดงานดานชลประทาน มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ดานการสงน าและบารงรกษา และดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 และมความสมพนธกบดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทานดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทานมความสมพนธ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

87

ตอนท 3 ปญหา อปสรรค และแนวทางแกไข

ผวจยไดนาขอมลจากแบบสอบถามตอนท 5 ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะของการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ซงเปนแบบสอบถามปลายเปด ใชการวเคราะหเนอหา (content analysis) นาเสนอในรปความเรยง และหาคาความถของแตละประเดน แลวจดลาดบความสาคญ ดงแสดงในตารางท 4.20 - 4.25 ดงน

ตารางท 4.20 ลาดบและความถ ของปญหาและอปสรรค และขอเสนอแนะเพมเตมตอการมสวนรวม ดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานดานการสราง ความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน

ลาดบท

ปญหาและอปสรรค ความถ ขอเสนอแนะ

1

2

3 4

ขาดความเขาใจเรองการใชนาชลประทาน ไมมการประชม เจาหนาทชลประทานไมมากากบดแล ขาดการประชาสมพนธ กลมผใชน าไมเขาไปรวมกจกรรม

8

3

2 1

ใหเจาหนาทชลประทานมาประชมใหความร และพาไปศกษาดงาน ใหเจาหนาทชลประทานมาสรางความเขาใจใหกลมผใชน า ใหจดประชมอยางนอยปละ 2 ครง ใหประกาศเสยงตามสาย

-

จากตารางท 4.20 ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน พบวา ประเดนทเปนปญหามากทสดคอขาดความเขาใจเรองการใชน าชลประทาน รองลงมาคอ ไมมการประชม เจาหนาทชลประทานไมมากากบดแล และขาดการประชาสมพนธ ตามลาดบ นอกจากน ผตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมในการแกไข คอใหเจาหนาทชลประทานมาประชมใหความร และพาไปศกษาดงาน สรางความร ความเขาใจใหกลมผใชน า และจดประชมอยางนอยปละ 2 ครง และมการประกาศเสยงตามสาย

88

ตารางท 4.21 ลาดบและความถ ของปญหาและอปสรรค และขอเสนอแนะเพมเตมตอการมสวนรวม ดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทา ขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน

ลาดบท

ปญหาและอปสรรค ความถ ขอเสนอแนะ

1

2 3

4 5 6

เกษตรกรไมใหความรวมมอ รวมใจ ไมใหความสาคญกบกลมผใชน า ไมปฏบตตามขอตกลง-กตกากลม ไมมการจดระเบยบในการใชน า ใชน าไมตรงกน ขาดความเขาใจเรองกลมผใชน า รวมกลมไมได ไมมขอตกลงรวมกน สมาชกไมใหเวลาในการสรางขอตกลงรวมกน

4

4 4

2 2 1

- จดประชมสรางขอตกลงรวมกน จดควใหใชน า แจงเวลาใชนาใหชดเจน

- - -

จากตารางท 4.21 ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน พบวา ประเดนทเปนปญหามากทสดคอ เกษตรกรไมใหความรวมมอ รวมใจ ไมใหความสาคญกบกลมผใชน า ไมปฏบตตามขอตกลง-กตกากลม ไมมการจดระเบยบในการใชน า ใชน าไมตรงกนรองลงมาคอ ขาดความเขาใจเรองกลมผใชน ารวมกลมไมได ไมมขอตกลงรวมกน ตามลาดบ นอกจากนผตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมในการแกไขคอ จดประชมสรางขอตกลงรวมกน และจดควใหใชน า แจงเวลาใชน าใหชดเจน

89

ตารางท 4.22 ลาดบและความถ ของปญหาและอปสรรค และขอเสนอแนะเพมเตมตอการมสวนรวม ดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการ เสรมสรางความเขมแขงขององคกรผใชน าชลประทาน

ลาดบท

ปญหาและอปสรรค ความถ ขอเสนอแนะ

1 2

ขาดความรวมมอ ไมมการประชมกลมผใชน า

4 1

ผใชน าตองเสยสละเวลาใหกบกลม จดประชมทกเดอน

จากตารางท 4.22 ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการเสรมสรางความเขมแขงขององคกรผใชน าชลประทาน พบวา ประเดนทเปนปญหามากทสดคอ เกษตรกรขาดความรวมมอ รองลงมาคอ ไมมการประชมกลมผใชน า นอกจากนผตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมในการแกไข คอผใชน าตองเสยสละเวลาใหกบกลม และใหมการประชมทกเดอน

ตารางท 4.23 ลาดบและความถ ของปญหาและอปสรรค และขอเสนอแนะเพมเตมตอการมสวนรวม ดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสงนา และบารงรกษา

ลาดบท

ปญหาและอปสรรค ความถ ขอเสนอแนะ

1 2

3

4 5 6

นาไปไมถงปลายคลอง ทอสงนามขยะอดตน คลองสกปรก ขาดการดแลรกษา คลอง คนาตนเขนขนทกป ปลายค คลองไดรบนานอย มหญาขนมาก คลองแตก ชารด นาเดนผานไมได เปด-ปดนาไมตรงเวลา ตนคลองใชน ามากเกนไป ปลายคลองนาไปไมถง

10 7

6

3 2 2

ใหใชน าตามคววนของแตละกลม ประชมสมาชกผใชน า ใหรวมกน ขดลอกค คลอง อยางนอยปละ 1-2ครง สมาชกทาความสะอาดหนาคลองตนเอง ตดตนไม ลอกดนเลนในคลอง ใหซอมคลอง หรอสรางคลองเพมเปดนา 6 โมงเชา ปดนา 6 โมงเยน ขดคลองเพม หรอขยายคลองใหกวาง

90

จากตารางท 4.23 ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสงน าและบารงรกษา พบวา ประเดนทเปนปญหามากทสดคอ นาไปไมถงปลายคลอง รองลงมาคอ ทอสงน ามขยะอดตน คลองสกปรกขาดการดแลรกษา คลอง คน าตนเขนขนทกป และปลายค คลองไดรบน านอย มหญาขนมาก คลองแตก ชารด น าเดนผานไมได เปด-ปดน าไมตรงเวลา ตนคลองใชน ามากเกนไป ปลายคลองน าไปไมถงตามลาดบ นอกจากนผตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมในการแกไข คอ ใหใชน าตามคววนของแตละกลม ประชมสมาชกผใชน าใหรวมกน ขดลอกค คลอง อยางนอยปละ 1-2 ครง สมาชกทาความสะอาดหนาคลองตนเอง ตดตนไม ลอกดนเลนในคลอง ใหซอมคลอง หรอสรางคลองเพมขน เปดนา 6 โมงเชา ปดนา 6 โมงเยน ขดคลองเพม หรอขยายคลองใหกวาง

ตารางท 4.24 ลาดบและความถ ของปญหาและอปสรรค และขอเสนอแนะเพมเตมตอการมสวนรวม ดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชนาชลประทาน ดานการจดทา ขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา

ลาดบท

ปญหาและอปสรรค ความถ ขอเสนอแนะ

1

2

ผนากลมขาดการใหขอมล ทาใหเกษตรกรไมทราบขอมล เจาหนาทชลประทานไมมาใหความร

3

1

ควรมการประชม หรอแจงขาวสาร ทางเสยงตามสายในแตละโซน เจาหนาทชลประทานควรจดประชมใหความร หรอสารวจขอมลทกเดอน

จากตารางท 4.24 ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา พบวา ประเดนทเปนปญหามากทสดคอ ขาดการใหขอมล เกษตรกรไมทราบขอมล นอกจากนผตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมในการแกไข คอควรมการประชม หรอแจงขาวสารทางเสยงตามสาย

91

ตารางท 4.25 ลาดบและความถ ของปญหาและอปสรรค และขอเสนอแนะเพมเตมตอการมสวนรวม ดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานดานอน ๆ

ลาดบท

ปญหาและอปสรรค ความถ ขอเสนอแนะ

1 2 3 4

5

6 7

8

นามานอย ไมทวถง คลองไปไมถงนา นาไปถงนาไดยาก อยปลายคลอง ไมสะดวกในการใชน า ไมมเจาหนาทชลประทานมาใหความรแกกลมเกษตรกรผใชน า เกษตรกรไดรบนาไมตอเนอง ชวงหนาตดออย นาไมเพยงพอ ไมมบานประตนา คลองสงนาไมไดราดปน นาทวมทอเลก คลองนาทงตน

8 4 3 2

1

1 1

1

ใหสงนาบอย ๆ ในชวงเสาร-อาทตย ใหสรางค คลองเพมเตม ควรจดระเบยบการใชน า แตงตงเจาหนาทชลประทานมาอบรมใหความรแกเกษตรกรผใชน า ควรสงนาใหมระยะตดตอกนโดยไมหยดทงกลางวนและกลางคนประมาณ 10 วน ชวงหนาตดออยใหสงนาเขาบอย ๆ ใหทกคลองเปนคลองทราดปนทงหมด ทงคลองเลกและคลองใหญ เปลยนทอใหม ขดคลองใหลก

จากตารางท 4.25 ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน า

ชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานอน ๆ พบวา ประเดนทเปนปญหามากทสดคอน ามานอย ไมทวถง รองลงมาคอ คลองไปไมถงนา ทาใหน าไปถงนาไดยาก พนททอยปลายคลอง ไมสะดวกในการใชน า ไมมเจาหนาทชลประทานมาใหความรแกกลมเกษตรกรผใชน า เกษตรกรไดรบน าไมตอเนอง ในชวงหนาตดออย นาไมเพยงพอ บางแหงไมมบานประตน า คลองสงน าไมไดราดปน น าทวมทอเลก และคลองน า ทงตน ตามลาดบ นอกจากนผ ตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมในการแกไข คอ ใหสงน าบอย ๆ ในชวงเสาร-อาทตย สรางค คลองเพมเตม มการจดระเบยบการใชน า แตงตงเจาหนาทชลประทานมาอบรมใหความรแกเกษตรกรผใชน า ควรสงนาใหมระยะตดตอกนโดยไมหยดทงกลางวนและกลางคนประมาณ 10 วน เพอใหน าถงปลายคลอง ในชวงหนาตดออยใหสงน าเขาไรบอย ๆ ควรใหทกคลองเปนคลองทราดปนทงหมด ทงคลองเลกและคลองใหญ หากทอเลกหรอแตกใหเปลยนทอใหม และขดคลองใหลก

92

ตอนท 4 ผลการอภปรายกลมยอย

ผวจยไดนาผลการวจยไปนาเสนอฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร โดยนาเสนอแบบอภปรายกลมยอย (Focus Group) ของผนากลมผใชน า ผนาองคการบรหารสวนตาบล และเจาหนาทชลประทาน ผลการอภปรายกลมยอยไดขอสรปเพอเปนขอเสนอแนะแนวทางในการสงเสรมให กลมสมาชกผใชน าชลประทานไดเขามามสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทาน โดยสรปแยกตามประเดน เปน 6 ประเดน ดงน

1. ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน สรปได ดงน

ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ไดแก กลมผใชน าขาดความเขาใจเรองการใชน าชลประทาน ไมมการประชมกลม เจาหนาทชลประทานไมมากากบดแล ขาดการประชาสมพนธใหความรแกกลมผใชน า และกลมผใชน าไมเขาไปมสวนรวมในกจกรรม

ขอเสนอแนะแนวทางแกไข คอใหเจาหนาทชลประทานควรจดประชมใหความรแกกลมผใชน า อยางนอยสามเดอน ตอ 1 ครง ประกาศเสยงตามสายเมอมเรองเรงดวนทจาเปนตองแจงใหกลมผใชน ารบทราบ และอาจพาไปศกษาดงาน เพอสรางความเขาใจใหกลมผใชน า

2. ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน สรปได ดงน

ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน ไดแก เกษตรกรไมใหความรวมมอ รวมใจ ไมใหความสาคญกบกลมผใชน า ไมปฏบตตามขอตกลง-กตกากลม ไมมการจดระเบยบในการใชน า กลมผใชน ารวมกลมกนไมได ไมมขอตกลงรวมกน

ขอเสนอแนะแนวทางแกไขคอ จดประชมสรางขอตกลงรวมกนและจดควใหใชน า แจงเวลาใชน าใหชดเจน เวลาในการใชน าไมควรตรงกน

93

3. ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการเสรมสรางความเขมแขงขององคกรผใชน าชลประทาน สรปได ดงน

ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการเสรมสรางความเขมแขงขององคกรผใชน าชลประทาน ไดแกเกษตรกรขาดความรวมมอ ไมมการประชมกลมผใชน า

ขอเสนอแนะแนวทางแกไข คอกลมผใชน าตองเสยสละเวลาใหกบกลม และใหมการประชมทกเดอน 4. ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสงนาและบารงรกษา สรปได ดงน

ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสงนาและบารงรกษา ไดแก นาไปไมถงปลายคลอง ทอสงน ามขยะอดตน คลองสกปรกขาดการดแลรกษา คลอง คน าตนเขนขนทกป และปลายค คลองไดรบน านอย มหญาขนมาก คลองแตก ชารด นาเดนผานไมได เปด-ปดน าไมตรงเวลา ตนคลองใชน ามากเกนไป ปลายคลองนาไปไมถง

ขอเสนอแนะแนวทางแกไข คอ ใหใชน าตามคววนของแตละกลม ประชมสมาชกผใชน าใหรวมกน ขดลอกค คลอง อยางนอยปละ 1-2 ครง สมาชกทาความสะอาดหนาคลองตนเอง ตดตนไม ลอกดนเลนในคลอง ใหซอมคลอง หรอสรางคลองเพมขน เปดน า 6 โมงเชา ปดน า 6 โมงเยน ขดคลองเพม หรอขยายคลองใหกวาง 5. ปญหาและอปสรรคตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา ไดแก ผนากลมขาดการใหขอมล ทาใหเกษตรกรไมทราบขอมล และเจาหนาทชลประทานไมมาใหความร

ขอเสนอแนะแนวทางการแกไข คอควรมการประชม หรอแจงขาวสารทางเสยงตามสายในแตละโซน และเจาหนาทชลประทานควรจดประชมใหความร หรอสารวจขอมลทกเดอน 6. ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานอน ๆ

ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานอน ๆ ไดแก น ามานอย ไมทวถง คลองไปไมถงนา ทาใหน าไปถงนา

94

ไดยาก พนททอยปลายคลอง ไมสะดวกในการใชน า ไมมเจาหนาทชลประทานมาใหความรแกกลมเกษตรกรผใชน า เกษตรกรไดรบน าไมตอเนอง ในชวงหนาตดออย นาไมเพยงพอ บางแหงไมมบานประตน า คลองสงนาไมไดราดปน นาทวมทอเลก และคลองนาทงตน

ขอเสนอแนะแนวทางแกไข คอ ใหสงน าบอย ๆ ในชวงเสาร-อาทตย สรางค คลองเพมเตม มการจดระเบยบการใชน า แตงตงเจาหนาทชลประทานมาอบรมเกษตรกรผใชน าใหเขาใจเรองชลประทาน ควรสงน าใหมระยะตดตอกนโดยไมหยดทงกลางวนและกลางคนประมาณ 10 วน เพอใหน าถงปลายคลอง ในชวงหนาตดออยใหสงน าเขาไรบอย ๆ ควรใหทกคลองเปนคลองทราดปนทงหมด ทงคลองเลกและคลองใหญ หากทอเลกหรอแตกใหเปลยนทอใหม และขดคลองใหลก

95

บทท 5

การสรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเรอง ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณ โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร เปนการวจยเชงปรมาณโดยมสาระสาคญนาเสนอตามลาดบ ดงน

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาระดบการมสวนรวมในการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร

2. เพอศกษาปจจยทมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมในการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร

3. เพอศกษาปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะของการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร สมมตฐานในการวจย

ปจจยสวนบคคล ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ และปจจยเกยวกบการเปนสมาชกกลมผใชน า มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า

96

วธดาเนนการวจย

การวจยเรอง “ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณ โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร” มวธดาเนนการดงน

ประชากรและตวอยาง ประชากรทใชในการวจยครงนไดแก กลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ในโซนท 1 - โซนท 9 จานวน 4,986 คน ตวอยางทใชในการวจยคอ กลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงน าและ บารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร กาหนดขนาดของกลมตวอยางโดยใชสตร การประมาณขนาดตวอยาง ของ ยามาเน และใชการสมตวอยางแบบชนภม (stratified random sampling) ไดจานวน 370 คน

เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล เครองมอทใชรวบรวมขอมลสาหรบการวจยครงน เปนแบบสอบถามทผวจยสรางขน มคา

สมประสทธความเชอมนของแบบสอบถามทงฉบบ เทากบ 0.95 ลกษณะของแบบสอบถามแบงเปน 5 ตอน ไดแก

ตอนท 1 คาถามเกยวกบปจจยสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม ไดแก อาย เพศ และระดบการศกษา เปนคาถามแบบเลอกตอบ (checklist) มจานวน 3 ขอ

ตอนท 2 คาถามเกยวกบปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ ไดแก อาชพทางการเกษตร ขนาดพนททาการเกษตร และตาแหนงพนทรบน าในคสงน า มจานวน 3 ขอ เปนคาถามแบบเลอกตอบ จานวน 2 ขอ และแบบเตมคาตอบ จานวน 1 ขอ

ตอนท 3 คาถามเกยวกบ ปจจยเกยวกบการเปนสมาชกกลมผใชน าของผตอบแบบสอบถาม ไดแก ระยะเวลาในการเปนสมาชกกลมผใชน าชลประทาน สถานภาพภายในกลมผใชน าชลประทาน การไดรบขอมลขาวสารดานการจดการน าชลประทาน การเขารวมประชม ฝกอบรม สมมนา และดงานดานชลประทาน และระดบการไดรบประโยชนจากการจดการน าชลประทาน มจานวน 5 ขอ เปนคาถามแบบเลอกตอบ จานวน 2 ขอ แบบเตมคาตอบ จานวน 3 ขอ

ตอนท 4 ระดบการมสวนรวมของสมาชกกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ฝายสงนาและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน แยกเปน 5 ดาน คอ

97

ดานท 1 ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน มจานวน 5 ขอ ดานท 2 ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวม มจานวน 5 ขอ ดานท 3 ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน มจานวน 5 ขอ ดานท 4 ดานการสงน าและบารงรกษา (การมสวนรวมกบโครงการสงน าและบารงรกษา เจาหนาท กลมผใชน าชลประทานในดานตาง ๆ) มจานวน 5 ขอ ดานท 5 ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา มจานวน 5 ขอ รวมจานวนคาถามตอนท 4 ทงหมด 25 ขอ ใชคาถามตามแบบวดมาตราสวนประมาณคา (rating scale) ของเรนซส ลเคอรท (Rensis Likert)

ตอนท 5 ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะตอการมสวนรวมในการจดการน าชลประทานเปนคาถามปลายเปดทใหผตอบแบบสอบถามระบปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะแนวทางแกไขตอการมสวนรวม ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวม ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน ดานการสงน าและบารงรกษา ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการ และดานอน ๆ ตามความคดเหนของผตอบแบบสอบถาม

การเกบรวบรวมขอมล การวจยครงน ผวจยไดดาเนนการเกบรวบรวมขอมลตามขนตอนดงน 1. ขอหนงสอแนะนาตวจากฝายบณฑตศกษา มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร เพอขอความ

รวมมอในการเกบรวบรวมขอมล เสนอตอหวหนาฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน เพอขอเกบขอมลจากกลมผใชน าชลประทาน ทเปนตวอยาง

2. การกาหนดวน เวลา ในการสอบถาม ผวจยมการนดหมายกบผตอบแบบสอบถามลวงหนา

3. การจดเตรยมวสด อปกรณทตองใชเพอการสอบถามและการเดนทาง เชนดนสอ ปากกา กระดาษจดบนทก แบบสอบถาม และยานพาหนะ 4. ขนการรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ ดงน 4.1 ผวจยแนะนาตวเพอสรางความไววางใจและเปนกนเองกบผตอบแบบสอบถาม 4.2 ชแจงวตถประสงคของการวจย แกกลมตวอยาง 4.3 ใหกลมตวอยางตอบแบบสอบถามประกอบการสมภาษณ 4.4 ตรวจสอบและทบทวนความถกตองและความสมบรณของขอมล 4.5 กลาวขอบคณกลมตวอยางผใหขอมล ทใหความสนบสนนการวจยในครงน

98

4.6 รวบรวมแบบสอบถามทใชสอบถามกลมตวอยางเรยบรอยแลว จานวน 370 ชด ซงคดเปนรอยละ 100 ของแบบสอบถามทงหมด มาตรวจความสมบรณของแบบสอบถาม หลงจากนนนาขอมลจากแบบสอบถามแตละชดไปลงรหสเพอคานวณคาสถตโดยใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS for Windows

การวเคราะหขอมล ในการวจยครงน ใชสถตในการวเคราะหขอมลมดงน

1. ขอมลจากแบบสอบถามตอนท 1, 2 และ 3 วเคราะหปจจยสวนบคคล ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ และปจจยเกยวกบการเปนสมาชก ของผตอบแบบสอบถามโดยใชสถตพรรณนา (descriptive statistics) ใชคาความถ (frequency) และรอยละ (percentage) 2. ขอมลจากแบบสอบถามตอนท 4 ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร วเคราะหโดยใชสถตพรรณนา (descriptive statistics) ใชคาเฉลย (mean: x ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation: S.D.) 3. การทดสอบสมมตฐานของการวจยเกยวกบความสมพนธของตวแปรดานปจจยสวนบคคล ดานปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ และดานปจจยเกยวกบการเปนสมาชก กบระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมสมาชกผใชน าชลประทาน ใชการทดสอบไคกาลงสอง (Chi - square test) 4. ขอมลจากแบบสอบถามตอนท 5 ปญหา อปสรรค และแนวทางแกไข ซงเปนแบบสอบถามปลายเปด ใชการวเคราะหเนอหา (content analysis) นาเสนอในรปความเรยง และหาคาความถของแตละประเดน แลวจดลาดบความสาคญ 5. นาผลการวจยไปนาเสนอฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร โดยนาเสนอแบบอภปรายกลมยอย (focus group) ของผนากลมผใชน า ผนาองคการบรหารสวนตาบล และเจาหนาทชลประทาน สรปผลการวจย

ในการศกษาวจยครงน สรปผลการวจย ใน 5 ประเดน ไดแก 1) ขอมลทวไปของสมาชกกลมผใชน าทเปนตวอยาง 2) ระดบการมสวนรวมของกลมผใชน า 3) การศกษาความสมพนธของปจจยสวนบคคล ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ และปจจยเกยวกบการเปนสมาชกของผตอบแบบสอบถามกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการ

99

บรหารจดการการใชน าชลประทาน 4) ปญหา ขอเสนอแนะและแนวทางแกไข และ 5) ผลการอภปรายกลมยอยของกลมผใชน า ผนากลมผใชน า ผนาองคการบรหารสวนตาบล และเจาหนาทชลประทาน ดงน

1. ขอมลทวไปของตวอยาง ตวอยางสวนใหญเปนเพศชาย (รอยละ 57.30) รองลงมาเปนเพศหญง (รอยละ 42.70) ใน

การคานวณน สวนใหญมอายระหวาง 46 – 65 ป (รอยละ 51.62) รองลงมามอายไมเกน 45 ป (รอยละ 37.83) และมสวนนอยอาย 66 ป ขนไป (รอยละ 10.55) สาหรบการศกษาสงสด สวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 70.00) รองลงมาระดบมธยมศกษา (รอยละ 25.41) และมสวนนอยระดบอนปรญญาขนไป (รอยละ 4.59)

ตวอยางสวนใหญมอาชพ ทานาและทาสวนผก (รอยละ 72.43) รองลงมาปลกพชไรและทาสวนผลไม (รอยละ 24.59) และมสวนนอยเลยงสตวและอาชพอน ๆ (รอยละ 2.98) โดยสวนใหญมขนาดพนททาการเกษตรไมเกน 30 ไร (รอยละ 91.62) รองลงมามขนาดพน 31 ไรขนไป (รอยละ 8.38) นอกจากนตวอยางสวนใหญมตาแหนงพนทรบน าตนคและกลางคสงน า (รอยละ 66.22) รองลงมามตาแหนงพนทรบนาปลายคสงนาและคสงนาไมถงพนท (รอยละ 33.78)

ตวอยางสวนใหญมระยะเวลาในการเปนสมาชกกลมผใชน า 0 - 5 ป (รอยละ 84.59) รองลงมามระยะเวลาเปนสมาชกกลมผใชน า 6 ปขนไป (รอยละ 15.41) ในจานวนน สวนใหญเปนสมาชกกลมผใชน า (รอยละ 88.10) รองลงมาเปนคณะกรรมการกลมผใชน า (รอยละ 7.00) และมสวนนอยทเปนหวหนากลม (รอยละ 4.90) ตวอยางสวนใหญไดรบขอมลขาวสารดานการจดการน าชลประทานจากสอบคคล (รอยละ 88.10) รองลงมาไดรบขอมลขาวสารจากสอมวลชน (รอยละ 10.50) และมเพยงรอยละ 1.30 ของตวอยางทไมไดรบขอมลขาวสาร ตวอยางสวนใหญไดเขารวมประชม ฝกอบรม สมมนาและดงานดานชลประทาน จานวน 1-2 ครง/ป (รอยละ 81.40) รองลงมาไมไดเขารวมประชม (รอยละ 15.40) และมเพยงรอยละ 3.20 ของตวอยางทเขารวมประชม 3-5 ครง/ป นอกจากน ประโยชนทตวอยางสวนใหญไดรบจากการจดการน าชลประทานมากทสด คอใชในการปลกพช (รอยละ 90.27) รองลงมาไดแก ชวยสรางและเพมรายไดใหแกเกษตรกร (รอยละ 5.41) และทาใหมการจดการใชทดนอยางมประสทธภาพ (รอยละ 4.32) ตามลาดบ

100

2. การมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชนาชลประทานของกลมผใชนาชลประทาน

ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผ ใชน าชลประทาน ในภาพรวม อยในระดบปานกลาง และเมอพจารณาเปนรายดานพบวา ระดบการมสวนรวมแตละดานอยในระดบปานกลางถงนอย โดย ดานการสงน าและบารงรกษา มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมสงสด รองลงมาไดแก ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน สวนดานการเสรมสรางความเขมแขงขององคกรผใชน าชลประทาน มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมนอยสด

ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผ ใชน าชลประทานดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทานในภาพรวม อยในระดบนอย และเมอพจารณาเปนรายขอพบวา ระดบการมสวนรวมอยในระดบปานกลางถงนอย โดย การมสวนเขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบหลกการ เหตผล ความจาเปนในการมสวนรวม ของเกษตรกรในการบรหารจดการน าชลประทาน มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมมากสด รองลงมาไดแกการมสวนรวม เขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบประโยชนทไดรบจากการมสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการน าชลประทาน สวนการมสวนรวมในการแสดงขอคดเหน และขอเสนอแนะ ดานการมสวนรวมในการ บรหารจดการน าชลประทาน มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมนอยสด

ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผ ใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดต งกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทานในภาพรวม อยในระดบปานกลาง และเมอพจารณาเปนรายขอพบวา มระดบการมสวนรวมตงแตระดบปานกลางถงนอย โดยการมสวนรวมปฏบตตามขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการบารงรกษาภายในกลมผใชน าชลประทานมคาเฉลยของระดบการมสวนรวมมากสด รองลงมาไดแกการมสวนรวมปฏบตตามขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการใชน าภายในกลมผใชน าชลประทาน สวนการมสวนรวมแสดงขอคดเหนขอเสนอแนะ และตดสนใจในการจดทาขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการใชน า และบารงรกษา ภายในกลมผใชน าชลประทานมคาเฉลยของระดบการมสวนรวมนอยสด

ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผ ใชน าชลประทาน ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทานในภาพรวม อยในระดบนอย และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา มระดบการมสวนรวมอยในระดบนอยทกขอ โดยการมสวนรวมในกจกรรม การฝกอบรมฟนฟกลมผใชน าชลประทาน (กลมพนฐาน) มคาเฉลยของระดบ

101

การมสวนรวมมากสด รองลงมาไดแก การมสวนรวมในกจกรรม การฝกอบรม สมมนาผนาองคกร หรอคณะกรรมการกลมบรหารการใชน าชลประทาน สวนการมสวนรวมในกจกรรม ทศนศกษาดงานเกยวกบการบรหารจดการการใชน าชลประทาน มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมนอยสด

ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทาน ของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสงน าและบารงรกษาในภาพรวม อยในระดบปานกลาง และเมอพจารณาเปนรายขอพบวา ทกขอมระดบการมสวนรวมอยในระดบปานกลาง โดยการมสวนรวมสละแรงงาน เพอกาจดวชพช ขดลอก ซอมแซม และบารงรกษาคสงน าภายในกลมผใชน าชลประทาน มคาเฉลยของระดบความคดเหนสงสด รองมาไดแก การมสวนรวมแจงความตองการปลกพชและใหขอมลสภาพพนทเพาะปลกโดยทวไปกอนฤดการสงน าใหแกกลมผใชน าชลประทาน สวนการมสวนรวมในการรบรกระบวนการแกปญหาการบรหารจดการน าชลประทานมคาเฉลยของระดบการมสวนรวมนอยสด

ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผ ใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา ในภาพรวม อยในระดบปานกลาง และเมอพจารณาเปนรายขอพบวา สวนใหญมระดบการมสวนรวมอยในระดบปานกลาง โดยการมสวนรวมในการใหขอมลพนทถอครองทางการเกษตร มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมมากสด รองลงมาไดแกการมสวนรวมในการใหขอมลประชากรของกลมผใชน าชลประทาน สวนการมสวนรวมแสดงขอคดเหน และขอเสนอแนะ ในการจดทา ขอมลพนฐานโครงการ มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมนอยสด

3. การศกษาปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชนาชลประทาน

เพศ มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานดานการจดทา

ขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05 อายมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทา

ขอตกลงเกยวกบการจดต งกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทานและดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.01 และมความสมพนธกบดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05

ระดบการศกษาชนสงสดไมมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในทกดาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05

102

อาชพทางการเกษตร มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในภาพรวม ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทานและดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา ทระดบนยสาคญทางสถต 0.01 และมความสมพนธกบดานการสงนาและบารงรกษา ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05

ขนาดพนททาการเกษตร ไมมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในทกดาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05

ตาแหนงพนทรบน าในคสงน าไมมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในทกดานทระดบนยสาคญทางสถต 0.05

ระยะเวลาการเปนสมาชกมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในภาพรวมดานการสงน าและบารงรกษา และดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา ทระดบนยสาคญทางสถต 0.01 และมความสมพนธกบดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05

สถานภาพภายในกลมผใชน ามความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในภาพรวม ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.01 และมความสมพนธกบดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05

การไดรบขอมลขาวสารดานการจดการนาชลประทาน มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน ดานการสงน าและบารงรกษา ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา ทระดบนยสาคญทางสถต 0.01

การเขารวมประชม ฝกอบรมสมมนา และดงานดานชลประทาน มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดต งกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทานดานการสงน าและบารงรกษา และดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา ทระดบนยสาคญทางสถต 0.01 และมความสมพนธ กบดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05

103

4. ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะแนวทางแกไข ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของ

กลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน พบวา ประเดนทเปนปญหามากทสดคอขาดความเขาใจเรองการใชน าชลประทาน รองลงมาคอ ไมมการประชม เจาหนาทชลประทานไมมากากบดแล และขาดการประชาสมพนธ ตามลาดบ นอกจากน ผตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมในการแกไข คอใหเจาหนาทชลประทานมาประชมใหความร และพาไปศกษาดงาน สรางความร ความเขาใจใหกลมผใชน า และจดประชมอยางนอยปละ 2 ครง และมการประกาศเสยงตามสาย ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน พบวา ประเดนทเปนปญหามากทสดคอ เกษตรกรไมใหความรวมมอ รวมใจ ไมใหความสาคญกบกลมผใชน า ไมปฏบตตามขอตกลง-กตกากลม ไมมการจดระเบยบในการใชน า ใชน าไมตรงกนรองลงมาคอ ขาดความเขาใจเรองกลมผใชน ารวมกลมไมได ไมมขอตกลงรวมกน ตามลาดบ นอกจากนผตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมในการแกไขคอ จดประชมสรางขอตกลงรวมกน และจดควใหใชน า แจงเวลาใชน าใหชดเจน

ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการเสรมสรางความเขมแขงขององคกรผใชน าชลประทาน พบวา ประเดนทเปนปญหามากทสดคอ เกษตรกรขาดความรวมมอ รองลงมาคอ ไมมการประชมกลมผใชน า นอกจากนผตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมในการแกไข คอผใชน าตองเสยสละเวลาใหกบกลม และใหมการประชมทกเดอน

ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสงน าและบารงรกษา พบวา ประเดนทเปนปญหามากทสดคอ น าไปไมถงปลายคลอง รองลงมาคอ ทอสงนามขยะอดตน คลองสกปรกขาดการดแลรกษา คลอง คน าตนเขนขนทกป และปลายค คลองไดรบน านอย มหญาขนมาก คลองแตก ชารด น าเดนผานไมได เปด-ปดน าไมตรงเวลา ตนคลองใชน ามากเกนไป ปลายคลองน าไปไมถงตามลาดบ นอกจากนผตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมในการแกไข คอ ใหใชน าตามคววนของแตละกลม ประชมสมาชกผใชน าใหรวมกน ขดลอกค คลอง อยางนอยปละ 1-2 ครง สมาชกทาความสะอาดหนาคลองตนเอง ตดตนไม ลอกดนเลนในคลอง ใหซอมคลอง หรอสรางคลองเพมขน เปดน า 6 โมงเชา ปดนา 6 โมงเยน ขดคลองเพม หรอขยายคลองใหกวาง

104

ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา พบวา ประเดนทเปนปญหามากทสดคอ ขาดการใหขอมล เกษตรกรไมทราบขอมล นอกจากนผตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมในการแกไข คอควรมการประชม หรอแจงขาวสารทางเสยงตามสาย

ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานอน ๆ พบวา ประเดนทเปนปญหามากทสดคอน ามานอย ไมทวถง รองลงมาคอ คลองไปไมถงนา ทาใหน าไปถงนาไดยาก พนททอยปลายคลอง ไมสะดวกในการใชน า ไมมเจาหนาทชลประทานมาใหความรแกกลมเกษตรกรผใชน า เกษตรกรไดรบน าไมตอเนอง ในชวงหนาตดออย น าไมเพยงพอ บางแหงไมมบานประตน า คลองสงน าไมไดราดปน น าทวมทอเลก และคลองนาทงตน ตามลาดบ นอกจากนผตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมในการแกไข คอ ใหสงน าบอย ๆ ในชวงเสาร-อาทตย สรางค คลองเพมเตม มการจดระเบยบการใชน า แตงตงเจาหนาทชลประทานมาอบรมใหความรแกเกษตรกรผใชน า ควรสงน าใหมระยะตดตอกนโดยไมหยดทงกลางวนและกลางคนประมาณ 10 วน เพอใหน าถงปลายคลอง ในชวงหนาตดออยใหสงน าเขาไรบอย ๆ ควรใหทกคลองเปนคลองทราดปนทงหมด ทงคลองเลกและคลองใหญ หากทอเลกหรอแตกใหเปลยนทอใหม และขดคลองใหลก

5. ผลการอภปรายกลมยอย ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของ

กลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ไดแก กลมผใชน าขาดความเขาใจเรองการใชน าชลประทาน ไมมการประชมกลม เจาหนาทชลประทานไมมากากบดแล ขาดการประชาสมพนธใหความรแกกลมผใชน า และกลมผใชน าไมเขาไปมสวนรวมในกจกรรม ขอเสนอแนะแนวทางแกไข คอใหเจาหนาทชลประทานควรจดประชมใหความรแกกลมผใชน า อยางนอยสามเดอน ตอ 1 ครง ประกาศเสยงตามสายเมอมเรองเรงดวนทจาเปนตองแจงใหกลมผใชน ารบทราบ และอาจพาไปศกษาดงาน เพอสรางความเขาใจใหกลมผใชน า

ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน ไดแก เกษตรกรไมใหความรวมมอ รวมใจ ไมใหความสาคญกบกลมผใชน า ไมปฏบตตามขอตกลง-กตกากลม ไมมการจดระเบยบในการใชน า กลมผใชน ารวมกลมกนไมได

105

ไมมขอตกลงรวมกน ขอเสนอแนะแนวทางแกไขคอ จดประชมสรางขอตกลงรวมกนและจดควใหใชน า แจงเวลาใชน าใหชดเจน เวลาในการใชน าไมควรตรงกน

ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการเสรมสรางความเขมแขงขององคกรผใชน าชลประทาน ไดแกเกษตรกรขาดความรวมมอ ไมมการประชมกลมผใชน า ขอเสนอแนะแนวทางแกไข คอกลมผใชน าตองเสยสละเวลาใหกบกลม และใหมการประชมทกเดอน

ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสงนาและบารงรกษา ไดแก นาไปไมถงปลายคลอง ทอสงน ามขยะอดตน คลองสกปรกขาดการดแลรกษา คลอง คน าตนเขนขนทกป และปลายค คลองไดรบน านอย มหญาขนมาก คลองแตก ชารด นาเดนผานไมได เปด-ปดน าไมตรงเวลา ตนคลองใชน ามากเกนไป ปลายคลองน าไปไมถง ขอเสนอแนะแนวทางแกไข คอ ใหใชน าตามคววนของแตละกลม ประชมสมาชกผใชน าใหรวมกน ขดลอกค คลอง อยางนอยปละ 1-2 ครง สมาชกทาความสะอาดหนาคลองตนเอง ตดตนไม ลอกดนเลนในคลอง ใหซอมคลอง หรอสรางคลองเพมขน เปดน า 6 โมงเชา ปดนา 6 โมงเยน ขดคลองเพม หรอขยายคลองใหกวาง ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา ไดแก ผนากลมขาดการใหขอมล ทาใหเกษตรกรไมทราบขอมล และเจาหนาทชลประทานไมมาใหความรขอเสนอแนะแนวทางการแกไข คอควรมการประชม หรอแจงขาวสารทางเสยงตามสายในแตละโซน และเจาหนาทชลประทานควรจดประชมใหความร หรอสารวจขอมลทกเดอน

ปญหาและอปสรรค ตอการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ดานอน ๆ ไดแก น ามานอย ไมทวถง คลองไปไมถงนา ทาใหน าไปถงนาไดยาก พนททอยปลายคลอง ไมสะดวกในการใชน า ไมมเจาหนาทชลประทานมาใหความรแกกลมเกษตรกรผใชน า เกษตรกรไดรบนาไมตอเนอง ในชวงหนาตดออย นาไมเพยงพอ บางแหงไมมบานประตน า คลองสงน าไมไดราดปน น าทวมทอเลก และคลองน าทงตน ขอเสนอแนะแนวทางแกไข คอ ใหสงน าบอย ๆ ในชวงเสาร-อาทตย สรางค คลองเพมเตม มการจดระเบยบการใชน า แตงตงเจาหนาทชลประทานมาอบรมเกษตรกรผใชน าใหเขาใจเรองชลประทาน ควรสงน าใหมระยะตดตอกนโดยไมหยดทงกลางวนและกลางคนประมาณ 10 วน เพอใหน าถงปลายคลอง ในชวงหนาตดออยใหสงน าเขาไรบอย ๆ ควรใหทกคลองเปนคลองทราดปนทงหมด ทงคลองเลกและคลองใหญ หากทอเลกหรอแตกใหเปลยนทอใหม และขดคลองใหลก

106

อภปรายผลการวจย

จากผลการวจยเ รองปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของของกลมผใชน าชลประทาน ในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณโครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ผลการวจยสามารถนามาอภปรายในประเดนตาง ๆ ดงน

1. ระดบการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทาน ในภาพรวม อยในระดบปานกลาง ซงสอดคลองกบ อนรกษ ธระโชต (2543, หนา 87) ไดทาการศกษาปจจยทมผลตอการมสวนรวมของกลมผใชน าในพนทของโครงการสงน าและบารงรกษาเขอนปตตาน ผลจากการศกษาปรากฏวาการมสวนรวมของกลมผใชน าในภาพรวมอยในระดบปานกลาง สอดคลองกบเพมศกด สจจะเวทะ (2545, หนา 96) ไดทาการวจยเรองการมสวนรวมในการใชทรพยากร นาจากโครงการชลประทาน กรณศกษา: โครงการอางเกบน าหวยแอง จงหวดรอยเอด พบวา เกษตรกรในเขตชลประทานโครงการอางเกบน าหวยแองมสวนรวมในการใชน าจากโครงการชลประทานในระดบปานกลาง และขดแยงกบ ไพลน นชถาวร (2550, หนา 100-116) ไดศกษาการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการน าชลประทานฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาโดมนอย จงหวดอบลราชธาน ผลการวจยพบวา ภาพรวมการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการน าทกกจกรรม อยในระดบมาก และสาเหตหนงททาใหระดบการมสวนรวมอยในระดบปานกลาง อาจเนองมาจาก กลมผใชน าไดรบขอมลขาวสารจากเจาหนาทชลประทานคอนขางนอย ไมคอยมการจดประชม อบรม สมมนา เพอใหความร ความเขาใจแกกลมผใชน า เกยวกบการมสวนรวมบรหารจดการการใชน าชลประทาน เพอการสรางขอตกลงรวมกน จงทาใหระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าอยในระดบนอย สอดคลองกบผลการวจยของไพลน นชถาวร (2550, หนา 110) พบวา เกษตรกรเกอบทงหมดไดรบขอมลขาวสารดานการจดการนาชลประทานมาจากเจาหนาทชลประทานและเอกสารโครงการฯ โดมนอย ซงจากผลการศกษาของ นงกาญจน บรณรกษ (2533, หนา 91) พบวาปจจยทเกยวของกบการมสวนรวมในการปฏบตของชาวกะเหรยง ไดแก ความถในการตดตอกบเจาหนาทของรฐบาล และความถในการรบขาวสารดานการเกษตรและการดารงชพ และจากการศกษาของ อาสาฬห เกษทรพย (2524, หนา 28) พบวา การตดตอกบเจาหนาทของรฐบาลมาก จะมสวนรวมในกจกรรมของชมชนมากกวาผทมการตดตอกบเจาหนาทของรฐนอย นอกจากน สโรชรตน ครรตน (2531: บทคดยอ) กลาววา การไดรบขอมลขาวสาร การตดตอกบเจาหนาทมความสมพนธกบการมสวนรวมในกจกรรม การไดรบประโยชนจากการจดการน าชลประทานของโครงการฯ ซงสอดคลองกบ

107

ผลการวจยของ พงศพนธ เธยรหรญ (2533, หนา 66) และเกษตรฉตร รตนศร (2544, หนา 68) พบวาผลประโยชนตอบแทนทางดานเศรษฐกจมอทธพลในการผลกดน หรอยบย งใหบคคลมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ซงปจจยตางดงกลาวขางตน จะมผลตอระดบการมสวนรวมของกลมผใชน า ในการบรหารจดการนาชลประทาน

2. ระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทานในภาพรวม อยในระดบนอย และเมอพจารณาเปนรายขอพบวา ระดบการมสวนรวมอยในระดบปานกลางถงนอย โดย การมสวนเขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบหลกการ เหตผล ความจาเปนในการมสวนรวม ของเกษตรกรในการบรหารจดการน าชลประทาน มคาเฉลยของระดบการมสวนรวมมากสด รองลงมาไดแกการมสวนรวม เขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบประโยชนทไดรบจากการมสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการน าชลประทาน ซงสอดคลองกบการวจยของ อนรกษ ธระโชต (2543, หนา 87) ไดทาการศกษาปจจยทมผลตอการมสวนรวมของกลมผใชน าในพนทของโครงการสงน าและบารงรกษาเขอนปตตาน ผลจากการศกษาปรากฏวา ปจจยทสงผลในเชงบวกไดแก ปจจยดานจานวนครงไดรบการฝกอบรมของสมาชก เปนปจจยทมผลตอการมสวนรวมของกลมผใชน า และการวจยของ เพมศกด สจจะเวทะ (2545, หนา 96) พบวา ปจจยสวนหนงดานการมสวนรวมของเกษตรกรในเขตชลประทานโครงการอางเกบน าหวยแอง ขนอยกบการเขารวมประชม อบรม สมมนา ดงาน และสอดคลองกบไพลน นชถาวร (2550, หนา 108) ไดทาการศกษาเรอง การมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการน าชลประทานฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาโดมนอย จงหวดอบลราชธาน พบวากลมเกษตรกรจะใหความสาคญตอการมสวนเขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบหลกการเหตผลความจาเปน ประโยชนทไดรบจากการมสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการชลประทาน ซงการไดรบขอมลขาวสารจากสอบคคล กเปนผลมาจากการจดประชม อบรม สมมนานนเอง จงนบวาการไดรบขอมลขาวสารมความสาคญอยางยงตอการบรหารการจดการน าชลประทาน นอกจากนยงพบวา การมสวนเขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบหลกการ เหตผล ความจาเปนในการมสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการนาชลประทาน มคาเฉลยของระดบความคดเหนสงสด สอดคลองกบการวจยของไพลน นชถาวร (2550, หนา 108) ไดทาการศกษาเรอง การมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการน าชลประทานฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาโดมนอย จงหวดอบลราชธาน พบวา กลมเกษตรกรจะใหความสาคญตอการมสวนเขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบหลกการเหตผลความจาเปน ประโยชนทไดรบจากการมสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการชลประทาน และการวจยของ อนรกษ ธระโชต (2543, หนา 87) ได

108

ทาการศกษาปจจยทมผลตอการมสวนรวมของกลมผใชน าในพนทของโครงการสงน าและบารงรกษาเขอนปตตาน ผลจากการศกษาปรากฏวา ปจจยทสงผลในเชงบวกไดแก ปจจยดานจานวนครงไดรบการฝกอบรมของสมาชก เปนปจจยทมผลตอการมสวนรวมของกลมผใชน า และการวจยของ เพมศกด สจจะเวทะ (2545, หนา 96) พบวา ปจจยสวนหนงดานการมสวนรวมของเกษตรกรในเขตชลประทานโครงการอางเกบน าหวยแอง ขนอยกบการเขารวมประชม อบรม สมมนา ดงาน ในทางปฏบตกจกรรมนจะเปนกจกรรมแรกทมความสาคญอยางยงของการบรหารการจดการชลประทาน โดยเกษตรกรควรใหความสาคญกบการมสวนรวมในการบรหารงานจดการชลประทาน ซงจะสงผลใหกจกรรมดานอนสมฤทธผลตามมา

3. ระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทานในภาพรวม อยในระดบปานกลาง และเมอพจารณาเปนรายดานพบวา การมสวนรวมปฏบตตามขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการบารงรกษาภายในกลมผใชน าชลประทานมคาเฉลยของระดบความคดเหนสงสด สอดคลองกบการวจยของไพลน นชถาวร (2550, หนา 108) ไดทาการศกษาเรอง การมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการน าชลประทานฝายสงน าและบารงรกษาท 1 โครงการสงน าและบารงรกษาโดมนอย จงหวดอบลราชธาน พบวาเกษตรกรจะใหความสาคญตอการมสวนรวมแสดงขอคดเหน ขอเสนอแนะ และตดสนใจในการจดทาขอตกลง / ระเบยบ / ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑดานใชน าและบารงรกษาของกลม การศกษาสอดคลองกบแนวคดของ ยวฒน วฒเมธ (2526, หนา 5) ทกลาวถงการมสวนรวมในกจกรรม เปนการเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามสวนรวมในการคดรเรม การพจารณาตดสนใจ การรวมปฏบต การรวมรบผดชอบในเรองตาง ๆ อนมผลกระทบมาถงตวประชาชนเอง สามารถทาใหประชาชนเขามามสวนรวมในกจกรรมเพอแกปญหา และนามาซงสภาพความเปนอยทดขน กจกรรมนจะมความสาคญมากทจะสนบสนนการมสวนรวมของเกษตรกรใหสมฤทธผลสงขน เนองจากเปนขอตกลงเบองตนรวมกนภายหลงการจดตงกลมผใชน า เพอแสดงเจตนาถงการมสวนรวมของเกษตรกรกบกรมชลประทาน เมอเกษตรกรเหนดวยจงจดทาขอตกลงไวเปนหลกฐาน และจะตองมสวนรวมในดานการสงน าและบารงรกษาในระดบคสงน า และระดบคลองสงน า โดยผานองคกรผใชน าประเภทตาง ๆ ซงเรมจากกลมพนฐานระดบคน า / ทอ ซงจะสงผลใหการดาเนนงานดานสงน าและบารงรกษาประสบผลสาเรจตามทกรมชลประทานกาหนดไว และจะมผลทาใหกลมผใชน ามความยงยนตอไป 4. ระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทานในภาพรวม อยในระดบนอย และเมอพจารณาเปนรายดานพบวา การมสวนรวมในกจกรรม การฝกอบรมฟนฟกลมผใชน าชลประทาน (กลมพนฐาน) มคาเฉลยของระดบ

109

ความคดเหนสงสดสอดคลองกบการวจยของ จนดามณ แสงกาญจนวนช (2538, หนา 129-139) พบวาเจาหนาทสงเสรมเดนทางมาพบเกษตรกรยงททาการกลม บานหรอไรนา เพอแนะนาดานการเกษตร การจดการกลม การจดเอกสารความร การนาไปดงานและการจดฝกอบรมดานการเกษตร มความสมพนธกบการมสวนรวมในกจกรรมกลม นบวาเปนกจกรรมทสาคญเปนอยางยงของกระบวนการมสวนรวมของเกษตรในการบรหารจดการน า ผลการศกษานจะกอใหเกดการเปลยนแปลงดานความร ทศนคต และทกษะแกผเขารบการฝกอบรมในกจกรรมดานชลประทาน ดานเกษตร ดานสงคม ดานใดดานหนงหรอหลายดานขนอยกบความรวมมอรวมใจของเกษตรกรในการมสวนรวมดาเนนงานบรหารการจดการชลประทาน

5. ระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสงน าและบารงรกษาในภาพรวม อยในระดบปานกลาง และเมอพจารณาเปนรายดานพบวา การมสวนรวมสละแรงงาน เพอกาจดวชพช ขดลอก ซอมแซม และบารงรกษาคสงน าภายในกลมผใชน าชลประทานมคาเฉลยของระดบความคดเหนสงสด กจกรรมดงกลาว แสดงถงการมสวนรวมของกลมผใชน า ทมตอการสงน าและบารงรกษาทปฏบตไดงาย

6. ระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา ในภาพรวม อยในระดบ ปานกลาง และเมอพจารณาเปนรายดานพบวา การมสวนรวมในการให ขอมลพนทถอครองทางการเกษตร มคาเฉลยของระดบความคดเหนสงสด โดยกลมผใชน าจะใหความสาคญตอการใหความรวมมอตอกจกรรมการใหขอมลพนฐาน ซงเปนขอมลทจาเปนทงในการบรหารการจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม เพอเปนแนวทางในการตดตามและประเมนผลอยางเปนระบบชดเจน เปนตวชวดถงผลสาเรจและมาตรฐานบรการชลประทานของโครงการชลประทาน (ไพลน นชถาวร, 2550, หนา 109)

7. จากการศกษาความสมพนธของปจจยสวนบคคล กบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน พบวา เพศมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05 อายมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05 ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทานและดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.01 แสดงใหเหนวา การศกษาไมมผลตอการมสวนรวมแตเพศ และประสบการณดานอาย เปนปจจยทมสวนในการชวยในการตดสนใจ ใหเหนความสาคญของการเขารวมประชม แสดงขอคดเหนและขอเสนอแนะ เสนอปญหาและวธการ

110

แกปญหา รวมประชาสมพนธ รวมปฏบตตามขอตกลง ระเบยบขอบงคบ มสวนรวมในกจกรรม และใหขอมลตอโครงการ

8. จากการศกษาความสมพนธของปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจ กบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน พบวา อาชพทางการเกษตร มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในภาพรวม ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทานและดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา ทระดบนยสาคญทางสถต 0.01 ดานการสงนาและบารงรกษา ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05 ทงนอาจเปนผลเนองมาจากเกษตรกรทใชน าชลประทานในการทาการเกษตรจาเปนตองมความเขาใจเกยวกบการจดทาขอมลพนฐานโครงการ และดานการสงน าบารงรกษา เปนอยางด จงจะสามารถจดการใชน าทาการเกษตรใหเกดประโยชนสงสด

9. จากการศกษาความสมพนธของปจจยเกยวกบการเปนสมาชก กบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน พบวา ระยะเวลาการเปนสมาชกมความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในภาพรวมดานการสงน าและบารงรกษา และดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา ทระดบนยสาคญทางสถต 0.01 ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05 ทงนอาจเปนเพราะการเปนสมาชกเปนเวลานานมผลทาใหสมาชกเขาใจเรองการสงน าและบารงรกษา และมสวนรวมในการจดทาขอมลพนฐานโครงการ สอดคลองกบ เมธา โฮวรงกร (2527, หนา 252-253) กลาววา การใชน าชลประทานควรจะใหเกษตรกรจดตงกลมผใชน าใหเหมาะสมกบเปาหมายทใหผใชน าไดเขามามสวนรวมในการแกไขปญหาการแพรกระจายนาใหเปนไปอยางทวถงและยตธรรม สรางความเขาใจวธการใชน าชลประทานทถกตอง ผจดการดแลบารงรกษาระบบชลประทานในระดบแปลงนา มการประสานงานกบเจาหนาทโครงการทเหมาะสม จงจาเปนทจะตองจดใหเกษตรกรผใชน ารวมตวกนขนเปนกลมเลก ๆ ตามระบบชลประทานในแปลงนาหรอในแตละทอสงน าหรอแฉกสงน า และพบวา สถานภาพภายในกลมผใชน ามความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในภาพรวม ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.01 ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05 สอดคลองกบ อภรกษ แชมชน (อางถงใน เมธา โฮวรงกร, 2531, หนา 32)

กลาววา องคประกอบของกลมจะตองประกอบไปดวยสมาชกผใชน าของกลมทเปนผนาและผตาม

คอหวหนากลมผใชน าทสมาชกในกลมเปนผเลอก และในขณะเดยวกนสมาชกในกลมผใชน ากเปนผทกาหนดกฎระเบยบขอบงคบของกลมขนเพอทจะเปนแนว หรอหลกในการดาเนนกจกรรมของกลมใหเปนไปตามวตถประสงคของกลมผใชน าและผตาม มกจกรรมระหวางผนาและผตาม ใน

111

กลมจะตองอยภายใตกฎระเบยบขอบงคบทไดกาหนดขน และสอดคลองกบ สมยศ นาวการ (2525, หนา 51) กลาววาในสวนขององคกรสงทจาเปนกคอโครงสรางของอานาจหนาท ซงจะเปนตวสรางระเบยบการดาเนนงานการใชทรพยากร การประสานงานและการยตความขดแยงในองคกรโครงสรางขององคกร แสดงใหเหนวาหวหนากลมมความรความเขาใจในการเขาไปมสวนรวมบรหารจดการการใชน ามากกวาสมาชก ทงนเปนผลมาจาก หวหนากลมมโอกาสในการเขารวมประชม ฝกอบรม สมมนา มากกวาสมาชกกลมผใชน า จงเกดความรความเขาใจมากกวา หากไดมการประชาสมพนธใหความรแกสมาชกผใชน าอยางทวถงโดยเจาหนาทชลประทาน และหวหนากลม กจะทาใหสมาชกกลมผใชน าไดมสวนรวมในการบรหารจดการการใชน าไดมากขน และพบวา การไดรบขอมลขาวสารดานการจดการน าชลประทาน มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการน าชลประทาน ดานการสงน าและบารงรกษา ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา ทระดบนยสาคญทางสถต 0.01 ทงน อาจเนองมาจากการดาเนนงานตามภารกจของกรมชลประทานเปนงานซงมความใกลชด และมผลกระทบตอประชาชนโดยตรงทงในเชงบวกและเชงลบ การดาเนนงานโดยใหประชาชนมสวนรวมโดยเฉพาะการใหขอมลขาวสาร นบวามความจาเปนในเบองตน สอดคลองกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ทมงเนนในเรองการมสวนรวมของประชาชน ในการดาเนนงานตาง ๆ เปดระบบราชการใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารกจการบานเมองมากขน (กรมชลประทาน, 2552, หนา 3) และพบวา การเขารวมประชม ฝกอบรมสมมนา และดงานดานชลประทาน มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการน าชลประทาน ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทานดานการสงน าและบารงรกษา และดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา ทระดบนยสาคญทางสถต 0.01 สวนดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทานมความสมพนธ ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05 สอดคลองกบ กรมชลประทาน (2545, หนา 20) กลาววาสถาบนผใชน ายงจาเปนตองมเพอทจะใหผใชน าในโครงการมสวนรวมรบผดชอบในสงน าและบารงรกษาระบบชลประทาน

โดยเฉพาะในระดบแปลงนาจาเปนตองมการประสานงานระหวางเจาหนาทโครงการชลประทานกบเกษตรกรผใชน า นอกจากนนยงสามารถเปนสถาบนทไดรบการถายทอดเทคโนโลยการใชน าอยางถกวธไปสเกษตรกรไดมากทสด

10. ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะของการมสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานนน มปจจยหลกมาจาก 2 ดานหลก คอจากหนวยงานของ

112

รฐ ไดแก หนวยงานของชลประทานซงไดแกโครงการสงน าและบารงรกษา และองคกรปกครองสวนทองถน ซงประกอบดวย องคการบรหารสวนตาบล และสมาชกกลมผใชน าโดยตรง โดยหนวยงานของรฐตองสรางความรความเขาใจ เกยวกบการจดการน าชลประทานใหกบกลมผใชน า โดยการจดประชม ฝกอบรมสมมนา ประกาศเสยงตามสาย และจดทศนศกษา ดงาน ใหกลมผใชน าไดแลกเปลยนเรยนรกบกลมผใชน ากลมอน จดระเบยบการใชน า ในดานผใชน ากจะตองเสยสละเวลาใหความรวมมอตอกลม จดระเบยบการใชน า และสรางขอตกลงรวมกน นอกจากนท งหนวยงานของรฐและกลมผใชน าตองรวมมอกนทากคอ การปรบปรงสภาพค คลองใหอยในสภาพดอยเสมอ ซงสอดคลองกบนโยบายของกรมชลประทานทใหความสาคญกบการมสวนรวมของประชาชน โดยการจดตง “สานกสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน” ขน เพอรบผดชอบภารกจดงกลาวโดยเฉพาะ เพอสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในทกกระบวนการทางาน ของกรมชลประทาน ตลอดจนการปรบปรงกระบวนการ และชองทางในการรบฟงความคดเหนของประชาชน โดยคานงถงการใหขอมลขาวสารทถกตอง และความคดเหนของประชาชนเปนสาคญ ซงประชาชนสามารถเขาถง และแสดงความคดเหนของประชาชนสะดวกและหลากหลายวธมากยงขน ซงจะทาใหประชาชนมความเขาใจอนดตอการดาเนนการของรฐ ลดปญหาความขดแยงระหวางหนวยงานของรฐ กบชมชนหรอประชาชนทไดรบผลกระทบ และโครงการรฐสามารถบรรลผลสาเรจไดตามวตถประสงค เกดผลใหการพฒนาประเทศเปนไปอยางตอเนองและยงยน (กรมชลประทาน, 2552, หนา 3) ดงท ปรยากร วงศอนตรโรจน (2535, หนา 145-153) กลาววา ปจจยดานบคคล ปจจยดานงาน ปจจยดานการจดการ มผลตอการมสวนรวม โดยเฉพาะโครงการ สงน าและบารงรกษา มหนาทรบผดชอบงานดานการวางแผน ควบคม ดแล และดาเนนการสงน าและบารงรกษาในเขตพนทโครงการ มอาคารชลประทานขนาดใหญ อาคารชลประทานขนาดกลางอาคารชลประทานขนาดเลก คลองสงน า คลองระบายน า ควบคมการจดสรรน า การปรบปรงซอมแซมระบบการสงนาและระบายน า ใหสามารถสงน าแกพนทเพาะปลกในเขตโครงการไดอยางทวถงและมประสทธภาพ รวมทงรวบรวมสถตขอมลเกยวกบน าทา นาฝน คณภาพของน า ลกษณะดนและการเพาะปลกพชตาง ๆ ควบคมและบรหารทวไปดานธรการ ดานการเงน ดานพสด ใหคาปรกษา และรวมมอกบสวนราชการทเกยวของในการวางแผนการสงน าใหพนทเพาะปลก แกไขปญหาขอขดแยงเรองการใชน า ใหคาแนะนาและเผยแพรความรเกยวกบการสงน า การซอมบารงรกษาอาคารชลประทานแกสมาชก ดาเนนการจดตงกลมผใชน าฯ อบรมใหความรแกสมาชกใหรจกใชน าชลประทานอยางถกวธ รวมทงงานบรหารองคกรกลมผใชน าดวย (ไกรสร วระโสภณและคณะ, 2545, หนา 110-113)

113

จากผลการวจย สามารถสรปไดโดยรวมวา การทกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร จะเขามามสวนรวมดานการบรหารจดการการใชน ามากหรอนอยนน มปจจยหลกมาจาก 2 ฝาย คอฝายท 1 หนวยงานของรฐ ไดแก หนวยงานของชลประทาน ซงหมายถงโครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร และองคกรปกครองสวนทองถน ซงหมายถง ผนาองคการบรหารสวนตาบล และฝายท 2 จากสมาชกกลมผใชน าโดยตรง โดยหนวยงานของรฐตองสรางความรความเขาใจ เกยวกบการจดการน าชลประทานใหกบกลมผใชน า โดยการจดประชม ฝกอบรมสมมนา ประกาศเสยงตามสาย และจดทศนศกษา ดงาน ใหกลมผใชน าไดแลกเปลยนเรยนรกบกลมผใชน ากลมอน นอกจากน เจาหนาทชลประทานจะตองสรางจตสานกใหเกษตรกรมความรสกถงผลประโยชนทไดรบ การเปนเจาของกจกรรมการชลประทานทกอสรางขนมา โดยการวางแผนเพมประสทธภาพงานประชาสมพนธ เพอเพมการรบขอมลขาวสารดานการจดการนาชลประทานทถกตองเหมาะสม จดการประชม ฝกอบรม สมมนาและดงาน พรอมท งเนนกระจายอานาจ รวมกลมเกษตรกรเขาไวในฐานะผตดสนใจ กาหนดทางเลอกทเปดกวางไมมการจากด เกษตรกรเปนผนาการพฒนา เนนเกษตรกรมสวนรวมอยางจรงจง เจาหนาทของรฐมพนธะความรบผดชอบตอสงคม โปรงใส เปดกวาง เปนธรรม และมอบใหเกษตรกรมสวนรวมในการเปนเจาของโครงการ ในดานผใชน ากจะตองเสยสละเวลาใหความรวมมอตอกลม จดระเบยบการใชน า และสรางขอตกลงรวมกน ดงทโคเฮน และอพฮอฟฟ (Cohen & Uphoff, 1977, pp. 17-19) ไดเสนอทฤษฎการมสวนรวม ไวอยางกวาง ๆ 3 ระดบ คอ การมสวนรวมในการวางแผน การมสวนรวมในการปฏบตการ และการมสวนรวมในการตดตามผลและประเมนผล และไดเสนอบรบทของการมสวนรวมวา ในการพจารณาการมสวนรวมจะตองคานงถงปจจยสภาพแวดลอม ซงมความซบซอนอยางมากดวย ไดแก ปจจยทางกายภาพและชวภาพ ปจจยทางเศรษฐกจ ปจจยทางการเมอง ปจจยทางสงคม ปจจยทางวฒนธรรม และปจจยทางประวตศาสตร

ขอเสนอแนะ จากผลการวจยเ รองปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของของกลมผใชน าชลประทาน ในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณโครงการสงน าและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร สามารถนามาเปนขอเสนอแนะ 2 ดาน ไดแกขอเสนอแนะจากผลการวจย และขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ดงน

114

ขอเสนอแนะจากผลการวจย จากผลการศกษาการจดการน าชลประทานในภาพรวม พบวากลมผใชน าทมตาแหนงพนทรบน าในคสงน า ชวงตนคสงน า และกลางคสงน ามสวนรวมในการจดการน าชลประทานทกกจกรรม แตกตางไปจากกลมชวงปลายคสงน า และคสงน าไมถงพนท ทมสวนรวมในกจกรรมนอยกวา ดงนนการพฒนาแนวทางการมสวนรวมในการบรหารจดการน าชลประทาน ควรเนนกลมผใชน า ในชวงปลายค และคสงนาไมถงพนทเปนหลก โดยมขอเสนอแนะจากผลการวจยในครงน คอ

1. ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน เจาหนาทชลประทานควรเขาไปประชาสมพนธสรางความเขาใจ ตดตาม พรอมทงประเมนผลดานการจดการน าชลประทานตลอดเวลา ซงเปนกจกรรมทมความสาคญอยางยงตอการดาเนนงาน เพอแสดงใหเหนวากลมผใชน าควรใหความสาคญกบการมสวนรวมในการบรหารงานจดการชลประทาน

2. ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวม ดานการจดการน าชลประทาน เปนกจกรรมทมความสาคญในการปพนฐานดานการมสวนรวมเกยวกบการพฒนากลมผใชน าชลประทาน เจาหนาทควรเขามากระตน ชแจง และจดฝกอบรมเกยวกบการมสวนรวมของกลมผใชน าในพนทใหปฏบตตามกฎ ระเบยบ กตกาของกลมผใชน าทวางไว พรอมทงเขามากระตนอยเปนประจา ตดตามประชาสมพนธอยางใกลชด และทาความเขาใจตอผทอยนอกเขตชลประทาน ซงจะสงผลทาใหสภาพกลมผใชน าชลประทานและกจกรรมของสมาชกมความเขมแขงเพมมากขน

3. ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน เจาหนาทชลประทานควรเขามาประชาสมพนธอยางใกลชดเปนประจา พรอมทงดาเนนการฝกอบรมเกษตรกรดานแนวทางการเสรมสรางในกจกรรมนเพอพฒนาความเขมแขงขององคกรใหมศกยภาพสงขน 4. ดานการสงน าและบารงรกษา เจาหนาทชลประทานควรกาหนดแผนการสงน า และบารงรกษาลวงหนา และควรจะรบฟงความคดเหนของผใชน ากอนจะกาหนดแผนหรอตารางการจดสรรนา เจาหนาทผเกยวของตองชวยกนตรวจสอบดแลการสงนาอยางเครงครด โดยเฉพาะอยางยงกลมผใชน าชวงปลายค และชวงคสงน าไมถงพนท จะมปญหาสมาชกผใชน าจะขาดความร ความเขาใจดานการจดการนาชลประทานในแปลงนาและการบารงรกษาคสงนา ทาใหสภาพการใชน าชลประทานไมเตมศกยภาพและใชผดวธ เกดขอขดแยงระหวางสมาชกดานการใชน าและการบารงรกษาในระดบแปลงนา ซงทางเจาหนาทชลประทานตองเขาไปดาเนนการประชมและฝกอบรม เพอใหความรความเขาใจและประชาสมพนธดานการจดการน า แนะนาการใชน าชลประทานใหถกตอง โดยเนนใหกลมผใชน ามสวนรวมอยตลอดเวลา โครงการฯ ควรขยายคคลองสงนา เพอสงนาใหทวถงพนท และควรซอมแซมคลองรว - ขาดใหเรวขน

115

5. ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงน าและบารงรกษา เปนงานทโครงการชลประทานจะตองดาเนนการปรบปรงในระบบฐานขอมลภาพรวมขององคกรผใชน าชลประทานใหทนสมยอยตลอดเวลา ประกอบดวยขอมลดานระบบชลประทานและขอมลดานองคกรผใชน าชลประทาน เปนขอมลทจาเปนทงในการบรหารการจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม พรอมทงสารวจทกทอเกยวกบพนทททาการเพาะปลกจรง ดงนนจาเปนตองตดตามและประเมนผลอยางเปนระบบ เพอเปนขอมลในการพจารณาตวชวดถงผลสาเรจและมาตรฐานบรการชลประทานของโครงการสงนาและบารงรกษา ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 1. ควรมการวจยเกยวกบการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการน าชลประทาน ในเขตโครงการสงนาและบารงรกษา หรอโครงการชลประทานตาง ๆ ซงผลการวจยจะอานวยประโยชนเปนอยางยงสาหรบการดาเนนงานบรหารการจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม

2. ควรมการวจยเพมเตมเกยวกบความคดเหน ความพงพอใจในการเขามามสวนรวมจดการน าชลประทานของเกษตรกร และการประเมนความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน เพอทจะนาผลการวจยไปปรบใชในการวางแผนในภาพรวมของโครงการชลประทานใหมทศทางในการสงเสรมและพฒนาองคกรผใชน าชลประทานใหสมฤทธผลและเกดความยงยนตอไป

3. ควรศกษาตวแปรอสระอนเพมเตม เชนตวแปรทางจตวทยาสงคมในการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการน าชลประทาน ไดแก ศกษาตวแปรดานเจตคตตอผนาทองถนและเจาหนาทของรฐ บทบาทของเจาหนาทสงเสรมการเกษตรในพนทวามผลตอการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการนาชลประทานหรอไม

123

ภาคผนวก

124

ภาคผนวก ก รายนามผทรงคณวฒ

125

รายนามผทรงคณวฒตรวจสอบเครองมอวจย

1. นายศภกจ ตนวบลยศกด เจาพนกงานการเกษตรชานาญงาน สถานทดลองการใชน าชลประทานท 5

(แมกลองใหญ) หมท 1 ตาบลทงขวาง อาเภอกาแพงแสน จงหวดนครปฐม

2. นายประพนธ สพเสถยร นายชางชลประทานอาวโส โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน

อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร 3. ผชวยศาสตราจารยฟอน เปรมพนธ มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร อาเภอเมอง จงหวดกาญจนบร 4. ผชวยศาสตราจารยพงษศกด รวมชมรตน มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร อาเภอเมอง จงหวดกาญจนบร 5. ดร.ศภลกษณ สตยเพรศพราย มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร อาเภอเมอง จงหวดกาญจนบร

126

ภาคผนวก ข การวเคราะหคา IOC ของผเชยวชาญ

การวเคราะหคาความเชอมนของแบบสอบถาม

127

การวเคราะหคา IOC ของผเชยวชาญ

ผลการตรวจสอบคณภาพของเครองมอวจยโดยผเชยวชาญ ทมตอแบบสอบถาม “ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณ โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร”

ตอนท 4 ระดบการมสวนรวมของกลมผใชนาชลประทาน

ความเหนของผเชยวชาญคนท

ขอท

กจกรรมการมสวนรวมของเกษตรกร ในการจดการนาชลประทาน

1 2 3 4 5

คา IOC

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛= ∑

NR

IOC

1 ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน 1.1 ทานมสวนเขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบหลกการ เหตผล ความจาเปนในการมสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการนาชลประทาน 1.2 ทานมสวนเขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบประโยชน ทไดรบจากการมสวนรวม ของเกษตรกรในการบรหารจดการนาชลประทาน 1.3 ทานมสวนรวมแสดงขอคดเหน และขอเสนอแนะ ดานการมสวนรวมในการบรหารจดการนาชลประทาน 1.4 ทานมสวนรวมในการเสนอปญหา และวธการแกปญหา การบรหารจดการนาชลประทาน 1.5 ทานมสวนรวมประชาสมพนธ เพอสรางความเขาใจใหเพอนเกษตรกร ไดเขามามสวนรวมดานการบรหารจดการนาชลประทาน

1 1 1 1 1

1 1 1 1 1

1 1 1 1 1

1 1 1 1 1

1 1 1 1 1

1.00

1.00

1.00

1.00

1.00

2 ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน 2.1 ทานมสวนเขารวมประชม เพอรบทราบหลกการ เหตผลความจาเปน ประโยชนทไดรบจากการจดทาขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการ ใชน าและบารงรกษาภายในกลมผใชน าชลประทาน 2.2 ทานมสวนรวมแสดงขอคดเหน ขอเสนอแนะ และตดสนใจในการจดทาขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ

1 1

1 1

1 1

1 1

1 1

1.00

1.00

128

ความเหนของผเชยวชาญคนท

ขอท

กจกรรมการมสวนรวมของเกษตรกร ในการจดการนาชลประทาน

1 2 3 4 5

คา IOC

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛= ∑

NR

IOC

กตกา หรอกฎเกณฑในการใชน า และบารงรกษาภายใน กลมผใชนาชลประทาน 2.3 ทานมสวนรวมประชาสมพนธ เพอสรางความเขาใจใหเพอนเกษตรกร ในการจดทาขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑดานการใชน า และบารงรกษาของกลม 2.4 ทานมสวนรวมปฏบตตามขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอ กฎเกณฑในการใชน าภายใน กลมผใชนาชลประทาน 2.5 ทานมสวนรวมปฏบตตามขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการบารงรกษาภายในกลมผใชนาชลประทาน

1 1 1

1 1 1

1 1 1

1 1 1

1 1 1

1.00

1.00

1.00

3 ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชนาชลประทาน 3.1 ทานมสวนรวมในกจกรรม การฝกอบรมฟนฟกลมผใชน าชลประทาน (กลมพนฐาน) 3.2 ทานมสวนรวมในกจกรรม การฝกอบรม สมมนาผนาองคกร หรอคณะกรรมการกลมบรหารการใชนาชลประทาน 3.3 ทานมสวนรวมในกจกรรม ทศนศกษาดงานเกยวกบการบรหารจดการการใชนาชลประทาน 3.4 ทานมสวนรวมแสดงขอคดเหน ขอเสนอแนะ และตดสนใจ เกยวกบแนวทางการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชนาชลประทาน 3.5 ทานมสวนรวมประชาสมพนธ เพอสรางใหเพอนเกษตรกรเกดความเขาใจแนวทางการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน

1 1 1 1 1

1 1 1 1 1

1 1 1 1 1

1 1 1 1 1

1 1 1 1 1

1.00

1.00

1.00

1.00

1.00

4 ดานการสงนาและบารงรกษา (การมสวนรวมกบโครงการสงนาและบารงรกษา เจาหนาท กลมผใชนาชลประทาน ในดานตาง ๆ) 4.1 ทานมสวนรวมกาหนดพนทสงนาเปาหมายเบองตนตามปรมาณนาทมอยในอางเกบนา หรอตามขอกาหนดของโครงการชลประทาน

1

1

1

1

1

1.00

129

ความเหนของผเชยวชาญคนท

ขอท

กจกรรมการมสวนรวมของเกษตรกร ในการจดการนาชลประทาน

1 2 3 4 5

คา IOC

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛= ∑

NR

IOC

4.2 ทานมสวนรวมแจงความตองการปลกพช และใหขอมลสภาพพนทเพาะปลกโดยทวไป กอนฤดการสงนาใหแกกลมผใชน าชลประทาน 4.3 ทานมสวนรวมสละแรงงาน เพอกาจดวชพช ขดลอก ซอมแซม และบารงรกษาคสงนาภายในกลม ผใชน าชลประทาน 4.4 ทานมสวนรวมเสนอปญหาการบรหารจดการนาในโครงการสงนาและบารงรกษา 4.5 ทานมสวนรวมในการรบรกระบวนการแกปญหา การบรหารจดการนา ชลประทาน

1 1 1 1

1 1 1 1

1 1 1 1

1 1 1 1

1 1 1 0

1.00

1.00

1.00

0.80

5 ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา 5.1 ทานมสวนรวมในการใหขอมลประชากร ของกลมผใชน าชลประทาน 5.2 ทานมสวนรวมในการใหขอมลพนทถอครองทางการเกษตร 5.3 ทานมสวนรวมในการใหขอมลดานสงนา และบารงรกษา 5.4 ทานมสวนรวมแสดงขอคดเหน และขอเสนอแนะ ในการจดทาขอมลพนฐานโครงการ 5.5 ทานมสวนรวมประชาสมพนธใหเพอนเกษตรกรไดทราบและเขาใจในการจดทาขอมลพนฐานโครงการ

1 1 1 1 1

1 1 1 1 1

1 1 1 1 1

1 1 1 1 1

1 1 1 1 1

1.00

1.00

1.00

1.00

1.00

คา IOC 0.99

130

(หนา 130 Reliability)

131

ภาคผนวก ค หนงสอขอความอนเคราะห

132

(หนา 132 – 138 หนงสอขอความอนเคราะห 7 แผน)

139

ภาคผนวก ง แบบสอบถามสาหรบการวจย

140

แบบสอบถามสาหรบการวจย เรอง

ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของกลมผใชนาชลประทานในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชนา: ศกษากรณ โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน

อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร

คาชแจง 1. แบบสอบถามน ใชสาหรบกลมผใชน าชลประทานในเขตจดรปทดนโครงการสงนาและบารงรกษาท 1 โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร

2. แบบสอบถามแบงเปน 5 ตอน ดงน ตอนท 1 ปจจยสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจของผตอบแบบสอบถาม ตอนท 3 ปจจยเกยวกบการเปนสมาชกของผตอบแบบสอบถาม ตอนท 4 ระดบการมสวนรวมของสมาชกกลมผใชน าชลประทาน ตอนท 5 ปญหา อปสรรคและแนวทางแกไข

3. ขอมลและผลการตอบคาถามของทานจะเปนความลบและไมมผลกระทบตอทาน แตอยางใด

4. ผลทไดจากการวจยครงนจะนาไปใชประกอบการทาวทยานพนธของขาพเจาเทานน ขอขอบพระคณทกทานทไดใหความรวมมอ จาเนยร โกมลวานช นกศกษาปรญญาโท สาขาสงคมศาสตรเพอการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร

ชดท..................... วนทเกบขอมล......./............./..........

141

ตอนท 1 ปจจยสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม

คาชแจง โปรดทาเครองหมาย √ ลงใน หนาขอความทกาหนดใหตามความเปนจรง 1. เพศ

1. ชาย 2. หญง 2. อาย........................................ ป (ระบ) 3. ระดบการศกษาชนสงสดทไดรบ

1. ป.4 2. ป. 6 3. ม.3 4. ม.6 5. อนปรญญาหรอเทยบเทา 6. ปรญญาตรหรอเทยบเทา 7. สงกวาปรญญาตร

ตอนท 2 ปจจยสภาพทางสงคมและเศรษฐกจของผตอบแบบสอบถาม

คาชแจง โปรดทาเครองหมาย √ ลงใน หนาขอความทกาหนดใหตามความเปนจรง 4. อาชพทางการเกษตร ไดแก

1. ทานา 2. ทาสวนผก 3. ปลกพชไร 4. ทาสวนผลไม 5. เลยงสตว 6. อน ๆ.......................................................... (ระบ)

5. ขนาดพนททาการเกษตรของทานในปจจบนรวมทงสน...............................ไร (ระบ) 6. ตาแหนงพนทรบนาในคสงนา

1. ตนคสงนา 2. กลางคสงนา 3. ปลายคสงนา 4. คสงนาไมถงพนท

ตอนท 3 ปจจยเกยวกบการเปนสมาชกกลมผใชนาของผตอบแบบสอบถาม

คาชแจง โปรดทาเครองหมาย √ ลงใน หนาขอความทกาหนดใหตามความเปนจรง 7. ระยะเวลาในการเปนสมาชกกลมผใชนาชลประทาน.....................ป..............เดอน 8. สถานภาพภายในกลมผใชน า (มกราคม 2551- ธนวาคม 2551)

1. หวหนากลม 2. สมาชกกลมผใชน า 3. คณะกรรมการกลมผใชน า (ระบตาแหนง).................................................

9. การไดรบขอมลขาวสารดานการจดการนาชลประทาน 1. ไดรบขอมลจากสอบคคล (ระบผใหขอมล..................................................) 2. ไดรบขอมลจากสอมวลชน (ระบแหลงขอมล...........................................)

142

10. การเขารวมประชม ฝกอบรม สมมนา และดงานดานชลประทาน (มกราคม 2551 - ธนวาคม 2551)...........................................ครง (ระบ)

11. ประโยชนทไดรบจากการจดการนาชลประทาน (โปรดทาเครองหมาย √ ลงใน หนาขอความทกาหนดใหเกยวกบประโยชนททานไดรบจากการจดการนาชลประทาน

1. ใชในการปลกพช 2. ใชในการเลยงสตว 3. ใชในการอปโภค/บรโภค 4. ชวยสรางและเพมรายไดใหแกเกษตรกร 5. ทาใหมการจดการใชทดนอยางมประสทธภาพ 6. ทาใหไดรบการแนะนาและสนบสนนดานตาง ๆ จากเจาหนาทชลประทาน 7. ทาใหไดรบบรการสงนาและการแกไขปญหาทาไดอยางรวดเรวเปนทนาพอใจ 8. ทาใหมการอนรกษและการใชทรพยากรนาในโครงการฯ อยางมคณคา

ตอนท 4 ระดบการมสวนรวมของกลมผใชนาชลประทาน

คาชแจง โปรดกาเครองหมาย √ ลงในชองระดบการมสวนรวมหลงขอความแตละขอทเหนวาตรงกบความคดเหนของทาน และเปนจรงมากทสด ซงมเกณฑการพจารณาระดบการมสวนรวม ดงน

5 หมายถง ระดบการมสวนรวมมากทสด 4 หมายถง ระดบการมสวนรวมมาก 3 หมายถง ระดบการมสวนรวมปานกลาง 2 หมายถง ระดบการมสวนรวมนอย 1 หมายถง ไมเคยมสวนรวมเลย

ระดบการมสวนรวม กจกรรมการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการนาชลประทาน

5 4 3 2 1

1. ดานการสรางความเขาใจเกยวกบการจดการนาชลประทาน

1.1 ทานมสวนเขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบหลกการ เหตผล ความจาเปนในการมสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการนาชลประทาน

1.2 ทานมสวนเขารวมประชม ฝกอบรม และสมมนา เพอรบทราบประโยชน ทไดรบจากการมสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการนาชลประทาน

1.3 ทานมสวนรวมแสดงขอคดเหน และขอเสนอแนะ ดานการมสวนรวมในการบรหารจดการนาชลประทาน

143

ระดบการมสวนรวม กจกรรมการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการนาชลประทาน

5 4 3 2 1

1.4 ทานมสวนรวมในการเสนอปญหา และวธการแกปญหา การบรหารจดการนาชลประทาน

1.5 ทานมสวนรวมประชาสมพนธ เพอสรางความเขาใจใหเพอนเกษตรกร ไดเขามามสวนรวมดานการบรหารจดการนาชลประทาน

2. ดานการจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการ นาชลประทาน

2.1 ทานมสวนเขารวมประชม เพอรบทราบหลกการ เหตผลความจาเปน ประโยชนทไดรบจากการจดทาขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอ กฎเกณฑในการใชนา และบารงรกษาภายในกลมผใชนาชลประทาน

2.2 ทานมสวนรวมแสดงขอคดเหน ขอเสนอแนะ และตดสนใจในการจดทา ขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑในการใชนา และ บารงรกษาภายในกลมผใชนาชลประทาน

2.3 ทานมสวนรวมประชาสมพนธ เพอสรางความเขาใจใหเพอนเกษตรกร ในการจดทาขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอกฎเกณฑดานการใชนา และบารงรกษาของกลม

2.4 ทานมสวนรวมปฏบตตามขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอ กฎเกณฑในการใชนาภายในกลมผใชนาชลประทาน

2.5 ทานมสวนรวมปฏบตตามขอตกลง ระเบยบ ขอบงคบ กตกา หรอ กฎเกณฑในการบารงรกษาภายในกลมผใชนาชลประทาน

3. ดานการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชนาชลประทาน

3.1 ทานมสวนรวมในกจกรรม การฝกอบรมฟนฟกลมผใชน าชลประทาน (กลมพนฐาน)

3.2 ทานมสวนรวมในกจกรรม การฝกอบรม สมมนาผนาองคกรหรอ คณะกรรมการกลมบรหารการใชนาชลประทาน

3.3 ทานมสวนรวมในกจกรรม ทศนศกษาดงานเกยวกบการบรหารจดการ การใชนาชลประทาน

3.4 ทานมสวนรวมแสดงขอคดเหน ขอเสนอแนะ และตดสนใจ เกยวกบ แนวทางการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน

3.5 ทานมสวนรวมประชาสมพนธ เพอสรางใหเพอนเกษตรกรเกดความเขาใจ แนวทางการเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน

144

ระดบการมสวนรวม กจกรรมการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการนาชลประทาน

5 4 3 2 1

4. ดานการสงนาและบารงรกษา (การมสวนรวมกบโครงการสงนาและบารงรกษา เจาหนาท กลมผใชนาชลประทานในดานตาง ๆ)

4.1 ทานมสวนรวมกาหนดพนทสงนาเปาหมายเบองตนตามปรมาณนาทมอย ในอางเกบนา หรอตามขอกาหนดของโครงการชลประทาน

4.2 ทานมสวนรวมแจงความตองการปลกพช และใหขอมลสภาพพนทเพาะปลกโดยทวไป กอนฤดการสงนาใหแกกลมผใชน าชลประทาน

4.3 ทานมสวนรวมสละแรงงาน เพอกาจดวชพช ขดลอก ซอมแซม และบารงรกษาคสงนาภายในกลมผใชนาชลประทาน

4.4 ทานมสวนรวมเสนอปญหาการบรหารจดการนาในโครงการสงนา และบารงรกษา

4.5 ทานมสวนรวมในการรบรกระบวนการแกปญหา การบรหารจดการนา ชลประทาน

5. ดานการจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและบารงรกษา

5.1 ทานมสวนรวมในการใหขอมลประชากรของกลมผใชน าชลประทาน

5.2 ทานมสวนรวมในการใหขอมลพนทถอครองทางการเกษตร

5.3 ทานมสวนรวมในการใหขอมลดานสงนา และบารงรกษา

5.4 ทานมสวนรวมแสดงขอคดเหน และขอเสนอแนะ ในการจดทาขอมล พนฐานโครงการ

5.5 ทานมสวนรวมประชาสมพนธใหเพอนเกษตรกรไดทราบและเขาใจ ในการจดทาขอมลพนฐานโครงการ

145

ตอนท 5 ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะตอการมสวนรวมในการจดการนาชลประทาน

ขอท กจกรรมการมสวนรวม ปญหาและอปสรรค ขอเสนอแนะ 1

การสรางความเขาใจดานการจดการนาชลประทาน

1.……………………………….. 2………………………………... 3………………………………...

1………………………………. 2………………………………. 3……………………………....

2

การจดทาขอตกลงเกยวกบการจดตงกลมในการมสวนรวมดานการจดการนาชลประทาน

1……………………………….. 2……………………………….. 3………………………………..

1...……………………………. 2..…………………………….. 3..……………………………..

3

การเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชนาชลประทาน

1……………………………….. 2……………………………….. 3………………………………..

1……………………..……….. 2………………….….……….. 3.………………….…………..

4

การสงนาและบารงรกษา

1……………………………….. 2……………………………….. 3………………………………..

1..…………………………….. 2..…………………………….. 3..……………………………..

5

การจดทาขอมลพนฐานโครงการสงนาและ บารงรกษา

1……………………………….. 2……………………………….. 3………………………………..

1..…………………………….. 2..…………………………….. 3..……………………………..

6

ดานอน ๆ (ถาม)

1……………………………….. 2……………………………….. 3………………………………..

1..…………………………….. 2..…………………………….. 3..……………………………..

146

ภาคผนวก จ ภาพกจกรรมการอภปรายกลมยอย (Focus Group)

วนท 26 กนยายน 2552 ณ สานกชลประทานท 13 อ.ทามวง จ.กาญจนบร

147

ผวจยชแจงวตถประสงคของการอภปรายกลมยอย เรอง ปจจยทมความสมพนธกบการม สวนรวมของกลมผใชน าชลประทาน ในเขตจดรปทดน ดานการบรหารจดการการใชน า: ศกษากรณ โครงการสงนาและบารงรกษาพนมทวน อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร

วนท 26 กนยายน 2552 ณ สานกชลประทานท 13 อ.ทามวง จ.กาญจนบร (ภาพโดย จาเนยร โกมลวานช วนท 26 กนยายน 2552)

ผนาองคการบรหารสวนตาบล ผนากลมผใชน า สมาชกกลมผใชน า และเจาหนาท ชลประทาน แบงกลมยอย รวมแสดงความคดเหนในระหวางการอภปรายกลม

(ภาพโดย จาเนยร โกมลวานช วนท 26 กนยายน 2552)

148

การอภปรายกลมของผนาองคการบรหารสวนตาบล ผนากลมผใชน า

สมาชกกลมผใชน า และเจาหนาทชลประทานในแตละกลมยอย (จานวน 6 กลม) (ภาพโดย จาเนยร โกมลวานช วนท 26 กนยายน 2552)

149

สรปผลประเดนหลกจากการอภปรายของแตละกลมยอย (ภาพโดย จาเนยร โกมลวานช วนท 26 กนยายน 2552)

150

ประวตผวจย

ชอ – สกล นางจาเนยร โกมลวานช วน เดอน ปเกด 24 สงหาคม 2501 ภมลาเนา บานเลขท 7 หม 3 บานหลวง ตาบลมารวชย อาเภอเสนา จงหวดพระนครศรอยธยา ทอยปจจบน บานเลขท 131 หม 9 ตาบลหนองเสอ ซอย 4 ตาบลวงศาลา อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร 71000 สถานททางาน โครงการกอสราง 2 สานกชลประทานท 13 ตาบลมวงชม อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร ตาแหนงหนาทการงาน ชางฝมอสนามชน 3 ประวตการศกษา พ.ศ. 2514 ประถมศกษาปท 7 โรงเรยนชลประทานสงเคราะห ตาบลบางตลาด อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร พ.ศ. 2518 มธยมศกษาปท 3 โรงเรยนปากเกรด ตาบลปากเกรด อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร พ.ศ. 2536 มธยมศกษาปท 6 ศนยการศกษานอกโรงเรยน จงหวดกาญจนบร ตาบลทาลอ อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร พ.ศ. 2544 อนปรญญาศลปศาสตร (อ.ศศ) โปรแกรมวชาการพฒนาชมชน สถาบนราชภฏกาญจนบร อาเภอเมองกาญจนบร จงหวดกาญจนบร พ.ศ. 2547 ศลปศาสตรบณฑต (ศศ.บ.) โปรแกรมวชาการพฒนาชมชน สถาบนราชภฏกาญจนบร อาเภอเมองกาญจนบร จงหวดกาญจนบร พ.ศ. 2553 ศลปศาสตรมหาบณฑต (ศศ.ม.) สาขาสงคมศาสตรเพอการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร อาเภอเมองกาญจนบร จงหวดกาญจนบร