Ovo je template za skripte beleke i slina sranja koja emo dilovati na Forumu

OPTA ISTORIJA UMETNOSTI SREDNJEG VEKA IIPRVI SEMESTAR(beleke sa predavanja)UPOZNAVANjE SA OSNOVAMA SREDNjOVEKOVNE CIVILIZACIJE

Stvari se moraju sagledati onakvim kakve jesu. Merilo je bilo klasina umetnost 15 veka. Tada i nastaje termin ''srednji vek''.

Dolazi do razvitka gradova, u ijem je centru katedrala, ljudi se sahranjuju unutar graevina, sistem obrazovanja, sholastika, univerzitet kao gradska tekovina, kole su uz katedrale.

ABELAR je zaetnik pariskog univerziteta, bitan je sistem preispitivanja autoriteta, a do odgovora se dolazi kroz raspravu.

1096 godine bio je I krstaki rat.

Srednjovekovni ovek je uvek bio HOMOVIJATOR. On je teio ka tome da prihvati svete tajne, tj. etape kroz koje prolazi tokom ivota (krtenje, priee, venanje, miropomazanje, ispovest).

U itavom srednjem veku aktuelan je drugi Hristov dolazak.

Avgustin je formulisao vreme pre zakona, vreme zakona i vreme milosti. Vreme se raunalo od postanka sveta, pa do propasti sveta tj. do Stranog Suda.

HILIJAZAM ili MILENERIZAM oko 1000 god, Sotona je vezan (Biblija, Otkrovenje), oseaj blizine kraja sveta. Kraj kosmike sedmice, a svaki dan traje 1000 godina. To je isto verovanje u kraj. 1492 god, se predviao taj kraj. Zanimljivo je to to je te godine Kolumbo otkrio Ameriku. etiri decenije pre toga pao je Carigrad. Ljudi su oekivali kraj sveta na zemlji, i to tano u Jerusalimu, onda kada poslednji car poloi krunu na Hristov grob. Raj se po verovanju nalazio u Mesopotamiji, izmeu Tigra i Eufrata a uz termin raj i pakao pojavljuje se i istilite. Smatralo se da se ulazak u Ad nalazio negde na teritoriji izmeu June Italije i Sicilije.

Trgovako-zanatski centri Italija, Flandrija, Alzas (granica izmeu Francuske i Nemake).

Karmina Burana je pijana pesma.

Svete lude imaju direktnu komunikaciju sa bogom.

SAN KENERIJA I javljaju mu se tri reda a to su radnici, vitezi i svetenici.

SREDNjOVEKOVNE MAPE imale su edukativnu funkciju, bile su velikih dimenzija i bile su namenjene kako vladarima tako i svetovnim licima. Takve mape se nisu sauvale u velikom broju. Uglavnom su to kopije iz 19 veka. Na vrhu je slika stvoritelja sveta, a u centru Jerusalim.

Translatio tj. Jerusalim moe biti bilo gde;

translatio imperi prenos svetosti manifestovala se na razliite naine npr. prenos relikvija, motiju, dolazi do udesnog pojavljivanja ikona.

Ljudi su za vreme I krstakog rata pravili mape sa prikazom Jerusalima, ali ne na onaj faktografski nain. Tu se zapravo moe videti kako se vizualizuje ideal. Opet je prisutan princip kruga, tj. sfere i princip kvadrata to vue poreklo jo od Etruraca, tj. od njihovog sistema planiranja gradova.

Kombinacija kruga i kvadrata su vizuelni elementi koji se koriste za uobliavanje slike idealnog grada.

Isidor iz Sevilje nudi jednu takvu sliku sveta:

* trodelna podela sveta na Evropu, Aziju i Afriku. Na obodima tog sveta su fantastine i realne ivotinje, ljudi drugih rasa. Isto to e se pojavljivati na romanikim portalima i kapitelima.

Jerusalim je u centru

Raul Glaber bio je monah iz klinijevskog reda, napisao je hroniku. Govorio je o tome kako je rasporedom godinjih doba i ostalih prilika dolo do haosa. U to vreme Halajeva kometa je prola pored zemlje. Svi dogaaji su splet znakova koji odreuju sudbinu. Pored svega toga, a posebno verovanja u Strani sud ljudi su oekivali dan kada e Vaskrsnuti.

U osnovi svakih verovanja bio je neki magijski aspekt. Sa jedne strane postoji strah zbog dolaska kraja, a od 1000 godine dolazi do razvitka agronomije to je u neku ruku kontrasno. Ceo polet evropskog drutva je uspeo uz pomo pasulja (Gof).

Dani gneva dies ire

Ta civilizacija je u svemu videla pouku, tako da su znaci koji su naglaavali Strani Sud nalagali da svako za sebe spere svoj greh da bi oveanstvo bilo spaeno. Ideal oienja je monaki ivot. U to vreme dolazi do reforme monatva.

Sv.Benedikt je ustanovio naela monatva. Te regule su doivele svoje reforme.

Ideali monakog ivota bili su :

-odricanje svega zemaljskog

-odlaganje oruja

-post i ivot u nevinosti

Vreme je strogo odreeno kod monaha i podeljeno na tri dela. Klju kolektivnog iskupljena leao je u manastirima. Manastirska crkva u Kliniju je na elu novog carstva. Glavni nosioci tih reformi su manastiri i car koji je tad olien iz Selijevske dinastije, takoe i novi element ogleda se na politikoj sceni gde su predstavnici nekadanjih varvarskih plemena koji stiu do juga Italije. To su bili Normani.

Manastirska crkva je olienje svih hrianskih ideala. Taj koncept manastirske crkve se zasniva na retro umetnosti, ali i donosi odreene novine. Kult relikvija je bitan, tela pokojnika su predavana crkvama i tako su zapravo imala vee mogunosti da Vaskrsnu jer se nalaze blizu svetitelja poto su sahranjeni na manastirskom grobnju.

Broj oltara se poveava i to uslovljava nova strukturalna reenja. Sluba se mora obavljati na vie oltara u crkvi.

Treba reiti pitanje odnosa sa vlastelom jer su se manastiri nalazili na teritoriji vlastele. Opati su se esto parniili sa plemstvom. Kada je izvrena reforma manastira, takvi obnovljeni manastiri su se udruivali i spajali su se u celine da bi odoleli uplivima svetovne vlasti i uplivima sa strane. Crkve npr. Klinijevskog reda (osnovane 910 godine na posedu vojvode Vilijama) su dosta sline crkvi Klini (ali one iz tree faze).

CRKVA SV. MAGDALENE U VEZLEJU je slina klinijevskoj crkvi.

Opat Vilijam od Volpijana crkva Sv.Beninija u Dionu. Opat je zahtevao super regulu po pitanju nonje, hrane... Bila je ta regula dosta stroija od regule Benedikta. Umro je 1031 godine i bio je glavni opat mree manastira irom Evrope.

1450 manastira je imala mrea Klinijvskog reda. Zahvaljujui svojoj reformi Klini je postao super sila u Evropi.

KLINI

Osnovan je 910 godine u Burgundiji. Crkva je posveena Sv.Petru i Sv.Pavlu, danas je u ruevinama tj. dobar deo kompleksa je uniten. Postoje tri faze u izgradnji glavne manastirske crkve. Druga faza izgraena je u osmoj deceniji 10 veka, a trea faza za vreme opata Iga, koji je bio na elu manastira 60 godina, tj. od 1049 1109 godine. Ta trea faza se datuje u 30.9.1088 godine. Crkvu je osvetio papa Urban II 25.10.1095 godine. Pored glavne manastirske crkve postoji itav kompleks graevina: trpezarija, elije, radionice za izradu bogoslubenih predmeta. Kod Klinijevaca princip rada (fizikog) zamenjuje se principom druge vrste rada. Biti ktitor bogoslubenih predmeta je bogougodno delo. Glavna manastirska crkva-obred odluuje o izgledu prostora, kult relikvija, prikazivanje novog autoriteta klinijevskog reda. Grgur VII govori da je vicarus dei vladar a ne sam car.

Crkva je Velikih dimenzija, petobrodna je bazilika, ima narteks sa dve kule. Istono postrojenje je malo sloenije, ona je primer prvih crkava koje imaju dva transepta na istoku. U Otonsko vreme takoe je postojalo isto graenje dva transepta ali jedan se nalazio na istoku a drugi na zapadu.

Svaki od transepta ima kapele, a hor ima deambulatorijum i zrakasto rasporeene kapele.

Zrakaste kapele se pojavljuju jo za vreme Karolinga ali kod Karolinga mnogo su bile bitnije kripte. Postoji jedna gravira na kojoj se vidi izgled pre francuske revolucije. Veoma znaajnu ulogu imaju kapiteli. U zapadnom delu Klinija kapiteli su neka vrsta korintskog kapitela. Na istoku su oni figuralni. U svemu tome znaajnu ulogu igra komunikacija monaha i laika, koji tu dolaze na poklonjenje, sa tim kapitelima. Teme na tim figuralnim kapitelima su: etiri rajske reke, personifikacija tonova Grigorijanskog pojanja, muzika je veoma bitna.

Akustika crkve glavni brod je zasveden, a to podrazumeva nova tehnika dostignua. Svod se zasniva na prelomljenom luku. Upotreba tih razliitih vrsta svodova je novina 11 veka.

Oko 1125 god, dolo je do obruavanja svodova u Kliniju pa su se pojavili kontrfori i potporni luci. Postojala je tenja da se izgradi od nekog trajnijeg materijala, a to je kamen koji obezbeuje venost, to ukazuje na simbolinu venost, a ne na fiziku venost. Klini je trebalo da bude olienje neba na zemlji. Naela gradnje i proporcije u Kliniju iz tree faze zasniva se na Vitruvijevim principima. Ti principi dobijaju novu auru.

Kenet Konant je jedan od najveih istraivaa Klinija.

Bitan je odnos prema Rimu. Klini je sagraen po vitruvijevom konceptu, zbog toga je bitan odnos Rima i Klinija. Klini se smatra Novim Rimom zbog podudarnosti dimenzija sa Sv.Petrom. Klini je novi autoritet. Svi elementi estetike kao to su monumentalnost, grandioznost, luksuz, formiraju novi centar duhovnosti. Ulaz u manastir bio je obeleen propilejima. Klinijevska crkva je od poetka stavljana pod jurisdikciju rimske crkve.

Oko sredine 11 veka dolazi do proimanja svetovne i duhovne vlasti. Svi su usmereni ka obnavljanju autoriteta duhovne vlasti.

1077 papa je trijumfovao, a car je klekao pred njim.

MONTE KASINO

Izvan mree klinijevske crkve je Monte Kasino tj. opatija koju je osnovao Benedikt. Nalazi se u Kapuu i vezuje se za opata Deziderija (Juna Italija).

1944 opatija je stradala. U tekstu ''Lav od Ostije'' pohvaljuje se opat Deziderije i ujedno se opisuje sama crkva. Opet dolazi do imitacije Rima tako da se i ova crkva moe smatrati ''Novim Rimom''.

Bazilika je ista kao i Sv.Petar u Rimu. Ima transept na istoku. Konceptualno ova crkva ima istu emu kao Sv.Petar u Rimu. Dolazi do programske upotrebe spolija. Stubovi sa starih rimskih graevina su donoeni i ugraivani u Monte Kasino. Postoji veza izmeu Monte Kasina i vizantijskog bazileusa, jer finansije stiu iz Carigrada. Vizantijski mozaiari odlaze u Monte Kasino, a njihovi lokalni uenici nastavljaju i dalje da ire te uticaje koji stiu sa izvora tradicije.

SAN AMBROO U MILANU

Benediktinska crkva, osnovana krajem 4 veka zahvaljujui episkopu Ambroziju. Graevina je dobila na znaaju kada su otkrivene moti Gervazija i Protasija. U kripti crkve se nalaze moti Sv.Ambrozija. Kasnije je, za vreme Karla Velikog crkva obnovljena. Jo za vreme Karla utvreno je da jedan krug kanonika treba da vri slube za laike. Crkva ima dve kule, a jedna je kula kanonika. Krajem 11 i poetkom 12 veka crkva dobija novi izgled, slino kao u Rimu. Ova crkva predstavlja vaan primer zbog naina na koji su arhitekti reili zasvoavanje broda crkve, a da to pritom ne bude drvena konstrukcija. Ima krstasto rebrasti svod. Dva bona traveja odgovaraju duini jednog traveja. Majstori iz okoline jezera Komo putujui po Evropi prenose lombardijski stil. Predikaonica je sastavljena od dva sarkofaga, koji su ranohrianski, friz ima starozavetne teme.

CRKVA U PAJERU

Podignuta je za vreme Henriha IV u Nemakoj.

Metr./opolis Germania

pajer je mauzolej nemakih kraljeva, u njemu su sahranjena etiri vladara sa enama. Sa jedne strane moe se opet uoiti pozivanje na Rim, jer je ova crkva bazilika sa transeptom na istoku. Ima vestverk i dve kule uz apsidu. Crkva na fasadi ima niz slepih arkadica, otvora itd, a to je lombardijski uticaj. Centralni brod i boni brodovi su povezani tako to otvori bonih brodova odgovaraju interkolumnim prostorima.

Normani, osvajai sa severa nastanili su se na severu Francuske u 9 i 10 veku. Oni su krenuli u osvajanja na severu i na jugu. Vojvoda Vilijem Osvaja u bici kod Hejstingsa kree na Englesku.

Mauzolej Vilijama Osvajaa posveena je Sv.Stefanu. Nalazi se u Kanu, i sagraena je oko 1060 -1065 godine. Ima estodelni svod.

ena Vilijama Osvajaa takoe je podigla crkvu, posveenu Sv.Trojstvu. Ova crkva ima krstaste svodove.

Od 1066 godine, kada su osvojili Englesku podie se mnogo crkvi. Blizu Hejstingsa je podignuta opatija.

CRKVA U DARAMU ima sedmodelne rebraste svodove. Gradnja crkve je otpoela posle smrti Vilijama Osvajaa.

Bela Kula u Londonu drvene fortifikacije zamenjuju stabilnije kamene fortifikacije. Centar ovog utvrenja je Dondon kula koja ima odbrambenu, stambenu i religioznu funkciju. U njoj postoji kula iz veka koja je posveena Sv.Jovanu Krstitelju (kapela).

Tapiserija iz Bajea sa prikazima Vilijemovog pohoda.

CRKVA SV.MAGDALENE U VEZLEJU

Nalazi se u Francuskoj, pripadala je klinijevskom redu. Umesto poluobliastog svoda kakav je u Kliniju ovde je svod krstast. Ouvana je skulptorska dekoracija. Klini ima arhitektonsku plastiku na ulazu u crkvu i na kapitelima. Program je sloeniji. Tema Hrista u slavi car strane slave. Portal koji deli naos i narteks ima kao temu Odailjanje apostola, tj.irenje prave vere do granica poznatog sveta. Na trimou je predstava Jovana Krstitelja. Ovde su takoe postavljeni zodijaki znaci, godinji radovi, ljudi razliitih masa.

CRKVA SV. LAZARA U OTENU

Takoe pripada klinijevskom redu. Pre nego to je Klini bio skroz zavren (1118. god) bila je sazidana i crkva Sv.Stefana St.Etjen. U portalu crkve Sv.Lazara nalazi se skulptoralna dekoracija. U luneti je Strani sud, iznad su kosmoloki motivi, tj. zodijaki znaci. Ovde je prikazano i sveopte vaskrsenje mrtvih. Postoji natpis u kome je ime umetnika koji je ovo napravio. U unutranjosti stubovi su sa kanelurama. Imaju figuralne kapitele, kakvih inae nema npr. u Kliniju ali su zato u Kliniju stubovi sa kanelurama jedno od glavnih obeleja.

Rukopisi sa tekstom apokalipse:

Apokalipsa iz Bomberga iz 11 veka, ilustracija 12-te glave (apokalipsa). Predstavljena je ena sa suncem u kosi i mesenjcom pod nogama. To je aluzija na Bogorodicu.

Iz 10 veka jedna od panskih Apokalipsi. Oliava spoj vizantijske i islamske umetnosti.

U zidnom slikartvu takoe se pojavljuje tematika Hrista u slavi, npr. u Berzelevilu (u Francuskoj) koji je bio kao letnjikovac klinijevskih opata. Ova tema se spaja sa bonim figurama gde su Sv.Petar i Pavle takoe predstaljeni tako da dolazi do spajanja Traditio legis i Maiestas Domini.

Postoji i scena muenitva gde je spor oko toga ko je muenik.

San Anele in Formis u Italiji ouvana dekoracija, u apsidi je predstavljen Hrist na prestolu. Inkarnat Hristov pokazuje nain interpretacije lokalne radionice vodee umetnosti Vizantije. Naspram Hrista je Strani sud, na zapadnom zidu. U brodu, iznad arkade su serije scena Novog i Starog zaveta sa posebnim naglaskom na Hristova uda i parabole. Obnovitelj crkve Deziderije prinosi model crkve.

Na severu Italije nalazi se crkva San Pjetro al Monte koja ima otvorenu drvenu tavanicu. Sagraena je u 11 veku. Sa horom nebeskih sila prikazan je Hristos u slavi, (aneli i arhaneli ubijaju adaju 12. glava Otkrovenja). Tema Nebeskog Jerusalima doslovno je prikazana (Apokalipsa sa vratima koja su po jedno pleme Izrailja), princip kvadratne forme je vidljiv.

HODOAE KULT RELIKVIJA

Hodoasnike crkve uglavnom imaju vie brodova, jedan transept, kulu, zrakaste kapele. Iznad bonih brodova su galerije.

SEN SERNIN U TULUZI

Bitno je osvetljenje, ono dolazi i sa galerija i iz bonih brodova. Crkva je polutamna, glavno osvetljenje je iz kupole. Ovakav tip graevine e se ponavljati. Iznad bonih brodova su krstasti svodovi, a naos ima poluobliasti svod. Ukraavanje crkve Tematika se vezuje za Apokalipsu. U Luneti portala je Vaznesenje, a ispod su Apostoli koji posmatraju Vaznesenje. Portal Meevil u Tuluzi, crkva Sen.Sernena tema Vaznesenje.

ST.FOA U KONKU

Crkva je dominirala okolinom, monumentalna je. Trobrodna je bazilika, svetlost dolazi sa galerija, i iz bonih brodova. Portal ima razvijenu predstavu Stranog suda; natpis je na latinskom: ''Grenici ako ne popravite svoje ponaanje u budunosti eka vas Strani Sud''.

-SV.MARTIN U TURU

-SEN MARSIJAL U LIMOU unitene su u francuskoj revoluciji

-SEN ETJEN U NEVERU

Santjago de Kompostela

Bio je shvatan kao novi cilj. Ova crkva se suoavala sa velikim preprekama. Na ukrsnici glavnog broda sa transeptom visio je veliki polijelej. Portal crkve oliavao je portal slave. Ovo je ublaena verzija Hrista koja se blii gotikom konceptu. David nije prikazan sa harfom ve sa nekim gudakim instrumentom. Odlazak na hodoae je bila zaloga spasenja. Ljudi-hodoasnici su posle hodoaa nosili amblem na osnovu kojeg se znalo da su posetili Sv.Mesto, a to je KOLjKA. Simbolika koljke pojavljuje u srednjem veku npr. u Raveni na sarkofazima. Umrli se na tim sarkofazima prikazuju ispod koljke, to simbolizuje nebesku sferu i zaklon.

-HAKA

-SAN HUAN DE LA PENjA

-HUESKA, LEON, SAN MARTIN U FROMISTI

Postoji itav niz kola, regionalnih reenja, isto su se nalazile na hodoasnikim putevima. Ta regionalna reenja se vezuju za odreene oblasti.

CRKVA SV.PETRA U MOSAKU

Nalazi se u oblasti Langdoka. Sredinji stub portala je trimo. Predstava u luneti portala je 24 starca Apokalipse, dok je Hristos predstavljen kao Majestas Domini. Na arhitravnoj gredi su stilizovane rozete, koje se ovde mogu tumaiti kao kruee sunce. Biljna ornamentika se javlja svuda, ali je ne treba posmatrati samo kao ukras, ve ona ima odreeno znaenje. Na trimou Sv.Petra na 2 stranice su starozavetni proroci, a na druge dve su predstave fantastinih ivotinja. Prorok Isaija stilizacija. Poruka se moe javiti kroz tekstove, kroz fantastina bia. Portal ove crkve je jako uvuen, tako da na zidovima pre stepenastih dovratnika imamo scene greha.

Psihomahija (pudencijeva) tekstovi o grehovima koji su itani u srednjem veku. Figuralni kapiteli dobijaju posebno znaenje. On postaje glavni nosilac programa crkve.

scene greha

portal

Na tim kapitelima se javljaju ornamenti i fantastina bia, starozavetne i novozavetne scene. Sve to spada u domen moralizatorske tematike, teme potiu iz usmenih predanja (bajke, basne).

Iz basne: Magarac, vuk, lisac svetenik, riter, seljak

Portal crkve u to vreme predstavlja iu, glavni dogaaji se deavaju ispred portala. esto su na njima predstavljeni akrobate i ongleri.

Iz Mosaka borba Samsona sa lavom nalazi se na kapitelu.

Kapitel Iz ovinjije bia vrebaju duu oveka, personifikacija mranih sila. Motiv eljusti, menjanje oblija, proimanje, ovde je mogue da jedno bie ima dva tela, jednu glavu Udvojeni stubovi sa jednim kapitelom (npr. u Mosaku)

U klausterima su se obavljali neki obredi. U to vreme se pojavila struja u monatvu koja se usprotivila takvim dekorisanju. Jedan od njih bio je iz reda Cisterita Bernard Klervoa. Cisteritski red osnovan je 1098 godine, a osnovao ga je Rober iz Molemzea. Bernard je osnovao Klervo 1113 god. Crkve cisterita su bazilike, nisu vie monumentalne, bez figuralnih su kapitela, bez velikih prozora, bez unutranje dekoracije asketski minimalizam.

Na zapadu Francuske nastaje itav niz crkava sa specifinim reenjima. Jednobrodne su, naos je prekriven nizom kupola, koje poivaju na trompama (Sv.Petar u Angoleumu). Crkva Sv.Fronta U Perigeu slina je Sv.Marku iz Venecije. Centralnu kupolu nose stupci.

Sv.Petar u Angoleumu ima na zapadnoj fasadi tematiku apokaliptine vizije, Hrista u slavi. To je projektovano na itavu fasadu.

Bogorodiina crkva iz Poatjea, specifina je i po tome to je tu 732 godine Karlo Martel zaustavio invaziju Arabljana. To je takoe mesto Sv.Ilarija koji je bio uitelj Sv.Martina. Kod ove crkve itava zapadna fasada je ukraena. Elevacija bonih brodova odgovara elevaciji glavnog.

Helenkirhe dvorske crkve

Crkva Sv. Trofima u Arlu

Nalazi se u Provansi, bitna je njena fasada. Klauster iz ove crkve ima udvojene stubove.

Sen il di Gar takoe je iz Provanse.

Opatija Fontenvro je grobna crkva dinastije Plantageneta.

SEN SAVEN SUR GARTAMPIznad centralnog broda ima dekoraciju sa starozavetnim scenama. Svod je poluobliasti. U samom svodu postoji podeljenost na trake. Slikarstvo nije bilo rasprostranjeno samo u ulazu i u naosu, ve je postojalo i u kripti. Blie ulaznom delu nalazile su se apokaliptine scene, a u kripti program dekoracije odnosio se na ktitora. Pozadina je podeljena na segmente, to je uticaj rukopisa (jo od Vivijanove biblije).

ROMANIKA FORMA:

-linija igra vanu ulogu, izrazito naglaene konture; linearizam

-pojednostavljenost, simbiliki predstavljena realnost

-linija u okviru kontura je kao ornament

SV. MARTIN U TURU

Ima niz stojeih figura jako velikih dimenzija. Na jednoj je Sv.Florencijus, ovde su freske sline vizantijskim freskama. Pretpostavlja se da su umetnici iz Severne Italije i iz panije doneli ovaj stil u Tur. Boja, statinost figure, plava pozadina i zlatna pozadina.

U 12 veku u Engleskoj su najvaniji centri za iluminaciju.

SANTA MARIA DETAKULj

Nalazi se u paniji. U apsidi je predstava Bogorodice sa Hristom. Vidljiv je uticaj iz Italije.

Rekonkvista ponovno osvajanje tj. povratak teritorija hrianskih vladara. Jo od Karlovog vremena uoava se tenja da se od Arabljana teritorija panije vrati u ruke hrianskih vladara. Sa strane Bogorodice prikazana su tri mudraca. Dve tema su glavne: Bogorodica u slavi i Majestas Domini. U ranoM hrianstvu Hristos se prikazuje na dugi kako sedi na sarkofazima npr. u Hosios Davidu.

SAN KLEMENTE DETAKU

Takoe iz panije. U apsidi je Majestas Domini.

PANTEON DE LA SEREJES

Ovo je grobnica kraljeva. Na jednom segmentu svoda prikazan je Hristos u slavi, pokolj vitlejemske dece. Tenja da se prikae otvaranje neba i pojava Hrista koji dolazi.

Scene: Prvi greh, Aneo se javlja pastirima.

Ornamenta eklezija mobilijar crkve. Nijedna crkva nije postojala a da nije imala raspee koje je stajalo iznad pregrade koja je odvajala naos od oltarskog prostora. Hristos se na drvenim raspeima predstavljao sa rairenim rukama, spreman da primi grenike. Ovakvih krstova ima puno iz panije i Nemake.

Iz katedrale Hironi u Kataloniji tapiserija sa scenom Stvaranja sveta, podeljenost na segmente, koncentrini krugovi. Ovakve tapiserije su visile sa pregrade koja deli naos od oltarskog prostora.

Skulpture Bogorodice sa Hristom uglavnom su bile drvene, neke su ak bile monumentalne. Ni jedna crkva nije postojala bez toga. Ove skulpture su stajale u oltarskoj menzi. Ova skulptura je bila mobilna, ona je uestvovala u procesijama, a nekad su u njih bile postavljane estice motiju svetitelja tako da su ove skulpture imale relikvijsku funkciju.

Evlogije - predmeti koji su se donosili sa hodoaa i koji su imali funkciju svetosti. Te skulpture imaju i religioznu i politiku funkciju.

Relikvijar iz Konka iz crkve Sen Foa bukvalna vizualizacija, tj. relikvijar ima oblik npr. ruke ukoliko su u njemu estice ruke svetitelja, ili npr. stopala.

Nijedna crkva nije mogla biti osveena ukoliko nisu imale estice motiju nekog svetitelja. Politika mo se zasnivala na moi relikvije. estice motiju su ugraene npr. u regalije tj. simbole politike moi.

itije grofice Matilde od Kanose prikazano je ereenje tela Sv.Apolonija.

U Italiji papstvo je u ekspanziji. Dolazi do formiralja papse kurije, teritorijalne pretenzije kurije ostavljaju veliki utisak. Sami gradovi su kao komune (komune formiranje graana u svrhu odbrane integriteta graana).

Umetniki centar umetniki je u Milanu (Lombardija dolina reke Po). On je bio i veliki trgovaki grad. Dobio je neke povlastice jo za vreme Otona. Oni su trgovali itom, tom mreom vodenih puteva dolazi do protoka robe i iz udaljenih naselja. Piza i enova su trgovali sa Afrikom. Venecija je takoe bio bitan trgovaki centar. Tada se i podiu gradske katedrale.

KATEDRALA U MODENI

Sa gradnjom se poinje 1099 godine, patron je Sv.enimijano. Crkvu zidaju Lan Franko (arhitekta), i Viligelmo (skulptor). Modena je primer tipine lombatdijske crkve. Istono postrojenje je uraeno tako da se dobije dvospratno reenje. Ima kriptu. Vertikalna povezanost izmeu motiju i trpeze, tako da je bilo bitno napraviti prolaz za kriptu. Oltarski prostor je izdignut. To se esto ponavlja u lombardijskim crkvama. Lezene dele fasade na segmente. Portal: karakteristian je za Lombardiju. Skulpture dva lava (sa strane ulaza), Iznad ima baldahin, a lavovi nose kolonete. Portal je izbaen. U frizovima na panelima nalaze se skulpture (oko portala). Tu su prikazane starozavetne scene, ali u sklopu dekoracije na bonim portalima nalaze se skulpture lokalnih kultova. Ova crkva ima portal patrona i ktitora. Iznad oltarskog prostora je CROCE DIPINTI, ali je on iz 14 veka.

Identitet grada dobija se kroz katedralu. U skulpturi su sauvane ilustracije o kralju Arturu, predstave iz basni se prikazuju, tj. usmena predanja. Prikazuju se i razne fantastine ivotinje.

San Zeno Maore u Veroni ima izbaen portal.

Katedrala, zvonik, baptisterijum u Parmi

SAN KLEMENTE U RIMU

1084. godine bio je poar, pa je crkva obnovljena. Prvobitna crkva se nalazi ispod temelja sadanje crkve. Ona je iz 4 5 veka i zovu je Donja crkva San Klemente. Obnovljena je za vreme pape Paskala II. Karakteriu je antiki stubovi, ovde je vidljiva tenja za dostignuem zlatnog doba u Rimu od Konstantina do Justinijana. Apsida je ukraena mozaikom, a uzori za to su iz doba ranog hrianstva. Opus alexandrinum opus u kome je raen pod. Nosilac programa cele crkve je mozaik u apsidi, u konhi je raspee okrueno vream, a koje su krajnje stilizovane (kao na Konstancinom sarkofagu). Ispod su jaganjci.

1086. u Sv.Petru u Rimu je papa Viktor III. U to vreme dolazi do jaanja centralne uprave, pojava veeg broja kardinala. Centar za razvoj pravne nauke bio je Bolonj (Gracijan je jedan od najpoznatijih pravnika).

Sv.Kliment je etvrti po redu papa. Stradao je muenikom smru u vreme Trajana i Decija. irilo i Metodije su preneli njegove moti (stopalo) u Rim u 9 veku. Dolazi do ponovnog vraanja mozaika, sa naelom srednjovekovne estetike. Ovo nije kopija doslovna nekog ranohrianskog mozaika ve je kombinacija vie. Napravnjen je itav izbor tema. Smiljena upotreba antikih spolija. Kanelirani i porfirni stubovi. Kosmati porodica je radila u celoj Italiji.

Stara crkva Sv.Klementa bila je mitreum, a na njenim temeljima je podignuta nova crkva. U donjoj crkvi San Klemente u to vreme napravljen je ciklus fresaka posveen patronu crkve. Ova Donja crkva je sad sluila kao kripta. Freske su posveene trenucija udotvorenja Klimenta npr. Kliment je sluio misu na kojoj je prisustvovala Teodora iji je mu Sisinije prefekt grada i paganin. Sisinije je krenuo da trai crkvu u trenutku kad je ona bila na misi, a kada je uao u crkvu oslepeo je, pa mu je Kliment vratio vid. U ovoj crkvi takoe je prikazan prenos motiju: tj. udesno izbavljenje iz Azovskog mora. Moti Klimenta bile su baene u more, a na tom mestu (loka sankta) jednom godinje voda bi iezla i otvarala put narodu koji bi doao do tog mesta i tu bi se stvarala kapela u koju bi ljudi doli na poklonjenje. Tu se jednom dete udavilo a Kliment je ''na daljinu'' spasio dete.

Jo za ivota Klimenta najavljeno je njegovo delovanje. Aleksej je otiao u inostranstvo i kad se vratio kui iveo je kao rob, on je svoju ispovest napisao na papirusu, umro je piui. Zatim dolazi Kliment i vadi papirus iz zgrenog stava Alekseja.

Lokalna tradicija je bitna u Rimu jer se u ovom trenutku svako polje prekriva snopom linija. To se javlja i u ovoj crkvi. Vidi se na Teodorinoj, Sisinijevoj i Klimentovoj odei.

U 11 veku dolazi do ponavljanja apsidalnih programa standardnih rimskih reenja, kao npr. to je bio sluaj kod Sv.Kozme i Damjana sa stojeom figurom. Takoe u Sv.Pudentijani ona prilazi Bogorodici.

SAN PJETRO U TOSKANISagraena je u treoj deceniji 12 veka. U apsidi je Vaznesenje Hristovo.

Za Italiju nije karakteristino slikanje Mjastas Domini ili npr. Bogorodice sa Hristom.

Pred kraj 11 veka mnoge crkve doivljavaju obnovu. 36 crkava dobija monumentalne zvonike, sa novim monumentalnim ulazima (Santa Marija in Kosmedin). Pojavljuju se ulazi kao u Deziderijevoj crkvi, a to je naglaen portik sa lukom iznad. Ona u stvari ponavnja izgled crkve Sv.Petra.

Klaustar crkve San Paolo Fuori le Mura je sa tordiranim stubovima, koji treba da asociraju na Solomonov hram.

Toskana tog vremena bila je pod upravom kraljice Matilde. Ona je bila prijateljica pape Grgura VII. Firenca je sedite Toskane i ona je bila papski orijentisana. Tada se podie itav niz crkava koje se oslanjaju na iste izvore, a to su ranohrianski izvori (u literaturi to se zove protorenesansa).

SAN MINIJATO AL MONTE

Nalazi se u blizini Firence, ali za razliku od Rima ovde se upotrebljava mermerna oplata. Ima otvorenu drvenu tavanicu. U apsidi je prikazan Hristos.

Badia Fiesolana, San Domenico di FiesoleBaptisterijum u Firenci mermerna oplata, nain na koji se ralanjuje prostor.

Kompleks u Pizi katedrala, atrijum i baptisterijum. Ceo taj prostor zove se Polje uda. Sa podizanjem katedrale poela je komuna, potisnuti su Saraceni. Od kraja 11 veka pizanska flota je prevozila Krstae, brodovi koji su se vraali iz Sv.Zemlje kao balast nosili su zemlju odatle, a tom zemljom je nasipan atrijum. U toj zemlji u atrijumu su polagani vernici. Bosketus je bio vizantinac.

Kod pizanske katedrale vidljiv je plan tri bazilike (2 u transeptima i jedna glavna). Matilda je dola do Sardinije, gde se moe videti izraziti toskanski uticaj.

San Mikele u Paviji stepenasto uvuen portal, skulpture su aplicirane na fasadi.

Hodoasnika crkva u Tuluzi

Predmet od drveta koji predstavlja Hrista u slavi iz Sv.Marije Detahulj. To je oltarska slika, kombinacija slike i skulpture, oko Hrista su starozavetne linosti.

Nalonj mesto sa koga se itaju jevanelja. Nose 4 jevanelista.

Vinesterska biblija inicijal sa scenom, to je istorijski inicijal, majuskula.

Egzultet svici raeni u skriptorijumu Monte Kasina, to je inae tipino za Junu Italiju.

Teratoloki inicijali zoomorfni inicijali

VIZANTIJAAleksej I Komnin vlada od 1081-1118 (porodica Komnina vlada do 1185). Srednjovizantijski period traje do 1204 godine.

Dolazi do irenja vizantijske umetnosti na Balkan, Junu Italiju i Rusiju. Egejska ostrva su pod komandom franakih vitezova. Neki delovi Italije su pod venecijanskom vlau.

Dolazi do irenja vizantijskih rukopisa koji se koriste kao predloci za dekorisanje crkava irom Evrope. To dovodi do toga da se i u Tirou koji se nalazi na severu Italije vide ikonografska stilska reenja Vizantije.

Manastir Hrista Pantokratora je jedan od poslednjih primera graenja monumentalnih gradskih crkava. Ta tradicija podizanja crkava vue korene jo od Romana I koji je podigao Mireleon (Bodrum Damija). Od Romana I pa nadalje vide se nastavci graenja tih monumentalnih zdanja. To se takoe nastavlja za vreme Romana III i njegove ene Zoe. Od vremena ikonoborstva pa do etvrtog krstakopg rata primetan je urbanistiki razvoj. Na obodima centralnog gradsog jezgra podiu se graevine. Bitan je broj trgovaca koji se nastanjuju blie Zlatnog Roga i u Galati (trgovci iz Amalfija, Pize, enove, Venecije). Podiu se grobne crkve vizantijskih careva. Do tada oni su se sahranjivali u crkvi Sv.Apostola.

Crkva Sv.Mihajla je grobna crkva Komnina. Carevi postaju ktitori manastira. Oni podrazumevaju i mone i bogate metohe i izvan Carigrada. Ti manastiri su esto bili staraki domovi, bolnice.

Fenomen uspona monatva i monakog ivota moe se sagledati u kontekstu nove duhovnosti 11 veka.

Simeon Novi Bogoslov bio je u jednom od bitnih carigradskih manastira, bio je u Studijskom manastiru (fokus ikonodule potovanje ikona), zatim je bio iguman Sv.Mamase koji je obnovio. On je formulisao obrasce duhovnog ivota i formulie ''duhovno oinstvo''.

Monatvo igra vanu ulogu u odgoju. I sami carevi sada, a posebno za vreme Manojla I, se upodobljavaju idejama monakog ivota. Monasi na zemlji ve ive ivorom anela jer se odriu svih zemaljskih strasti. On kae: ne pokuavaj da nae posrednike.

Angelicos bios aneoski ivot.

Car Manojlo I se pred smrt zamonaio to se do tada nije deavalo (imitatio christi). Od tog njegovog ina to postaje redovna pojava. Za svoju crkvu Hrista Pantokratora donosi na leima plou iz Efesa, donosi je iz luke do samog manastira. Manastirske komplekse je bilo bitno opredeliti. Pojavljuje se veliki broj ikona koje imaju specifinu ulogu. Oltarska pregrada je glavni fokus i glavno mesto za sretanje vernika sa nebom na zemlji. Ikona funkcionie kao platno kroz koje sunce isijava na zemlju. U 11 veku ikone se postavljaju i na arhitravnu gredu, kao to je to sluaj bio na Sinaju gde postoji greda sa itavim nizom ikona. Ikone se ne nalaze samo na oltarskoj pregradi, ve i na proskinitarima, ali pojavljuje se i veliki broj linih ikona. Te ikone su vezane za predstave Bogorodice i Hrista EKFRASIS opis um dela, on ne slui da bi se to delo samo opisalo, on ima za cilj i da opie doivljaj oveka prilikom kontakta sa tim delom.

Period obnove platonistikih teorija Mihajlo Pselm i njegov uenik Jovan Ital. Mihajlo je napisao eksfrasis o svojoj ikoni raspea. Ekfrasisi su se nalazili i na samim ikonama. Liturgija i crkvena poezija utiu na formiranje ikonografije.

Bogoslobeni tekstovi dosta utiu na ikonografiju, i to je dosta izraeno u oltarskom prostoru. U polukaloti apside je Bogorodica, ispod je Priee Apostola, a ispod Poklonjenje arhijereja.

Arhiepiskop Lav preuzeo je obnovu Sv.Sofije u Ohridu, i dekorisao je oltarski prostor. U sredinjoj zoni je Hristos koji blagosilja hleb, a prilaze mu Apostoli. Ovde se hleb posebno potencira. U ovo vreme izme postavlja se pitanje kvasnog ili nekvasnog hleba. Ovom scenom Lav je nastavio carigradsku dogmu. Liturgija na zemlji je odraz liturgije na nebu. Takve evharistike scene nalaze se i na rukopisu, sa tekstom Vasilija Velikog 14 (taj svitak se uva u Jerusalimu 11 vek) i sadri uz tekst liturgije, a na marginama scenu Priea. Pored scene priea u Ohridu nalazi se scena iz ivota Vasilija Velikog, a to je sluba Vasilija Velikog. On je tu poluokrenut ka oltaru. Ima svitak na kome je ispisan tekst liturgije Vasilija Velikog. itav niz stojeih figura otaca crkve je prikazan. U kapeli iznad akonikona je Deizis. U ovoj crkvi prikazana je i Avramova rtva. Plava pozadina, ispod baldahina je Hristos kome prilaze Petar i Pavle, i 2 anela sa ripidama. U tom oltaru je i ciklus Vasilija Velikog, gde se on klanja asnoj trpezi sa svitkom, u stavu koji e biti uobiajen kasnije za prikaz slube arhijereja.

Deizis se takoe javlja u apsidi, u Emali Kilisi.

CRKVA BOGORODICE ELEUSE IZ STRUMICE U MESTU VELUSA 1080 god.

U apsidi crkve ispod Bogorodice na prestolu su Vasilije Veliki i Jovan Zlatousti. Oni se klanjaju Hetimasiji (baptisterijum ortodoksnih) sa svetim duhom (golub), i jevaneljima. Hetimasija u ovo vreme dobija mnogo na znaaju, a to je u vizantijskom krugu u domenu eshatoloke dogmatike, a na Zapadu je npr. to Majestas Domini. U kupoli crkve nalaze se dve scene: Deizis, tj. medaljon sa predstavom Hrista u kaloti, a u tamburu su Bogorodica, Pretea, 2 anela i proroci. Deizis se vezuje za krug eshatolokih tema i drugi Hristov dolazak. Ovakav Deizis e se javiti kasnije u Kapadokoji u apsidi.

-carska odeda: loros i divitision

-boanska investitura: vladar dobija insignije

-car se predstavlja i na nekim scenama (npr. Bogorodiin akatist)

-vladar prikazuje se kao uvren u red svetitelja

-itejne ikone

- gestovi su znaajni, posebno u Komninsko vreme

-prislanjanje ruke na lice alost

-otvoreni dlanovi, ake: molitva upuena rtvi, zastupnitvo npr. u ktitorskim kompozicijama

-u helenistikoj umetnosti je difinisana itava serija gestova i izraza lica

-gradacija svetosti od kupole pa nadole

Hosios Lukas, Nea Moni na Hisou, Dafni primeri su ktitorske delatnosti. Glavni su predstavnici sistema dekoracije.

HOSIOS LUKAS 1030 god.

Katolikon posveen Sv.Luki. U kontinuitetu je trajao ivot manastira i monaha. U crkvi je predstavljeno 159 pojedinanih figura. Mermerna oplata Hosios Lukasa penje se visoko, scene se nalaze u najvioj zoni. U polukaloti je silazak Sv.Duha. itav kompleks je imao funkciju isceljenja, jer je formiran kao grob, nalazi se u severnom delu Katolikona. Ova crkva ima galeriju jer su ljudi koji bi dolazili na poklonjenje radi spasenja spavali u crkvi. Ne potenciraju se scene iz jevanelja, ima ih svega 7 9. Velika panja je usresreena na monahe i svetitelje.

NEA MONI NA HIOSU sredina 11 veka (1049-1055)

1049. Konstantin Monomah izdao je hrisovulju. On je bio jedan od ktitora, prvi ktitori su bile Zoja i Teodora. Ima katolikon koji je posveen Bogorodici isto kao i crkva u Dafni. Ciklus stradanja se nalazi u priprati, a dve scene Velikih praznika nisu mogle stati u naos pa su prikazane u priprati (Vaznesenje i Duhovi). U priprati je prikazan i Bogorodiin ciklus. Razmatraju se pojave rastueg kulta Bogorodice ne samo u Vizantiji ve i na Zapadu. Kroz kult Bogorodice odvija se kult inkarnacije. Bogorodica je omoguila inkarnaciju logosa jer je rodila spasitelja. Krtenje, Raspee (nasluuje se razvoj onog stila koji e kulminirati u Nerezima), Skidanje sa krsta (mini ciklus stradanja, naglaena je patnja), Silazak u Ad (zaetak komninskog linerizma koji je u funkciji izraavanja jakih emocija), pozadina je zlatna.

Rukopis Homilije iz 12 veka govori o Bogorodici i scenama vezanim za njen kult.

DAFNI KOD ATINE (1080-1100 god.)

U 13 veku crkvu je napustilo bratstvo, pa ona postaje cisteritska crkva. U 19 veku je obnovljena, pa su tada i mozaici obnovljeni tako da je naruen prvobitni nain reanja tesera.

U Carigradu iz Komninskog perioda sauvani su portreti u junoj galeriji Sv.Sofije. Prikazani su Jovan i Irina Komnin 1118 godine, i Aleksej Komnin 1122 godine.

Mnoge crkve su unitene tokom IV krstakog rata tako da nije mnogo toga sauvano u Carigradu toga doba.

Sv.Pantelejmon u Nerezima kod Skoplja

Ktitor je Aleksej Komnin Aneo, koji je bio roak carske porodice. On je potomak i porodice Anela. Otac mu je bio vlastelin Konstantin Aneo, a majka erka Alekseja Komnina. Ova crkva predstavlja zenit komninskog monumentalnog slikarstva.

Crkva ima 5 kupola, upisanog je krsta. Bone kapele su specifine. Nema mermerne oplate. Unutraljost crkve prua mogunosti za bogat slikarski program. Od oltara prema naosu prikazani su: poklonjenje hetimasiji, arhijereji su okrenuti ka sredini, nose razvijene svitke sa ispisanom liturgijom, scene Velikih praznika i scene iz Bogorodiinog ciklusa, scene Stradanja Hristovog (oplakivanje Hrista i Skidanje sa krsta).

U priprati su scene sa Sv.Pantelejmonom. Sauvana su dva proskinitara (Bogorodica sa Hristom i Sv.Pamtelejmon). Okvir tih ikona je vrhunac vizantijske plastike, simbolie rajsko naselje.

Sjajan, vedar kolorit upotrebljava se sredinom i krajem 12 veka. Sve se uslonjava i ulazi u jednu uslovno reeno maniristiku fazu. U to spada crkva Sv.ora u Kurbinovu iz 1191 godine, zatim crkva Sv.Vraa u Kastoriji, scene iz Panagije ton Halkeon, postoje samo njihovi crtei, zatim manastir Vatoped gde su sauvane predstave zagrljenih Petra i Pavla, zatim manastir Sv.Jovana Bogoslova na Patmosu i Panagia Ton Araku na Kipru.

Sauvan je i itav niz rukopisa iz carigradske skriptorije iz 11 i 12 veka koji govore o slikarstvu tog perioda.

Naznaajniji je Paresinus Grekus 74 koji je iz 7/8 decenije 11 veka. Jevaneoski tekst gde slika direktno prati tekst sa razvijenom ikonografijom. Posebno je razvijena scena stranog suda.

Rukopisi su znaaji su jer minijature slue kao predloak slikarima za monumentalno slikartvo.U to vreme nastaje veliki broj rukopisa sa vie ili manje razvijenom ikonografijom (jevanelja, homilije npr. Grigorija Nazijanskog). Ovi rukopisi su veoma bogato opremljeni, npr. poslanica Apostola Pavla, uva se u univerzitetskoj biblioteci u Moskvi, pisana je mijuskulom, i to zlatnom.

esto je tekst pisan u obliku krsta. Tu je i Agio Tafu iz crkve Sv.Groba, uva se u Jerusalimu, najfinije izvoenje, vrhunac iluminacije, moda je umetnik pojedine detalje izvodio dlakom. Tu su razne homilije npr. Jakova Kokinovafosa (carigradski monah), tu se javljaju iluminacije vezane za Bogorodicu.

Tu su i mnogi didaktiki i moralizatorski spisi.

Lestvice Jovana Lestvikog sa scenama iz monakog ivota. Sijamski rukopis sa homilijama Grigorija Nazijanskog gde sve podsea na emalj, upotreba zelene, crvene, oker, zlatne, plave. Tu je vana kombinacija floralne i figuralne dekoracije.

Nea Moni jake boje, nije suptilno, sa valerima, na predstavi Solomona i Davida, jedan od njih ima crveni nimb.

Dafne Veliki praznici u trompama, Pantokrator je u kupoli. Raspee je saeto, mali je broj uesnika, akcenat je na patosu.

VEZE IZMEU VIZANTIJE I ZAPADA

VENECIJA

Linearni i ciklini koncept vremena. Ciklini se javlja u srednjevizantijskom periodu. Od samog nastanka grada formirale su se razne legende. Za vreme IV krstakog rata ona je bila na vrhuncu moi.

BAZILIKA SV.MARKA

Venecija je osnovana u 5 veku, u vreme upada plemena u centre rimskog carstva. Veneciju su zvali Grad na lagunama.

829. godine u Veneciju su prenete moti Sv.Marka iz Aleksandrije. Od tada je Venecija pod zatitom Sv.Marka. Meutim u ovom gradu su i pre Sv.Marka bili veoma potovani drugi sveci, npr. Sv.Teodor Stratilat, jedan od Sv.Ratnika. Do prenosa motiju dolo se svetom kraom, tj. furta sacra. Svetitelj se javio odreenim osobama i rekao je da eli biti premeten iz jednog grada u drugi. Ove 829 godine oni su praktino ukrali te moti koje su sakrili ispod tovara slanine (muslimani to nisu dirali zbog stava prema ovom mesu). Tada poinje da se zida itav niz crkava. Crkva Sv.Marka, koja i danas postoji je trea po redu sagraena.

Skripte SF-a nisu namenjene da se koriste umesto obavezne literature, ve uz nju. Niko ne garantuje potpunu ispravnost ovih skripti (sve podatke bi trebalo proveriti). Niko ne garantuje pozitivan ishod na ispitu, u sluaju uenja samo iz ovih skripti. Na naem sajtu (www.studentski-forum.org) moete nai i kompletan spisak ue i ire literature preporuene od strane profesora.

- 3 -