bosna vo xii i xiii vek

8/18/2019 Bosna Vo XII i XIII Vek

1/6

Создавање на босанската држава

Босна како географски поим првпат во изворите се споменува кон средината на

X век во делото “De Administ!nd" #m$ei"% од &онстантин '## (орфирогенит)

*о ово+ период таа ги опфа,ала само териториите во горниот и средниот тек на

реката Босна затворени со високи планини) -астрана од позна.а+ните трговски

пати/та и помалку изло0ена на надворе/ни вли+ани+а1 Босна долго време го

задр0ала родовско2племенското уредува3е) 4о формира3е на самосто+на

др0ава Босна влегувала во состав на околните др0ави5 6р7и+а1 8рватска1

6амоиловата др0ава1 *изанти+а1 4ук9а и :нгари+а) :нгарските кралеви во текот

на првата половина на X## век запо.нале да продираат во Босна1 а ве,е кон

кра+от на ;>;? година му го дал Босанското =ер@огство на управа на сво+от син

адислав) Биде+,и адислав 7ил малолетен во Босна управувале дома/ни

управни@и наре.ени 7анови под вр=овна власт на :нгари+а) (рв таков 7ан

познат од изворите 7ил 7анот Бори. B>>C2>>E;F ко+ имал свои имоти во

6лавони+а) (оследен пат во изворите се споменува во >>E; г) кога се смета дека

настрадал во династи.ките 7ор7и во :нгари+а) Gалку подо@на во >>EE г) Босна

влегла во составот на *изанти+а) Hа време на византиската власт1 во Босна и

натаму продол0иле да управуваат дома/ни 7анови) Iден од нив 7ил и 7анот

&улин B>>JK>JKK


2/6

строго ,е се придр0уваат до у.е3ето на католи.ката @рква) -а то+ на.ин

привремено 7иле уредени односите со :нгари+а) Босанската др0ава +а за.увала

внатре/ната самосто+ност) (атаренството не 7ило уни/тено и во следниот

период ,е земе у/те поголем замав) (о >K


3/6

лини+а до создава3е на посе7на 7осанска @рква заснована на дуалисти.ко

патаренско у.е3е и ко+а не го усвоила ниту католи@измот ниту православието1 а

успеала да се одр0и и да опстои како доминантна @рква се до паMа3ето на Босна

под османлиска власт) Iлементите на дуалисти.кото ерети.ко у.е3е кое 7ило

распространето на Балканот а ве,е се за@врстило и во низа медитерански зем+и

за првпат продреле во Босна во време на 7анот &улин) -а неговата по+ава

на+големо вли+ание имало 7огомилското дви0е3е во Gакедони+а и Бугари+а1 но

исто така и дви0е3ето на &атарите во Lтали+а1 Tран@и+а и Uермани+а)

&онкретно1 дуалисти.ката ерес во Босна се ра/ирила конкретно од околните

зем+и пред се од 6р7и+а и 4алма@и+а) Бор7ата против ерети@ите во 4алма@и+а во

по.етокот на X### век зела осо7ен замав кога сплитскиот над7искуп поенерги.но

запо.нал да ги прогонува ерети@ите) Iден дел од прогонетите ерети@и на/ле

засолни/те во Босна па поради тоа како /то прет=одно наведовме 7анот &улин

7ил о7винуван за нивното прифа,а3е) Vдлуката од состанокот на Билино (оле

7итно не вли+аела на развитокот на @рковниот 0ивот во Босна) Iреста не 7ила

искоренета туку зела се поголем замав па во изворите се наведува како “вера

7осанска% кое се подраз7ира како ерети.ко дуалисти.ко у.е3е кое во

латинските извори о7и.но се нарекува мани=е+ство) (риврзани@ите на у.е3ето

на+.есто се нарекувани патарени1 а понекога/ едноставно Босан@и1 додека

самите тие се7еси се нарекувале крст+ани) Lако 7ило дуалисти.ко у.е3е исто

како и 7огомилството патаренството во одредени сегменти се разликувало од

7огомилското у.е3е) Wоа осо7ено се за7еле0ува во односот кон др0авата и кон

феудал@ите) Lмено познато е дека 7огомилството се по+авило како отпор против

феудализа@и+ата а Богомилите од7ивале да им се покоруваат на феудал@ите и да

ра7отат за нив и за владетелот) -аспроти тоа1 во Босна ситуа@и+ата 7ила сосема

поинаква) :/те од самиот по.еток (атарените 7иле поддр0увани од владетелоти од феудал@ите и 7ила воспоставена тесна сора7отка меMу нив) Hа разлика од

католи.ката и православната1 7осанската @рква немала свои имоти на кои

ра7отело зависното население1 а според не+зиното у.е3е не 7ило дозволено да

се подигнуваат @ркви и манастири) Босанската @рква не со7ирала десеток од

верни@ите и по своето уредува3е 7ила по7лиска до народот отколку католи.ката

@рква) Босанските дуалисти не ги по.итувале иконите и фреските во @рквите1 а

по.итува3ето на реликвиите и молитвите во @рквите го сметале за идолатри+а)Hа разлика од сло0ениот култ на офи@и+алната @рква тие имале мо/не упростен


4/6

о7ред во ко+ главен елемент 7ила молитвата “V.е на/% ко+а се изговарала

кле.е+,и а потоа следувал о7редот на кр/е3е ле7) Vдносот на 7осанските

владетели кон патаренството не 7ил константен односно се менувал во

зависност од времето и ситуа@и+ата) -екои од владетелите и самите го

прифатиле патаренството кое претставувало многу зна.аен фактор во 7ор7ата

против :нгари+а за 7осанска самосто+ност) GеMутоа поврзана многу пове,е со

феудал@ите отколку со владетелската династи+а1 7осанската @рква претставувала

своевидна пре.ка за +акне3е на @ентралната власт поради /то 7осанските

владетели .естопати се о7идувале да го намалат не+зиното вли+ание) Босанската

@рква имала посе7на организа@и+а) Vд изворите од X#' и X' век се дознава

дека на не+зино .ело стоел епископ Bепискуп @ркве 7осанскеF како /то самиот се

потпи/увал1 ко+ 7ил сметан за наследник на апостолот (етар) *о о7и.ниот

говор то+ 7ил нарекуван дед B/то зна.и дедоF /то претставувало наследство од

7огомилството) *ториот степен во 7осанската @рковна =иерар=и+а го со.инувале

“гостите%1 а по нив доаMале “стар@ите% кои заедни.ки 7иле нарекувани

“стро+ни@и%) “6тро+ни@ите% имале зада.а да го проповедаат1 толкуваат и /ират

у.е3ето) &рст+аните како /то се7еси се нарекувале 7осанските патарени

0ивееле аскетски 0ивот1 не смееле да се 0енат1 не смееле да земаат =рана од

0ивотинско потекло1 а според изворните подато@и од X' век нивното полити.ко

вли+ание 7ило многу силно) Gногумина од нив престо+увале на дворовите на

7осанските феудал@и и притоа за нив извр/увале разни посредни.ки мисии и

управни дол0ности) &рст+аните 0ивееле во посе7ни заедни@и кои у0ивале

извесни привилегии1 меMу другото и правото на азил) Hа разлика од крст+аните

о7и.ните верни@и наре.ени “мрсни% луMе не 7иле о7врзани строго да се

придр0уваат до у.е3ето на 7осанската @рква) Wие не постеле1 мо0еле да стапат

во 7рак и +аделе =рана од 0ивотинско потекло) Босанската @рква мо0ела даопстои само во рамките на една 7осанска независна др0ава) (оради тоа со

сво+от авторитет морала да застане во првите редови за од7рана на 7осанската

самосто+ност од нападите на :нгари+а и католи.ката @рква) -а то+ на.ин

7осанската @рква во зна.ителна мера придонела за +акне3ето и егзистира3ето

на 7осанската средновековна др0ава)

Борба против Унгарија за зачувување на самостојноста


5/6

*о текот на X### век по смртта на 7анот &улин Босна морала да води те/ка

7ор7а против :нгари+а и против католи.ката @рква за од7рана на самосто+носта)

Биде+,и патаренството не 7ило уни/тено папската кури+а во >KK> година во

Босна го испратила сво+от легат BпратеникF кон@и+ со @ел да 7идат уни/тени

“ерети@ите%) Биле преземани мерки за +акне3е на католи.ката @рква во Босна и

по@врсто поврзува3е со :нгари+а) Босанската епископи+а на+првин 7ила

директно ставена под +урисдик@и+а на папата1 а од >KY год) до/ла под

+урисдик@и+а на унгарскиот над7искуп) Gерките преземени од папата во+ни.ки

поддр0ани од :нгари+а на по.етокот ги дале о.екуваните резултати па така

7анот Gате+ -инослав B>K;K2>KCK;;Z год) за 7осански

епископ 7ил поставен германе@от [о=ан *илдес=аузен1 доминикане@ и 7оре@

против ересите) *о >K;C г) унгарскиот крал ндреа ## му +а доделил Босна на

управа на сво+от син1 =ер@огот &оломан) *о текот на 7ор7ите 7анот -инослав +а

променил страната) Lако останал католик 7ил принуден да се потпре на

поддр/ката на патарените со @ел за за.увува3е на др0авната самосто+ност на

Босна) Vд за.уваните извори не мо0е да се реконструира текот на воените

де+стви+а но коне.ниот ис=од 7ил позитивен за :нгари+а и папската кури+а) Wие

успеале да осво+ат голем дел од Босна а 7анот -инослав поради 0естокиот

притисок се повлекол на еден дел од 7осанската територи+а) GеMутоа кога во

>K> г) Wатарите +а нападнале :нгари+а и +а поразиле унгарската во+ска1 7анот

-инослав се .ини дека успеал да +а врати освоената територи+а меMутоа

унгарскиот крал Бела #' во >K г) презел нов по=од и го принудил 7анот

-инослав да му се пот.ини1 притоа унгарскиот крал и ги потврдил имотите на

7осанската католи.ка 7искупи+а како и правото да со7ира десеток) L покра+ваквиот разво+ на настаните по7едата на католи.ката @рква не 7ила осигурана)

Uлавен про7лем 7ил недостиг на поддр/ка од населението кое останало верно

на сво+ата тради@ионална @рква) -емо0е+,и да опстои во зем+ата 7осанскиот

католи.ки 7искуп го преместил своето седи/те во \аково B6лавони+аF каде /то

,е остане следните векови) (о смртта на 7анот -инослав како негов наследник

во Босна се +авува неговиот роднина1 7анот (ри+езда B>KCKJYF ко+ се смета за

основополо0ник на познатата 7осанска владетелска династи+а &отромани,и)(ри+езда на+првин владеел како унгарски вазал /то се потврдува од подато@ите


6/6

дека на :нгар@ите им испратил еден одред во+ни@и како помо/ во 7ор7ата /то

+а воделе против .е/киот крал (/емисел B>KE

bosna vo xii i xiii vek

Documents