chrząszcz - czerwiec 2016 (nr 123)

7/25/2019 Chrzszcz - Czerwiec 2016 (Nr 123)

1/12

NR 6 (11) CZERWIEC 2016 ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

SZCZEBRZESZYN

CzerwiecNazwa miesica (wedug Brcknera) pochodzi od

sowa czerw. Inne rda wywodz nazw miesica

i nazw koloru czerwonego od owada czerwca pol-

skiego, z ktrego wyrabiano czerwony barwnik ko-

szenil do tkanin. Owad zbierany by w czerwcu na

korzeniach roliny czerwiec trway. Nazwa wyst-

puje te w innych jzykach pnocnej Sowiasz-

czyzny (czes. erven, ukr. / czerwe, br.

/ czerwie). Inne nazwy uywane dawniej

to: ugornik bd zok. aciska nazwa Iunius

(zobacz: kalendarz rzymski) zostaa zapoyczona

przez wikszo jzykw europejskich. Koniec ma-

ja i pocztek czerwca niewiele rni si od siebie,

a przyroda jest ju w peni rozwoju. ki jeszcze

kwitnce, zaczynaj przerasta, pszenica si kosi, a

bardzo nieliczne dzi poletka yta s ju w fazie

kwitnienia. Rolnicy zbieraj wczesne warzywa spodfolii, zbierane s te wczesne ziemniaki. Nadal

trwaj spnione opryski kukurydzy, zb i wa-

rzyw.

Jednak zdecydowana wikszo pl jest ju opry-

skana wida, e uprawy s czyste od chwastw.

Nadal intensywnie kwitn czarne bzy i akacje.

Wieczorem roznosi si duszcy miodowy zapach.

Mimo wci postpujcego rolniczego zagospoda-

rowywania s rodowiska i zaktki jak z bajki np.

"skarpa" nad Wis w Hebdowie, czy "bagienko" w

Gruszowie, ktre szczliwie do tej pory omija

"cywilizacja". Myl, e s to ostatnie ju takie"obrazki", za kilka lat pozostan ju tylko w na-

szych wspomnieniach. Na resztkach dawnych k

mona jeszcze gdzieniegdzie zobaczy wielokolo-

rowe dywany kwitncych rolin zielnych zmienia-

jcych swe barwy wraz z upywem czasu.

Polskie przysowia ludowe na czerwiec

Czerwiec daje dni gorce, kosa brzczy ju na ce.

Czerwiec stay, grudzie doskonay.

Gdy czerwiec chodem i wod szafuje, to zwykle

rok cay popsuje.


2/12

CHRZSZCZ NR 6 (10)

2

sierne, ktre nigdy na ndz ludzk bez politowa-

nia patrzy nie mogy, obr na nas, a bogosa-

wionego Jezusa, owoc ywota twojego, daj nam

kiedy widzie woa jezuicki kaznodzieja i pi-

sarz Piotr Skarga (15361612) w modlitwie sfor-

muowanej pod koniec wieku XVI.w lakoniczny tekst dowodzi, e polski jzyk

religijny, ksztatowany zaledwie od stulecia, przy-

swoi znakomicie wszystkie zasadnicze tezy teolo-

giczne, ustanawiajce kult Matris Misericordiae, a

take by w stanie wyrazi specyficzne natenie

emocji, towarzyszce temu naboestwu. Zaadap-

towanie w sztuce polskiej rozwiza ikonograficz-

nych, ukazujcych przymioty Matki Miosierdzia,byo jednak o wiele wikszym wyzwaniem.

Na przeszkodzie ich szerokiej i kompleksowej

adaptacji sta przede wszystkim model duszpaster-

ski przyjty w polskim Kociele katolickim zarw-

no w redniowieczu, jako i po Soborze Trydenc-

kim, skupiony na podtrzymywaniu prostej wiary

ludu i nieufnoci wobec wszelkich nowinek, do

ktrych zaliczano midzy innymi literatur dewo-

cyjn i dziea sztuki suce pobudzaniu bardziejwyszukanych i zindywidualizowanych form po-

bonoci.

Taka postawa wpywaa w ograniczonym stop-

niu na ycie zakonnikw, ktrzy w oddzieleniu od

wiata rozwijali specyficzn dewocj, wczytujc

si czsto w subtelne teksty, pogbiajce ich du-

chowo, i wpatrujc w obrazy, powiadczajce

szczegln opiek Matki Miosierdzia nad ich

wsplnot. Od duchowiestwa wieckiego wyma-

gano jednak przede wszystkim dobrego przygoto-

wania do pracy duszpasterskiej poprzez lektur

dzie z zakresu teologii dogmatycznej i pastoralnej,

a nie ekscytowania si pismami mistycznymi i

kontemplowania wymylnych wizerunkw.

Na ziemiach polskich nie rozwiny si rwnie

stowarzyszenia wieckich w rodzaju woskich

Confraterie della Misericordia, propagujcych r-ne przedstawienia miosiernej Marii jako artystycz-

n opraw cile zrytualizowanej nowej pobono-

Czerwiec na maju zwykle si wzoruje, jego pluchy,

pogody, czsto naladuje.

Kiedy kwitnie w czerwcu bb, to najwikszy wtedy

gd, a kiedy mak, to ju nie tak.

Od czerwca duo zaley, czy niwa bd jak naley.

W czerwcu grusze kwiat zrzucaj, czerenie si za-

palaj. W czerwcu si okae, co nam Bg da w da-

rze.

Chrzest Jana w deszczowej wodzie, trzyma zbiory

na przeszkodzie. (24 czerwca)

Gdy si wity Jan rozczuli, to go dopiero Najwit-

sza Panna utuli. (2 lipca - Marii)

Gdy wity Jan k rosi, to chop siano kosi.(24

czerwca)znowu czerwiec. I wiatr, i ty

I znowu czerwiec. I wiatr, i ty,

I znowu szczcie, i bzy, i zy,

I znowu, jakby sen niony za modu.

Gazka dawno umarego drzewa

I obok pynie, i ptak piewa,

I soce taje w nieba r,

I drzwi otwarte: wejd, wejd ju!

I stajesz w progu! Masz skryt twarz,

Cienka rka oczy zasania,

Jeli co nie jest twoim wszystko masz

W tym wierszu spnionego spotkania

Jarosaw Iwaszkiewicz

Oprawa artystyczna kultu Marii MatkiMiosierdzia na ziemiach polskich i litew-

skich.

Krlowo Niebieska, Matko Miosierdzia, przez ktr

Bg nam miosierdzie swoje i Syna swego zesa

[], do Ciebie na tym padole paczu wzdychamy, z

tej ndzy, ktrej te z nami tu bdc zaya. Pored-

niczko nasza, nie w odkupieniu jako Syn twj, ale w

przyczynieniu do niego, gdye ty jest nad wszystko

inne stworzenie jemu najblisza, oczy swoje mio-


3/12

CHRZSZCZ NR 6 (10)

3

konfraterni Matki Boskiej askawej, odprawiajc

ku czci swojej patronki w drug niedziel maja so-

lenn procesj, ktrej widok utrwali m.in. Bernar-

do Belotto (17211780). Kopi cudownego

pijarskiego obrazu wyeksponowano na Bramie No-

womiejskiej, a w pierwszej poowie wieku XIX od-notowano w Gazecie Warszawskiej, i

wizerunki Matki Boskiej askawej znajduj si po

wityniach i domach tutejszych i nie byo przyka-

du, aby uciekajcy si szczerze do opieki tej Naj-

witszej Ordowniczki nie znaleli w niej skutecz-

nej poredniczki u Boga. Najwiksze miasta Rze-

czypospolitej pozazdrociy Warszawie potnej

protektorki chronicej przed epidemiami, tote ry-cho rozwiny kult Matki Boskiej askawej, ami-

cej strzay gniewu Boego i rozpocierajcej opie-

kuczy paszcz nad rzeszami wiernych. W roku

1653 biskup Jerzy Tyszkiewicz (15961656) intro-

nizowa w kociele kanonikw regularnych na An-

tokolu w Wilnie obraz naladujcy do wiernie

warszawski wizerunek z dodaniem pksiyca u

stp Marii. Wileski obraz zosta rycho otoczony

czci jako obrona ycia i zdrowia ludzkiego odpowietrza [] nieprzeliczonymi cudami wsawio-

na, a jego kopie byy podobnie jak w Warsza-

wie umieszczane w kocioach i mieszkaniach.

Kult w, rozwinity szczeglnie intensywnie w

podczas epidemii pustoszcej Rzeczpospolit w la-

tach 17071711, zaowocowa wykonaniem na cia-

nie antokolskiej wityni malowida (znanego dzi

na podstawie graficznej reprodukcji), ukazujcego

Mari unoszc si z rozoonym paszczem nad

boniami, na ktrych kapani udzielaj sakramen-

tw zadumionym, a wieccy opiekuj si chorymi

i grzebi ofiary moru.

Dowiadczenia tej samej epidemii zainicjoway

Takie ujcie ikonograficzne zaadaptoway take

inne zakony, czego przykadem moe by okazaa

dynamiczna figura Marii amicej strzay gniewu

Boego, wykonana przez warsztat FranciszkaOldzkiego (zm. 1792) na podstawie kontraktu z

roku 1774, zdobica pierwotnie prospekt organowy

ci, poczonej z dziaalnoci charytatywn.

Schematy ikonograficzne wypracowane w tym kr-

gu lub powizane w nim z kultem Matris Miseri-

cordiae nie znajdoway zatem w Polsce kompetent-

nych krzewicieli, rozumiejcych dogbnie ich wy-

mow duszpastersk i ich znaczenie dla pobudzanianaboestwa wieckich elit. Przedstawienia gosz-

ce miosierne przymioty Marii pojawiay si wic

stosunkowo rzadko w kocioach parafialnych, a o

ich ewentualnym powtarzaniu decydowa nie tyle

ich waki przekaz, ile sawa cudownoci. Taki stan

rzeczy prowadzi z reguy do cisego powielania

form dostojnego archetypu, ktremu rzadko towa-

rzyszya gbsza refleksja nad zawartym w nichprzekazem treciowym.

Warszawski obraz Matki Boskiej aska-

wej oraz jego kopie i adaptacje

W epoce nowoytnej gwnym modelem artystycz-

nej oprawy kultu Matris Misericordiaena ziemiach

polskich sta si obraz Matki Boskiej askawej,

czczony w kociele pijarw w Warszawie (a obec-

nie przechowywany w tamtejszym kociele Jezui-

tw). Wizerunek w, wprowadzony do pijarskiej

wityni w roku 1651 przez jej rektora Giacinto

Orsellego, by bardzo swobodn kopi rednio-

wiecznego malowida, otoczonego kultem w ko-

ciele Dominikanw w Fanzie, ktremu przypisy-

wano skuteczn ochron tego miasta przed epide-

miami. Na wzr dostojnego umbryjskiego archety-

pu ukazywa on stojc Mari amic w doniach

strzay gniewu Boego i rozpocierajc szerokoswj paszcz. Pod ow szat nie byo jednak ad-

nych postaci, co miao zapewne wiadczy, e a-

skawa Matka, obejmuje ni wszystkich ludzi na

ziemi lub wiernych klczcych aktualnie u stp jej

wizerunku. Ju w roku 1652 Maria, czczona w pi-

jarskim obrazie, miaa ochroni Warszaw przed

atakiem dumy, wskutek czego uznano w wizeru-

nek za cudowny i otoczono go intensywn czci

jako palladium od morowego powietrza. W roku1654 lub 1664 utworzono przy kociele pijarw


4/12

CHRZSZCZ NR 6 (10)

4

konfraternie chorgwiach w czasie procesji

(owicz, oma).

Kult wizerunku Matki Boskiej w paszczu opie-

kuczym czy si na ziemiach polskich przede

wszystkim z przekonaniem, e osania ona swoj

szat wiernych przed zaraz. Opowiadano jednak,e Maria zjawiaa si rwnie nad polskimi woj-

skami i ochraniaa je swoim paszczem, zwaszcza

gdy wyruszay one do walki z innowiercami. W

roku 1621 jezuita Mikoaj Stanisaw Oborski

(15751646) mia dozna wizji Matki Boskiej

osaniajcej swoim paszczem wojska polskie bro-

nice przed Turkami obozu warownego zaoone-

go przy zamku w Chocimiu. C.D.N.Piotr Krasny

Wakacje(ferie letnie) okres wolny od nauki

szkolnej.

Terminy i dugo wakacji s zrnicowane w wie-

lu krajach, a nawet w ich poszczeglnych cz-

ciach. Istotnymi czynnikami majcymi wpyw na

terminy wakacji byy wita religijne oraz rytm

pracy rolnikw i zwizana z tym konieczno

udziau wszystkich czonkw rodziny, w tym dzie-

ci, w pracach polowych.

W Polsce wakacje to potoczna nazwa ferii let-

nich. Do roku szkolnego 2009/2010 obejmoway

okres od nastpnego dnia po pierwszym pitku po

18 czerwca do ostatniego dnia sierpnia danego ro-

ku, czyli od koca roku szkolnego w szkole pod-

stawowej, gimnazjum i liceum do ponownego jegorozpoczcia.

Od roku 2011 rozpoczynaj si w nastpny

dzie po ostatnim pitku czerwca i trwaj do koca

sierpnia. Zmiana zostaa wprowadzona w zwizku

ze zwikszeniem liczby dni wolnych w czasie roku

szkolnego.

w kociele Dominikanw w Podkamieniu, pniej

przeniesiona do ich kocioa w Tarnopolu, a obecnie

przechowywana w wityni dominikaskiej na No-

wym Miecie w Warszawie naboestwo do mio-

siernej Marii w Krakowie, ktre doprowadzio do

powstania kilku jej wizerunkw w szeroko rozoo-nym paszczu i z poamanymi znakami gniewu Bo-

ego w doniach. Pierwszy z nich, wymalowany na

pnocnej elewacji kocioa Mariackiego z inicjaty-

wy rajcy miejskiego Michaa Behma w roku 1708,

zosta uzupeniony o herb Krakowa u stp Marii.

Wizerunek ten natychmiast zacz przyciga wier-

nych, ktrzy schodzc si gromadno, z wielkim na-

boestwem litanie co wieczr odprawowali, przy-pisujc mu cudown moc. Z czasem kult tego obra-

zu, nazywanego fantazyjnie hamulcem gniewu Bo-

ego przenis si do wntrza wityni, w ktrym

obok otarza gwnego umieszczono jego do wier-

n kopi z acisk inskrypcj zakoczon wezwa-

niem ochraniaj czcicieli twoich, askawa Panno.

Przekonanie o skutecznoci tej ochrony, rozpo-

wszechnione wrd mieszkacw Krakowa, dopro-

wadzio te do wybudowania przy kociele Mariac-kim w roku 1771 figury Matki Boskiej askawej

(przeniesionej obecnie na Planty) i do wymalowania

jej wizerunku na fasadzie kocioa w. Jana. W

skarbcu kocioa Mariackiego znajdowa si te nie-

gdy niewielki posek Marii ze zoconego brzu,

prezentujcy to samo ujcie ikonograficzne. W roku

1745 wydawcy przewodnika dla pielgrzymw opisu-

jcego witoci zgromadzone w kocioach jako

Klejnoty stoecznego miasta Krakowa, zadedykowa-

li go najpotniejszej Krlestwa i Polskiego []

obronie Przenajwitszej Pannie Maryi askawej,

zamieszczajc w tej ksice drzeworyt, ukazujcy jej

wizerunek, wyniesiony ponad krakowskie witynie.

Cze dla Matki Boskiej askawej rozpowszech-

nia si te w mniejszych miejscowociach Rzeczy-

pospolitej przede wszystkim za spraw pijarw, kt-

rzy zakadali w swoich kocioach bractwa pod jejwezwaniem i umieszczali jej wizerunki w otarzach

(Korecki, Rydzyna, Radom) i na noszonych przez te


5/12

CHRZSZCZ NR 6 (10)

5

c. Pamitaj - napastnik lub zodziej zawsze korzysta

z okazji. Nigdy te nie podruj autostopem sam

zawsze w gronie przyjaci. Nie wsiadaj do auta jeeli

kierowca od razu nie wzbudzi Twojego zaufania lub

bdziesz mie jakiekolwiek wtpliwoci. Wracajc z

imprezy noc nigdy nie korzystaj z ofert podwiezienia

przez obcych.

4. Kiedy kto Ci zaczepia, nie wdawaj si w rozmo-

wy - czasami lepiej uda, e si nie syszy i i dalej.

Kiedy zaczepki si nasil, odpowiadaj pewnie, krtko,

bez wdawania si w dyskusj. Nie obraaj napastnika.

Kiedy kto Ci celowo potrci, nie odwracaj si i id

dalej. Mona rwnie przeprosi - dla wasnego do-

bra.5. Przebywajc na play, pywalni czy w wakacyjnym

tumie, uwaaj na swoj torb, portfel, telefon. Nie

no portfela i dokumentw razem i nigdy nie wkadaj

ich do tylnej kieszeni. Dokadnie zapinaj plecaki i tor-

by.

Torebk trzymaj, obejmujc j ca od spodu, pami-

tajc przy tym, aby zawsze bya zamknita. Warto-ciowe rzeczy no tylko w zamykanych kieszeniach.

Jeli bawisz si na imprezie, nigdy nie pozostawiaj

swoich rzeczy bez opieki - kradziee torebek, portfeli,

telefonw komrkowych zdarzaj si w klubach nie-

zwykle czsto. Zodziej prowadzi wnikliw obserwa-

cj wybierajc swoje ofiary.6. Zawsze i wszdzie pilnuj swoich napojw. Przy-

padki dosypywania i dolewania rnych specyfikw

s coraz wikszym problemem. Po takich substan-cjach nabierasz niewyobraalnej ochoty na seks,

10 Zasad Bezpieczestwa Modziey w

wakacjeWakacje to dla modziey czas zabawy i nowych

wrae. Korzystajc z wakacyjnych przyjemno-

ci, nie zapominaj jednak o bezpieczestwie wa-snym i bliskich. Zwracaj uwag na zagroenia

podczas wypoczynku, aby po powrocie do szkoy

lub na uczelni mie tylko dobre wspomnienia.

Przyswj sobie kilka podstawowych zasad, ktre

pozwol Ci spdzi lato bezpiecznie oraz pora-

dzi sobie w trakcie zaistnienia nieprzewidzia-

nych sytuacji. Jeli stosujesz podobne reguy - to

bardzo dobrze, zobacz jednak, czy nie mona ich

zmodyfikowa. Pamitaj, e adna zasada nie

daje 100% szans na uniknicie zagroe, ale z

pewnoci zmniejsza i to znacznie, moliwo

stania si ofiar.1. Wyjedajc, zawsze pozostaw najbliszym in-

formacj, gdzie i z kim bdziesz spdza czas. Zo-

staw wszystkie moliwe numery telefonw - swoje

i przyjaci. Umw si na okrelone haso, ktre

wypowiedziane przez Ciebie bdzie oznaczao, eczujesz si zagroony i potrzebujesz natychmiasto-

wej pomocy. To nie przesada - to podstawowe za-

sady bezpieczestwa!2. Nie afiszuj si zbytnio posiadanymi dobrami -

nigdy nie wiesz, kto moe Ci obserwowa. Pod-

czas pacenia staraj si nie pokazywa zawartoci

portfela. Dobrym wyjciem jest np. noszenie przy

sobie drobnych sum. Natomiast sposobem na na-

trtnych "wyudzaczy" jest posiadanie w kieszenidrobnych "na odczepne". Korzystaj z takiego roz-

wizania, gdy sytuacja staje si napita. Dobrze jest

si wtedy oddali obserwujc, czy napastnik nie

poda za Tob.3. Podrujc pocigiem zawsze zajmuj miejsca z

dala od podejrzanych osb i - jeli to moliwe - bli-

sko konduktora, bd suby ochrony kolei. Nie

siadaj samotnie w przedziaach i trzymaj si blisko

ludzi. Czsto to wystarczy, aby odstraszy poten-

cjalnego napastnika. Staraj si nie podrowa no-


6/12

CHRZSZCZ NR 6 (10)

6

chce odpowiedzie na Twoje pytanie o cel spotka-

nia i osoby lub instytucje je organizujce: "bo tam

si wszystkiego dowiesz", bd ostrony. Nie id,

jeeli wczeniej nie sprawdzisz, kim s ludzie, kt-

rzy Ci zapraszaj i o co im chodzi. Zebra R.

"CZERWIEC"Czerwiec sady owocami

okrasi najwczeniej:czerwieniej w rodku czerwca

sodziutkie czerenie.

Jeszcze swoich klas za naminie zamkna szkoa,

a ju las si niecierpliwi,

do siebie nas woa.

Czekaj, lesie, wstrzymaje si:czerwiec w mig przeleci

i po twoim mchu zielonymbd biega dzieci!

Jeszcze tydzie, jeszcze drugi -skoczy si nauka

i w zielonych wrotach latakukuka zakuka.

J. Ficowski

Malowana skrzynia,

czyli wspczesne powroty do kultury ludowej

Zapraszam na cykl spotka z kultur ludo-

w - zagadnieniami, ktre wi si z obrzdami i

obyczajami kultywowanymi przez najstarszych

mieszkacw naszego regionu. Przed nami barwnyczas lata - kwitncych makw, zapachu lip oraz

wakacyjnych planw. Zanim jednak rozpoczniemy

lipcowe wdrwki, pamitajmy, e wkrtce nadej-

dzie jedna z najcudowniejszych nocy w cyklu

rocznym moment przeomowy pomidzy wio-

sennym przebudzeniem a letnim rozkwitem przy-

rody. Mowa oczywicie o najkrtszej nocy w roku

nocy witojaskiej, ktr witowa bdziemy z

23 na 24 czerwca.

tracisz samokontrol, atwo jest Ci nakoni do ro-

bienia rnych rzeczy, a nazajutrz niczego nie pa-

mitasz. Nigdy nie przyjmuj napojw od nieznanych

lub mao znanych Ci osb. Jeli idziesz na parkiet,

napoje zostaw pod opiek osoby zaufanej.

7. Nigdy nie wybieraj si na dyskotek sam - zawszew gronie znajomych. Nie wychod

z dyskoteki samotnie - staraj si wraca do miejsca

zamieszkania w towarzystwie przyjaci. Wycho-

dzc z dyskoteki w wierzchnie okrycie i wygodne

obuwie - bardzo "swobodny" strj czsto prowokuje

agresj. Dobrze jest rwnie nosi przy sobie mio-

tacz gazu lub el obezwadniajcy. Pamitaj jednak,

e jest to przedmiot sucy do obrony, wic stosujgo zgodnie z przeznaczeniem!8. Wakacje to okres wzmoonej dziaalnoci deale-

rw narkotykowych. Pamitaj, e mitem jest, i

"dopalacze" pomagaj w dobrej zabawie. Narkotyki

zrobi Ci z mzgu kogel-mogel. Naucz si by aser-

tywnym! Naucz si odmawia. PAMITAJ - NIE

ISTNIEJE BEZPIECZNE BRANIE NARKOTY-

KW!

9. Wakacje to czas relaksu i zabawy, ale nie kadypomys na zabaw jest dobry. Nierzadko ostatni

szkolny dzwonek czy ostatni egzamin na studiach

jest dla modych ludzi sygnaem rozpoczynajcym

wielkie pijastwo, a wraz z nim - wielkie ryzyko.

Nie daj szans, aby wakacyjne picie powikszyo

zwizane z tym statystyki tragicznych wydarze.

Alkohol wzmaga agresj, a jednoczenie nietrzewy

nastolatek jest atwiejsz ofiar przestpstwa. Nad-

miar alkoholu nierzadko te prowadzi do ryzykow-

nych zblie seksualnych, a ryzykowny seks to gro-

ba zakaenia chorobami wenerycznymi lub HIV.

Alkohol, zwaszcza w nadmiarze, potguje te ryzy-

ko stosunkw z pogranicza gwatu, przypadkowe

inicjacje i niechciane cie.10. Okres wakacji to rwnie intensywny werbunek

prowadzony przez sekty. Nie opowiadaj nowo po-

znanym ludziom o swoich kopotach czy marze-niach. Moesz by zaproszony na "bardzo wane

spotkanie". Jeeli osoba jest bardzo yczliwa, ale nie


7/12

CHRZSZCZ NR 6 (10)

7

w. Jana o mio oraz udane maestwo. Kupal-

nockanajbardziej znana jest z zachowanej do dzi-

siaj tradycji rzucania wiankw na wod. W t ma-

giczn noc dziewczta na wydaniu wiy wianki i

puszczay je w nurty rzek w taki sposb usiowa-

no wywry szybkie zampjcie lub staropa-niestwo. Na pocztku wianki plecione byy ze so-

my, w ktr wplatano wiee kwiaty, a przed pusz-

czeniem ich na wod podpalano som

W pniejszych czasach dziewczta zaczy

ple wizanki z polnych kwiatw i osadza

w nich wiece. witojaski bukiet musia skada

si z siedmiu czarodziejskich rolin: bylicy, rosicz-

ki, szawi, opianu, ruty, dziewanny oraz dziurawca.Zioa te miay odstrasza ze duchy, chroni przed

chorob, a przede wszystkim gwarantowa dobre

zampjcie. Jeli wianek pyn rwno, a wieca

palia si jasnym pomieniem wrba bya po-

mylna. Gdy wianek wirowa, nie odpywa od

brzegu, zaplta si w rolinach wodnych lub zato-

n - wieszczy kopoty miosne, smutek, nieszcz-

cia, koniec mioci, a nawet mier. Oczywicie

najlepszym znakiem byo wyowienie wianka przezukochanego. Dla modych ta noc stanowia bowiem

jedyn moliwo wyboru partnera bez porednic-

twa swatw i ingerencji rodzicw, wic panny z

zapartym tchem obserwoway losy swoich wian-

kw.

Noc witojaska bya por cudw - niekt-

rzy twierdzili, e: Na w. Jana soce kania si

ziemi dwa razy, tzn. dwukrotnie zachodzi. W t

noc miakowie o czystym sercu udawali si samot-

nie na poszukiwanie kwiatu paproci. Temu, kto

zdoaby go odnale, przynisby on bogactwo, dar

przewidywania przyszoci oraz umiejtno lecze-

nia ludzi i zwierzt. Wierzono take, e zebrane w

noc witojask zioa maj moc odpdzania zych

duchw. By to czas na ich odejcie, poniewa zbo-

e dojrzewao, a demony wody mogyby je znisz-

czy. I cho zdarzao si, e nastpnego dnia widy-wano jeszcze rusaki biegajce wrd zb, to lu-

dzie myleli ju o niwach.

Noc witojaska od najdawniejszych czasw

jawia si jako pora magiczna. Pierwotnie nazywa-

na Noc Kupay lub Kupalnock- uznawana bya za

wito ognia, wody, soca, urodzaju, podnoci, ra-

doci oraz mioci. Wierzono, e tej nocy nastpuje

oczyszczenie wody, a zebrane wwczas zioa maj

szczegln moc magiczn i lecznicz. Najstarsi

mieszkacy naszego regionu twierdzili, e w. Jan

bogosawi wod, dlatego wanie od tego dnia

mona byo kpa si w rzekach, jeziorach lub sta-

wach Szczeglne miejsce w obrzdach sobtkowych

miay tradycyjne zabawy ludowe, ktre sawi sam

mistrz Jan z Czarnolasu w Pieni witojaskiej o

Sobtce:

Gdy soce Raka zagrzewa,

A sowik wicej nie spiewa,

Sobtk, jako czas niesie,

Zapalono w Czarnym Lesie.

Tam gocie, tam i domowi

Sypali si ku ogniowi;

Bki za raz troje graty

A sady si sprzeciwiay.

Siedli wszyscy na murawie;

Po tym wstao sze par prawie

Dziewek jednako ubranych

I belic przepasanych []

Przygotowania do sobtkowych obrzdw

trway ju od rana. Znoszono nad wod gazie, a je-

eli nie byo w pobliu rzeki, strumienia, jeziora albo

stawu, to stosy sobtkowe wznoszono na wzgrzach,

polanach, miedzach lub ugorach. Zgodnie z ludowymi

wyobraeniami przestrzennymi byy to miejsca cht-

nie nawiedzane przez istot y z zawiatw.

Na spotkania przy ogniskach przychodzili

przede wszystkim modzi ludzie. Chopcy skakali

przez poncy ogie, wierzc, e dziki temu nabiorsi witalnych, energii i odwagi. Dziewczta taczyy

wok ogniska, piewajc pieni, w ktrych prosiy


8/12

CHRZSZCZ NR 6 (10)

8

religijno.

Matka bowiem traktowaa religi jako chleb po-

wszedni, jak tlen do ycia, a Boga prawie jak pra-

ojca rodu. Od ojca wzi zmys patriotyczny i spo-

eczno polityczny. W okresie midzywojennym

interesowa si problemami Polski. Aktywnie dzia-a

W ruchu ludowym. W okresie drugiej wojny wia-

towej uczestniczy w Ruchu Oporu w AK i BCh.

W licznych wystpieniach kocielnych podkrela,

e ojciec docenia znaczenie nauki, ktr bardzo

popiera. Sam nauczy si pisa i czyta po pol-

sku ,,po kryjomu przed wadzami carskimi ( z

przemwienia z okazji 56 rocznicy wice ka-paskich i 80 urodzin wygoszone 9 sierpnia 2009

r. w parafii Matki Boskiej Krlowej Polski w Lu-

blinie).

Rwnie jego syn Czesaw lubi uczy si i ju

od najmodszych lat pragn zdobywa wiedz.

Nauk rozpocz w dwuklasowej szkole w reb-

cach, ktr kontynuowa w 7 klasowej szkole po-

wszechnej w Szczebrzeszynie. Po wojnie obronnej

z Niemcami w 1939 r., w czasie okupacji niemiec-kiej, przerwan nauk kontynuowa w tajnym gim-

nazjum w klasztorze Ojcw Bernardynw w Ra-

decznicy.

Ks. prof. w latach 1944 1947 uczszcza do

Gimnazjum w Szczebrzeszynie. Nauk zakoczy

zoeniem maej matury, gdy w tym roku rozwi-

zano gimnazjum i powoano Liceum Pedagogicz-

ne. Dalsz nauk kontynuowa w Liceum Bisku-

pim w Lublinie. Egzamin dojrzaoci zda w pa-

stwowym Liceum dla Dorosych im. Tadeusza Ko-

ciuszki, poniewa wadze owiatowe PRL odebra-

y ,,Biskupiakowi prawo przeprowadzania samo-

dzielnych matur. W opinii profesorw Gimna-

zjum ks. Czesaw by uczniem zdolnym, pracowi-

tym, ambitnym, penym dobrego humoru oraz

zdrowych pomysw, ktre cementoway modzie

szkoln.Dlatego wanie by lubiany przez kolegw, ale i

przez nauczycieli.

Skoczyo si witowanie, zaczynaa cika praca

mwiono nawet: Na witego Jana z kos do sia-

na.

Mam nadziej, e kade spotkanie z kultur ludo-

w bdzie dla Was Drodzy Czytelnicy powrotem

do przeszoci, prb poznania tamtych ludzi, ichwierze, codziennoci, zwyczajw. Tematyka kultu-

ry ludowej jest bardzo obszerna, a walory folklory-

styczne naszego regionu niewyczerpane, dlatego

czekam na listy, informacje lub spotkania, ktre

wzbogac nasze comiesiczne podre.

Aneta Bartoszczyk - Trochimiuk

Obchodzone uroczystoci 1050 rocznicy chrztu Pol-ski, ukazuj, e Szczebrzeszyn by i jest, nie tylko

wanym orodkiem katolicyzmu, ale take miejscem

pochodzenia, licznej kadry znaczcych dla nauki,

kultury chrzecijaskiej duszpasterzy. Jednym z nich

jest ksidz profesor Stanisaw Bartnik, absolwent

gimnazjum w Szczebrzeszynie, piewca i mionik

Ziemi Szczebrzeskiej i swych rodzinnych rebiec.

Jest naukowcem historykiem, poet pisarzem. Pro-

fesorem zwyczajnym, praatem Jego witobliwoci,konsultorem episkopalnej Komisji Nauki i Wiary,

czonkiem Centralnej Komisji PAN d/s Tytuu Nau-

kowego i Stopni Naukowych.

Ks. prof. Czesaw Stanisaw Bartnik

Urodzi si 9 sierpnia

1929 roku w rebcach

koo Szczebrzeszyna w

prastarej wsi, zamieszka-ej ju w XV wieku przez

drobn szlacht osiad i

pracujc na roli. Matka

Marianna rolniczka,

krawcowa, hafciarka arty-

styczna. Ojciec Micha uprawia 3 hektary ziemi i

dorabia na utrzymanie licznej rodziny szewstwem.

Rodzina skadaa si z piciu braci i piciu sistr.Ks. Czesaw, charakteryzujc wybran przez siebie

drog ycia, stwierdzi, e od matki wzi yczliw


9/12

CHRZSZCZ NR 6 (10)

9

nadzwyczajnego. Nastpnie za dalsz prac nauko-

w i dydaktyczno wychowawcz w 1980 r. otrzy-

ma tytu profesora zwyczajnego.

Po 14 latach wspaniaych osigni w pracy dy-

daktyczno wychowawczej, pod wpywem dziaa

starych proboszczw nie posiadajcych studiwmagisterskich, zosta usunity ze stanowiska rekto-

ra Wyszego Seminarium Duchownego pod zarzu-

tem, e wychowuje klerykw na naukowcw z nie

duszpasterzy.

Na temat tego zdarzenia ks. profesor powiedzia:

,,po wielu latach, kiedy mnie usunli z wicerektury

a nawet mieszkania w seminarium, gdzie miaem

dobre warunki ycia i pracy, mylaem, e ju maoco zrobi. Tymczasem dokonaem jeszcze wicej

ni dotychczas: uzyskaem wicej czasu i szersze

kontakty naukowe i spoeczne: wiksz wolno

publikacji spoeczno politycznych i patriotycz-

nych. W sumie ogosiem 3 200 publikacji i stwo-

rzyem uniwersyteck szko personalizmu, ktry

jest bardziej aktualny na obecne czasy.

Ma tez olbrzymi dorobek naukowo pedago-

giczny. By promotorem 50 doktoratw i 550 magi-steriw. Napisa 72 recenzje prac doktorskich i po-

nad 40 habilitacyjnych i tylu profesorskich.

Wszyscy, ktrzy go znaj, cznie z mieszkaca-

mi rodzinnych rebiec, ktre czsto odwiedza

stwierdzaj, e gosi szacunek dla kadego

czowieka, niezalenie od jego statusu spoecznego

i politycznego, wedug tej zasady nie ma na wie-

cie nic bardziej cudownego, nieziemskiego i abso-

lutnie wartociowego jak osoba ludzka. Szacunek

do ludzi, do rodziny, krewnych ssiadw, sowem

do wszystkich mieszkacw tej ,,Ziemi, na ktrej

si urodzi, wzrasta, dojrzewa naukowo i politycz-

nie, ksikapoznawa wiat, razem ze szkolnymi

kolegami, zawar w autobiograficznej Mistyce wsi.

Jest to wyjtkowa, stanowica wane rdo po-

znania dziejw polskich wsi na Roztoczu w minio-

nych wiekach.Trosk profesora szczebrzeszaka o patrio-

tyzm, o Polsk i Polakw, o teraniejszo ale i

Kolegw z klasy traktowa jak rodzin, a szko jak

dom rodzinny.

Profesorowie: Jzef Niechaj, Bronisaw Przysada,

piwowarek podkrelali jego patriotyzm, ktry wy-

raa w wystpieniach organizowanych z okazji

wit pastwowych. Ju wtedy, na pewno podwpywem twrczaoci Z. Klukowskiego zaintereso-

wa si publicystyka i histori. Nauki humanistycz-

ne , historyczne, filozoficzne w miar ich poznawa-

nia, staway si treci ycia umysowego i prb

interpretacji rzeczywistoci.

Po latach ks. profesor stwierdzi: ,,Gimnazjum

wprowadzao [uczniw] powoli w ycie zbiorowe,

spoeczne, a nawet polityczne. Nasze zainteresowa-nia wykraczay poza szko ku Polsce i wiatu.

Po ukoczeniu Seminarium Duchownego przy

KUL otrzyma wicenia kapaskie. Bardzo ko-

cha nauk i zdobywanie wiedzy. Studia doktoranc-

kie z religiologii i teologii fundamentalnej zako-

czy w 1956 r. uzyskaniem doktoratu. Przy popar-

ciu Prymas Polski Stefana Wyszyskiego i kardy-

naa Karola Wojtyy kontynuowa studia uzupe-

niajce w: Rzymie, w Paryu i w Lovanium w Bel-gii.

Oprcz pracy naukowej i religijnej w subie

kocioa pracowa rwnie jako pedagog. W latach

1956 1959 by prefektem w Gimnazjum Sistr

Kanoniczek na Podwalu.

W latach 1966 1973 piastowa funkcje rektora

Wyszego Seminarium Duchownego w Lublinie.

W pracy z klerykami kad nacisk, obok oczywicie

wychowania religijnego, na ksztacenie intelektual-

ne, przygotowujce ich do sprostania trudnym wy-

zwaniom stawianym kocioowi w Polsce w cza-

sach zniewalania praktykujcych katolikw przez

wojujcy ateizm. Dlatego wanie zarzdzi, e ka-

dy kleryk koczcy studia duchowne, zobowizany

by do ukoczenia studiw magisterskich.

Ks. Czesaw Bartnik oprcz pracy zawodowej i

pedagogicznej ustawicznie pogbia swoj wiedz,zdobywajc tytuy naukowe. W 1965 roku po zo-

eniu pracy habilitacyjnej otrzyma tytu profesora


10/12

CHRZSZCZ NR 6 (10)

10

spowodowa integracj maych sportowcw i kibi-

cw. I take spenia swoje zadanie. Bawili si

wszyscy: sportowcy, kibice, wychowawczynie i

dyrektorzy przedszkoli, rodzice i zaproszeni go-

cie. Byo to najbardziej widocznie przy kon-

kurencji przeciganie liny, w ktrej brali udziawszyscy obecni. T konkurencj bezapelacyjnie

wygraa grupa niebieska Przedszkole w Szcze-

brzeszynie. Przy zliczeniu uzyskanych punktw

na wszystkie konkurencje okazao si, e zespoy

szy bardzo rwno: dwa zajy pierwsze miejsce,

dwa drugie. Nie chciabym w tym miejscu okrela

miejsc poszczeglnych zespow, gdy ja uwaam,

e wszyscy zajli pierwsze miejsce. Byy dyplomyi bardzo adne nagrody. Cao zakoczy pocz-

stunek przygotowany przez personel Przedszkola

w Szczebrzeszynie. Umwiono si na spotkanie

w przyszym roku, bo przecie naley si rewan.

Zygmunt Krasny

Szanowne jury.

Uczestnicy Olimpiady

przyszo znajdziemy nie tylko w ksikach (dla

przykadu Idea Polskoci, Lublin 1990), ale take

twrczo publicystyczna. Mona tu wymieni dwa

obszerne artykuy zamieszczone w Dzienniku Pol-

skim z okazji 1050 rocznicy chrztu Polski:

- 966 r. Mieszko Ksie Polski zosta ochrzczony,

- Zmartwychwstanie Polski.

Ks. profesorowi Czesawowi Bartnikowi, yczymy

jeszcze wielu twrczych lat ycia, nowych wik-

szych osigni naukowych, dobrego samopoczucia

i wielu yczliwych ludzi na swojej wspaniaej dro-

dze ycia.

Aleksander Przysada

Zaprosili nas

Przedszkole Samorzdowe w Szczebrze-

szynie

Dnia 9 czerwca 2016 roku w Przedszkolu Samorz-

dowym w Szczebrzeszynie odbya si I Przedszkol-

na Olimpiada Sportowa pod piknym hasem ,,May

Olimpijczyk. Udzia w olimpiadzie wziy cztery

druyny przedszkolakw, z rnych grup wieko-

wych:- druyna ze Szkoy Podstawowej nr 3 w Szcze-

brzeszynie - kolor biay,

- druyna ze Szkoy Podstawowej w Wielczy

kolor czerwony,

- Zesp Szk w Michalowie kolor ty

- Przedszkole Samorzdowe w Szczebrzeszynie kolor niebieski.Zawodnicy z wielkim zaangaowaniem przystpili

do rozgrywania poszczeglnych konkurencji. Nieprzeszkadza nawet niewielki deszczyk. Wola rywa-

lizacji bya tak dua, e zawodnicy nawet tego nie

zauwaali. Rozegrano zaplanowane konkurencje.

Nie byo faworytw. Zmagania trway do samego

koca. Koledzy z poszczeglnych przedszkoli za-

grzewali do zmaga swoich zawodnikw. Kibicowa-

nie byo rwnie na wysokim poziomie. Skandowa-

ne wierszyki, piosenki, okrzyki jeszcze podgrzeway

atmosfer.

Olimpiada miaa rwnie drugie zaoenie. Miaa


11/12

CHRZSZCZ NR 6 (10)

11

Oboje artyci zatrudnieni s w Polsko Japo-skiej Akademii Technik Komputerowych w War-szawie.

Zygmunt Krasny

P.S. kady z mieszkacw Szczebrzeszyna powi-

nien zobaczy t wystaw.

Od lewej: artyci W.Pastuszak i E. Haasai dyr. MDK S.Kalita

Praca Elzbiety Haasa.

Praca Wodzimierza Pastuszaka

Najbardziej emocjonujca konkurencja

Z miastaKontemplacja sztuki przez due ,,S.W dniu 7 czerwca 2016 roku o godz. 17.00 w Miej-

skim Domu Kultury odby si wernisa wystawymalarskiej Elbiety Haasa i prof. WodzimierzaPastuszaka. Byo to spotkanie ze sztuk przez du-e ,,S. Licznie zgromadzeni uczestnicy pochonliogromn porcj wrae, bo te wystawione pracetych dwu artystw, szczeglnie po pocztkowymomwieniu, mogy zaspokoi wymagania nawetnajwikszych estetw.Elbieta Haasa urodzia si w Szczebrzeszynie.Zamieszkaa w Zwierzycu. Ukoczya Liceum

plastyczne w Zamociu a nastpnie Akademi

Sztuk Piknych w Krakowie. Wiele inspiracji ar-tystka czerpie z przyrodniczego bogactwa aleoprcz pejzay powstaj liczne martwe natury oraz

portrety, ktre zajmuj szczeglne miejsce w twr-czoci artystki.

Prezentowany na wystawie cykl portretw zwie-lokrotnionych jest osobistym poszukiwaniem praw-dy o czowieku. Elbieta Haasa jest czonkiemZPAP, uczestniczya w 23 wystawach indywidual-nych i prezentacjach zbiorowych. Jej prace znajdu-

j si w kolekcjach instytucji i osb prywatnych wkraju i poza granicami.Prof. Wodzimierz Pastuszak uczestniczy wwielu midzynarodowych plenerach malarskich wPolsce i za granic. Uprawia malarstwo i grafik .Jest autorem, midzy innymi, cyklu grafik kompu-terowych ,,Myli i zmylenia. Od 2009 r. pracujenad cyklem obrazw ,,108 Bonno myli, ktre

plami umys. Powstay ju 64 obrazy z tego cy-klu. Jedenacie obrazw z tego cyklu jest prezento-wanych na wystawie. Oprcz samych obrazw

mielimy okazj zobaczy multimedialn prboywienia tyche, co samo w sobie stanowio dueprzeycie.


12/12

CHRZSZCZ NR 6 (10)

12

Chrzszcz miesicznik informacyjnyWydawca Stowarzyszenie Przyjaci SzczebrzeszynaRedakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz SirkoAdres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1

E-mail: [email protected] www.chrzaszcz.com.plProjekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj

Nowoci wydawnicze

Na czerwiec Miejsko Gminna Biblioteka Pub-

liczna w Szczebrzeszynie proponuje pastwu kolej-

ne nowoci wydawnicze.

Krawczyk A. ,, Siostry" moda kobieta, Agata,

chce pozna prawd o swojej przeszoci. Dostaje

zawiadomienie o mierci matki, ktrej nigdy nie

znaa. Razem z przyrodni siostr, Daniel, jedzie

wic do Zmysowa, malekiego miasteczka w g-

rach, by znale odpowied na pytania, ktre dr-

czyy j przez cae ycie.

Zuzga, major Narodowych Si Zbrojnych, zostaje

aresztowany. Urzd Bezpieczestwa przewozi go do

aresztu w Otwocku i tam torturami prbuje zmusi

do wsppracy z Sowietami. Major nie daje si za-

ma. Miesic pniej zostaje zamordowany. Ksi-

ka ,, Honor mi nie pozwala" jest zapisem historii

majora onierza Wykltego.

Zapraszamy M-GBP w Szczebrzeszynie

Od redakcji: rozpoczynamy drukowanie wspo-

mnie Jana Krukowskiego po wsplnym tytuem

Mj yciorys. Autor przekazuje jak wygldaa wie

w czasie midzy pierwsz i drug wojn wiatow.

Mj yciorys.Nazywam si Jan Krukowski. Urodziem si, w ro-

dzinie chopskiej, 18 maja 1919 roku we wsi Zabu-

rze, gmina Radecznica powiat zamojski. Miaem

jeden rok gdy zmar mj ojciec. Pozostao nas w do-

mu czworo rodzestwa. Najstarszy brat mia ju

wtedy 20 lat.Do szkoy podstawowej uczszczaem

na Podborcze, gdy wioska Podborcze miaa mao

dzieci, wic z Zaburza Zakrcia i z Dzielec dzieciuczszczay do tej szkoy. Kiedy ukoczyem cztery

oddziay w Podborczu, zgosiem si do kierownika

szkoy w Zaburzu Janiowskiego Wadysawa z

prob, aeby mi udziela lekcji do nastpnych klas .

Kierownik Janiowski wyrazi zgod i tak ukoczy-

em 7 oddziaw, otrzymujc wiadectwo, ktre do

dzisiaj posiadam.

Po ukoczeniu 7 oddziaw paaem chci do

dalszej nauki, nie miaem jednak moliwoci jejkontynuowania, gdy czasy mego dziecistwa byy

bardzo cikie. Najstarszy brat zaoy swoj rodzi-

n. Siostra Maria wysza za m, ja z siostr Aniel

pozostalimy przy matce. W niedugim czasie i sio-

stra Aniela wysza za m i szwagier mj Furlepa

przyszed do nas za zicia. Moja mama sprzeciwiaa

si temu, gdy chciaa aebym ja najmodszy pozo-

sta w domu przy niej. Ale siostra si upara, nie

usuchaa mamy i postawia na swoim. Ja nie majc

ycia w domu, bo szwagier Furlepa zacz po swoje-

mu gospodarzy, zaczem myle o tym aeby nau-

czy si jakiego fachu. C.d.n.

Jan Krukowski

chrząszcz - czerwiec 2016 (nr 123)

Documents