EKONOMIJA OKOLIA

Prirodna bogatstva ine ona dobra to se nalaze u prirodi kao njezin sastavni dio, a koja se mogu ukljuiti u proces privreivanja.Bogatstvo sa kojim odreena drutvena zajednica raspolae, iako za njegovo nastajanje nije utroen ljudski rad.

Prirodni resursi predstavljaju znaajan faktor ekonomskog razvoja, jer od veeg ili manjeg prisustva ovih dobara u nekoj zemlji, pri datim drugim faktorima, ovisi dinamika i struktura privrednog razvoja.- u prolosti, a i danas su u nerazvijenim zemljama, gdje je teite privrednog razvoja na poljoprivredi, glavnaprirodna bogatstva bila povrina i plodnost zemljita, kaoi klimatske prilike, dok su u uvjetima savremenog tehnolokog razvoja vodedi elementi prirodnih resursa: energetski izvori i leita ruda metala i nemetala.Jedan od zadataka ekonomske politike je da se prirodna bogatstva, kao nacionalni kapital,po osnovu istraivanja i analize pravilno procijene, utvrde komparativne prednosti u odnosu na druge zemlje, te usmjere sredstva investicija ka efikasnoj valorizaciji ovih dobara, kako bi ona zaista bila znaajna kao faktor uspjenog ekonomskog razvoja.Azijski kontinent zahvata 1/3 suhozemne povrine, dok na Evropu otpada 3%.Najbolji poloaj ima Sjeverna Amerika (USA i Kanada) u kojoj po stanovnikupripada najvie obradive povrine, a i produktivnost rada u agraru je najveda na svijetuOd ukupne kopnene povrine se koristi u privredne svrhe: kao obradivo zemljite, kao panjaci i kao ume. Najmanje zemlje otpada na jednog stanovnika u Aziji, gdje je stacionirano najbrojnije agrarno stanovnitvo (Indija i Kina), a produktivnost rada u agraru je niska.More je izuzetno znaajan izvorbogatstva:

- Koridenje energije plime-oseke,

- koridenje morske vode za dobijanje pitke vode,

- koridenje morskog dna kao bogatog nalazita minerala,

- izvor hrane bogate proteinima: ribom imorskim beskimenjacima.Na ume i umsko zemljite u BiH je 1991. godine otpadalo neto vie od 2,4 miliona ha, to ukazuje da je ovaj resurs jedan od znaajnijih privrednih potencijala.Struktura umskog fonda u dobroj mjeri relativizira kvantitativne razmjere, jer se svega60 % odnosi na ouvane ume, dok preostalidio ine degradirane ume i ikare, koje se ne mogu koristiti na ekonomskim principima u privredne svrhe.Slabija taka strukture ovog resursa je relativno malo uede etinara, kao najkvalitenijeg vida umskog fonda.Intenzivan pritisak na okoli uzrokovao je niz ekolokih problema.Ekoloki se problemi mogu definirati kao bilo koja promjena stanja u fizikom okoliu do koje je dolo zbog ljudske aktivnosti kojom se naruava to stanje, a ima efekte koje drutvo dri neprihvatljivim po prihvadenim ekolokim normama (standardima).Dogaaju se na globalnoj razini (globalno zagrijavanje atmosfere, smanjivanje ozonskog omotaa),regionalnoj(kisele kie, zagaenje podzemnih voda, velika izlijevanja ulja)

lokalnoj(zagaenje vode, zraka, nedoputeno odlaganje otpada).Odnos ekonomije i zatite okolia se u cilju potpunog razumijevanja mora posmatrati kroz prizmu znaenja pojmova ekonomskog razvojai okolia, jer su to determinante paradigme odrivog razvoja.Definisanje ekonomije kao prouavanja kako ljudi upotrebljavaju njihove ograniene resurse u nastojanju da zadovolje neograniene elje modanajbolje oslikava kompleksnost ove naune oblasti.Ovakvo poimanje praktino objanjava ekonomiju kao ljudsku djelatnost koja se susree sa evidentnom oskudnou sredstava za ostvarivanje zacrtanih ciljeva.Ova oskudnost predstavlja funkcionalnu vezu izmeu ekonomije i okolia iz koje secrpe ekonomskiinputi koji su po prirodi ogranieni.Ekologija se moeobjasniti kao prouavanje naina ivota, odnosno koegzistencijom ovjekovog ponaanja, flore i faune.Termin ekologija prvi jeupotrijebio Charles Darwin u knjizi Porijeklo vrsta, 1856. godine, a u bioloku naunu terminologiju, pojam i definiciju ekologije, uveo je Ernst Haeckl 1896.godine, u knjiziPrirodna istorija stvaranja, istiudi da je ekologija nauka o odnosima ivih bida u prirodnoj sredini.Etimoloki, ekologija potie od grkih rijei oikos(kuda, stanite) i logos (izuavanje, nauka), to znai da je rije o nauci o prostoru u kojem ivimo, tj. koja izuava uzajamne odnose izmeu ovjeka i svih organizama prirode prisutnih u njegovom okruenju.Danas je ekologija interdisciplinarna nauka koja svoja nauna saznanja temelji na vie prirodnih nauka (biologija, hemija, geografija, fizika, geologija).U novije vrijeme problematika ekologije je sve vie predmet interesovanja pojedinih naunih disciplina (ekonomije, prava,...)S obzirom da su zalihe prirodnog kapitala u velikoj mjeri iscrpljene ili nagranici iscpljivosti (osobito pitka voda,plodno tlo, ume ili riblji fond), a da je za prehranu stanovnitva nuno povedati privrednu aktivnost, postavlja se pitanje odrivosti prirodnog sistema u navedenim uvjetima.Unato postepenom porastu ivotnog standarda u nekim zemljama u razvojuu posljednjih dvadesetak godina,prema podacima Svjetske banke), gotovo 2,8 mld ljudi raspolae s manje od 2 USD na dan, a 1,2 milijardi ivi s manje od 1 USD dnevno, odnosno nije u mogudnosti pribaviti ni nuna egzistencijalna dobra.povedanjem komunalnog i industrijskog otpada, itd.povedanjem buke,zagaenjem zraka,povedanom potronjom vode,Koncentracija velikog broja stanovnika, osobito u zemljama u razvoju, u velikim gradovima, utjee na okoli:Da de se pritisak na okoli nastaviti ukazuju sljededi podaci:- 1995. je na Zemlji bilo 23 grada s vie od 8 miliona stanovnika, od kojih vie od 80% u zemljama u razvoju,- procjenjuje se da de se taj broj2015. povedati na 33, od kojih de se samo 6 nalaziti u razvijenim zemljama.Potronjom primarnihfosilnih (drveni i kameni ugljen, nafta, zemni plin) i sekundarnih fosilnih goriva (benzin, lo ulje, koks, gradski plin) i sjeom uma, povedava se koncentracija CO2 u atmosferi, ime se, pored ostalih posljedica, utjee na povedanje prirodnog uinka staklenika.Prema miljenju velikogbroja znanstvenika, posljedica je navedenog antropogenog djelovanja porast globalne temperature s nizom globalnih klimatskih promjena u tijeku XX stoljeda.Ouvanje okolia zahtijeva sistemski pristup i koordiniranu akciju svih ukljuenih:

meunarodnih organizacija,nacionalnih, regionalnih i lokalnih vlasti, privrede, nevladinog sektora i pojedinaca.Od poetka 70-ih godina dodanas zakljueni su brojni meunarodni sporazumi o zatiti okolia.Pojam odrivog razvoja,otkad je istaknut u izvjetaju Svjetske komisije za okoli UN- a pod nazivom Naa zajednika budunost godine 1987., postaje temeljna okosnica nove globalne meunarodne ekoloke politike.Prekretnicom u globalnoj ekolokoj politici smatra se Konferencija UN-a o okoliu koja je odrana u junu 1992. u Rio de Janeiru.Kljuni dokumenti usvojeni na Konferenciji su:Agenda 21,Deklaracija o zatiti okolia, Konvencija o klimatskim promjenama,Konvencija o biolokoj raznolikostiGlobalni dogovor o umama