PowerPoint Sunusu

Abidin Emre Drnaksz- Yavuz Selim Onat 2016-KasmBYOTERR POTANSYEL TAIYAN VRS,BAKTER,TOKSN VE KMYASALLAR

BYOTERRZM NEDR ?Siyasal, dini veya ekonomik hedefler gzeterek mevcut yerel ynetime, hkmetlere ya da sivil halka kar iddet kullanm, temel hak ve zgrlkleri kstlama eylemleri olarak tanmlayabileceimiz terrn sinsi bir boyutu da son zamanlarda adn ska iittiimiz biyoterrizmdir.Mikroorganizmalar ya da toksinlerinin, tm canllarda lmlere sebebiyet vermek, panik oluturmak, hastalk meydana getirmek gibi amalarla kii veya gruplarca kullanlmasna biyoterrizm denilmektedir. Kitle imha silahlar arasnda nkleer, radyolojik ve kimyasal silahlarla birlikte yer alan biyolojik silahlar, ierdii hastalk yapma ve hzla yaylma yetisine sahip mikroorganizmalarla byk tehlikeler oluturma potansiyeline sahiptir.

nsanlarda, hayvanlarda ve bitkilerde hastalk oluturan veya lmlere yol aan bakteriler, virsler ve bunlarn yan rnleri vb. mikroorganizmalara biyolojik ajan denilmektedir. Biyolojik ajanlar, tabiatta bulunmalar dolaysyla kimyasal ajanlara kyasla baz avantajlara sahiptirler. Bulaclk kapasiteleri, hastalk yapabilme etkileri ve gerekirse eitli genetik deiiklikler de yaplarak kullanlabilmeleri sayesinde biyolojik silah olarak ilgi ekmektedirler. Biyolojik ajanlardan umulan etki lmcl olmalarnn yan sra kar tarafn savama yeteneini azaltmak veya yeme-ime gibi temel ihtiyalarn engellemek de olabilir. Biyolojik saldr ise biyolojik ajanlarn insanlar zerinde kullanlmas ve salgn hastalk meydana getirme amacnn gdlmesine denilmektedir. Bu tanmlardan yola karak biyolojik silahlarn, profesyonel ordular tarafndan askeri hedeflere ynelik kullanlmas biyolojik sava; terr rgtlerinin sivil halk hedef aldklar saldrlara ise biyoterrizm denilebilir

BYOLOJK SLAH ETKENLERBiyolojik savata hedef grubu enfekte etmek amacyla kullanlan biyolojik ajanlarn ortak zellii canllarda oalabilmeleridir. deal biyolojik silah etkenleri dayankl, kolayca retilebilen ve yaylabilen (rnein aeresol eklinde), akciere penetrasyonu iyi olan (1-5 m partikl), insanlar aras bulacl yksek, bilinen antibiyotiklere direnli ve alamann etkisiz olduu ajanlardr.Hastalk geliiminde biyolojik ajann (dayankll, virlans, inkbasyon periyodu, bulacl, bulama yollar ve enfeksiyon yapma riski), konaknn (immnolojik ve genel sal) ve evrenin (sanitasyon, s, suyun kalitesi ve nfus) zellikleri nemlidir.

BYOLOJK SLAHLARIN ETKENLERNN SINIFLANDIRILMASIBiyolojik silahlar, hedeflerin ne olduuna gre deimekle birlikte bazen kalabalk insan kitlelerinin bulunduu ve ortaklaa kulland su, hava ve beslenme aralarna ynelebilmekte, bazen de zamana yaylp sreklilik arz ederek psikolojik etkilenmelere neden olabilecek yntemler seilebilmektedir.Amerika Birleik Devletlerinde bulunan Hastalk Kontrol ve Korunma Merkezi (The Centers for Disease Control and Prevention; CDC) biyolojik ajanlar; bitkiler, hayvanlar ve insanlarda lm ya da hastalk oluturabilme potansiyelini (toplumda oluturduu riskleri) dikkate alarak kategorilere ayrmtr (Cenciarelli 2013). Bulaclk, virlans, kamu alglarnn derinlii ve etkisi, maliyetleri gibi faktrler snflandrmada belirleyicidir.

Biyoterr veya biyolojik silah ajan olarak kullanlabilecek biyolojik ajanlar CDC tarafndan kategoride (Kategori A, B, C) gruplandrlmtr. Bu liste oluturulurken; 1) Toplum sal zerine etkisinin ciddiyeti ve insandan insana bulama ihtimali, 2) Biyolojik silah olarak yaylma potansiyeli, 3) Mikroorganizmaya kar hazrlanm a veya ilalarn depolanmas iin zel hazrlk gerekmesi veya izolasyon iin zel laboratuar tekniklerini gerektirmesi, 4) Toplumda korku ve panik oluturma olasl gz nne alnarak hazrlanmtr. Grup A en yksek risk grubu olarak deerlendirilirken, Grup C ise yalnzca hastalk etkeni olarak grlmektedir

KATEGOR AEn nemli grup kategori Adr. Kategori Ada bulunan ajanlar evreye kolayca yaylabilen, insandan insana bulac, lm riski yksek ajanlar ierir. nemli derecede panie ve ciddi sosyal sorunlara sebep olabilirler. Mortalite oranlar yksektir

stihbarat kaynaklarna gre, bu snftaki ajanlar gelecekte bir saldrda kullanlma olasl en yksek olanlardr ki biyolojik adan silahlanma ve aratrmalarda gelitirilmeye allan organizmalar da bunlardr (Katz 2004). A grubu tehdit unsuru etkenler arasnda; Antraks (Bacillus Anthracis), Botulism (Clostridium Botulinum Toxin) , Veba (Yersinia Pestis) , iek (Variola Major), Tularemi (Francisella Tularensis), Viral hemorajik ateler (Filovirsler; rnein, Ebola, Marburg) ve Arenavirsler (rnein, Lassa, Machupo) saylabilir. Yaptklar hastalklara ise arbon, botulismus, veba, tularemi, iek hastal ve viral kanamal ate (hantavirus ve ebola) rnek olarak verilebilir.

KATEGOR AA Kategorisinde En tehlikeli, ideal biyolojik silah tanmna en yakn, ortama yaylmas en kolay salanabilen, ldrme oran yksek, halk arasnda panik ve sosyal patlamalara yol amas beklenen hastalk etkenleri bulunur. Bu kategorideki etkenler Variola major virs (iek); Bacillus anthracis (arbon); Yersinia pestis (veba); Clostridium botulinum toksini (botulizm); Francisella tularensis (tularemi); Ebola, Marburg, Lassa ve Junin viruslardr (Hemorajik Ate).

KATEGOR BToplumda orta derecede risk oluturan biyolojik ajanlar CDC tarafndan B kategorisinde deerlendirilmitir. Bunlar lml derecede kolay yaylabilir ve orta iddette hastalklara sebep olabilirler (Bossi et al. 2006). Bu ajanlar ikincil yksek neme sahiptirler. Sular ve yiyeceklerle bulaabilirler. Yaylm greceli olarak kolay olduundan srveyans sistemlerine ihtiya duyulabilir ve tan kapasitesini artrmak gerebilir.B kategorisinde bulunan hastalklarda daha dk morbidite ve mortalite oranlar sz konusudur (imek 2012). Ksmen yaylabilme yetenekleri, ksmen hastalk oluturma olaslklar ve dk lm oranlar vardr. B grubu tehdit unsuru etkenlere; Bruselloz (Brucella trleri), Clostridium Perfringensin epsilon toksini, yiyecek gvenliini tehdit edenler (rnein Salmonella trleri, E. Coli, Shigella), Ruam (Burkholderia Mallei), Melioidosis (Ruam benzeri hastalk, Burkolderia Pseudomallei), Psittakoz (Chlamydia Psittaci) rnek olarak unlar gsterilebilir.

KATEGOR CKategori Cde bulunan ajanlarsa kolay retilebilme ve yaylma zelliklerine sahiptirler. Bugn az, gelecekte daha ok tehlikeli olabilecei varsaylan etkenler yer alr. Bu kategoride yer alan zellikle Krm Kongo kanamal ate virs ve Hantavirus gibi mikroorganizmalarla tan amal lkemiz laboratuvarlarnda da allmaktadr.nc derecede yksek neme sahip olan bu ajanlar gelecekte kitlesel yaylm iin kolaylkla gelitirilebilecek sk grlen patojenleri kapsarlar. Basite ulalabilir, yksek morbidite ve mortalite oranlarna ulama potansiyeline sahiptirler ve ana halk sal sorunu oluturabilirler. C grubu tehdit unsuru etkenler arasnda; Q hummas (Coxiella Burnetii), Ricinus Communis'in Ricin toksini (Keneotu tohumu), Stafilokoksal Enterotoksin B, Tifs Hummas (Rickettsia Prowazekii), Viral Ensefalit (Alfavirusler; rnein, Venezuella ensefaliti, dou at ensefaliti, bat at ensefaliti), su gvenliini tehdit edenler (rnein Vibrio Cholerae, Cryptosporidium Parvum) bulunur.

11

Biyolojik sava ajanlar etkenlerine gre u ekilde de snflanabilir; Bakteriler: Anthraks, Plague, Brusella Trleri, Kolera, Clostridium Perfinges Toksini, Stafilokoksal Enterotoksin B, Melioidosis, Tularemia Virsler: Krm Kongo Kanamal Atei, Ebola Hemorajik Atei, Small Pox (Variola Virs-iek Hastal), Rift Vadisi Hummas, Venezella At Ensefalit Virs Mantarlar: Trichothecene Mycotoxin Rickettsialar: Q Hummas eitli: Saxitoksin (doada deniz dinoflajellileri tarafndan retilir), Ricin Toksini

ANTHRAKS(KATEGOR A / BAKTER)

arbon, antraks veya anthrax; Bacillus anthracis adl bakteri nedeniyle oluan bulac bir hastalk. Otobur hayvanlarda -zellikle sr, koyun ve beygirlerde- ani olarak ortaya kan ve insanlara da geebilen bir hastalktr. nsanlara dorudan hayvanlarla temastan veya hayvan rnlerinden geer. Mikroorganizma insanlara deriden girerse kara ban denilen karakteristik blgesel bir banla dem; kan dolamna karmas ile de sepsis (kan zehirlenmesi) ve i organ lezyonlar meydana gelir. Mikroplu etlerin yenmesi ar barsak hastalklar yapar. Hayvanlarda ise vcut scakl ykselir, dalak ier, kan, katran gibi koyu renk alr ve phtlamaz.

BRUSELLA(KATEGOR B / BAKTER)Solunum yoluyla da bulaabilen hastalk genelde deri ve/veya mukoza yoluyla bular. nsanlara, mikrop ieren veya pastorize veya sterilize edilmemi st ve st rnlerinden veya dorudan hasta hayvanlara temas ile bular. zellikle Brucella abortus'tan ileri gelen atk materyalleri bulamada nemli rol oynar. Hasta hayvan leiyle temas yznden de bulaabilir. Bu sebeple hastala yakalanan insanlar ounlukla veteriner hekimler, hayvan yetitiricisi, oban, st, peynirci veya mezbaha alan gibi hayvanlar ve hayvan rnleriyle yakn temasta bulunan insanlardr. Veteriner hekimliindeki meslek hastalklarndan birisidir.Aslen bir hayvan hastal olan bruselloz insanlarda da grlen bir zoonoz hastalktr. Duyarl hayvanlara genellikle, enfekte hayvanlarla dorudan temas yoluyla veya enfekte hayvanlarn akntlar/atklar ile evresel yolla bular. Atk yavrular, yavru zarlar ve svlar, yavru atm veya doum yapm enfekte bir hayvann vaginal akntlarnn hepsi son derece fazla sayda enfeksiyz Brucella mikroorganizmalarn barndrr. Hayvanlar bu materyalleri ve Brucella etkeni ile bulak su ve gday tketerek enfekte olurlar. St, idrar, dk ve eklem svlar da bakterilerin yaylma kaynadr

KOLERA(KATEGOR C / BAKTER)

Kolera; vibrio kolera adl bakterilerin insanlarn ince barsaklarnda parazitlenmeleriyle gelien bir bulac hastalktr. lk Hindistan da ortaya kmtr.1827-1975 yllar arasnda dnyaya yaylmaya balamtr.EL TOR vibroyununa bal olan son byk salgn celebeten km ve 1965te Basra krfezine,1970te Afrikaya ve sonrada Avrupa ya yaylmtr. Yalnzca insanlarda grlr. Kusma ve dk yoluyla bular. Sonralarda ise suyoluyla bulama nem tamtr. Kurak ve llerle kapl blgelerde daha ok grlmesi bunun kantdr. Genelde yaz aylarnda grlr. Hastann sv ve elektrik kayb sonucu lmle sonulanabilir.

Vibrio kolera ince barsakta enterioksin denilen protein yapsnda bir zehir maddesi retir. Bu madde barsaklardaki epitelyum hcrelerinde adenil sikloz adl enzimi uyarr. Sikloz enderozinin 3,5 monofosfat adl maddenin oalmasna yol aar bylece barsaktaki epitelyum hcreleri vcut svsnn bolua gemesini neden olup hastann sv ve elektrik kaybna yol aar. nk barsaklardan geen sv ve elektrolitle ar ve srekli ishalle vcut dna atlr.

Krm Kongo Kanamal Atei(KATEGOR C / VRS)Bu hastaln kaynaklar yabani hayvanlar, domuzlar, tavanlar, muhtemelen kulardr. Hastalk Hyolomma kenelerinin kan emmesiyle bulatrlr. Olgunlamam keneler virs hayvanlardan alr ve erikin hale geldikten sonra kan emdikleri insanlara bulatrrlar. Keneler mrleri boyunca bulatrc olarak kalrlar. Krm kanamal atei, krsal blgelerde alan insanlarda ilkbahar ve yazlar zellikle Haziran Eyll arasnda grlen bir infeksiyondur.Bunyaviridae ailesine bal Nairovirus soyundan virslerle oluan bir hastalktr. Bu virsler RNAl, sarmal simetrili nkleokapsitli, zarl ve toparlak olup 90 100 nm(nanometre) byklndedir.

Bulatktan sonraki sre;lk kene srndan itibaren yaklak 2 ile 12 gn arasnda deien bir enkbasyon(kuluka) sresi vardr. Hastane kaynakl enfeksiyonlarda ise (nozokomiyal enfeksiyon) enkbasyon sresi 3 ile 10 gn arasnda deiirEnkbasyon sresinin ardndan grip-benzeri semptomlar grlmeye balar. Bunlar yaklak bir hafta sonra dinebilir. Bununla birlikte hemoraj belirtileri rahatszln ilk 3-5 gnnde grlmeye balar: ncelikle duygudurumda dalgalanma, ajitasyon, zihinsel karmaa ve boaz peteileri. Daha sonra burun kanamas, kanl idrar ve kusma grlr. Karacier ier ve arr. Bunlarn dnda trombositopeni ve lkopeni laboratuvar bulgular arasndadr. Ayrca aspartat aminotransferaz (AST), alanin aminotransferaz (ALT) ve laktat dehidrogenaz (LDH) oranlarnda ykselme grlr.Semptomlarn ilk ortaya kndan 9-10 gn sonra hastalar iyileme belirtileri gsterir, fakat%30'u rahatszln 2. haftasnda lr.

EBOLA(KATEGOR A / VRS)

EK(KATEGOR A / VRS)

Q HUMMASI(KATEGOR B / RKETSYA)Q atei Coxiella burnetiinin neden olduu bir zoonozdur. Bu bakteri tm dnyada yaygndr. Sr, koyun ve keiler C.burnetii iin yaygn rezervuarlar olup bakterinin yaylmndan sorumludurlar. Q atei salgnlar genellikle veterinerlerde, et ileme nitelerinde alanlarda ve iftilerde ortaya kar.Bakteri ok enfeksiyz olup sya, kurulua ve birok dezenfektana direnlidir. Etken enfekte hayvanlarn dklar, kartlar ile kontamine olmu tozlar ieren havann solunmasyla insana bular. Duyarl bir bireyde 1-10 kadar az sayda bakteri hastala yol aabilir. Enfekte st ve st rnlerinin az yoluyla alnmas ile de bulama olabilmektedir. Mikroorganizma ayrca biyolojik silah olma potansiyeli de tamaktadr.

TULAREM(Tavan Hummas)(KATEGOR A / BAKTER)

Kemirgenlerde (tavan, fare, sincap vb.) ldrc nitelikte, olduka bulac, Francisella tularensis in (Pasteurella tularensis) neden olduu, dorudan veya kenelerle yaylan, iddetli seyirli, ateli bir hastalk. Mikroorganizma doada ok yaygn olarak bulunur, birok evcil hayvan, insan ve yabani kemiriciyi enfekte eder.Hastalk hayvanlardan dorudan temasla geebildii gibi sinek ve kenelerle de tanabilir. Kuluka devresi, gndr. nemli bir zoonoz etkenidir

Hastalk yeri tespit edilemeyen genel mikroplanmalara sebep olabilecei gibi, deride, gzde, akcierlerde, ve sindirim yolunda da yerleebilir. D tularemide bulamann balad yerler eller, gzler ve azdr. Buralarda nce kk bir kabarck oluur, sonra ur eklinde byyerek paralanr. Bulama yeri nedeniyle bu blgelerdeki lenf bezleri ier ve arr. tularemi ise, akcier tberklozu ya da barsak nezlesine benzeyen bir seyir izler. Bylece, vcuttaki tm lenf bezleri iip aryabilir. Ate durumu ok deikendir. ou kez kzama benzer deri dkntleri atei izler. Tedavi edilmeyen hastalk 2-4 hafta srer. En sk grlen yan etkisi lenf bezlerinin iltihaplanmasdr.

33

Toksinler, yaayan organizmalar tarafndan retilen kimyasal maddelerdir. Biyoterrizmle ilgili toksinler, risin, botulinum, Clostridium perflikon epsilson toksini, conotoxins, shigatoxins, saxitoxins, tetrodotoxins, mikotoksinleri ve nikotini ierir.Patojenlerden farkl olarak toksinler enfeksiyon oluturmazlar. Etkilerini protein sentezini durdurarak, baz maddeleri bloke ederek, sodyum-potasyum kanallarn inhibe ederek, hcre zarlarna zarar vererek gsterebilirler.Toksinler suda erirler. Bu yzden bulunduklar ortamda hzla yaylrlar. Bakteriler dnda birtakm hayvanlar da ekzotoksin yapar. Toksinler olduka iddetli zehirlerdir. Sv halde ve beklemekle aktivitelerini ksmen kaybederler. Clostridum botulinum toksini yeryznde bilinen en kuvvetli toksindir.

TOKSNLER

Ar derecede yksek toksik etkisi sebebiyle biyoterr ajanlar listesinde en st sray almaktadr.Anaeorobik bir bakteri olan Clostridium Botulinum isimli bakteri tarafndan retilen dnyann en potent toksinidir. Etkisini, kaslarn kaslmasnda etkili olan asetilkolin isimli maddenin kas-sinir aralna geiini engelleyerek gstermektedir. Bu toksin deiik oranlarda seyreltilerek ila haline getirilmitir ve bugn bir ok hastalk tedavisinde kullanlmaktadr.

TOKSNLER-BOTULNUM

Hint ya bitkisi tohumlarnn ilenmesiyle elde edilir. Bitkinin tohumlarnda bulunan risin maddesi, kobra ylan zehrinden 2 kat, siyanrden 6 bin kat daha ldrcdr.

Risin bulunduu vcuttaki ribozomlarn etkinliini azaltarak oklu organ toksisitesine sebep olan bir enzim inhibitrdr.

Hzl bir biimde ldrmesi, otopside fark edilememesi nedeniyle lkelerin gizli servisleri tarafndan gemite pek ok kez kullanlmtr.

TOKSNLER-RSN

7 Eyll 1978de, Bulgar yazar Georgi Ivanov Markov Bulgar Gizli Servisinin planlad bir suiskast ile yaamn yitirmitir. Setikleri yntem ise bir hayli ilgintir. Bir emsiyenin iine gizledikleri mekanizma, risin dolu bilyeyi vcuda saplayacak ve kana karan zehir ok gemeden kurban ldrecektir. Bulgar yazar, otobs duranda beklerken yanndan geen pardsl biri elindeki emsiyeyi bacana dorultmutu. Markov, baldrnda bir ac hissetmi ve dnp baktnda adam emsiyeyi yerden alm,bir taksiye binip uzaklayordu.4 gn sonra yazar lmt. Otopsi yapldnda ilk nce fark edemediler ama biyolojik ve kimyasal silahlar uzman kiilerin dikkatli davranmasyla, Markovun zehirlendii ortaya karld.Gnmzde ise Enzim mmunoassay teknii ile risin antikorlar saptanyor.

TOKSNLER-RSN

Bugn; Markovun cinayetinde kullanlan emsiye, Amerika Washington DCde bulunan Uluslararas Casus Mzesinde sergilenmektedir.

Konotoksin, bir deniz salyangozu olan Genus Conusun zehrinden bir ksm nrotoksik peptitlerin izole edilmesiyle elde edilir.10 ila 30 amino asit tortusundan(amino acid residues) oluan peptitler olan konotoksinler tipik olarak bir veya daha fazla dislfid ba ierir. Konotoksinlerin ounun, belirlenemeyen eitli eylem mekanizmalar vardr. Bununla birlikte, bu peptidlerin nronlarda iyon kanallarn bloke ettii grlmektedir.TOKSNLER-KONOTOKSN

Omega conotoxinAlpha conotoxin

KMYASAL MADDELERKimyasal silahlar ise kabaca aadaki gibi gruplandrlabilir.

1-Sinir gazlar: Sinir iletimini engellediklerinden, ksa srede lme yol aarlar.2-Yakc, tahri edici gazlar: Gzler, cilt ve solunum yolu dokular ilk etkilenen blgelerdir.3-Boucu gazlar: Solunum yollarn ar olarak tahrip edip, akcier demine neden olurlar.4-Kan zehirleri: ldrcdrler. Siyanr rnektir. Hitlerin gaz odalarnda da bir siyanr bileii kullanlmtr.5- Kapasite bozucular: LSD, BZ gibi davran bozukluuna neden olanlar ya da CA, CN, CS gibi gz, cilt ve solunum yollar tahriine yol aanlardr.

1-SNR GAZLARI ETKEN: Sinir gazlar (sinir ajanlar) G ve V olmak zere 2ye ayrlr. G grubunda (GA) tabun, (GB) sarin, (GD) soman gazlar, V grubunda ise Vx gaz bulunur. Kiinin sinir sistemini dorudan etkiler ve hayati fonksiyonlar felce uratrlar. PENETRASYON GC: Sv ve buharlar normal kumatan kolaylkla geerler. Deri eyalar da insan derisi gibi geirgendirler. Ancak butil lastik ve polyester gibi sentetik maddeler direnlidir.ETK MEKANZMASI: Sinir ajanlar, ncelikle asetilkolin esteraz enziminin etkisinin dnmsz olarak ortadan kaldrlmasna yol amaktadr. Enzimin etkisinin ortadan kaldrlmas ile, zehirleyici dzeyde asetilkolin birikimi sonucu sinirlerden kaslara uyarlarn gitmesi engellenmektedir.

VCUDA GR: Gz, deri, solunum yolu, sindirim sistemi yoluyla vcuda girerler. Gaz halinde ise solunum yolu ile, sv halde ise temasla veya elbiselerden geerek deride bir tahribat yapmadan vcuda girer.TEDAV :Son basamak(etki mekanizmasnda) olumadan nce obidoksim veya pralidoksim klorid gibi nkleofilik oksim preparatlarnn uygulanmas enzimin tekrar aktive olmasn salarken daha sonra uygulanmas etkili olmamaktadr. Son basamak olan dnmsz etkinin oluum hz, sinir ajanlarnn trlerine gre geni bir dalm gstermektedir. rnein, bu reaksiyon Soman gazna maruziyetten sonra dakikalar iinde geliirken, Sarin ile 5 saat, Tabun ve Vx ile 40 saat kadar sonra meydana gelmektedir.1-SNR GAZLARI

1995te Tokyoda bir metroda sarin gazyla saldr yapld ve olayda 13 kii yaamn yitirirken 6 binden fazla kii zehirlendi.

2-Yakc, tahri edici gazlarHardal gaz(Mustard) ve lewisit rnektir.MUSTARD: Deride su toplama, krlk ve solunmas durumunda da akcierlerde dem oluturarak maruz kalan kiide ar tahribat yapar. Su ile tepkimesinden oluan HClnin de bulunduu dokuda tahri edici etkisi grlmektedir. Yaplan aratrmalarda beyaz kan hcrelerini ldrd de gzlenmitir. DNAya balanma zellii de bulunduundan, lmle sonulanmayan maruziyetlerde kanser vakalarnn grlmesi olduka olasdr. Saddam'n 1980lerde Halepe`de Krtler zerinde kullanmasnn ardndan blgede grlen kanser vakalarnda korkun bir art grlmtr. Ksa vadeli etkilerinin yannda orta ve uzun vadeli problemler oluturmas ynyle de mustard grubu kimyasallar poplaritesi azalmayan kimyasal sava ajanlardr.

Hardal gaznn elde kabarck oluturmas.

Fosgen, klor, kloropikrin rnek olarak verilebilir.FOSGEN: Fosgen gaz renksizdir veya ak sar bulut renginde grnebilir. Fosgen Inci Dnya Sava esnasnda boucu kimyasal madde (ajan) olarak kullanlmtr. Savata kullanlan kimyasallar arasnda en ok lme neden olan fosgen maddesi olmutur.KLOR: Akcierlere ulatnda henz yzeyinde nemli tabakayla reaksiyona girer ve hidroklorik asiti oluturur ve akcierlerin oksijeni alma yeteneini bitirir.Gzle temasnda da krlk yapt bilinmektedir (WW-II).KLOROPKRN: Soluma, yutma ve derinin maruz kalmasyla ilgili blgelere kuvvetli etki eder. Askeri kullanm yasaklanmtr.

3-BOUCU GAZLAR

4-KAN ZEHRLERKan ajanlar; kann oksijeni dokulara tamasn engeller.Siyanr en bilinen rnektir. Ancak havadan hafif olmasyla hemen dalabilir ve etkili bir kimyasal ajan deildir. Naziler gaz odalarnda hidrojen siyanr formunu kullanmtr.Siyanr, ETSde sitokrom a ve sitokrom a-3 arasnda elektron tanmn engeller ve hcresel hipoksiye neden olur. Solunan siyanrn miktar ve konsantrasyonuna gre dakikalar yahut saniyeler iinde lm gerekleebilir. Ayrca mental deiim, fel, bilin kayb, apneye sebep olur.Maruz kalnmas durumunda tedavi asetilkolinesteraz enziminin ksa srede bu ajandan kurtarlmasyla olur.

LSD: ok kuvvetli bir uyuturucu maddedir. CIA, 1950'lerde LSDnin kimyasal silah ve akl kontrol iin uygulanabilir olduunu dnd ve MKULTRA aratrma program kapsamnda gen askerler ve renciler zerinde denedi. Sonrasnda Bat dnyasndaki gen neslin elence amacyla kullanmasyla yasakland.

5-KAPASTE BOZUCULAR

LSDnin etkisi altndayken beyindeki grsel, dikkat, hareket ve duysal alar birbirine daha fazla balanyor ve beyin daha kompleks almaya balyor. Fakat bir yandan da bunlarn dnda kalan blgelerde kopmalar oluyor. Taramalarda zellikle parahipokampal jirs ve retrosplenal korteksin, beynin geri kalan ve birbiriyle iletiiminin kesildii gzlemleniyor. Bu iki blm de daha ok insanlarda mekan algs ve mekansal hafzaya ynelik blgeler olmaktadr. (Mekan algsnn deimesi)5-KAPASTE BOZUCULAR