23. Szkic usytuowania przyszłej akademii górniczej w Krakowie, 20 stycznia 1913 r. Źródło: Archiwum Narodowe w Krakowie.

162

199

Z. 30. 049/XV a 1913

Allerhöchste Entschließungk. k. Minister für öff entliche Arbeiten

Dr. Ottokar TrnkaIch genehmige die Errichtung einer montanistischenHochschule in Krakau und ermächtige Sie, die hiezu

erforderlichen weiteren Vorkehrungen zu treff en.Wien, am 31. Mai 1913 Franz Joseph

Najwyższe postanowienieck Minister Robót Publicznych

Dr Ottokar TrnkaZatwierdzam utworzenie wyższej szkoły górniczej

w Krakowie i upoważniam Pana do wydawania dalszych potrzebnych ku temu zarządzeń.

Wiedeń, 31 maja 1913, Franciszek Józef

Źródło:Ośrodek Historii Techniki z Muzeum AGH.

Tłumaczenie: Dariusz Kałuża

Dokument 51

1913 maj 31, WiedeńNajwyższe postanowienie cesarza Franciszka Józefao utworzeniu w Krakowie wyższej szkoły górniczej

313

VIProjekt

Programu nauk ck akademii górniczejw Krakowie

I rok studyów

1 . Wy ż s z a m a t e m a t y k a Wykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . . . . . 3 godz., półr[ocze] let[nie] 3Ćwiczenia półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . . . . . 3 godz., „ „ 3

Wykład: A n a l i z a w y ż s z a – rachunek różniczkowy i całkowy i za-stosowanie go do rozwiązywania zadań technicznych. Równania różniczkowe i ich zastosowanie.

G e o m e t r y a a n a l i t y c z n a – zasady geometryi analitycznej, pła-skiej i sferycznej. Linie krzywe i powierzchnie. Rektyfi kacya i komplanacya krzywych płaskich, komplanacya i kubatura powierzchni.

Ćwiczenia i seminarya: Rozwiązywanie i roztrząsanie zagadnień wyż-szej analizy, wyższej geometryi i zastosowanie matematyki.

2 . G e o m e t r y a w y k r e ś l n aWykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . . . 4 godz., półr[ocze] let[nie] 2Rysunki i ćwicz[enia] półr[ocze] zim[owe] . 3 godz., „ „ 3

Wykład: Rzuty prostokątne graniastosłupa, ostrosłupa, walca, stożka i kuli, ich przekroje, siatki i przenikania. Punkt, prosta i płaszczyzna. Linia śrubowa i powierzchnie śrubowe. Powierzchnie obrotowe. Rzuty technicz-nych utworów z maszynoznawstwa i budownictwa.

Aksonometrya ukośna i  prostokątna. Perspektywa środkowa. Rzuty kotowane i  ich zastosowanie do rozwiązywania zadań z miernictwa nad-ziemnego i górniczego.

Rysunki i  ćwiczenia: Rysunki odręczne. Rozwiązywanie zadań uzu-pełniających wykład i rysunkowe ich przedstawienie.

3 . R y s u n k i s y t u a c y j n e i   s t o s o w a n eWykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . . . 2 godz., półr[ocze] let[nie] 2

Znaki przyjęte. Czytanie map, kopiowanie ich na kalce i papierze. Pla-ny warstwicowe, rozwiązywanie zadań warstwicowych, przekroje.

314

4 . M i n e r a l o g i a i   p e t r o g r a f i aWykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . . . . . 5 godz., półr[ocze] let[nie] 4Ćwiczenia i sem[inaria] półr[ocze] zim[owe] 4 godz., „ „ 3

Wykład: M i n e r a l o g i a . Mineralogia ogólna: krystalografi a geo-metryczna i  krystalofi zyka, budowa chemiczna minerałów, powstawanie minerałów. Mineralogia specyalna ze szczególnem uwzględnieniem rud i minerałów wchodzących w skład budowy skał.

Pe t r o g r a f i a : Tekstura skał. Sposoby petrografi cznego badania. Skały wybuchowe, osadowe i łupki krystaliczne.

Ćwiczenia i seminarya: Mineralogia: ćwiczenia w rozwiązywaniu form krystalicznych. Oznaczanie minerałów za pomocą mikroskopu, dmuchawki i ich wewnętrznego wyglądu.

Petrografi a: Oznaczenie skał według ich zewnętrznego wyglądu.

5 . C h e m i a o g ó l n aWykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . . 3 godz., półr[ocze] let[nie] 2Laboratoryum: półr[ocze] zim[owe] . . . . 2 godz., „ „ 3

Wykład: Zasady chemii. Chemia fi zykalna. Pierwiastki i  ich połą-czenia główne w  odniesieniu do mineralogii i  petrografi i. Zasady chemii organicznej głównie w odniesieniu do minerałów i gazów organicznego po-chodzenia.

Laboratoryum: Samodzielne wykonywanie doświadczeń chemicznych, Operowanie przyrządami. Jakościowe badanie minerałów i skał.

6 . M e c h a n i k a t e c h n i c z n a IWykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . . . . . godz., półr[ocze] let[nie] 3Ćwiczenia i sem[inaria] półr[ocze] zim[owe] 2 godz., „ „ 2

Wykład: Kinematyka. Dynamika punktu materyalnego. Staty-ka. Statyka wykreślna. Środki ciężkości. Praca i  sprawność. Sprężystość i sztywność. Opory tarcia i ruchu. Prawo ciężkości. Geometryczne prawa ruchu. Działanie kół zamachowych. Maszyny proste. Zasady mechaniki cieczy, gazów i par.

Ćwiczenia i seminarya mają na celu pogłębić wykład i uzupełnić go rachunkowem i wykreślnem rozwiązywaniem przykładów.

315

7 . M e c h a n i k a t e c h n i c z n a I I(nauka o wytrzymałości)

Wykład – półrocze letnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 godz.Ćwiczenia i sem[inaria] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 „

Wykład: Wytrzymałość materyału. Stan odkształcenia i stan równego napięcia. Praca odkształcenia. Obliczanie wytrzymałości prętów, belek, płyt i naczyń. Wytrzymałość złożona.

Ćwiczenia i  seminarya: Rozwiązywanie technicznych zadań. Prak-tyczne badanie wytrzymałości materyału.

8 . S t e n o g r a f i a p o l s k a i   n i e m i e c k aZakres nauki: Tworzenie i skracanie słów, znaczniki, skracanie zdań,

ciągłe ćwiczenie w szybkiem czytaniu i pisaniu (do 120 głosek na minutę), ćwiczenie w odczytywaniu własnych i cudzych stenogramów.

9 . E n c y k l o p e d y a p r a w a i   a d m i n i s t r a c y i (prawo publiczne)

Wykład – półrocze zimowe . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 godz. Pojęcia wstępne: Prawo publiczne. Prawo prywatne.P r a w o p u b l i c z n e : Nowoczesne państwo i  jego ustrój. Monar-

chia Austryacko-Węgierska i wspólne jej sprawy. Ustrój polityczny Przed-litawii. Rada Państwa. Izba Panów. Delegacye. Kraje i  sejmy krajowe. Po-wiaty. Gminy. Ustawy i rozporządzenia. Ustawy zasadnicze. Ogólne prawa i obowiązki obywateli. Organizacya władz administracyjnych państwowych i autonomicznych ze szczególnem uwzględnieniem organizacyi władz prze-mysłowych i górniczych. Pogląd na organizację pruskich i rosyjskich władz przemysłowych i górniczych.

II rok studyów

1. FizykaWykład – półr[ocze]zim[owe] . . . . . . . . . . . . 3 godz., półr[ocze] let[nie] 3Ćwiczenia i sem[inaria] półr[ocze] zim[owe] 1 „ „ „ 1

Wykład: Wstęp. N a u k a o   c i e p l e : Pomiary ciepła. Rozszerzal-ność ciał pod wpływem ciepła. Cieplik właściwy. Zmiana stanu skupienia pod wpływem ciepła. Spalanie. Mechaniczna teoria ciepła w odniesieniu do

316

kotłów i maszyn parowych. Promieniowanie ciepła. Temperatura wnętrza ziemi.

N a u k a o  g a z a c h i  p a r a c h : Równania stanu gazów i par. Zmia-ny w stanach. Wypływ gazów i par z naczyń. Przepływ gazów i par przez przewody rurowe. Parcie wiatru.

O p t y k a w zastosowaniu do przyrządów optycznych i analizy spek-tralnej.

M a g n e t y z m : Potencyał magnetyczny. Pole magnetyczne. Magne-tyzm ziemski i przyrządy do jego mierzenia.

Ćwiczenia i seminarya: Doświadczalne sprawdzanie praw fi zyki.

2 . M i e r n i c t w o n a z i e m n eWykład – półr[ocze] zim[owe]. . 4 godz., półr[ocze] let[nie] 2Ćwiczenia półr[ocze] zim[owe]. . . 2 godz. (w sali), półr[ocze] let[nie] 4 (w polu)

15-dniowe zdjęcia samodzielneWykład: Wstęp. Zasady rachunku prawdopodobieństwa. Zasady teo-

ryi najmniejszych kwadratów. Wyrównanie spostrzeżeń. Przykłady.Zarys miernictwa naziemnego. Części składowe narzędzi mierniczych.

Teorya, opis sprawdzanie i rektyfi kacya narzędzi do pomiaru długości i ką-tów. Zdjęcie poziome. Operacye i zasadnicze zadania miernictwa, metody zdjęcia poziomego, tryangulacya, zdjęcia poligonalne i szczegółowe.

Instrument niwelacyjny i uniwersalny. Niwelacya. Trygonometryczny i barometryczny pomiar wysokości. Warstwice.

Tachymetrya. Zasady fotogrametryi. Trasowanie.Wypracowanie zadań z uwzględnieniem rachunku wyrównania.

Ćwiczenia: a) Ć w i c z e n i a w s a l i: Operowanie środkami pomocni-czymi do rysowania planów i liczenia. Sprawdzanie i rek-tyfi kacya instrumentów. Rozwiązywanie zadań.

b) Ć w i c z e n i a w p o l u: Przedwstępne ćwiczenia do samo-dzielnego zdjęcia: pomiar długości i kątów, zdjęcia parcel, szkicowanie, poligonowanie, niwelowanie, tachymetryczne oznaczanie punktów.

c) 15-d n i o w e s a m o d z i e l n e z d j ę c i e obejmujące po-miar poziomy i  pionowy na podstawie przeprowadzonej tryangulacyi. Profi lowanie podłużne i  poprzeczne. Traso-wanie. Plan zdjęcia.

317

3 . P a l e o n t o l o g i aWykład – półr[ocze] zim[owe]. . . . . . . . . . . . . . . 2Ćwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Wykład. Rozwój i zadania nauki o skamielinach. Systematyka. Po-dział, jako też charakterystyka najważniejszych klas, rodzin i  gatunków świata zwierzęcego i roślinnego. Skamieliny przewodnie.

Ćwiczenia. Pogłębienie wykładu i określenie pojedynczych okazów.

4 . G e o l o g i a , c z ę ś ć I ( f i z y c z n a )Wykład – półr[ocze] let[nie] . . . . . . . . . . . . . . . . 5 godz.

W soboty: seminarya i wycieczkiWykład: Zakres geologii. Tektonika geologiczna. Geologia dynamicz-

na: działanie powietrza, wody, plutonizmu i organizmów. Woda w ziemi ze stanowiska górniczego i gospodarczego (hydrologia praktyczna).

Seminarya i  wycieczki mają na celu pogłębić wykład i  obserwować w  naturze zjawiska dynamiczne. Rysowanie map i  przekroi geologicznych. Użycie kompasu.

5 . E l e m e n t y m a s z y nWykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . . . 6 godz., półr[ocze] let[nie] 4Rysunki i ćwiczenia – półr[ocze] zim[owe] . . 8 godz., „ „ 4

Wykład: Zasady technologii metali. Konstrukcya i  obliczanie części składowych maszyn: nity, kliny i  śruby, czopy, osie, wały, korby, sprzęgła, łożyska, koła tarciowe, zazębione, pasowe i liniowe: transmisye. Tłoki, trzo-ny, wodziki, mimośrody, dławiki, armatury. Rury. Maszyny do podnoszenia ciężarów: wielokluby, windy, żurawie.

Rysunki i ćwiczenia: Zdjęcia i szkice z modeli. Wykonywanie rysun-ków fabrycznych na podstawie sporządzonych szkiców.

Obliczanie, szkicowanie i konstrukcja części składowych maszyn, róż-nych przyrządów.

Rozwiązywanie zadań rachunkowych.

318

6 . G e n e r a t o r y i   m o t o r y m a s z y n o w e , i c h o b s ł u g a i   k o n s e r w a c y a

Wykład – półr[ocze] letnie. . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 godz.Rysunki i ćwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 „

Wykład: Kotły parowe, ich omurowanie i obsługa.B u d o w a m a s z y n p a r o w y c h na podstawie teoryi tychże. Sta-

widła. Koła zamachowe. Fundamentowanie maszyn parowych. Kondensa-tory. Obsługa maszyn parowych.

Tu r b i n y cisnące i reakcyjne. Regulatory. Obsługa.M o t o r y e k s p l o z y j n e. Ich budowa i obsługa.K o ł a w o d n e.Sprawdzanie d z i e l n o ś c i  generatorów i motorów maszynowych.Ćwiczenia i rysunki: Zasady obliczania generatorów i motorów ma-

szynowych i projektowanie pojedynczych części składowych.Praktyczne sprawdzanie dzielności generatorów i  motorów maszyn.

Wycieczki naukowe.7 . C h e m i a t e c h n o l o g i c z n a

w   o d n i e s i e n i u d o g l i n e k i   k a m i e n iWykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . 2 godz.,Ćwiczenia – półr[ocze] zim[owe] . . . . . 2 godz., półr[ocze] let[nie] 2

Wykład: Materyały ogniotrwałe i  ich fabrykacya. Fabrykacya cegieł, wapna, cementu farb ziemnych itp.

Ćwiczenia: Chemiczne badanie materiałów surowych keramicznych na ich przydatność przemysłową. Próby sporządzenia mas na wyroby ce-ramiczne.

Wycieczki naukowe do cegielń, hut szkła, fabryk cementu, kamieni ogniotrwałych i fabryk farb ziemnych.

8 . E n c y k l o p e d y a p r a w a i a d m i n i s t r a c y i .P r a w o p r y w a t n e

Wykład – półr[ocze] zim[owe]. . . . . . . . . . . . . . . 4 godz.P r a w o p r y w a t n e: Podmioty i przedmioty praw i zobowiązań i ich

rodzaj. Najważniejsze zasady prawa majątkowego. Prawo rzeczowe. Wła-sność i  posiadanie. Zobowiązania. Poszczególne umowy prawa cywilnego i handlowego. Odszkodowanie. Przedawnienie Firmy. Towarzystwa akcyjne i spółki. Główne zasady prawa wekslowego.

319

Stosunki prawne pracowników handlowych (urzędników prywatnych).Organizacya sądownictwa. Główne zasady procesu cywilnego i karne-

go. Sądy przemysłowe.

P r a w o ad m i n i s t r a c y j n eWykład – półr[ocze] let[nie] . . . . . . . . . . . . . . . . 3 godz.

N a j w a ż n i e j s z e z a s a d y u s t a w o d a w s t w a p r z e m y -s ł o w e g o. Przemysły wolne i  koncesyonowane. Personal przemysłowy i przepisy ochronne. Odpoczynek niedzielny. Inspektorowie przemysłowi. Odpowiedzialność cywilna i karna za nieszczęśliwe wypadki. Porównawcze zestawienie najważniejszych przepisów z dotyczącymi stosunkami w pań-stwie rosyjskiem i niemieckiem.

Z a s a d y u s t a w o d a w s t w a o o c h r o n i e p a t e n t ó w, wzorów i marek w Austryi, Rosyi i Niemczech.

Z a s a d y u s t a w o d a w s t w a s k a r b o w e g o a u s t r y a c k i e g o. Organizacya władz państwowych. Podatki bezpośrednie i pośrednie i spo-sób ich wymiaru. Daniny publiczne na rzecz państwa, kraju, powiatu i gmin. Taksy i należytości. Monopole państwowe. Cła. Objaśnienie taryfy celnej i ulg celnych w odniesieniu do górnictwa. Porównawcze zestawienie najważ-niejszych przepisów skarbowych w Rosyi i Niemczech.

III rok studów

1 . M i e r n i c t w o k o p a l n i a n eWykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . 2 godz., półr[ocze] let[nie] 2Ćwiczenia – półr[ocze] zim[owe] . . . . . 2 godz., „ „ 2Rysunki – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . 2 godz., „ „ 2

Wykład: Magnetyzm ziemski ze szczególnym uwzględnieniem dekli-nacyi i jej zmian. Deklinatorya i stacye magnetyczne.

Instrumenty magnetyczne: ich opis, własności, sprawdzanie, rektyfi -kacya i  sposób użycia (igła magnetyczna, kompas, zawieśnik, przykładka i przyrządy pomocnicze).

Teodolit kopalniany i jego użycie przy pomiarze chodników i szybów.Dokładność pomiaru ciągów teodolitowych i kompasowych.Obliczenie i przykładanie ciągów.

320

Łączenie pomiarów naziemnych z kopalnianymi za pomocą teodolitu i instrumentów magnetycznych.

Niwelacya i  trygonometryczny pomiar wysokości w kopalni. Pomiar głębokości szybów.

Rozwiązywanie zadań z miernictwa kopalnianego drogą rachunko-wą i wykreślną.

Zasady wyznaczania kierunku południka, czasu, szerokości i długości miejsca obserwacji.

Ćwiczenia: Zdjęcia w kopalni, które powinny doprowadzić do rozwią-zania pewnego zadania i narysowania planu części kopalni, jako też objąć praktycznie wszystkie działy teoretycznych wykładów.

Rysunki: Znaki przyjęte dla map kopalnianych. Obliczanie i przykła-danie (trygonometryczne i mechaniczne) ciągów. Kopiowanie kart kopal-nianych. Wykreślne rozwiązywanie zadań z miernictwa kopalnianego.

2 . G e o l o g i a , część II (historyczna)Wykład – półr[ocze] zim[owe]. . . 6 godz.Ćwiczenia i seminarya . . . . . . . . . 2 „

Wykład: Systemy geologiczne ze szczególnym uwzględnieniem ziem dawnej Polski, monarchii austryacko-węgierskiej, Bośni-Hercegowiny, kra-jów bałkańskich i głównych siedlisk światowego przemysłu górniczego.

Ćwiczenia i seminarya: Samodzielne prace petrografi czno-paleonto-logiczne w zbiorach akademii.

U w a g a. Wykład geologii, część II trwa do połowy stycznia, od tego zaś czasu godziny wykładu przeznaczone są na wykład o złożach.

3 . N a u k a o z ł o ż a c hWykład – półr[ocze] letnie. . . . . . 4 godz.Ćwiczenia i seminarya . . . . . . . . . 2 „

Wykład: (Szczegółowo o złożach węgla, rud, glinek i kamieni: ency-klopedycznie zaś o złożach soli, ropy i wosku ziemnego).

Wstęp. Podział złoży. Powstawanie i zawartość złoży.Z ł o ż a k r u s z c o w e. Złoża magnetyczne, kontaktowe, metamor-

fi czne, metasomatyczne napływowe. Przykłady poszczególnych typów.Z ł o ż a w ę g l o w e. Podział węgli mineralnych. Struktura pokładów,

przerosty i  otoczaki węglowe. Szczeliny łupliwości. Wymiary pokładów

321

i ich położenie. Pokłady zagłębia węglowego. Powstawanie węgla i jego zło-ży. Identyfi kowanie pokładów. Najważniejsze zagłębia węglowe świata i ich znaczenie ekonomiczne.

Z ł o ż a g l i n e k i k a m i e n i u ż y t e c z n y c h. Złoża osadowe, wy-buchowe i złoża łupków krystalicznych, ich znaczenie techniczne. Najważ-niejsze miejscowości i warunki ich przychodzenia.

Z ł o ż a s o l n e . Wstęp. Rodzaje soli. Występowanie soli w poszcze-gólnych formacjach geologicznych. Charakterystyczne typy. Solanki. Jeziora śródlądowe. Woda morska. Powstawanie złoży solnych.

Z ł o ż a r o p y i w o s k u z i e m n e g o. Charakterystyka i klasyfi kacja minerałów żywicznych. Olej skalny i wosk ziemny. Znachodzenie geogra-fi czne i geologiczne ze szczególnem uwzględnieniem stosunków krajowych. Teorye tworzenia się ropy i wosku ziemnego.

Nieregularności w zaleganiu złoży.Wpływ robót górniczych na powierzchnię ziemi.Usuwiska.Ćwiczenia i seminarya. Roztrząsanie szczegółowych wypadków. Obli-

czanie zawartości złoży i ocenianie ich handlowej wartości.Wycieczki do odkrywek i kopalń.W pierwszej połowie lipca odbywa się 15-dniowa wycieczka naukowa

z geologii i nauk o złożach, mająca na celu dokonanie samodzielnego zdjęcia i rozwiązywanie zagadnień z terenem związanych.

4 . A n a l i z a g a z ó w k o p a l n i a n y c h , m a t e r i a ł ó w o p a ł o w y c h i r u d

Wykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . . . . . . 1 godz.,Laboratoryum – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . 2 „ półr[ocze] let[nie] 2

Wykład: Branie, przechowywanie i  transport prób gazów kopalnia-nych i spalinowych. Mierzenie gazów. Metody i aparaty do analizy gazów. Badanie wartości opałowej materyałów palnych i zdolności koksowania róż-nych gatunków węgla kamiennego. Badanie procentowej zawartości rud.

Ćwiczenia w laboratoryum: Samodzielne wykonanie prób równolegle z wykładami.

322

5 . E l e k t r o t e c h n i k a prądu galwanicznego i silnego Wykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . 3 godz., półr[ocze] let[nie] 3Ćwiczenia – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . 3 „ „ „ 3

Wykład: Prąd galwaniczny. Jednostki elektrotechniczne. Pomiar wiel-kości elektrycznych. Zbiorniki elektryczne. Generatory i motory o prądzie stałym i  zmiennym. Oświetlenie elektryczne. Przenoszenie energii elek-trycznej. Elektrownie. Sygnalizacya elektryczna górnicza. Przepisy bezpie-czeństwa dla prądu silnego.

Ćwiczenia: Pomiary oporu, natężenia prądu, siły elektromotorycznej, indukcji, skutku prądu stałego i zmiennego. Badanie akumulatorów, stanu izolacyi, generatorów, motorów, transformatorów.

Wycieczki do elektrowni.

6. B u d o w n i c t w oWykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . 2 godz., półr[ocze] let[nie] 2Rysunki – „ „ . . . . . . . . . . 4 „ „ „ 4

Wykład: Materyały budowlane. Naturalne i  sztuczne kamienie bu-dowlane. Zaprawy. Drzewo budulcowe. Żelazo, beton i żelazobeton.

Proste wiązania z kamienia naturalnego, cegły, drzewa i żelaza. Zasady konstrukcji żelazobetonowych. Mury oporowe. Kratownice. Części składo-we budynków. Projektowanie domów mieszkalnych, robotniczych, budyn-ków fabrycznych i manipulacyjnych.

Mosty. Zasady budownictwa kanałów, dróg i dróg żelaznych.Kosztorysy.Rysunki i ćwiczenia stosowane do wykładów.Wycieczki naukowe.

7 . E n c y k l o p e d y a h u t n i c t w a i t e c h n o l o g i a m e t a l iWykład – półr[ocze] zim[owe]. . . . . . . . . . . . . . . 3 godz.Ćwiczenia w obróbce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 „

Wykład: Materyały opałowe używane w hutnictwie, fabrykacya koksu wraz z uzyskiwaniem produktów ubocznych, paleniska, prażenie rud.

Rodzaje, wyrób i własności metali i stopów używanych w przemyśle maszynowym. Obróbka ręczna i maszynowa.

Urządzenia warsztatów kopalnianych.Ćwiczenia w obróbce metali.Wycieczki do hut, fabryk maszyn i warsztatów.

323

8. G ó r n i c t w o , część IWykład – półr[ocze] letnie. . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 godz.

Wykład: Roboty poszukiwawcze. Urabianie skał ręczne i przy użyciu materyałów wybuchowych z uwzględnieniem kopalń zawierających gazy. Roboty odkrywkowe i przygotowawcze: głębienie szybów w skałach zwię-złych i ich odbudowa, podszybia, komory maszynowe, przecznice, chodni-ki główne i rozdzielcze, pochylnie i ich odbudowa.

Wycieczki do kopalń.

9 . N a u k a o h a n d l u i p r z e m y ś l ez s z c z e g ó l n e m u w z g l ę d n i e n i e m p o t r z e b g ó r n i c t w a

Wykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . . . 3 godz., półr[ocze] let[nie] 5Wykład ma dać pogląd na nowoczesną organizacyę życia zarobkowe-

go tudzież na urządzenia, których celem jest podniesienie ich rozwoju. Wy-kład ma mieć charakter ściśle praktyczny (ekonomia stosowana) i pomija wszelkie materye, posiadając wartość tylko teoretyczną.

Praca gospodarcza i  jej rodzaje. Produkcya, jej czynniki i  warunki rozwoju. Handel i  jego znaczenie dla produkcyi przemysłowej i górniczej. Przedsiębiorstwo zarobkowe i  jego rodzaje: wielkie i  małe, jednostkowe i związkowe. Spółki gospodarcze (jawna, komandytowa, akcyjna, zarobko-wa i  gospodarcza, gwarectwo, spółki z  ograniczoną odpowiedzialnością), ich organizacya i stosunki prawne. Kooperatywy gospodarcze i spożywcze. Opodatkowanie spółek. Podział pracy w handlu i produkcyi, systemy płac robotniczych. Maszyny, ich znaczenie gospodarcze i granice zastosowania. Konkurencya w handlu i przemyśle, jej kierunki, następstwa i próby ograni-czenia. Kartele i trusty, ich organizacya i metody działania. Charakterystyka nowoczesnego kapitalizmu, stosunek kapitału do pracy, metody walki, ko-alicye robotnicze.

Ubezpieczenia na życie, od ognia, od wypadku, od odpowiedzialno-ści, ubezpieczenia specyalne. Ubezpieczenie robotników oraz urzędników. Ubezpieczenie społeczne. Kasy chorych, kasy brackie i prowizyjne.

Środki płatnicze i współczesny ustrój monetarny. Kredyt i jego rodzaje. Nauka o dokumentach kredytowych i płatniczych, a w szczególności o we-kslu i czeku w połączeniu z praktycznemi ćwiczeniami. Papiery wartościowe (akcye, kuksy, obligacye) i  ich znaczenie dla produkcyi i handlu. Zarys na-uki o bankach i formach kredytu bankowego. Finansowanie przedsiębiorstw

324

i kredyt przemysłowy. Pogląd na organizacyę i gospodarcze znaczenie giełd. Handel terminowy. Bilans handlowy i płatniczy; dewizy i wypłaty międzyna-rodowe. Konjunktury i przesilenia gospodarcze (produkcyjne i kredytowe).

Krótki pogląd na zasady polityki handlowej i przemysłowej. Przepisy ustawowe o ochronie kredytu, koncesyonowanie i kontrola przedsiębiorstw; statystyka gospodarcza; samorządne organizacye przedsiębiorstw oraz ich związki. Izby handlowe i przemysłowe Popieranie wywozu; konsulaty, trak-taty handlowe i polityka cłowa. Przedsiębiorstwa publiczne i monopole. Ak-cya uprzemysłowienia krajów rolniczych i jej metody.

IV rok studyów

A) wydział ogólnogórniczy

1 . G ó r n i c t w o , część IIWykład – półr[ocze] zim[owe]. . . . . . . . . . . . . . . 7 godz.Ćwiczenia i seminarya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 „

Wykład: Głębienie szybów w skałach luźnych i spękanych i ich obudo-wa. Klasyczne metody odbudowy. Sposoby wynagradzania pracy. Organizacya robót kopalnianych. Przewietrzanie wyrobisk podziemnych. Roboty ratunko-we w gazach. Pożary i katastrofy kopalniane, jako też środki zapobiegawcze.

Seminarya i ćwiczenia: Omawianie specyalnych wypadków z praktyki. Omawianie spostrzeżeń z wycieczek. Rozwiązywanie zadań. Projektywanie zakładów górniczych.

Wycieczki naukowe mają na celu uzupełnić wykład naocznemi oglę-dzinami.

2 . Pr z e b i ó rk a m e c h a n i c z n a wę g l a , r u d i   wo s k u z i e m n e goWykład – półr[ocze] let[nie] . . . . . . . . . . . . . . . . 3 godz.,Ćwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 „

Wykład: Sucha i  mokra przebiórka mechaniczna kruszców i  węgli. Oczyszczanie i topienie wosku. Magnetyczna przebiórka kruszców.

Ćwiczenia.Wycieczki naukowe.

325

3. W i e r t n i c t w o p o s z u k i w a w c z e z a z ł o ż a m i m i n e r a ł ó w u ż y t e c z n y c h

Wykład – półr[ocze] zim[owe]. . . . . . . . . . . . . . . 4 godz. Wykład: Omówienie zasady wiercenia udarowego i obrotowego.

Encyklopedyczny opis systemów wiercenia. Sposób postępowania przy sprawdzaniu złoża otworem świdrowym.

Wycieczki do wierceń poszukiwawczych.

4 . M a s z y n y g ó r n i c z eWykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . 4 godz., półr[ocze] let[nie] 4Rysunki – „ „ . . . . . . . 5 godz., „ „ 5

Wykład: K o m p r e s o r y tłokowe i odśrodkowe – ich teorya, obli-czanie, budowa, obsługa i sprawdzanie dzielności.

Wr ę b i a r k i (podcinacze) i w i e r t a r k i  pneumatyczne. Tr a n s p o r t m a s. Przewóz urobku drogami poziomemi, pochyłemi

i pionowemi. Maszyny dobywcze parowe i elektryczne. Strona ekonomiczna techniki wywozu i przewozu mas i ludzi w górnictwie.

Odwadnianie. Teorya, budowa i  obliczanie różnych systemów pomp, używanych w górnictwie.

P r z e w i e t r z a n i e . Teorya, budowa i obliczanie różnych systemów wentylatorów, używanych w górnictwie.

R y s u n k i i ć w i c z e n i a: Obliczanie i projektowanie urządzeń zjaz-dowych, przewozowych, wyciągowych, odwadniających i  przewietrzających. Praktyczne badanie dzielności maszyn dobywczych, pomp, wentylatorów i kompresorów.

Wycieczki naukowe.

5 . O d b u d o w a p o k ł a d ó w w ę g l a k a m i e n n e g o z   u w z g l ę d n i e n i e m k o p a l ń w y b u c h o w y c h

Wykład – półr[ocze] letnie. . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 godz.Wykład: Szczegółowe omówienie metod odbudowy używanych

w  polsko-śląsko-morawskiem zagłębiu węglowem. Zarys przepisów poli-cyjno-górniczych do nich się odnoszących.

Wycieczki naukowe.

326

6 . O d b u d o w a z ł o ż y k r u s z c o w y c hWykład – półr[ocze] letnie . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 godz.

Wykład: Odbudowa złoży kruszcowych ze szczególnym uwzględnie-niem stosunków krajowych.

Wycieczki naukowe.

7. B e z p i e c z e ń s t w o  w  k o p a l n iWykład – półr[ocze] letnie . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 godz.

Wykład: Nieszczęśliwe wypadki w  kopalni i  ich przyczyny. Urzą-dzenia techniczne i przepisy policyjno-górnicze celem zapobiegania tako-wym. Działania komisyi, utworzonych dla badania specyalnych niebezpie-czeństw kopalni, jak: gazów, obrywania się skał itp.

8 . P i e r w s z a p o m o c , h i g i e n a i r a t o w n i c t w oWykład – półr[ocze] let[nie] . . . . . . . . . . . . . . . . 3 godz.

Wykład: Zarys anatomii. Nagłe wypadki i niesienie pierwszej pomocy ze szczególnem uwzględnieniem górnictwa.

Hygiena życia. Hygiena przemysłowa.Praktyczne ćwiczenia w zakładaniu opatrunków, wykonywanie sztucz-

nego oddechania i używanie górniczych aparatów ratunkowych.

9. P r a w o  g ó r n i c z eWykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . . . . . . . . 3 godz.

Wykład: Powszechna ustawa górnicza ze szczególnem uwzględnie-niem austryackiego prawa górniczego i encyklopedycznem uwzględnieniem państw ościennych.

1 0 . A d m i n i s t r a c y a p r z e d s i ę b i o r s t w p r o d u k c y j n y c hz e s z c z e g ó l n e m u w z g l ę d n i e n i e m p o t r z e b g ó r n i c t w a

o r a z n a u k i p o m o c n i c z e , b u c h a l t e r y a ,n a u k a o u b e z p i e c z e n i a c h

Wykład i ćwiczenia – półr[ocze] zim[owe] 7 godz., półr[ocze] let[nie] 6Zasady organizacyi przedsiębiorstw produkcyjnych, a  w  szczegól-

ności górniczych. Zarząd techniczny i  komercyalny. Podział czynności administracyjnych. Zastosowanie systemu indywidualnego i kolegialnego.

327

Dyrektorowie i prokurenci. Kantor fabryczny, jego urządzenie i personal. Kasa i plan fi nansowy, korespondencya i registratura.

Zarząd i  kontrola materyałów surowych i pomocniczych, magazyny fabryczne. Organizacya zakupna i  sprzedaży, reklama, agenci, komisanci; udzielanie kredytu, informacye kredytowe.

Regulamin fabryczny i kontrola robotników. Fabryczne sklepy i kasy oszczędności.

Rachunkowość fabryczna i  jej znaczenie ze szczególnem uwzględ-nieniem przedsiębiorstw górniczych. Statystyka produkcyi, jej kosztów, płac robotniczych i  sprzedaży. Zasady kalkulacyi produkcyjnej, połączone z praktycznemi ćwiczeniami. Cena kosztów własnych i  jej czynniki, cena sprzedaży. Koszta ogólne, amortyzacye kapitału zakładowego i ich rozdział na poszczególne gałęzie produkcyi. Kalkulacya kosztu własnego produktów głównych i pobocznych.

Zasady księgowości przemysłowej w połączeniu z praktycznem pro-wadzeniem ksiąg przedsiębiorstwa górniczego na podstawie odpowiednich tematów, zaczerpniętych z najważniejszych gałęzi górnictwa. Wypracowa-nie i objaśnienie kasy, księgi dłużników i wierzycieli, księgi głównej i syste-mu kontowego metody podwójnej. Księgi magazynowe, księgi zamówień. Robocizna i księgi płac robotniczych. Księgowanie napraw i kosztów utrzy-mania. Sposoby obliczania i  księgowego przeprowadzania amortyzacyi. Sporządzanie inwentarza i ocenianie wartości wyrobów gotowych i poło-wicznych, materyałów surowych i pomocniczych. Zamknięcie rachunków. Czytanie i  ocenianie bilansów przedsiębiorstw zarobkowych. Bilans jako podstawa wymiaru podatkowego.

Metoda nauczania: Prowadzenie nauki ma charakter seminaryjny i polega głównie na praktycznych ćwiczeniach w kalkulacyi, księgowaniu, czytaniu i omawianiu bilansów, wreszcie na objaśnieniu organizacyi i czyn-ności administracyjnych, ewentualnie zwiedzaniu okolicznych przedsię-biorstw przemysłowych.

1 1 . N a u k a o k o m u n i k a c y a c h l ą d o w y c h i w o d n y c h .N a u k a o t a r y f a c h

Wykład – półr[ocze] letnie . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 godz.Nowoczesne urządzenia i  środki przewozowe; drogi, koleje, rzeki

i kanały, żegluga morska, ich wzajemny stosunek i znaczenie dla przemy-

328

słu i handlu. Nauka o taryfach przewozowych, połączona z praktycznemi ćwiczeniami w taryfowaniu. Ulgi taryfowe i kredyt kolejowy. Główne po-stanowienia austryackiego i  międzynarodowego regulaminu kolejowego. Zasady polityki taryfowej. Ulgi taryfowe i udogodnienia przewozowe dla przedsiębiorstw przemysłowych (tory dojazdowe, kredyt kolejowy itp.). Reklamacye. Inne środki komunikacyjne: poczta, telegraf i telefon. Zasady polityki komunikacyjnej. Organizacya publicznej służby komunikacyjnej. Rady kolejowe.

B) specyalizacya w górnictwie solnem

Wykłady z górnictwa, część II, wiertnictwa poszukiwawczego, maszyn górniczych, prawa górniczego, bezpieczeństwa w kopalni, pierwszej pomocy, higieny i ratownictwa, nauk prawniczych i gospodarczych są równorzędne z takiemiż wykładami dla wydziału ogólnogórniczego.

1 . A n a l i z a j a k o ś c i o w a i i l o ś c i o w a w o d n i e s i e n i u d o s o l n i c t w a

Wykład – półr[ocze] zim[owe]. . . . . 1 godz.Laboratoryum – półr[ocze] zim[owe] 5 godz., półr[ocze] lenie 5

Wykład: Przyrządy, operacye, reakcye, i przebieg analizy jakościowej i ilościowej w odniesieniu do solnictwa.

Laboratoryum: Ilościowa i  jakościowa analiza próbek soli, solanek i wytworów przemysłu solnego.

2 . Wa r z e l n i c t w o i t e c h n o l o g i a s o l iWykład – półr[ocze] letnie. . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 godz.Rysunki i ćwiczenia – półr[ocze] letnie . . . . . . . . 2 „

Wykład: Przebiórka soli kamiennej i soli potasowych. Uzyskiwanie soli w salinach morskich i słonych jeziorach. Solanka sztuczna. Mierzenie, magazynowanie i wzbogacanie solanki. Urządzenia do wytwarzania, for-mowania i suszenia warzonki.

Technologia soli: fabrykacya sody, sztucznych nawozów i innych prze-tworów chemicznych.

Rysunki równoległe z wykładami.Wycieczki naukowe.

329

3 . N a u k a o z ł o ż a c h s o l n y c hWykład – półr[ocze] zim[owe]. . . . . . . . . . . . . . . 2 godz.

Wykład: jak str. 6471, lecz wyczerpująco i ze szczególnem uwzględnie-niem stosunków krajowych.

4 . O d b u d o w a z ł o ż y s o l n y c hWykład – półr[ocze] letnie. . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 godz.

Wykład: Ługowanie iłów solonośnych. Odbudowa pokładów i skła-dów soli kamiennej i potasowej.

Wycieczki naukowe do kopalń soli.

5 . G e o g r a f i a i s t r o n a h a n d l o w a p r z e m y s ł u s o l n e g oWykład – półr[ocze] letnie. . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 godz.

6 . P r z e p i s y m o n o p o l u s o l i i o r g a n i z a c y a w ł a d z s k a r b o w y c h

Wykład – półr[ocze] letnie. . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 godz.

C) specyalizacya o wiertnictwie naftowem

Wykłady z górnictwa, część II wiertnictwa poszukiwawczego, prawa górniczego, pierwszej pomocy, higieny i ratownictwa, jako też nauk prawni-czych i gospodarczych są równorzędne z takiemiż wykładami dla wydziału ogólnogórniczego.

1 . N a u k a o z ł o ż a c h r o p yWykład – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . . . . . 2 godz.

Wykład jak str. 6472, lecz wyczerpująco i ze szczególnem uwzględnie-niem stosunków krajowych.

2 . W i e r t n i c t w o n a f t o w eWykład – półr[ocze] letnie. . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 godz.Rysunki i ćwiczenia – półr[ocze] letnie . . . . . . . . 4 „

Wykład: Szczegółowe omówienie systemów wiercenia używanych

71 W niniejszej publikacji s. 321. 72 Ibidem.

330

przy wiertnictwie za ropą tak pod względem teoretycznym, jak i praktycz-nym, ze szczególnem uwzględnieniem stosunków krajowych. Przebieg ro-boty wiertniczej. Zabezpieczenie ścian otworów świdrowych. Instrumento-wanie. Zarząd wierceniem. Inwentarz. Koszta i kosztorysy.

Rysunki i ćwiczenia: Rysowanie i projektowanie narzędzi, przyrządów i urządzeń wiertniczych.

Wycieczki naukowe.

3 . E k s p l o a t a c y a r o p yWykład – półr[ocze] letnie. . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 godz.Rysunki i ćwiczenia – półr[ocze] letnie . . . . . . . . 3 „

Wykład: Wydobywanie ropy z otworów świdrowych, ropotryski, czer-panie, pompowanie i rygi pompowe, tłokowanie.

Magazynowanie ropy i jej transport.Administracya kopalń naftowych.Rysunki: Rysowanie i projektowanie narzędzi, przyrządów i urządzeń

służących do eksploatacyi, magazynowania i transportu ropy.Wycieczki naukowe.

4 . Te c h n o l o g i a r o p y i w o s k u z i e m n e g oWykład – półr[ocze] zim[owe]. . . . . . . . . . . . . . . 3 godz.Labolatoryum – półr[ocze] zim[owe] . . . . . . . . . 4 „Rysunki i ćwiczenia – półr[ocze] zim[owe] . . . . . 1 „

Wykład: Własności fi zyczne i  chemiczne oleju skalnego i  wosku ziemnego. Skład i  budowa chemiczna. Badanie materyałów surowych; charakterystyka różnych gatunków ropy zależne od miejsca jej pochodze-nia. Fabryka olejów świetlnych, smarów, parafi ny, cerezyny itd. Własności i zastosowanie poszczególnych produktów fabrycznych, sposoby badania i  oznaczania wartości. Proces oświetlania lampowego. Fabrykacya gazu świetlnego z odpadków naftowych. Ropa jako materyał opałowy. Ogólne urządzenie i prowadzenie fabryk olejów, parafi ny i cerezyny.

Ćwiczenia w  laboratoryum: Analizy próbek oleju skalnego, wosku ziemnego i ich przetworów.

Rysunki: Urządzenia do opalania ropą.Wycieczki naukowe do destylarń, odbenzyniarń, fabryk przetworów

ropy i wosku ziemnego.

331

5 . G e o g r a f i a i o r g a n i z a c y a h a n d l u r o p ąWykład – półr[ocze] let[nie] . . . . . . . . . . . . . . . . 1 godz.

6 . U s t a w y n a f t o w e i p r z e p i s y b e z p i e c z e ń s t w a k o p a l ń n a f t o w y c h

Wykład – półr[ocze] let[nie] . . . . . . . . . . . 3 godz.Wykład: Ustawa państwowa oraz krajowa z roku 1884 i z roku 1907

normująca eksploatację minerałów żywicznych w Galicyi tudzież wydane na ich podstawie przepisy policyjno-górnicze.

–––––

W drugiej połowie czerwca odbywa się 15-dniowa w y c i e c z k a f a -c h o w a   do kopalń węgla, kruszców, soli, nafty i wosku ziemnego.

–––––

Na wszystkich latach studyów poleca się:

O b c e j ę z y k i

1. Język niemiecki . . . . . . . . . kurs I i II po 2 godz. tygodniowo2. „ francuski . . . . . . . . . „ „ „ „3. „ angielski . . . . . . . . . „ „ „ „4. „ rosyjski . . . . . . . . . „ „ „ „

–––––