BÖBREK HASTALIKLARINDA BESLENME

Prof. Dr. Gülay KoçoğluHalk Sağlığı Anabilim Dalı

Böbreğin yapısı

Karın boşluğunun arka duvarında peritonun arkasında, alt torasik ve üst lumbal vertebralar düzeyinde bulunmaktadır.

Her erişkin böbrek yaklaşık 125-175 g ağırlığında ve yaklaşık 11-12 x 6 x 2.5-3 cm boyutundadır.

Her böbrek nefron adı verilen yaklaşık 1 milyon işlevsel parçacıktan oluşur. Bu sayı prenatal dönemde belirlenmiştir. Doğumdan sonra yeni nefron gelişemez ve kaybedilen nefronun yerine yenisi yapılamaz..

Her nefron Bowman kapsülü içinde süzme işlevi gören kapiller bir ağ (glomerül), kapsül boşluğunun açıldığı proksimal tübülüs, henle kulpu, distal tübülüs ve toplayıcı kanallardan oluşmaktadır.

Nefronlardan gelen toplayıcı kanallar birleşerek papiller kanallara açılmaktadır.

Nefronun tek bir bölümü bile hasar görse tüm nefron işlevini kaybeder

Böbreklerin görevleri:

1)- Metabolik artıkların atımı (idrar oluşumu)• Protein katabolizmasının ürünlerinin

atımını glomerüllerdeki süzülme işlemi ile sağlar.

• Atılması gerekli maddelerin idrara geçmesi için ultrafiltrat oluşumunun çok fazla olması gerekir.

• Tübüler sekresyonla da geçiş olur. Ürat, sitrat gibi organik asitler, kreatin gibi organik bazlar, antibiyotikler, diüretikler gibi ilaçlar bu yolla idrara geçerler.

2)- Vücudun sıvı ve elektrolit dengesinin sağlanması:

Vücut sıvılarının (hücre içi, hücre dışı, damar içi) hacim, konsantrasyon ve dengede tutulması böbrekler sayesinde olur.

Sorun olduğunda Na, K, Mg, Ca, su ve asit-baz dengesi bozulur.

3)- Böbreklerin hormonlar üzerindeki düzenleyici görevleri

Eritropoetin yapımı böbrekte olur. D vitamininin aktif şekli olan 1,25 di

hidroksi kolekalsiferole dönüşümü böbrekte olur.

Renin glomerüllerdeki hücrelerde üretilir ve salgılanır. Renin aldosteron salınımını uyaran angiotensin II yapımını arttırır. Aldosteron böbreklerde Na emilini ve K atımını uyarır.

ADH yapımı da böbrekte olur. Su atımının kontrolü ADH ile olmaktadır.

Böbrek Hastalıklarının Göstergeleri ve Tanısı

Ağrı: Kaburga ve bel ağrılarıOligürü: Günlük idrar hacminin < 400-500

cc olmasıAnüri: Günlük idrar hacminin < 50 cc

olması veya hiç olmamasıPoliüri: Günlük idrar hacminin >2 l olmasıNoktüri: Geceleri sık idrara çıkma durumuDizüri: Ağrılı idrar çıkmaHematüri: Kanlı idrar

Ödem: Vücutta su ve tuz birikimi sonucu oluşan şişlikler

İdrar yoğunluğunun bozulması: Normal dansite 1001-1040 arasındadır

Proteinüri: Normalde idrarda protein bulunmaz. Böbrek glomerüllerinin iltihaplanması ve harabiyeti nedeniyle proteinin ultrafiltrata geçmesi ve emilememesi vb. yüzünden olur. Molekül ağırlığı az olan albümin, trasferin ve immünoglobülinler idrarla atılır, molekül ağırlığı büyük olan lipoproteinler ise daha az kaybedilir. İdrardaki proteinin çoğu albümindir (albüminüri). Ağır durumlarda globülin de bulunur (globülinüri)

İdrar sedmenti: Normalde idrarda az bulunan veya hiç bulunmayan hücresel elemanların çok sayıda olması önemli bir bulgudur. Eritrositlerin 5’ten fazla görülmesi vb.

Glomerüler Filtrasyon Hızı (GFR): Normalde 100-200 ml/dk/ m2 olan GFR’nin azalması böbrek hastalıklarının kronikleştiğini gösteren en önemli bulgudur.

Diğer göstergeler: Hipertansiyon, GİS bozuklukları, şiddetli anemi, pıhtılaşma bozuklukları, nefes darlığı (dispne), kaşıntı ve sinir sistemi bozuklukları

Kronik Böbrek Hastalıklarında Özellikler

Ayırdedici özellik GFR’de azalma. Bu 3 şekilde olabilir;

Tek nefronun filtrasyon hızında azalma (Tek nefron 60 nL/dk, 1 milyon nefron x 2 böbrek= 120 ml/dk) (Çocuklarda 100 ml / dk)

Görev yapan nefron sayısında azalmaHer ikisi birden

GFR normal şartlarda bile 30 yaşından sonra her yıl 1 ml/dk azalır.

GFR 50-80 ml/dk ise (% 30-50 nefron sağlam) semptom yok

GFR 25-50 ml/dk ise ( % 15-30 nefron sağlam) BUN, kreatin yükselir, hipertansiyon, anemi saptanabilir.

GFR 10-25 ml/dk ise (% 5-15 nefron sağlam) bulgular ağırlaşır, Ca düşüklüğü, P yüksekliği belirginleşir.

GFR < 10 ml/dk ise üremik sendrom gelişir.

Böbrek fonksiyonlarının bozulmasıyla; Öncelikle üre, kreatinin vücut sıvılarında toplanır. GFR % 25’in altına düşerse ( 30 ml/dk) fosfat,

sülfat, ürik asit, Mg, Na, H 2 birikimi ASİDOSİS Eritropoetin yapımı azalır ANEMİ 1,25 di hidroksi kolekalsiferol oluşumu azalır

Ca absorbsiyonu azalır hiperparatirodizm Bir çok peptid, insülin, glukagon, büyüme

hormonu, paratiroid hormon yıkımı, glukoneogenesiz ve lipit metabolizması bozulur.

Anoreksi, bulantı, kusma besin alımı azalır MALNÜTRİSYON”

Küresel olarak 500 milyon kişide, diğer bir deyişle her on kişiden birinde,

herhangi bir düzeyde kronik böbrek hastalığı görülmektedir.

Erken dönemde teşhis edilen kronik böbrek hastalığının tedavisi gelecek dönemlerdeki komplikasyon riskini azaltır

Böbrek hastalıkları konusundaki bilinç düzeyinin artması tüm dünyada artan ölümler ve bulaşıcı olmayan hastalıklar (özellikle kardiyovasküler hastalıklar, yüksek tansiyon, şeker hastalığı ve kronik böbrek hastalıkları) sonucu sakat kalma sorunlarının önlenmesinde göz ardı edilemez hızda bir potansiyele sahiptir.

Kronik Böbrek Hastalıkları Ne Sıklıkta ?

Teşhis Edilmemiş Kronik Böbrek Hastalığının Sonuçları Neler Olur?

İlk karşılaşılacak risk, gelecekte böbrek kaybına ve diyalize veya böbrek nakline neden olabilecek böbrek işlevi kaybıdır.

Diğer risk ise kardiyovasküler hastalıklar ile bağlantılı erken ölümlerdir.

Sağlıklı olduğu düşünülen ancak sonrasında kronik böbrek hastalığı olduğu saptanan bireylerin kardiyovasküler hastalıklardan [koroner kalp yetmezliği, beyin kanaması ve damar tıkanıklığı, çevresel (periferik) atardamar hastalıkları)] ölüm oranları böbrek hastalıklarının düzeyine bakılmaksızın normale göre on kat daha fazladır.

Her yıl dünyada 12 milyon kişi bu nedenle ölmektedir.

Bu sayılar küresel anlamda yaygın olarak Tip 2 şeker hastalığı nedeniyle hızla artmaktadır.

Son dönem böbrek hastalıkları hızla artmakta, tüm dünyada 1,5 milyon kişi hemodiyaliz, periton diyalizi veya böbrek nakli ile hayatta kalabilmektedir.

Gelecek 10 yıl içinde bu sayının iki katına çıkacağı öngörülmektedir.

Toplam diyaliz ve böbrek nakli maliyetinin yine gelecek 10 yıl içinde 1 trilyon Amerikan Doları’na yükseleceği tahmin edilmektedir.

Bu ekonomik yük, gelişmiş ülkelerin sağlık bütçelerini zorlarken, daha az gelişmiş ülkelerin bu maliyeti karşılayabilmesi ise imkansız olacaktır.

Böbrek yerine geçen tedavi yapılan kişilerin % 80’i gelişmiş ülkelerde yaşamaktadırlar çünkü bu ülkeler bu tip tedavileri karşılayabilmektedirler.

Hindistan ve Pakistan gibi ülkelerde toplam hastaların %10’undan daha azı böbrek yerine geçen herhangi bir tedaviyi alabilmektedirler.

Bir çok Afrika ülkesinde böbrek yerine geçen tedaviler ya çok azdır ya da hiç yoktur, bu da bir çok insanın ölmesi anlamına gelmektedir.

Gelişmekte olan ülkelerde böbrek hastalıklarının ekonomik yükü çok ağırdır çünkü kronik böbrek hastalıkları genelde genç yaşlarda ortaya çıkar.

Örneğin Guatemala’da tedavi gören hastaların % 40’ı 40 yaşın altındadır.

Çin ekonomisi gelecek 10 yıl içinde kronik kardiyovasküler ve böbrek hastalıklarının yol açtığı ölümlerden ve sakatlıklardan dolayı  yaklaşık 558 milyar Amerikan Doları kaybedecektir.  

Türkiye’de durum;

18.815 Hemodiyaliz hastası 2302 Peritonal diyaliz hastası 108 hemodiyaliz 476 peritonal diyaliz

uygulanan çocuk hasta CVD nedeniyle ölüm:

Hemodiyaliz % 56.8 Peritonal diyaliz % 46.3Kaynak: European Renal Association- ERAEuropean Dialysis and Transplant Association-

EDTA

Konik Böbrek Hastalılarının Ortaya Çıkarılması İçin Ne yapılmalıdır?

Günümüzde kolaylıkla yapılabilen serum kreatinin, hesaplanmış glomerüler filtrasyon hızı ve idrar albumin testleri mevcuttur.

Erken dönem kronik böbrek hastalığı olan kişilerin büyük çoğunluğu ortaya çıkarılamamıştır.

Böbrek fonksiyonlarının azalmasının erken belirlenmesi esastır, böbrek hasarı veya böbrek çürümesinin/bozulmasının kendini diğer komplikasyonlar yoluyla göstermesini engelleyecek uygun tedavinin yapılmasını sağlar.  

Diyet Tedavisine Gerek Duyulan Böbrek Hastalıkları

1. Akut glomerülo nefrit2. Kronik glomerülo nefrit3. Nefrotik sendrom4. Akut böbrek yetmezliği5. Kronik böbrek yetmezliği6. Böbrek taşları (?)

Genel İlkeler

Enerji yeterli düzeyde verilir (en az 2000 k.kal, veya 30-40 k.kal/kg)

Karbonhidratlar enerjinin en önemli kaynağıdırlar. Özellikle protein kısıtlaması yapılan durumlarda bol verilir (% 60-65).

Sıvı: Oligüri, anüri durumunda kısıtlanır.24 x 0.5 x kg

+ (bir önce çıkarılan idrar miktarı)

Proteinler: Anüri varsa 1-2 gün hiç verilmez. Oligüri varsa BUN yüksekse Kreatin yüksekse GFR düşükse (özellikle %25’in altına düşmüşse

çok sınırlanır) Transplantasyondan sonra kronik rejeksiyon

gelişirseSINIRLANIR AGN, KGN, ABY, KBY GENEL OLARAK BİR SÜRE

PROTEİN SINIRLAMASI YAPILAN HASTALIKLARDIR.

Proteinlerin sınırlanmadığı durumlar; İdrarla fazla protein kaybı varsa (NS) KBY olan hasta diyalize girdiğinde Transplantasyon sonrası ilk dönem GFR normalse veya belirgin

azalmamışsa

Yağlar: Son ürünleri idrarla atılmadığı için anüri durumunda bile sınırlanmaz. Enerjinin %30’u kadar verilebilir.

NS’da diğer böbrek hastalılarından farklı olarak kan kolesterol, fosfolipit ve trigliserit düzeyleri yüksektir (hiperlipidemi). Nedeni tam açıklanamamıştır (hipoalbumineminin lipoprotein sentezinin uyarılmasına yol açması, lipoproteinlerin atılmaması, lipaz aktivitesinin azalması?)

Elektrolitler, Mineraller Oligüri, anüri durumunda Na, K, P

sınırlanır. Ödem ve hipertansiyon varsa Na

sınırlanır. Uzun süreli protein sınırlaması demir

alımını zorlaştırır, artırılmalıdır.(NS, KBY) Diyet kalsiyumu da artırılır. (NS, KBY)

Vitaminler

Yeterli sağlanmalıdır. A ve C vitaminleri doku onarımı için, B grubu vitaminleri sinir sistem ve

enerji oluşumu için, D vitamini aktifleşme sorunu için

özellikle gerekir.

Akut Glomerülonefrit: Enerji bol verilir (en az 2000 veya 35 kal/kg) Proteinler; anüri varsa 1-2 gün proteinsiz

diyet, oligüri durumunda ise 0.1-0.2 g / kg verilir. (Periton diyalizi yapılabilir)

Protein sınırlı verildiğinde kalitesi yüksek olmalıdır. (%50-70’i hayvansal olmalı, yumurta bulunmalı)

Laboratuvar bulguları düzelince proteinler arttırılır (0.5 g/kg).

İdrar miktarı normalleşince normal düzeyde protein verilir.

Çocuklarda proteinler çok sınırlanmaz (1-2 g/kg)

Karbonhidratlar bol verilir. Yağlar sınırlanmaz, bol verilir (%30-35). Anüri ve oligüri durumunda sıvı sınırlanır.

(24 x 0.5 x kg +1 gün önce çıkarılan idrar). Oligüri varsa K sınırlanır. Ödem ve hipertansiyon varsa Na sınırlanır. Hiperfosfatemi varsa P sınırlanır. C vitamini arttırılır. A, D ve B grubu vitaminlerin alımı da

arttırılır. Uzun süreli protein sınırlaması anemiye

neden olabilir. Demir alımı arttırılmalıdır. Kalsiyum miktarı da arttırılmalıdır.

Kronik Glomerülonefrit:

Enerji gereksinimin üstünde verilir. (En az 2000 Kal veya 30-40 Kal / kg),

Protein; BUN orta derecede yüksek ise (40-60 mg / 100 ml) günde 0.6 g / kg verilir.

Proteinüri varsa atılan miktara göre diyet proteini arttırılır.

Yağ normal düzeyde, (% 30) Karbonhidratlar bol verilir. (%60-65) Na ödem ve hipertansiyon varsa

kısıtlanır. İdrarla kayıp varsa sınırlanmaz, çok sınırlanırsa şok olur.

Nefrotik Sendrom

Enerji bol verilir(2500-3000 Kal). Protein; uygun enerji alımı ile orantılı olarak

normal düzeyde verilir. İdeal ağırlığın kg.ı başına 1g / gün protein(çocuklarda 1.5-2) ve diyetteki nitrojenin gramı başına 200 Kal. enerji pozitif nitrojen dengesi için yeterlidir.

Na sınırlı (500 mg/gün), Yağlar % 25, doymuş (S) az, tekli ve çoklu

doymamış (M ve P) arttırılır. Kolesterol sınırlı (300 mg/gün) verilir. Steroid tedavisinden dolayı 300-600 mg Ca,

200-400 I.U D vitamini ek olarak verilmelidir.

Akut Böbrek Yetmezliği

Enerji bol (2000-3000 Kal, en az 35 k.kal/kg) Protein GFR %25’in altında ise 0.35 g / kg,

üstünde ise 0.75 g/kg verilir. Özellikle iyi kaliteli protein olması önemlidir.

Sıvı sınırlanır (24 x 0.5 x kg +1 önceki günkü idrar), aşırı kayıplar (ateşe bağlı) göz önünde tutulur.

Yağlar % 30 olabilir. CHO’lar bol (% 60-65) verilir. K, P, Na oligüri ve anüri durumunda sınırlı

verilir. Poliüri durumunda sınırlanmaz. Folik asit, B6 ve C vitamini eklenmelidir.

Kronik Böbrek Yetmezliği

Enerji bol (2500-3000 Kal veya 35-40 Kal/kg), Protein; GFR %15’in altında ise 20 g, üstünde

ise 40 g ve daha fazla verilir. Diyalize giren hastalara 1-1.2 g/kg gibi fazla

protein verilir. Sıvı; anüri ve oligüri varsa sınırlanır

(24x0.5xAğırlık+önceki günkü idrar) CHO’lar bol (% 60-65). Nişasta polimerleri,

lokum, akide şekeri gibi saf şekerler gerekir. Yağlar yüksek olmamalı, % 25-30’u

geçmemelidir. S’ler azaltılıp, M ve P’ler arttırılır.

Terminal döneme kadar böbrekler sodyumu atabilir, ödem vb yoksa sınırlanmaz. Anüri, oligüri oluştuğunda sınırlı verilir (450-900 mg). Diyaliz sırasında hipotansiyonu önlemek için yeterli verilir.

Kanda potasyum düzeyleri yükseldiğinde veya anüri, oligüri varsa sınırlanır (23-27 mg / kg). Diyalize girenlere 39 mg / kg verilebilir.

Fosfor sınırlanır (600-700 mg/gün). Fosfor bağlayıcı ilaçların kullanımı da gerekebilir.

Gerekiyorsa kalsiyum eklemesi yapılmalıdır. Düşük proteinli diyetlerle yeterli kalsiyum alınması zordur.

Düşük proteinli diyet alan hastaların serum demir, çinko, tiamin, riboflavin ve folat düzeyleri düşük ve sınırdadır, bu durumda ekleme yapılmalıdır.

Aktif D vitamini ve eritropoetin verilir. Diyalize giren hastalara ayrıca suda

eriyen vitamin eklemesi, özellikle C vitamini ve folik asit, gereklidir.

Protein, Na, K, Kısıtlı Diyetlerde Yasaklanan Yiyecekler

Önerilenden fazla süt, yumurta, balık, et, tavuk,

İçeriği bilinmeyen kek, pasta vb, Konserve ve salamura yiyecekler,

sucuk, sosis vb, Sakatatlar, Kuruyemişler, Meşrubatlar, Çikolata,

Kurubaklagiller (yüksek proteinli diyette serbest),

Bulgur, patates, mısır, tarhana, Tahin, pekmez, Muz, kavun, pancar, pazı, bakla,

kereviz, enginar, Önerilenden fazla meyve-sebze, Tuz ve tuzlu yiyecekler

Diyaliz ve Beslenme

Genel olarak vücut sıvılarındaki istenmeyen maddelerin yarı geçirgen bir zar aracılığı ile vücuttan uzaklaştırılması işlemi olarak tanımlanabilir.

Periton diyalizi ve hemodiyaliz olmak üzere iki türlü uygulama yapılmaktadır.

Hemodiyaliz

Hastanın kanı vücut dışında yapay böbrek de denilen diyaliz aygıtının içinde dolaştırılır.

Aygıtın içi yarı geçirgen bir maddeden yapılmış zarla ikiye ayrılmıştır.

Zarın bir tarafında hastanın kanı, diğer tarafında diyaliz sıvısı bulunur.

Kan ve diyaliz sıvısı arasında diffüzyon ve osmoz olaylarına bağlı olarak madde ve su alışverişi olur.

Kan vücut dışına, arteriovenöz fistül (arter ile ven arasında oluşturulan kanal) veya arteriovenöz şant(arter ile ven arasında kan akımını sağlayan delik) kullanılarak çıkartılır.

ABY ve KBY başlıca kullanım alanıdır. Kandan üre, ürik asit, kreatinin, potasyum,

fosfor ve diyaliz olabilecek toksik maddeler diyaliz sıvısına geçerken hastaların kanında genellikle az bulunan bikarbonat ve kalsiyum da diyaliz sıvısından kana geçer.

Genel olarak haftada 3 kez 3-4 saatlik uygulamalar şeklinde program yapılır.

Diyaliz seansları arasında kilo alımının kuru vücut ağırlığının % 10’undan fazla olması halinde;

- kısa vadede akciğer ödemi, hiperkalemi; - uzun vadede hiperparatiroidi ve

kardiyovasküler problemler ortaya çıkabilir.

Periton diyalizi

Periton zarının yarı geçirgen olması nedeniyle kolaylıkla uygulanabilir.

Periton boşluğuna diyaliz sıvısı verilir, böylece bu kısım bir bölümü oluştururken periton zarı üzerindeki damarlar içindeki kan diğer bölümü oluşturur.

Periton boşluğuna girilerek plastik katater (içi boş tüp) yerleştirilir.

Periton diyalizinin en önemli kullanım alanı ABY’dir. 3 tipi vardır.

Continious Ambulatory Peritoneal Dialysis (CAPD)

Günde 4-5 defa karına doldurulan diyaliz sıvısının 4-8 saat karın içinde beklemesi ile uygulanır.

Sürekli ultra filtrasyon imkanı olduğu için hücre içi ve dışı sıvıyı en iyi şekilde kontrol eder.

Gerekli malzeme sadece diyaliz sıvısı içeren torbalar ve karındaki katater ile bağlantıyı sağlayan tüpler olduğundan evde hastanın kendisi veya ebeveynleri de uygulayabilir.

Son yıllarda geliştirilen “ çift torba, Y sistemi” ile peritonit riski minimuma inmiştir.

Automated Peritoneal Dialysis (APD) Otomatik bir diyaliz makinesi yardımıyla

gece boyunca 10 saat süre ile 4-5 diyaliz sıvısı değişimleri uygulanır.

Gündüz az miktar sıvı hastanın karnında bırakılabilir.

APD,CAPD ile karşılaştırılırsa daha kolay yöntem olduğu görülür, çünkü günde yalnız 1 kere peritondaki kateter ile bağlantı, bir kez de bağlantının ayrılması gerekmektedir. Bu durum enfeksiyon riskini azaltmaktadır.

Nightly İntermittant Peritoneal Dialysis (NIPD)

Bekleme zamanı kısaltılmış PD şeklidir ve tedavi süresi 10 saat, diyaliz akışı yavaş olup 5-8 değişim yapılmaktadır.

Maksimum klirense ulaşılması zordur. Genel olarak peritonal diyalizin en

önemli komplikasyonları peritonit, çıkış yeri enfeksiyonu ve tünel enfeksiyonudur.

Diyalizde Diyet Tedavisi Doku yıkımının önlenmesi ve (+) N dengesi

için 35-40 k.kal/kg ya da günde 2000-3000 k.kal enerji verilir.

Diyalize giren KBY hastalarının protein gereksinimi girmeyenlerden fazladır, 1-1.2 g/kg olarak önerilir. Çünkü diyaliz sırasında az miktarda kayba uğrayan aminoasitler karşılanmalı ve katabolizma önlenmelidir. İyi kaliteli proteinler verilmelidir.

Enerjinin % 60-65 CHO, % 25-30 yağdan gelmesi istenir.

Diyaliz sırasında özellikle hipotansiyonu önlemek için sodyumun fazla verilmesi gerekebilir.

Potasyum 1 mmol/kg (39 mg/kg) önerilmektedir.

P alımı < 1000 mg/gün olmalıdır. Suda eriyen vitaminlerin takviyesi

gerekebilir. Ancak aşırı C vitamini yumuşak doku ve kemikte kalsiyum okzalat birikimi yapan okzalik asit oluşumuna yol açabilir

Böbrek Transplantasyonunda Diyet

Diyet enerjisi yeterli olmalı (30-35 Kal / kg) Bol protein ( 1.3 -1.5 g / kg) Yağ- CHO normal düzeyde Ilımlı potasyum sınırlaması ( 23 mg / kg) Kalsiyum, magnezyum, D vitamini ve

thiamin gerektiği kadar eklenmeli Fosfor alımı kalsiyum alımına uygun olmalı Kortikosteroidler glikoz toleransını

azaltırken, sodyum ve sıvı retansiyonuna, kalsiyum emiliminin bozulmasına neden olduğundan diyet buna göre ayarlanmalıdır.

Böbrek fonksiyonları düzeldikten ve steroid tedavisi azaltıldıktan sonra aşırı kilo ve hiperlipidemiyi önlemek için sağlıklı beslenme önerileri yapılmalıdır.

Kronik rejeksiyon gelişen hastalarda protein sınırlaması ile nakledilen böbreğin ömrü uzatılabilmektedir.

Böbrek Taşlarında Diyet

Genelde taşın yapısına göre diyet ayarlanır. Çok etkin değildir.

En sık görülen taşlar kalsiyum okzalat- kalsiyum fosfat taşlarıdır. Hiperkalsiürik durumlar:

Fazla D vitamini, protein ve kalsiyum alımı

Uzun süre hareketsizlik, Paratiroid bezinin aşırı çalışması

Hiperokzalürik durumlar: Diyetle okzalattan zengin

besinlerin fazla alınması, Diyetle alınan okzalatın

barsaklardan emilimini arttıran iltihabi ince barsak hastalıkları,

Bazı ilaçlar.

Kalsiyum Taşı

Diyetle alınan kalsiyum sınırlanırdı (400 mg/gün). Ancak artık normal düzeyde veriliyor. ≤ 50 yaş→1000 mg > 50 yaş 1200 mg Ca,

İdrar asit yapılır. Et, yumurta, balık, tavuk, tahıllar, kırmızı erik, mürdüm eriğine ağırlık verilir.

Tek başına diyet idrar pH’sını değiştiremez, ilaç tedavisine yardımcı olur.

Kalsiyum okzalat taşları

Bol sıvı verilir. Bütün taşlar için bu yararlıdır. Okzalat alımı sınırlanmalıdır. Aşırı C vitamini alımı da üriner okzalat atımını

arttırabilir. Okzalattan sınırlı diyetin etkisi bilinmemekle

birlikte önlem olarak fındık, badem, yer fıstığı, çikolata, çay, kahve, kakao, mısır, taze fasulye, pancar, bamya, patates, domates, ıspanak, pazı, hindiba, roka, tere, ebegümeci, maydanoz, dere otu, kırmızı erik, incir, ahududu gibi besinler yenmemelidir.

İdrarı alkali yapan diyet önerildiğinden süt, sebze, meyve alımı arttırılmalıdır.

Tereyağı, margarin, sıvı yağlar, nişasta, şeker, bal idrarı nötr yaptıkları için her iki diyette de rahatlıkla kullanılırlar.

Ürik Asit Taşları

Gut hastalığında, bazı lenf hastalıklarında görülür.

İdrar alkali yapılır. Pürinden kısıtlı diyet uygulanır. Sakatatlar, sardalya, ançüez en

zengin kaynak, Etler, balık, kurubaklagil, ıspanak,

bezelye orta kaynak, Diğer sebzeler, meyveler, süt,

peynir, yumurta, tahıllar ise fakir kaynaktır.

Magnezyum amonyum fosfat taşları

Genellikle kadınlarda daha fazla görülür.

Etkili diyet tedavisi yoktur. Cerrahi veya ultrasonik girişimler

yapılır.

Sistin Taşları

Çok seyrek görülen bir taştır. Metabolik bozuklukta (homosistinüri)

idrarda sistin görülebilir. Bol sıvı alınması (günde 3-4 litre), İdrarın alkali yapılması Methioninden sınırlı diyet önerilir. En zengin kaynak etler, Sonra sırasıyla tahıllar, kurubaklagiller,

kuruyemişler, peynir, sebzeler, süt, En fakir kaynak ise meyvelerdir

Genel ÖnerilerGünlük Alım Önerileri

Protein Normal düzeyde (0.8-1 g/kg)

Kalsiyum Normal düzeyde (1000-1200 mg/gün)

Okzalat Zengin kaynaklar tüketilmemeli

Sıvı 2.5 L ve fazla. Türü önemli (su iyi)

Pürin Aşırı proteinden kaçınma, pürin kısıtlı

Vitamin C < 2 g/gün

Vitamin D Ek önerilmez

Vitamin B6

> 40 mg / gün

Sodyum < 100 mmol (2.3 g)/gün

Kronik Böbrek Hastalıklarının Önlenmesi

Tarama, yüksek oranda böbrek riski bulunması ihtimali olan durumlarda öncelikle uygulanmalıdır. Bunlar: Şeker hastalığı ve yüksek tansiyonu olan

hastalar. Obez ve sigara içen kişiler. 50 yaşın üstündekiler. Ailesinde şeker hastalığı, yüksek tansiyon ve

böbrek hastalığı olanlar. Diğer türlerde böbrek hastalığı olan kişiler.

Halen uygulanmakta olan koruma amaçlı tedavilerin erken dönem böbrek yetmezliği olanlarda da uygulanması gerekmektedir. 

Koruma amaçlı, böbrekle ilgili ve kardiyovasküler hastalıklardan korumaya karşı başarısı kanıtlanmış ölçekler tanımlanmalıdır.

Tansiyon düşürücü ilaçlardan ACE inhibitörü ARB grubu ilaçlar proteinüriyi azaltırken aynı anda GFR’yi olumlu etkiler.

Yüksek kan basıncının düşürülmesi (GFR ).

Kan şekeri, kan yağları ve aneminin kontrolü.

Sigaranın bırakılması . Fiziksel aktivite artışı . Vücut ağırlığının kontrolü.

Bunlar;

TEŞEKKÜRLER….