cerambycid- wood journal

ايران) سوسكهاي شاخك بلندةخانواد(مهمترين آفات چوبخوار دربارة شناختي

�، حسن آل منصور�، بهمن صدقيان�، مجيد توكلي1، حميد يارمند�ابراهيم فرآشياني

�و سيدميرمرسل احمدي

چكيده

"آوري، شناسايي و بررسي فون حشرات جنگلها و مراتع كشور جمع" مليطرح تحقيقاتيو گونه هاي مختلف است در استانهاي مختلف كشور انجام شده تا كنون 1372از سال

از جمله حشراتي هستند كه در (Cerambycidae) سوسكهاي شاخك بلندةمتعلق به خانوادبراي جمع آوري .آوري گرديدند نتيجه اجراي اين طرح از مناطق مختلف كشور جمع

، ها شهر پاركها و فضاهاي سبز،ريهاكاجنگلعالوه بر جنگلها و سوسكهاي شاخك بلند، ها، ، درختان كنار جويبارها و رودخانه ميوه هاي، باغكاريها، ايستگاههاي تحقيقات صنوبر صنوبر

جمع آوريسپس . مورد بازديد قرار گرفتند در استانهاي مختلف كشور....انبارهاي چوب و ا بكار گيري روشهاي تابستان و اسفند ماه ب, در فصل بهار سوسكهاي شاخك بلند

درختان آلوده به آفتةجمع آوري از تن، اي پردهةتل، نوريةتل، جمع آوري مستقيم(مناسب يا چوبهاي تانخ در مناطقي كه آثار خسارت حشرات متعلق به اين خانواده در روي در،....)و

د شناسايي قرار آوري شده، مور هاي جمع نمونه. گرديد شد، انجام ميديدهبريده و انبار شده، نهايت در . گرفته و ميزبانها، پراكنش جغرافيايي و اهميت اقتصادي آنها مورد مطالعه قرار گرفت

ها و زير گونه گونه هايي كه اهميت اقتصادي داشتند به عنوان آفت چوبخوار محسوب شده و اين تاريخبر اساس نتايج بدست آمده، تا . طور مصور معرفي گرديدنده مهم بهاي خانواده گونه 16 از اين تعداد كه متعلق به اين خانواده مورد شناسايي قرار گرفتهة گون80حدود

ها متعلق به چهار اين گونه. شوند اهميت اقتصادي داشته و جزء آفات چوبخوار محسوب مي :باشند زير مي ةزير خانواد

Prioninae(Megopis scabricernis Scopolu Prionus coriarius L.), Lamiinae (Saperda popunea L.�, berea oculata L., Morimus verecundus Faldermann, Monochamus sutor

(L.), Cerambycinae (Osphranteria coerulescens Red, Cerambyx cerdo L., Xenopachys matthiesseni Reitt., Solsky Aeolesthes Sarta, Aromia moschata L., Seudophilus testacyeus Gah., Derolus mauritanicus iranensis Gahan. Stromatium fulvum Villers., Hylotrupes bajulus L.), Parandrinae( Parandra caspica Men).

.، ايرانCerambycidae سوسكهاي شاخك بلند، آفات چوبخوار، :هاي كليدي واژه

E-mail:E-Farashiani @rifr-ac.ir تحقيقات جنگلها و مراتع عضو هيأت علمي مؤسسه - 12

لرستانعضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان 3

آذربايجان شرقيعضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان 4

فارسعضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان

ضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان گلستانع 5

208 ايران) سوسكهاي شاخك بلندةخانواد(مهمترين آفات چوبخوار دربارة شناختي

مقدمه

و ساير حشرات چوبخوار جمع آوري و شناساييةبار در مطالعاتي اخير سالهاي در

در قالب طرحهاي تحقيقاتي توسط نگارندگان انجام حشرات مرتبط با جنگلها و مراتع

جمع آوري ) Col. Cerambycidae(هاي مختلفي از سوسكهاي شاخك بلند شده و گونه

زجملها) 1384 يارمند،( اغلب استانهاي كشوراين مطالعات در. است و شناسايي شده

آل منصور، (، فارس)1379، صدقيان(، آذربايجان )1378، احمدي(استانهاي گلستان

در ) 1383محرابي و فرآشياني، ( ، كهگيلويه وبوير احمد)1378توكلي، ( ، لرستان)1379

. است انجام شده ساير مناطق كشور

آوري شده از سوسكهاي شاخك بلند فقط برخي از جمعة گون80 از حدود

جزء آفات مهم و مخرب چوبخوار درختان ميوه، هاي متعلق به اين خانواده، هگون

هاي جنگلي و چوبهاي خشك و مصنوعات چوبي در ايران درختان و درختچه

آنها مهم هاي لوژي و كنترل برخي از گونهاكو بيوة در بارنيز ي مطالعاتشده ومحسوب

، سوسك شاخك بلند سياه )1384 ،1381فرآشياني، ( نظير سوسك شاخك بلند سارتا

)1384؛1383محرابي و فرآشياني، ( و آفات چوبخوار بادام كوهي) 1384احمدي، (خزر

.انجام شده است

سوسكهاي شاخك بلند فهرست نوشته شدهةاگر چه تا كنون در ايران در بار

آفت و يا برخي از آنها به عنوان) 1346 ؛ هيروفسكي، 1348؛ عبايي،1329ميرزايانس، (

ولي تا ) 1378؛ عبايي، 1370رجبي، ( چوبخوار در برخي از منابع علمي آمده است

ةكنون نوشتاري منسجم و مصور كه بتواند به افراد غيرتاكسونوميست راست

. است بالپوشان در شناسايي آفات چوبخوار اين خانواده كمك نمايد، منتشر نشده سخت

مند كه ن و ساير افراد عالقهاشود كه محققاست كه اين مقاله طوري تنظيم سعي شده

با آفات چوبخوار سرو كار دارند، با استفاده از آن، قادر به تشخيص آفات چوبخوار

اين خانوادهبه همين منظور ابتدا. متعلق به اين خانواده در ايران باشند

2 شمارة 20مجلة پژوهشي تحقيقات علوم چوب و كاغذ ايران جلد

209

)Cerambycidae (ز كليد تشخيص بعضي ا و معرفي شدهطور مختصر و مقدماتي ه ب

كه جزء آفات هركدام از آنهاهاي مهم متعلق به گونه مهم آن ذكر شده و ةزيرخانواد

شكل ةهمچنين به نكات كليدي در بار. اند مصور معرفي شدهبه طورچوبخوار بوده

شناسي، پراكنش جغرافيايي و ميزبانهاي هركدام از آفات كه بتواند در شناساندن آنها

.تمفيد باشد، اشاره شده اس

مواد و روشها

هاي شاخك بلند جمع آوري سوسك -1

. شروع شده و تا كنون ادامه يافت1372جمع آوري سوسكهاي شاخك بلند از سال

، ها شهر پاركها و فضاهاي سبزجنگلها،براي جمع آوري سوسكهاي شاخك بلند،

ارها و ، درختان كنار جويب، باغات ميوه ها، ايستگاههاي تحقيقات صنوبر كاري صنوبر

در استانهاي مختلف ....ها، انبارهاي چوب و منازل داراي سقف چوبي و رودخانه

در مناطقي كه ،با بكار گيري روشهاي مناسب سپس .مورد بازديد قرار گرفتند كشور

آوري شد، جمع ميآثار خسارت حشرات متعلق به اين خانواده در روي درجتان ديده

: با استفاده از روشهاي ذيل انجام شد تابستاناواخر زمستان تا پايان فصلدر

: جمع آوري مستقيم–الف

و Dissopachysتعدادي از سوسكهاي شاخك بلند نظيرسوسكهاي جنسهاي

Delurusي درختان، داالنهاي قديمي الروي در فصل فعاليت در طول روز در زير كنده

آنها همچنين بعضي از .نددآوري ش بوده و به روش مستقيم جمع ... وگاهها و ساير پناه

ها استراحت ها و بركه آب دوست بوده و در كنارچشمهيها گونهMorimusنظير

برخي . براي جمع آوري آنها نيز از اين روش استفاده شد. )1384احمدي، ( كنند مي

طرف بعضي از ه ب... و Osphranteria هاي متعلق به اين خانواده مانند ديگر از گونه


سادات اخوي،( نددش جلب ميو ساير گياهان مرتعي Crucifracae ة گياهان تيريگلها

.بودها آوري مستقيم روش مناسبي جهت صيد اين گونه جمع .)1377

: درختان آلوده به آفتةجمع آوري از تن -ب

جنسهاي هاي متعلق به تعداد زيادي از سوسكهاي متعلق به اين خانواده نظير گونه

Aeolesthes, Cerambyx صورت حشرات كامل در داخل داالنهاي الروي ه ب... و

در اواخر فصل زمستان قبل از اينكه حشرات ).1384فرآشياني،(كنند زمستانگذراني مي

آوري مراحل درختان آلوده به جمعةكامل از داالنهاي الروي خارج شوند، با شكافتن تن

. شدميام اقد...) كامل، الرو وحشرة( آنها زندگيمختلف

: نوريتلة -ج

. در طول فصل بهار و تابستان استفاده شد مناطق كشور نوري در برخي ازةاز تل

هاي سوسكهاي آوري برخي از گونه اين روش به عنوان يك روش كمكي براي جمع

شتند، ند و قدرت پرواز نسبتا خوبي نيز دادش شاخك بلند كه به سوي نور جلب مي

. استفاده شد

:اي پردهةل ت-د

شوند، رغم اينكه به سوي نور جلب ميبهبرخي ديگر از سوسكهاي شاخك بلند

نوري ممكن نبوده وة تلةوسيله علت قدرت پرواز اندكي كه دارند امكان صيد آنها به ب

مشاهده شده است كه اين . باشد اي جهت صيد آنها مناسب مي پردهتلةاستفاده از

در طي ماموريتهايي كه براي . شوند اي جذب مي پردهتلةوي سه ها با راه رفتن ب گونه

شد، در شبهاي ماموريت در فصلهاي بهار و تابستان، ميآوري اين حشرات انجام جمع


211

مناطق جنگلي در جاههايي كه منابع عمق، در به آفات چوبخوارهدر كانونهاي آلود

برخي از آوري جمع وجود نداشته يا اندك باشد، از اين روش برايينوري ديگر

.ها استفاده شد گونه

: پرورش آزمايشگاهي -ه

در . باشد آوري حشرات متعلق به اين خانواده مي از ديگر روشهاي تكميلي جمع

هاي سوسكهاي شاخك بلند، الروها آوري الروهاي سنين باال و يا شفيره صورت جمع

.ند شده كامل پرورش دادةها جهت بدست آوردن حشر و شفيره

: ها به موزه و روش نگاهداري موقت و دائمي آنها حمل نمونه-2

ه آسيب ديده بةها اهميت زيادي داشته و ارزش علمي نمون سالم ماندن نمونه

علت وضعيت خاص فيزيكي آنها ه سوسكهاي شاخك بلند ب. دنك ميشدت كاهش پيدا

:ه شدپذير و از روشهاي ذيل براي حمل و نگهداري آنها استفاد آسيب

:ها به موزه و نگهداري موقت آنها حمل نمونه-الف

بعد كشته شده و (CH3CH2OC(O)CH3)ا با استفاده از بخار اتيل استات سوسكه

پس از آن چند قطره. نددش هاي پالستيكي حاوي خاك اره قرار داده مي قوطيدرون

مدتي كه اين پس از. شد اتيل استات به داخل قوطي ريخته مي) قطره5-6حدود (

ه ديگر به داخل قوطي ريخته شدة قطر5) و نيم ساعت بعد حدود يك( تركيب بخارشد

نگاهداري موقت جهت .ماند ميو در قوطي جهت جلوگيري از خروج گاز بسته

مستقيم امكان اتاله كردن به طور ها به موزه در صورتي كه پس از رسيدن نمونه،ها نمونه


ها در الذكر نمونه ديگر از تركيب فوقةضافه كردن چند قطر با ا،آنها وجود نداشت

ندشد مييخچال فريزر قرار داده

:ها نگاهداري دائمي نمونه-ب

روي سوسكهاي بزرگها، پس از اتاله كردن آنها، براي نگهداري دائمي نمونه

به ودهش هاي كوچك روي پالت چسبانده و سوسكسوزن زده شده آنها راستپوشبال

.نددنگاهداري ش در موزه در كمدهاي مخصوص ين روشا

گزرب داراي اندازه هاي در بعضي مواردالروهاي متعلق به سوسكهاي شاخك بلند

الروهاي بزرگ در الكل . باشند هاي كوچكتر مي اندازهي از آنها دارا بوده و بعضي ديگر

دقيقه تا 30 تا 20مدت ه حاوي يك يا دو قطره اسيد استيك قرار داده شده و ب% 30

ساير الروها را . نددنگهداري ش% 80 در الكل بعد .نددش زير نقطه جوش حرارت داده

.نددش انتقال داده % 70 روز در محلول پامپل قرار داده و بعد به الكل 2-6مدت ه ب

بوده و مشخصات مختلف نمونه از برچسب داراي هاي بدست آمده تمامي نمونه

آوري، آوري شده، روش جمع جمعة منطقة گياهي ميزباننام مخفف گونقبيل

. شد ذكر ميبرچسبدر ..آوري و آوري كننده، تاريخ جمع جمع

:آوري شده هاي جمع شناسايي نمونه-3

ي ي منابع و كليدهاي شناسا، از كتبها نمونهبراي شناسائي و تعيين نام علمي

يا هاي شناسايي شده نمونه همچنين تائيد صحت نام علمي. استفاده شدمختلف

ن تاكسونومي سوسكهاي شاخك بلند انجام اها با كمك متخصص شناسايي برخي نمونه

آوري شده و كمك به هاي جمع از اين جهت از آنها جهت بازديد از نمونه. شد

ها دعوت بعمل آمد و يا براي بعضي از آنها نمونه به خارج كشور ارسال شناسايي نمونه


213

ةمؤسس شده در موزة بند پايان بخش حمايت و حفاظت شناسايينه هاي نمو. گرديد

. نگهداري مي شوندتحقيقات جنگلها و مراتع كشور در تهران

: شناخت آفات چوبخوار متعلق به سوسكهاي شاخك بلند-4

هايي كه پراكنش جغرافيايي بااليي آوري شده، فقط گونه هاي جمع از مجموع گونه

آنها به درختان ميزبان مشهود و خسارت آنها از نظر اقتصادي حائز داشتند و خسارت

هايي كه ميزبان آنها داراي گونه. اهميت بود، به عنوان آفت چوبخوار محسوب گرديدند

اهميت اقتصادي كمي بوده يا خسارت آنها به درختان ميزبان كم بود، به عنوان آفات

مين طريق با مورد توجه قرار دادن و به هقلمداد شدند داراي اهميت اقتصادي كم

اهميت اقتصادي ميزبان و ميزان خسارت حشره چوبخوار، ساير آفات چوبخوار با

در اين خصوص به مطالعات . اهميت اقتصادي متوسط يا زياد بحساب آمدندةدرج

همچنين جهت شناخت آسان و بهتر . ن نيز توجه شداانجام گرفته توسط ساير محقق

كليد شناسايي سه بعدابتدا كليد تشخيص اين خانواده ذكر گرديده و آفات چوبخوار،

اكثر آفات اين خانواده متعلق به اين سه زير خانواده . مهم ذكر شده استةزير خانواد

ه و پراكنش عرضه گرديدها بوده و آفات مهم مربوط به هركدام از زير خانواده

شده و از بيان شناسي آنها به اختصار جغرافيايي، ميزبانها و برخي از نكات كليدي شكل

.ر شده باشد، نيز استفاده شده استوذكم نكات كليدي ةتصاوير مطلوب كه نشاندهند

نتايج و بحث

% 40 بزرگترين راسته حشرات بوده و حدود )Coleoptera( سخت بالپوشانةراست

خانوادةدر اين ميان .هاي شناخته شده حشرات به اين راسته تعلق دارند گونه

و يكي از هستند از اهميت خاصي برخوردار (Cerambycidae)سوسكهاي شاخك بلند


هاي متعلق به اين د و تعداد گونهنباش هاي نسبتاً بزرگ راسته سخت بالپوشان مي خانواده

ةاز اين خانواده در منطق گونه1000-1200باشد كه حدود هزار مي17خانواده بيش از

Palearcticن حدود ا دارند و ايران نيز جزء اين منطقه بوده و بيشتر متخصص حضور

).1329ميرزايانس، (دانند گونه آن را مربوط به ايران مي200

اجراي طرحهاي تحقيقاتي مختلف در برخي از استانهاي ةدر اين مطالعه و در نتيج

، ان؛ صدقي1378، ؛ احمدي1378، ؛ توكلي1379؛ آل منصور،1384يارمند، ( كشور

هاي مختلف هاي متعددي مربوط به زير خانواده گونه) 1384؛ 1381؛ فرآشياني، 1379

گونه رسيده80هاي شناسايي شده تاكنون حدود به تعداد گونه. آوري گرديدند جمع

يي كه از نظر اقتصادي ها گونه اكثر ، ايرانآوري شده از هاي جمع ن گونهايمدر . است

تعلق Prioninae و Laminae ،Cerambycinae: خانوادة به سه زيرغلبا بودندمهم

هاي متعلق به اين سه زير خانواده در ايران، در به دليل اهميت اقتصادي گونه. داشتند

ه وزير خانواده اشاره شد سه اين يفقط به خصوصيات تاكسونوميكاين تحقيق

و به عنوان ) گونه16( رند ايران اهميت دا درها كه هاي متعلق به اين زيرخانواده گونه

.گيرند مورد اشاره قرار مي مصور به طورباشند، آفت چوبخوار مطرح مي

:Cerambycidae خصوصيات تاكسونوميكي خانوادة -

طول شاخك هميشه بيش از نصف طول بدن و گاهي بيش از طول بدن . 1

اي شكل بدن كشيده و استوانه . 2

شكافدارامعبه طورها مچش . 3

.وسيلة چشم احاطه شده استه بامعوربه طپاية شاخك . 4

. ميليمتر متغير است3-60اندازه بين . 5


215

پاها كوچك ة بوده و چهارمين بند پنج5-5-5 واقع ولي در4-4-4ظاهر به ي پاها پنجه

.)1 ة شمارهنگار( شده و تحليل رفته است

اقتباس .Chlorophorus various L يك گونه سوسك شاخك بلندشكل عمومي -1ة شمارهنگار

Daly et al., 1998از

ولي در اين خانواده طول شاخك ,بوده Chrysomelidae ة خانوادپنجة پاها شبيه

Borror et al., 1989 ،Borror(مرغي است شكل بدن تخم بوده وكوتاهتر از نصف بدن

et al., 1980 ،White, 1983 ، Bland et al., 1978;Daly et al., 1998 .( بيشتر

اين . باشند هاي متعلق به اين خانواده داراي بدني كشيده و شاخكهاي بلند ميسوسك

و بيشتر آنها داراي رنگ براق دارندسوسكها چشمهاي نسبتاً برجسته و بزرگي

اين خانواده در مرحله الروي از چوب تغذيه نموده و به يبيشتر سوسكها. باشند مي

هاي تان ميوه، درختان و درختچههمين خاطر از مخربترين و مهمترين آفات درخ

هاي مختلف متعلق به اين خانواده ميزبانهاي متفاوتي گونه. آيند جنگلي بحساب مي

هاي درختان تازه قطع ها تنه كنند، ولي برخي از گونه و به درختان زنده حمله ميرنددا

شكل، الروهاي اين خانواده كرمي . شده و درختان مرده را مورد حمله قرار مي دهند

;Bense, 1995)( هاي قوي بوده و پا ندارند سفيد رنگ، كشيده و داراي آرواره

Teocchi,1986 ; Yagdyev, 1975; Borror et al., 1989 .


و ) Cerambycidae( سوسـكهاي شـاخك بلنـد خـانوادة هـاي مهـم زير خانواده

: ايران درهاي مهم متعلق به آنها گونه

بوده و بنا بر وركمذ ةب متعلق به سه زير خانوادلغاهم آفات چوبخوار مدر ايران

ها به مهم هريك از اين زيرخانوادهي خصوصيات تاكسونوميكفقط به اختصار اين

. شود ذكر مي مصور به طورهاي آنها شده و مهمترين گونهاشارهاختصار

�� Prioninae:

:Prioninae ةزير خانواد خصوصيات تاكسونوميكي

از دو طــرف ) Pronotum (گــرده پــيش .١

.دار است لبه

ولـي ,ظـاهر چهـار بنـدي بـه پـا ةپنج .٢

.چهارمين بند خيلي كوچك است

پـاي جلـو مـورب و اريـب ) Coxa(ران پيش

)transverse (باشد مي )2نگارة شماره( (Santos, 1980; Villers and Chujo, 1966; Quentin and Villers, 1975,

Drumont,2000; Bleuzen, 1994)

يك گونه سوسك شاخك -2نگارة شماره

: Prioninae ةبلند متعلق به زير خانواد

Mesoprionus percicus Redtenbacher, 1850

)Hoskovec & Rejzeck, 2006 :عكس از(

�� Prioninae�� :

MEGOPIS Serville )1832 ( و PRIONUS Fabricius )1775( دوجنس مهم از

جزء آفات هاي متعلق به اين جنسها باشند كه برخي از گونه اين زير خانواده مي

. شوند چوبخوار محسوب مي


217

Megopis scabricornis ScopoIi) 1763 (ميليمتر 30 -52 كامل حشرة اندازة

اين حشره از اين مطالعهطي در .)3ة شماره نگار( اي است بوده و رنگ عمومي آن قهوه

ميزبانهاي آفت درختان افرا، بيد، نارون، ليلكي، .آوري شد مناطق مختلف كشور جمع

باشد و در اغلب استانهاي كشور زبان گنجشك، گردو، چنار، صنوبر، بلوط و اقاقيا مي

دراز در اين سوسك شاخك). باشد اهميت اقتصادي آفت كم تا متوسط مي(انتشار دارد

ن ديگر امحقق. )1323افشار، (است توسط افشار گزارش شده1323 ابتدا در سال ايران

؛ 1378عبايي، (اند نيز اهميت اين آفت را از نظر اقتصادي كم تا متوسط ارزيابي كرده

).1366بهداد،

Megopis scabricernis Scopolu سوسك شاخك بلند -3نگارة شماره )Hoskovec & Rejzeck, 2006 :عكس از(

Prionus coriarius Linnaeus, 1758 اي سوسك شاخك اره

اي متمايل به بوده و رنگ عمومي بدن قهوهميليمتر 18 -45 كامل حشرة اندازة

نگارة ( باشد اي مي خار و شاخكها اره2-3ي سينه عريض و مجهز به سياه پيش قفسه

راش ،ممرز وط، نارون، گردو، چنار،بلوط، بل درختان ميزبان آن در ايران شاه). 4شماره

و اهميت اقتصادي آن كم تا ردبوده و در استانهاي شمالي و مركزي ايران انتشار دا.. و

). آل منصور، احمدي، توكلي( باشد متوسط مي


و عبايي نيز اهميت گزارش شده1323 اولين بار توسط افشار در سال گونهاين

).1378يي، عبا( كند اقتصادي آن را كم ذكر مي

. Prionnus coriarius Lاي سوسك شاخك اره-4نگارة شماره


:Lamiinae زير خانوادة -2

:Lamiinaeخصوصيات تاكسونوميكي زير خانوادة

.دار نيست گرد است و لبه گرده پيش .١

.ران پاي اول كروي يا مخروطي است پيش .٢

)5ة شماره نگار(.باشد پالپ آروارة پايين در انتها تيز و نوكدار ميآخرين بند .٣

)Breuning,1962،Cherepanov,1990 : ،Teocchi,1990 : وViller,1978(:

ةزير خانواد يك سوسك شاخك بلند -5 ة شمارهنگار

Lamiinae :Saperda octopunctata



219

�� Lamiinae�� :

OBEREA جنسهايبرخي از مهمترين جنسهاي متعلق به اين زير خانواده در ايران

Mulsant, 1839 MORlMUS Serville, 1835, ،MONOCHAMUS Guerin, 1826 و

SAPERDA Fabricius, 1775شوند ذكر ميذيلهاي مهم آنها در گونه.باشد مي:

Saperda populnea Linnaeus, 1758خدار صنوبر سوسك شا

از آفات مهم بوده و از اهميت Saperdaدر ايران دو گونه حشره متعلق به جنس

9 -15(سوسكهاي نسبتا كوچك S. populnea ة گون.اقتصادي متوسط برخوردارند

آن رنگ بندهاي شاخكو سياه داراي لكه هاي زرد بدن رنگ عموميبوده و) ميليمتر

).6 نگارة شماره( باشد مي روشن-سياه

در اطراف تهران، استانهاي شمالي و آذربايجان انتشار داشته و ميزبانهاي آنها بيد و

در برخي از منابع علمي از اين حشره به عنوان آفت چوبخوار درختان . باشند صنوبر مي

).1354 يخكشي، عادلي و و 1363خيال و صدرايي، (نام برده شده است بيد و صنوبر

.Saperda populnea L سوسك شاخدار صنوبر -6نگارة شماره )Hoskovec & Rejzeck, 2006 :عكس از(

، بالپوشها سياه؛ پشت ) ميليمتر10 -18(سوسكهاي نسبتا كوچك حشرات كامل

.)7نگارة شماره( سينه قهوه اي داراي دو لكة سياه، پاها و بندهاي شكم قهوه اي است

د و داراي اهميت وش ميمحسوب ات بيد و صنوبر در نواحي شمال و تهران از آف


فرحبخش نيز از اين حشره به عنوان آفت بيد و صنوبر نام برده و . باشد ميكماقتصادي

). 1345فرحبخش،( كند اهميت اقتصادي آنرا متوسط ذكر مي

.Oberea oculata L: كامل حشرة -7ة شماره نگار


�� ! "�� #�$� Morimus verecundus (Faldermann, 1836)

ميليمتر، بالپوشها تقريبا 16 -38 به اندازة سوسك شاخك بلند سياهحشرات كامل چوبخوار در استانهاي شمالي حشرة اين . )8نگارة شماره( باشد ميتخم مرغي شكل

افرا، ملج، ميزبانهاي آن ميزباني نسبتا وسيعي داشته و برخي از دامنةانتشار داشته و اهميت اقتصادي آن . باشد گنجشك و نارون مي راش، گردو، ممرز، سدر، كاج، زبان

)1384احمدي، ( است متوسط بوده و بيواكولوژي آن در سالهاي اخير مطالعه شده

Morimus verecundus Faldermann سياه بلند خكشا سوسك كامل حشرة -8شمارهنگارة )Hoskovec & Rejzeck, 2006 :عكس از(


221

Monochamus sutor Holzschuh, 1975 سوسك شاخك بلند سياه نوئل

و رنگ عمومي ميليمتر 15-24 ولبه ط كامل سوسك شاخك درازي است حشرة

ميزبانهاي ). 9رة شمارهنگا( هاي روشني روي بالپوشهاي وجود دارد بدن سياه ولي لكه

اهميت اقتصادي . آن كاج، درخت انجيلي و نوئل بوده و در استانهاي شمالي انتشار دارد

.باشد آن كم مي

Monochamus sutor(L.) سوسك شاخك بلند سياه نوئل - 9نگارة شماره


%� �� Cerambycinae:

:كسونوميكيخصوصيات تا

.تيز نيست آخرين بند پالپ آروارة باال كروي و نوك .١

.ران پاي جلو هيچ وقت مخروطي نيست پيش .٢

.دومين بند شاخك بسيار كوتاه و طول آن بيشتر از عرض آن نيست .٣

وسيلة چشم احاطـه شـده و بـالپوشهــا ه در ايـن زير خانواده پاية شاخك ب .٤

,Cherepanov.()10نگـارة شـماره (ستنددر دوسـوم قسمت جلـو بـا هم موازي ه

1981; Cherepanov,1990 ،و ؛ 1370،اسماعيلي و همكاران Viller, 1966 .(


Cerambycinae يك گونه سوسك متعلق به زير خانوادةشكل عمومي -10ة شمارهنگار

Cerambyx cerdo L. )Hoskovec & Rejzeck, 2006 :عكس از(

�� &'��Cerambycinae�� :

متعلق به اين زير مهمسهاياين زير خانواده از سه زير خانوادة ديگر مهمتر و جن

:خانواده در ايران عبارتند از CERAMBYX Linnaeus, 1758 ،AEOLESTHES

Gahan, 1890، DISSOPACHYS Reitter, 1886، DEROLUS Gahan, 1891،

OSPHRANTERlA Redtenbacher, 1850، CHLOROPHORUS Chevrolat, 1863

داشته در ايران اهميتهاي متعلق به اين زيرخانواده كه گونهدر اين جا به برخي از

: ، اشاره مي شود باشند آفت چوبخوار مطرح مي و به عنوان

,Osphranteria coerulescens Redtenbacher ميوهدرختان بلند سوسك شاخك-

1850 بوده و رنگ عمومي بدن تيره بوده و بعضي از ميليمتر 15 – 23 كامل حشرةطول

).11نگارة شماره( خفيفي جالي بنفش دارندبه طورها نمونه


223

RedOsphranteria coerulescens .بلند درختان ميوه كامل سوسك شاخكحشرة -11نگارة شماره


بلند درختان ميوه به عنوان يكي از مهمترين آفات درختان ميوه سوسك شاخك

اين آفت در مناطق مختلف ايران وجود داشته و از . شود ميمحسوبخانواده رزاسه

بيولوژي اين آفت از ديرباز مورد توجه بوده و . بااليي دارد بسيارنظر اقتصادي اهميت

؛ 1352رجبي،( ن مختلف مطالعه شده استاوسيله محققه بارزه با آن بو روشهاي م

در اكثر مناطق كشور انتشار داشته و در سالهاي . )1377 سادات اخوي، .1370؛ 1354

، فرآشيانيمحرابي و (اخير خسارت آن به درختان بادام و بادام كوهي زياد بوده است

1383 .(

��! �� (�� "��Cerambyx cerdo Motschulsky, 1852

.كند شاه بلوط حمله مي واين آفت به درختان بلوط، بيد، راش، ممرز، نارون، گردو

بالپوشها قهوه اي متمايل به سياه و ) ميليمتر 30-55( حشرات كامل نسبتا بزرگاندازة

ديگر مناطق شمالي كشور و چوبخوار درحشرةاين . باشدانتهاي بالپوشها روشن مي

انتشار داشته و داراي اهميت اقتصادي بلوط در مناطق جنوبي و غربي كشور جنگلهاي


،آل منصور؛ 1377، توكلي؛ 1377، احمدي؛ 1385،فرآشياني و همكاران( بودمتوسط

1379.(

Cerambyx cerdo Motschulsky, 1852 بلند بلوط سوسك شاخك كامل حشرة -12نگارة شماره


اهميت اقتصادي آن ودر منابع علمي مختلف اين حشره به عنوان آفت چوبخوار

.)1366؛ بهداد،1370 اسماعيلي،؛1378عبايي، ( متوسط ذكر شده است

&)�* +�� ,��- ��Xenopachys matthiesseni Reitter, 1907

اي بوده و بعضا به رنگ كلي بدن قهوه. استميليمتر 35 -45 كامل حشرةطول

اين چوبخوار به .)13نگارة شماره( باشند اي تيره مي رنگ خاكستري متمايل به قهوه

آن در بعضي از مناطق مانند حمله نموده و اهميت اقتصادي بادام كوهي درختان

مناطق انتشار آن استانهاي جنوبي كشور .يزد زياد است ، فارس وكهگيلويه و بوير احمد

.باشد مي

.Xenopachys matthiesseni Reiter سوسك چوبخوار بادام كوهي -13نگارة شماره



225

جنوبي استانهاي را چوبخوارحشرة انتشار اين ةعبايي ميزبان آنرا انجير و منطق

شره همچنين از زردآلو به عنوان ميزبان ديگر اين ح). 1378عبايي ( كند كشور ذكر مي

در ). 1329 ،ميرزايانس؛ 1370رجبي، ( است در استانهاي جنوبي كشور نام برده شده

وارد زياديسالهاي اخير به درختان بادام كوهي در استانهاي مختلف كشور خسارت

؛ 1383محرابي و فرآشياني، ( است ژي آن مورد مطالعه قرار گرفتهبيولو نموده و

Mehrabi & Farashiani, 20051384بي، ؛ محرا.(

��! �� .�� "�� Aeolesthes sarta (Solsky, 1871)

كمي مايل به تيره بدناي داشته و رنگ كامل بدني كشيده و استوانهحشرة

اند كه درخشش بالپوشها با موهاي نرم و ظريفي پوشيده شده.استاي قهوه-خاكستري

بارز اين گونه ويژگيهاي اين خصوصيت يكي ازدهند و مي به حشره يسفيد رنگ

. ميليمتر است22 -47 حشرات كامل اندازة. )14نگارة شماره( باشد مي

Solsky Aeolesthes Sartaبلند سارتا سوسك شاخك-14نگارة شماره


ري شهياكو سيستمهابلند سارتا يكي از مهمترين و مخربترين آفات درختان شاخك

ايران بعضي از درختان جنگلي و درختان ميوه در,گردو، صنوبر). اقاقيا وچنار، نارون(

اين آفت چوبخوار در استانهاي شرقي، مركزي و .باشد بعضي از كشورهاي جهان ميو

بيواكولوژي و مديريت ةعاتي در بارلمطا در سالهاي اخير .شتجنوبي كشور انتشار دا

). 1384؛ فرآشياني، 1381فرآشياني، ( كنترل آن انجام شده است


Aromia moschata ambrosiaca (Steven, 1809) با رنگ عمومي بدن آبي و يا سبز تيره . استميليمتر 25 -39 كامل حشرةطول

دخار مانن ةرنگ پيش گرده حنايي و در دو طرف دو زائد. باشد جالي فلزي مي

.)15نگارة شماره(دارد

قابل .گرديد استانهاي شمالي مشاهده وبر و بيد بوده و دراز آفات صناين حشره

. )1378عبايي، ( انتشار دارد نيز كشورذكر است كه در ساير مناطق

Aromia moschata (Steven) كاملحشرة -15نگارة شماره


ــا ــوار خرمـــ ــك چوبخـــ ).Pseudophilus testacyeus Gah( سوســـ

Jebusaea hammerschmidti ها بوده و بدن آنها كمي كركدار و رنگ آنميليمتر 45-20 حشرات كامل اندازة

آفات چوبخوار يكي از مهمترين حشرة اين ). 16نگارة شماره( اي روشن است قهوه

اهميت .باشد خرما ميبه طور اختصاصي درختان خرما در ايران بوده و ميزبان آن

به را اين حشرهقريب . بوده و در مناطق خرما خيز كشور انتشار دارداقتصادي آن زياد

الروهاي ).1345قريب، ( نموده استعنوان يكي از مهمترين آفات خرما گزارش


227

آفت در چوب تاج درختان خرما زندگي كرده و در اثر خسارت آفت، محصول خرماي

، قريب(گردد كاسته ميدرخت آفت زده كم و نامرغوب شده و ارزش اقتصادي درخت

1345 .(

.Pseudophilus testacyeus Gahسوسك چوبخوار خرما كامل حشرة -16نگارة شماره


Derolus mauritanicus iranensis Lepesme & Breuning, 1958

-22 بين حشرات كاملاندازةبوده و اي رنگ و قهوهاين سوسكها نسبتا كوچك

اين حشره از استان كهگيلويه و بوير احمد از روي درختان بادام . ميليمتر متغير است15

چوبخوار در سالهاي اخير روي درختان حشرةخسارت اين .آوري گرديد كوهي جمع

محرابي و (بودبادام كوهي در استان كهگيلويه و بوير احمد قابل توجه

از روي درخت گز در استانهاي كرمان، فارس، همچنين اين آفت ). 1383،فرآشياني

) . 1378عبايي، ( است شدهبلوچستان و مركزي گزارش

Derolus mauritanicus iranensis ��

)�� : Hoskovec & Rejzeck, 2006(


Stromatium fulvum (Villiers, 1789)

از چوبهاي خشك و Cerambycidaeنواده خاهاي متعلق به برخي از گونهالرو

چند گونه متعلق به اين خانواده كه از چوبهاي ايران نيز كنند، در صنعتي تغذيه مي

يكي از مهمترين S. fulvum و سوسك آورند خشك تغذيه كرده و زيانهايي را ببار مي

بوده ومترميلي 18-24دراز نسبتاً بزرگي به طول اين آفت سوسك شاخك .باشد آنها مي

.باشد اي مي رنگ آن زرد مايل به قهوه

.Stromatium fulvum Villers كامل حشرة -18نگارة شماره


تهران و در.كند الرو آن روي درختان خشك يا در حال خشكيدن زندگي مي

چوبهاي شمالي به در استانهايمشاهده شده و خسارت آن كشور استانهاي شمالي

، در ايرانيشمالدر استانهاي .صنعتي، ساختماني، انواع مبل و لوازم منزل زياد مي باشد

،1365باقري زنوز، (.آورد منازل مسكوني گاهي مشكالت بسيار جدي ببار مي

Soleimani and Knopf, 1977.(

Hylotrupes bajulus L. و به رنگ سياه تا ميليمتر 10 -20 ولبه ط كامل سوسك شاخك درازي حشرة

پيش قفسه سينه، گرد، از . اي متغير و سطح آن پوشيده از كركهاي خاكستري است قهوه

نگارة ( ي لوبيايي شكل سياه رنگ براق است دو طرف برآمده و روي آن دو لكه

). 19شماره


229

.Hylotrupes bajulus L كامل حشرة -19نگارة شماره )Hoskovec & Rejzeck, 2006 :عكس از(

ولي ,اي توسط نگارندگان انجام نشدهدر مورد اهميت اقتصادي اين حشره مطالعه

در منابع علمي داخلي و خارجي از اين حشره به عنوان آفت مهم چوبهاي صنعتي نام

بدون ترديد يكي از آفات مهم چوبهاي صنعتي ). 1365باقري زنوز، (است برده شده

الرو اين آفت بيشتر در درون .شود دنيا و ايران ديده مياست كه در اغلب نقاط

اين حشره نه تنها .شود شوند، ديده مي دار كه در صنايع چوبي مصرف مي چوبهاي رزين

كند، بلكه در بيرون نيز ها و تيرها حمله مي ها و مبل ها به وسايل چوبي، پاركت در خانه

).1365باقري زنوز، ( كند ميبه تيرهاي تلفن، برق و غيره خسارت زيادي وارد

را در درون چوبها ) سال2-10( الروهاي آفت يك دوره طوالني چندين ساله

در سقف منازلي كه تير . كنند، بدون آنكه آثار وجود آنها از بيرون معلوم باشد سپري مي

زيرا تيرهاي آلوده . شود چوبي دارند، تمركز اين آفت خطر بسيار مهمي محسوب مي

مل خواهد بودت خود را از دست داده و شكستن آنها و فروريختن سقف محاستحكام

).1365باقري زنوز، (

.Parandra caspica Men سوسك چوبخوار خزر

. ي است كه از ايران گزارش شده استا، تنها گونهParandrinae ي از زير خانواده

ميلي متر، شاخكها 20-25 به طورحشرة كامل سوسكي است به رنگ قهوه اي براق و

.)20 نگارة شماره(و مشخص) انبر مانند(كوتاه و آرواره رشد كرده


.Parandra caspica Menسوسك چوبخوار خزر -20نگارة شماره


كي، اقاقيا، صنوبر، بيد لدرختان مورد حمله اين حشره بلوط، راش، ممرز، توسكا، لي

فت مزبور در شمال كشور انتشار داشته و اهميت اقتصادي آن زياد آ. باشند مي ... و

عبايي مناطق انتشار آفت را استانهاي شمالي و مركزي ذكر نموده و اهميت .است

متر الروهاي آفت داالنهايي به طول يك.اقتصادي آنرا متوسط تا زياد ارزيابي مي كند

عادلي و (كشد هر نسل حدود سه سال طول ميكنند و در داخل چوب ايجاد مي

). 1354يخكشي،

:سپاسگزاري

آوري، جمع" طرح ملي تحقيقاتياين مقاله بخشي از نتايج بدست آمده از اجراي

ي مصوب در مؤسسه "شناسايي و بررسي فون حشرات جنگلها و مراتع كشور

مراكز تحقيقات در مؤسسه وزير طرحهاي آن .مي باشد تحقيقات جنگلها و مراتع

گلستان، اردبيل،استانهاي آذربايجان شرقي،( استان كشور22 كشاورزي و منابع طبيعي

ي بوسيله ) و ديگر استانها،خراسان، مازندران،سيستان و بلو چستان فارس،لرستان

ي تحقيقات جنگلها و بدينوسيله از مؤسسه.اند اجرا شده و ساير همكاران نگارندگان

و ساير فارس ،كز تحقيقات استانهاي آذربايجان شرقي، گلستان، لرستان، مرامراتع

اين در نگارندگان به اغلب استانهاي كشور سفر نموده وهمچنين .شود تشكر مياستانها


231

مراكز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي و دستگاههاي اجرايي ،ماموريتهاي مطالعاتي

الطاف . اند دريغ و صميمانه داشته ي بي همكار در استانها،وزارت جهاد كشاورزي

عالوه بر اين متخصصين خارجي .موجب امتنان استهمكاران گرامي در اين استانها

، Norwichا ز دانشگاه M. Rejzek (آقايان ،دلن سوسكهاي شاخك بي در زمينه

از ( C. Holz schuh، ) جمهوري چكپراگ،ي ملي از موزه( M. Hoscovek، )انگلستان

با در اختيار ) از كشور ايتاليا( G. Sama ،)تيتو تحقيقات جنگل شون برون، اتريشانس

قرار دادن مقاله، برخي از كليدهاي شناسايي و عكس و همچنين شناسايي يا تائيد

ي آنان نيز الطاف بي شائبه. اند نگارندگان نمودهها، كمكهاي شاياني به گونهشناسايي

.موجب امتنان است

:مورد استفادهمنابع

آوري، شناسايي و بررسي فون حشرات جنگلها و ، جمع1378. م. م. احمدي س -1

ي تحقيقات جنگلها و مراتع استان گلستان ،گزارش نهايي طرح تحقيقاتي، مؤسسه

.هاد كشاورزي، تهران، صفحهمراتع، وزارت ج

اه بررسي بيواكولوژي سوسك چوبخوار شاخك بلند سي،1384. م. م. احمدي س -2

(Morimus verecundus)گزارش نهايي طرح تحقيقاتي، در استان گلستان،

. ي تحقيقات جنگلها و مراتع، وزارت جهاد كشاورزي، تهران، صفحه مؤسسه

آفات مهم درختان ميوه در ايران، انتشارات دانشگاه تهران، . 1366. ، ا.اسماعيلي، م -3

877 صفحه

حشره شناسي كشاورزي، . 1370زمايش فرد،، آ. و پيمير كريم، . ، ا.اسماعيلي، م -4

. صفحه552انتشارات دانشگاه تهران، تهران،


هاي علمي بعضي از سخت بالپوشان ايران و اهميت آنها در ، نام1323افشار، ج، -5

كشاورزي، وزارت كشاورزي، نشريات آزمايشگاه بررسي آفات گياهان، وزارت

. صفحه، تهران222كشاورزي،

آوري، شناسايي و بررسي فون حشرات جنگلها و ، جمع1379 .آل منصور، ح -6

ي تحقيقات جنگلها و گزارش نهايي طرح تحقيقاتي، مؤسسه مراتع استان فارس،

. مراتع، وزارت جهاد كشاورزي، تهران، صفحه

. سخت بالپوشان زيان آور محصوالت غذايي و صنعتي. 1365. ا باقري زنوز ، -7

.ه صفح309انتشارات سپهر، تهران

آفات و بيماريهاي درختان و درختچه هاي جنگلي ايران، . 1366، .بهداد، ا -8

. صفحه807انتشارات سپهر، تهران،

822ي ايران ، انتشارات سپهر، تهران، آفات درختان ميوه. 1370، .بهداد، ا -9

.صفحه

آوري، شناسايي و بررسي فون حشرات جنگلها و مراتع جمع. 1387.توكلي، م -10

ي تحقيقات جنگلها و گزارش نهايي طرح تحقيقاتي، مؤسسه ن،استان لرستا

. صفحه69 مراتع، وزارت جهاد كشاورزي، تهران،

بررسي آفات صنوبر در ايران، انتشارات . 1363صدرايي،. ، و ن.خيال، ب -11

. صفحه122موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، وزارت كشاورزي،

بيواكولوژيرسيهاي تكميلي در مورد بر. 1352. سيداالسالمي. و ح. ر.رجبي، غ -12

.Osphranteria coerulescens Redtbسوسك چوبخوار درختان ميوه

(Col.: Cerambycidae)ي آفات و بيماريهاي مجله. ي اصفهان در منطقه

.57-63 ، صفحه32ي گياهي، شماره

ت هاي متفاوت ازدياد درختان ميوه در جلب حشرا ، اثر شيوه1354، .ر.رجبي، غ -13

.2و1ي سوم ، شمارهدايران جلشناسي ي انجمن حشره نامه. چوبخوار


233

ي سردسيري ايران جلد اول آور درختان ميوه ، حشرات زيان1370، .ر.رجبي، غ -14

ي تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي، سخت بالپوشان، انتشارات موسسه(

). صفحه، تهران221وزارت كشاورزي،

سي مهمترين عوامل موثر در كاهش جمعيت برر. 1377. ي.سادات اخوي س -15

.Osphranteria coerulescens Redtb سوسك سرشاخه خوار رزاسه

(Col.: Cerambycidae)ي كارشناسي ارشد حشره پايان نامه. در استان يزد

. صفحه64شناسي كشاورزي، دانشگاه تربيت مدرس، تهران،

ن حشرات جنگلها و آوري، شناسايي و بررسي فو جمع.1379 .صدقيان، ب -16

ي تحقيقات گزارش نهايي طرح تحقيقاتي، مؤسسه، مراتع استان آذربايجان غربي

. صفحه78جنگلها و مراتع، وزارت جهاد كشاورزي، تهران،

حمايت جنگل، انتشارات دانشگاه تهران، تهران،. 1354، يخكشي . و ع،.ا عادلي، -17

. صفحه266

سوسكهاي شاخك بلند ، فهرستي از اسامي 1348، .عبايي، م -18

)Cerambycidae (ي آفات و بيماريهاي ايران و مناطق انتشار آنها، مجله

.47-54ي ، صفحه38ي گياهي، شماره

هاي جنگلي و غير مثمر ، فهرست آفات درختان و درختچه1378، .عبايي، م -19

ي تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي، وزارت كشاورزي، انتشارات موسسه. ايران

. صفحه، تهران7 1354لي و يخكشي، عاد

بررسي بيولوژي سوسك شاخك بلند سارتا، . 1381. ا. فرآشياني، م -20

Aeolesthes sarta Solskyي ،گزارش نهايي طرح تحقيقاتي، مؤسسه

. صفحه136تحقيقات جنگلها و مراتع، وزارت جهاد كشاورزي، تهران،


Aeolesthesاخك بلند سارتا، مديريت كنترل سوسك ش. 1384. ا. فرآشياني، م -21

sarta Solskyي تحقيقات جنگلها و ،گزارش نهايي طرح تحقيقاتي، مؤسسه

. صفحه100مراتع، وزارت جهاد كشاورزي، تهران،

يكشاورزهاي فهرست آفات مهم نباتات و فرآورده.1345 ،.ا.فرحبخش، ق -22

.فحه، تهران ص153ايران، انتشارات سازمان حفظ نباتات، وزارت كشاورزي،

ي ي آفات و بيماريهاي گياهي، شماره مجله ،.چوبخوار خرما. 1345. ر. قريب، ع -23

.21-27ي ، صفحه25

بيولوژي آفت ’ شناسايي و مطالعه.1383راد، . و ش. ا. ، فرآشياني م. محرابي، م -24

خالصه مقاالت ،ويه و بوير احمدگيلچوبخوار بادام كوهي در استان كه

ي ،صفحه1383 هشهريور ما، دانشگاه تبريز گياه پزشكي ايران، كنگرهشانزدهمين

115.

بيولوژي آفت چوبخوار بادام كوهي در ’ شناسايي و مطالعه.1384. ا. محرابي، م -25

ي تحقيقات گزارش نهايي طرح تحقيقاتي، مؤسسه ، و بوير احمدويهگيلكهاستان

. ه صفح45جنگلها و مراتع، وزارت جهاد كشاورزي، تهران،

، فهرستي از اسامي سوسكهاي شاخك بلند 1329، .ميرزايانس، ه -26

)Cerambycidae (10ي ي آفات و بيماريهاي گياهي، شماره ايران، مجله ،

.23-30ي صفحه

و Cerambycidaeكمكي به شناسايي .1346، .ل. هيروفسكي -27

Oedemeridae26ي هي، شمارهياي آفات و بيماريهاي گ ايران، ، مجله ،

.72-75ي هصفح

آوري، شناسايي و بررسي فون حشرات جنگلها و مراتع ، جمع1383. يارمند، ح -28

ي تحقيقات جنگلها و مراتع، گزارش نهايي طرح تحقيقاتي، مؤسسه كشور،

. صفحه143وزارت جهاد كشاورزي، تهران،


235

29- Bense U. (1995): Longhorn Beetles, Illustrated key to the Cerambycidae and Vesperidae of Europe. Margraf Verlag, Germany, 512 pp .

30- Bland, R. G. and H. E. Jaques. 1978. How to Know the Insects, 3rd ed. Dubuque, Iowa: Wm. C. Brown Co. 409 p.

31- Bleuzen, P. 1994. Les Coléoptères du Monde 21. Prioninae 1: Macrodontini (Cerambycidae), 92 p

32- Borror, D. J. and R. E. White, 1980. A field guide to insect of America north of Mexico, Houghton Mifflin company, Boston, 404 p.

33- Borror, D. J., Triplchorn, C. A. and N. F. Johnson,1989. An introduction to study of insects. 6th ed., Philadelphia, saunders College Publ. 875 p.

34- Breuning, S. 1962. A contribution to the Knowledge of the Lamiinae of New Zealand 36 p.

35- Breuning, S. 1962. Nature and Life in Southeast Asia. Lamiinae . 4 p. 36- Cherepanov, A.I. and N. Cherepanova, 1981.The ecological grouping of

capricorn beetles (Cerambycidae,Coleoptera) of valley broad-leaved forests of the Southern Urals and their analogies in the Far East. Trudy-sesoyuznogo-Entomologicheskogo-Obshchestva. 63: 82-8

37- Cherepanov, A.I. 1981. Cerambycidae of Northen Asia. Vol. 2 (in Russian) Cerambycinae, Pt. 1. Hesperophanini-Callidiini 216 p.

38- Cherepanov, A.I. 1990. Cerambycidae of Northen Asia. Vol. 3 (in English) Lamiinae, Pt. 1. Dorcadionini-Apomecynini, 300 p.

39- Chey, V.K. 1996. Forest pest insects in Sabah. Sabah Forest Record No. 15 Sabah Forest. Department, Sandakan. 111 p.

40- Daly, H. V., J. T. Doyen, and A. H. Purcell III. 1998. Introduction to Insect Biology and Diversity, 2nd ed. Oxford University Press. 680 p.

41- Drumont, A. 2000. Contribution à l'étude des Prioninae asiatiques. Notes taxonomiques. 5 p.

42- Hoskovec, M. and M. Rejzeck. 2006, The longhorn beetles of west palaearctic region. Available in: http://www.uochb.cas.cz

43- Hovore, A. 1987. The Cerambycidae, or Longhorned beetles of

Southern Texas : a faunal survey. 52 p.

44- Lane, F. 1970. Cerambycoidea Neotropica nova.70 p. 45- Linsley, R. 1964. The Cerambycidae of North America. 197 p . 46- Mehrabi, M. Farashiani, M. E. and Mozaffari, S. 2005. Biological study

of Dissopachys matthiesseni Reter. (Col.: Cerambycidae) in laboratorial condition. proceedings of 4th international symposium on Pistachios and Almonds, Tehran, Iran, p.112.


47- Plavilstshikov, N. N. (1936):Cerambycidae (P. I). In: Sernov S. A., Stackelberg A. A. (Eds.): Faune de L'URSS Insectes Coléopteres. Vol. XXI. 611 pp. [Fauna SSSR. Žestokrylye žuki - drovoseki. Part 1: 611 pp.].

48- Sama, G. 1988. Fauna d'Italia. Cerambycidae (Cat. topografico e

sinonimico (xxxvi) 216 p.

49- Santos, F. 1980. The Parandrinae and the Prioninae of Southern Africa. 335 p.

50- Sengupta, C. K. & T. Sengupta, 1981. Cerambycidae (Coleoptera) of Arunachal Pradesh. Records of the zoological Survey of India. 78: 1/4, 133-154.

51- Soleimani, P. and H. E. Knopf,1977. Stromatium fulvum Vill. (= unicolor Ol) (Col., Cerambycidae).in Iran. Zeitschrift fur Angewandte Entomologie, 82: 4, 372-376.

52- Teocchi, P. 1986. Cerambycidae lamiinae récoltés au Kenya par Boulard 55 p.

53- Villier, A. 1978. Faune des Coléoptères de France. Cerambycidae 636 p.

54- Villier, A. and C. Chujo , 1966. Coleoptera of East Nepal: 13. Cerambycidae 4 p.

55- White, R. E., 1983. A Field Guide to Beetles of North America. Boston: Houghton Mifflin Co. 368 p.

56- Yagdyev, A. 1975. Trunk pests of turanga in Turkmenia. Izvestiya Akademii-NaukTurkmenskoi SSR, Biologicheskikh Nauk. 6: 60-64.

cerambycid- wood journal

Documents