บทที่ 5 ครอบครัว
TRANSCRIPT
บ ท ท่ี 5
ค ร อ บ ค รัว
อ. อกุฤษฏ์ เฉลิมแสน
ภาคสงัคมวิทยาและมานุษยวิทยา
คณะมนุษยศาสตร ์มหาวิทยาลยัรามคาํแหง
ป ร ะ เ ด็น ก า ร บ ร ร ย า ย
ครอบครวักบัสงัคม
ความจาํเป็นท่ี
ต้องมี ลักษณะเฉพาะ
นิยาม
แนวทางการศึกษา
การเกิด
ครอบครัว
ประเภท
หน้า ท่ี
การส้ิน
สภาพ การสมรส
สถานะ
การสมรส
การเลือก
คู่ครอง
ข้อห้าม
การสมรส
1. ครอบครัวกับสังคม
มนุษย์เ ป็นสัตว์สังคม
ครอบครัวเ ก่ียวข้องกับมนุษย์ตั ้งแต่เ กิด
ความสัมพันธ์ เ ป็นแบบปฐมภูมิและทุติยภูมิ
มุมมองของสังคมวิทยาต่อครอบครัว
ครอบครวัมีความเป็นสถาบนั 3 ประการ
1 ) เ ป็นสถาบันทางสังคม
2 ) เ ป็นสถาบันท่ี เ ก่าแก่ ท่ีสุดของสังคม
3 ) เ ป็นสถาบันสากล
ครอบครัวเป็นวัฒนธรรมสากล
2. นิยามของครอบครัว
เป็นโครงสร้างทางสงัคม เกิดจากความสมัพนัธ์ทาง
สายเลือด การสมรส และการรบับุตรบุญธรรม
เป็นปรากฏการณ์ทางสงัคม และมีรปูแบบเฉพาะ
เป็นสมาชิกของสถาบนัทางสงัคมขัน้มูลฐาน
3. แนวทางการศึกษาของครอบครวั
มี 2 แนวทาง
3.1 แนวทางสงัคมศาสตร ์ประกอบด้วย 3 มุมมอง
แนวมานุษยวิทยา – ศึกษาการอยู่รวมกนัของชาย
หญิงในรปูสามีภรรยา การมีบุตรสืบสกลุ
แนวสงัคมวิทยา – การสร้างหมู่คณะในกลุ่มย่อย โดย
การสมรส เพ่ือการอยู่รอด
แนวจิตวิทยา – เน้นความสมัพนัธ์ระหว่างสมาชิก
ตามความสมัพนัธด้์านจิตใจ
3.2 แนวสุขศาสตร์ ประกอบด้วย 2 มุมมอง
เพศศึกษา – ศึกษาด้านกายวิภาค สรีรวิทยา
จิตวิทยา สงัคมวิทยา
เพศสมัพนัธ ์– ศึกษาการอยู่ร่วมกนัฉันสามีภรรยา
4. ลักษณะของครอบครัว
ระบบสงัคมท่ีเลก็ท่ีสดุ แต่มีอิทธิพลต่อสมาชิกมากท่ีสดุ
มีความสมัพนัธด้์านคู่ครอง
มีรปูแบบการแต่งงาน
มีการขนานนาม
ครอบครวัตามทศันะของ Maclver & Page
มีการจดัการทางเศรษฐกิจ
อยู่รวมกนัในลกัษณะ “ร่วมชีวิต”
สถาบันขัน้มูลฐาน
5. การเกิดครอบครัว
ระบบการสืบพนัธุ ์
การพิทกัษ์ปกป้อง
ด้านจิตใจ
6. ความจาํเป็นท่ีต้องมีครอบครวั
ด้านชีววิทยา
ความต้องการทางเพศ
ระยะการเป็นทารกนาน
ช่วงทารกไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้
โครงสร้างทางร่างกาย
ด้านสังคม
มนุษย์เ ป็นสัตว์สังคม
ด้านวฒันธรรม
ต้องการเรียนรู้และกาํหนดรปูแบบแห่งพฤติกรรม
ด้านอารมณ์
ด้านการปรบัตวั
เพ่ือความอยู่รอด
ต้องการความรกั ความอบอุ่น
7 . ป ร ะ เ ภ ท ข อ ง ค ร อ บ ค รัว
แบ่งเป็น 2 ประเภท
7 .1 ตามลักษณะและหน้า ท่ี มี 2 รูปแบบ
ครอบครัวปฐมนิเทศ – อาศัยเกิด
ครอบครัวสร้างสมาชิกใหม่ – เ กิดจากตัวเอง
7 .2 ตามขนาดและรูปแบบ
ครอบครัวเดี ่ยว – เ ป็นครอบครัวพื้นฐาน
ครอบครัวขยาย – ครอบครัวเ ด่ียวตั ้งแต่
2 ครอบครัว มีระบบผู้อาวุโส
ครอบครัว ซ้อน – เ ป็นครอบครัว ท่ีชายหญิงมีคู่ สมรสได้เ กินกว่า 1 คน
ค ร อ บ ค รัว แ บ บ พ หุภ ร ร ย า – ค รอ บ ค ร ัว ท่ี
ชายสามารถมีภรรยาได้มากกว่า 1 คน
ค ร อ บ ค ร ัว พ หุส า มี – ค ร อบ ค ร ัว ท่ี ส ัง ค ม
ยอมให้หญิงมีสามีได้มากกว่าหน่ึงคน
8 . ห น้ า ท่ี ข อ ง ค ร อ บ ค รัว
ทาํหน้า ท่ีแทนสถาบันทางสังคมอ่ืนๆ
สร้างสมาชิกให้สังคม
หล่อมหลอมสมาชิกให้สังคม
ปลูกฝังบุคลิกภาพ
9. การส้ินสภาพของครอบครวั
โดยธรรมชาติ – ความตาย
โดยกติกาทางสังคม มี 2 รูปแบบ
การหย่า
ศาลสัง่
10. การสมรส
ทศันะทางสงัคมวิทยา – ก าร ท่ีช าย หญิงใ ห้สังค ม
เป็นพยานว่าทั ้งคู่ จะอยู่ ร่ วมกัน
ก่อให้เกิดสภาพครอบครวั
ทศันะทางมานุษยวิทยา – สัญญาระ หว่างชา ย
หญิงท่ีจะมีบุตรและร่วมเ ล้ียงดูบุตร
11. สถานะการสมรส
องคก์ารสหประชาชาติกาํหนดไว้ 6 ประเภท
โสด – ยังไม่แต่งงานเป็นทางการหรือทางนิตินัย
สมรสกนั – ชายหญิงแต่งงานกนัทัง้ทางนิตินัยและพฤตินัย
แยกกนัอยู่ – ไม่ ไ ด้จดทะเบียนหย่า
ร้าง – คู่ สมรสถูกฝ่ายใดฝ่ายหน่ึงทอดท้ิง
หย่า - จดทะเบียนหย่า
ม่าย – คู่ สมรสท่ี ฝ่ายหน่ึงฝ่ายใดตายไป
12. การเลือกคู่ครอง
คู่สมรสเป็นวงศว์านเดียวกนั (endogamy)
คู่สมรสต่างวงศว์าน (exogamy)
รสนิยมตรงกนั (homogamy)
โดยทัว่ ไปมี 2 ลักษณะ
บิดา มารดา หรือผู้ปกครองเลือก
เลือกโดยเสรี
เกณฑ์ในการเลือกคู่ครองอาจพิจารณาจาก
ความสมัพนัธแ์ละรสนิยมของคู่สมรส
รสนิยมต่างกนั (heterogamy)
13. ข้อห้ามการสมรส (incest taboo)
ญาติแนวดิง่ – ญาติท่ี สืบสายเลือดกันโดยตรง
โดยสมาชิกมีช่วงวัยแตกต่างกัน
ญาติแนวราบ – ส่วนใหญ่เป็นญาติร่วมสายโลหิต
กติกาสงัคม
ข้อห้ามการสมรสระหว่างวงศญ์าติ (incest taboo)
สรปุ
สถาบนัครอบครวัแตกต่าง
จากสถาบนัอ่ืนอย่างไร
สถาบันครอบครัวนิยาม
ความหมายไว้ว่า...
แ น ว ท า ง ก า ร ศึ ก ษ า
สถาบนัครอบครวั
ประเภทของครอบครวั
มี 2 รปูแบบ อย่างไรบ้าง
การสมรสก่อให้เกิด…
การส้ินสภาพครอบครวั
สถานะการสมรส
การเลือกคู่ครอง
แบบฝึกหดัท้ายบท
37