kalp-damar hastaliklarinda beslenme

KALP-DAMAR HASTALIKLARINDA BESLENME

ANTALYA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ

BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR VE PROGRAMLAR ŞUBESİ

Dünyada ve Türkiye’de ölüm nedenleri arasında 1. sıradadır.

Küresel ölümlerin %30’unu oluşturur. (İnme ve kalp krizi)

Ölümlerin %80’i düşük-orta gelirli ülkelerde meydana gelmiştir.

KALP DAMAR HASTALIKLARI

KALP-DAMAR HASTALIKLARIKALP-DAMAR HASTALIKLARI

• Koroner kalp hastalıklarıKoroner kalp hastalıkları• Serebrovasküler hastalıklarSerebrovasküler hastalıklar• HipertansiyonHipertansiyon• Periferal arter hastalığıPeriferal arter hastalığı• Romatizmal kalp hastalıklarıRomatizmal kalp hastalıkları• Konjetinal kalp hastalıklarıKonjetinal kalp hastalıkları• Kalp yetmezliğiKalp yetmezliği• KardiyomiyopatiKardiyomiyopati• AterosklorizisAterosklorizis• ArteriosklorizisArteriosklorizis• Myokard EnfarktüsüMyokard Enfarktüsü• Angina PektorisAngina Pektoris

Aterosklorizis ve ArteriosklorizisAterosklorizis ve Arteriosklorizis

Her ikisi de arter duvarlarının sertleşmesi, kalınlaşması ve lipitlerin birikmesi sonucu oluşur. Lipitlerin(kolesterol, trigliserit) yanısıra karbonhidratların, fibrin ve bazı kan elementlerinin arter duvarında birikmesi aterom plaklarını oluştururlar.

Aterosklorizis Arteriosklorizis (Damar sertleşmesi)

http://www.alternatif-tip.net/wp-content/uploads/2010/09/damar_21.gif

http://www.alternatif-tip.net/wp-content/uploads/2010/09/damar_41.jpg

Myokard EnfarktüsüMyokard Enfarktüsü

Trombusların(pıhtıların)sayılarının

çoğalması, damarın tamamen

tıkanmasına bağlı dokuları

oksijensiz kalarak beslenemez ve

oradaki hücreler ölür.

Bu ölü hücrelerin bulunduğu

dokuya enfarkt,bu olay kalp

Kasındam olursa myokard

enfarktüsü adını alır.

Angina PektorisAngina Pektoris

Genellikle 40 yaş üstü erkeklerdegörülen, birden bire göğüste sıkışma,sol omuzda ağrı ve parmaklardauyuşma şeklinde ortaya çıkar.

Damarların intima tabakasında öncekireçlenme sonra bağ dokusu oluşur vedolaşımda kan miktarının azalmasına, yeterli kan gidememesine neden olarakHastada ağrı görülmesi artar.

KORONER ARTER HASTALIKLARINDA GÖRÜLEN BELİRTİLER

• Dispne : Zor solunum yapma, nefes darlığı

• Gögüs ağrısı

• Senkop: Bayılma, ani, kısa süreli geçici şuur kaybı

• Palpitasyon: Kalp çarpıntısı, yorgunluk,

• Ödem: Vücutta su toplanması

• Siyanoz: Morarma, deride rengin koyu gözükmesi

• Hemoptizi: Kan tükürmek

KORONER ARTER HASTALIKLARINDA GÖRÜLEN BELİRTİLER

• Hipoksi: Solunan havadaki oksijen azlığı• Üfürüm: Kalp seslerine eklenen ses• Görme bozuklukları• Kanamalar• Boyun venlerinde(damarlarında) dolgunluk • Yutma güçlüğü • Ses kısıklığı • Karın ağrısı

KORONER ARTER HASTALIKLARININ OLUŞUMUNDA RİSK FAKTÖRLERİ

•Erkek ≥45 yaş

•Kadın≥55 yaş veya erken menapoz

•Ailede kalp hastalığı öyküsü

•Sigara

•Stres

•Fazla alkol tüketimi

• Hipertansiyon (140-85 mmHg)

•Hiperkolesterolemi: 200 mg/dl

•HDL Kol ( 35 mg/dl )

•LDL Kol (160 mg )

•Trigliserit ( 200 mg/dl )

KAN YAĞLARIKAN YAĞLARI NormalNormal Sınırda Sınırda YüksekYüksek

YüksekYüksek Çok Çok YüksekYüksek

Kan Kolestrol Düzeyi Kan Kolestrol Düzeyi

(mg/dl)(mg/dl)

200 ↓200 ↓ 200-239200-239 240↑240↑

Kan LDL-kolestrol Düzeyi Kan LDL-kolestrol Düzeyi (mg/dl)(mg/dl)

130 ↓130 ↓ 130-159130-159 160 ↑160 ↑

Kan Trigliserid DüzeyiKan Trigliserid Düzeyi

(mg/dl)(mg/dl)

200 ↓200 ↓ 200-400200-400 400-1000400-1000 1000↑1000↑

•Diabetus Mellitus (Şeker hastalığı)

•Hareketsiz Yaşam: Egzersiz HDL (iyi) kolesterolü yükseltir.

Hareketsizlik kalp-damar hastalığı riskini artırır.

•Apolipoprotein B yüksekliği

•Kişilik özellikleri: Serebrovasküler veya periferal hastalık hikayesinin olması.

•Şişmanlık BKI (ağırlık kg/boy² cm²) ≥27

•Sigara: Serbest radikal oluşturan en önemlikaynaklardandır.

İçilen sigaranın sayısı arttıkça risk artar.

Sigara bırakılınca riskin %50 azaldığı bildirilmiştir.

Arttıranlar Azaltanlar

Zayıflık Şişmanlık

Östrojen Androjen, progesteron

Egzersiz Erkekte puberte

Alkol Sigara

Hipogliseridemik ajanlar Trigliserit düzeyini arttıran ajanlar

Ailesel hiperalfalipoproteinemia Tip II Diabetes Mellitus

HDL/LDL 1/3 veya ise risk azdır.

HDL Düzeyine Etki Eden Etmenler:

KALP DAMAR HASTALIKLARININ BESLENMEYLE İLİŞKİLERİ

Diyet Proteini: Hayvansal kaynaklı proteinlerde (doymuş yağ yüksek olduğu için) risk yüksektir.Bitkisel kaynaklı proteinlerde (kurubaklagiller) risk düşüktür.

Diyet Karbonhidratı: Fazla alınan karbonhidrat yağ şeklinde depolanarak şişmanlık, diyabet ve aterosklorozise, hiperkolesterolemi ve hipertansiyona neden olmaktadır.

Diyet yağı: Diyet yağının fazla olması aterojenik (damar tıkayıcı) etki yapmaktadır.

•Doymuş yağ asitlerinin etkisi (tereyağ, içyağ gibi):Diyette doymuş yağlar karaciğerde çok düşük dansiteli lipoproteine (VLDL) dönüşerek dolaşıma geçer, LDL düzeyi artar.

Apolipoprotein B yapımı artar.


•Doymamış Yağ Asitlerinin Etkisi:

Çoklu Doymamış Yağ Asitleri ( ayçiçekyağı,mısırözü, soya yağı, balık, balık yağı):Besin içindeki EPA-DHA lipid peroksidasyonu önler,doğal direnç oluşur.

Yaşlılarda hastalık insidansını düşürür.

Kan basıncını düşürür.

Tekli Doymamış Yağ Asitleri(zeytinyağı, fındık yağı): LDL düşürür trombosit toplanmasını azaltır.


Diyet Posası: Posa kolesterol yapımını azaltır, lipit düzeyini düşürür.

Diyet Kolesterolü: Kolesterol diyetle alınmakta (ekzojen kolesterol) ve organizmada (endojen kolesterol) yapılmaktadır.

Kolesterol fazla alındığında damar çeperlerinde kolesterol yerleşir ve birikir.

Apolipoprotein B yükselir.

Diyetle verilen kolesterol miktarı sıfırlandığında vücutta karaciğer endojen kolesterol yapmaya başlar.


Vitaminler:

E vitamini: eritrositlerde peroksidasyonu önler.A vitamini: Peroksidasyonu ve pıhtılaşmayı önler.C vitamini: Kolesterolü düşürür.

Mineraller:

Kalsiyumun: Aşırı alınması kan kolesterolve trigliserit düzeyini azaltır.Demir: Araştırmalara göre ağır anemide kan lipitleriyükselmekte, hafif anemide ise kolesterolü azalır.Bakır: Yetersizliği kan kol. Artar, HDL düzeyi düşer,hepatik kolesterol yapımı artar.


Alkol: Az alındığında HDL artar, kolesterol ve trigliserit düşer. Fazla alındığında trigliserit ve kan basıncı yükselir.

Çay, kahve: Kafein kalp hastalarının kontraksiyonunu artırır. Kan trigliserit düzeyini düşürür, kolesterolü yükseltir.

Yeşil çaydaki polifenoller antioksidant olarak LDL oksidayonu önler.


KALP DAMAR HASTALIKLARINDA DİYET İLKESİ

2.Yağ miktarı, enerjinin %25-30 u olmalı; n-3 yağ asitleri: haftada 2 kez balık tüketilmeli.

n-6 yağ asitleri: mısırözü, ayçiçek yağı tüketilmeli.

n-9 yağ asitleri: zeytinyağı, fındık yağı tüketilmeli.

1.Vücut ağırlığı normal ağırlığa getirilmelidir.(BKI: 20-24.9 arasında)

Tereyağı, margarin mümkün olduğunca tüketilmemeli.

3.Karbonhidrat miktarı enerjinin %55-60’ ı olmalı;Kompleks CHO lardan zengin olmalı: •Kepekli ekmek, kepekli makarna•Yulaf/mısır gevrekleri•Kurubaklagiller

Basit CHO lardan( un, beyaz şeker, nişasta)fakir olmalıdır.

4.Posa bol miktarda olmalı.En az 5 porsiyon sebze ve meyvetüketilmelidir.

5.Günlük tuz tüketimi azaltılmalı. Yemekler tuzsuz veya az tuzlu, ekmek tuzsuz olmalıdır.


8.Öğün sayısı arttırılmalıdır. (4-6 öğün)

7.Kolesterol miktarı günde 200 mg’ı aşmamalıdır.

•Süt ve süt ürünleri ½’lı, yağsız tüketilebilir.•Et ürünleri yağsız tüketilmelidir.

6.Vitamin ve mineraller yeterli olmalıdır.


KALP DAMAR HASTALIKLARINDAN KORUNMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

1) Yağ azaltılmalıdır. •Kızartmalardan kaçınınız.•Yemekleri susuz fırında ya da az suda kapalı tencerede pişiriniz.•Bir kiloluk sebze yemeğine 2-3 yemekkaşığı sıvıyağ katınız.•Etin yağlı kısımlarını, tavuğun derisini yemeyiniz.•Etli sebze yemeklerine yağ ilave etmeyiniz.

2) Şeker azaltılmalıdır.

•Reçel, bal, marmelat gibi tatlıları az tüketiniz.•Kek, kurabiye, pasta gibi hamurişlerini azaltınız.•Kolalı içecekler, hazır meyve suları yerine taze meyve ve taze sıkılmış meyve sularını tercih ediniz.•Öğün aralarında tatlı yiyeceklerin yerine taze meyve ve meyve suları tercih edilmelidir.•İçilen çay ve kahve sayısını ve bunlara konulan şeker miktarını azaltınız.


3)Posalı besinler daha fazla tüketilmelidir.

•Kepekli ekmek tercih ediniz.•Kurufasulye, nohut ve mercimek gibi posalı besinlerin yenilmesine özen gösteriniz.•Günde 3 porsiyon meyve tüketiniz.•Günde en az 2 porsiyon sebze tüketiniz.•Özellikle koyu yeşil yapraklı (ıspanak, tere, roka, marul, dereotu, semizotu vb…) sebzeleri tüketiniz.


4) Günlük fiziksel aktivitearttırılmalıdır.

(Örneğin, her gün en az 45 dakika kendinizi zorlamayacak orta hızdatempolu yürüyüş yapınız.

5) Stresten kaçınınız.

6) Alkol en aza indiriniz veya kullanılmayınız.

7) Sigara içmeyiniz..


HİPERTANSİYON

Tansiyon, kanın damarlardan geçerken gösterdiği basınçtır.Küçük kan damarları (arterioller) ya genişler yada kasılır (kontraksiyon).Damarlar daraldığında kanın geçişinde zorlama olur ve basınç meydana gelir.

Diyastolik (küçük) kan basıncı 85 mmHgSistolik kan basıncı 140 mmHg’nın altında olması normaldir.

Gelişmiş ülkelerde toplam nüfüsun 1/5 i belirli nedene bağlı olmayan birincil (esansiyel) hipertansiyonludur.

Bunun büyük çoğunluğu (%68) hafif hipertansiyondur.

Diğer hastalıkların komplikasyonu olarak ortaya çıkanikincil (sekonder) hipertansiyon ise %4-8 arasında görülür.

Ülkemizde hipertansiyonun görülme sıklığı %11-43 arasındadır.

Hipertansiyon felç, böbrek hastalıkları, koroner kalp hastalıkları için önemli risk faktörüdür.

HİPERTANSİYONUN BELİRTİLERİ:

•Baş ağrısı

•Bellek bozukluğu

•Kalp, böbrek, göz ve koroner damarlarailişin bozukluklar

HİPERTANSİYONUN KOMPLİKASYONLARI

Esophagus

Lungs

Heart

Liver

Pancreas

Large intestine

Small intestine

Bladder

Stomach

Brain

PARASYMPATHETIC NERVOUS SYSTEM

•Beyin damarlarında bozukluk, kusma, felç, bilinç kaybı

•Böbrek yetmezliği

•Göz dibinde papil ödemi, kanama, körlük

•Anevrizmalar

•Sol ventrikülde kalınlaşma

•Sol kalp yetmezliği

•Damar duvarında bozukluklar

HİPERTANSİYONUN NEDENLERİ

•Kalıtımsal yatkınlık

•İleri yaş

•Hava kirliliği, sigara

•Duygusal stres

•Beyin lezyonları

•Gebelik Toksemisi

•Beslenme

•Bazı hastalıklar (böbrek, damar hastalıkları, endokrin hastalıkları)

•Bazı ilaçlar (doğum kontrol hapları, steroidler,• antienflamatuarlar)

HİPERTANSİYONUN TEDAVİSİ

1) İlaç Tedavisi

2) Diyet Tedavisi

3) Egzersiz

4) Psikolojik Destek

DİYET TEDAVİSİ

•Hasta normal ağırlığına getirilmelidir. (BKİ 20-25)

•Günlük tüketilen yiyecekler posadan zengin olmalıdır.

•Süt, yoğurt gibi yiyecekler az yağlı ya da yağsız tüketilmelidir.

•Tereyağı, içyağı gibi doymuş yağ asitleri içeren yağlat yerine bitkisel sıvıyağlar kullanılmalıdır.

•Yoğun tuz içeren besinler verilmemelidir.

-Konserve ürünler

-Hazır ürünler

-Ev yapımı salçalar

-Kuruyemişler

-Pastırma, sucuk

-Cips, kraker, bisküvi

-Turşu

-Yemek sodalı, kabartma tozlu besinler

•Günde en fazla 1 çay kaşığı tuz (4-6 gr) yemeğe atılmalıdır.Ekmek tuzsuz tüketilmelidir.

Fiziksel aktivite arttırılmalıdır.

Çay şekeri azaltılmalıdır.

Alkol, sigara, kafeinli (çay, neskafe, kahve, kola) içecekler sınırlanmalıdır.

kalp-damar hastaliklarinda beslenme

Documents