detection of mers-cov and respiratory viruses in hajj...

J Med Tech Assoc Thailand, Vol. 43 No. 3, December 2015 Original Article

Detection of MERS-CoV and Respiratory Viruses in Hajj pilgrims with Respiratory Symptoms from 4 Southern

border provinces of Thailand during 2013-2014

Yavamal Sutivijit1*, pilailuk Akkapaiboon Okada2, Wattanee Sunghirun1,Chanatkan Sangsricome1, Walailak Ganjanapin1 and Saowapawinee Srijunngam1

1Regional Medical Sciences Center 12 Songkhla, Songkhla Province 2National Institute of Health, Department of Medical Sciences, Nonthaburi Province

AbstractWe investigated Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) and

other respiratory viral infections in Hajj pilgrims of 4 southern border provinces of Thailand

(Narathiwat, pattani, Songkhla and Yala) who came back from Saudi Arabia, an outbreak area

of MERS-CoV during 2013 and 2014. Two hundred and thirty specimens from 187 patients

with upper and lower respiratory symptoms, 93 males and 94 females, at age between 20

and 85 years were tested. Real-time RT-pCR and multiplex real-time RT-pCR were used

to detect MERS-CoV and other 16 respiratory virus genes, respectively. The results demon-

strated infection rates, infection patterns and types of viruses in patients with upper and lower

respiratory tract infections, classified by age group and provinces. None of patients was

infected by MERS-CoV but 168 patients (89.8%) were infected with other respiratory viruses. Of

these, 45.5% were single viral infections and 35.8%, 8.0%, 0.5% were co-infections with 2, 3 and

4 viruses respectively. Three most frequently detected viruses comprised of rhinovirus (43.7%),

adenovirus (20.9%) and influenza A virus (15.7%). All these 3 viruses caused infections in both

upper and lower respiratory tract with no significant difference (p > 0.05). The most significant

common co-infection was the co-infection of rhinovirus and adenovirus (p < 0.001). This is

the first MERS-CoV surveillance data from 4 southern provinces of Thailand. Together with

the data of other respiratory virus infections, this study is epidemiological benefit for disease

control plan and for public health response to any respiratory virus outbreaks in the future.

Key words: MERS-CoV and respiratory viruses, Hajj pilgrims, 4 Southern border provinces

*Corresponding author E-mail address: [email protected]

วารสารเทคนคการแพทย ปท 43 ฉบบท 3 ธนวาคม 2558 นพนธตนฉบบ

การตรวจหาไวรสเมอรสและไวรสกอโรคทางเดนหายใจในผกลบจากพธฮจญทมอาการของระบบทางเดนหายใจจาก

4 จงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทย ระหวางป พ.ศ. 2556-2557

เยาวมาลย สตวจตร1* พไลลกษณ อคคไพบลย2 วรรธน สงขหรญ1 ชณฐกานต แสงศรคำา1 วไลลกษณ กาญจนะพน1 และ เสาวภาวณ ศรจนทรงาม1

1กลมงานพยาธวทยาคลนก ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 12 สงขลา อ.เมอง จงหวดสงขลา2สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย จงหวดนนทบร

บทคดยอคณะผวจยไดศกษาการตดเชอ MERS-CoV และเชอไวรสทางเดนหายใจอนๆ ในชาวไทยมสลม

จาก 4 จงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทย ไดแก จงหวดนราธวาส ปตตาน สงขลา และยะลา ทเดนทาง ไปแสวงบญประกอบพธฮจญ ระหวางป พ.ศ. 2556-2557 ณ ประเทศซาอดอาระเบย ซงเปนพนททมการระบาดของเชอ MERS-CoV เพอเฝาระวงไวรสเมอรสและไวรสโรคทางเดนหายใจอนๆ ในการศกษานไดตรวจหาสารพนธกรรมของเชอ MERS-CoV ดวยวธ real-time RT-PCR และตรวจหาสารพนธกรรมของเชอไวรสกอโรคระบบทางเดนหายใจ 16 ชนดดวยวธ multiplex real-time RT-PCR ในตวอยางตรวจจากผปวยทมอาการของระบบทางเดนหายใจสวนบนและสวนลาง 187 ราย (230 ตวอยาง) เปนเพศชาย 93 ราย เพศหญง 94 ราย อายระหวาง 20-85 ป และแสดงผลอตราการตดเชอ รปแบบการตดเชอ และชนดของเชอ ทพบในผปวยทมอาการของระบบทางเดนหายใจสวนบนและสวนลางโดยแยกตามกลมอายและจงหวด จากผลการศกษาไมพบผปวยตดเชอ MERS-CoV แตพบการตดเชอไวรสกอโรคทางเดนหายใจ อนๆ ในผปวย 168 ราย (รอยละ 89.8) เปนแบบตดเชอชนดเดยว 85 ราย (รอยละ 45.5) และเปนแบบตดเชอรวมดวยไวรส 2, 3 และ 4 ชนด 67 ราย, 15 ราย และ 1 ราย (รอยละ 35.8, 8.0 และ 0.5 ตามลำาดบ) โดยเชอทพบมากทสด 3 ลำาดบแรกคอ rhinovirus (รอยละ 43.7) รองลงมาคอ adenovirus และ influenza A virus (รอยละ 20.9 และ 15.7 ตามลำาดบ) ไวรสทง 3 ชนดดงกลาวกอใหเกดการตดเชอทงในระบบทางเดนหายใจสวนบนและสวนลางอยางไมมความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถต (p > 0.05) ทงนการ ตดเชอรวมแบบ 2 ชนดพบ rhinovirus รวมกบ adenovirus มากทสดอยางมนยสำาคญทางสถต (p < 0.001) งานวจยนนบเปนครงแรกทมการรายงานขอมลการตรวจหา MERS-CoV จาก 4 จงหวดภาคใตของประเทศไทย และเมอประกอบกบขอมลการตรวจพบไวรสกอโรคทางเดนหายใจอนๆ นบเปนขอมลทมประโยชนสำาหรบการเฝาระวง และหาแนวทางในการควบคมปองกน และรบมอการระบาดของไวรสเมอรสและไวรสกอโรคทางเดนหายใจทสำาคญอนๆ ในอนาคต

คำารหส: ไวรสเมอรสและไวรสกอโรคทางเดนหายใจ ผแสวงบญประกอบพธฮจญ 4 จงหวดชายแดนใต * ผรบผดชอบบทความ E-mail address: [email protected]

เยาวมาลย สตวจตร และคณะ5384

บทนำาโรคเมอรส (MERS: Middle East

Respiratory Syndrome) มสาเหตจากการตดเชอ

MERS-CoV (Middle East Respiratory Syndrome

Coronavirus) ซงเปนเชอไวรสกอโรคระบบทางเดน

หายใจในกลมโคโรนาไวรส โดย MERS-CoV จดเปน

โคโรนาไวรสสายพนธ ใหมทกอโรคในคน เนองจาก

มจโนมแตกตางจากโคโรนาไวรสทเคยตดเชอในมนษย

5 สายพนธ คอ human coronavirus 229E, human

coronavirus OC43, severe acute respiratory

syndrome coronavirus (SARS-CoV) หรอไวรส

ซารส, human coronavirus NL63 และ human

coronavirus HKU1 โดย human coronavirus

229E และ human coronavirus OC43 กอโรค

ตดเชอทางเดนหายใจสวนบนทไมรนแรง เชน ไขหวด

ธรรมดา(1-4) ไวรส SARS-CoV กอใหเกดภาวะหายใจ

ลำาบากและปอดบวมอยางรนแรง พบการระบาดใน

ปลาย ป พ.ศ. 2545-2546(5) สวน human corona-

virus NL63 และ human coronavirus HKU1 เปน

สาเหตของการตดเชอในระบบทางเดนหายใจสวนบน

และสวนลาง เชน หลอดลมอกเสบและปอดอกเสบ(4)

เชอ MERS-CoV กอใหเกดอาการของโรค

ตดเชอในระบบทางเดนหายใจทรนแรงประกอบดวย

ไอ มไข และหายใจลำาบาก ในผตดเชอบางรายอาจ

เปนแบบไมมอาการหรอมอาการเพยงเลกนอยเหมอน

เปนโรคหวดและหายไดเปนปกต โดยเชอนมกพบ

ในผใหญ (6) และจะมอาการรนแรงในเดกและคนชรา

หรอผปวยทมสภาวะของโรคอนรวมดวย เชน

เบาหวาน วณโรค หรอภาวะภมคมกนบกพรอง(7)

นบต งแต เดอนเมษายน พ.ศ. 2555

จนกระทงเดอนกนยายน พ.ศ. 2558 ศนยปองกน

และควบคมโรคของยโรป (European Centre for

Disease Prevention and Control-ECDC) รายงาน

ผปวยตดเชอ MERS-CoV ทมผลการตรวจทางหอง

ปฏบตการยนยนจำานวน 1,384 ราย เสยชวต 495

ราย คดเปนอตราตายประมาณรอยละ 30(8) ซงสงกวา

อตราตายของผปวยโรคซารส ทพบการเสยชวต

ประมาณรอยละ 10(5) โดยประเทศทมรายงานผปวย

มากทสดคอประเทศซาอดอาระเบย (ผปวย 1,195 ราย

เสยชวต 510 ราย) และมการระบาดออกไปยงประเทศ

อนๆ ในขณะนพบผปวยตดเชอทวโลกจาก 26

ประเทศ คอ ซาอดอาระเบย สหรฐอาหรบเอมเรตส

กาตาร จอรแดน โอมาน คเวต อยปต เยเมน

เลบานอน อหราน ตรก องกฤษ เยอรมน ฝรงเศส

อตาล กรซ เนเธอรแลนด ออสเตรย ตนเซย แอลจเรย

มาเลเซย ฟลปปนส สหรฐอเมรกา จน เกาหลใต และ

ไทย(8)

ปจ จบนในแตละปมชาวมสลมท ว โลก

เดนทางไปประกอบศาสนกจเพอเขารวมพธฮจญใน

ประเทศซาอดอาระเบยประมาณ 3 ลานคนตอป(9)

โดยประเทศไทยไดโควตาสำาหรบการแสวงบญใน

ป พ.ศ. 2556 และ 2557 จำานวนปละ 10,400 คน

พบวารอยละ 80 ของผเดนทางไปแสวงบญเปนชาว

มสลมจากภาคใตของประเทศ โดยสวนมากมาจาก

จงหวดนราธวาส ปตตาน ยะลา และสงขลา(10) ใน

ขนตอนการประกอบพธฮจญนนผแสวงบญจากทวโลก

ตองอยรวมกนในพนทคอนขางจำากดและมความแออด

ทำาใหมโอกาสในการแพรกระจายและรบเชอทเปน

สาเหตของโรคทางเดนหายใจจากไวรสหลากหลาย

ชนดรวมทงเชอ MERS-CoV ดงนนประเทศไทยโดย

เฉพาะภาคใตของประเทศจงมความเสยงสง หากผท

กลบจากการแสวงบญตดเชอไวรสทกอใหเกดโรค

ระบบทางเดนหายใจแลวนำาเชอดงกลาวกลบเขามาใน

ประเทศไทยเชออาจแพรกระจายและเกดระบาดได

ดงนนการศกษาในครงนจงมวตถประสงค เพอตรวจ

หาสารพนธกรรมของเชอ MERS-CoV และสาร

พนธกรรมของเชอไวรสกอโรคระบบทางเดนหายใจ

16 ชนด ในผปวยทเดนทางกลบจากการแสวงบญท


4 จงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทย ระหวางป พ.ศ. 2556-2557 5385

มอาการของระบบทางเดนหายใจสวนบนและสวนลาง

จากจงหวดนราธวาส สงขลา ปตตาน และยะลา

แยกตามกลมอายและตวอยางสงตรวจระหวางป พ.ศ.

2556-2557 และแสดงอตราการตดเชอแตละชนด

ชนดของเชอ และรปแบบการตดเชอรวม (Co-infec-

tion) การตรวจทางหองปฏบตการนทำาเพอประโยชน

ในการรกษาผปวยและขณะเดยวกนทำาใหไดขอมลการ

ตดเชอไวรส MERS-CoV และเชอไวรสกอโรคระบบ

ทางเดนหายใจอนๆ ในผทเดนทางกลบจากประกอบ

พธฮจญซงยงไมเคยมขอมลรายงานจาก 4 จงหวดภาค

ใต ขอมลเหลานมประโยชนสำาหรบตดตามสถานการณ

และเฝาระวงทางระบาดวทยาสำาหรบการวางแผน

ปองกนและควบคมโรคเพอเตรยมความพรอมในการ

รบมอกบไวรสระบบทางเดนหายใจทตดมากบผทกลบ

จากการแสวงบญ

วสดและวธการ1. กลมตวอยางทใชศกษา

ศกษาในตวอยางตรวจจากผปวยทเดนทาง

กลบจากการประกอบพธฮจญและเขารบการตรวจ

ในโรงพยาบาลในจงหวดนราธวาส สงขลา ปตตาน

และยะลา ทเขานยามเฝาระวงโรคเมอรสของกรม

ควบคมโรคกระทรวงสาธารณสข(11) จำานวน 187 ราย

ระหวางป พ.ศ. 2556-2557 จากสงสงตรวจ

Nasopharyngeal swab จำานวน 122 ตวอยาง,

Nasal swab จำานวน 15 ตวอยาง, Throat swab

จำานวน 70 ตวอยาง และ Sputum จำานวน 23 ตวอยาง

รวม 230 ตวอยาง โดยแบงกลมเพอการศกษาตามอาย

จงหวด และอาการระบบทางเดนหายใจสวนบน ไดแก

มไข นำามก เจบคอ และทางเดนหายใจสวนลาง ไดแก

ไข ไอ หอบ เหนอย หายใจลำาบาก(11) ซงในการดำาเนน

การนเปนการเฝาระวงทางระบาดวทยาและไดรบ

อนญาตจากผอำานวยการศนยวทยาศาสตรการแพทย

ท 12 สงขลา กรมวทยาศาสตรการแพทย ใหดำาเนน

การ เพอมงเนนนำาผลการศกษาไปใชในการปองกน

และควบคมโรคในพนทเสยงของ 4 จงหวดภาคใต

2. การตรวจหาสารพนธกรรมของเชอ

MERS-CoV โดยการตรวจหาชนสวนของยน 2

ชนด ไดแก upstream of E gene (upE) และ

open reading frame 1a (ORF1a) ดวยวธ

real-time RT-pCR (12)

ทำาการสกดสารพนธกรรมของไวรสจาก

ตวอยางตรวจโดยชดสกด MagNa Pure Compact

Nucleic Acid Isolation Kit (Roche Diagnostics,

Germany) ตามวธการและการตรวจขนตอนตาม

ขอบงใชของผผลต จากนนนำาตวอยาง RNA ทสกด

ไดมาตรวจหายน upE และ ORF1a ดวยชดนำายา

invitrogen SuperScript® III Platinum®

One-Step Quantitative RT-PCR System (Life

Technologies, USA) ในปฏกรยา 25 ไมโครลตร

ประกอบดวยตวอยาง RNA 5 ไมโครลตร, 2x

Reaction Mix 12.5 ไมโครลตร (ประกอบดวย 0.4

mM ของ dNTP แตละชนด และ 6 mM MgSO4)

และ reverse transcriptase/Taq 0.5 ไมโครลตร

จากชดนำายา สำาหรบหลอดตรวจ upE gene

ใส primer upE-Fwd (5’-GCAACGCGCGATT

CAGTT-3’), Primer upE-Rev (5’-GCCTCTA-

CACGGGACCCATA-3’) และ probe upE (5’6-

FAM/ CTCTTCACATAATCGCCCCGAGCTCG

/ 3 ’ 6 -BHQ1 ) อ ย า ง ล ะ 0 . 5 ไ ม โ ค ร ล ต ร

สวนหลอดตรวจ ORF1a gene ใส primer ORF1a

Fwd (5’-CCACTACTCCCATTTCGTCAG-3’),

ORF1a- Rev (5’-CAGTATGTGTAGTGCG-

CATATAAGCA-3’) และ probe ORF1a (5’6-

FAM/TTGCAAATTGGCTTGCCCCCACT-

3’6-BHQ1) อยางละ 0.5 ไมโครลตร และเตมนำาท

ปราศจากเอนไซม RNase ใหปรมาตรครบ 25

ไมโครลตร ทง 2 หลอด นำาเขาเครอง Real-time PCR


รน Applied Biosys tem®7500 (Applied Biosystems, USA) ตงโปรแกรม 55 องศาเซลเซยส 20 นาท, 95 องศาเซลเซยส 3 นาท และ 95 องศาเซลเซยส 15 วนาท, 58 องศาเซลเซยส 30 วนาท จำานวน 45 รอบ เมอปฏกรยาสมบรณตรวจวดสญญาณดวยซอฟตแวรของเครองโดยรายทแสดงผลบวก ใหคา threshold cycler (Ct) ไมเกน 40

3. การตรวจไวรสกอโรคทางเดนหายใจ 16 ชนด โดยใชชดตรวจ Anyplex TMII RV16 Detection ดวยวธ multiplex real-time RT-PCR

ตรวจไวรสกอโรคทางเดนหายใจ 16 ชนด ไดแก adenovirus (AdV), human coronavirus 229E (HCoV 229E), human coronavirus NL63 (HCoV NL63), human coronavirus OC 43 (HCoV OC43), influenza A virus (FluA), influenza B virus (FluB), human bocavirus 1/2/3/4 (HBoV), human enterovirus (HEV), human rhinovirus A/B/C(HRV), human meta-pneumovirus (HMPV), parainfluenza virus 1(PIV1), parainfluenza virus 2 (PIV2), parain-fluenza virus 3 (PIV3), parainfluenza virus (PIV4), respiratory syncytial virus A (RSV-A) และ respiratory syncytial virus B (RSV-B) ตามวธการและขนตอนการตรวจตามขอบงใชของผผลต โดยทำาการสกด RNA จากตวอยางผปวย และสงเคราะห RNA เปน cDNA โดยใชชดนำายา สำาเรจรป cDNA Synthesis Premix (Seegene, Inc., Korea) เอนไซม reverse transcriptase ในชดนำายาจะทำาหนาทเปลยน RNA เปน cDNA จากนนจงเพมจำานวน cDNA ดวยนำายาทมเอนไซม Tag polymerase และไพรเมอรท จำ า เพาะ ซงประกอบอยในชดนำายา AnyplexTM II RV16 Detection (Seegene, Inc., Korea) โดยเตรยมสวนประกอบของนำายา PCR Mastermix (4X RV16 A TOM หรอ B TOM 5 ไมโครลตร, 4X Anyplex

PCR Master Mix with UDG 5 ไมโครลตร, เตมนำาทปราศจากเอนไซม RNase 2 ไมโครลตร) แบงใส PCR tube หลมละ 12 ไมโครลตร เตมตวอยาง cDNA ลงใน PCR tube หลมละ 8 ไมโครลตร นำาหลอดทดสอบเขาเครอง Real-time PCR รน CFX96TM Real-time PCR System (Bio-Rad, USA) ตงโปรแกรมการควบคมอณหภม ในการ ทำาปฏกรยา ดงน 50 องศาเซลเซยส 4 นาท, pre-denaturation ท 95 องศาเซลเซยส 15 นาท ตามดวยการทำาปฏกรยา PCR ท denaturation 95 องศาเซลเซยส 30 วนาท, annealing 60 องศาเซลเซยส 1 นาท และ elongation 72 องศาเซลเซยส 30 วนาท จำานวน 50 รอบ ตามดวยการทำา Catcher Melting Temperature Analysis (CMTA) ท 55 องศาเซลเซยส 30 วนาท ตงโปรแกรม melting analysis ตงแต 55 ถง 85 องศาเซลเซยส (5 วนาท/ 0.5 องศาเซลเซยส) และตรวจวดสญญาณตลอดการทำา melting analysis เมอสนสดการทดสอบใชโปรแกรม Seegene Viewer ในการวเคราะหยนเปาหมายของไวรสทง 16 ชนด จากไพรเมอรทตดฉลากสตางๆ และคา Tm ทมความแตกตางกน

4. การวเคราะหขอมลและสถตทใชวเคราะหมธยฐานของขอมลชวงอายโดยใช

สถต Median ดวยโปรแกรม Microsoft Excel 2007 และคำานวณคาทางสถต Pearson Chi-Square โดยใชโปรแกรม IBM SPSS Statistics version 22 เพอหาความสมพนธระหวางตวแปรการตดเชอแตละชนดกบตวแปรการตดเชอของระบบทางเดนหายใจ แยกเปนสวนบนและสวนลาง โดยกำาหนดความเชอมนท p < 0.05 สวนความสมพนธของการตดเชอรวมไวรส 2 ชนด (Co-Infection) ทำาการวเคราะหดวยสถต Multinomial Logistic Regression โดยโปรแกรม IBM SPSS Statistics version 22 กำาหนดความ เชอมนท p < 0.05



ผลการศกษาจากการศกษาในผปวยทมอาการระบบทาง

เดนหายใจหลงกลบจากการแสวงบญประกอบพธฮจญ

ระหวางป พ.ศ. 2556-2557 จาก 4 จงหวดภาคใต

รวมทงสน 187 ราย เปนเพศชาย 93 ราย เพศหญง

94 ราย อายระหวาง 20-85 ป มคามธยฐาน เทากบ

61 ป ทกรายไมพบการตดเชอ MERS-CoV แตพบ

การตดเชอไวรสกอโรคระบบทางเดนหายใจอนๆ 168

ราย (รอยละ 89.8) โดยจงหวดทพบผตดเชอมากทสด

คอ จงหวดนราธวาส (รอยละ 36.9) รองลงมาคอ

จงหวดปตตาน (รอยละ 27.8) จงหวดสงขลา (รอยละ

17.6) และจงหวดยะลา (รอยละ 7.5) การตดเชอเปน

4 แบบคอ แบบตดเชอไวรสชนดเดยว (single infec-

tion) 85 ราย (รอยละ 45.5) แบบตดเชอรวม

(co-infection) ดวยไวรส 2 ชนด 67 ราย (รอยละ

35.8) แบบตดเชอรวมดวยไวรส 3 ชนด 15 ราย

(รอยละ 8.0) และแบบตดเชอรวมดวยไวรส 4 ชนด

1 ราย (รอยละ 0.5) ตามลำาดบ (Table 1)

เมอพจารณาจำานวนรวมของเชอไวรส

แตละชนดทพบจากการตดเชอชนดเดยวและตดเชอ

รวม 2, 3 และ 4 ชนด ในการศกษาครงน เชอไวรส

ทพบมากทสดตามลำาดบคอ rhinovirus (รอยละ

43.7) adenovirus (รอยละ 20.9) influenza A

virus (รอยละ 15.7) human coronavirus OC43

(รอยละ 8.6) human coronavirus 229E (รอยละ

2.6) influenza B virus (รอยละ 2.2) human

bocavirus (รอยละ1.5) parainfluenza virus 4

และ respiratory syncytial virus A (รอยละ 1.1)

parainfluenza virus 3 และ human metapneu-

movirus (รอยละ 0.7) parainfluenza virus 1,

enterovirus และ respiratory syncytial virus B

(รอยละ 0.4) ไวรสทตรวจไมพบ 2 ชนดในการศกษา

ครงน คอ human coronavirus NL63 และ para-

influenza virus 2 (Fig. 1 และ Table 2)

การตดเชอรวมของไวรส 2 ชนด(Co-

infection) ทมความสมพนธเพมรวมกนอยางม

นยสำาคญ ไดแก rhinovirus รวมกบ adenovirus

หรอรวมกบ influenza A virus หรอ human

coronavirus OC43 (p < 0.001) หรอ human

coronavirus 229E (p = 0.036) สวน influenza

A Virus พบรวมกบ adenovirus หรอ human

coronavirus OC43 (p = 0.011) และเชอ adeno-

virus พบรวมกบ human coronavirus OC43

(p = 0.006) (Table 3 และ Table 4)

จากตวอยางสงตรวจชนด Nasopharyngeal

swab, Throat swab, Nasal Swab และ Sputum

230 ตวอยาง เปนตวอยางเกบจากผปวยทมอาการ

ระบบทางเดนหายใจสวนบน 124 ตวอยาง (จากผปวย

101 ราย) ผลบวก 108 ตวอยาง (รอยละ 87.1) และ

จากผปวยทมอาการระบบทางเดนหายใจสวนลาง 106

ตวอยาง (ผปวย 86 ราย) ผลบวก 100 ตวอยาง

(รอยละ 94.3) ทกตวอยางตรวจไมพบสารพนธกรรม

ของ MERS-CoV แตตรวจพบสารพนธกรรมของ

ไวรสมากทสด 6 ชนด คอ rhinovirus, adenovirus,

influenza A virus, human coronavirus OC43,

human coronavirus 229E และ influenza B virus

ตามลำาดบ อตราการตรวจพบไวรสจากทงระบบทาง

เดนหายใจสวนบนและสวนลางไมมความแตกตางกน

อยางมนยสำาคญ (p > 0.05) (Table 5)

วจารณและสรปจากการศกษาในครงนพบวาผทเดนทางกลบ

จากการแสวงบญของจงหวดนราธวาส สงขลา ปตตาน

และยะลา และมอาการของระบบทางเดนหายใจสวน

บนและสวนลาง 187 รายนน ทกรายตรวจไมพบการ

ตดเชอ MERS-CoV แตพบการตดเชอไวรสทางเดน

หายใจอนๆ (Table 1, Table 5 และ Fig. 1) อยางไร

กตามแมวาจะยงไมมการตรวจพบผตดเชอ MERS-


Tabl

e 1

Geo

grap

hica

l and

bio

logi

cal d

istrib

utio

n an

d ty

pes

of re

spira

tory

viru

s po

sitive

pat

ient

s du

ring

2013

-201

4

Char

acte

ristic

No.

of

patie

nts

Resp

irato

ry v

irus

posi

tive

(%)

MER

S-CoV

Sing

le in

fect

ion

byCo-

infe

ctio

n by

HRV

(%)

FluA

(%)

AdV

(%)

Oth

er (%

)*To

tal (

%)

Two

viru

ses

(%)

Thre

e vi

ruse

s

(%)

Four

viru

ses

(%)

Prov

ince

s

Nara

thiw

at74

69 (3

6.9)

0 (0

.0)

24 (1

2.8)

4 (2

.1)

5 (2

.7)

2 (1

.1)

35 (1

8.7)

24 (1

2.8)

9 (4

.8)

1 (0

.5)

Patta

nee

6152

(27.

8)0

(0.0

)11

(5.9

)9

(4.8

)4

(2.1

)6

(3.2

)30

(16.

1)21

(11.

2)1

(0.5

)0

(0.0

)

Song

khla

3633

(17.

6)0

(0.0

)9

(4.8

)4

(2.1

)0

(0.0

)2

(1.1

)15

(8.0

)13

(7.0

)5

(2.7

)0

(0.0

)

Yala

1614

(7.5

)0

(0.0

)1

(0.5

)2

(1.1

)0

(0.0

)2

(1.1

)5

(2.7

)9

(4.8

)0

(0.0

)0

(0.0

)

Tota

l18

716

8 (8

9.8)

0 (0

.0)

45 (2

4.0)

19 (1

0.2)

9 (4

.8)

12 (6

.5)

85 (4

5.5)

67 (3

5.8)

15 (8

.0)

1 (0

.5)

Age

grou

p(yr

)

20-2

93

1 (0

.5)

0 (0

.0)

1 (0

.5)

0 (0

.0)

0 (0

.0)

0 (0

.0)

1 (0

.5)

0 (0

.0)

0 (0

.0)

0 (0

.0)

30-3

97

7 (3

.7)

0 (0

.0)

3 (1

.6)

0 (0

.0)

0 (0

.0)

1 (0

.5)

4 (2

.1)

2 (1

.1)

1 (0

.5)

0 (0

.0)

40-4

918

18 (9

.6)

0 (0

.0)

4 (2

.1)

5 (2

.7)

0 (0

.0)

1 (0

.5)

10 (5

.3)

6 (3

.2)

2 (1

.1)

0 (0

.0)

50-5

957

52 (2

7.8)

0 (0

.0)

14 (7

.5)

7 (3

.7)

4 (2

.1)

3 (1

.6)

28 (1

5.0)

21 (1

1.2)

2 (1

.1)

1 (0

.5)

60-6

956

49 (2

6.2)

0 (0

.0)

10 (5

.3)

5 (2

.7)

2 (1

.1)

4 (2

.1)

21 (1

1.2)

24 (1

2.8)

4 (2

.1)

0 (0

.0)

70-7

937

33 (1

7.6)

0 (0

.0)

11 (5

.9)

1 (0

.5)

2 (1

.1)

3 (1

.6)

17 (9

.1)

11 (5

.9)

5 (2

.7)

0 (0

.0)

80-8

59

8 (4

.3)

0 (0

.0)

2 (1

.1)

1 (0

.5)

1 (0

.5)

0 (0

.0)

4 (2

.1)

3 (1

.6)

1 (0

.5)

0 (0

.0)

Sex

Male

9386

(46)

0 (0

.0)

27 (1

4.4)

8 (4

.3)

3 (1

.6)

10 (5

.3)

48 (2

5.7)

31 (1

6.6)

7 (3

.7)

0 (0

.0)

Fem

ale94

82 (4

3.9)

0 (0

.0)

18 (9

.6)

11 (5

.9)

6 (3

.2)

2 (1

.1)

37 (1

9.8)

36 (1

9.3)

8 (4

.3)

1 (0

.5)

* inclu

ding

F

luB,

HBo

V, H

CoV

229E

, HCo

V O

C43,

HEV

, HM

PV, P

IV1,

PIV

3, P

IV4,

RSV

-A, R

SV-B

AdV

: ade

novir

us, F

luA

: infl

uenz

a A

virus

, Flu

B : i

nflue

nza

B vir

us, H

BoV

: hum

an b

ocav

irus

1/2/

3/4,

HCoV

229

E : h

uman

cor

onav

irus

229E

, HCoV

NL6

3 :

hum

an c

oron

aviru

s NL

63,

HCoV

OC43

: h

uman

cor

onav

irus

OC4

3, H

EV :

hum

an e

nter

oviru

s, H

MPV

: h

uman

met

apne

umov

irus,

HRV

: h

uman

rhino

virus

A/B

/C,

MER

S-CoV

: M

iddl

e Ea

st r

espi

rato

ry s

yndr

ome

coro

navir

us,

PIV1

: p

arain

fluen

za v

irus

1, P

IV2

: pa

rainflu

enza

viru

s 2,

PIV

3 :

para

influ

enza

viru

s 3,

PIV

4 :

para

influ

enza

viru

s 4,

RS

V-A

: res

pira

tory

syn

cytia

l viru

s A,

RSV

-B :

resp

irato

ry s

yncy

tial v

irus

B



Fig. 1 Distribution of overall respiration viruses

CoV การตรวจทางหองปฏบตการเพอเฝาระวงโรคยง

คงมความสำาคญและควรทำาอยางตอเนอง เนองจาก

ประเทศไทยยงคงมชาวไทยมสลมเดนทางไปประกอบ

พธอมเราะหและประกอบพธฮจญเปนประจำาทกปท

ประเทศซาอดอาระเบยซงยงมรายงานผตดเชอ

MERS-CoV (1 มกราคม 58 - 7 กรกฎาคม 58

พบผปวย 217 ราย)(13) หรอมแรงงานชาวไทยทเดน

ทางไปประกอบอาชพในประเทศแถบตะวนออกกลาง

รวมทงมนกทองเทยวตางชาตจากถนระบาดเดนทาง

เขามาในประเทศไทย

สำาหรบไวรสทพบมากทสดในการศกษาครง

นคอ rhinovirus (รอยละ 43.7) (Table 2 และ

Fig. 1) ซงสอดคลองกบการศกษาในป พ.ศ. 2549

พบผแสวงบญทตดเชอไวรสทางเดนหายใจชาว

องกฤษ(14) และในป พ.ศ. 2556 จาก 2 การศกษา

ในผแสวงบญชาวอาฟรกา(15) ชาวออสเตรเลย

ซาอดอาระเบย และกาตาร(9) พบ rhinovirus มาก

ทสดเชนกน การตดเชอ rhinovirus พบไดในทกชวง

อายตงแต 20-85 ป (Table 1) เชนเดยวกบการศกษา

ของ Ren และคณะ(16) ทพบการตดเชอ rhinovirus

ในผปวยอายตงแต 14 ป ถงมากกวา 66 ป rhinovi-

rus กอใหเกดโรคหวดธรรมดา (Common cold) แต

ปจจบนสามารถทำาใหผปวยมอาการทางเดนหายใจ

สวนลางอยางรนแรง หอบ หลอดลมอกเสบและ


Tabl

e 2

Num

bers

of M

ERS-

CoV

and

resp

irato

ry v

iruse

s de

tect

ed in

pat

ient

s du

ring

2013

-201

4

Viru

s

No.

of v

irus

dete

ctio

ns

Tota

l

Posi

tive

(%)

As a

sin

gle

viru

s

(%)

With

oth

er

viru

ses

(%)

Two

viru

ses

(%)

Thre

e vi

ruse

s

(%)

Four

viru

ses

(%)

MER

S-Co

V0

(0%

)0

(0.0

)0

(0.0

%)

0 (0

.0)

0 (0

.0)

0 (0

.0)

HRV

117

(43.

7%)

45 (3

8.5)

72 (6

1.5%

)56

(47.

9)15

(12.

8)1

(0.8

)

AdV

56 (2

0.9%

)9

(16.

1)47

(83.

9%)

35 (6

2.5)

11 (1

9.6)

1 (1

.8)

Flu

A42

(15.

7%)

19 (4

5.2)

23 (5

4.8%

)17

(40.

5)5

(11.

9)1

(2.4

)

HCoV

OC4

323

(8.6

%)

3 (1

3.0)

20 (8

7.0%

)14

(60.

9)6

(26.

1)0

(0.0

)

HCoV

229

E7

(2.6

%)

0 (0

.0)

7 (1

00%

)4

(57.

1)2

(28.

6)1

(14.

3)

FluB

6 (2

.2%

)4

(66.

6)2

(33.

4%)

1 (1

6.7)

1 (1

6.7)

0 (0

.0)

Oth

er*

17 (6

.3%

)5

(29.

4)12

(70.

6%)

7 (4

1.2)

5 (2

9.4)

0 (0

.0)

Tota

l26

885

(31.

7)18

3 (6

8.3%

)13

4 (5

0.0)

45 (1

6.8)

4 (1

.5)

* includ

ing

HBo

V, H

EV, H

MPV

, PIV

1, IV

3, P

IV4,

RSV

-A, R

SV-B



Table 3 Co-infection patterns of 16 respiratory viruses in patients with acute respiratory tract infection

Co-infection patternsPositive cases among age groups Total

Positive (%)20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80-85No. of patients 3 7 18 57 56 37 9 187 Two virusesHRV+AdV 0 1 3 11 11 3 0 29 (15.5)HRV+Flu A 0 0 2 3 3 2 0 10 (5.4)HRV+ HCoV OC43 0 1 1 1 3 2 1 9 (4.8)HRV+ HCoV 229E 0 0 0 1 1 1 0 3 (1.6)HRV+ FluB 0 0 0 0 0 0 1 1 (0.6)

HRV+RSVA/PIV1/PIV3/PIV4 0 0 0 2 1 1 0 4 (2.1)

Flu A+HBoV/AdV/HCoV

OC43/ HCoV 229E0 0 0 1 3 2 1 7 (3.7)

AdV+ HCoV OC43/ PIV3 0 0 0 2 2 0 0 4 (2.1)Total 0 2 6 21 24 11 3 67 (35.8)

Three virusesHRV+AdV+ HCoV OC43 0 1 1 0 1 2 0 5 (2.7)HRV+Flu A+AdV/HCoV

229E/ HCoV OC430 0 1 0 2 2 0 5 (2.7)

HRV+AdV+hMPV/HCoV

229E/HBoV 0 0 0 2 0 0 1 3 (1.6)

HRV+FluB+RSVB 0 0 0 0 1 0 0 1 (0.5)HRV+RSVA+PIV4 0 0 0 0 0 1 0 1 (0.5)

Total 0 1 2 2 4 5 1 15 (8.0)Four virusesHRV+Flu A+AdV+ HCoV 229E 0 0 0 1 0 0 0 1 (0.5)

Total 0 0 0 1 0 0 0 1 (0.5)

ปอดบวม(17) ทงในเดกและผใหญ(18)

การตดเชอรวมของไวรส (Co-infection)

พบรายงานในตางประเทศ(19, 20)และอาจเพมความ

รนแรงของโรค(21-23) จากการเฝาระวงในครงนพบการ

ตดเชอรวมของไวรส 2 ชนด, 3 ชนด, และ 4 ชนด

รอยละ 35.8, 8.0, และ 0.5 ตามลำาดบ (Table 1)

และการตดเชอรวมดวยไวรส 2 ชนดพบ rhinovirus

รวมกบ adenovirus มากทสด (n = 29) หรอพบ

รวมกบ influenza A virus (n = 10) /human

coronavirus OC43 (n = 9) /human coronavirus

229E (n = 3) /influenza B virus (n = 1) (Table

3) โดยมรายงานการศกษาพบวาการตดเชอรวมทม

adenovirus ทำาใหผปวยเสยชวตอยางมนยสำาคญ(24)

สวน influenza A virus ทพบการตดเชอรวมกบไวรส


Tabl

e 4

Co-

infe

ctio

n vir

us p

airs

in p

atient

s du

ring

2013

-201

4

Viru

sHRV

AdV

FluA

HCoV

OC43

HCoV

229

EFl

uB

HRV

-29

109

31

Stat

istica

lly s

ignific

ant a

ssoc

iatio

n-

p <

0.00

1p

< 0.

001

p <

0.00

1p

= 0.

036

p =

0.22

3Ad

V29

-2

3-

-St

atist

ically

sig

nific

ant a

ssoc

iatio

np

< 0.

001

-p

= 0.

011

p =

0.00

6-

-Flu

A10

2-

21

-St

atist

ically

sig

nific

ant a

ssoc

iatio

np

< 0.

001

p =

0.01

1-

p =

0.01

1p

= 0.

071

-HC

oV O

C43

93

2-

--

Stat

istica

lly s

ignific

ant a

ssoc

iatio

np

< 0.

001

p =

0.00

6p

= 0.

011

--

-HC

oV 2

29E

3-

1-

--

Stat

istica

lly s

ignific

ant a

ssoc

iatio

np

= 0.

036

-p

= 0.

071

--

-

Flu

B1

--

--

-St

atist

ically

sig

nific

ant a

ssoc

iatio

np

= 0.

223

--

--

-

Stat

istical a

nalys

is : M

ultin

omial L

ogist

ic R

egre

ssio

n,

signific

ant t

iter p

< 0

.05



Tabl

e 5

R

espi

rato

ry v

iruse

s de

tect

ed in

upp

er re

spira

tory

trac

t infe

ctio

n a

nd lo

wer

resp

irato

ry tr

act i

nfec

tion

spec

imen

s

NPS

Posi

tive

(%)

TS

Posi

tive

(%)

NS

Posi

tive

(%)

SP

Posi

tive

(%)

Tota

l

Posi

tive

(%)

Tota

l

URT

Is

Posi

tive

(%)

LRTI

s

Posi

tive

(%)

No.

of s

peci

men

s12

270

1523

230

124

106

Posit

ive

109

(47.

4)64

(27.

8)14

(6.1

)21

(9.1

)20

8 (9

0.4)

108

(87.

1)10

0 (9

4.3)

Sing

le infe

ctio

n62

(27.

0)31

(13.

4)5

(2.2

)8

(3.5

)10

6 (4

6.1)

61 (4

9.2)

45 (4

2.5)

Co-in

fect

ion

47 (2

0.4)

33 (1

4.4)

9 (3

.9)

13 (5

.6)

102

(44.

3)47

(37.

9)55

(51.

8)

No.

of

viru

s de

tect

ions

166

105

2538

334

167

167

MER

S-Co

V0

(0.0

)0

(0.0

)0

(0.0

)0

(0.0

)0

(0.0

)0

(0.0

)0

(0.0

)HR

V72

(21.

6)49

(14.

7)10

(3.0

)16

(4.8

)14

7 (4

4.1)

77 (4

6.1)

70 (4

1.9)

AdV

34 (1

0.2)

22 (6

.6)

4 (1

.2)

8 (2

.4)

68 (2

0.4)

36 (2

1.6)

32 (1

9.2)

FluA

27 (8

.1)

15 (4

.5)

1 (0

.3)

6 (1

.8)

49 (1

4.7)

24 (1

4.4)

25 (1

5.0)

HCoV

OC4

315

(4.5

)9

(2.7

)7

(2.1

)3

(0.9

)34

(10.

2)13

(7.8

)21

(12.

6)HC

oV 2

29E

3 (0

.9)

1 (0

.3)

0 (0

.0)

2 (0

.6)

6 (1

.8)

3 (1

.8)

5 (3

.0)

FluB

3 (0

.9)

1 (0

.3)

1 (0

.3)

1 (0

.3)

6 (1

.8)

1 (0

.6)

5 (3

.0)

othe

rs*

4 (1

.2)

8 (2

.4)

2 (0

.6)

2 (0

.6)

16 (4

.8)

13 (7

.8)

9 (5

.4)

No.

of

patie

nts

101

86

Posi

tive

(%)

88 (8

7.1)

80 (9

3.0)

* includ

ing

HBo

V, H

EV, H

MPV

, PIV

1, P

IV3,

PIV

4, R

SV-A

, RSV

-B

URTI

s:

Uppe

r res

pira

tory

trac

t infe

ctio

ns, L

RTIs: L

ower

resp

irato

ry tr

act i

nfec

tions

NPS

: Nas

opha

ryng

eal s

wab

, NS:

Nas

al s

wab

, TS:

Thr

oat s

wab

, SP:

Spu

tum


อนมความเสยงทผปวยจะเพมจำานวนวนของการนอน

รกษาตวทโรงพยาบาลและเพมอตราตายอยางไมมนย

สำาคญ(25)

สำาหรบผปวยทมาดวยอาการทางเดนหายใจ

สวนบนอกเสบ 108 ราย พบการตดเชอชนดเดยว

61 ราย (รอยละ 49.2) และแบบตดเชอรวม 47 ราย

(รอยละ 37.9) สวนผปวยทมาดวยอาการทางเดน

หายใจสวนลางอกเสบ 100 ราย พบการตดเชอชนด

เดยว 45 ราย (รอยละ 42.5) และแบบตดเชอรวม

55 ราย (รอยละ 51.8) โดยเชอไวรสทพบมากทสด

6 ชนดแรกตามลำาดบ คอ rhinovirus, adenovirus,

influenza A virus, human coronavirus OC43,

human coronavirus 229E และ influenza B virus

ทงในระบบทางเดนหายใจสวนบนและสวนลาง อยาง

ไมมความแตกตางกนอยางมนยสำาคญ (p > 0.05,

Table 5) สอดคลองการศกษาของ Gencay และ

คณะ(26) ทพบการตดเชอไวรสทงแบบชนดเดยวและ

แบบตดเชอรวมในระบบทางเดนหายใจสวนลางโดยม

สาเหตจากเชอ rhinovirus, adenovirus, influenza

A virus, influenza B virus, human coronavirus

OC43 และ human coronavirus 229E

เช อไว รสกอโรคทางเดนหายใจไดแก

rhinovirus, adenovirus, influenza A virus,

human coronavirus, influenza B virus, human

bocavirus, parainfluenza virus, respiratory

syncytial virus, parainfluenza virus, human

metapneumovirus และ enterovirus ททำาใหเกด

การตดเชอในระบบทางเดนหายใจแบบเฉยบพลน

สวนมากสามารถทำาใหมอาการของระบบทางเดน

หายใจสวนลางได(27)และเปนสาเหตใหผปวยเขารบ

การรกษาทโรงพยาบาล ทำาใหเกดอาการหอบ ปอดบวม

และเปนสาเหตการตายของเดกทวโลก(28) การพบเชอ

influenza A virus ในผสงอายและมโรคประจำาตวท

ไดรบยามความเสยงทจะเพมความรนแรงของโรค

ได(29) และจากการศกษาในครงนพบวาผปวยสงอาย

บางรายทมโรคประจำาตว เชน เบาหวาน และวณโรค

มการตดเชอ influenza A virus ทระบบทางเดน

หายใจสวนลาง

ขอมลท ไดจากการตรวจวนจฉยทางหอง

ปฏบตการในครงนเปนขอมลเฝาระวงทรายงานเปน

ครงแรกจากตวอยางตรวจจากผแสวงบญประกอบ

พธฮจญจาก 4 จงหวดชายแดนภาคใต ดงนนมาตรการ

เฝาระวงปองกนควบคมโรค เชน การคดกรองผทเดน

ทางเขาออกระหวางประเทศ การคดกรองผปวยทมา

รบการรกษาดวยอาการระบบทางเดนหายใจและม

ประวตมาจากประเทศเสยงจงมความสำาคญรวมทงการ

เพมพนความรเกยวกบไวรสทพบ และการตรวจทาง

หอง ปฏบตการเพอรบมอกบการระบาดของเชอทอาจ

เกดขนในอนาคต

กตตกรรมประกาศขอขอบคณสถาบนว จ ยว ทยาศาสตร

สาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย ทสนบสนน

งบประมาณในการวจยครงน นางสาวชลธชา ดงงาม

นกเทคนคการแพทยปฏบตการ ท ใหคำาปรกษา

เรองสถต นางสาววมลวรรณ ภวรณ และนางทสมา

จนดารตน นกวทยาศาสตรการแพทย ศนยวทยาศาสตร

การแพทยท 12 สงขลา เรองการพมพและจดเรยง

ขอมล ดร.สมนมาลย อทยมกล นกเทคนคการแพทย

ชำานาญการพเศษ สถาบนบำาราศนราดร กรมควบคม

โรค ท ใหขอเสนอแนะ และผอำานวยการศนย

วทยาศาสตรการแพทยท 12 สงขลา ทอนญาตให

ดำาเนนการงานวจยในครงน



เอกสารอางอง1. Bradburne AF, Bynoe ML, Tyrrell DA.

Effects of a “new” human respiratory virus in volunteers. Br Med J 1967; 3: 767-9.

2. McIntosh K, Dees JH, Becker WB, Kapikian AZ, Chanock RM. Recovery in tracheal organ cul tures of novel viruses from patiens with respiratory disease. Proc Natl Acad Sci U S A 1967; 57: 933-40.

3. Myint SH. Human coronaviruses: a brief review. Med Virol 1994; 4: 35-46.

4. Weiss SR, Navas-Martin S. Coronavirus pathogenesis and the emerging pathogen severe acute respiratory syndrome coronavirus. Microbiol Mol Biol Rev 2005; 69: 635-64.

5. World Health Organization. Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS)-multi country outbreak. [cited 2015 Sep 20]. Available from: http://www.who.int/csr/don/2003_03_16/en/

6. World Health Organization. MERS-CoV risk assessment. [cited 2015 Sep 20]. Available from http://www.who.int/csr/disease/coronavirus_infections/risk-as-sessment-19june2015/en/

7. Fouchier RA, Hartwig NG, Bestebroer TM, et al. A previously undescribed coronavirus associated with respiratory disease in humans. Proc Natl Acad Sci U S A 2004; 101: 6212-6.

8. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Epidemiological update: MERS CoV. [cited 2015 Sep 20]. Available from http://ecdc.europa.eu/en/press/epidemiological_updates/Pages/epide-miological_updates. aspx

9. Barasheed O, Rashid H, Alfelali M, et al. Viral respiratory infections among Hajj pilgrim in 2013. Virol Sin 2014; 29: 364-71.

10. Meedsen P. Health Empower Hajj. [cited 2015 July 2]. Available from Thaicd.ddc.moph.go.th/knowledges/download/176. (in Thai)

11. Bureau of Epidemiology, Department of Disease Control. Guideline_MERS Co_2014 edit 2 pdf. [cited 2014 Nov 20]. Available from http://www.boe.moph.go.th/files/new/cor. (in Thai)

12. Corman VM, Muller MA, Costabel U, et al. Assay for laboratory confirmation of novel human coronavirus (hCoV-EMC) Infection. Eurosurveillance 2012; 17: 1-9.

13. World Health Organization. Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS CoV) Summary of Current Situation, Literature Update and Risk Assessment [cited 2015 Sep 30]. Available from http://www.who.int/csr/disease/coronavirus_ infections/risk-assessment-7 july 2015/en/

14. Rachid H, Shafi S, Haworth E, et al. Viral respiratory infections at the Hajj: comparison between UK and Saudi pilgrims. Clin Microbiol Infect 2008; 14: 564-74.


15. Annan A, Owusu M, Marfo KS, et al. Hight prevalence of common respiratory viruses and no evidence of Middle East respiratory syndrome coronavirus in Hajj pilgrim returning to Ghana, 2013. Trop Med Int Health 2015; 20: 807-12

16. Ren L, Gonzalez R, Wang Z, et al. Pre valence of human respiratory viruses in adults with acute respiratory tract infec-tions in Beijing, 2005-2007. Clin Micro-biol Infect. 2009; 15: 1146-53.

17. Heyden FG. Rhinovirus and the lower respiratory tract. Rev Med Virol 2004; 14: 17-31.

18. Arden KE, McErlean P, Nissen MD, et al. Frequent detection of human rhino-viruses, paramyxoviruses, coronaviruses and bocavirus during acute respiratory tract infections. J Med Virol 2006; 78:1232-40.

19. Drew AL, Atmar RL, Gleezen WP, et al. Dual respiratory virus infections. Clin Infect Dis 1997; 25: 1421-9.

20. Portnoy B, Eckert HL, Hane B, et al. Multiple respiratory virus infections in hospitalized children. Am J Epidemiol 1965; 82: 262-72.

21. Richard N, Komurian-Pradel F, Javouhey E, et al. The impact of dual viral infection in infants admitted to a pediatric intensive care unit associated with severe bronchi-olitis. Pediatr Infect Dis J 2008; 27: 213-17.

22. Ali SA, Williams JV, Chen Q, et al. Human metapneumovirus in hospitalized children in Amman, Jordan, J Med Virol 2010; 82: 1012-16.

23. Cilla G, Onate E, Perez-Yarza EG, Montes M, Vicente D, Perez-Trallero E. Viruses in community acquired pneumonia in children aged less than 3 years old: high rate of viral coinfection. J Med Virol 2008; 80: 1843-9.

24. Techasaensiri B, Techasaensiri C, Mejias A, McCraken GH, Ramilo O. Viral coin-fections in children with invasive pneu-mococcal disease. Pediatr Infect Dis J 2010; 29: 519-23. (in Thai)

25. Goka E, Vallely P, Mutton K, et al. In-fluenza A viruses dual and multiple infec-tion with other respiratory viruses and risk hospitalisation and mortality. Influenza other Respir Viruses 2013; 7: 1079-87.

26. Gencay M, Roth M, Christ-Crain M, Mueller B,Tamm M, Stolz D. Single and multiple viral infections in lower respira-tory tract infection. Respiration 2010; 80: 560-7.

27. Mahony JB. Detection of respiratory viruses by molecular methods. Clin Mi-crobiol Rev. 2008; 21: 716-47.

28. Mulholland K. Childhood pneumonia mortality-a permanent global emergency. Lancet 2007; 370: 285-9.

29. Bronze MS. H1N1 Influenza Medication. [cited 2015 Oct 1]. Available from http://emedicine.medseape.com / article/1807048-

mediation.

detection of mers-cov and respiratory viruses in hajj...

Documents