DÜŞEY SİRKÜLASYON ARAÇLARI

DÜŞEY SİRKÜLASYON ARAÇLARI

Farklı iki yükseklik arasında bağlantıyı sağlayan, sabit ya da hareketli yapı elemanlarıdır.

Farklı yükseklikteki noktaları birleştiren doğrunun yatayla oluşturduğu açı, bağlantı

unsurunun eğimidir ve 0°- 90° arasında değişir.

Düşey sirkülasyonu sağlamak amacıyla kullanılan araçlar;

Merdivenler

Rampalar

Yürüyen Merdivenler

Asansörler

olmak üzere dört grupta ele alınabilirler.

Düşey sirkülasyon araçları, katlar arasındaki bağlantıyı en iyi biçimdesağlamalıdırlar. Bina tasarlanırken yatay sirkülasyonlara göre düşeybağlantının en uygun olabileceği yerler belirlenmeli ve buralarda yeralmalıdırlar. Dolayısıyla bu araçların plandaki konumları çok önemlidir;binanın çekirdeğini oluştururlar.

Düşey sirkülasyon araçları kullanıcılar tarafından kolay algılanabilmeli,fark edilebilmelidir. Bunun yanında güvenli ve ekonomik olmalarıgerekir.

Rampalar çok iyi bir bağlantı aracı olmalarına karşın çok yer kaplarlar;dolayısıyla ekonomik değildirler.

Rampalar ve merdivenler, sirkülasyonun yoğunluğuna ve hızına bağlıolarak belirli yükseklikler için uygundur.

Yüksekliğin belirli bir düzeyi aşması ve sirkülasyon yoğunluğu ve hızınınartması durumunda asansör ve yürüyen merdivenler gibi hareketli vemekanik araçlar seçilebilir.

Asansörlerin bozulma olasılığı ve güvenlik açısından, yakınında birmerdiven bulunması zorunludur.

Yürüyen merdivenler ise bozulmaları halinde de kullanılabilirler, ancaknormal merdiven konforunu sağlayamazlar. Bu nedenle normalmerdivenle birlikte düşünülmelidirler.

Düşey sirkülasyon araçlarının eğim sınırları

90 ° 75°-90 °

20°-75 °

0-30 °

0-20 °

MERDİVENLER

Merdivenler: Farklı yükseklikteki iki düzlem arasında bağlantıyı sağlayan düzgünaralıklı yatay kademeler, yani basamaklar dizisi olarak tanımlanabilir.

Bağlantıyı güvenli ve süratli sağlaması nedeniyle en yaygın düşey sirkülasyonaracıdır. Çok yüksek olan ve katları arasında çok yoğun ilişki olan binalarda esassirkülasyon görevini mekanik araçların (asansör ya da yürüyen merdiven)üstlenmesi ile birlikte, merdivenin bir güvenlik unsuru olarak yer almasızorunludur.

Diğer düşey sirkülasyon araçlarında bulunması istenen özelliklerin çoğumerdivenlerde bulunur ve daha ekonomiktir.

Merdivenlerin her türlüsüne en ilkel binalarda rastlanabilir. Ancak eskidönemlerde daha çok işlevsel yönleri ile ele alınmaktaydı. Rönesans dönemindeilk kez yapı bütünü içerisinde önemli bir mimari unsur olarak düşünülmeyebaşlandı. Özellikle anıtsal yapılarda ekonomik ve işlevsel yönleri göz ardı edilereketkisi, görkemi ve zenginliği ön planda tutuluyordu .

Günümüzdemerdivenler önemli bir mimari eleman olarak yerini korumaktadır.

Otel lobileri, kültür merkezleri, sergi holleri, büyük mağazalar gibi büyükmekanlarda işlevsel yönü yanında, görselliğinin de çok önemsendiği, bulunduğumekanla bütünleşik, önemli bir mimari eleman olarak tasarlanmaktadır.

Merdivenler eğimli bir yapı elemanı olarak, binanın yatay ve düşeyçizgileri yanında bir aykırılık oluştururlar. Bu özeliklerinden dolayıbinanın diğer kısımları ile bağlantılı ya da yalnız başlarına çok etkili biryapı parçası olarak tasarlanabilirler.

Merdivenler, yapıldıkları malzemeye (ahşap, metal, kagir vb.),şekillerine, eğimlerine ve konstrüksiyonlarına göre sınıflandırılabilirler.Ancak bunların hiçbiri tek başına bir merdiveni tanımlamaya yetmez.

Burada, fiziksel çevre koşullarının getirdiği temel özellikler açısından elealınarak, yalnızca eğimlerine ve plandaki şekillerine göre sınıflandırmayapılacaktır.

Merdivenler eğimlerine göre şöyle sınıflandırılabilir :

• Yatık (az) eğimli 20°-25° (dış mekanlar, park-bahçe...)

• Normal eğimli 25°-37° (kamuya açık binalar, konutlar...)

• Dik merdivenler 37° - 45° (ekonomik konutlar, çatı arası, bodrum...)

• Çok dik eğimli 45° - 75° (faydalı alanı çok değerli olan özel kullanım

alanları...)

MERDİVENLER - sınıflandırma

Merdivenler plandaki şekilleri açısından, kol adedine ve her kolu oluşturan

basamak biçimlerine göre şöyle sınıflandırılabilir :

MERDİVENLER - sınıflandırma

Merdiven genişliği.

Konstrüktiv özellikler göz önüne alınarakfaydalı, net genişlik belirlenmelidir. Bu genişlikbir kişinin inip çıktığı, yani sirkülasyonyoğunluğu 1 olan, merdivenlerde en az 70 cm.olmalı; her insan için buna 50 cm.eklenmelidir. Örneğin: Yoğunluğu 2 olanmerdiven 120 cm, 3 olan merdiven 170 cmolmalıdır. Konutlardaki merdivenlerde eşyanıngeçebilmesi için faydalı genişlik en az 90 cm.alınmalıdır. Minare-kule ve benzeri yapılarda60 cm. olabilir.

MERDİVEN KISIMLARI

H: Baş yüksekliğiEğim arttıkça, artar.Eğimi 20° olanlarda 215 cmEğimi 30° olanlarda 220 cmEğimi 45° olanlarda 240 cm

R: Rıht yüksekliği;Tüm basamaklar için aynı olmalıdır.

B: Basamak genişliği;plandaki ölçüleri eşit olmalı, normal eğimlimerdivenlerde en az 26, en fazla 32 cm.olmalıdır.

Merdivenin her adımda basılan kademesi olan basamakların profilleri, rıhtlı ya da rıhtsız olarak tasarlanabilir

• İki sahanlık arasında kesintisiz süren basamak dizilerinin oluşturduğu merdiven kolu,

en az 3 basamaktan oluşur.

• Konfor açısından, basamak sayısı 12 yi geçmemeli ya da sahanlıklar arasındaki kot

farkı 2.00 m'yi aşmamalıdır.

• Kot farkının 2.00 m'yi aşması durumunda ise iniş - çıkış yorucu olur.

Merdiven Genişliğinin Hesaplanması

Çok sayıda insanın aynı anda kullandığı sinema, tiyatro gibi genel yapıların

toplam merdiven genişlikleri, insan sayısına göre belirlenmelidir.

1. yöntem:

Bunun için normal bir sirkülasyon merdiveninin en az genişliği 1.00 m kabul

edilerek, buna:

• İlk 500 kişiye kadar, her 100 kişi için 0.50 m,

• Sonraki 1000 kişiye kadar, her 100 kişi için 0.30 m,

• Sonraki 5000 kişiye kadar, her 100 kişi için 0.20 m eklenir.

Örneğin 1400 kişilik bir toplantı salonu için gerekli toplam merdiven genişliği:

Lf = 1.00 + (5 x 0.50) + (5 x 0.30) + (4 x 0.20) = 5.80 m olmalıdır.

(500 kişi için) (500 kişi için) (400 kişi için)

2. yöntem:

Neufert'e göre gerekli genişliğin, mekanın boşaltılma zamanı ile bağlantılı olarak

belirlenmesi için:

L = A /1.25 x t

formülü kullanılabilir. Burada:

L = Merdiven genişliği (m)

A = insan sayısı,

t = zaman (sn)

Örneğin 1500 kişilik bir salonun 5 dakikada boşaltılabilmesi için, gerekli toplam

genişlik:

Lf = 1500 /1.25 x 5 x 60 = 4.00 m olmalıdır.

MERDİVENLER - sahanlık

Merdivenlerde iniş-çıkışlarda normal olarak üzerinde yüründüğü varsayılan çizgi,«çıkış çizgisi (çıkış hattı)» diye anılır. Bu çizgi boyunca basamak genişlikleribirbirinin aynı ve normal değerde olmalıdır.

Sahanlığın, çıkış çizgisine paralel doğrultudaki kenarının uzunluğu «sahanlıkuzunluğu» olarak tanımlanır.

Bu uzunluk, iki kolu aynı doğrultuda olan merdivenlerdeki sahanlıklarda çıkıştemposunu aksatmayacak biçimde saptanmalıdır.

Bu amaçla «Su = B + n x 63» eşitliği kullanılır.

Burada (B) basamak genişliğini, (n) adım adedini belirtir.

MERDİVENLER - sahanlık

Kolları aynı doğrultuda olmayan merdivenlerdeki sahanlık türlerinde de (köşesahanlık, tam sahanlık gibi) teorik olarak çıkış çizgisinin sahanlık içinde kalankısmının açılımı, aynı formüle uygun olmalıdır.

Ancak (n), yani adım adedi üçü geçtiğinde bu uzunluğun pratik değeri kalmaz;insan kendini, bu mesafede yürüyüş temposunu aksatmayacak gibi ayarlayabilir.

Korkuluğun tutulan kısmı olan «küpeşte», merdiven başlangıcından bitiminekadar sürekliliğini korumalı, eğimi, merdiven eğimine ve yatay kısımlarınaparalel ve kırıksız olmalıdır. Merdiven planlanırken bu düşünülmeli,sahanlıklarda başlayan ve biten rıhtların birbirine göre durumları ayarlanmalıdır.

(TASARIMDA ÇOK ÖNEMLİ)

MERDİVENLER - eğim-R/B ilişkisi

Merdiven eğimi, çıkış çizgisinden geçen düşey kesitte, basamak uç noktalarınıbirleştiren doğrunun yatayla yaptığı açıdır. Derece olarak ya da genellikle bu açınıntanjantı ile belirtilir:

Eğim = tg α = R / B

Konfor açısından en uygun rıht yüksekliği 17 cm, basamak genişliği de 29 cmbulunur. Bu ilişkiden de en ideal merdiven eğimi ortaya çıkar:

tg α = R/B = 17/29 → tg α = 30°

Adım uzunluğu yatay düzlemde 70-75 cm. arası, ortalama olarak 73 cm. kabuledilmektedir. Fakat düzlemin eğimi arttıkça adım boyu kısalır.

Örneğin eğimi 20°’nin üzerinde olan merdivenlerde, adım boyu 60-65 cm.,ortalama 63 cm. kabul edilir ve R, B boyutları buna göre hesaplanır.

Bu hesaplamalarda genellikle, çok eskiden beri bilinen 2R + B = 63 eşitliğikullanılır.

Bu eşitlik, insanların düşey hareketlerinin yatay hareketlerine oranla iki kez dahazor olduğu; yani adım uzunluğunun her adımda kazanılan düşey mesafenin ikikatı kadar kısalması gerektiği varsayımına dayanır.

20°nin altındaki eğimlerde ise; basamakların düzenlenmesi durumunda 2R + B =63 eşitliğini kullanmak uygun olmaz.

Çünkü eğik düzlem yataya doğru yaklaşmakta, 63 cm. kabul edilen adım boyu 73cm’ye doğru giderek büyümektedir.

MERDİVENLER - açık alanlar

Aslında açık alanlardaki tüm merdivenlerde yağmur suyunun akabilmesi için basamaklar ve sahanlıklar % 1 - 2 eğimli yapılmalıdır.

Basamakların eğimli yapılması durumunda rıht yükseklikleri, eğim nedeniyle kaybedilen yükseklik farkı da göz önüne alınarak belirlenmelidir.

Açık alanlarda basamaklar ve sahanlıklar eğimli de yapılabilir. Ancak bu eğim,5°yi geçmemeli, buzlanma tehlikesi varsa 2°nin üzerine çıkmamalıdır.

Açık Alanlarda Basamakların gruplandırılması

Eğimi 10°-20° arasında olan arsalarda merdivenler, 5-10 basamak ara ile sahanlıkbırakılarak düzenlenmelidir. Merdiven kollarındaki basamak sayılarının örneğin 6-6gibi eşit alınması yerine 5-7 gibi farklı alınması, yürüyüş temposunun bozulmamasıaçısından uygun olur.

Diğer yandan tek tek düzenlenen basamaklar kolay fark edilemeyeceğinden sakıncayaratırlar. Bu nedenle basamaklar gruplandırılmalıdır.

Tek rıht sakıncalıİyiOlabilir

M E R D İ V E N L E R - d e n g e l e m e

Yarım veya çeyrek dönel ya da döner (daire biçimli) merdivenlerde planda rıhtlar

birbirine paralel değildir; basamaklar yamuk biçimindedir. Bu merdivenlerde

yalnızca çıkış çizgisi üzerindeki basamak genişlikleri normal değerdedir; kova

hattında daralır. Bu daralma, dönel merdivenlerde kova hattında kolun dönüş

yaptığı kısımda orantısız olarak azalır, basamak uçları çok sivri hale gelir.

Merdivenin güzel, rahat, güvenli ve konstrüktif olması amacıyla, kova hattı

üzerindeki basamak genişliklerinin ayarlanması gerekir. Bu ayarlamaya merdiven

basamaklarının dengelenmesi denir.

Şekil 214’de dengelenmemiş ve dengelenmiş merdivenlerin plan ve kova

hattındaki görünüşünün açınımları görülmektedir.

Merdiven Dengeleme Kuralları

Merdivenle basamaklarının dengelenmesinde değişik yöntemlerkullanılabilir. Bu yöntemlerde amaç , kova hattı üzerindeki basamak genişliklerinin dengeli bir biçimde büyüyüp küçülmesini sağlayarak, bu hat üzerinde düzgün bir eğim elde etmektir.

Hangi yöntem uygulanırsa uygulansın yapılacak ilk işlem, kat yüksekliğine bağlı olarak rıht yüksekliklerini, basamak genişliklerini ve çıkış çizgisi üzerindeki basamakların toplam uzunluğunu belirlemektir.

Merdiven Dengeleme Kuralları

Daha sonra :

• Merdiven planında çıkış hattıve kova hattı çizilir.

• Çıkış hattı üzerindeki basamakgenişlikleri işaretlenir;merdiven başlangıç ve bitişbasamakları belirlenir.

• Dengelemeye hangibasamaktan başlanacağınakarar verilir (merdivengenişliğinin iki katına en yakınmesafedeki rıhtın, başlangıçolarak alınması uygun sonuçverir.

• Merdiven simetri ekseniüzerinde basamak ya da rıhtbulunması durumuna göredengeleme yöntemlerinden biriseçilir.

ORANTILI BÖLME YÖNTEMİ (uygulamada anlatılacak)

Bu yöntem, simetri ekseni üzerinde bir rıht bulunması durumunda uygulanır.

• Merdivenin simetri ekseninin iki tarafındaki basamakların kova hattı üzerindeki genişlikleri minimum 11 cm belirlenir, (şekilde A ve A' noktaları ve bu basamakların çıkış çizgisi üzerindeki genişlikler ile birleştirilerek; simetri ekseninin her iki tarafındaki rıht çizgileri çizilir (şekilde 10. ve 12. basamaklar).

• Merdiven dengelemeye hangi basamaktan itibaren başlanacağı tahmin edilir (şekilde merdiven genişliğinin iki katına en yakın mesafedeki 3.rıht).

ORANTILI BÖLME YÖNTEMİ - Devam

• Dengelemenin başladığı ve bittiğirıhtların simetri eksenini kestiği "a"ve "b" arasındaki uzunluk,dengelemeye alınacak basamakadedi kadar, orantılı olarak bölünür.Bu amaçla eksenle açı yapan birdoğru ü z e r i n d e x, 2x,3x, 4x,...birim alınarak uç noktayı (b) ilebirleştiren doğruya, belirlenennoktalardan paralel çizilir, abdoğrusu paralelin kestiği noktalar,çıkış çizgisi üzerindeki basamakgenişlikleri ile birleştirilir.

Orantılı bölme, trapez yöntemi ile deyapılabilir.

TRAPEZ YÖNTEMİ (Çeyrek dönel merdivenlerde )

• Dengelenecek basamak adedi kadarbasamak genişliği bir doğru üzerindeişaretlenir. Doğrunun bir ucunda mingenişlik olan 11 cm, diğer ucundanormal basamak genişliği B kadar dikçıkılarak trapez oluşturulur.

• Trapezdeki a, b, c, d... uzunlukları birdoğru üzerine taşınır. Bu doğrununucundan açı yapan diğer bir doğruüzerinde dengelenecek basamakgenişliklerinin kova hattındakitoplam AB uzunluğu alınır.

• Bu AB uzunluğu, şekilde olduğu gibi,paralelle çizilerek bölünerek kovahattındaki basamakların genişlikleribulunur.

• Merdivenin simetri eksenindeiki eşit parçaya bölünenbasamağın kova hattıüzerindeki genişliği (11 cm.)belirlenir, basamağın çıkışhattı üzerindeki normalgenişlik ile birleştirilerek,simetri ekseni üzerindekibasamak çizilir.

• Merdivende, dengelemeyehangi basamaktan itibarenbaşlanacağı belirlenir.

• Dengelemeyi gerektirenbasamakların çıkış hattıüzerindeki uzunluğu (7 x B) vekova hattı üzerindekiuzunluğu belirlenir.

• Ayrıca dik açı ile kesişen (a) ve(b) doğrultuları çizilir (1/10ölçek önerilir) ve bu ikidoğrultunun üzerinde, yataylatercihen 20° açı yapan (c)doğrultusu çizilir.

AÇI YÖNTEMİ (Yarım Dönel Merdivenlerde)

• Yataydaki doğru (b) üzerinde, dengelenecek basamakların kova hattı üzerindeki toplam uzunluğu işaretlenir (4).

• Dengelenecek basamakların çıkış hattı üzerindeki genişlikleri; (3) no'lu noktadan başlayarak; sırayla (c) doğrultusu üzerinde işaretlenerek dengelenecek basamakların çıkış hattı üzerindeki toplam uzunluğu (L=7 x B) belirlenir.

• (4) ve (5) nolu noktaları birleştiren (d) doğrultusunun (a) doğrultusunu kestiği nokta (6) bulunur ve (c) doğrultusu üzerindeki tüm basamak genişlikleri bulunan bu nokta (6) ile birleştirilir.

• Ortaya çıkan doğru parçalarının (b) doğrultusunu kestiği noktalar arasında kalan mesafe, dengelenmiş basamakların kova hattı üzerindeki mesafelerdir.

AÇI YÖNTEMİ (Yarım Dönel Merdivenlerde)- Devam

• Merdiven ekseni tarafından iki eşit parçaya bölünen basamağın kova hattı üzerindeki genişliği önceden belirlenir. (Örn.11 cm.)

• Dengelemenin yapılacağı 2. ve 17. rıht çizgilerinin simetri ekseni ile kesişme noktası M merkez olmak üzere eksenin kova hattını kestiği A noktasından geçen bir yarım daire çizilir.

• 9. ve 10. rıhtların kova hattını kestiği noktalardan geçen doğrunun yarım daireyi (dengeleme dairesi) kestiği B ve C noktaları bulunur.

DAİRE YÖNTEMİ (Yarım Dönel Merdivenlerde)

• Bu noktaların 2. ve 17. rıhtlararasındaki yatay parçaları dengelenecek basamak sayısına (örnekte 7 adet) göre eşit bölünür.

• Bunlardan simetri eksenine çizilen diklerin kova hattını kestiği noktalar, çıkış hattındaki ilgili noktalarla birleştirilir.

DAİRE YÖNTEMİ (Yarım Dönel Merdivenlerde) -Devam

DAİRE YÖNTEMİ İLE DENGELEME (Çeyrek Dönel Merdivenlerde)

(A) örneğinde 1. ve 8.basamaklar arasındaki kısımdadengeleme yapılıyor.Dengelenmiş merdivende 3.basamak duvar tarafında,köşeye geliyor.

(B) örneğinde aynı merdivenin ilk basamağının önkenarı çıkış çizgisi üzerinde, yaklaşık 15 cm önekaydırılıyor ve kova hattındaki genişliksınırlandırılıyor. (Ör: 14 cm)

Dengeleme 2. ve 9. basamaklar arasında yapılıyor.Böylece kova hattında basamaklar dizisi daha iyiayarlanabiliyor.

FLIGHT-LINE (KAÇIŞ ÇİZGİSİ) YÖNTEMİ İLE DENGELEME (Yarım Dönel Merdivenlerde)

• Yöntem merdiven ekseninde basamakbulunması durumunda uygulanır.

• Merdivenin simetri ekseni tarafından ikieşit parçaya bölünen basamağın kova hattıüzerindeki genişliği (11 cm.) belirlenir vebasamağın çıkış hattı üzerindeki genişlik(B) ile birleştirilerek, simetri ekseniüzerindeki basamak çizilir (1).

• Merdiven genişliğinin iki katına en yakınmesafedeki rıht çizgisi kendidoğrultusunda uzatılarak kaçış hattı

çizilir (2).

• Simetri ekseni üzerindeki basamağın heriki yanındaki rıht çizgileri kendidoğrultuları boyunca kaçış hattını kesenedek uzatılır (3).

FLIGHT-LINE (KAÇIŞ ÇİZGİSİ) YÖNTEMİ İLE DENGELEME (Yarım Dönel Merdivenlerde)

• Kaçış hattı üzerinde kesişen iki noktaarasındaki mesafe belirlenir (4).

• Belirlenen mesafe kaçış hattının soltarafında dengelenecek basamaksayısı kadar tekrarlanarak işaretlenir.

• Bulunan noktalar, çıkış hattıüzerindeki basamak genişliklerinibelirten noktalarla birleştirilerekdengelenmiş basamaklar elde edilir.Merdivenin sol tarafı da aynıyöntemle dengelenir.

FLIGHT-LINE (KAÇIŞ ÇİZGİSİ) YÖNTEMİ İLE DENGELEME (Çeyrek Dönel Merdivenlerde)

• Merdiven köşesinin açıortay doğrusuüzerindeki merkez esas alınarak kovave çıkış hattının yayları çizilir.

• Merdiven genişliğinin iki katına enyakın mesafedeki rıht (şekilde 11.rıht) ile merdivenin kısa kenarındakiilk rıhtın (şekilde 1 .rıht) kaçış hatları,merdiven kovasına dik gelecekşekilde çizilir (1).

• Merdivenin köşesinde bulunanbasamağın merdiven kovasıüzerindeki genişliği, 3 cm. merdiveninuzun kolu tarafına ötelenir.

FLIGHT-LINE (KAÇIŞ ÇİZGİSİ) YÖNTEMİ İLE DENGELEME (Çeyrek Dönel Merdivenlerde) - Devam

• Her iki kaçış hattı üzerinde ortaya çıkan ölçüler (4 ve 4'), dengelenecek rıht sayısıkadar, üzerinde yer aldıkları kaçış hatları üstüne tekrarlanarak işaretlenir.

• Ortaya çıkan noktalar çıkış hattı üzerinde bulunan basamak genişlikleriylebirleştirilir.

Aynı basamağın kova hattınıkestiği noktalarla, bubasamağın çıkış çizgisiüzerindeki genişliğinibelirten noktalardan geçendoğrular çizilerekbasamağın rıht çizgileriortaya çıkarılır.

Bu rıht çizgileri (şekilde 5. ve6.rıhtlar) çizgileri), her ikikaçış hattını kesinceye kadaruzatılırlar (3).

Köşe Sahanlıklarda Basamakların Dengelenmesi

Köşe sahanlıklarda rıhtlarınaynı noktada birleşmesi, bunoktada rıht yüksekliğini ikikatına çıkaracağından,güvenlik ve görünüşaçısından sakınca yaratır.

Bu gibi durumlarda rıhtlarınsahanlıkta, çıkış yönündekaydırılması olanağı yoksa,basamak genişliklerişekildeki gibi ayarlanabilir.

Döner (daire ya da yuvarlak) Merdivenlerde Dengeleme

Tam daire biçimindeki merdivenlerdekova hattındaki basamak genişlikleribirbirine eşit olmak zorundadır.

Çıkış hattındaki rıht çizgilerini, dairemerkezine birleştirilerek merdivenbelirlenir. Basamak sayısı " n " olanmerdivende kova hattındaki uzunlukL= n x Bmin olduğunda çizimde herhangi bir düzenleme gerekmez.

Ancak döner merdivenlerdegenellikle L < n x B min olabilir. Budurumda kova hattındaki basamakgenişliklerini, alttaki şekilde olduğugibi, olabildiğince genişletmekgerekir.

MERDİVENLERİN DÜZENLENMESİ

Merdivenlerin bina içerisindeki yeri çok belirgin ve yönlendirici olmalıdır. Doğal ışıkve hava almaları işlevsel gereklilik olarak öngörülmeli, bir kenarlarının dış cepheyegelmesine önem verilmelidir.

Düzenlemede önemli bir etken, merdivenin şekli ve kapladığı alan, dolayısıyla damaliyetidir. Aşağıda, plandaki şekillerine göre merdivenlerin kapladıkları alanlargörülmektedir. Bu alanları hesaplayınız.

A (15.62 m2) A (7.70 m2)A (9.68 m2)B (10.25 m2) A (6.40 m2)

Merdivenlerin Taşıtılması

Merdivenlerin taşıyıcı kısımları basamaklar ve basamakların oturduğu

mesnetlerdir. Mesnetler binanın duvar , kiriş, kolon gibi taşıyıcı elemanlarıdır.Basamaklardan gelen yükler bunlara ara taşıyıcı elemanlarla da iletilebilir.

Basamaklar mesnetlere uçlarından oturtularak veya asılarak basit bir kiriş gibi, yada bunlara rijit bir biçimde bir taraflarından bağlanarak konsol olarakçalıştırılırlar.

Merdivenlerin taşıyıcı kısımlarının malzemesi kagir, ahşap, metal ya da karmaolabilir. Konstrüktiv olarak incelenebilmesi için bu açıdan ele alınmaları gerekir.

A - KAGİR MERDİVENLER

"Doğal ve Yapay Taş Merdivenler" ve " Betonarme Merdivenler" olarak iki kısımdatoplanabilir.

1. Doğal ve Yapay Taş Merdivenler

Bu tür merdivenler ayrık basamaklardan oluşturulur. Günümüzde doğal taşmerdiven yapımı çok pahalı olduğu ve eski önemini yitirdiği için yerini yapay taşabırakmıştır. Yalnızca özel durumlarda ve belirli açıklıklar için söz konusuolabilmektedir.

Yapay taş basamaklar kalıplara dökülerek çelik donatılı, yani betonarme olarakyapılırlar. Kabuk olarak anılan dış kısımları taş agregaların (mermer, traverten,granit vb.) renkli ya da beyaz çimento karışımı ile yapılır.

Enkesitleri istenilen biçimde tasarlanabilir, ancak duvara giren kısımları,bağlantının sağlanabilmesi için, dikdörtgen kesitli olmalıdır.

1. Doğal ve Yapay Taş Merdivenler - devam

Plandaki şekilleri farklı olursa, farklı kalıp yapımı gerekir, kalıp işçiliği zorlaşır,ekonomik olmaz. Bu nedenle bu tür basamaklar düz kollu ve döner (daire), yanitüm basamakları birbirinin aynı olan merdivenlerde uygulanmalıdır.

Doğal ve yapay taş merdivenlerde basamaklar konsol olarak veya her iki ucundanmesnetlere oturtularak basit kiriş gibi çalıştırılır.

Ayrıca basamaklar birbirine kısmen oturtulabilir veya birbirinden bağımsızdüzenlenebilir.

Basamaklar kendi yükünü ve hareketli yükleri taşıyabilecek şekilde boyutlandırılır.

İki mesnetli doğal ya da yapay taş basamaklı merdivenlerde basamaklar, basitkiriş gibi çalışır. Mesnetler binanın taşıyıcı elemanlarıdır. Basamak kesitlerimerdiven genişliğine göre belirlenir. Doğal taş merdivenlerde mesnetler arası 1.20m’ yi aşmamalıdır.

ŞEKİL 228. Yapay taş basamak kesitleri

Konsol basamaklar ya duvar inşa edilirken bırakılan boşluklara sonradan sokulur,ya da duvarın inşası sırasında aynı anda yerine konur.

Dökme beton ya da betonarme duvarlarda basamaklar önceden bırakılanboşluklara oturtulur. Yığma duvarlarda ise duvar örülürken yerine konmasıuygundur. Ancak duvar bileşenlerinin oluşturduğu yatay katmanlar, basamakelemanı yüksekliği ile uyuşmaz ve gerektiği gibi bağlantı sağlanamaz. Bu nedenlebasamakların duvar içinde kalan kısımları birbirine oturacak biçimdebüyütülmelidir. Bu kısımların yüksekliği, duvar bileşenine uyum gösterecekbiçimde de tasarlanabilir. Her durumda mesnetler boşluk kalmayacak biçimdeçimento harcı ile doldurulur, gerektiğinde metal bağlantı parçaları kullanılır.Konsol çalıştırılan basamaklara, yapım süresince ayrı ayrı geçici destekleruygulanır.

Döner merdivenlerin taşbasamaklarla yapılabilmesi içinmerdivenin plandaki şeklinin tamyuvarlak olması gerekir.

Basamaklar, merkezlerindeki kolonuda kendileri oluşturacak biçimdeyapılırlar ve bu merkezdekikolondan konsol çıkartılarak veyabir ucu kolona, diğer ucu dışçemberi oluşturan duvaraoturtularak (minarelerde olduğugibi) taşıtılabilir.

MERDiVENLER - yapay taş

Yerinde dökme betonarme sahanlıkÇelik tüp korkuluk yüksekliğine kadardevam ediyor

Yapay taş basamak

Betonarme kat döşemesi

Yapay taş (betonarme) basamaklırıhtsız döner merdiven örneği

2- Betonarme Merdivenler

Betonarme, bütün merdiven tiplerine uygulanabilen, en uygun malzemedir.

Betonarme merdivenlerde başlıca taşıyıcı konstrüksiyonlar genelde aşağıda belirtilen üç biçimde düzenlenebilir:

1. Plak (basamaklar dolgu)

2. Kirişli

3. Konsol

1) PLAK

Eğik plak

Kırık plak

Makas şeklindesürekli kırık plak

Makas şeklindesürekli kırık plak

Helezon plak

2) KİRİŞLİ

Merdiven kolununyanlarında veya ortakısmında kirişlerdüzenlenir.

Bu kirişler sahanlıktakitaşıyıcıya bağlanır.

Basamaklar bu kirişlerinüstünde, arasında ya daaltında yer alabilir.

Döner merdivende bukirişler helezonbiçimindedir.

3) KONSOL

Merdiven kolu taşıyıcı duvardan(yada duvar içerisindeki eğikkirişten) eğik konsol plak veya kırıkkonsol plak olarak çıkartılabilir yada basamaklar ayrı ayrı dilimlerhalinde konsol çalıştırılabilirler.

Döner merdivenlerde basamaklar,ortadaki taşıyıcı kolondan ya dadış taraftaki taşıyıcıdan (duvar yada helezon kiriş) konsol olarakçıkartılabilir.

donatı altta

Eğik plak

donatı altta

Kırık plak

konsol olduğu için donatı üstte

Makas şeklinde sürekli kırık plak

(Ara sahanlıkta kiriş yok.)

(Kat sahanlığında kiriş var.)

Makas şeklinde sürekli kırık plak

(Ara sahanlıkta kiriş yok.)

(Kat sahanlığında kiriş var.)

Perde duvar yapılmazsa, merdiven hizasında eğik kiriş yapılarak taşıtılabilir.

Taşıyıcı perde duvardan konsol

Eğik helezon biçimli plak

Sahanlıktaki kirişe bağlanmış.

Eğik helezon biçimli plak

Sahanlıktaki kirişe bağlanmış.

PREKAST (ÖNYAPIM)MERDİVENLER

Çok sayıda ve birbirininaynı olan merdivenlerinyerinde yapılması yerine;prekast (önyapım)elemanlarlaoluşturulması, kalıptabüyük tasarruf sağlar,yapım süresini kısaltır,ekonomiktir.

HANGİ TÜR BİNALARDAKULLANILABİLİR?

Bu örnekte ara ve kat sahanlıkları yerinde dökmedir.

Bu örnekte ara ve kat sahanlıkları da prekasttır.

Ders Arası

MERDİVEN KAPLAMALARI

Merdivenin basılan kısımları sürekli aşınma etkisindedir. Beton yüzey ise aşınmaya karşıdayanıklı değildir. Ayrıca görünüm ve temizlenebilme açısından sorunları vardır. Dolayısıylakaplanmaları gerekir.

Merdiven kaplama malzemeleri:

• Dökme mozaik ve karo mozaik

• Doğal taş (mermer, granit)

• Yapay taşlar (suni mermer)

• Granit seramik

• Ahşap

• Plastik, PVC, linolyum

• Parke, halı

Bu malzemeler aynı zamanda döşeme kaplama malzemeleridir.

1) Dökme mozaik kaplama ve Karo mozaik kaplama (Terazzo)

Dökme Mozaik: Bağlayıcı olarak çimento, çeşitli renkte ve tane büyüklüğünde taş parçaları, mermer tozu vegerektiğinde boyadan oluşan kıvamlı bir harcın bir döşeme altlığı üzerine serilmesiyle yapılır. Çimentonun yeterli prizyapmasından sonra yüzeyin zımpara taşı ile aşındırılarak silinmesi ile terazzo yüzey elde edilir. Terazzo döşemekaplaması 2 tabaka halinde yapılır. Alt tabaka, sadece normal Portland çimentosundan oluşan 2,5 cm kalınlıkta bir harçtabakası olup bunun üzerine 1,5-2 cm kalınlıkta terazzo harcı serilir.

Terazzo Karo: Uygulamada karo mozaik veya çini olarak adlandırılır. İki tabakadan oluşur. Alt tabakada, çimento ve dişlikum kullanılır. Aşınma tabakası ise çimento, boya, mermer tozu, taş kırıklarından oluşur ve yaklaşık 1 cm kalınlıktadır.Boyutları 20x20,23x23, 25x25, 30x30, 40x40 cm’dir.

Mermer Granit

2) Doğal taş kaplama

Basamak ve rıht kalınlığı2 cm

Yapıştırıcılar: Çimento, akemi, polyester, silikon, su bazlı yapıştırıcılar

Suni mermer kaplama

Çeşitli boyut ve renklerdeki doğalmermer, granit ve kuvars agregalar ileoksit boyanın, çimento ile karıştırılmasısonucu oluşan karışım, yüksek basınçaltında, çeşitli boyutlardaki kalıplariçinde sıkıştırılır.

Buhar kürü uygulandıktan sonraistenilen yüzey şekline göre silinerekelde edilir.

3) Yapay taş kaplama

4) Granit Seramik Kaplama

NOT: Seramik yer karolarında 3 mm, duvar karolarında 2 mm derz bırakılmalıdır.

5) Ahşap kaplama

6) PVC Kaplama ve Linolyum kaplama

Linolyum doğal malzemelerden üretilmektedir. Keten tohumu yağı, ağaç reçinesi, hint keneviri, kireçtaşı; bunların yalnızca doğal karışımlardan oluşan esnek zemin kaplama malzemesidir.Linolyum, sağlık kurumlarında, eğitim kurumlarında ya da çocuklar için hazırlanan oyun odaları gibifaaliyet alanlarında tercih edilir.

PVC profil

7) Laminat parke kaplama ve Halı kaplama

MERDİVENLERDE SÜPÜRGELİK

• Yapay veya doğal taş süpürgelik• Ahşap süpürgelik• Plastik süpürgelik• Metal süpürgelik

B - AHŞAP MERDİVENLER

Merdivenin rıht, basamak ve taşıyıcıları ahşaptan oluşuyorsa, ahşap merdivendeyimi kullanılmaktadır. Güzel bir yüzey dokusuna sahip olan ahşap, özelliklerineuygun kullanıldığında, merdiven yapımı için yeterli dayanıklılığa sahip birmalzemedir. Bu nedenle, özellikle dekoratif amaçla, iç mekân olarak konut,mağaza, büro, lokanta, kütüphane vb. yerlerdeki merdivenlerde ahşap çok tercihedilir.

Yangına karşı güvenli olmaması ve ses yalıtımı ile ilgili sorunları nedeniyle çokkatlı ve genel kullanımlı yapıların merdivenlerinde, taşıyıcı kısım olarak kullanımıolanaksızdır.

Ahşap merdivenler genellikle iki mesnete bağlanarak basit birer kiriş gibiçalıştırılan rıhtlı ya da rıhtsız ayrık basamaklardan oluşur. Basamaklarınbağlandığı mesnetler ahşap kirişlerdir.

Aşağıdaki ahşap merdiven türleri nelerdir?

Ahşap Merdivenlerde Basamak - Kiriş Bağlantıları

Söz konusu bağlantılar, ahşap basamak paneller kirişlere üç şekilde bağlanır:

Oturtma (Omurga kirişli merdivenlerde)

Sürme (Limon kirişli merdivenlerde)

Gömme (Limon kirişli merdivenlerde)

Basamak kalınlıkları, merdiven genişliğine göre değişir. Merdiven yapımında sıkkullanılan kayın, meşe ve iğne yapraklı ağaçlar için, geçilen serbest açıklığa bağlıolarak, önerilen kalınlıklar aşağıda verilmektedir:

Serbest açıklık (cm) 80 90 100 110 120

Önerilen basamak kalınlığı (cm) 4 4,5 4,5 5 5,5

Oturtma basamaklı merdivenlerde basamaklar, ahşap kirişler üzerine oturtulur vevidalanır. Bu basamakların 15-30 cm’ lik kısmı yanlara konsol çıkartılabilir.

Konsolun daha fazla olması istenirse, basamak kalınlığı artırılır ya da basamaklardesteklenir.

Oturtma basamaklı merdiven

NOT: Nokta detayının gösteriliş şekline ve ölçeğine dikkat ediniz.

NOT: Kesit detayının gösteriliş şekline dikkat ediniz.

Oturtma basamaklı merdiven

Korkuluk örneği

Limon kirişli rıhtsız ahşap merdivenlerde ahşap basamakların bağlanması;

• Kirişlerde açılan düz ya da kırlangıç kuyruğu şeklindeki yivlere önden sürülerek,

• Kirişlerde açılan yuvalara 2-2.5 cm derinlikte sokularak (gömme) bağlanırlar.

Sürme basamaklı merdiven

kırlangıç kuyruğu

Rıhtsız gömme basamaklı ahşap merdivenlerde basamaklar, limon kirişlerde açılan 2-2,5 cm derinlikteki yuvalara sokularak oturtulur.

Kirişler birbirine en az 3 noktadan metal elemanlarla bağlanır

Gömme basamaklı merdiven

AHŞAP MERDİVENLERDE KİRİŞLERİN KAGİR YAPIYLA BAĞLANTISI

Bağlantılarda bu amaç için özel tasarlanmış metal bağlantı elemanları kullanılır.

NOT: Üst ve alt döşemeyle birleşim detayına dikkat ediniz.

AHŞAP MERDİVEN BASAMAKLARI

Ahşaplar lif yönlerinde eğilmeyedayanıklı olmadıklarından, ufakprofillerden kaçınılmalıdır.

Profillendirme gerekiyorsa, alttarafta yapılmalıdır. Ayrıca kaymasakıncası ve rıht hizasınınbelirsizleşeceği düşünülerek önkenarların aşırı yuvarlatılmaması yada pahlanmaması gerekir.

Rıhtlı merdivenlerde, rıhtlar üst vealttan basamak kenarlarınabağlanır, böylece basamaklarıntaşıma gücü artar. Üst kenarbağlantıları, yük altındakihareketler nedeniyle, sesçıkarmayacak biçimdedüzenlenmelidir.

C - METAL MERDİVENLER

Metalin yüksek dayanımlı bir malzeme olması, merdiven kesitlerinin çokküçük boyutlarda yapılmasına olanak verir. Biçimlendirme ve konstrüksiyonolanakları sınırsızdır. Dolayısıyla tasarımda geniş olanaklar sağlar.

Ayrıca metal malzemenin tekrar kullanılma özelliği vardır; yani geridönüşümlüdür.

o Diğer yandan bu malzemenin yüksek ısı iletkenliğine sahip olması, çokısındığında özelliklerinin değişmesi, dolayısıyla yangına karşı dayanımsızlığı,kullanımında sorunlar yaratır.

o Başka bir olumsuz yanı da sesi fazla iletmesi, yani merdiven çıkılırken,basamakların gürültü yapmasıdır. Ancak gürültü, basamaklar ses yutucumalzemelerle (halı, plastik vb.) kaplanarak kaynağında giderilebilir.

Merdivenin metal olarak anılabilmesi için hem basamakların, hem de mesnetlerinmetalden oluşması gerekir.

Metal merdiven yapımında genellikle çelik kullanılmaktadır.

Metal merdiven konstrüksiyonlarında basamaklar, basit kiriş gibi ya da bir ucundanmesnete bağlanarak konsol biçimlerinde çalıştırılabilir.

Metal merdivenlerde basamaklar, metal profillerden, düz ya da yivli yüzeyli metallevhalardan veya dökülerek elde edilen özel profillerden oluşturulabilir.

Basamakların kesitleri, mesnetler arasındaki açıklık ve çalışma biçimine (basitkiriş ya da konsol) bağlı olarak saptanır. Dolayısıyla levhalar yeterli kalınlıktaolmalıdır. Kalınlık yeterli değilse levha katlanarak, kıvrılarak veya kutu profilhaline getirilerek dayanımları artırılır. Ya da merdiven genişliği doğrultusundayerleştirilen çubuklarla basamaklar desteklenir.

Metal merdivenlerde taşıyıcı kısımlar genellikle metal kirişlerlerdir.

Basamaklar bu kirişlere oturtulabilir veya çelik çubuklarla asılabilirler.

Döner merdivenlerde ise daire merkezindeki kolon taşıyıcı olarak kullanılabilir.

Metal kirişler, hazır lama demirlerle, çeşitlihazır profillerle, kutu profillerle, metalborularla, kalın metal levhalarla yapılabilir;farklı kesitteki ve profildeki çubuklarla kafeskirişler oluşturulabilir.

Korkuluklar da kafes kiriş gibi tasarlanabilirve basamaklar buna taşıtılabilir.

Metal merdivenlerde taşıyıcı ve basamaklarbirbirine doğrudan bağlanabildiği gibi ekbağlantı parçaları da kullanılabilir.

Bağlantılarda kaynak, cıvata veya perçinkullanılabilir.

Metal Döner Merdivenler

D - KARMA MERDİVENLER

Basamakları ve taşıyıcıları farklımalzemeden oluşan merdivenler «karma»olarak nitelendirilir. Taşıyıcılar genelliklemetaldir.

Basamaklar kagir (doğal - yapay taş, beton)ahşap ya da cam olabilir ve taşıyıcı kirişedoğrudan ya da ek bağlantı elemanı ilebağlanırlar.

MERDİVEN KORKULUKLARI

Merdiven korkuluğunun işlevi iniş-çıkışlarda güvenliği sağlamak vekullanıcıya yardımcı olmaktır.

Korkuluklar üç kısımdan oluşur:

• Taşıyıcı kısım

• Küpeşte

• Dolgu

Taşıyıcı kısım, normal olarakmerdivenin taşıyıcısına bağlanır.Ancak, daha önce örneklendiğigibi, korkuluğun taşıyıcı kısmımerdiven taşıyıcısı olarak datasarlanabilir.

Küpeşte ve dolgu ise korkuluğuntaşıyıcı kısmına bağlanır. Korkuluktaşıyıcısı aynı zamanda dolgugörevi de görebilir.

Korkuluk taşıyıcı çubukları ya da ayaklarınınbağlantıları, en üstten uygulanacak yatay vedüşey noktasal yüklere dayanacak biçimdeolmalıdır.

KÜPEŞTE

İniş-çıkışlarda tutunmaya yarayanküpeşte, merdivenin iki yanında yer alırve korkuluk üzerine bağlanır.

Duvara bitişik veya iki duvar arasınayerleştirilen merdivenlerde küpeştelerduvara bağlanır.

Küpeşteler biçim ve boyutlarıbakımından insan elinin yapısına uygun,kolay kavranabilir, ergonomik olmalı,merdiven boyunca kesintisiz devametmelidir.

Bu amaçla kullanılan malzemeler; cilalısert ağaç, paslanmaz metal, cam,plastik, yapay ya da doğal taş olabilir.

Küpeştelerin metal taşıyıcı çubuklara bağlantı örnekleri

a) Düşey, yatay ya da eğime paralel düzenlenmiş ahşap veya metalçubuk, profil, borular vb.

KORKULUK DOLGULARI

b) Ayrık ya da bütün düzenlenmiş yoga levha, kontrplak, metal, emniyet camı, laminecam, akrilik cam v.b. levhalar.

KORKULUK DOLGULARI

c) Tel, çelik hasır, halat vb. germeler ya da örgüler.

KORKULUK DOLGULARI

d) Kagir merdivenlerde korkuluk; yerinde dökülerek, örülerek, tümüyle masif olarak,dolgu ve taşıyıcı bir arada düzenlenebilir.

KORKULUK DOLGULARI

RAMPALAR

Farklı yükseklikler arasında düzenlenen eğik yol ya da geçit olaraktanımlanabilirler. Eğim açısı en çok 20° dir. Ancak 15° nin üzerine çıkıldığındayürümek zorlaştığından, rampa yerine basamaklar düzenlenmelidir.

Rampalar, rahat bir geçiş sağlamak amacıyla yapılırlar ve daha çok dışmekânlarda tercih edilirler. Fazla yer kaplama sorunu olduğundan iç mekânlardazorunlu durumlarda, koşullara bağlı olarak kullanılırlar. Genellikle tekerlekliaraçlara geçiş sağlamak için uygulanılırlar.

Rampalar yaşlılar ve engelliler için uygun bir düşey sirkülasyon aracıdır.

• Bu amaçla yapılan rampalarda eğim, tekerlekli sandalyenin kullanımı açısından, %5 -10 arasında olmalıdır.

• Çok kısa rampalarda, zorunlu durumlarda % 12 olabilir.

• Rampanın boyu 6 m’yi aştığında araya 150 cm’lik sahanlık konmalıdır.

• Rampalarda genişlik en az 120 cm olmalıdır.

Rampaların uçlarına, rampa genişliğinden az olmayan ve en az 150 cm genişlikteolan sahanlıklar düşünülmeli, rampanın yön değiştirdiği yerlerde ise sahanlıkölçüsü 150x150 cm olmalıdır.

NOT: Aşağıdaki siteyi inceleyiniz.http://engelsiz.kocaeli.edu.tr/ulasilabilirlik_klavuzu.html

Okullar, müzeler, spor yapıları, toplantı salonları, kapalı otoparklar, hastaneler vb.yerlerde rampalardan yararlanılır.

Motorlu araçların % 30 eğime kadar tırmanma gücü olduğu varsayılsa da

• Karayollarında rampa eğimleri % 15' in üzerine çıkarılmaz.

• Bu eğim dönüş yapılan kısımlarda azaltılır, en çok % 8.5 olarak uygulanır.

• Katlı otoparklarda da bu eğimler dikkate alınır.

YÜRÜYEN MERDİVENLER

Basamakları sürekli dönen bir düzenek üzerine yerleştirilen ve elektrikle çalışan,

mekanik merdivenlerdir. Çok sayıda insanın kısa sürede düşey dolaşımına olanak

verirler. Aynı sayıda insanın, aynı sürede dolaşımı için asansör kullanılsa,

asansörlerin kaplayacağı yer çok daha fazla olur.

Yürüyen merdivenler her iki yöne de çalıştırılabilirler. Sabit bir hızla hareket

ettiklerinden bekleme sorunu yoktur. Ancak inme-binme noktalarında, olası

birikmeyi önlemek amacıyla yeterli alan sağlanmalıdır.

Kitle hareketlerinin çok yoğun olduğu alışveriş merkezlerinde, metro ve tren

istasyonlarında, havaalanlarında kullanım alanları geniştir.

YÜRÜYEN MERDİVENLER - devam

Yürüyen merdivenlerde net genişlik 60-100 cm arasındadır. Buna bağlı olarak

toplam genişlikler 130- 170 cm arasındadır. Bu genişliklere göre saatte 5000-8000

kişinin dolaşımına olanak veriler.

Tehlike anında (yangın vb.) kaçış amaçlı kullanılamazlar; yakınlarında normal

merdivenler de bulunmalıdır.

Eğimleri, güvenlik açısından 20°-30° arasında olmalıdır; ancak 35° ye kadar

çıkarılabilir.

Yüksekliğin 6 m’yi aşması durumunda eğim en fazla 30° olabilir.

Planlama sırasında yürüyen merdivenlerle ilgili dikkate alınması gereken teknik bilgiler

(30 ° ve 35° için) (NOT: Verilen ölçüler, üretici firmalara göre değişiklikler gösterebilir.)

ASANSÖRLER

İnsanları veya yükleri yüksek yerlere, sabit ve yatayla 15° den fazla açı oluşturan

raylar arasında, mekanik olarak çıkarıp indiren kabinlerdir. Normal eğimleri 90° dir.

Kullanım amaçlarına göre:

• insan

• hasta (sedye)

• engelli

• yük

• servis asansörleri

Yapım tekniği açısından en yaygın olan iki türü

«elektrikli» ve «hidrolik» asansörlerdir.

Elektrikli Asansörler

En yaygın kullanım alanına sahipolan bu asansörler, kılavuz raylaramonte edilen kabinin, çatı katındabulunan makineye bağlı çelikhalatlar tarafından hareketettirilmesi esasına dayanır ve çokyüksek binalarda 6 m/s hızaulaşabilir. (Kule Site)

Elektrikli asansörler aşağıdabelirtilen kısımlardan oluşur:

• Kabin ve kapısı

• Karşı ağırlık, kılavuz raylar

• Makine ve hareket düzeni

• Asansör boşluğu ve makinedairesi

Elektrikli Asansörler - devam

Karşı ağırlık, kapı karşısındaki duvaraya da yan duvarlara takılan raylarüzerinde kayar.

Karşı ağırlığın durumuna göreasansör boşluğunun ölçüleri değişir.

Karşı ağırlığın yan duvarlaraalınması, kabinde karşılıklı kapılarınaçılmasına, kabin kapısı karşısındakiduvarın saydam tasarlanmasına vekabinin asansör boşluğunun dışınataşırılmasına olanak sağlar.

Elektrikli Asansörler - devam

Panoramik asansör

Asansör boyutları

• İnsan asansörleri genellikle konutlarda 4-13 kişilik, konut dışındaki yapılarda

8-21 kişilik yapılmakta; kabin ve kuyu boyutları kişi sayısına göre

değişmektedir.

• Hasta asansörleri ise 1600-2000 ve 2500 kg taşıma kapasitesine göre

yapılmakta ve boyutları da buna göre değişmektedir.

• Engellilerin kullanımı için yapılacak asansörler, tekerlekli sandalyenin rahat

girip çıkabileceği ölçülerde planlanmalı, ilgili yönetmelikler dikkate

alınmalıdır.

• Servis asansörleri 40, 100, 250 kg taşıma kapasitelerine göre,

• Yük asansörleri 630, 1000, 1600, 2000 kg taşıma kapasitelerine göre

uygulanmaktadır.

Elektrikli asansör boyutları ile ilgili bazı ölçüler

(Uygulamada üretici firmalara danışılmalıdır.)

Hidrolik Asansörler

Önceleri fabrika, depo gibi yapılardakullanım alanı bulan hidrolikasansörler, 1950 yıllarından itibarenyaygın biçimde insan taşımadakullanılmaktadır.

Avantajları:

• Çatıda ayrıca bir yer gerektirmemeleri,

• Makine dairesi yerinin serbestseçilebilmesi,

• Yükünün tabana iletilmesi ile statikhesaplarda kolaylık getirmesi,

• Aşağı inişlerde masrafsız çalışması,

• Sessiz olması,

• Hassas kat ayarı yapılabilmesi,

• Herhangi bir arıza sırasında otomatikolarak kata ulaşması,

• Darbesiz kalkış-duruş olanağısağlaması.

Hidrolik Asansörler - devam

Dezavantajları:

• Çok katlı yapılarda kullanılamamaları,

• Geleneksel asansörlere göre en az 2 kat daha fazla enerji tüketmeleri,

• Yeraltındaki sistemlerinden olası yağ kaçaklarının çevredeki su kaynaklarını kirletebilmesi.

Hidrolik asansörler, apartmanlarda 5, kamuya açık yapılarda 4, küçük sağlık yapılarında 3 kata kadar kullanılabilir.

Ayrıca garajlarda, sahnelerde uygulanabilir. Çok büyük mağazalarda ve kuyu dibi deliği açılması riskli olan yapılarda kullanımları uygun değildir.

Hidrolik Asansör