biyolojik Çeşitlilik

BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK SEMPOZYUMU

1


22 - 23 Mayıs 2012Ramada Plaza Ankara / Söğütözü

BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

2BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

İÇİNDEKİLER

GENEL OTURUM Sayfa Biyolojik Çe itlilik ve Rio+20 Süreci Türkiye Biyolojik Çe itlili inin Co rafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla zlenmesi: Nuh’un Gemisi Biyolojik Çe itlilik Veritabanı

Bozkır Ekosistemleri Biyolojik Çe e i ikli i Biyoçe itlili in Ekonomik De eri ve Biyoekonomik Kalkınma Modeline Katkısı nsan Sa lı ı ve Bitkiler

SALON 1 B YOLOJ K ÇE TL L N BEL RLENMES VE KORUNMASI stanbul’un Zengin Bitki Örtüsü

Jeolojik Miras Olarak Ma aralar ve Koruma Çalı maları: nönü Ma arası (E irdir, Isparta) Örne i

Sistematik Koruma Planlaması’nın Türkiye Uygulamaları TAGEM Biyoçe itlilik ve Genetik Kaynaklar Programı Nazife Tuatay Bitki Koruma Müzesinin Biyolojik Çe itlilik Envanterinin Çıkarılması Yönündeki Katkıları

Flora Açısından Ormanlarımızdaki Biyolojik Çe itlili in Tespiti ve Sürdürülebilir Faydalanma Kapsamında Ürün Kapasitelerinin Belirlenmesi Projesi

KARASAL EKOS STEMLER Tuz Gölü’nün Floristik Önemi Yanardöner (Centaurea tchihatcheffii Fisch.&Mey.) Eski ehir, Afyon Ve Kütahya’nın Floristik Çe itlili i GAP’ın En Nadide Çiçekleri:”Geofitler” Göller Yöresi’nin Endemik Bitkileri Uzungöl (Trabzon) Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin Floristik ve Odun Dı ı Bitkisel Ürünleri Bakımından De erlendirilmesi

Peyzaj Çe itlili i

Yaban Hayvanları Üretimi ve Do al Ya am Alanlarına Yerle tirilmesi

Burdur Gölü Havzası Biyoçe itlili ine Floristik Bir bakı

Ba komutan Tarihi Milli Parkı’nın Herpetofaunası Küre Da ları Milli Parkı Biyoçe itlili i: Ekosistem ve Flora Kızılda ’ın Floristik Önemi Giresun Da larının (Ordu-Giresun-Sivas) Endemik ve Nadir Tür le Ekosistem Çe itlili i Altınbe ik Ma arası, Köprülü Kanyon, Olimpos-Beyda ları ve Güllük Da ı (Termessos) Milli Parklarının Floristik Çe itlili inin De erlendirilmesi

Ankara’nın Biyolojik Çe itlili i ve Karasal Omurgalı Hayvan Türleri Uluda ’ın Faunası Zonguldak Bölgesi Ku ları ve Koruma Statüleri Kırıkkale linin Memeli Türleri Do u Karadeniz Bölgesi’nde Ya ayan Amfibi ve Sürüngenler Batı Karadeniz Bölgesindeki Bolu, Düzce, Zonguldak, Bartın, Karabük, Kastamonu ve Sinop lleri Kelebek (Lepidoptera) Türleri

Zonguldak, Karabük, Bartın, Kastamonu, Sinop llerinin Bryofit Biyoçe itlili i Küçük Kafkasların Yaban Hayvanı Zenginli ini Tehdit Eden Unsurlar Güneydo u Anadolu Bölgesi'nin Nadir ve Tehlike Altındaki Canlı Türlerine Genel Bir Bakı

Kars’ın Biyolojik Zenginli i SALON 2 B YOLOJ K ÇE TL L K VE ALAN YÖNET M Biyoçe itlilik Korumanın Ekosistem Tabanlı Çok Amaçlı Orman Amenajman Planlarına Yansıtılması; Do u Karadeniz Örne i


2


3

9

1011121214

1617

181819

19

20

2122232525

2627

2829293031

323334353637

383940

414243

44

GENEL OTURUM Sayfa Biyolojik Çe itlilik ve Rio+20 Süreci Türkiye Biyolojik Çe itlili inin Co rafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla zlenmesi: Nuh’un Gemisi Biyolojik Çe itlilik Veritabanı

Bozkır Ekosistemleri Biyolojik Çe e i ikli i Biyoçe itlili in Ekonomik De eri ve Biyoekonomik Kalkınma Modeline Katkısı nsan Sa lı ı ve Bitkiler

SALON 1 B YOLOJ K ÇE TL L N BEL RLENMES VE KORUNMASI stanbul’un Zengin Bitki Örtüsü

Jeolojik Miras Olarak Ma aralar ve Koruma Çalı maları: nönü Ma arası (E irdir, Isparta) Örne i

Sistematik Koruma Planlaması’nın Türkiye Uygulamaları TAGEM Biyoçe itlilik ve Genetik Kaynaklar Programı Nazife Tuatay Bitki Koruma Müzesinin Biyolojik Çe itlilik Envanterinin Çıkarılması Yönündeki Katkıları

Flora Açısından Ormanlarımızdaki Biyolojik Çe itlili in Tespiti ve Sürdürülebilir Faydalanma Kapsamında Ürün Kapasitelerinin Belirlenmesi Projesi

KARASAL EKOS STEMLER Tuz Gölü’nün Floristik Önemi Yanardöner (Centaurea tchihatcheffii Fisch.&Mey.) Eski ehir, Afyon Ve Kütahya’nın Floristik Çe itlili i GAP’ın En Nadide Çiçekleri:”Geofitler” Göller Yöresi’nin Endemik Bitkileri Uzungöl (Trabzon) Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin Floristik ve Odun Dı ı Bitkisel Ürünleri Bakımından De erlendirilmesi

Peyzaj Çe itlili i

Yaban Hayvanları Üretimi ve Do al Ya am Alanlarına Yerle tirilmesi

Burdur Gölü Havzası Biyoçe itlili ine Floristik Bir bakı

Ba komutan Tarihi Milli Parkı’nın Herpetofaunası Küre Da ları Milli Parkı Biyoçe itlili i: Ekosistem ve Flora Kızılda ’ın Floristik Önemi Giresun Da larının (Ordu-Giresun-Sivas) Endemik ve Nadir Tür le Ekosistem Çe itlili i Altınbe ik Ma arası, Köprülü Kanyon, Olimpos-Beyda ları ve Güllük Da ı (Termessos) Milli Parklarının Floristik Çe itlili inin De erlendirilmesi

Ankara’nın Biyolojik Çe itlili i ve Karasal Omurgalı Hayvan Türleri Uluda ’ın Faunası Zonguldak Bölgesi Ku ları ve Koruma Statüleri Kırıkkale linin Memeli Türleri Do u Karadeniz Bölgesi’nde Ya ayan Amfibi ve Sürüngenler Batı Karadeniz Bölgesindeki Bolu, Düzce, Zonguldak, Bartın, Karabük, Kastamonu ve Sinop lleri Kelebek (Lepidoptera) Türleri

Zonguldak, Karabük, Bartın, Kastamonu, Sinop llerinin Bryofit Biyoçe itlili i Küçük Kafkasların Yaban Hayvanı Zenginli ini Tehdit Eden Unsurlar Güneydo u Anadolu Bölgesi'nin Nadir ve Tehlike Altındaki Canlı Türlerine Genel Bir Bakı

Kars’ın Biyolojik Zenginli i SALON 2 B YOLOJ K ÇE TL L K VE ALAN YÖNET M Biyoçe itlilik Korumanın Ekosistem Tabanlı Çok Amaçlı Orman Amenajman Planlarına Yansıtılması; Do u Karadeniz Örne i

BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK SEMPOZYUMUBİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK SEMPOZYUMU


Sinop Yarımadasındaki Ekosistem Çe itlili i ve Korunması ile Yönetim Plan Modeli Yakla ımına Göre De erlendirilmesi

Yıldız Da larında Biyolojik Çe itlili in ve Do al Kaynakların Korunması ve Sürdürülebilir Geli imi Projesi Biyolojik Çe itlili in Korunmasında Korunan Alanların Rolü ve Önemi

Marmaris Milli Parkı’nın Floristik Yapısı Gala Gölü Milli Parkında biyo-çe itlili in Uzun Devreli Geli Altınbe ik Ma arası Milli Parkı Sadece Ma ara mı? SUCUL EKOS STEMLER Abant Gölü Tabiat Parkı’nda Çevre Koruması ve Biyolojik Çe itlili in Önemi Mersin Bölgesi Deniz Kaplumba aları Üreme Alanları Eski ehir, Afyon ve Kütahya Bölgesi Sulak Alan Biyoçe itlili i Üzerine Tehditler Isparta li Balık Faunasının Son Durumu ve Sorunları stanbul li ç Su Balık Biyoçe itlili i stanbul’un Biyoçe itlili ine Katkılar: Ostracoda (Crustacea)Faunası

Kocaeli li’nin Tatlısu Balıkları Sulak Alan Yönetim Planlarında Hidroloji Kı Mevsiminin Burdur Gölünde Ku lar çin Ekolojik Önemi Van Gölü nci Kefalinin Üreme Göçü ve Koruma Çalı maları Çoruh ve Aras Nehirlerinde Ya ayan Balıklarda Tür Zenginli i Deniz Atları (Hippocampus Sp.) Karadeniz Biyoçe itlili indeki Yeri Samsun li Tatlı Su Balık Faunası Karadeniz Yunusları ve Balıkçılık Etkile imi Kocaeli Yarımadası Zooplankton Faunası Karadeniz Biyoçe itlili i ve Sürdürülebilir Yönetimi Karadeniz Balık Faunasının Güncel Durumu Trabzon Kıyısal Alanındaki Balık Faunasının Son Yirmi Yıllık De i imi Karadeniz’de Ya amı Tehdit Eden Güncel Etkenler ve Alınması Gereken Tedbirler Ege Denizi (Türkiye) Kıyılarının Denizel Biyoçe itlili i Ve Fitobentozun Eko-Turizmdeki Rolü

ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Yerle kesi Kıyılarının Deniz Kaplumba aları Açısından Ekolojik Önemi

Karadeniz'in Genel Özellikleri ve Çevresel Problemler: Su Kirlili i, Küresel Isınma, Ekolojik De i imler ve Tür Çe itlili iyle Etkile imleri

Güneydo u Karadeniz Ekosisteminde Birincil Üretim-Fitoplankton Etkile imi ve Ekolojik Etkileri

Ka -Kekova Özel Çevre Koruma Bölgesi Denizel Biyolojik Çe itlilik Ara tırması POSTER B LD R LER Sayfa Mavi Yengeç, Callinectes sapidus (Rathbun, 1896)’ın Zooco rafik Da ılımı ve Biyo-ekolojik Durumu

Kazda ı (Balıkesir/Çanakkale)’nın Endemik ve Nadir Türleri Bazı Amfibi ve Sürüngen Türlerinin Besin Tercihleri Kumkale (Çanakkale – Türkiye) Deltası’nın Avifaunal Zenginli i Zoolojik Ara tırma Bahçeleri zmir'in Ekonomik ve Tıbbi De er Ta ıyan Endemik Bitkileri

Bulkaz Da ı’nın(U ak-Sivaslı) Florası Afyonkarahisardaki Jipsli Topraklar le Bitki Örtüsü li kisi Afyonkarahisar Bitki Örtüsü Üzerine Mahmuzlu Kızku u (Vanellus spinosus)’nun Bo azkent (Serik/Antalya) Populasyonu Floristik Çe itlili in Korunmasında Bitki Doku Kültürü Çalı malarının Önemi Göller Yöresi’nde Floristik Zenginlik Ve Sürdürülebilir Kalkınma Adana linin Biyolojik Çe itlili i

44

4546474849

49505151525354555558585959606061626363

64

64

65

6667

69697071727373747475767778

Hatay Faunasına Bakı Mersin li Biyolojik Çe itlili i Ni de’nin Biyolojik Çe itlili i Osmaniye linin Biyolojik Çe itlili i Konya (Türkiye) çin Endemik Bir Bitki Tülü ah’ı (Rhaponticoides iconiensis) Koruma Çalı maları

Ormanda Biyolojik Çe itlilik Merkezleri Olarak Ölü A açlar Çankırı linin Floristik Yapısı Çankırı linin Faunistik Yapısı Centaurea tchihatcheffii Fisch.&Mey. Populasyonlarına Etki Eden Faktörler Ankara Kedisi Kırıkkale linin Ku Türleri Kırıkkale linin Floristik Yapısı Düzce li Faunası Düzce li’nin Yı ılca lçesinde Farklı Bir Bal Arısı (A. mellifera L )Ekotipi:Yı ılca Bal Arısı

Kır ehir’in Bitki Çe itlili i ve Endemizm Batı Karadeniz Bölgesi çsuları Balık Biyoçe itlili i Sarıkum Gölü’nün Sulak Alanlar Açısından Önemi Sinop Sarıkum Gölü ve Tabiatı Koruma Alanı Avifaunası Bartın li Ku ve Memeli Hayvan Türleri Bartın Florası Bartın linin Polen Takvimi Korunan Alanlarda Envanter ve zleme Çalı maları: Örnek Uygulamalar Biyolojik Çe itlilik Göstergesi Olarak Peyzaj Yapısı Üzerine De erlendirmeler Biyolojik Çe itlili in De eri ve Biyolojik Çe itlilik Kayıplarının Ekonomik fadesi Karadeniz Ya mur Ormanları ve Subasar Ormanlarının Ekosistem Yapısı ve Biyolojik Çe itlili inin Mukayesesi

Batı Karadeniz’de Ekoturizmin Biyolojik Çe itlili e Ba ımlılı ının Sebep Oldu u Ekolojik Sürdürülebilirlik Problemlerine Çözümler

Samsun Do a Koruma ve Milli Parklar Bölge Müdürlü üne Ba lı llerde Bitki Biyoçe itlili i, Etki Eden Faktörler ve Alınması Gereken Önlemler

Öksin ve Kol ik Zonda Bulunan Geofitlerin Tespiti ve Çiçeklenme Dönemlerinin Belirlenmesi Vezirköprü (Samsun) Yöresinin Endemik ve Nadir Türleri ve Ekosistem Çe itlili i Rize’nin Bitki Çe itlili i Rize linin Öz De erleri ve Kaçkarlar Handüzü ve Ça ırankaya Yaylalarının (Rize) Florası Do u Karadeniz Bölgesi Ormanları’ndaki Zararlı Böcekler ve Mücadele Yöntemler i Güneydo u Karadeniz Ekosistemindeki Jelatinli Zooplanktonlar Güneydo u Karadeniz Makro-Omurgasız Çe itlili i Akdeniz Midyesinde (Mytilus galloprovincialis) A ır Metal Seviyeleri; Giresun Sahil eridi Örne i 2011–2012

Artvin linin Faunistik Acıdan De erlendirilmesi Artvin li Bitkisel Tür Çe itlili i Endemik Bitkiler Açısından Önemli Bir Alan: liç-Kemah (Erzincan) Arasında Kalan Jipsli Sahalar

Erzincan’a Özgü Bitki Çe itleri ve Tehditleri Dere Alabalı ının (Salmo Trutta Forma Fario) Sistematikteki Yeri ve Bazı Özellikleri Erzurum li’nin Önemli Biyoçe itlilik Alanları Türkiye’deki Sukkulent Bitki Çe itlili i: Sedumlar (Crassulaceae)

Biyolojik Çe itlili i Tehdit Eden Ana Unsurlar ve I dır


4


5

Sinop Yarımadasındaki Ekosistem Çe itlili i ve Korunması ile Yönetim Plan Modeli Yakla ımına Göre De erlendirilmesi

Yıldız Da larında Biyolojik Çe itlili in ve Do al Kaynakların Korunması ve Sürdürülebilir Geli imi Projesi Biyolojik Çe itlili in Korunmasında Korunan Alanların Rolü ve Önemi

Marmaris Milli Parkı’nın Floristik Yapısı Gala Gölü Milli Parkında biyo-çe itlili in Uzun Devreli Geli Altınbe ik Ma arası Milli Parkı Sadece Ma ara mı? SUCUL EKOS STEMLER Abant Gölü Tabiat Parkı’nda Çevre Koruması ve Biyolojik Çe itlili in Önemi Mersin Bölgesi Deniz Kaplumba aları Üreme Alanları Eski ehir, Afyon ve Kütahya Bölgesi Sulak Alan Biyoçe itlili i Üzerine Tehditler Isparta li Balık Faunasının Son Durumu ve Sorunları stanbul li ç Su Balık Biyoçe itlili i stanbul’un Biyoçe itlili ine Katkılar: Ostracoda (Crustacea)Faunası

Kocaeli li’nin Tatlısu Balıkları Sulak Alan Yönetim Planlarında Hidroloji Kı Mevsiminin Burdur Gölünde Ku lar çin Ekolojik Önemi Van Gölü nci Kefalinin Üreme Göçü ve Koruma Çalı maları Çoruh ve Aras Nehirlerinde Ya ayan Balıklarda Tür Zenginli i Deniz Atları (Hippocampus Sp.) Karadeniz Biyoçe itlili indeki Yeri Samsun li Tatlı Su Balık Faunası Karadeniz Yunusları ve Balıkçılık Etkile imi Kocaeli Yarımadası Zooplankton Faunası Karadeniz Biyoçe itlili i ve Sürdürülebilir Yönetimi Karadeniz Balık Faunasının Güncel Durumu Trabzon Kıyısal Alanındaki Balık Faunasının Son Yirmi Yıllık De i imi Karadeniz’de Ya amı Tehdit Eden Güncel Etkenler ve Alınması Gereken Tedbirler Ege Denizi (Türkiye) Kıyılarının Denizel Biyoçe itlili i Ve Fitobentozun Eko-Turizmdeki Rolü

ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Yerle kesi Kıyılarının Deniz Kaplumba aları Açısından Ekolojik Önemi

Karadeniz'in Genel Özellikleri ve Çevresel Problemler: Su Kirlili i, Küresel Isınma, Ekolojik De i imler ve Tür Çe itlili iyle Etkile imleri

Güneydo u Karadeniz Ekosisteminde Birincil Üretim-Fitoplankton Etkile imi ve Ekolojik Etkileri

Ka -Kekova Özel Çevre Koruma Bölgesi Denizel Biyolojik Çe itlilik Ara tırması POSTER B LD R LER Sayfa Mavi Yengeç, Callinectes sapidus (Rathbun, 1896)’ın Zooco rafik Da ılımı ve Biyo-ekolojik Durumu

Kazda ı (Balıkesir/Çanakkale)’nın Endemik ve Nadir Türleri Bazı Amfibi ve Sürüngen Türlerinin Besin Tercihleri Kumkale (Çanakkale – Türkiye) Deltası’nın Avifaunal Zenginli i Zoolojik Ara tırma Bahçeleri zmir'in Ekonomik ve Tıbbi De er Ta ıyan Endemik Bitkileri

Bulkaz Da ı’nın(U ak-Sivaslı) Florası Afyonkarahisardaki Jipsli Topraklar le Bitki Örtüsü li kisi Afyonkarahisar Bitki Örtüsü Üzerine Mahmuzlu Kızku u (Vanellus spinosus)’nun Bo azkent (Serik/Antalya) Populasyonu Floristik Çe itlili in Korunmasında Bitki Doku Kültürü Çalı malarının Önemi Göller Yöresi’nde Floristik Zenginlik Ve Sürdürülebilir Kalkınma Adana linin Biyolojik Çe itlili i

79808182

848586878889899091

9192929393949495969697

98

99

100101101102103104104105106

106107108

108108109109

110110

Hatay Faunasına Bakı Mersin li Biyolojik Çe itlili i Ni de’nin Biyolojik Çe itlili i Osmaniye linin Biyolojik Çe itlili i Konya (Türkiye) çin Endemik Bir Bitki Tülü ah’ı (Rhaponticoides iconiensis) Koruma Çalı maları

Ormanda Biyolojik Çe itlilik Merkezleri Olarak Ölü A açlar Çankırı linin Floristik Yapısı Çankırı linin Faunistik Yapısı Centaurea tchihatcheffii Fisch.&Mey. Populasyonlarına Etki Eden Faktörler Ankara Kedisi Kırıkkale linin Ku Türleri Kırıkkale linin Floristik Yapısı Düzce li Faunası Düzce li’nin Yı ılca lçesinde Farklı Bir Bal Arısı (A. mellifera L )Ekotipi:Yı ılca Bal Arısı

Kır ehir’in Bitki Çe itlili i ve Endemizm Batı Karadeniz Bölgesi çsuları Balık Biyoçe itlili i Sarıkum Gölü’nün Sulak Alanlar Açısından Önemi Sinop Sarıkum Gölü ve Tabiatı Koruma Alanı Avifaunası Bartın li Ku ve Memeli Hayvan Türleri Bartın Florası Bartın linin Polen Takvimi Korunan Alanlarda Envanter ve zleme Çalı maları: Örnek Uygulamalar Biyolojik Çe itlilik Göstergesi Olarak Peyzaj Yapısı Üzerine De erlendirmeler Biyolojik Çe itlili in De eri ve Biyolojik Çe itlilik Kayıplarının Ekonomik fadesi Karadeniz Ya mur Ormanları ve Subasar Ormanlarının Ekosistem Yapısı ve Biyolojik Çe itlili inin Mukayesesi

Batı Karadeniz’de Ekoturizmin Biyolojik Çe itlili e Ba ımlılı ının Sebep Oldu u Ekolojik Sürdürülebilirlik Problemlerine Çözümler

Samsun Do a Koruma ve Milli Parklar Bölge Müdürlü üne Ba lı llerde Bitki Biyoçe itlili i, Etki Eden Faktörler ve Alınması Gereken Önlemler

Öksin ve Kol ik Zonda Bulunan Geofitlerin Tespiti ve Çiçeklenme Dönemlerinin Belirlenmesi Vezirköprü (Samsun) Yöresinin Endemik ve Nadir Türleri ve Ekosistem Çe itlili i Rize’nin Bitki Çe itlili i Rize linin Öz De erleri ve Kaçkarlar Handüzü ve Ça ırankaya Yaylalarının (Rize) Florası Do u Karadeniz Bölgesi Ormanları’ndaki Zararlı Böcekler ve Mücadele Yöntemler i Güneydo u Karadeniz Ekosistemindeki Jelatinli Zooplanktonlar Güneydo u Karadeniz Makro-Omurgasız Çe itlili i Akdeniz Midyesinde (Mytilus galloprovincialis) A ır Metal Seviyeleri; Giresun Sahil eridi Örne i 2011–2012

Artvin linin Faunistik Acıdan De erlendirilmesi Artvin li Bitkisel Tür Çe itlili i Endemik Bitkiler Açısından Önemli Bir Alan: liç-Kemah (Erzincan) Arasında Kalan Jipsli Sahalar

Erzincan’a Özgü Bitki Çe itleri ve Tehditleri Dere Alabalı ının (Salmo Trutta Forma Fario) Sistematikteki Yeri ve Bazı Özellikleri Erzurum li’nin Önemli Biyoçe itlilik Alanları Türkiye’deki Sukkulent Bitki Çe itlili i: Sedumlar (Crassulaceae)

Biyolojik Çe itlili i Tehdit Eden Ana Unsurlar ve I dır

BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK SEMPOZYUMUBİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK SEMPOZYUMU


111

111

111

112112113114

115115116117118

119

120121

122


6


7

GENEL OTURUM


8BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABIBİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

8


9

Biyolojik Çeşitlilik ve Rio+20 süreci

Ayhan ÇAĞATAYOrman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parkar Genel Müdürlüğü

24Şubat2009tarihindekiBirleşmişMilletler(BM)GenelKuruluA/RES/64/236kararınaistinaden,20-22HazirantarihleriarasındaBrezilya’nınRiodeJaneriokentindeyapılacakolan“BMSürdürülebilirKalkınmaDünyaZirvesi”veyakısaadıylaRIO+20’ninilanedilmişamacı;sürdürülebilirkalkınmayaolanpolitikadanmışlığınteyitedilmesi,geçmişSürdürülebilirKalkınmaDünyaZirvelerininçıktılarınınyürütülmesindebugünekadaryaşanansüreçvemevcutboşluklarındeğerlendirilmesiileyeniortayaçıkankonularıntespitedilmesidir.Bubağlamdakonferans;birincisi“SürdürülebilirKalkınmaveFakirliğinAzaltılmasıKapsamındaYeşilEkonomi”,ikincisiise“SürdürülebilirKalkınmanınKurumsalÇerçevesi”olmaküzereikitemelkonuyaodaklanacaktır.İşbuikikonukapsamındayeditane“KritikKonu”öneçıkmıştır.Bunlarsırasıyla“istihdam,enerji,şehirler,gıda,su,okyanusvefelaketlerdir”.Sürdürülebilirkalkınma;çevresel,sosyalveekonomikbileşenleresahiptirvebukavramlarınentegrepolitikalarileyönetilmesiesasınadayanır.Bubağlamdasürdürülebilirbiyolojikçeşitlilikyönetimiolgusu,sürdürülebilirdoğalkaynakyönetimiolgusuilebirlikteelealınırvehembuyedikritikkonununhemdegenelanlamdakonferansınesaskonusuolansürdürülebilirkalkınmanıntesisindeenstratejikunsurlardanbirisiolarakbelirir.

20yılönceyineRio’dagerçekleştirilenzirveden,5Haziran2012tarihindeşemsiyesözleşmeniteliğindeolanBMBiyolojikÇeşitlilikSözleşmesi(BMBÇS)doğmuşveuluslararasıbiyolojikçeşitlilikgündemininesasaktörüolmuştur.BuyılkizirvedeBMBÇS’ninamaçlarıbirkeredahateyitedilecekvesürdürülebilirkalkınmaiçingerekliulusalveuluslararasıkurumsalçerçevemasayayatırılırkenöneçıkacaktır.BusözleşmedeBMÇevreProgramı’nın(UNEP)dahadagüçlendirilmesiveprogramyapısındançıkarılarakbirörgütyapısınakavuşturulmasıdagündemdahilindedir.BirDünyaÇevreÖrgütükurulmasıhalindebubiyolojikçeşitliliğinveçevreselkaynaklarınküreselyönetişimindebirdevrimniteliğindeolacaktır.AynışekildeDevletlerinkurumsalyapılanmasınındasürdürülebilirbiyolojikçeşitlilikyönetimiileuyumluolmasıgerekmektedir.

Anahtar kelimeler:Rio+20,sürdürülebilirkalkınma,biyoçeşitlilik.



Türkiye Biyolojik Çeşitliliğinin Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla İzlenmesi:Nuh’un Gemisi Biyolojik Çeşitlilik Veritabanı

Etem AKGÜNDÜZ, Emine Sühendan KARAUZ, Erdal ÖZÜDOĞRU, Ahmet Ozan ÇEKİÇ, Kamile KALAYCI

T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, Biyolojik Çeşitlilik İzleme Birimi, Ankara

Türkiye;İran-Turan,Avrupa-SibiryaveAkdenizBiyo-coğrafyalarıilebucoğrafyalarıngeçişzonlarındaveüçkıtanınbirleşmenoktasındayeralması,farklıiklimselvetopografiközelliklerigibinedenlerdendolayıbiyolojikçeşitlilikaçısındansondereceönemlibirkonumdadır.Ülkemiz,biyolojikçeşitlilikzenginliğibakımındantekbaşınabütünAvrupaKıtasıilekıyaslanabilirbirülkedir.ConservationalInternational2006yılındaküreselölçekteyürüttüğübirçalışmada,dünyadasadeceTürkiyeveGüneyAfrika’nın35sıcaknoktadanüçtanesiniaynıandabiraradabulundurduğunuortayakoymuştur.Bazıbilimadamlarıncaülkemizinenönemlidoğalkaynaklarındanbirisisayılanbuzenginliğimizinsonyüzyıllardabazımemelivebitkitürleriyokolurkenbazılarınıniseneslitehlikealtınagirmiştir.

Sonyıllardabirçokgelişmişülkebitkivehayvantürtespitlerinitamamlamışvecoğrafibilgiteknolojilerindenyararlanaraktürlereaitilişkiselveritabanlarınıoluşturmuştur.Doğaldeğerlereaitverilerinsektörlerarasıkullanılmasınısağlamışvekarardesteksistemlerinioluşturmuşlardır.Buülkelerayrıca,doğaldeğerlerinbelirlenmesi,kayıtaltınaalınmasıvekorunmasıkonularındaetkinalanyönetiminigerçekleştirmişlerveulusalkalkınmastratejilerinibelirlemişlerdir.Bunakarşın,Türkiye’defloravefaunatürlerinintespitivekayıtaltınaalınmasıçalışmalarıoldukçayenidir.AncakgünümüzdeTürkiye’debiyolojikçeşitliliğinizlenmesivegerektiğindeacilönlemleralınmasıamacıylabirizlemesistemininveveritabanınınoluşturulmasıgerekliliğibukonudaçalışantümkişivekuruluşlarcaanlaşılmışdurumdadır.

BiyolojikÇeşitlilikİzlemeBirimitarafındanbukoşullardageliştirilenNuh’unGemisiBiyolojikÇeşitlilikVeritabanı;internettabanlı,kamuoyunaaçık,üyelerinkendilerineözgüsınırlıhaklarlaverilereerişebildiği,biyolojikçeşitliliğinizlenmesineyönelikbirveritabanıdır.SözkonusuVeritabanında“türler”,“habitatlar”ve“alanlar”özelindesorgulamayapılabilmektedir.BuveritabanıileTürkiyebiyolojikçeşitliliğininizlenmesiileilgiliveriler,ilkkezbirarayagetirilmiştir.Veritabanınasınırsızsayıdabiyolojikçeşitlilikverisigirilebilmektedir.Sistemdekibiyolojikçeşitlilikverileri;incelenmekistenilenalan,bölge,habitattipiyadakorunanalanlardansüzülebilmektedir.Türlerindağılımharitalarınaulaşılabilmekte,türlerinkırmızılistestatülerindekizamaniçerisindekideğişimleriizlenebilmektedir.Veritabanındayeralanülkeninbütüntürlerininpopülasyonlarınınzamaniçerisindekideğişimlerivekorunanalanlarınzamaniçerisindekideğişimlerigözlemlenebilmektedir.Bitkivehayvantürlerineyönelikpopülasyonvekırmızılistekataloglarıoluşturulmuşdurumdadır.

10


11

Veritabanı;ulusalçaptaülkemizbiyolojikçeşitliliğineaitverilerinbirarayagetirildiği,izlendiğivesorgulandığıenbüyükvegovuzantılıtekveritabanıdır.Günümüzitibariyleveritabanında400.000satırbiyolojikçeşitlilikverisiyeralmaktadır.Böylece;oldukçazenginbitkivehayvantürkaynaklarınasahipolanTürkiye,küreselleşmesürecindeyükselendeğerolançevrekorumavealanyönetimiiçingereklikarardestekmekanizmasınısağlayarak,biyolojikçeşitliliğindevamınısağlayacaktır.BitkivehayvantürlerineaitöznitelikvemekansalverilerinyeraldığıNuh’unGemisiBiyolojikÇeşitlilikVeritabanıile,doğalkaynaklarailişkinyönetimkararlarının,tekeldenyürütülmesi,doğruvezamanındagerçekleşmesiçevrekorumaveizlemefaaliyetlerininhızkazanmasısağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler:Biyolojikçeşitlilik,korunanalanlar,habitat,coğrafiveritabanı,izleme.

Bozkır Ekosistemleri

Prof.Dr.Latif KURTArş. Grv. Ebru Özdeniz, Arş. Grv. Ayşenur Kayabaş, Arş. Grv. Beste Gizem Özbey

Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü,Ekoloji ve Çevre Biyolojisi A.B.D.

[email protected]

Buçalışmada,yazınkuruyan,kışıdinlenmehalindegeçirenvegenellikleasidikolmayantopraklardagelişen,yastıkteşkiledenkamefitleriletekyadaçokyıllıkGramineae’lerinhalimolduğu,antropojenkarakterlisekonderbirvejetasyontipiolanstep(bozkır)vejetasyonununyurdumuzdakidağılışı,biyolojikçeşitlilikvebiyogenetikrezervözellikleri,kökeni(stepvejetasyonununtarihigeçmişi),bitkicoğrafyasıbakımındanyeri,yüksekliğebağlıolarakdeğişimi,fizyonomikaçıdansteptipleri,step’inedafikveiklimselözellikleriilestepvejetasyonunutehditedenunsurlarirdelenmiştir.

Anahtar kelimeler:Step(bozkır)ekosistemi,biyogenetikrezerv,Türkiye.


İklim Değişikliğinin Biyolojik Çeşitliliğimize Etkileri

C. Can BilginODTÜ Biyoloji Bölümü[email protected]

Yerküreninuzunjeolojiktarihiboyuncaiklimsistemindebirçokdoğaldeğişimolmuştur.Ancakgünümüzde,doğaldeğişimsürecinegöreçokdahahızlıgelişenveinsanetkinlikleriyledoğrudanilintilibir“İklimDeğişikliği”kavramıilekarşıkarşıyayız.Atmosferesalınanseragazımiktarlarındakiartışınetkisiyleyüzeysıcaklıklarındaveyağışlardaönemlideğişikliklerortayaçıkmaktadır.Seragazısalınımına,ekonomikgelişmelere,çevreselçözümlerüretilmesinevebunlarınuygulanmasınabağlıpro-jeksiyonlar,Türkiye’yideciddiboyutlardaetkileyecekgörünmektedir.Öngörülendeğişimler,özelliklebatıvegüneykesimlerdeyıllıkortalamasıcaklıklardaartışveyağışlardadüşüşşeklindedir.Bunayoğunanlıkyağışveselbaskınları,sıcakhavadalgalarıvekuraklıkgibiaşırıhavaolaylarısıklığınınartışınıdaekleyebiliriz.Budeğişimin,ekonomikvetoplumsaletkilerininyanısıraolasıekolojiketkilerideönem-lidir.Türkiye’ninzenginbiyoçeşitliliğinioluşturanbirçoktürünyayılışlarında,fenolo-jilerinde,populasyondinamiklerindevegenetikhavuzlarındabeklenenkaymalar,yokolmariskinidearttıracaktır.Yapılanmodellemelerbazıendemikbitkilerimizinveasliormanağaçlarımızınciddiolaraketkileneceğinigöstermiştir.İklimdeğişikliğininülkebiyoçeşitliliğineolumsuzetkileriniazaltmakiçin,değişimidahaiyianlamayaçalışma,mevcutdeğişimidikkatleizlemeveuyumiçinakılcıönlemlergeliştirmebaşlıklarıaltındabireylemçerçevesiönerilmektedir.

Anahtar kelimeler: İklimdeğişikliği,biyolojikçeşitlilik,izleme.

Biyoçeşitliliğin Ekonomik Değeri ve BiyoekonomikKalkınma Modeline Katkısı

Prof. Dr. Nazif KOLANKAYAHacettepe Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, Biyoteknoloji Anabilim Dalı Emekli Öğretim

Üyesi, Biyogüvenlik ve BiyoEkonomi Derneği Yönetim Kurulu Başkanı [email protected]

Biyolojikçeşitlilikveyakısayazılımıylabiyoçeşitlilikcanlılarınvebunlarıniçindeyeraldığıortamların(ekosistemlerin)farklılaşmasısonucuortayaçıkandinamikbirsüreçtir.Biyoçeşitlilikinsanyaşamıiçinönemliekonomikdeğerleryaratmanınyanısıratoprakerozyonlarınınengelenmesi,sularıntemizlenmesi,iklimlerindüzenlenmesigibiekolojikdeğeriolanhizmetleriyleyaşamınsürdürülebilirliğibakımındandaayrıbirönemtaşır.Yapılanbazıtahminihesaplamalarbiyoçeşitliliğinverdiğiekolojikhizmetlerinküreselölçüdedünyadayarattığıyıllıkekomomikdeğerinortalama33trilyonA.B.D$olmaküzere16-54trilyonA.B.D$arasındadeğiştiğinigöstermek-tedir.DünyagenelindekiyıllıkulusalgelirortalamasınınA.B.D18trilyonUS$olduğudüşünüldüğündebiyoçeşitliliğinyaratığıküreselekonomikdeğerinönemidahaiyianlaşılmaktadır.

12


13

Baştabitkiselbiyoçeşitliğindolayısıyladabitkiselgenetikkaynaklarındünyaüzerindekivarlığınınkorunmasıvesaklanmasıgezegenimizdekiyaşamınsürdürülebilirliğiaçısındanekolojikbirönemesahipolmaklaberaberbukaynaklardanüretilenürünlerinküreselekonomitemelindeönemlibirpazardeğeri(500-800milyarA.B.D$arasındadeğişen)olduğudaunutulmamalıdır.Petrokimyasektörününküreselekonomidekipayının500milyarA.B.D$,komputer-iletişimsektörüiçinbudeğerin800milyarA.B.D$dolaylarındaolduğudüşünüldüğünde,biyoçeşitliliğedayalıgenetikkaynaklarınekonomidekiyeriveönemidahaiyianlaşılır.Bubakımdan1980’liyıllardandünyakamuoyununilgisiniçekmeyebaşlayanbiyoçeşitliliktekiazalmayıönlemeküzerebiyoçeşitliliğinkorunmasınıtemelalanuluslararasıdüzenlemelerin,çevreselolduğukadarekonomikyanıdabulunduğuunutulmamalıdır.

Sözkonusuyasaldüzenlemelereekolarakçevreveinsansağlığınınkorunmasındauluslararasıkabulgörenbirbaşkaetkinlikdeçevredostusürdürülebilirekonomikmodelarayışıdır.Biyolojiksüreçlerlebiyomateryallerdenüretilenmal,enerjivehizmetgibiürünlerinticaridağılımvetüketiminielealanveBiyoEkonomiolarakadlandırılanmodelinsürdürülebilirlikkatsayısıpetroledayalıkimyakonvansiyonelmodeldendahayüksektir.1980’liyıllarınbaşındanitibarenMolekülerBiyoteknolojide(ModernBiyoteknoloji’de)ortayaçıkangelişmelergünümüzdemodernBiyoEkonomi’niniticigücünüoluşturmaktadır.Modernbiyoteknolojiksüreçlerinürünmaliyeti,ürünçeşitliliğiverekabetedilebilirliktemellerindesağladığıavantajlarbusüreçleringelişmesindeetkinrolübulunangenetikkaynaklarailgiyibüyükorandaartırmıştır.“Kalıtımsalbirimleriçerengerçekyadapotansiyeldeğeresahipbiyolojikmateryaller”olaraktanımlanangenetikkaynaklardanyenikatmadeğerlerüretebileceksermayegücüveteknolojikbirikimingelişmişülkelerin,genetikkaynakzenginliğinindegelişmekteolanülkelerinelindeolmasıgenetikkaynaklaraerişimvebunlardaneldeedilecekyararlarıneşitveadilpaylaşımıkonusundaulusalveuluslararasıdüzenle-melerinyapılmasınızorunlukılmıştır;Bupaylaşımdabirincigruptayeralanülkelerbiyoteknolojikbilgivedeneyimbirikimleriyledahaavantajlıkonumdadırlar.Genetikkaynaklardanyeniveyüksekkatmadeğerliürünüretmeküzeregerçekleştirilenbi-yoteknolojikAR-GEçalışmalarınıngereksüregereksemaliyetaçısındankonvansiyo-nelAR-GEçalışmalarındandahaavantajlıolmasıbukaynakları,bunlarıkullanabilmepotansiyelinesahipkuruluşveülkeleriçindahaönemlikılmaktadır.Türtemelindedünyaüzerinde13-14milyonolduğutahminedilenancak1.4milyonutanımlanmışbulunanbiyoçeşitliliğingenetikkaynakolarakbiyoteknolojikçalışmalaravesonuçtaBiyoEkonomi’yeönemlikazanımlarsağlayacaktır.

Anahtar kelimeler:Genetikkaynak,biyoekonomi,biyoteknoloji.


İnsan Sağlığı ve Bitkiler

Prof. Dr. Ayşegül GÜVENÇAnkara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Farmasötik Botanik Anabilim Dalı, 06100

Tandoğan Ankaraaguvenc@ ankara.edu.tr

Vücudumuzbizeağrılarvesızılarlabirşeylerinyolundagitmediğini,kaybolduğunuhaberverenekadarbirçoğumuzsağlığınneolduğukonusunudüşünmeyiz.Sağlık,hastalıkverahatsızlıkdurumlarınınolmamasışeklindealgılanmaktadır.DünyaSağlıkÖrgütüsağlığı:“tambirfiziksel,aklivetoplumsalesenlikdurumudur;sadecehastalığınvemaluliyetinyokolmasıdeğildir”şeklindetanımlamaktadır.İnsaniçinendeğerlikavramolansağlığınsürdürülebilmesive/veyayenidenkazanılabilmesiiçinbirçokaraştırmayapılmaktavesonuçlarıtoplumlapaylaşılmaktadır.Buaraştırmalaryapılırkentemelikiilaçkaynağındanbirisiolantıbbibitkiler,eneskivesonzamanlardaüzerindeençokduyulanıdır.

Sanayileşmeylebirliktebitkilerletedavidünyaçapındaöneminikaybetmişgibigörünmesinerağmen,birçokbitki,bitkitüreviilaçvebitkiselilaçdünyanınçeşitlibölgelerindeyaşayaninsanlartarafındanhalenkullanılmaktadır.Çin(GelenekselÇinTıbbı),Hint(Ayurveda)veJapon(Kampo)gelenekseltıbbıhakkındayazılıpekçokkaynakmevcuttur.Gelenekselkullanımyanındagelişenteknolojiveyoğunolarakgerçekleştirilenbilimselçalışmalar,bitkilerinkimyasalyapılarınailişkinbirçokbilinmeyeniaçıklığakavuşturmuşvebukimyasallarınbiyolojiketkilerininvarlığınıdoğrulamıştır.

Gelenekselbilgileryazılıkaynaklardandahaeskidirvebubilgilerağızdanağıza,dahasonraiseyazılıkaynaklararacılığıylagünümüzekadargelmiştir.M.Ö.3000yıllarındayazıldığıtahminedilen,SümerveAsurtabletleriilkyazılıkayıtlardandır.Ninovakitaplığındasaklanmışolan300.000kadartablettenbirbölümütedavi,ilaçlarvedroglarileilgilidir.Bukayıtlaragöre,ilaçlarınönemlibirbölümübitkiseldroglarilehazırlanmaktadır.İlaçşekliolarakdekoksiyon,maserasyon,lapa,merhem,süppozituvarveşurupgibişekillererastlanmaktadır.Sıvağolarakbira,şarapvetereyağıgibimaddelerinkullanıldığıkayıtlıdır.Bugünkübilgilerimizegöre,Mezopotamyauygarlığıdönemindebilinenbitkiseldroglarınmiktarı250civarındaydı.Anadolu,binlerceyıldırçoksayıdauygarlığaevsahipliğiyapmış,değişikkültürlerintanıştığı,kaynaştığıkıtalararasıbirköprüdür.Butarihselkonumuylabirlikte“TürkiyeFlorası”nagöre,Türkiye174familyayaait1251cinsve12.000’denfazlatürvetüraltıtakson(alttürvevaryete)ileoldukçazenginbirflorayasahiptir.Ülkemizdekiendemikolanalttürvevaryeteleridâhilettiğimizdetoplamendemiktaksonsayısı3750’denfazlaolmaktadır.

Ülkemizflorasınınilaçendüstrisindedeğerlendirilmeolanağıbulmasıhembiliminsanlarıhemdeilaçsanayiaçısındanönemlidir.Birmaddeyiilaçolarakdeğerlendirebilmekiçinomaddeninuygundozununbelirlenmesiveuygunfarmasötikformülasyonunhazırlanmasıgerekir.Aynışarttıbbibitkileriçindegeçerlidir.

14


15

Bitkiveyabitkiselekstrelerdeetkili,güvenli,stabilitesiyüksekvekullanımıkolayilaçformülasyonlarışeklindehalkasunulmalıdır.Bitkiselpreparatlardastan-dardizasyontemelkoşuldur.T.C.SağlıkBakanlığı’ncahazırlananveResmiGazete’de06.10.2010tarihve27721sayıileyayınlanarakyürürlüğegiren“Gelenekselbitkiseltıbbiürünleryönetmeliği”,ülkemizdebitkiseltıbbiürünlerikullanacakkişilerinsağlığıvegüvenliğidüşünülerek,butipürünlerinruhsatlandırılması,etkinlik,güvenlilikvekalitesiileilgiliuyulmasıgerekliolanusulveesaslarınbelirlenmesiniamaçlamıştır.Tarihselkültürzenginliğibitkiçeşitliliğindekizenginlikvecoğrafikkoşullarınelverişliliğiilebilimselbilgibirikimibirleşince,Türkiyetıbbibitkilerinyetiştiriciliğiilehamdrog,etkinveyardımcımaddeüretimindedünyadasözsahibiolabilecekbirülkedir.

Anahtar kelimeler: İnsansağlığı,tıbbibitkiler,gelenekselbilgi.


SALON 1

16


17

İstanbul’un Zengin Bitki Örtüsü

Prof. Dr. Neriman ÖZHATAYİstanbul Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Farmasötik Botanik A.B.D.,

34116 Beyazıt, İstanbul

İstanbultoprakçeşitliliği,ikidenizveikikıtaarasındakicoğrafikonumu(KaradenizkıyılarındannemlivesoğukiklimileMarmaraDenizi’nindahasıcakAkdeniziklimininetkisialtında),topografyasıveyüzyıllaradayanangelenekselarazikullanımınedeniyleolağanüstübirbiyoçeşitlilikiçerir.İstanbulyaklaşık511.000haalanüzerindeyaklaşık2500bitkiyeevsahipliğiyapmaktadır.Bitkitürlerininsayısıvehabitatçeşitliliğibakımındanİstanbul,Hollandaveİngiltere’dençokdahazengindir.

Birşehrin,bölgeninyadabirülkeninbitkiörtüsünündeğerlendirilmesindebarındırdığıendemikbitkisayısıçokönemlibirkriterdir.İstanbul’dadoğalolarakyetişenbitkilerden39’uendemiktir,yanidünyanınbaşkahiçbiryerindedoğalolarakyetişmez.Bunlardan18’iyalnızcaİstanbulilsınırlarıiçindeyetişir,21’iisenispetendahagenişbirdağılımgösterir.

İstanbul’dadoğalolarakyetişenbitkilerden18’i,Türkiye’nintarafolduğuBernSözleşmesigereğikorumaklayükümlüolduğubitkilerdir.

İstanbulilsınırlarıiçindeyaklaşık250neslitehlikealtındabitkitürütespitedilmiştir.Başkabirdeyişleİstanbulflorasının1/10’uyokolmatehlikesiylekarşıkarşıyabulunmaktadır.


İstanbul’un önemli bitki alanları: İstanbulolağanüstüzenginbirhabitatçeşitliliğineevsahipliğiyapar;kalkerlimeralar,kıyıkumulları,sulakalanlar,fundalıklar,kayın-meşe-gürgenormanları,meşebaltalıkormanlarıveturbalıklarvb.Örneğinİstanbul,Türkiye’ninveDoğuAvrupa’nınenzenginfundalıklarınasahiptir.DoğalHayatıKo-rumaDerneği(DHKD),İstanbulÜniveristesiEczacılıkFakültesiileişbirliğiiçindeİstanbul’unolağanüstüzengindoğalalanlarınınönemininfarkınavarılmasıvekorumaaltınaalınmasıamacıylaçalışmalaryürütülmüştür.Uzunyıllaradayananbuçalışmalarsonucuİstanbulilsınırlarıiçinde7önemlibitkialanıbelirlenmiştir.Bualanlarıtanıtanbroşür,postervekitaplaryayınlanmıştır.

Jeolojik Miras Olarak Mağaralar ve Koruma Çalışmaları: İnönü Mağarası (Eğirdir, Isparta) Örneği

Selim ERDOĞANDoğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Mağara Koruma Şubesi

Ispartaili,EğirdirilçesisınırlarıiçerisindebulunanİnönüMağarası,TorosKarstKuşağı’nınortakesimindeoluşmuşbirjeolojikmirasunsurudur.Toroslarınbukesimininkarmaşıkjeolojikyapısınabağlıolarak,AntalyanaplarıileAnamas-Aksekiotoktonununsınırınayakınbirnoktadagelişenmağara,sedimantolojik-hidrolojiksüreçlerinkontrolüaltındamağaraoluşumlarıaçısındanönemliölçüdezenginleşmiştir.Mağaragünümüzdevadozözelliktaşımakta,mağaraiçiçökelmeyapılarınınoluşumudasürmektedir.AntikPisidiabölgesiiçerisindeyeralmasınedeniyledefinecilerinilgisiniçekenmağara,ulaşımınkolaylığınedeniylekontrolsüzbirçevreselyıkımamaruzkalmaktadır.Biyolojikçeşitlilikaçısındanherhangibirkaynakdeğeresahipolmasada,içerisindekijeomorfolojikzenginlikvekarşıkarşıyabulunduğuinsankökenlitehditlernedeniyleİnönüMağarasıöncelikliolarakkorumaaltınaalınmasıgerekenbirdoğalmirasöğesidir.Bukapsamdayapılandeğerlendirmesonucunda,İnönüMağarası’nın2873sayılıMilliParklarKanunukapsamında“TabiatAnıtı”olaraktescillenmesiönerilmektedir.

Anahtar kelimeler:İnönüMağarası,Ispartaaçısı,jeolojikevrim,TabiatAnıtı.

Sistematik Koruma Planlaması’nın Türkiye Uygulamaları

Özge Balkız, Ayşe Turak, Didem Ambarlı, Mustafa Durmuş, Aydan Özkil, Semra Yalçın, Deniz Özüt, Yeşim Kınıkoğlu, Bahtiyar Kurt, Uğur Zeydanlı

Doğa Koruma MerkeziCan Bilgin

Orta Doğu Teknik Üniversitesi

SistematikKorumaPlanlaması(SKP),tümDünya’dakorumadaönceliklialanlarınbelirlenmesindeyaygınolarakkullanılanyaklaşımlardanbirisidir.

18


19

MümkünolanenverimlikorumasistemininoluşturulmasınıhedefleyenSKPsürecinde,bölgedekibiyolojikçeşitliliğinyanısırabaşkaetmenlerdegözönündebulundurulur.Buamaçla,biyolojikçeşitliliküzerindekitehditvebaskılar,korumaçalışmalarınınzorluğuvemaliyetiilekorumasonucundaortayaçıkabileceksosyo-ekonomikfırsatlarplanlamasürecinedahiledilebilir.Türkiye’de2000’liyıllardanberiuygula-nanvetoplam7bölgedetamamlanmışolanSKPçalışmalarıkapsamındakorumaöncelikleribelirlenmişvehembiyolojikçeşitliliğindevamlılığınıgarantileyecekhemdedoğalkaynakkullanımınaizinverecekkorumaplanlarıhazırlanmıştır.Türkiye’deNatura2000alanlarınınbelirlenmesindeSKPyöntemininbenimsenmesi,yaklaşımınTürkiyeölçeğindebaşarılıbiçimdeuygulandığınınbirgöstergesidir.ÖnümüzdekiyıllardaTürkiye’nindiğerbölgelerindeSKPçalışmalarınıntamamlanmasıbüyükönemtaşımaktadır.

Anahtar kelimeler: Doğakoruma,sistematikkorumaplanlaması,Türkiye.

TAGEM Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Programı

Dr. Arzu ÜNALKoordinatör, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar

Genel Müdürlüğü, 06171 Yenimahalle / [email protected]

Tarımpolitikalarınınoluşturulmasındatarımsalaraştırmalarönemlibiriticigüçoluşturmaktadır.Bukapsamındaülkemizdekideğişikekolojilerdeyetiştirilecekürünlerinüretilmesiiçinuygunteknolojilerigeliştirmek,bunlarınuygulanmasında,sürdürülebilirliğininsağlanmasındaveekonomiyeaktarılmasındayolgöstericiolmak,kararvericilerebilimseltemeledayananverilersağlayarakülkemizinyarınlarıiçindahasağlıklıkararverilmesineimkantanımaktarımsalaraştırmalarınenönemliamacıolmalıdır.

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığıTarımsalAraştırmalarvePoliti-kalarGenelMüdürlüğübünyesindeBiyoçeşitlilikveGenetikKaynaklarŞubesikoordinatörlüğündebiyolojikçeşitlilik,genetikkaynaklarvebiyoteknolojikonusundaaraştırmalarileilgiliprojelerinhazırlanması,hazırlatılması,gelişmelerinintakipedilmesi,değerlendirilmesivesonuçlarınınyayınlanmasınınsağlanması,biyolojikçeşitlilikvegenetikkaynaklarlailgilitoplama,koruma,değerlendirme,uygulamaveekonomiyeaktarma,biyolojikçeşitlilikvegenetikkaynaklarınyönetimiveuluslararasıilişkilerileilgilifaaliyetlerdevametmektedir.

GenetikkaynaklaraerişimveyararlarınpaylaşımıkonusundakiNagoyaProtokolü,BiyolojikÇeşitlilikSözleşmesi,GıdaveTarımiçinBitkiGenetikKaynaklarıUluslararasıAntlaşmasıveBitkiGenetikKaynaklarıAvrupaİşbirliğiProgramıgibitarafolduğumuzuluslararasıprogram,sözleşme,protokolveanlaşmalardandoğanyükümlülüklerinyerinegetirilmesiiçingerekliçalışmalarsürdürülmektedir.Halendevametmektedir.


GünümüzdeNazifeTuatayBitkiKorumaMüzesi,Geometridae,Tortricidae(Lepidop-tera),Adelgidae,Phyloxeridae,Aphididae(Hemiptera),Braconidae,Megachilidae(Hymenoptera)veTachinidae(Diptera)familyalarıüzerindeuzmandörtaraştırmacıileçalışmalarınadevametmektedir.MüzeçalışanlarınınliderliğindeAnkara,Bartın,Çankırı,KayseriveKastamonuillerinikapsayanprojeleryürütülmektedir.

Anahtar Kelimeler: NazifetTuatayBitkiKorumaMüzesi,biyolojikçeşitlilik,veritabanı.

Flora Açısından Ormanlarımızdaki Biyolojik Çeşitliliğin Tespiti ve Sürdürülebilir Faydalanma Kapsamında Ürün Kapasitelerinin Belirlenmesi Projesi (BİYOD)

Galip Çağtay TUFANOĞLUOGM, Odun Dışı Ürün ve Hizmetler Dairesi, Orman Biyolojik Çeşitliliği Şb. Müdürlüğü

[email protected]

Ülkemiz;Avrupa-Sibirya,İran-TuranveAkdenizbitkicoğrafyalarınınkesiştiğibirnoktadabulunması,çokkısamesafelerdeçokdeğişikyeryüzüşekillerininortayaçıkması,bunabağlıolarakfarklılokaliklimlerinmeydanagelmesiveflora-faunagöçyollarınınüzerindebulunuyorolmasınedenleriylekıtalarlakıyaslanabilecekbirbiyolojikçeşitliliğesahipbulunmaktadır.Bubakımdanülkemiz,3400’üendemikkarakterliolan10.000’inüzerindebitkitaksonuylaAvrupakıtasınınsahipolduğutürzenginliğineyakınbirzenginliğesahiptir.

Ülkemizinormanvarlığı21,2milyonhektarolup,ormanlartoplamülkeyüzölçümünün%27,2’sinioluşturmaktadır.Bununlabirlikteülkemizinsahipolduğutürzenginliğinin%65‘ininormanrejimialtındakialanlardabulunduğutahminedilmektedir.Ancakbutürlerinnelerolduğu,nerelerdeyayılışgösterdiğigibikonulardaazımsanamayacakderecedebilgieksikliğimizbulunmaktadır.

CBStabanlıbirwebuygulamasıolanBİYODprojesiile;bitkilerin,kendiyetişmeortamındakifotoğraflarıylabirlikteülkemizinhangikoordinatındavehangiyoğunluktabulunduğu,korumastatülerininneolduğu,yapılanbilimselaraştırmalarışığındatespitedilenetkenmaddelerininnelerolduğu,buetkenmaddelerinülke-mizdevedünyadakullanımalanlarınınnelerolduğu,ürünniteliğitaşıyantürlerinkullanılankısımları,hasatzamanı,toplama,kurutma,depolamaşekilleri,arıcılığafaydasağlamasıaçısındanpolenvenektardurumları,kendiekosistemindegeliştirilipgeliştirilmeyeceği,geliştirileceksehangiyetiştirmetekniğiilegeliştirilmesigerektiğigibihususlardabilgileriçerenbirveritabanıoluşturulmakistenmektedir.

Buprojeylebirlikte;ormanrejimialtındabulunanalanlardafloraaçısındanbiyolojikçeşitliliktespitedilerek,haritalandırılması;odundışıormanürünlerininenvan-teriçalışmalarınakatkısağlanması;ürünniteliğitaşıyantürlerleilgiliyapılanliteratürtaramasısonucundabirveriağıoluşturulması;balormanlarınatesisaşamasında

20


21

referanssağlanması;floraaçısındanbiyolojikçeşitliliğindahaetkinkorunarak,sürdürülebilirfaydalanılmasınakatkısağlanmasıhedeflenmektedir.

Anahtar kelimeler: Biyod,biyolojikçeşitlilik,odundışıormanürünleri.

Tuz Gölü’nün Floristik Önemi

Prof.Dr.Latif KURTArş. Grv. Ebru Özdeniz, Arş. Grv. Ayşenur Kayabaş, Arş. Grv. Beste Gizem Özbey

Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü,Ekoloji ve Çevre Biyolojisi A.B.D.

[email protected]

Buçalışmada,TuzGölü’ndebugünedeğingerçekleştirilenprojelerdeneldeedilensonuçlaradayanarakTuzGölü’nünfloristikönemiortayakonulmayaçalışılmıştır.

Sahipolduğubiyolojikçeşitlilikdeğerleriyanısıraönemlibitkialanı,önemlikuşalanı,1.derecedoğalsitalanıveözelçevrekorumaalanıolanTuzGölü,aynızamandaRamsarKriterleribakımındanuluslararasıönemesahipbirsulakalandır.Genellikletuzlugöllerinetrafındakikuşaklardaoluşan,Anadolu’nuniçkısımlarındakiönemlikarasaltuzcullarınçoğuKonyakapalıhavzasındaoluşmuştur.

Genelolarak“SulakAlanlar”ve“TuzluTavalar”floristikçeşitlilikaçısındanfakirolupdünyanınbirçokyerinderastlanabilenkozmopolit(genişyayılışlı)türlerçoğunluktadır.BugeneldurumunaksineTuzGölü’nüngüneykesimleridünyadakidiğertuzlutavalarınaksineendemizmoranıvefloristikçeşitlilikaçısındansonderecezengindir.

Buzenginliğinasılsebebidünyanındiğertuzlutavalarındadabolcabulu-nanNaCl’inyanısıralokalalanlardasülfatca(NaSO4)zengintopraklarıbarındırıyorolmasıdır.

TuzGölündetespitedilen42endemik,nadirveneslitehditaltındaolanhas-sastaksonunçoğununsadeceTuzGölü’neözgüolmasıbununenönemligöstergesi-dir.TuzGölü’nünözelliklegüneykesimleriülkemizinönemli“EndemizmMerkezlerin-den”birisidir.LokalmonotipikendemikbircinsolanKalidiopsiswagenitzii’ninyeganeyayılışalanıTuzGölü’nüngüneykesimleridir.DiğerbirmonotipikcinsolanMicrorne-mumcoralloides’debualandabarınmaktadır.Cyathobasisfruticulosaisebualandaki3.monotipikcinstir.Ülkemizde16monotipikcinsolduğudüşünüldüğündebunların3tanesininbualandalokalizeolmasıTuzGölü’nünfloristiköneminigöstermesibakımındanönemlidir.Geneülkemizdeyayılışgösteren6endemikLimoniumtürünün5’iTuzGölüçevresindedir.

Anahtar kelimeler: TuzGölü,flora,Türkiye.


Yanardöner (Centaurea tchihatcheffii Fisch.&Mey.)

Prof. Dr. Mecit VURALGazi Üniversitesi Fen Fakültesi

[email protected]

İlkdefaRusdoğabilimcisiP.A.Tchihatchefftarafından1848yılındakeşfedilmiştir.1854yılındadatürübulanınadınaizafetenCentaureatchihatcheffiiadıylayayınlanaraktanıtılmıştır.Yokolmatehlikesialtındaolandaryayılışlıendemikbirtürdür.Ankara,Gölbaşı,MoganGölü’nünçevresindeveGölbek’teözellikleekintarlalarındayetişenparlakkırmızıçiçeklitekyıllıkgüzelbirbitki.Gölbaşı’nınçevresindeparçalanmışküçükgruplarhalindederastlanabilmektedir.

Yanardöner’inbilinendağılımıçoksınırlıdır.İçAnadolu’da,Ankara’nıngüneyindeGölbaşıveGölbekçevrelerindekitarlalardaikisubpopulasyonhalindebulunur.Ankara’nın20kmgüneyindeyeralanGölbaşı’nıngüneybatıkıyılarıileGölbekköyütarlalarındatoplam4km2’dendarbiralandayeralır.TürüniyitemsiledildiğibuikialanÇölGölüveGölbaşı’nıbirbirinebağlayanhavzanınikiucundayeralır.50kmuzunluğundabuhavzadayeryerküçükkalıntılaradarastlanır.Eldekiverilertürünteh-likekategorisiniEN’yedüşürmemizigerektirsede,korunanalandışında,türüzerindekibaskıoldukçafazlaolduğundanmevcutkorumastatüsünün(CR)korunmasındauygunolur.

BelirtilenikiyerarasındakiMahmatlıköyütarlalarındadaYanardönerlererastlanmaktadır.BelkideTürkiyeFlorası’ndaMehmet-koiolarakbelirtilenköyburasıydı.

Yanardöner(Centaureatchihatcheffii)diğerCentaureatürlerindegörülmeyenbazıeşsizözellikleresahip,tekyıllıkbirbozkırbitkisidir.Hunişeklindekiçevreselçiçeklerininpilelioluşu,antertüpününuckısmındasalgıdamlalarınınbulunuşuveyanardönerparlakrenkliçiçekleritüretaksonomikolarakayrıcalıkkazandırır.Kromo-zomsayısının2n=20oluşuyladamensubuolduğuCyanusseksiyonununtümüyelerin-denfarklıdır. Papatyagillerailesindenolanbutürişlenerekhavalandırılmıştopraklarıterciheder,yanitarlaarsızotlarıgibidavranır.Ekintarlalarındaherbisitlerinaşırıkullanımıtürütehditedenanafaktörolarakgörülmektedir.Gölbaşıçevresindekiekintarlalarındaarsızotlarakarşıuygulanandüzenliilaçlamalarbutürebüyükzararvermektedir.Ayrıcagöletrafındakirekreasyonçalışmalarıveyerleşimlerdetürüzerindekibaskıyısonyıllardabirhayliarttırmıştır.

Enyakınakrabasıolanmaviçiçekligökbaşı(Centaureadepressa)hemenhepimiztarlakenarlarındavenadaslardagörmüşüzdür.Bunungibibirçoktarlaarsızotundagözlenenyıllıksayısaldalgalanmalaryanardönerdedeoldukçayüksektir.Bubakımdantürleilgiliyıllıkgözlemlerdebüyükdeğişikliklerolmaktadır.Kurakgeçenilkbaharaylarındatürünalandankaybolduğunusanabilirsiniz.Böyleyıllardatohumlarınçoğuçimlenemezveçimlenengençfidelerkuruyarakortadankalkar.Çokyağışlardatürünyayılışalanındabataklıklaroluşturduğundayinetohumlarıçimlenemez.Gençkenparlakkırmızıolançiçeklerolgunluktasolarakaçıkpembeyedöner.

22


23

Nisanortalarındanhaziranbaşlarınakadarsürençiçeklenmedönemivardır.Mayısayınınortalarıçiçeklenmenindoruknoktasıdır.

Anahtar kelimeler: Yanardöner,bozkır,İçAnadolu

Eskişehir, Afyon ve Kütahya’nın Floristik Çeşitliliği

Doç. Dr. Atila OCAKEskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen-Ed. Fak. Biyoloji Bölümü

[email protected]

Birülkeninsahipolduğubiyolojikçeşitliliğinveözelliklefloristikzenginliğinyaşamsalölçüdeönemliolduğugerçeğibugüntümdünyatarafındankabuledilenbirolgudur.Ülkemizbubakımdankıskanılacakbirzenginliğesahiptir.Türkiye,12000civarındaeğreltivetohumlubitkitaksonuiledünyada,bulunduğuiklimkuşağındaoldukçazenginbirflorayasahipenderülkelerdenbiridir.Ülkemizinyaklaşık15katıbüyüklüğündekiAvrupakıtasınınbütününde13000’eyakınbitkitaksonuolduğudüşünüldüğündeülkemizinbukonudanedenlizenginolduğudahaaçıkbirşekildeortayaçıkar.Türkiyeflorası,sahipolduğutürzenginliğininyanındaiçerdiğiendemikbitkisayısıbakımındandaçokzengindir.Avrupaülkelerindekiendemikbitkisayısınıntoplamı3500kadarikenülkemizdebusayı4000’eyakındır.Ülkemizinbudenlizenginbirçeşitliliğesahipolmasınınbaşlıcasebepleriarasındaklimatikveedafikfarklılıklarınyanındajeomorfolojik,topoğrafikçeşitlilik,deniz,akarsu,gölgibideğişiksuortamıçeşitlilikleri,0-5000m.’lerarasındadeğişenyükseltifarklılıkları,Akdeniz,İran-Turan,Avrupa-SibiryagibiüçfarklıfitocoğrafikbölgeninkesişmenoktasındayeralmasıveGüneybatıAsyaileAvrupaarasındabirköprükonumundabulunmasısayılabilir.Ayrıcason1milyonyıldan12binyılöncesinedekyeryüzününyaşadığıdörtbuzuldönemindendeülkemizinçokfazlaetkilenmemişolması,KuzeyAvrupa’danAkdenizedoğruinenbuzullardançeşitliyollarlakaçan,göçedenbitkilerinülkemizibirtürsığınmaalanıolarakbulmalarınedeniyledeAvrupadabinlercetüryokolurkenülkemizdetamaksibirçeşitliliğinortayaçıkmasınanedenolmuştur.

Eskişehiriligerçektenflorabakımındankıskanılacakbirzenginliğesahiptir.Eskişehirilisınırlarıiçinde2000’eyakınbitkitürüdoğalyayılışgöstermektedir.İlimizinsahipolduğutürlerörneğinİngiltereninsahipolduğubitkitürlerinintoplamındanbiledahafazladır.Butürlerden220’denfazlasıülkemizeözgüendemiktir,yaniyeryüzündesadeceülkemizdeyetişmektedirler.AyrıcaözellikleSündikenveTürkmenDağlarıbaştaolmaküzereilimizintümdağ,step,ova,yaylaveormanlarındayetişenbutürlerden14’üdünyadasadeceEskişehirilindedoğalolarakyetişmektedir.Bunlar;Gypsophila osmangaziensis (Çöven otu), Hesperis turkmendaghensis (Jülyen), Hypericum sechmenii (Kantaron), Centaurea nivea, Centaurea sericea (Peygamber çiçeği), Alyssum niveum (Alis), Cephalaria aytachii (Acımık), Campanula pamphylica subsp. tokurii (Çan çiçeği), Sideritis gulendamiae (Dağ Çayı), Aethionema dumanii (Taşçanta), Achillea ketenoglui (Beyaz civan perçemi), Convolvuluspulvinatus (Kahkaha çiçeği), Sideritis gulendamiae (Dağ çayı), Verbascum eskisehirensis, Verbascum gypsicola (Sığır kuyruğu).


Kütahyasınırlarıiçindetoplam679taksonbulunmuştur.Kütahyasınırlarıiçindebulu-nantaksonsayılarıileilgiliistatistikselbilgiler;

Familya:81Cins :328Tür :656

Kütahyasınırlarıiçindetoplam130endemiktaksonbulunmuştur.Kütahyasınırlarıiçindebulunantaksonsayılarıileilgiliistatistikselbilgiler;


Afyonilisınırlarıiçindetoplam318taksonbulunmuştur.Afyonsınırlarıiçindebulunantaksonsayılarıileilgiliistatistikselbilgiler;

Familya :60Cins :182Tür :309

Afyonsınırlarıiçindetoplam72endemiktaksonbulunmuştur.Afyonsınırlarıiçindebulunantaksonsayılarıileilgiliistatistikselbilgiler;


Ülkemizsınırlarıiçindedoğalolarakyetişenendemikvediğerfloraelemanlarınınhalkımızatanıtılıpgelecekkuşaklaraolduğugibikorunarakaktarılmasıhalkveçevresağlığınınkorunmasıaçısındanyaşamsalderecedeönemlidir.Buflorazenginliğimizinfarkınavarılmasıveekosistemlerinkorunmasıkonusundakamuoyubilincininoluşturulmasıdabirokadarönemlidir.

Anahtar kelimeler:Floristikçeşitlilik,Eskişehir,Afyon,Kütahya.

24


25

GAP’ın En Nadide Çiçekleri:”Geofitler”

Prof. Dr. Hasan AKANHarran Ünv. Fen Edeb. Fak. Biyoloji Böl., Şanlıurfa,

[email protected]

Lâle,sümbül,nergis,kardelen,çiğdem,salep,süsengibiherkesinyakındantanıdığıvesevdiğibitkilerolangeofitler;yılınbüyükbirbölümünütoprakaltındasoğan,yumruverizomhalindegeçirenbitkilereverilenaddır.GüneydoğuAnadoluBölgesi,bubitkilerinenbololarakbulunduğubiryöremizdir.Dahabaşkagüzelçiçeklibitkilerimizilegeofitler;özelliklemart,nisanvesonbaharaylarında,buyörelerimiziçiçekbahçesihalinegetirirler.

GAP’tadoğalolarakyetişensoğanlıbitkitürlerindenFritillariaimperialis(TersLaleveyaAğlayangelin),F.persica(Adıyamanlalesi),Tulipaaleppensis(Lale),T.sintenisii(EndemikbirLaletürü),Narcissustazette(nergis),Sternbergiaclusiana(kışnergisi),S.fischeriana,Anemonecoronaria(Anemon,yoğurtçiçeği),Iris(zambak,süsen)türleri,CrocusveColchicum’unbazıtürlerivesonyıllardayenidenkeşfettiğimizScillamesopotamica(Mezopotamyasümbülü)sıkçarastladığımızbellibaşlıgeofittürlerindendir.

2001yılındanberiGAP’tayaptığımızaraziçalışmalarısırasındabirçokgeofitbitkilerinindebilinçsizcetoplandığıdikkatçekmiştir.GeofitlerdenFrtillariaimperialisveF.persica’nınAdıyamanveSiverekcivarlarındadoğadantoplandığıvesatıldığıtespitedilmiştir.

Busunumda;GüneydoğuAnadoluBölgesi’ningeofitleridialarlatanıtılacak,yörehalkınınbubitkilerdennasılyararlandığınayerverilecekvebilinçsizceyapılantahribatlaradikkatçekilecektir.

Anahtar kelimeler: Geofitler,GAP,bilinçsiztoplama.

Göller Yöresi’nin Endemik Bitkileri

Prof. Dr. Hasan ÖZÇELİK [email protected], Y. Biyolog Belkıs Muca, Y. L. Ö. Ahmet Koca, Sultan Özsoy

Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, IspartaZeki Çetin

Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar İl Müdürlüğü, Isparta

Buçalışmanınamacı;GöllerYöresi’ndebulunanillerin(Isparta,Burdur,Denizli,KonyaveAntalya)iletimdemetliendemikbitkitaksonlarınıbelirlemek,butaksonlarınhabitatlarını,çiçeklenmedönemlerini,yatayvedikeyyayılışalanlarını,tehlikekategorileriniortayakoymakvekorunmasıamaçlıönerilerdebulunmaktadır.


Çalışmanınsonuçlarınagöre;Isparta’da406(%27);Burdur’da54(%4);Denizli’de123(%8);Konya’da429(%29)veAntalya’da468(%32)Endemikbitkitaksonunundoğalyayılışgösterdiğianlaşılmıştır.Yörenintoplam53familyayaaitendemikbitkitaksonusayısı950’dir.Yörede530endemiktakson,birdenfazlaildeyayılışgöstermektedir.Yöredeamacayöneliktamolarakçalışılmamış,özellikleBurdurveDenizlidiğerillerimizegöredahaazçalışıldığındanliteratüretamolarakpotansiyeliyansımamıştır.Herilinbusayıyaenaz%15dahaendemiktaksonekleneceğitahminedilmektedir.

Butaksonlarındikeyyayılışları:0-500m.lerarası78takson(%8);500-1000m.lerarası31takson(%3);1000-1500m.lerarası91takson(%10);1500-2000m.lerarası59takson(%6);2000-2500m.lerarası29takson(%3),2500m.-yukarısı10takson(%1)vedeğişkenrakımasahip645takson%69olaraktespitedilmiştir.

İlgilitaksonlarınçiçeklenmeayları:1-3:5takson(%1);3-6:333takson(%36);6-9:516takson(%55);9-12:12takson(%2)vebilinmeyen44takson(%5);açıkto-humluveeğrelti4takson(%1)olaraktespitedilmiştir.İlgilitaksonlarınIUCNtehlikekat-egorileri:LR(cd)127takson(%13);LR(nt)78takson(%8);LR(lc)288takson(%30);VU176takson(%19);CR41takson(%4);DD16takson(%2);EN168takson(%18)vetehlikedeolmayan56takson(%6)olaraktespitedilmiştir.

YöredeözelliklelokalendemiklerbaştaolmaküzereekonomikönemiolanOriganumminutiflorum,Sideritiserythrantha,Ballotacristata,Dorystoechashastata,Rosadumalissubsp.boissierivar.antalyensis,Muscaribourgaei,Orchisanatolica,Liquidambarorientalis,Abiescilicicasubsp.isauricagibitaksonlarınkorumakullanmadengesinedikkatedilmeli,sektörelpaydaşlarınbilinçlendirilmesisağlanmalıvetüke-timeyönelikolarakkültürealınmayollarıaranmalıdır.

Anahtar kelimeler: GöllerYöresi,endemikbitkiler,koruma.

Uzungöl (Trabzon) Özel Çevre Koruma Bölgesi’nin Floristik ve Odun Dışı Bitkisel Ürünleri Bakımından Değerlendirilmesi

1Prof. Dr. Salih TERZİOĞLU [email protected] Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi - Orman Mühendisliği Bölümü

Prof. Dr. Kamil COŞKUNÇELEBİKaradeniz Teknik Üniversitesi, Fen Fakültesi - Biyoloji Bölümü

UzungölÖzelÇevreKorumaBölgesi(ÖÇKB)’nde2008–2010yıllarıarasındagerçekleştirilenkarasalbiyolojikçeşitliliğintespitiprojesikapsamındabölgede125alttür,68varyeteolmaküzere311cinseaittoplam658adetbitkitaksonusaptanmıştır.AyrıcaUzungölÇuhaÇiçeği(PrimulaxuzungolensisTerzioğlu&Coşkunçelebi)alandanilkkeztoplanmış,yenibirbitkitaksonuolarakbilimdünyasınatanıtılmıştır.

26


27

IUCN’egöreKritik(CR)kategorisindeyeralanErodiumhendrikii(İğnelik)bitkisininbualandadayayıldığısaptanmışveyayıldığıalanmutlakkorumaalanıolarakönerilmiştir.Endemikveenderbitkitaksonlarınaait471koordinatokumasıyapılmışvehabitatlarıylasayısalveritabanınaaktarılmıştır. Bölgedeyapılanbitkisosyolojisiçalışmalarıiledörtdeğişikvejetasyontipindetoplamdokuzadetbitkibirliğininalandavarlığısaptanmıştır.BubirliklervealansalçalışmalaradayalıolarakyürütülençalışmalarlaEUNIShabitatsınıflamasıyapılmış,24adetbiyotopunvarlığısaptanmışvecoğrafibilgisistemleri(CBS)ortamınaaktarılmıştır.UzungölÖÇKBölgesi’ninönemlibirkısmınıkapsayanormanvejetasyonundasekonderormansüksesyonun1971yılından2010yılınadeğindeğişimialansalistatis-tik(FRAGSTAT)yardımıylasaptanmıştır.

Ülkemizindeğişikyörelerindeodundışıbitkiselürün(ODBÜ)olarakyararlanılan6sporluve156tohumlubitkitaksonununUzungölÖÇKBölgesisınırlarıiçerisindedeyayılışgösterdiğivebunlarınbirkısmınınyerelhalktarafındandakullanıldığıancakyerelhalkınODBÜ’lerdenfaydalanmakültürününzayıfolduğusaptanmıştır.YerelhalkınkullandığıbitkilerdenenönemlileritomaraolarakbilinenTrachystemonorientalis,Plantagomajor,Buxussempervirens,Urticadioica,Ru-mexacetosella,FragariavescavealandaçoksayıdatüriletemsiledilenAlchemillacinsineaittürleridir.BunlardanAdiŞimşir’inyapraklısürgünlerisonyıllardaçokdikkatçekicişekildeodundışıbitkiselürünolarakkullanılmaktadır.UzungölÖÇKBdoğalolarakyayılışgösterenbirçokdoğalsoğanlısüsbitkisinedeevsahipliğiyapmaktadır.BaştaFagusorientalisolmaküzere,alandayayılışgösterenbirçokodunsutaksonunyapraklarındanhayvanaltlığıolarakyararlanıldığısaptanmıştır.

Anahtar kelimeler: Uzungöl,ÖÇK,biyolojikçeşitlilik.

Peyzaj Çeşitliliği

Yrd. Doç. Dr. Osman UZUNDüzce Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü

[email protected], [email protected]

Biyolojikçeşitlilik,genetikçeşitlilik,türçeşitliliği,ekosistemçeşitliliğivefonksi-yonelçeşitlilikolmaküzeredörthiyerarşikkategorideelealınmaktadır.Peyzajfarklıekosistemlerinkarışımındanoluşanbirmozaiktir.Peyzajiçindemeydanagelendoğalsüreçlerinkorunmasıpeyzajkalitesininvepeyzajçeşitliliğininsürekliliğiiçinönemlidir.Peyzajçeşitliliğininyüksekolmasıohavzadakifarklıjeolojik,topografikveiklimselfaktörlerinbirsonucudur.Buçalışmadaülkemiziçinpeyzajçeşitliliğininönemiortayakonularak,ulusalpeyzajçeşitliliğistratejisininoluşturulmasındahangiaşamalarınizlenmesigerektiğiortayakonulmuştur.Sonuçtapeyzajçeşitliliğininbelirlenmesindepeyzajplanıvepeyzajplanlamayaklaşımlarınınönemivurgulanmıştır.

Anahtar kelimeler: Peyzajçeşitliliği,fonksiyonelçeşitliliği,peyzajplanlama,peyzaj.


Burdur Gölü Havzası Biyoçeşitliliğine Floristik Bir bakış

,Uzman Biyo. Abdullah ÇETİN [email protected] Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, Burdur

Yrd. Doç. Dr. Neslihan ERDOĞAN Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, Burdur

Amaç:Buaraştırmada;BurdurGölüçevresininflorasınıntespitedilmesivebusonuçlarınhavzadayapılandiğerçalışmalarlakarşılaştırılmalıanaliziyapılarakBurdurGölühavzasınınfloristikbiyoçeşitliliğiniortayakoymakamaçlanmıştır.

GereçveYöntem:BurdurGölüçevresinde2009-2011yıllarıarasındayapılanaraziçalışmalarındatoplananbitkiörneklerininteşhisisonrasıeldeedilenverilerileBurdurGölühavzasındaflorakonusundayapılandiğerbilimselçalışmalarınkarşılaştırılmalıanalizivedeğerlendirilmesiyöntemiuygulanmıştır.

Bulgular:BurdurGölühavzasındayapılanfloristikaraştırmalarvetespitedilenbitkitaksonusayısı;BurdurGölüçevresiflorası(465),Tefenni(Burdur)ilçesininflorasıvehalkilaçları(804),RahatDağıflorası(413)adlıçalışmalardanoluşmaktadır.Havza-dakiendemikbitkitaksonlarıbelirlenmişvehavzadayenibitkitürükeşfininolduğutespitedilmiştir.

Sonuç:BurdurGölüçevresindeyapılanfloristikaraştırmasonuçlarınınBurdurGölühavzasındayapılandiğerfloristikaraştırmalarilebirlikteanalizvedeğerlendirilmesisonucuhavzanıngenelfloristikçeşitliliğiortayakonulmuştur.Bunagörehavzadafloristikçeşitlilikyönüyle;enfazlabitkitaksonunBoncukDağları’ndaikenenazbitkitaksonununiseRahatDağı’ndaolduğu,endemizmoranlarıyönüyleise;ençokendemikbitkitaksonunasahipalanınTefenniilçesi(%21,0),enazendemikbitkitaksonunasahipalanıniseBurdurGölüçevresi(%10,53)olduğutespitedilmiştir.Ayrıca2011yılındaLathyrusegirdiricusGenç&Sahinolarakyenibirbitkitürübilimdünyasınailanedilmiştir.EndemiktürleriçerisindesadeceBurdurGölüçevresindeyayılışgösterenveneslitehlikealtındaolanbitkitürlerinindeyaşadığıtespitedilmiştir.BurdurGölühavzasındayapılantümbufloristikaraştırmalaragöre;havzanınuluslararasıanlaşmalarnezdindetekrarincelenipözellikleendemikbitkitürleridikkatealınarak,korunanalanlarıngenişletilmesivediğerilgiliçalışmalarınınenkısazamandayapılmasıgerekmektedir.

Anahtar kelimeler: Flora,BurdurGölühavzası,biyoçeşitlilik,endemizm,koruma.

28


29

Başkomutan Tarihi Milli Parki’nin Herpetofaunasi

Yrd. Doç. Dr. Uğur Cengiz ERİŞMİŞ, Prof. Dr. Muhsin KONUK, Y. Biyolog Ömer ESER

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü AFYONKARAHİ[email protected]

Buaraştırmada,EgebölgesininİçbatıBölümü’ndeyeralanveAfyonkarahisarilisınırlarıiçindekalan,BaşkomutanTarihiMilliParkı,KocatepeBölümü’nünamfibivereptilfaunasınınortayaçıkarılmasıamaçlanmıştır.Buamaçla,2009yılınınmartayındanbaşlayarakaynıyılıntemmuzayısonunakadararazidenörnektoplanmıştır.Yakalananörneklerinpholidosis,renk-desen,vücutölçümleriveoranlarıgibimorfolojikkarakterleriincelenmişveöncekiçalışmalarlakarşılaştırılmıştır.Butürlereaitbiyolo-jikveekolojikgözlemlerverilmiştir.Yeterlisayıdaörneksağlanantürlerintaksonomikdurumlarıdadeğerlendirilmiştir.

Araştırmasonunda,BaşkomutanTarihiMilliParkıKocatepeBölümü’nde,11amfibivesürüngenfamilyasınaait,19türtespitedilmiştir.Butürlerin1tanesikuyruklukurbağa(semender),4tanesikuyruksuzkurbağa,2tanesikaplumbağa,7tanesikertenkeleve5tanesiyılangrubunadâhildir.

Anahtar kelimeler: Herpetefauna,Kocatepe,millipark.

Küre Dağlari Milli Parki Biyoçeşitliliği:Ekosistem ve Flora

(1) Güney K, (2)Geven F., (2)Bingöl M., (3)Çeter T., (3)Altuner E.M., (1) Aydın M., (1) Sıvacıoğlu A.

(1) Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği, KASTAMONU(2) Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, ANKARA

(3) Kastamonu Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, [email protected]

KüreDağları’nda1998yılındaÇevreveOrmanBakanlığı’ncadışkaynaklıbirproje(UNDP)ilebaşlatılankorunanalançalışması07.07.2000yılındamilliparkstatüsüilesonuçlandırılmıştır.KüreDağlarıMilliParkı1998yılındaWWFtarafındanAvrupaormanlarınınkorumadaönceliklialanlarından(sıcaknoktalar)biriolarakkabuledilmiştir.8Eylül2006’dayetkililercebaşlatılanPANParks(KorunanAlanlarAğıParkları)katılımsüreci2012Nisannihaidenetimiylesonuçlanacaktır.KüreDağlarıMilliParkıveTamponZonAvrupa-Sibiryabitkicoğrafyasınınöksinprovensindeyeralmaktadır.Karstikbirkuşaküzerindeyeralanmilliparkınormanekosistemisafveyakarışık,ibreliveyaprakdökenodunlubitkitürlerininhakimiyetialtındadır.


Ormaniçiaçıklıklarotsuveçalımsıbitkitürlerinodunlutürleregörehakimiyetkazandıklarıbölgelerdir.Aynızamandabubölgelertürçeşitliliğinindeenyüksekolduğunoktalardır.EkolojikfaktörlerinfarklıkombinasyonlarıKüreDağlarıMilliParkı’ndafarklıtiplerdeekosistemyapılarınıortayaçıkartmıştır.

KüreDağlarıMilliParkındaekosistemyadahabitatsınıflandırmasıamenajmanharitalarıveArc-GISprogramındanyararlanılarakanalizedilmiş,bunlarındoğruluklarıuydugörüntüleriileteyitedilmiştir.EldeedilenverilerhabitattiplerininsınıflandırılmasındakullanılanAvrupaDoğaBilgiSistemi’ne(EUNIS)uyarlanarakKüreDağlarıMilliParkıiçinhabitattipleriortayakonmuştur.KüreDağlarıMilliParkıvetamponzonuiçiniseEkosistemsınıflandırmasıyapılmıştır.KüreDağlarıMilliParkıodunlubitkitaksonlarınınzenginliğivebunlarınprodüktifyapısıylafloristikaçıdanönemlibirözelliğesahiptir.Ormanlıkbölgelerinçeşitlisebeblerleaçıldığıyerdeoluşanalanlariseotsuveçalımsıbitkitürlerininsayısınınartarakbiyoçeşitliliğinenüstseviyeyeçıktığıfloristikaçıdanönemlinoktalardır.KüreDağlarıMilliParkında1014bitkitaksonutesbitedilmiştir.IUCN’egöre45bitkitaksonutehlikesınıflarınagöredeğerlendirilmiştir.

Anahtar kelimeler: KüreDağları,biyoçeşitlilik,ekosistem.

Kızıldağ’ın Floristik Önemi

Prof. Dr. Ahmet DURANSelçuk Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Konya

[email protected]

Kızıldağ,Konyailinin,DerebucakilçesinebağlıÇamlıkkasabasısınırlarıiçerisindeyeralmaktadır.ÇamlıkKasabası;37º22’kuzeyenlemleriile31º40’doğuboylamlarıarasındayeralır.Konya’ya142km,Antalya’ya220km,Beyşehir’e52kmuzaklıktadır.Kızıldağ,coğrafikolarakKonyailsınırlarıiçindeveAntalyailsınırınakomşu,OrtaToroslar’dayeralır.KızıldağultramafikleriÇamlıkgrubuadıaltındabünyelerindebarındırdıklarıdünit,harzburjit,kromitkütlelerivediyabazdayklarıylabirliktedeğerlendirilmişlerdir.BugrupalloktonBozkırbirliğiiçindeolupaltındakiHuğluveüstündekiGencekgruplarıyladüşükaçılıtektonikdokanaklıdır(Şen,1996).KızıldağKonya’yabağlıolmaklaberaberGölleryöresindeyeralır.Yarı-kurakAkdeniziklimihâkimdir.Kızıldağ’ınvejetasyonuüçkısımdaincelenebilir.Karaçamormanı,KayavejetasyonuveSubalpinikvejetasyonşeklindedir.Araziçalışmalarısonucundatopla-nanörneklerindeğerlendirilmesisonucuserpantineözgü190taksontespitedilmiştir.Butaksonlardan68’iendemiktir(%36).Florayıoluşturantaksonların;62’siAkdeniz(%32.6),37’siİran-Turan(%19.4),10taksonAvruıpa-Sibirya(%5.3),81taksoniseçokbölgelidir(%42.7).Alandasonyıllardayürütülenbotanikaraştırmalar,Kızıldağ’ındaryayılışlıendemikbitkilerbakımındansonderecezenginolduğunuortayakoymuştur.AslındaKızıldağ’ıniçerdiğiyüksekendemizmoranı,Türkiye’detümser-pantinalanlardagörülentipikbirözelliktir.Alanınflorasınınçokzenginolmasınındağınizoleolmuşkonumundanilerigeldiğisöylenebilir(Aksoyveark.,2008;Aytaç,2005).Bualandasonzamanlardabilimdünyasıiçin11yenibitkitürütanımlanmıştır.Butürlerşunlardır;

30


31

Muscarianatolicum(Cowleyveark.,1994),Sideritisozturkii(AytaçveAksoy,2000,181-184),Bornmuellerakiyakii(AytaçveAksoy,2000,485-490),Eryngiumtrisec-tum(WörtzveDuman,2004,421-425),Rinderadumanii(AytaçveMill,2005,109-118),Nocceacamlikense(Aytaçveark.,2006,409-416),Centaureakizildaghensis(Uzunhisarcıklıveark.,2007,61-66),Alliumertugrulii(DemirelmaveUysal,2007,315-317),Sileneozyurtii(AksoyveHamzaoğlu,2009,431-434),Onosmaaksoyii(AytaçveTürkmen,2011,269-274)veScorzoneracoriacea(Duranveark.,2011,353-359).

KızıldağdalokalendemikolarakyetişenRinderadumanii,Sideritisozturkii,BornmuellerakiyakiiveNocceacamlikensetürleriüzerineErciyesÜniversitesi’ndenProf.Dr.AhmetAksoyvearkadaşları,butürlerinEkolojisiveKorumaBiyolojisiçalışmaktadır.AynızamandaProf.Dr.NezaketAdıgüzel’inbuyöredeyapmışolduğuKızıldağSerpantinleri’ndeyetişenendemikBornmuellerakiyakiitürününnikelhiperakü-mülatörüüzerineçalışmasıtamamlanmıştır(Reevesveark.,2009,33-40).Kızıldağ’ınLikenleriüzerineMustafaKocakayavearkadaşlarınınyenilikentürlerimevcuttur(Kocakayaveark.,2009,105-112).

Anahtar kelimeler: Kızıldağ,biyoçeşitlilik,flora.

Giresun Dağlarının (Ordu-Giresun-Sivas) Endemik ve Nadir Tür ile Ekosistem Çeşitliliği

Yrd. Doç. Dr. Fergan KARAEROndokuz Mayıs Üniversitesi; Eğitim Fak. Fen Bilgisi ABD 55139, Atakum / Samsun

[email protected]

Giresundağları,KaradenizkıyısıilegüneydeKelkitVadisiarasında,kıyıyaparalelbirduvargibiyükselerekOrdu,GiresunveSivasilsınırlarıarasındauzanmaktadır.Güneyidikvesarpyamaçlara,kuzeyiderinvadilerleyarılmışbudağlarınortalamayüksekliği2000molupBalabandağları(3331m),Cankurtaran(3278m),Gavur(3248m),Karagöl(3107m),Küçükkor(3044m),KırkkızlarTepesi(3025m)önemliyükseltilerdir.Giresundağlarındaeskibuzullarınoluşturduğutopoğrafikyapıyanında,buzulgöllerinerastlanırkenKaragöldağları’nınbatısındaönemliyaylalar(Karagöl,Kulakkaya,Tamdere,Sağrak,Kümbet,Bektaş,Sisdağı)bulunmaktadır.Giresundağları,coğrafikolarakİçveDoğuAnadoluileDoğuKaradenizBölgeleriarasında,bitkicoğrafyasıbakımından,Avrupa-Sibiryaileİran-Turanfloristikbölgeleriarasındageçişalanındabulunmaktadır.ButipgeçişbölgeleribiryandanKaradeniz’innemlidiğertaraftanİçAnadolu’nunkurakiklimininetkisialtındaolmasınedeniyleherikibölgeyeaitbitkileriiçermektevebitkibiyoçeşitliliğibakımdanilginçözelliklergöstermektedir.NitekimGiresundağlarınınkuzeyiilegüneyiarasındakiiklimveyağışfarkı,güneykesimlerindestepalanlarının,kıyıiledağlararasındakalankesimlerindeormanalanlarınınartışınanedenolmuştur.


YapılançalışmalarsonucundaDoğuLadini’nin(Piceaorientalis)enbatıucunuoluşturanGiresundağlarında,orman,bozukorman,step(ovavedağ),hidro-fil(sucul),higrofil(nemlidere)vekayalıkalanlarolmaküzerealtıekosistemtipiyeralırken,Bernsözleşmesineaittehlikealtında2türve4habitattespitedilmiştir.AyrıcaGiresundağlarında,15tanesialanaözgü,25‘iülkeçapındanadir110endemiktaksonbulunmaktadır.Cyclamenparviflorum‘unyayılışınınendoğuucunuoluşturanGiresundağlarındabugünekadarveriyetersizliğindendolayıtamolarakbilinmeyenKaradenizKandamlası’nın(Adoniscylleneavar.paryadrica)alandasınırlıorandabulunduğugörülmüştür.Türkiye’ninönemlibitkialanlarıarasındayeralanGiresundağlarınaözgütaksonlarDoronicumtobeyi,Centaureadrabifolioides,Centaureahelenioides,Hieraciumgiresunense,Hieraciumtamderense,Micromeriafruticosasubspgiresu-nicaileŞebinkarahisardanyenikeşfedilenDrabacemilea’nınyayılışalanısınırlıolupkorunmasıiçingereklitedbirleralınmalıdır.

Anahtar kelimeler: GiresunDağları,endemik,nadirtür,ekosistemçeşitliliği.

Altınbeşik Mağarası, Köprülü Kanyon, Olimpos - Beydağları ve Güllük Dağı (Termessos) Milli Parklarının Floristik Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi

Öğr. Gör. İlker ÇİNBİLGELAkdeniz Üniversitesi, Akseki Meslek Yüksekokulu, Av ve Yaban Hayatı Programı,

07630, Akseki/[email protected]

Buçalışmada,Antalya’dakiMilliParklarınFloristikkompozisyonu(çeşitliliğiveözellikleri)dahaönceyapılmışçalışmalarışığındadeğerlendirmeyetabitutulmuştur.Antalya’dabulunanAltınbeşikMağarası,KöprülüKanyon,Olimpos-BeydağlarıveTemessosMilliParklarındanilkikisiAntalya’nındoğusunda,diğerleriisebatısındayeralmaktadır.DeğerlendirmesonucundabuMilliParklardanençokbitkiçeşitliliğinesahipolanı1027taksonlaKöprülüKanyonMilliParkı,enazbitkiçeşitliliğinesahipolanı605taksonlaAltınbeşikMağarasıMilliParkı’dır.EnküçükMilliParkise1156hektarlıkalanıileyineAltınbeşikMağarasıMilliParkı’dır.Ülkemizdeendemizmoranı%34’türveülkemizingüneyiendemizmbakımındanenzenginbölgelerarasındadır.Antalya,TürkiyeFlorasıkarelemesisteminegöreC2,C3veC4karelerindeyeralmaktadır.Bukarelerden,C2karesinde2403bitkimevcutolup,656’sıendemiktir,oranıise%27.3’tür.C3karesinde,2473bitkinin631tanesiendemiktir,oranıise%25.5’tir.C4karesindeise2134bitkimevcutolup,602tanesiendemiktir.Oranıise%28.2’dir.SözkonusuMilliParklarC3karesinedahildir.Endemikbitkilerbakımındaneniyidurumdaolanalan,233(%22.78)endemiktaksonlaKöprülüKanyonMilliParkı’dır.EndemikbitkilerinbenzerliğibakımındanbudörtMilliParkkıyaslandığında,Olimpos-BeydağlarıileTermessosMilliParklarıbubakımdanbirbirineençokbenzeralanlardır.KöprülüKan-yonMilliParkıisebuikialanaAltınbeşikMağarasıMilliParkı’ndandahaçokbenzerlikgöstermektedir.Olimpos-BeydağlarıveKöprülüKanyonMilliParkıdiğerMilliParklaragöreyükseltifarklılığınedeniylevejetasyonkatlarıbakımındandahazengindir.

Anahtar kelimeler: Millipark,flora,bitkiçeşitliliği,endemizm,Antalya.

32


33

Ankara’nın Biyolojik Çeşitliliği ve Karasal Omurgalı Hayvan Türleri

Prof.Dr. Levent TURANHacettepe Üniversitesi

Çevre Eğitimi, Kuş Araştırmaları ve Halkalama Merkezi06800 Beytepe - Ankara

AnkarailininneredeysetamamıİçAnadoluBölgesinde,Türkiye’ninortayayakınkısmındadır.İlinbüyükkısmıyukarıSakaryahavzasısınırlarıiçerisindeyeralmaktadır.Yüzölçümü14,500km2civarındaolanİlsınırlarıiçerisindetuzoranı“yüksek”olaraktanımlanabilecekbozkırlardanverimlitopraklara;biyolojikçeşitliliğideğişikşekillerdedestekleyensulakalanlardandoğal,kalıntıveyapayormanlarakadargenişbirhabitatçeşitliliğinesahiptir.

Tuzgölü,SarıyarBarajı,HirfanlıBarajı’nınbirkısmı,Eymir-Mogangölükompleksi,SoğuksuMilliParkı,Nallıhankuşcennetigibibiyolojikçeşitlilikbakımındansıcakvehareketlibölgeleredesahiptir.

FaunalbileşenlerifarklışekillerdedestekleyençeşitliveçoksayıdakiyaşamalanlarınaekolarakTürkiyeüzerindengerçekleşen,batıPalearktikbölgeyeözgükuzey-güneyyönlügöçhareketleriningüzergahıüzerindedebulunmasıbiyolojikçeşitlilikaçısındanönemlikatkılarsağlar.

Ankarailiyüzölçümününbüyükbölümününbozkırkarakterindeolmasınedeniylekonuyayakınolmayanlartarafındanbiyolojikçeşitlilikaçısından“fakirbiril”önyargısıoldukçayaygındır.Fakatbualanlarbiyolojikçeşitliliğinenzenginolduğuyaşamalanlarıdır.

Habitatçeşitliliği,göçyollarınınüzerindebulunması,çeşitlisulakalanveormanlarasahipolmasıyanındasahipolduğugenişyüzölçümüAnkara’nınsanılandanveyatahminedilendençokdahazenginbirbiyolojikçeşitliliğesahipolmasınıaçıklamaktadır.

ÜlkemizsınırlarıiçerisindebugünekadarkaydedilmişolanKarasalomurgalıhayvan(Tetrapod)sınıflarıiçerisindeenzenginsınıf,527türilekuşlarsınıfıdır.İlgene-lindebugünekadarenaz302kuştürününkaydıyapılmıştır.BusayıTürkiyekuştürlerisayısının%63’ünedenkgelmektedir.BununyanındaTürkiye’deteşhisedilmişolan172memelihayvantüründenenaz92’sinin;121sürüngentüründen46’sının;ayrıca27ikiyaşamlıtüründende11’ininilsınırlarıiçerisindeyayılımgösterdiğibelirlenmiştir.

Bukonudagenelbirdeğerlendirmeyapmakgerekirseülkemizdebugünekadaryayılımgösterdiğibelirlenenenaz827karasalomurgalıtüründen451’i,yani%55’dendahafazlasınınAnkarailsınırlarıiçerisindekihabitatlardadoğalbirdağılımgösterdiğiifadeedilebilir.

Anahtar kelimeler: Omurgalıhayvanlar,Ankara,biyolojikçeşitlilik.


Uludağ’in Faunası

Prof. Dr. Hikmet Sami YILDIRIMHANUludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü.

Görükle Kampusu, Nilüfer [email protected]

UludağkuzeybatıAnadolu’nunenyüksekkütlesidir.Marmaradenizikıyılarından30-40kmmesafedeveçukurBursaovasınıngüneykesiminde,sarpyamaçlarlayükselenbirduvarözelliğindedir.Kuzeybatı-güneydoğudoğrultusundakidağınuzunluğu40km,genişliğiise20km.dir.BatısıvegüneyiNilüferçayı,kuzeyivedoğusuiseBursaveİnegölovalarıiledoğalolaraksınırlanmıştır.

Uludağbulundurduğuçokçeşitliyaşamortamlarıileçoksayıdahayvanıiçindebarındırmaktadır.Bubiyotoplardaçoksayıdahayvanbarınmaktadır.AncakUludağ’ınfaunasıüzerineçokfazlaçalışmayapılmadığıiçinUludağ’ınfaunasınışudurbugüniçinoldukçazordur.

BuradakibilgilerUludağ’lailgiliyapılmışbazıçalışmalardanveTürkiye’dehayvanlarüzerineyazılmıştemelbazıkaynaklardanderlenerekverilmiştir.

Omurgalıhayvangruplarınıtektekincelediğimizde;memelihayvanların4Ordo’yaait18familyadantoplam79türolduğugörülmüştür.Kurbağalarsınıfından6adetkuyruksuzve2adetkuyruklukurbağayarastlanmıştır.Sürüngenlersınıfınaait1karakaplumbağasıve2yarısuculkaplumbağaolmaküzere3türe,kertenkelelerden2bacaksızkertenkeleile11kertenkeletürüneve13yılanarastlanmıştır.Uludağ’ınkuşfaunasıüzerineyapılmışbilimselbirçalışmabulunmamaktadır.Ancakkuşgözlemcile-rindeneldeedilenbilgileregöreenaz50türkuşUludağ’dagözlemlenmiştir.Uludağ’ınetrafındaçoksayıdanehirve2barajgölübulunmasınarağmenburalardayaşayanbalıklarınfaunistikçalışmasıyapılmamıştır.TürkiyeTatlıSuBalıklarıkitabınagöreUludağveçevresinde5familyayaait15türbalıkbulunmaktadır.

Uludağ’ınOmurgasızhayvanlarıileilgiliyapılmışçokfazlaçalışmabulunmamaktadır.Uludağ’ıntekhücrelihayvanlarıüzerineyapılmışbirçalışmayarastlanmamıştır.AncakProtozoa’dakiherşubedenhayvanarastlamakmümkündür.Uludağ’ınomurgasızhayvanlarıiçindeenfazlaPlathelminth,NemathelminthveAcanthocephal’lerüzerindeçalışmayapılmıştır.

Plathelminthes(YassıKurtlar)’tenPlanariatatlısukenarlarındakitaşlarınaltlarındabolmiktardabulunur.Bugruptakihayvanlardanparazitikolanlarıomurgalılarınvücutlarınındeğişikyerlerindebulunur.Evcilomurgalılardabuhayvan-lardan2digenea,8cestoda’yabalıklarda6monogenea,1digeneave2cestoda’ya,Kertenkelelerde4digeneave2cestoda’ya,kurbağalarda2monogenea,14digeneave2cestoda’ya,Kaplumbağalarda3digenea’yaveyılanlarda1digeneaile1cestoda’yarastlanmıştır.TipyeriUludağolanRanamacrocnemis’tebulununmonogeneatürüdünyayayenitürolaraksunulmuştur.

34


35

Nematomorpha’yaaitGordiussp.yearaziçalışmalarındarastlanmıştır.Omurgasızhayvanlardanyumuşakçalarlailgililiteratürerastlanmamıştır.Ancakaraziçalışmalarındadeğişiksalyangoztürlerinerastlanmıştır.Annelidaileilgililiteratürerastlanmamıştır.Ancaksülükvetopraksolucanlarınaaraziçalışmalarındagörülmüştür.

ArthropodaşubesindenCrustacea(Kabuklular)’danCyclopssp.,Ergasi-lussp.,Argulussp.balıklarüzerindeparazitolarakrastlanmıştır.Daphniasp(Supiresi),Tespihböceklerivebazıyengeçtürlerinederastlanmıştır.Myriopoda(Çokayaklılar)’dandaScutigera,Lithobius,Scolopendra,Himantorium,Julusgibihayvan-laraçokmiktardarastlanmaktadır.

Acarina(Kene)’danKaplumbağalarda1tür,kertenkelelerde3türvesığırlarda10türerastlanmıştır.Araneidea(Örümcekler)’denUludağ’dabulunantürler19familyayaait53türdür.

Böceklersınıfınaaithertürdenörneğerastlanmaktadır.Ancakçoğugrupüzerindesistematikçalışmayapılmamıştır.KelebeklerüzerindeyapılançalışmaileUludağ’daPapillionidae8tür,Nymphalidae30tür,Satyridae30tür,Lycaenidae43tür,Hesperidae15türvePieridae15türolmaküzeretoplam141türtespitetmiştir.Gecekelebekleriüzerindeherhangibirçalışmayoktur.Ancakbunlarınsayısınıngündüzkele-beklerinin3katıolduğutahminedilmektedir.AyrıcaHymenopteraordosundanBombi-dae(Bombusarıları)familyasınaait10türtespitedilmiştir.

Uludağbarındırdığıçokçeşitliyaşamortamlarıylapekçokorganizmaiçinyaşamalanıolmaktadır.Ancakyukardadagörüldüğügibiözelliklehayvansalorganiz-malaraçısındandahaçokçalışılmasıgerekenbiralanolarakaraştırmacılarıbeklemek-tedir.

Anahtar kelimeler: Uludağ,fauna,yaşamortamları.

Zonguldak Bölgesi Kuşları ve Koruma Statüleri

Prof. Dr. Mustafa SÖZENBülent Ecevit Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Zonguldak

Mustafa ERTURHAN Devlet Demir Yolları Afyon İşletmesi, Afyon,

Tuncer TOZSİN Matematik Öğretmeni, Soğuksu, Zonguldak

Zonguldak,BatıKaradenizBölgesi’nde,Karadeniz’ebatıvekuzeydenkıyısıolanbirildir.3.309km²likyüzölçümüyleTürkiyetopraklarınınbindealtısınıkaplamaktadır.Dünya’da10.000kadar,Türkiye467kuştürüvardır.Zonguldak’taise289kuştürübelirlenmiştir.Zonguldak,Türkiye’dekiillersıralamasındakuşçeşitliliğibakımındanilk10’dayeralmaktadır.Zonguldakilindebukadarfazlakuştürününbulunmasınınsebepleri;dağ,deniz,akarsu,ormanvegölgibiçeşitliekosistemleribarındırmasıveKaradenizüzerindengöçedenpekçokkuştürününgöçyollarınınüzerindeolması,


vekuzeyülkelerindeüreyenkuştürlerininbazılarınınkışlamaalanıolarakkullanmasıdır.Belirlenentürlerden3tanesi(KaraÖrdek,PaçalıŞahinveÇölÖtleğeni)Türkiye’deilkkezZonguldak’tafotoğraflanmıştır.

BelirlenentürlerdenIUCNkriterlerinegöre2tanesiEN,2tanesiVU,11tanesiNT,271tanesiLC,2tanesideNEolaraklistelenmiştir.MAKlistelerinegöre204türEKI,53türEKII,28türEKIIIlistesindeyeralmakta,3türisedeğerlendirmeyealınmamışdurumdadır.BERNSözleşmesinegörede187türEKII,91türEKIIIlistesindeyeralmakta,10isedeğerlendirilmemişdurumdadır.AyrıcaBelirlenentürlerden29tanesiTürkiye’ninnadirkuşlarılistesindeyeralmaktadır.

FilyosIrmağınındenizedöküldüğüalandaplanlananFilyosProjesikapsamındayapılacakbüyüklimanvenehirboyuncaoluşturulacaksanayitesislerisu-lakalanıveetrafındakikuşlarınkullandığıalanlarıbüyükölçüdetahripedebilecekgibigörünmektedir.Projedegereklitedbirleralınmazvekuşlariçinuygunyaşamaalanlarıbırakılmazisebölgedekibukuşzenginliğizarargörebilecektir.ZonguldakBölgesisahipolduğukuşçeşitliliğiileülkemizdekiönemlikuşcennetlerindenbiridir.

Anahtar kelimeler: Zonguldak,kuşlar,bioçeşitlilik.

Kırıkkale İlinin Memeli Türleri

Prof. Dr.İrfan ALBAYRAK, Yrd. Doç.Dr.Nahit PAMUKOĞLUKırıkkale Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Yahşihan,

71451, Kırıkkale [email protected] pamukoğ[email protected]

BuaraştırmaOrtaAnadolu’nuntipikstepiklimözelliğinesahipKırıkkaleilindeyaşayanInsectivora,Chiroptera,Lagomorpha,Rodentia,CarnivoraveArtiodactylatakımımensubutürlerintesbitinedayanmaktadır.AraştırmadaKırıkkale’ninbiyolojikzenginliğinekatkıyapacak29memelitürükaydedilmiştir.Kırıkkale’deçeşitliinsanfaaliyetleriilebozulanekosistemleryüzündentürlerintehditedildiğineişaretedilmiştir.Çoğutürlerezararlıgözüylebakıldığındantarımürünlerinikorumakiçinyabanihayvan-lartuzakla,zehirleveyaavlanaraköldürülmektedir.OrtaAnadolu’datarımalanlarındakemiricimücadelesiiçinçeşitlikimyasallarkullanılmaktadır.Yabanihayvanlarınyaşamalanlarıgiderekdaralmaktadır.Diğeryandananızyakılanbölgelerdetarlakenarlarındabarınanbirçokhayvanölmektedir.Ayrıcayabanihayvanlarıntrafikkazasıyladaöldükleriraporedilmektedir.Buaraştırmadatürlerinbazıhabitatözellikleriiletespitedildiklerilokalitelerikaydedilmiştir.Gecesivriburunlufarevekirpizemindekiböceklebeslenirkenyarasalardahavadakiböcekleriavlamaksuretiylebiyolojikmücadeledeönemlirollerüstlenir.BubakımdanKırıkkale’detoprağıntemizkalmasıyanındamağaraekosistemlerinindekorunmasıgerekmektedir.Ekosisteminsürekliliğibakımındankemiricitürlerininekosistemdekiişlevlerineherza-manfırsatverilmelidir.Kızılırmaktayaşayansusamuru(Lutralutra)Kırıkkaleiçinsem-bololacakgöstergetürlerdenbiridir.Yabaniyırtıcıhayvanlardankurt(Canislupus)’unyaşamıçokkritikbirdurumagelmiştir.

36


37

Kızıltilki(Vulpesvulpes)üzerindekibaskıbölgedekitilkipopulasyonunuzayıflatmaktadır.Porsuk(Melesmeles)birkaçonyıliçindeyokolacaktürlerdenbirihalinegelmiştir.Gelincik(Mustelanivalis)vekayasansarı(Martesfoina)’na,popu-lasyonunkorunmasıiçinhiçavlanmamasıgerekmektedir.Enfazlaavbaskısınamaruzkalanyabandomuzunun(Susscrofa)varlığınısürdürebilmesiiçindenetimaltındaçoğalmasınaimkantanınmasızorunluhalegelmiştir.Kırıkkale’dekimemelitürlerinindurumlarıIUCNkriterlerinegörebelirlenerekkorunmalarıiçinbazıönerilereyerverilmiştir.Memelihayvanlarınulusalveuluslararasımevzuatlarçerçevesindekorunması,denetimininyapılmasıvebilimselaraştırmalarlatürlerinekolojikisteklerininortayakonmasıkonuedilmiştir.

Anahtar kelimeler: Memelitürleri,türlerinkorunması,Kırıkkale,Türkiye.

Doğu Karadeniz Bölgesinde Yaşayan Amfibi ve Sürüngenler

Serkan GÜL, Tuğba ERGÜL, Abdullah ALTUNIŞIK, Nurhayat ÖZDEMİRRize Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 53100, Rize

[email protected]

Türkiyeuluslararasıkorumatarafındanbelirlenenüçküreselbiyolojikçeşitliliğinkesisimindeyerleşmektedir:Kafkasya,Iran-AnadoluveAkdenizhavzası.Türkiye’ninKuzeydoğuBölgesi,Kafkasyasıcaknoktasınadahilolmaktadır.Kafkasya17ampfibitürünüve90’ayakınsürüngentürüiçermektedir.Butürlerdenamfibileriçin3,sürüngenleriçin20endemiktürbulunmaktadır.ÜlkemizinDoğuKaradenizBölgesin-deniseşimdiyekadarMertensiellacaucasica,Ommatotritonophryticus,Trituruskareli-nii,Bufoverrucosissimus,Pseudepidaleaviridis,Hylaorientalis,Pelodytescaucasicus,Ranadalmatina,RanamacrocnemisvePelophylaxridibundusolmaküzere10amfibitürününyaşadığıbildirilmiştir.SürüngenlerdeniseAnguisfragilis,Pseudopusapodus,Hemidactylusturcicus,Darevskiamixta,Darevskiadryada,Darevskiaclarkorum,Darevskiaarmeniaca,Darevskiaderjugini,Darevskiaparvula,DarevskiarudisadlıkertenkeletürleriileCoronellaaustriaca,Zamenislongissimus,Zamenishohenackeri,Zamenissitula,Natrixnatrix,Natrixtessellata,Natrixmegalocephala,Viperabarani,Viperakaznakovi,ViperaponticaveViperadarevskiiadlıyılantürleriyaşamaktadır.

Anahtar kelimeler: Rize,amfibi,sürüngen,kertenkele,yılan,kurbağa.


Batı Karadeniz Bölgesindeki Bolu, Düzce, Zonguldak, Bartın, Karabük, Kastamonu ve Sinop İlleri Kelebek (Lepidoptera) Türleri

Prof. Dr. Mustafa SÖZEN1, Emine TAŞÇIBülent Ecevit Üniversitesi, Fen - Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Zonguldak

Tuncer TOZSİNMatematik Öğretmeni, Soğuksu, Zonguldak

Lepidopteratakımıkelebekvegüveleriiçermektedir.Türkiye’degüvelerintürsayısı5.000kadar,kelebeklerintürsayısıise408olarakkaydedilmiştir.BuçalışmadaliteratürverilerivearazigözlemlerimizedayanarakBatıKaradenizBölgesindeyeralanBolu,Düzce,Zonguldak,Bartın,Karabük,KastamonuveSinopileerininkelebekçeşitliliğideğerlendirildi.Yapılandeğerlendirmesonucubuillerinkelebektürsayılarışuşekildebelirlendi:Bolu141tür,Karabük102tür,Kastamonu100tür,Zonguldak92tür,Bartın91tür,Düzce47türveSinop36tür.BuillerbirbütünhaldedeğerlendirildiğindeiseBatıKaradenizBölgesindetoplam169kelebektürününyayılışgöstermektedir.DiğerbirifadeyleTürkiyedeki408kelbektürünün%41,4’üBölgesindeyayılışgöstermektedir.

BölgedeyayılışgösterentürlerdenTürkiyeKırmızıListesi’negöretehlikekategorisienyüksekolantürlervekategorilerişöyledir:Zerynthiacaucasica(VU),Erebiaottomana(NT),Lycaenadispar(NT),PolyommatushyacinthusEND(NT),Sco-litantidesorion(NT).BölgedeTürkiye’yeendemikbirtür(Polyommatushyacinthus)veendemiğeyakınyinebirtür(Pierisbowdeni)yayılışgöstermektedir.

Bölgedekitürlerdenenyaygınolanları7ildedeyayılan11türThymelicussylvestris,Coliascrocea,Pierisbrassicae,Argynnispaphia,Vanessacardui,Inachisio,Issorialathonia,Coenonymphapamphilus,Maniolajurtina,LycaenaphlaeasveLycaenatityrus’tur.Enazyaygınolanlariseyediildensadece1tanesindeyayılışkaydıbulunan27türEogenesalcides,Muschampiapoggei,Muschampiaproteides,Papilioalexanor,Zerynthiapolyxena,Pierisbryoniae,Pierisbowdeni,Pierisbryoniae,Pierisnapi,Euphydryasaurinia,Melitaeapunica,Erebiaottomana,Maniolatelmessia,Pseudochazarageyeri,Satyrusamasinus,Chiladestrochylus,Lycaenakefersteinii,Palaeochrysophanuscandens,Polyommatushyacinthus,Polyommatusalcestis,Polyommatushuberti,Rubrapterusbavius,Scolitantidesorion,Theclabetulae,To-maresdobrogensis,Tomaresnogelii,Turananaendymion’dur.

BölgedekiillerdenözellikleSinopveDüzce’nintürsayılarınınçokdüşükolduğugörülmektedir.Budurumbuillerdekitürsayısınıngerçektençokazolmasındandeğil,yeterliçalışmayapılmaamsındankaynaklanmaktadır.Çalışmalardevatettikçetürsayılarıartacaktır.

Anahtar kelimeler: BatıKaradenizBölgesi,kelebek,Lepidoptera.

38


39

Zonguldak, Karabük, Bartın, Kastamonu, Sinop İllerinin Bryofit Biyoçeşitliliği

Doç. Dr. Güray UYAR, Yrd. Doç. Dr. Muhammet ÖRENBülent Ecevit Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü,

67100, İncivez / [email protected] [email protected]

Bryofitlerciğerotları,boynuzsuciğerotlarıvekarayosunlarınıiçerisinealankarasalbitkilerinenbüyükikincigrubuolup,bulunduklarıekosistemlerinvazgeçil-mezunsurlarıdır.Ekolojiktoleranslarıtohumlubitkilerdenoldukçafazladırveonlarıngelişemedikleriortamlaraprimersüksesyondayerleşiphabitatınözelliklerinideğiştirerek,tohumlubitkileringelişebilmesiiçindahauygunortamlarhazırlarlar.Buözelliklerindendolayılikenlerlebirliktebirçokalandaöncülbitkilerolarakrolalırlar.Ayrıcaormanaltörtüsündeuygunmiktardabulunduğundabünyesinehapsettiğinemsayesinde,ormantoprağınadüşentohumlarınçimlenmesiiçinuygunortamhazırladığından,ormanınkendikendiniyenilemesineyardımcıolmaktadır.Ülkemizdeyerliaraştırıcılarınson25yılakadarpekfarkınavaramadığıvefloristikçalışmalardahepgözardıedilenbubitkigrubunun,Dünya’nınbirçokülkesindevebilhassadauzakdoğuülkelerindebahçecilikte,endrüstriyelvetıbbialanlardakullanılmaktaolduğunugörmekteyiz.Zonguldak,Karabük,Bartın,Kastamonu,Sinopillerinikap-sayanbölgede,DünyaDoğayıKorumaVakfı(WWF)tarafındanbelirlenenAvrupa’daöncelikliolarakkorunmasıgereken100,Türkiye’debulunan9sıcaknoktadanikisibulunmaktadır.BuönceliklikorumabölgelerindenbirisiYeniceOrmanlarıdiğeriiseKüreDağları’dır.Alandabumutlakkorunmasıgerekenbölgelerdedahilolmaküzereşimdiyekadaryaptığımızaraştırmalarveliteratürtaramasısonuçlarınagöretoplamda71familyave179cinseait428bryofittaksonunkaydıverilmiştir.Bunlardan41familyave137cinseait353taksonkarayosunlarıgrubuna,28familyave40cinseait73taksonciğerotlarıgrubunave2familyave2cinseait2taksoniseboynuzsuciğerotlarıgrubunaaittir.Butaksonlarınciğerotlarıgrubundan;Cephalozielladentata(Raddi)Steph.,Cephaloziellarubella(Nees)Warnst.,Leiocoleabadensis(Gottsche.)Jörg.,Riccardialatifrons(Lindb.)Lindb.,karayosunlarıngrubundanise;Drepanocladuspolygamus(Schimp.)Hedenäs,Cynodontiumjenneri(Schimp.)Stirt.,Ditrichumgracile(Mitt.)Kuntze,Hypnumpallescens(Hedw.)P.Beauv.,OrthotrichumgymnostomumBruchexBrid.,Seligeriatrifaria(Brid.)Lindb.vePseudotaxiphyllumelegans(Brid.)Z.IwatstürlerininTürkiye’denolankayıtlarıyalnızcabubölgedir.

Anahtar kelimeler: Bryofit,biyolojikçeşitlilik,Zonguldak,Karabük,Bartın,Kastamonu,Sinop.


Küçük Kafkasların Yaban Hayvanı Zenginliğini Tehdit Eden Unsurlar

Doç. Dr. Şağdan BAŞKAYA, Y.Doç.Dr. Ebubekir GÜNDOĞDUKaradeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi

Yaban Hayatı Ekolojisi ve Yönetimi Bölümü, [email protected] [email protected]

DoğuKaradenizBölgesi,AsyakıtasıileAfrikaarasındakigeçişbölgesindeyeralanözelcoğrafikonumununyanısıra,sahipolduğuorman,dağ,bozkır,denizveakarsulargibiçeşitliekosistemlerisayesindezenginbiryabanhayvanıtürçeşitliliğinesahiptir.KüçükKafkaslarolarakdabilinenDoğuKaradenizdağlarınınyeraldığıbubölge,dünyadakicanlıtürlerinin%90’ınınyaşadığıyanidünyanınbiyolojikçeşitlilikbakımındanenzenginancaktehditaltındaki34sıcaknoktasındanbiriolanKafkasyasıcaknoktasınınbatıkesimlerinioluşturmaktadır.Bölgeaynızamandadünyanın200adethassasekolojikbölgesindenbirisiolanKafkasyaEkolojikBölgesiveyinedünyadaki218endemikkuşalanındanbirisiolanKafkasyaendemikkuşalanıiçindeyeralmaktadır.

AsyaileAfrikaarasındagöçedenyüzbinlercegündüzyırtıcıkuşunungöçyoluüzerindebulunanbölgede,küreselölçektetehlikealtında9memeli,10kuş,6sürün-gen,3ikiyaşarve4balıktürüyaşamaktadır.Bölgeninbarındırdığıözelliklitürlerdenbazıları;Pars(Pantherapardustulliana-saxicolor),Sırtlan(Hyaenahyaena),Ayı(Ursusarctos),Vaşak(Lynxlynx),Kurt(Canislupus),Kızılgeyik(Cervuselaphus),Yabankeçisi(Capraaegagrus),Çengelboynuzludağkeçisi(Rupicaprarupicapraasiatica-caucasica),Susamuru(Lutralutra),Büyükkulaklıyarasa(Myotisbechsteini),Küçükkarabatak(Phalacrocoraxpygmaeus),Şahkartal(Aquilaheliaca),Karaakbaba(Aegypiusmonachus),Dağhorozu(Tetraomlokosiewiczi),Kafkassemenderi(Merten-siellacaucasica)veKafkasengereği(Viperakaznokovi)’dir.

Bölge,yabanhayvanıtürçeşitliliğibakımındanzenginolmaklabirlikte,türlerinpopülasyondurumlarıveyoğunluklarıbakımındanhiçdeiçaçıcıdurumdadeğildir.Bölgedekiyabanhayvanlarınıtehditedenunsurlarınbaşındayaşamalanlarınıntahribiyaniyaşamalanlarınınbozulması,parçalanması,dönüştürülmesiveyayokolmasıgelmektedir.Yaşamalanlarıntahribinenedenolankaçakkesimler,hatalıormancılıkfaaliyetleri,yakacakodunkesimleri,tarımveyerleşimalanlarıaçılması,aşırıveplansızulaşım,turizmveenerjiyatırımlarıileaşırıotlatmanıngibiunsurlarınyanısıratarımilaçları,akarsu,sulakalanvedenizkirliliği,kaçakveplansızbalıkçılıkvekaçakkaraavcılığıyabanhayvanlarınıtehditedendiğerönemliunsurlardır.

Anahtar kelimeler: DoğuKaradeniz,yabanhayvanları,biyolojikçeşitlilik,tehditler.

40


41

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Nadir ve Tehlike Altındaki Canlı Türlerine Genel Bir Bakış

Prof. Dr. Selçuk ERTEKİN, Prof. Dr. Murat BİRİCİKDicle Üniversitesi Fen-Edebiyat Fak Biyoloji Bölümü

[email protected] [email protected]

GüneydoğuAnadoluBölgesi,sahipolduğubirçokdoğalyaşamalanıylaTürkiyeaçısındanbenzersizbirbiyolojikçeşitliliğeevsahipliğiyapmaktadır.Yabanhayatınatemelkarakterini,genişdüzlüklerinyanısıra3000metreyibulanyükseltilerileDicleveFıratnehirlerisağlamakta,buralardakibaşlıcahabitatlardağ,orman,bozkırvenehirekosistemleriiçindeyeralmaktadır.Bölgede,nadirolmalarıyla,endemizmözellikleriyleyadaçeşitliderecelerdetehlikealtındaolmalarıylaküresel,bölgeselyadaulusalölçekteözelönemtaşıyançoksayıdacanlıtürüneörnekolarak,memelihayvanlardanYabanKeçisi(Capraaegagrus)veÇizgiliSırtlan(Hyaenahyaena);kuşlardanBüyükKızkuşu(Hoplopterusindicus),YeşilArıkuşu(Meropspersicus)veAlacaYalıçapkını(Cerylerudis);sürüngenlerdenÇizgiliVaran(Varanusgriseus)veFıratYumuşakkabukluKaplumbağası(Rafetuseuphraticus);ikiyaşamlılardanUrmiyeSemenderi(Neurerguscrocatus);kelebeklerdenİranlıTuranMavisi(Turananacytis),MezopotamyaÇokgözlüsü(Polyommatusdama)veÇölMelikesi(Melanargiagrumi),bitkilerdeniseMardinÇivitotu(Isatismardinensis),KüpeliEmzikotu(Onosmadavi-sii),CudiPeygamberçiçeği(Centaureadavisii)ileçuhaçiçeklerindenPrimuladavisiisayılabilir.

ÜlkemizdekicanlıçeşitliliğiaçısındaneşsizözelliklertaşıyanGüneydoğuAnadoluBölgesi’nde,özgünveyeridoldurulamazniteliktekiyabanhayatınınözenlekorunmasıbüyükönemtaşımaktadır.Yörededoğaüzerindekibaşlıcatehditler,doğalkaynaklarınsürdürülebilirolmayankullanımı,insanfaaliyetlerinebağlıolarakortayaçıkanhabitatdeğişimleri,yasadışıavcılıkvetoplayıcılıkileaşırıvebilinçsizhayvanotlatmaşeklindesıralanabilir.Gelecekteartacağıöngörülensözkonusuolumsuzetkile-rinönünegeçmekiçinyasalmevzuatınkoruma/kullanmadengesinigözardıetmedenhazırlanarakuygulanmasıveuluslararasıkurallarınetkinbiçimdeuygulamavedeneti-mininsağlanmasınınyanısırahalkıeğitmevebilinçlendirmeçalışmalarınadaihtiyaçvardır.

Anahtar kelimeler: GüneydoğuAnadoluBölgesi,biyolojikçeşitlilik,tehlikealtındakitürler.


Kars’ın Biyolojik Zenginliği

Doç. Dr. Çağan H. ŞEKERCİOĞLU, Uzm Emrah ÇOBAN, Uzm. Sedat İNAKKuzeyDoğa Derneği,

Doç. Dr. Mehmet Ali KIRPIKKafkas Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü

Doç. Dr. Erdoğan UZLU, Vet. Hek. Ayşegül KARAAHMETOĞLUKafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yaban Hayatı Kurtarma ve

Rehabilitasyon Merkezi, Yusuf ÜSTÜNDAĞ

Orman Müh., Kars Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğü

Karsyöresikonumu,rakımı,sulakalanları,sarıçamormanları,meralarıvedünyanın34önemlibiyolojikçeşitliliksıcaknoktasındanikisiolanKafkasveİran-Anadolusıcaknoktalarınınkesişimindeolması,dünyanınenönemlikuşgöçyollarıüzerindebulunmasıgibiözellikleriyleülkemizinbiyolojikçeşitlilikaçısındanendeğerlibölgelerindenbiridir.Yüksekkuşvebitkiçeşitliliğininyanındabozayı,kurtvevaşakgibibesinzincirinintepesindebulunanveekolojikaçıdangöstergevebayraktürlerolanbüyüketoburlaraçısındandaülkemizinenönemlibölgelerindenbiridir.

Anahtar kelimeler: Kars,biyolojikzenginlik,sıcaknokta.

42


43

SALON 2


Biyoçeşitlilik Korumanın Ekosistem Tabanlı Çok Amaçlı Orman Amenajman Planlarına Yansıtılması; Doğu Karadeniz Örneği

Prof. Dr. Emin Zeki BAŞKENTKTÜ Orman Fakültesi, TRABZON

[email protected]

Ekosistemleringördüğüekolojik,ekonomikvesosyo-kültürelişlevlerininbirlik-teelealınmasıgünümüzplanlamayaklaşımınınözünüoluşturmaktadır.Buüçtemadanekolojikfonksiyonlarıntemeliekosistemstabilitesi,dayanıklılığıvekendiniyenilemekabiliyetinedayanmaktadır.Bunlarınarasındabiyolojikçeşitlilik(BÇ)kavramıöneçıkmaktadır.BuradaBÇkavramınıntanımlanması,envanteri,göstergeleriylebirlikteölçülmesi,korumaplanınınhazırlanmasıyadaamenajmanplanlarınayansıtılmasıveizlenmesibiryönetimsürecinioluşturmaktadır.Busüreçteikikavramöneçıkmaktadır;birincisibiyoçeşitlilikkorumadiğeriiseormanekosistemininçokamaçlıplanlanması.Herikikavramınsistematikolarakbütünleştirilerekekosistemlerinsürdürülebilirkullanımaaçılmasıormancılığıngünümüzdekiönemlihedefleriarasındayeralmakta“ekosistemtabanlıçokamaçlıplanlamaolarak”dabilinmektedir.

Butebliğde,öncelikleekosistemtabanlıçokamaçlıplanlama(ETÇAP)kavramıvesürecitanıtılacak,biyoçeşitlilikkavramınınplanlamaaçısındanpratikolaraktanımlanmasıveölçülmesikavramlarıaçıklanacak,BÇkorumaveplanlamadakiyaklaşımlardeğerlendirilecekvebiyoçeşitlilikkorumanınormanekosistemtabanlıor-manamenajmanplanlarınabütünleşikyaklaşımlanasılyansıtılacağıirdelenecektir.Bu-nunakabinde,ülkemizdebiyolojikçeşitliliğinormanamenajmanplanlarınayansıtıldığıörnekamenajmanplanlarındandaözetlersunulacaktır.Buvebenzeryaklaşımlardabiyoçeşitliliğinormanekosistemlerindekorunmasıvesürdürülebilirplanlanmasınınyaygınlaştırılmasıstratejileriüzerinedurulacaktır.Sonuçta,ülkemizdekiuygulamalar-danhareketle,başarılıbirBÇkorumanınamenajmanplanlarınayansıtılmasısürecindeyapılmasıgerekenlersıralanarakirdelenecektir.

Anahtar kelimeler: Biyoçeşitlilik,ekosistem,amenajman.

Sinop Yarımadasındaki Ekosistem Çeşitliliği ve Korunması ile Yönetim Plan Modeli Yaklaşımına göre Değerlendirilmesi

Yrd. Doç. Dr. Fergan KARAEROndokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi ABD Kurupelit/Samsun

[email protected]

DünyaBankasıKüreselÇevreFonu(GEF)hibekatkısıiledesteklenen“GenetikÇeşitliliğinYerindeKorunması”projesikapsamındauygulamaalanlarındanbirisiolanSinopSarıkumTabiatıKorumaalanı(TKA)veSinopYarımadasındayapılançalışmalar(1990-2005)sonucundaönemliekosistem(Orman,Subasarorman,Maki,frigana,kumul,gölvedere)çeşitleridikkatealınarakEKYA’lar(EkosistemKorumaveYönetimAlanları)belirlenmiştir.

44


45

EKYA,yüksekderecedezenginekosistem(tür)çeşitliliğigösteren,yokolmatehlikesialtındabulunanyadaekonomikbakımdanönemliolanekosistemlerivearalarındakiilişkileringelişimindesürekliliğininsağlanması,biyolojikçeşitliliğininkorunmasıiçinayrılanalanlardır.

YapılançalışmalarsonucundaikiyarımadadanoluşanSinopveBoztepeYarımadalarındatürveekosistemçeşitliliğinesahipSinopYarımadasında7,BoztepeYarımadasında2ekosisteminçalışılmasınakararverildi.Buamaçla,araziçalışmaları,sonucundabiyolojikaçıdanzenginolanalanlarbelirlenerek135adetörnekparsellerdegerçekleştirildi.Belirlenenbualanlardayapılandetaylıfloristik,fitoekolojikvefitososyolojikçalışmalardansonrahedefekosistemleriçinbelirlenen20kommunitededahilolmaküzere95alanadayEKYAolarakseçildi.Belirlenen95adayEKYA’dabitkifloristikçalışmalarısonucunda12adetEKYA(Boztepedeyarımadasında2,Sinopyarımadasındaki,SarıkumTKA’da5,Hamsilozlimanıtabiatparkında3,İnceburunveçevresinde2)kesinleştirildi.EKYAseçimindebiyolojikçeşitlilik,populasyonvekommunitelerinmevcutdurumu,büyüklüğü,ulaşılabilirlik,korunabilirlik,sosyalbaskı,yönetimkolaylığıgibifaktörlerdegözönünealındı.Bualanlarınmevcuttürçeşitliliğiveyapısıözellikleekosistembütünlüğüiçindesürdürülebilirbirşekildeyerindekorunmasıvebilimselaraştırmalaryapılmasıiçinuygunyönetimplanyaklaşımıönerildi.

Anahtar kelimeler: SinopYarımadası,Ekosistemçeşitliği,Yönetimplanı

Yıldız Dağlarında Biyolojik Çeşitliliğin ve Doğal Kaynakların Korunması Ve Sürdürülebilir Gelişimi Projesi

Dr. Nihan YENİLMEZ ARPA [email protected]ıldız Dağları Biyosfer Projesi Proje Yöneticisi

Neşe ERSÖZYıldız Dağları Biyosfer Projesi Tam Zamanlı Proje Çalışanı, Orman ve Su İşleri

Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel MüdürlüğüMilli Parklar Dairesi Başkanlığı

AvrupaBirliği’ninBulgaristan-TürkiyeSınırötesiİşbirliğiProgramıkapsamındadesteklenen,ÇevreveOrmanBakanlığı;DoğaKorumaveMilliParklarGenelMüdürlüğüveOrmanGenelMüdürlüğüKoordinasyonundayürütülenKırklareliİli’ninKaradeniz’ebakankısmınıoluşturanYıldızDağlarındauygulanan“TR060216YıldızDağlarındaBiyolojikÇeşitliliğinKorunmasıveSürdürülebilirGeliştirilmesiProjesi”kapsamında;envanterveplanlama,işbirliği,çevreeğitimiveöğretimi,toplumtemellidoğalkaynakyönetimidahilkapasitegeliştirme,iletişimveeğitimmerkezirestorasyonçalışmalarıyapılmıştır.


Alanınmevcutverilerindeğerlendirilmesinitakiben,flora,fauna(memeliler,kuşlar,sürüngenlerveamfibiler(ikiyaşamlılar),denizvetatlısubalıkları,kelebekler,güveler,kızböcekleriveyusufçuklar),mağarasistemlerivefaunatespitineyönelikbiyolojikçeşitlilikenvanterleriyapılmış;ekohidrolojikçalışmalarveuydugörüntülerindeneldeedilenverilerkullanılarakarazinin,bitkiörtüsününvehabitatlarınharitalandırılmasıyapılmışveYıldızDağlarınındetaylıenvanteriçıkarılmıştır.Ayrıcaçoksayıdaanketuygulanaraksosyaldeğerlendirmelerdeçalışmalaraeklenmiştir.En-vanterçalışmasıielbirliktealaniçinkatılımcıbirplanlamasürecibaşlatılmış;busüreçalanınbiyolojikçeşitliliğininenvanteriveanaliziileyerelpaydaşlarınaktifkatılımıgibiikitemelbileşentarafındandesteklenmiştir.

Biyolojikçeşitlilikenvanteri,varlık-yoklukdurumubiralandakorumaiçinyeterlideğildir.Buyaklaşımlabiyolojikçeşitlilikveekosistemmalvehizmetlerinindeğerlendirilmesiilealanınhemdoğaldeğerleraçısındanvehemdeekonomikaçıdanönemiortayakonmuştur.

YıldızDağları’nınbiyolojikçeşitliliğininenvanteriveplanlanmasıkorunmasıiçintekbaşınayeterlibirunsurolarakgörülmemişbunudesteklemekamaçlıhalkınbilinçlendirilmesiyanısıraçocuklarınvegençlerindoğaeğitimikonularındadadesteklenmesineyönelikstratejibelgelerihazırlanmış,Türkiye’ninheraçıdandonanımlıilk“DoğaEğitimmerkezi”debuprojeiletesisedilmiştir.

Anahtar kelimeler: BiyosferRezerv,biyolojikçeşitlilik,sürdürülebilirkalkınma.

Biyolojik Çeşitliliğin Korunmasında Korunan Alanların Rolü Ve Önemi

Dr. Nihan YENİLMEZ ARPA Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

Söğütözü / [email protected]

Biyolojikçeşitlilik,insanlığıntemelgıdaveilaçkaynağıolduğugibisağladığıekosistemhizmetleriiledevarlığımızınvazgeçilmezunsurudur.Butemelunsurtümdünyadaolduğugibiülkemizdedeözelliklekorunanalanlarilanedilerekmuhafazaaltınaalınmaktavesürdürülebilirliğisağlanmaktadır.Türkiye’ninsahipolduğuzenginbiyolojikçeşitlilikunsurlarımillipark,tabiatparkı,tabiatıkorumaalan,tabiatanıtı,yabanhayatıgeliştirmesahası,sulakalan,özelçevrekorumabölgesi,muhafazaormanı,doğalsitalanıgibikorumastatüleriilemuhafazaaltınaalınmaktadır.Korunanalanlar;özelliklebiyolojikçeşitliliğin,doğalvekültürelkaynakdeğerlerininkorunmasıamacıylaayrılanveilişkinmevzuatkapsamındayönetilenkarasalve/veyadenizelalanlardır.Özelstatüyeveönemesahipolanbualanlar,biyolojikvekültürelçeşitliliğinkorunmasınınyanısıra,aynızamandasuhavzalarının,topraklarınvekıyılarınkorunması,mevcutdoğalürünlerinsürdürülebilirkullanımıilesosyo-ekonomikkatkılarsağlaması,turizm,rekreasyonveeğitselfaaliyetlerindesteklemesigibifonksiyonlarıdaiçermektedir.Hâlihazırdakorumaaltınaalınanalanlarınülkeyüzölçümüneoranı%6’dır(Anonim2008).

46


47

BualanlarınkorunmasıveyönetimindenbirincilderecedesorumlukurumOr-manveSuİşleriBakanlığı’dır.TarımsalbiyolojikçeşitliliğinkorunmasıvegeliştirilmesiGıda,TarımveHayvancılıkBakanlığıtarafındansağlanırkenözelçevrekorumabölgelerivedoğalsitlergibikıyıvekentselalanlardaentegrekorunanalanlarınyöneti-mindendeÇevreveŞehircilikBakanlığısorumludur.

Bubildiridebiyolojikçeşitliliğinkorunmasındaönemlibiraraçolankorunanalanlardeğerlendirilerekmevcutdurumunortayakonmasıamaçlanmıştır.

Anahtar kelimeler: Korunanalan,biyolojikçeşitlilik,koruma.

Marmaris Milli Parkı’nın Floristik Yapısı

Yrd. Doç Dr.Cenk DurmuşkahyaCelal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Eğitimi Bölümü, Demirci, Manisa,

[email protected]

Amaç:BuÇalışmanınamacıülkemizinendeğerlimilliparklarındanbiriolanMarmarisMilliparkınınbitkiörtüsününtespitedilmesivekorumastratejilerininbelirlen-mesidir.

GereçlerveYöntemler:Buaraştırma2010-2012yıllarıarasındaMarmarisMilliParkı’ndayapılmıştır.Araziçalışmalarısonucunda1632bitkiörneğitoplanmışvebuörneklerFloraofTurkeyandTheEastAegeanIslands(Davis1965-1985),(Davisvd.1988),(Günervd.2000)olmaküzereflorakitaplarındanveherbaryumkoleksiyonlarındanyararlanaraktayinedilmiştir.AyrıcaEUNIShabitatkodlarıkullanılarakMilliparksınırlarıiçerisindebulunanhabitatgruplarıtespitedilmiştir.

Bulgular:Yapılançalışmalaragörearaştırmasahasındatoplamtür,alttürvevaryetedüzeyindeolmaküzeretoplam714bitkitaksonutespitedilmiştir.Butaksonlar-dan10tanesiaçıktohumlubitkilergrubundayeralırkengeriyekalan704taksonkapalıtohumlubitkigrubundandır.Toplam84vaskülerbitkiailesinemensupolanbu704taksonun569tanesiçiftçenekli(dikotil),135tanesiisetekçenekli(monokotil)bitkilergrubundandır.AlandakihabitatlarınsınıflandırmalarındaEUNISHabitatSınıflandırması2004Revizyonudikkatealınarakhazırlanmışvebunauygunbirsınıflandırmayapılmıştır.Bunagörealanda36farklıhabitattürütespitedilmiştir.

Sonuç:YapılanaraştırmasonucundaMarmarisMilliParkı’ndaEunisHabitatKodlarınagöre;1denizhabitatı,1bataklık,2çayır,15çalı,9ormanhabitatı,4azvejetasyonlualan,4adetinsanetkisialtındaolanhabitattespitedilmiştir.

Anahtar kelimeler: Endemikbitkiler,flora,Marmaris,Türkiye.


Gala Gölü Milli Parkında Biyo-Çeşitliliğin Uzun Devreli Gelişme Planına Yansıtılması

Cem ATİKPeyzaj Y. Mimarı, [email protected]

ÇalışmakapsamındaEdirneili,EnezveİpsalailçelerisınırlarıiçerisindebulunanveMeriçDeltası’nınbirkısmınıoluşturanGalaGölüMilliParkı’nınsahipolduğubiyolojikçeşitlilikveMilliPark’ınkaynakdeğerlerinioluşturanfarklıekosistemleraraştırılmıştır.Buekosistemlerdebarınancanlıtürlerininuzundönemdekorunması,alandakidoğalkaynaklarınkoruma-kullanmadengesiiçindesürdürülebilirliğininsağlanmasıamaçlanmıştır.

Planlamada;doğalvekültüreldeğerlerinkorunmasınaözengösterilerek,MilliPark’ınfarklıdoğal,biyolojikvekültüreldeğerlerininbilimselenvanterininçıkarılması,dokümanteedilmesi,Park’ıntoplumakazandırılmasınısağlayacakfaaliyetlerkurgulanmıştır.BukesimdeyaşayanveMilliPark’tanetkilenenkişilerinekonomikvetoplumsalgelişimlerinin,Park’aherhangibirolumsuzetkisiolmadannasılsağlanacağıaraştırılmıştır.

UzunDevreliGelişmePlanı18uzmanınkatkılarıyla,araziçalışmalarıdahil420gündetamamlanmıştır.

Çalışmakapsamındakamu,özelsektör,araştırmabirimleriveakademikkuruluşlarilesiviltoplumörgütlerinceyapılantümilgiliçalışmalarderlenmiştir.Hedeflerindenbiriolankatılımcıyaklaşımısağlamakiçin;paydaşların,ilgigruplarınınbelirlenmesivekatılımsağlanmasıamacıylaodakgrupanalizleri,anketlervetoplantılargerçekleştirilmiştir.

Çalışmakapsamındavejetasyonabağlıperiyodikaraziçalışmalarıgerçekleştirilmiş,alanınekolojikvebiyolojikyapısıdokümanteedilmiştir.Türlerinendemizmdurumları,tehlikesınıfıvekorumastatüleribelirlenmiştir.Bubağlamda;GalaGölüMilliParkısınırlarıiçinden311bitkitaksonutespitedilmişolupbunlardan5’iendemiktir.MilliParkalanıveekolojiksınırlarıiçerisindeamphibi,sürüngenvememelilergruplarınaait93türün,124böcektürünün,165kuştürüilebiralttürünyaşadığıbelirlenmiştir.Gölalanındatoplam81zooplanktonikorganizmateşhisedilmişolupbalıklarailişkin6ayrıfamilya,toplam20balıktürübelirlenmiştir.Alglerden,6ayrısınıfınaaittoplam148takson(türvealttür)teşhisedilmiştir.

Buenvanterplanlamaaşamasında;bölgelemeveplankararlarınınoluşturulmasındakullanılmış,çevreduyarlıbiryönetiminaltlığınıoluşturmuştur.Planda,çevreselizlemeyeözelbirönemverilmiş,budurumParkyönetimineilişkinkurumsalyapıyayansıtılmıştır.

Anahtar kelimeler: GalaGölü,koruma,kalkınma.

48


49

Altınbeşik Mağarası Milli Parkı Sadece Mağara mı?

Umut CIRIKŞehir Plancısı, [email protected]

31.08.1994tarihindeilanedilen1146hektarbüyüklüğündekiAltınbeşikMağarasıMilliParkı,adındandaanlaşılacağıüzereanakaynakdeğeriAltınbeşikMağarasıolanveziyaretlerintamamınınmağaraodaklıyapıldığıbirkorunanalandır.2010-2011yıllarıarasındahazırlananAltınbeşikMağarasıMilliParkıUzunDevreliGelişmePlanı,mağaraaraştırmalarınınyanında,alanınzenginbiyolojikçeşitliliğininortayakonulmasınadakatkısağlamıştır.

AltınbeşikMağarası’nınoluşumundaetkiliolankarstmorfolojisi,aynızamandabiyolojikçeşitliliğiarttıranbirunsurolarakgörülmektedir.Polye,uvala,dolinvb.karstikyapılarınyaygınolduğuMilliParkta4ekosistem,4bitkibirliğive7habitattipiyayılışgöstermektedir.Alan,84familyayaait60’ıendemikolmaküzere573türvetüraltıseviyedetaksonbarındırmaktadır.Faunaçeşitliliğiaçısındansınırlıolanalanda4’üendemik196böcek,2ikiyaşamlı,11sürüngen,58kuş,19memelive2balıktürüdeyaşamaktadır.

AltınbeşikMağarasıMilliParkıUzunDevreliGelişmePlanı,MilliParkınyalnızcamağarailebilinmesivemağaraodaklıziyaretedilmesisürecinisonlandıracakbirçalışmaolarakdeğerlendirilmektedir.ŞüphesizdünyanınveülkemizinenilginçmağaralarındanbiriolanAltınbeşikMağarası,MilliPark’ınenönemlikaynakdeğeriolaraköneminikoruyacaktır.Ancakzenginbitkiörtüsü,alanıngerçeksahipleriolanyabankeçileri,dağalaları,yarasalarvekırlangıçlarilebaştaManavgatÇayıvadisiolmaküzereeşsizmanzaragüzellikleri,MilliParkınmağarailebirliktetanıtılmasıvekorunmasıgerekendiğerözellikleridir.

Anahtar kelimeler: AltınbeşikMağarası,uzundevreligelişmeplanı,biyolojikçeşitlilik.

Abant Gölü Tabiat Parkı’nda Çevre Koruması ve Biyolojik Çeşitliliğin Önemi

Prof. Dr. Okan KÜLKÖYLÜOĞLUAbant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü

[email protected]

Çevrekorumasıkavramışemsiyebirtanımolarakkullanılırkenasılamaçlar-danbirisisözkonusuortamdabulunancanlıvecansızbütündoğalsistemikorumaktır.Buyaklaşımlabirlikteülkelerin-örneğinMilliveTabiatparklarıaltında-ulus(al)larasıölçütleregöresınıflandırdıklarıdoğalalanlarkorunmaktadır.ÜlkemizdeiseAbantGölüTabiatParkı(Bolu)42tabiatparkındanbirisidir.Son15senelikbiyolojikveritoplanmasıylaeldeedilenbilgileregöreAbantGölüTabiatParkı’nın“Milli”park(vehattaTabiatıKorumaAlanı)olmastatüsünesahipolduğugörülmüştür.Parkbölgesindeşimdiyekadaryaklaşık1300türbilimselolaraktespitedilmiştir.


Bunlardanenaz70tanesiendemiktürdür.Mevcuttürlerarasındauluslararasıkorumastatüsünesahip(AbantFındıkFaresi(Muscardinusavellanariusaban-ticus),Susamuru(Lutralutra),AbantAlası(Salmotruttaabanticus),AbantÇiğdemi(Crocusabantensis))gibibirçoktürbulunmaktadır.HenüzteşhisedilmemişbirçoktaksonomikgurupolmasınarağmenParkınküçüksayılabilecekalanınagörebiyolojikçeşitlilikyapısınınoldukçazenginolduğugörülmektedir.Ancakparkınözellikleson10yıldıryaşadığıçevresorunlarınedeniylebiyolojikçeşitliliğitehlikealtındadır.Sözko-nusuçevresorunlarıarasındaparkiçindeturistiktesislerinaçılmayaçalışılması,futbolvegolfsahaları,yanlışçevredüzenlemesi,göletyapımı,gölalanınıngenişletilmesivegölkıyışeridinindoldurularakgölüngenişletilmeyeçalışılmasıgelmektedir.Butüretkinliklersonucu1)parkındoğalyapısıdaraltılmaktadır,2)parkalanıküçükparçalaraayrılmaktadır,3)endemiktürlerinvarlığıtehditedilmektedir,4)toplambiyolojikzenginlikazalmaktadırvebunlarınsonucuolarak5)genetikkayıpartmaktadır.Geleceknesillereörnekbirdoğalalanbırakmakistiyorsakparkınkorumastatüsününtekrarelealınmasıgerekmektedir.

Anahtar kelimeler: AbantGölüTabiatParkı,biyoçeşitlilik,çevrekoruması.

Mersin Bölgesi Deniz Kaplumbağaları Üreme Alanları

Prof.Dr. Serap ERGENE [email protected], Dr. Askın H. UÇARMersin Üniversitesi Deniz Kaplumbağaları Uyg. ve Arş. Merkezi, Mersin

Dr. Cemil AYMAK Bulancık Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi, Giresun

UlusalmevzuatımızveUluslararasısözleşmelerlekorumaaltınaalınmışneslitükenmekteolandenizkaplumbağaları(CarettacarettaveCheloniamydas)türleriveyumuşakkabukluNilKaplumbağası(Trionyxtriunguis)açısındanMersinBölgesi5üremealanınıkapsadığındanoldukçabüyükbirönemesahiptir.UzunbirsahilşeridinesahipolanMersinAnamur,GöksuDeltası,AlataveKazanlıgibiyuvalamapotansiyeliyüksek4üremealanınasahipolmasıyanındasonüçyıldırizlemeçalışmalarınınde-vamettiği5.üremekumsalıdurumundaolanDavultepekumsalınındabüyükönemesahipolduğubelirlenmiştir(Ergeneveark.,2009).Mersinsahilşeridindeüremekumsalıolarakilanedilmişolanbukumsallarharicindedeyuvalamaamaçlıdenizkaplumbağasıçıkışlarınınolduğubilinmektedir(BaranveKasparek,1989).Cheloniamydas’ınüremekumsallarıTürkiye’ninDoğuAkdenizkıyılarındabulunmakta,GöksuDeltasıilebaşlayıpSamandağ’akadaruzanmaktadır.Mersinbölgesi5üremealanınasahipolmasıyanında‘’kritikolarakneslitehlikedeolan’’Cheloniamydas(yeşildenizkaplumbağası)türününAkdeniz’debirinciderecedeönemesahipyuvalamaalanıKazanlıolaraktanımlanmaktadır.

Anahtar kelimeler: Mersinkumsalları,cheloniamydas,carettacaretta.

50


51

Eskişehir, Afyon ve Kütahya Bölgesi Sulak Alan Biyoçeşitliliği Üzerine Tehditler

Doç. Dr. Naime ARSLANEskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi

[email protected]

Türkiye,biyocoğrafiközellikleriveBatıPalearktikBölge’dekikuşgöçyollarındanikisininülkemizüzerindengeçmesinedeniileSulakAlanlarbakımındanAvrupaveOrtaDoğu’nunenönemliülkelerindenbiridir.Ülkemizde1milyonhektarıaşkın250civarındasulakalanmevcuttur.İçAnadoluBölgesindeyeralanEskişehirveAfyonilsınırlarıiçinde2tanesiAsınıfıolmaküzere6adetsulakalanbulunmaktadır.

Tümdünyadaolduğugibi,ülkemizdekisulakalanlarıvesahipolduğubiyolo-jikçeşitliliğitehditedenenönemliunsurlar;tarımyadayerleşimamaçlıkurutmalar,sanayi,tarımveyerleşimalanlarındankaynaklanankirlenmeler,yabancıbalıktürlerininaşılanması,sazlıklarınyakılması,tahribi,kontrolsüzsazkesimi,vesukuşlarıaçısındaniseyanlışveaşırıavlanmadır.ÜlkemizdeAmikGölü’dedahilolmaküzere,Gavur,Emen,Ladik,Avlan,Suğla,Kestel,EfteniveSimavGölleriileAynazveKarasızbataklıklarınınkurutulmasıylaortayaçıkanbiyolojik,ekolojikvesosyo-ekonomiksorunlarınuzantılarıgünümüzekadaryansımaktadır.

BilindiğigibiUluslararasıÖnemeSahipSulakAlanlarFloristikveFaunistikgenelkriterleriiçinde;birsulakalan,endemik,nadir,neslitehlikeyedüşebilirveyatehlikealtındakibitkiveyahayvantürlerinidestekliyorsa;birbölgeninekolojikvegene-tikçeşitliliğinisürdürebilmekiçinözelbirönemesahipise”ibareleriyeralmaktadır.Su-lakalanlarımızsayesindesahipolduğumuzbiyolojikçeşitlilik,diğerbirdeyişleyaşayanbiyolojikmiraslarımız,henüzneyesahipolduğumuzundahifarkınavaramadanyokolmaktadır.Buaçıdandeğerlendirildiğinde,tümsulakalanlarımızdakiendemiktürlerinbiranönceortayakonmasıvegereklikorumaönlemlerininalınmasıgerekmektedir.

Anahtar kelimeler: Sulakalanlar,Eskişehir,AfyonveKütahya.

Isparta İli Balık Faunasının Son Durumu ve Sorunları

Doç. Dr. Fahrettin KÜÇÜKSüleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi 32500 Eğirdir / Isparta

[email protected]

IspartailiGöllerBölgesiolarakbilinenAnadolu’nungüneybatısındayeralır.İlsınırlarıiçerisinde;ülkemizinenbüyüktatlısugöllerindenBeyşehirGölü’nünbirkısmı,Eğirdir,KovadaveGölcükKraterGölüile1992yılındayapılanKaracaörenIBarajGölübulunur.Ayrıca,AntalyaKörfezinedökülenenönemliakarsulardanKöprüçayveAksuırmaklarıIspartasınırlarındakikaynaksularındanbeslenir.ÜlkemizinenönemliiçsukaynaklarındanolanEğirdirGölündeilkihtiyofaustikçalışmanın1933yılında,ilklimnolojikçalışmanınise1950’liyılarınbaşındabaşladığıanlaşılmaktadır.


BeyşehirGölübalıkfaunasıdikkatealınmadığında,Ispartailsınırlarındakiihtiyofaunistikçalışmanınbaşladığı1933’tengünümüzekadaryapılanaraştırmalarda;15’iyerli,8’iyabancıolmaküzere23balıktaksonutanımlanmıştır.Bubalıklardan8’iAnadolu,Capoetapestai(Eğirdirbıyıklısı,siraz),Pseudophoxinusegridiri(Eğirdirotsazanı),Pseudophoxinushandlirschi(Kavinne)veSeminemacheilusıspartensis(Ispartaçöpçübalığı)olmaküzere4’üiseIsparta’nınyerelendemiktürleridir.Endemiktürçeşitliliğininyüksekolduğubölgeiçsularında,yerelendemiklerinoranı%29’dur.ButürlerdenP.handlirschi’nin1970’liyıllarınbaşlarındaSanderlucioperca(Sudak)’nınpisivoretkisisonucuneslinintükendiği(EX)belirlenmiştir.Carassiusgibelio(Gümüşihavuzbalığı),Alburnuscf.chalcoides(İncibalığı,Gümüş),Knipowitschiacaucasica(Küçükkayabalığı),Atherinaboyeri(Gümüşbalığı),Gambusiaaffinis(Sivrisinekbalığı),Gambusiaholbrooki(Sivrisinekbalığı)vePseudorasboraparva(Çizgilisazancık)iseilinyabancı(egzotik)türlerdir.ButürlerdenyerlifaunayaenyıkıcıetkiyiS.lucioperca’nınverdiği,enyayılımcıtürüniseC.gibelioolduğuanlaşılmıştır.

Anahtar kelimeler: Ispartaiçsuları,ihtiyofauna,endemiktür,yabancı(egzotik)tür.

İstanbul İli İç Su Balık Biyoçeşitliliği

Doç. Dr. Müfit ÖZULUĞİstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Vezneciler 34134 İstanbul

[email protected]

Ülkemizintatlısubalıkfaunasınınortayaçıkarılmasıkonusundailkçalışma1835yılındayapılmış,günümüzekadarçoksayıdakiyerliveyabancıaraştırıcıtarafındanbuçalışmalaradevamettirilmiştir.Yapılançalışmalarülkemiziçsubalıkçeşitliliğininoldukçazenginolduğunugöstermektedir.2000yılındangünümüzekadaryapılançalışmalarincelendiğindeAnadoluiçsularındanyaklaşık30yenibalıktürününbildirildiğigörülmektedir.

AvrupaveAsyaarasındabirköprüdurumundaolanİstanbulşehriiçsularbakımındanönemlibirçeşitliliğesahiptir.İstanbulİlindekisukaynaklarıincelendiğindedere,göl,lagünvebarajlarınyeraldığıçeşitlisukaynaklarınınolduğugörülmektedir.İstanbulilininbuçeşitliiçsukaynaklarındaTrakyaveAnadolubalıkfaunasındanbirçokbalıktürüyaşamaktadır.Günümüzdecanlıçeşitliliğinitehditedenunsurlarınbaşındaartaninsannüfusbulunmaktadır.Ülkemizinenkalabalıkşehriolanİstanbul’dakiiçsularınbirçoğuiçmevekullanmasuyuihtiyacınahizmetetmektedir.Şehirleşmesüreciiçerisindekimisukaynaklarınamüdahaleedilerekekolojikşartlarıdeğiştirilmiş,kimileridekirlenmeninetkisialtındakalmıştır.Günümüzekadarçeşitliaraştırıcılartarafındanİstanbulilisukaynaklarındakibalıktürleriüzerindearaştırmalaryapmışlardır.Buçalışmailegünümüzekadarİstanbuliliiçsularındayaşayanbalıktürleriüzerineyapılmışçalışmalarderlenerek;mevcutbalıkbiyoçeşitliliğininsondurumuortayaçıkarılmasınaçalışılmıştır.

52


53

Yapılanbuaraştırmasonucundaİstanbuliliiçsukaynaklarınınbüyükbirçoğunluğunda,49adetbalıktürününyaşadığıbilgisineulaşılmışayrıcaDanamandıraGölüveAlibeyköyBarajı’ndayaşayanbalıktürlerihakkındadailkbilgilerverilmiştir.

Anahtar kelimeler: İstanbul,balık,biyoçeşitlilik.

İstanbul’un Biyoçeşitliliğine Katkılar: Ostracoda (Crustacea) Faunası

Yrd. Doç. Dr. Oya ÖZULUĞİstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü.

[email protected]

BiyolojikÇeşitlilikDenizel,karasalortamlardaolduğukadariçsularımızdadaönemtaşımaktadır.TatlıSuortamlarındabulunanomurgasızlarınçeşitliliğibulunduklarısuortamlarınınkalitesiveözelliklerihakkındadabizlerebilgivermektedir.Buamaçlasistematikalandayapılançalışmalarsahipolduğumuzçeşitliliğinanlaşılmasıiçinönemlidir.BuçalışmadaCaCoyapıda,ikiparçalıkabuklarıolantatlısu,denizveacısulargibifarklıortamlardayaşayabilenvesularınekolojiközelliklerinegöreseçicidavranmasındanbazıekolojikalanlardabioindikatörolarakkullanılabilenOstracodlarobjeolarakseçilmiştir.MevcutçalışmalarincelenerekİstanbulilsınırlarıiçindebulunanTerkoz,BüyükçekmeceÖmerliBarajgölleri,Küçükçekmecelagünü,Danamandıragölü,İstanbulBendleri(Ayvadbendi,Kömürcübendi,Ayvalıkbendi,Büyükbend,Topuzlubendi)veBüyükçekmecegölünesugetirenKarasuderesivekollarınaaitOstracoda(Crustacea)faunasınaaittürlerininlistesioluşturulmuştur.Bunagöre14çalışmadabelirlenenOstracoda’yaait61tür;Aurilaprasina,Callistocythererastrifera,Candonaneglecta,Candonasanociensis,Candonaweltneri,Candonopsiskingsleii,Candonopsisscourfieldi,Cyprettadubiosa,Cypriaophtalmica,Cytherettaadriatica,Cyprideistorosa,Cypridopsisvidua,Cyprispubera,Darwinulastevensoni,Eucyprishamadensis,Eucyprisinflata,Eucyprislilljeborgi,Eucyprispigra,Eucyprisvirens,Fabaeformiscandonabalatonica,Fabaeformiscandonabreuili,Fabaeformiscandonafabaeformis,Herpetocyprischevreuxi,Heterocythereisalbomaculata,Heterocyprideissorbyana,Heterocyprisincongruens,Heterocyprissalina,Ilyocyprisbiplicata,Ilyocyprisbrady,Ilyocyprisdecipiens,Ilyocyprisdivisa,Ilyocyprisgetica,Ilyocyprisgibba,Ilyocyprisinermis,Ilyocyprissalebrosa,Leptocythererara,Limnocythereinopi-nata,Loxoconchastellifera,Loxoconchabairdi,Loxoconchaimmodulata,Loxoconchatamarindus,Notodromaspersica,Paralimnocythererelicta,Physocypriakraepelini,Plesiocypridopsisnewtoni,Potamocyprisarcuata,Potamocyprisfallax,Potamocyprisfulva,Potamocyprisunicaudata,Potamocyprisvariegata,Potamocyprisvillosa,Potamocypriszschokkei,Prionocypriszenkeri,Pseudocandonacompressa,Pseudocandonaeremita,Pseudocandonamarchica,Pseudocandonasucki,Psychrodromusolivaceus,Tonnacyprislutaria,Tyrrhenocythereamnicola,Urocythereisbritannica’dır.

Anahtar kelimeler: İstanbul,tatlısukaynakları,Ostracoda.


Kocaeli İli’nin Tatlısu Balıkları

Dr. Özcan GAYGUSUZ [email protected], Dr. Zeynep DORAK İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi - İstanbul.

2Yrd. Doç. Dr. Hamdi AYDIN Kocaeli Üniversitesi Karamürsel Meslek Yüksek Okulu, Karamürsel - Kocaeli.

Doç. Dr. Ali Serhan TARKAN, Araş.Gör. Nildeniz TOPMuğla Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Kötekli - Muğla

Küreseliklimdeğişikliğinedeniyletümdünyadayağışrejimlerideğişmektedir.Aniselbaskınları,uzunsürenveyabeklenmeyenkuraklıklarnedeniyletümcanlıvarlığıcidditehlikelerlekarşıkarşıyakalmaktadır.Küreseliklimdeğişikliğininyanısıraakarsuvegölhavzalarındatarımalanıeldeetmekiçinsulakalanlarınkurutulması;evlerde,sanayidevetarımdakullanılansularınarıtılmadaniçsuortamlarınavedenizlereboşaltılması,istilacıtürlerininsanvasıtasıiletaşınmasıveyeniekosistemlereaşılanmasıgibifaktörlercanlıvarlığınıciddiderecedetehditetmektedir.Tümbuolum-suzluklararağmencanlılarvarolmamücadelelerinedevametmektedirler.Günümüzdehalenkeşfedilenvekeşfedilmeyibekleyenyenicanlıtürleribulunmaktadır.BulunduğucoğrafikkonumitibariilebiyoçeşitlilikanlamındaoldukçazenginbirfaunayasahipolanTürkiye’deözelliklesondönemdeartançalışmalarsonucundaiçsularımızdayaşayanyenibalıktürleribulunmuşturvebulunmayadevametmektedir.Bubağlamda,Kocaeliİli’ndeçoğunluklagöletverezervuarlarilebunlarıbesleyendereleriiçeren14farklısahada2009,2010ve2011yıllarınınMayısayındagerçekleştirilenavcılıkçalışmalarıelektroşokervegalsamaağlarıyardımıylailegerçekleştirilmişvebölgeniniçsubalıkfaunasıtespitedilmeyeçalışılmıştır.Bu3örneklemedöneminde7familyayaait25balıktürüeldeedilmiştir.Yakalananbalıktürlerinden3türTürkiye’yeendemikve6türiseyabancıtürdür.ÜlkemizveKocaeliiçinönemliolanbuiçsutürlerininvarlığıaşırıavcılık,habitatkaybı,kirlilik,istilacıtürleringirişigibinedenlerletehditaltındadırvehat-tabazıtürlerciddiriskaltındadır.Sürdürülebilirbirgelecekiçintümdoğalvarlıklarımızlaberaberenbaştasukaynaklarımızıvebiyoçeşitlilikzenginliğimizikorumamızger-ekmektedir.Tatlısuekosistemlerininsağlıkgöstergeleriaçısındanhidrolojik,fiziksel,kimyasalvebiyolojikverilerinsürekliizlenmesivekontrolaltındatutulmasıgerekme-ktedir.Busayededoğalortamdameydanagelebilecekdeğişimlerintakipedilmesivekarşılaşılacakolumsuzdurumlarakarşıönlemalmakdahakolayolacaktır.Sağlıklıbirçevredeyaşamaktümcanlılariçinbirhaktır.

Anahtar kelimeler: Habitatkaybı,içsular,istilacıtürler.

54


55

Sulak Alan Yönetim Planlarinda Hidroloji

Harun AYDIN Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Müh.-Mim. Fak., Çevre Müh., Böl., Van

Hüseyin KARAKUŞ Dumlupınar Üniversitesi, Müh. Fak., Jeoloji Müh. Böl., Kütahya

Burhan Teoman MERİÇ Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Gen. Müd., Ankara

[email protected], [email protected], [email protected]

Eskiçağlardanberi,akarsuvadileriveonlarlabirlikteoluşantaşkınovalarıinsanlariçinyerleşimmerkezlerioluşturmuşlardır.Bugünbile,geçmişinbüyükuygarlıklarınaevsahipliğiyapmışolanMezopotamya,Mısır,Nijer,İndus,vb.vadile-rindekisulakalanlar,üzerindeveyayakınındayaşayaninsanlarvecanlılariçinsağlık,refahvegüvenliksağlamaktadır.Bununlabirliktedünyamızdasuyukullanmavekontrolaltınaalmaisteği,yukarıdabelirtilenhayatinedenlerdendolayıinsanlıktari-hininbaşlangıcındanberivarolmuştur.Güngeçtikçesuyatalebinarttığıdünyamızda,sürdürülebilirsulakalanyönetimplanlarınınhayatageçirilmesikaçınılmazdır.Sulakalanyönetimplanlarınıntemelinioluşturansuyunyönetiminde;busistemlerebağımlıcanlılarınoptimumihtiyaçlarınıkarşılaması,sistemlerinfizikselyapısıileörtüşmesi,sisteminiçindeyeraldığıcoğrafik,iklimsel,jeolojikvehidrojeolojikyapınındikkatealınması,vb.gibibileşenleringözönündebulundurulmasıgerekmektedir.Yukarıdabelirtilenhususlardikkatealanvehersulakalanaözelhidrolojikçalışmalarıngerçekleştirilmesigerekmektedir.Buçalışmada,ülkemizinfarklıcoğrafikesimlerinde(KızılırmakDeltası,AkyatanveTuzlaLagünleri,Işıklı-GökgölSistemi)yeralansulakalansistemlerininyönetimplanlarıkapsamındagerçekleştirilenhidrolojikçalışmalardeğerlendirilmiştir.

Anahtar kelimeler: hidroloji,sulakalan,sürdürülebilirsuyönetimi,yönetimplanı.

Kış Mevsiminin Burdur Gölünde Kuşlar İçin Ekolojik Önemi

Özgün SÖZÜER [email protected] Akif Ersoy Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Zootekni Anabilimdalı

Yüksek Lisans Öğrencisi, 2Lale AKTAY [email protected]

Uzman Biyolog

BurdurGölü’nünacıbirgölolmasıveözelliklekışındonmaması,gölüekolojikaçıdandahaönemlibirhalegetirmektedir.Özellikleçevredekitatlısugölleridonduğundabuönemdahadaartmaktadır.

GölüntarihtekiadıAskania’dır.BüyükİskenderM.Ö.334’tePerslerekarşıseferisırasındaM.Ö.333’teAskaniagölününyakınındangeçerkenSagalasos’tanKelainai/apameia(Dinar)yönünegitmekteydi.FlaviusArianasbuyolculuktaİskender’inAskania’nınyanındangeçtiğinisöylüyordukibunoktabugünküKeçiborlucivarlarıdır.(bknz.Harita)Budabizeotarihlerdegölünbugünkündençokdahagenişolduğunugöstermektedir.


Gölünacıbirgölolmasıtarihboyuncainsanyerleşimleriüzerindedeetkiliolmuşvegölçevresindekiinsanlarınbutuzlulukyüzündendenizeihtiyaçduymadıklarıtarihselmetinlerdedegeçmektedir.Bugüngölüntuzluluğukendisinibesleyentatlısukaynaklarınınazalmasıveyeryerkuruyupyokolmasıyüzündengiderekartmaktadır.Budakonuyudoğakorumaveinsanetkileriaçısındandahadailginçvekarmaşıkbirhalegetirmektedir.

Gölveçevresindekışortasısukuşusayımları(KOSKS)vehalendüzenliolarakDikkuyruk(Oxyuraleucocephala)sayımlarıyapılmaktadır.(Grafik 1)

Grafik 1: Sakarmeke hariç diğer türlerin dağılımı

Dikkuyruk(Oxyuraleucocephala)içinSoğanlıSazlığı’ndaküçükbirüremepotansiyelininolabileceğitahminedilmekteisedeburadaönceliklekışlamaüzerindedurulmuştur.Dikkuyruklarıngelişrejimlerinebaktığımızdabununbirdenbiredeğil,aşamalıolduğugörülmektedirvehangiçevreselunsurlarınetkisindeolduğudahaiyiaraştırılmalıdır.Ancakkuşlarıngelişrejimlerininsadecegölçevresindekilokaletkilerleaçıklanmasımümküngörünmemektedir. (Grafik 2)

56


57

Grafik 2: 2012 yılında kışlayan dikkuyrukların göle geliş seyri

BurdurGölü’nünkışmevsimindekiekolojiketkileriçokboyutluvederinliklidir.BurdurGölüetrafındakiyırtıcıkuşlardetaylıolarakgözlenmiştir.Golçevresinde29yırtıcıturugözlenmiştir.KışmevsimindeBurdurGölüetrafındaanlamlıbiryırtıcıkuşyoğunluğugörülmektedir.Kışıngölçevresindeyırtıcıkuşlariçinkışlayansukuşlarındankaynaklananbirbesinbolluğusözkonusudur.(Grafik 3)

Grafik 3: Grafikte Burdur Gölü çevresindeki yırtıcı kuşların mevsimlere göre dağılımı görülmektedir. Yaz ve kış mevsimi arasındaki fark oldukça dikkat çekicidir.

Bubildiridegölünözelkoşullarısayesindecanlılarasağladığıendemizmyerinekışınsağladığıekolojikavantajlardanbahsedilmiştir.

Foto: Tamer YILMAZ (Dikkuyruklar) Foto: Ersan BERBEROĞLU (Kosk Sayımları)

Anahtar kelimeler: BurdurGölü,Dikkuyruk(Oxyuraleucocephala),yırtıcıkuşlar


Van Gölü İnci Kefalının Üreme Göçü ve Koruma Çalışmaları

Prof. Dr. Mustafa SARIYüzüncü Yıl Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, 65080 VAN


VanGölü,tuzlu-sodalısularıveoriginalbiyoçeşitliliğiiledünyadailginçbirekosistemdir.Gölsularıyüksekderecedesodalı(pH9.8)vetuzluolduğuiçinsodagölüolarakbilinirvegöldenetatlısubalıklarınededenizbalıklarıyaşayamaz.SadeceVanGölüincikefalı(Chalcalburnustarichi)olarakbilinensazangillerdenbirbalıkyaşar.İncikefalıortalama19.5cmboyave80gağırlığasahiptir.İncikefalıgöçücübirtürdür.Yaşamınıgöldesürdürmesinerağmenilkbaharda(Nisan-Haziran)gölçevresindekiakarsularaüremegöçüyapar.Yumurtalarınıbıraktıktansonratekrargöledöner.Balıkgöçesnasındaönüneçıkandoğalveyapayengelleriaşmakiçinçabasarfetmektedir.İncikefalı,Mayıs-Haziranaylarındagölçevresindekiakarsu-lara,özellikleErciş-Deliçay’aöyleyoğunbirgöçyaparveengelleriaşmakiçinokadarbüyükçabasarfederkiçıplakgözleyüzlerceincikefalınıbirşelaleciğiaşmakiçinaynıandaatlarkengörmekmümkündür.İncikefalınınavcılığıeskidenberibuüremegöçüesnasındayoğunlaşmıştır.Butarzavcılık,aşırıavcılığasebepolmuşvebuyüzdenüremedönemibalıkçılığınıazaltmayayönelikolarakbazıçalışmalaryapılmıştır.Sonyıllardayürütülenbuçalışmasonucundaüremedönemibalıkçılığıson10yılınenaltseviyelerineinmişolmasınarağmenhâlendevametmektedir.Gölçevresinde14bininsangeçimkaynağınıoluşturanincikefalınınsürdürülebilirbalıkçılığakavuşturulmasıiçinYüzüncüYılÜniversitesiveDoğaGözcüleriDerneğitarafındankorumaçalışmalarıyapılmaktadır.Bukorumaçalışmalarısonucundakaçakavcılıkoranıonyıliçinde%60azaltılmıştır.

Anahtar kelimeler: VanGölü,İncikefalı,Chalcalburnustarich.

Çoruh ve Aras Nehirlerinde Yaşayan Balıklarda Tür Zenginliği

Murat ARSLAN [email protected], Serdar BEKTAŞ, Ayhan YILDIRIM, Ali ATASEVER

Atatürk Üniversitesi, İspir Hamza Polat Meslek Yüksek Okulu, İspir, ErzurumSaltuk Buğrahan, CEYHUN Muhammed ATAMANALP

Atatürk Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, ErzurumOrhan ERDOĞAN

Atatürk Üniversitesi, Fen Fakültesi, Erzurum

ÇoruhveArasNehirleriKuzeydoğuAnadolu’nunönemlinehirleridir.Mevcutçalışmadabuikiönemlinehirdeyaşayanbalıktürlerindenbahsedilmiştir.Türlerüzerindeyapılançalışmalarkısacaözetlenmiştir.

Anahtar kelimeler: ÇoruhNehri,ArasNehri,balıktürleri.

58


59

Deniz Atları (hippocampus sp.) Karadeniz Biyoçeşitliliğindeki Yeri

İlkay Özcan AKPINARSu Ürünleri Yüksek Mühendisi Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Trabzon

[email protected]

Denizatlarıdünyadatümkıtalarda,baştaÇinolmaküzereyaklaşık32ülkedekurutulmuşolarakilaç,süseşyasıyapımında,canlıolarakakvaryumdadeğerlendirilmektevehattabesinolaraktüketilmektedir.Busebepleözelliklegele-nekselÇintıbbındayoğunolarakkullanılanindiopasifiktürleryoğunavbaskısıylaveyokolmatehlikesiylekarşıkarşıyadır.Ticarideğerlerisebebiyleüzerlerindekiavcılıkbaskısı,düşükhareketkabiliyeti,küçükvesınırlıyaşamalanlarınasahipolmalarıgibiözellikleriantropojenikdağılımaduyarlıbirpopulasyonolmalarısonu-cunudoğurmaktadır.Kıyıalanlarınıntahribatı,avcılıkbaskısı,yaşamstratejileriveseçimleri,artanticarimiktarlarıbupopulasyonlarınhızlaazalmasınahattabazıtürlerinyokolmatehlikesiylekarşıkarşıyakalmasınasebepolmuştur.Budurumsebebiylefarklıülkelerdekorumaveizlemeprogramlarıoluşturulmuş,tehlikealtındakitürlerleilgiliözelçalışmalaryapılmıştır.Tümdünyadaolduğuüzeredenizatıpopulasyonlarıülkemizdedetehlikealtındaolup,IUCNtarafındanRedList’deTehlikealtındakitürlerkapsamındadır(IUCN,2003).BunedenleTarımBakanlığının36/1nolusuürünlerisirkülerindetümdenizlerimizdeavlanmasıvetoplanmasıyasaklanmıştır.

Anahtar kelimeler: Denizatı,H.hippocampus,H.guttulatus,H.fuscus,korumatedbirleri

Samsun İli Tatlı Su Balık Faunası

Prof. Dr. Nazmi POLATOndokuz Mayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü

[email protected]

Biyolojikçeşitlilikvezenginliklerimizülkemiziadetabirdoğacennetinedönüştürmüş,farklıyaşamaortamlarıçokdeğişikcanlıtürününanayurduolmasınısağlamıştır.GerekfloristikvegereksefaunistikcanlılarınbiraradauyumlayaşadığıTürkiyeCoğrafyasıherköşesiylebirbiyolojilaboratuvarıhüviyetindedir.

BuçalışmadaSamsunilsınırlarıiçerisindekalantatlısukaynaklarındayaşayanbalıktürleriniortayaçıkarmakamacıylayapılmışolup,Haziran2003-Eylül2005tarihleriarasındagerçekleştirilmiştir.Balıkörneklerininyakalanmasındaelektroşokaleti,serpme,pinter,olta,balıkkepçeleri,faklıgözaçıklığınasahipbalıkağlarıkullanılmıştır.Gerçekleştirilençalışmada19familyayaait(Anguillidae,Atherinidae,Balitoridae,Blennidae,Cobitidae,Cyprinidae,Cyprinodon-tidae,Esocidae,Gasterosteidae,Gobiidae,Mugillidae,Poecidae,Percidae,Pleuronectidae,Pomatomidae,Salmonidae,Siluridae,Soleidae,Syngnathidae)48türve4alttürteşhisedilmiştir.

Anahtar kelimeler: Samsun,tatlısu,balık.


Karadeniz Yunusları ve Balıkçılık Etkileşimi

Yrd. Doç. Dr. Sabri BİLGİNRecep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi [email protected]

Karadeniz’deüçyunusturuyaşamaktadır.Butürler,tırtakyadakısagagalıyunus(Delphinusdelphis),şişeburunluyunus(Tursiopstruncatus),muturyadalimanyunusu(Phocoenaphocoena)türleridir.ButürlerinavcılığıKaradeniz’dekıyısıolanbütünülkelerdeolduğugibiülkemizdedeyasaklanmıştır.DünyadenizlerindeolduğugibiKaradeniz’dedeyunuspopülâsyonlarınınazalmasınaveneslindevamlılığınıtehlikeyeatanenönemlietkenbutürlerinavcılıksırasındakazaen(bycatch)yakalanmalarıdır.Yunuslarınneslinietkileyendiğeretmenlerisedenizkirliliği,yunuslarınbeslendiğibalıklarınazlığı,hastalık,yunuslarınyaşamaalanlarınındeğişimivedeniztrafiğidir.Karadeniz’deyunustürlerininbalıkçılıklaetkileşimleriençokdipuzatmakalkanbalıkçılığıileyapılankalkanavcılığısırasındagerçekleşmektedir.Balıkçılıkesnasındayunuslarkazaenağlaratakılmaktaveboğulmaktadır.Diğertaraf-tanağlaratakılanyunuslarağdankurtulmakiçinçırpınmaktaveağlarıyıpratmakta,dolayısıylayıpranmışolanağlarıntamiri,balıkçılarazamanveekonomikolarakkayıplaranedenolmaktadır(budurumdahaçokinceipliuzatmaağlarıylayapılanbalıkavcılığındagörülmektedir).Ayrıca,kirlilikveaşırıavcılıkgibinedenlerdendolayıKaradeniz’deyunuslarınanabesininioluşturanbalıkstoklarıazaltılmaktadır.Yunuslar,özellikleyazaylarındakıyıyakadargelereközellikledeuzatmaağlarındayakalanmışolanbalıklaranitelvenicelolarakzararverebilmektedirler.Yunuslarınbalıkavaraçlarınaverdiklerizararlarıönleyicitedbirlerleyunuslarınkazaenyakalanmalarınıönleyicitedbirlerindealınmasıgerekmektedir.Bütünbuetmenlerneticesinde,günü-müzdeKaradeniz’deyaşayanyunuslarınsayısınınazaldığıvekorunmalarınıngerektiğidüşüncesikabulgörmektedir.Yapılançalışmalar,yunuskovucucihazların“pinger”balıkağlarınatakılmasıgibiyunuslarınbalıkağlarınakazaenyakalanmalarınıönleyicitedbirlerinalınması,yunuslarlabalıkçıarasındakinegatifetkileşimingiderilmesinekatkısağlayabilecektedbirlerinolduğunugöstermiştir.

Anahtar kelimeler: Denizmemelisi,yunus,balıkçılık,Karadeniz.

Kocaeli Yarımadası Zooplankton Faunası

Dr. Zeynep DORAK [email protected], Dr. Özcan Gaygusuzİstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, İstanbul.

Yrd. Doç. Dr. Hamdi AYDIN Kocaeli Üniversitesi Karamürsel Meslek Yüksek Okulu, Karamürsel - Kocaeli.

Doç. Dr. Ali Serhan TARKAN, Araş.Gör. Nildeniz TOPMuğla Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Kötekli - Muğla

Su,insanhayatıiçinenönemliunsurdurvetemeldesanılanınaksinesınırlıbirkaynaktır.Günümüzdesukaynakları(deniz,göl,akarsu,yeraltısularıvb.)’nınetkinkullanımıyüzyılımızınenönemliproblemlerindenbiridir.

60


61

Gelişmekteolanülkemizde,halensukaynaklarınınetkinvesürdürülebilirkullanımısağlanamamıştır.Bazıbölgelerdegerektarımdagerekendüstrideuygunolmayankontrolsüzkullanımlarnedeniyledenizvesukaynaklarındaçevresorunlarıyaşanmaktadır.Suculortamlarınverimliliğiveekolojikyapılarınınbelirlenmesiplank-tonaraştırmalarınadayanmaktadır.Plankterlersuculortamlardameydanagelenfizikokimyasaldeğişimlereanireaksiyonlargöstermelerinedeniyle,sukalitesiizlemeçalışmalarındaindikatörorganizmaolarakkullanılabilmektedir.Suculekosistemlerdebesinzincirininilkhalkasınıoluşturanfitoplanktondansonrazincirinönemliikincihalkasınızooplanktonoluşturur.Zooplakterlerbitkiselbesinlerihayvansalprotein-leredönüştürmedebesinzincirinintemelhalkasınıoluştururlar.Zooplankterlersuculekosistemdebalıklarınveomurgasızlarınbesinlerinioluşturduğundanbesinzinciriyoluylaenerjiakışınısağlarlar.Bazızooplanktontürlerifitoplankton,protozoavebakterilerüzerindedetüketicilikrolüoynamaktadır.Buişlevleriyanındazooplakterler,içindebulunduklarısuortamındasuyunkarakterini,kirliliğiniveötröfikasyondurumunugenelolarakbelirleyiciindikatörözellikdegösterirler.Herhangibirbölgedeyapılanzooplanktonsistematiğiveekolojisiyleilgilibiraraştırmanıngeneldeikiamacıvardır.Bunlardanbiriobölgeninbiyoçeşitliliğininbelirlenmesinediğeridesuculomurgasızfaunasınıntanımlanmasınakatkıgetirmektedir.Eldeedilenörneklerinnicelikyönündendeğerlendirilmesiiseoortamdakibesinzincirininbuönemlihalkasınınyineoortamdakibiyoverimliliktahminlerineolanaksağlamasıdır.Kocaeliyarımadasında16farklısaha-dayapılanzooplanktonçalışmalarındazooplanktongrubunuoluşturanRotifera’dan57,Cladocera’dan15veCopepoda’dan13olmaküzeretoplam85taxontespitedilmiştir.Çalışmalarınyürütüldüğüsahalardatespitedilenzooplanktonfaunasıbubölgeiçinilkkayıtniteliğindedir.

Anahtar kelimeler: Zooplankton,ekoloji,indikatörtür.

Karadeniz Biyoçeşitliliği ve Sürdürülebilir Yönetimi

Yrd. Doç. Dr. Coşkun ERÜZ, Prof. Dr. Muzaffer FEYZİOĞLU, Prof. Dr. İlhan ALTINOK, Doç. Dr. Nadir BAŞÇINAR, Prof. Dr. Kadir SEYHAN

KTÜ, Deniz Bilimleri Fakültesi

Karadenizokyanuslardanyalıtılmış,sadeceTürkboğazlarsistemiilediğerdenizlerebağlananyarıkapalıbirdenizdir.%18-22tuzluluğuileacısukarakterlibirsukütlesidir.Kendinehastatlısuağırlıklısubütçesive547.000km3hacmesahipolanKaradeniz’in%91ineyakınıanoksikyapıdadır.Organizmalarınyaşamasınıolanaklıkılanoksijenlisukütlesi71.100km3hacmesahiptirvedekıyısalbölgede200m,açıkdenizdeise80mderinliğesahipyüzeytabakalardadır.BuözellikleriileKaradeniz,Dünyanınenbüyükanoksiksukütlesidir.KuzeyBatıbölgesihariçkıtasahanlığınındarvederinbiryapıdaolmasınedeniileKaradenizsınırlıbirkıyızonunasahiptir.Busınırlıkıyızonuveanoksiksukütlesihembentikhemdepelajikbölgedesıkışmışolanbirbiyoçeşitliliğenedenolmaktadır.Bununötesindekıyısalbölgedekisıkyerleşimalanlarıveyapılaşmalarcanlılarüzerindeekolojikaçıdanantropojeniketkioluşturmaktadır.Özelliklesonyıllardakıyıalanlarınayapılanfizikselmüdahalelerkıyısalekosistemüzerindeönemlideğişimlerenedenolmuştur.


Ekosistemüzerinetesiriolanbuyapayetkilerindışındabiyoçeşitliliğifarklıkılanyadahomojenizeedenyapılarcoğrafikyapı,karasalgirdilergibidoğaletkilerveKaradeniz’insiklonikveantisiklonikakıntıvegirdapsistemleridir.

Bölgedekibiyoçeşitliliğidestekleyenenönemliunsurlardanolankarasalnutrientgirdisi,sonyıllardaakarsularüzerindeyapılanbarajvbtutucuyapılarnedenivedeözellikleTunahavzasındakiülkelerinatıksularınıarıtaraknehrebırakmasısonucuKaradenizdebesleyicielementmiktarıvebunabağlıolarakötrifikasyondüzeyidüşmüştür.Antropojenikvedoğaletkilerebağlıolarakbirincilüretimigerçekleştirenfitoplanktonikorganizmalarıntürkompozisyonundadadeğişimlergözlenmektedir.Diatomvedinoflagellatoranlarısonyıllardadinofilagellatlarlehinedeğişmektedir.Birincilüretimdeküçükboyutluultravenanoplanktonikgruplarınönemigiderekartmaktadır.Budurumrejimdeğişikliklerininvarlığınıgöstermektedir.Doğalyapınınsınırlayıcıetkisinebağlıolarakgelişenbiyoçeşitliliğinkıyıdanaçığaolduğukadarkıyısalbölgelerarasındadafarklılıkgöstermesibeklenendurumdur.GüneyKaradenizdeyapılanbilimselçalışmalar,GüneyDoğuKaradenizBölgesindekibazıbalıktürlerindiğerbölgelerdekitürlerilegenetikfarklılığınolduğubelirlenmiştir.BudurumGüneyKaradenizkıyılarındafarklıekosistemlerinvetürlerinvarlığınınbirgöstergesidir.Karadenizekosistemininkorunabilmesiiçin,önceliklehabitatlar,eko-sistemlervetehlikealtındakitürleredönükkorumaalanlarıbelirlenmelidir.Ayrıcakorumaalanlarınıngerekliolupolmadığı,yaygınolarakbulunantürlerbazalınarak,irdelenmedenönce,bölgelerarasındagenetikolarakfarklıtüryadaalttür,varyeteolupolmadığıaraştırılmalıdır.Genetiktürçeşitliliğiaraştırılarak,türedayalıyerelyadabölge-selkorumaalanlarıveplanlarıoluşturulmasıveyerelhalkvekararvericilerdekorumabilinciningeliştirilmesikorumanınsürdürülebilirliğiiçinönemlidir.

Anahtar kelimeler: Biyoçeşitlilik,Karadeniz,sürdürülebiliryönetim.

Karadeniz Balık Faunasının Güncel Durumu

Doç. Dr. Semih ENGİNRecep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi

[email protected]

GünümüzekadaryapılançalışmalardaKaradeniz’deyaşayan161balıktürününvarlığındansözedilmektedir.OnyılıaşkınbirsürediryürütülensahaçalışmalarıneticesindeiseKaradeniz’deyaşayansadece98balıktürütespitedilmiştir.Eldeedilenbusonuçlardoğrultusundaliteratürdebahsigeçentürlerinyaklaşık%40’lıkkısmınınartıkKaradeniz’deyaşamortamıbulamadığıortayaçıkmaktadır.Baştaaşırıavcılıkvediğerinsanetkilerisonucubuolumsuztablooluşmuştur.MevcutdurumundüzeltilmesiiçinacilveetkiliönlemleralınmadığısüreceKaradenizbalıkçeşitliliğindekiazalmanındevamedeceğiaşikardır.

Anahtar kelimeler: Karadeniz,balık,biyoçeşitlilik.

62


63

Trabzon Kıyısal Alanındaki Balık Faunanın Son Yirmi Yıllık Değişimi

Dr. Orhan AK, Dr. Yaşar GENÇSu Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Trabzon

[email protected]

Buçalışmada,Trabzonkıyılarında1991–1996ve2006–2011yıllarıarasındagerçekleştirilendiptrolü,uzatmavegırgırbalıkçılığıavcılıklarındaneldeedilenbalıktürlerivebutürlerindeğişimiizlenmiş,değişimietkileyenfaktörlertartışılmıştır.

1991–1996yıllarıarasındagerçekleştirilençalışmalarsüresince30adetkemiklibalık(Osteichthyes),3adetkıkırdaklıbalık(Chondrichthyes),2adeteklembacaklıve6adetyumuşakçaolmaküzeretoplam41adetfarklıtürdenmakroorganizmayarastlanmıştır.2006–2011yıllarıarasındaise2sınıf,8takımve25familyayaait38türbelirlenmiştir.Bunlardan3tanesikıkırdaklıve35tanesidekemiklibalıklaraaittir.

Bölgedeyapılanbalıkçılıkfaaliyetlerindemeydanagelenartışlarveözelliklelarvavegençbireylerinbeslenmevebüyümeortamlarınınoluşturankıyısalalanlarıntahripedilmesininbalıkçeşitliliğivedağılımımüzerineetkiliolduğudüşünülmektedir.Çünkübirçokbalıktürününgençbireylerininbeslenmevebüyümealanlarınıyakınsahilmeralarıoluşturmaktadır.

Anahtar kelimeler: Trabzon,fauna,balıkçılık

Karadenizde Yaşamı Tehdit Eden Güncel Etkenler ve Alınması Gereken Tedbirler

Rıza BİRKANKaradeniz Dalgıçları Spor Kulübü Başkanı

[email protected]

Karadenizyaşamıtükenmetehlikesiylekarşıkarşıyadır.2kıtave6ülkeninarasınasıkışıpkalanbiriçdenizolanKaradeniz,küreselısınma,aşırıvehatalıavlan-ma,sanayi,tarımsalveevselatıklarlakirletilmegibibaskılaraltındacançekişmektedir.Güçlüsonarlarladonatılmış,kapasitesi,ağboyları,motorkuvvetlerivekapasitelerison20yıliçindekatkatartangırgır,trolvealgarnatekneleriilehobiavcılığıgibimasumbirörtüardındagizlenenonbinlerceoltacıvezıpkıncı.HerbiriKaradenizyaşamınıngeridönülmeznoktayagelişinihızlandırmaktadır.

Anahtar kelimeler: Aşırıvebilinçsizavcılık,olta,zıpkın,suniresif.


Ege Denizi (Türkiye) Kıyılarının Denizel Biyoçeşitliliği ve Fitobentozun Eko-Turizmdeki Rolü

Prof. Dr. Berrin DURAL [email protected], Dr. Ayhan ŞENKARDEŞLER Ege Üniv., Fen Fak., Biyoloji Bölümü, Botanik Anabilim Dalı. İzmirProf. Dr. Veysel AYSEL [email protected], Orkun AYSEL

Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, İzmirProf. Dr. Nilsun DEMİR

Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Su Ürünleri Mühendisliği Bölümü, Ankara Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ERDUĞAN [email protected]

Onsekizmart Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Çanakkale

Denizelhabitatlardagenişyayılımalanınasahip,bentikalglervedenizçayırıvejetasyonbirimleri,besinzincirinevedenizelbiyoçeşitliliğeolankatkılarınedeniyleekosistemdebüyükrolesahiptir.Fitobentiktopluluklar,denizlereoksijenvererek,onlarınnefesalmasınısağlayanakciğerler,vegetatifyollaçoğalaraksualtıçölleriniortadankaldıran,berraklığıarttırandoğalfiltrevestabilizatörler,kıyılardasahillerinbiçimlenmesinisağlayanmükemmeldalgakıranlarolarakişlevgörürler.Bununyanısıra,bentikfaunayadaevsahipliğiyapan,korunmavebarınmasını,birokadardakendilerinebeslenmeveyumurtlamaimkânlarısunan,denizlerintemelyaşamkaynaklarıniteliğindekiyeganeekosistemlerdir.

Buçalışmada;biyoçeşitlilikteönemlirolesahipfitobentiktopluluklarınyapısı,önemi,özellikleEgeDenizikıyılarındayapılançalışmalar,ekolojikolduğukadargörselbakımdandaönemtaşıyansualtıpeyzajlarınınvarlığıveçeşitliliğiilebunlarınsualtıeko-turizmindekiöneminedeğinilmektedir.

Anahtar kelimeler: EgeDenizi,biyoçeşitlilik,eko-turizm

ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Yerleşkesi Kıyılarının Deniz Kaplumbağaları Açısından Ekolojik Önemi

Prof. Dr. Ahmet Erkan KIDEYŞ, Doç. Dr. Ali Cemal GÜCÜ, Sinem CİHANOrta Doğu Teknik Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü

Deniz Biyolojisi ve Balıkçılık Anabilimdalı Limonlu, Erdemli, Mersin

ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü, P.K. 28, 33731, Erdemli, [email protected]

BüyükbirkısmıkumulyapıdaolmalarınedeniylebirzamanlardenizkaplumbağalarınınönemlibirüremealanıolanMersinileSilifkearasındakiyaklaşık80kmuzunluktakikıyılarınekolojiközelliklerikonusundakapsamlıçalışmalaryapılmamıştır.

64


65

BubölgedekidoğalözelliğinikısmenkorumayıbaşarmışsonalanlardanbiriolanODTÜ-DenizBilimleriEnstitüsüyerleşkesininsahillerinikullanansoyutehditvetehlikealtındakicanlılardandenizkaplumbağalarınınüremeözellikleridahilyakınkıyısalkesiminekolojikyapısınınbelirlenmesi,hembugüzidesahilinkorumaaltınaalınmasıvehemdegelecektekibenzerçalışmalaratemelverioluşturmasıbakımındanönemlidir.Ekolojikyapıbelirlenirkenbiyoçeşitliliğinönemininvurgulanmasıveinsanlarınbilinçlendirilmesivegereklisağduyununkazandırılmasıamacıyla,şimdiyekadarOrtadoğuTeknikÜniversitesi–DenizBilimleriEnstitüsütarafından;ilköğretimeyönelikeğitimçalışmaları,AkdenizdenToroslaraEğitimÇalışması,ulusalveuluslararasıölçekteçalıştayveeğitimçalışmalarıyapılmıştır.SonolaraksözkonusualanındenizkaplumbağalarıaçısındanekolojikönemibirBAP(BilimselAraştırmaProjesi)kapsamındaçalışılmaktadır.Yürütülenprojenin4temelamacıvardır.Bunlar;

• ODTÜDenizBilimleriEnstitüsükıyılarındagörülen3türdenizkaplumbağasınınyaşam,yumurtlamaveyumurtadançıkmafaaliyetlerininbelirlenmesi• ODTÜDenizBilimleriEnstitüsükıyılarınındenizkaplumbağalarıaçısındanekolojiközelliklerininincelenmesi,limanbölgesimakrobentiktürlerinbelirlenmesi• Eldeedilenverilerinözelbirwebsayfasıyoluylailgilenenlereduyurulmasıvedeyörehalkınkatılımvekatkısınınsağlanması• ÇokyoğunyapılaşmaolanbölgedekalansonkaplumbağaalanıolanODTÜDenizBilimleriEnstitüsükıyılarınınkorumaaltınaalınmasınakatkısağlanmasıdır.

Anahtar kelimeler: Denizkaplumbağası,ekolojikyapı,makrobentik.

Karadeniz’in Genel Özellikleri ve Çevresel Problemler: Su Kirliliği, Küresel Isınma, Ekolojik Değişimler ve Tür Çeşitliliğiyle Etkileşimleri

Doç.Dr.Bülent VEREPRize Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi

[email protected]

Karadeniz,okyanuslaradarboğazlarlavedenizlerlebağlıdünyanınenbüyükkapalıiçdenizlerindenbiridir.Havzaalanı,yüzeyalanının(420000km2)6mislidir.Toplamhacmi547000km3olupenderinyeri2212m’dir.Önemlibirkısmıanoksiktir(%80-90).Tuzluluğu%o18-22civarındadırvetatlısugirişi340.6km3olupbuharlaşmadandahafazladır.Dolayısıylayüzeysularıherzamandipsularınanazarandahahafifdir.BudaKaradeniz’inyüzeysularıyladipsularıarasındakarşımıazaltarakdipsularınınhavalanmasınıengellemektedir.

BukadardezavantajlarınarağmenKaradeniz,Akdeniz’dendahaverimlidir.AncakcanlıçeşitliliğikonusundaAkdenizkadarzengindeğildir.Karadeniz’incanlıçeşitliliğinebakıldığında,alg,mantarvemakrofitlergibibitkiseltürsayısı1610,omurgasıztürsayısı1989,Hamsi,İstavrit,Çaçavbgbalıktürüsayısı168vememeliolarakiseyaşayan3yunustürüveAkdenizfokuile4türkarşımızaçıkmaktadır.


Karadenizdünyadenizleriiçersindeenanoksik,etrafındabulunan6farklıülkedendolayıenuluslararası,okyanuslardanenfazlaizoleolmuş,enötröfik,enfazlazehirligazolanHidrojensülfüriçerenve2milyonkm2havzaalanında160milyondanfazlainsanbarındırandolayısıylaenbüyükçevreseltehditaltındabulunandenizlerdenbiridir.BukoşullaraltındaKaradeniz’itehditedenunsurlarşuşekildesıralanabilir;ötröfikasyon,aşırıavcılık,biyolojikçeşitliliğinazalması,petroldahiltümkirleticilerdendolayıoluşandenizkirliliği,yabancıtürler(Rapanavenosa,Mnemiopsisleidyvbg.)’inoluşturduğuekolojikproblemlerveİklimdeğişimi.

Buçalışmada,GüneydoğuKaradeniz’inRizekıyılarınıetkileyenkarasalkökenlikirleticilervesusütünufizikokimyasalsukaliteparametrelerininsonyıllardakideğişimleriüzerindededurulacaktır.

Anahtar kelimeler: Karadeniz,sukirliliği,iklimdeğişimi,biyoçeşitlilik.

Güneydoğu Karadeniz Ekosisteminde Birincil Üretim Fitoplankton Etkileşimi ve Ekolojik Etkileri

Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul AĞIRBAŞ, Arş. Gör. Ülgen KOPUZRecep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi,

Deniz Biyolojisi Anabilim Dalı [email protected]

Karadenizsondereceverimlibirdenizolup,sahipolduğudinamiklerileyıllardırbirçokaraştırmagrubununilgiodağıolmuştur.Sahipolduğubudinamiklerdendolayıbölgeileilgiliyapılacakçalışmalardabirçokfaktörübiraradadüşünmekge-rekmektedir.Bufaktörlerdenbirolanfitoplankton,birincilüretimioluşturmalarındandolayıbirekosistemintaşımakapasitesininbelirlenmesindebirinciadımolarakkullanılabilmektedir.Sahipolduklarıyüksekrejenerasyonyetenekleriortamkoşullarındavebesinzincirindemeydanagelebilecekhertürlüdeğişmecevapverebil-meyeimkantanır.

ŞuanakadarKaradeniz’den350fitoplanktontürütespitedilmişoluptoplamtürsayısının%42’sinidiatomların,%41’iniisedinoflagellatlarınoluşturduğubildirilmiştir.Ancaksonyıllardayapılançalışmlaradabuoranındinoflagellatyönünevehattadahaküçükboyutlugruplara(pikoplankton)kaydığıraporedilmiştir.Karadeniz’deepipela-jikbölgedeyılboyuncaikibelirginfitoplanktonpatlaması(bloom)dikkatçekmektedir.BunlardiatomlarınnedenolduğuilkbaharbloomuilekokkolitoforidEmilianiahuxleyiivedinoflagellatlarınsorumluolduğusonbaharbloomudur.

Birincilüretimmiktarınıntespitibirdenizelortamınverimliliğininanlaşılmasıaçısındanoldukçaönemtaşımaktadır.Birincilüretimmiktarıkuzeybatıkıtasahanlığıiçin570-1200mgCm-2gün-1,kıtasalyamaçiçin320-500mgCm-2gün-1vederindenizbölgesiiçinise100-370mgCm-2gün-1arasındadeğiştiğiraporedilmiştir.Karadeniz’inAnadolukıyılarıiçinbudeğerlerilkbahardöneminde247-1925mgCm-2gün-1,yaz/sonbahardönemindeise405-687mgCm-2gün-1arasındaolduğuraporedilmiştir.

Anahtar kelimeler: Karadeniz,fitoplankton,birincilüretim.

66


67

Kaş - Kekova Özel Çevre Koruma Bölgesi Denizel Biyolojik Çeşitlilik Araştırması

Nilay AKÇA [email protected], Umut TURAL, Nilüfer ARAÇ, M. Baki YOKEŞWWF-Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı, Doğa Koruma Sorumlusu

WWF-Türkiye(DoğalHayatıKorumaVakfı)tarafından,GüneybatıAntalyakıyılarında2002yılındabaşlatılandenizelbiyolojikzenginlikçalışmasıkapsamındaPataraPlajıileÜçAdalararasındakalanalanaraştırılarakyasalarveuluslararasısözleşmelerçerçevesindekorumaaltınaalınmışdenizeltürlerinbölgedekidağılımlarıbelirlenmiştir.BuçalışmasonucundaKaş-Kekovaarasındakalankıyılarınsözkonusutürleraçısındansonderecezenginolduğutespitedilmiştir.

KorumaaltındakitürlerbakımındanzenginolmasınedeniyleçalışmanınsonrakiaşamalarındaKaş-KekovaÖzelÇevreKorumaBölgesiüzerineodaklanılarak,korumaaltındakitürlerinekolojileriüzerinedahadetaylıbirçalışmayürütülmüştür.Eylül2006’yakadaryapılançalışmalardaözellikleorfoz,lahozvefangrigibiönemlibalıktürlerininyavrulamavebeslenmeiçinkullandıklarıalanlarileyavruveerişkinbireylerinyoğunolarakbulunduklarıalanlarortayaçıkarılmış,yavrubireylerinbüyüdükçehangikoridorlarıkullanaraknasılyerdeğiştirdikleritespitedilmiş,erişkinpopülasyonunyazvekışdönemlerindenerelerdetoplandıklarısaptanmıştır.Ayrıca,sualtıvesuüstündeyapılanuzundönemligözlemlerlebutürlerüzerindekiçevreselbaskılardaortayakonmuştur.

2006-2010yıllarıarasındayapılançalışmalardabölgenindenizelbiyolojikçeşitliliğiortayakonmuş,ekosisteminsağlıklıolupolmadığınıgösterebilecekindi-katörbalık,yumuşakçavekabuklutürlerininbölgedekidağılımlarıvepopülasyonyoğunluklarıaraştırılmış,denizçayırlarınındetaylıharitalarıhazırlanmıştır.

Kaş-KekovaÖzelÇevreKorumaAlanıdahilindeyapılanbiyolojikçeşitlilikçalışmasındabugünekadarsadecedalışyapılarakyaklaşık1000denizeltürkaydedilmişolması,sözkonusubölgeninDoğuAkdeniziçinyüksekbiyolojikçeşitliliğesahipolduğunugöstermektedir.Akdenizfokuvedenizkaplumbağasıgibiönemlitürlerinbölgedeyerleşikpopülasyonlarıbulunmaktadır.SüveyşKanalıvasıtasıylaKızılDeniz’denAkdeniz’egirenyabancıtürlerinde,Kaş-Kekovakıyılarındadabüyükpopülasyonlaroluşturduklarıgözlemlenmektedir.

Kıyılarımızdayaşayanorfoz,lahozgibiekonomikdeğeriyüksekveko-rumaaltındakitürlerinensıkgörüldüğübölgeKaşkıyılarındaİnceburunileUluburunarasındakalankıyışerididir.Uygunyaşamalanlarınınbulunmasınarağmen,2002yılındanberiKaşkıyılarındatakipedilenpopülasyonlarınhızlıbirşekildeküçüldüğütespitedilmiştir.

Anahtar kelimeler: Kaş-KekovaÖzelÇevreKorumaBölgesi,biyolojikçeşitlilik,orfoz.


POSTER SEZONU

68


69

Mavi Yengeç, Callinectes sapidus (Rathbun, 1896)’ın Zoocoğrafik Dağılımı ve Biyo - Ekolojik Durumu

Arş. Gör. Seçil KOLSALÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi

Su Ürünleri Temel Bilimler Anabilim Dalı[email protected]

İstilacıtürleringirişivedağılımıyerliekosistemlerinfonksiyonlarındaveyapısındabüyükdeğişikliklerenedenolabilir.İstilacıtürlerinbiyolojilerihakkındabilgisahibiolmak,ekosistemhakkındakietkilerinibelirlemekaçısındanönemlidir.MaviyengeçCallinectessapidusRathbun,1896ekolojikveticariaçıdanönemesahipbatıAtlantikkıyılarıboyuncadağılımgösterenendemikbirtürdür.Maviyengeçleröstarinbesinağındaomnivorveiriboyutlubirpredatörolmalarındandolayıönemlibirrolesahiptirler.OldukçaagresifveistilacıolduklarındanAkdeniz’dekienzararlı100türarasındayeralmaktadır.MaviyengeçbugünEgeDenizi,TürkBoğazlarSistemiveKaradenizindedahilolduğuAkdenizbölgesinintümlagünveacısukarakterindekialanlarındabulunmaktadır.İstilaedilenalanlardabulunanmaviyengeçlerinbesinağındakiilişkileriyadayerliekosistemlerüzerineetkilerikonusundaçokçalışmavardır.Geneldeomnivorvepredatorolduklarından,rekabettenyadadirekttüketimdenötürüAvrupasularındavarlıklarıyerlitürlerinyoğunlukvedağılımındaazalmalaranedenolabilmekte,ekosistemişlevlerivegörevleriüzerinekademelietkileresahiptirler. Anahtar kelimeler: Callinectessapidus,ekoloji,dağılım.

Kazdağı (Balıkesir/Çanakkale)’nın Endemik ve Nadir Türleri

Taner ÖZCAN*1, Özal GÜNER1, Tuncay DİRMENCİ1, Orhan KALFA21Balıkesir Üniversitesi, Necatibey Eğitim Fakültesi,

OFMAE Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı, Balıkesir2Orman ve Su İşleri Bakanlığı, III. Bölge Müdürlüğü,

Balıkesir Şube Müdürlüğü, Balı[email protected]

Ülkemizdekorumaaltınaalınmışveönemlibitkialanlarından(ÖBA)biriolanKazdağları,AnadoluYarımadası’nınkuzeybatısındayeralan,BigaYarımadası’nınenyüksekdağıdır.BalıkesirveÇanakkaleillerininsınırlarıarasındayeralmaktadır.EdremitKörfezi’ninkuzeyinitakiben,kuzeydoğu-güneybatıyönünde60-70km.uzunluğundaolanKazdağları,batıdaBabadağı,ortadaKazdağı,doğudaEybekDağı,kuzeydoğudaGürgen,Kocakatran,KüçükkatranveSusuz(SakarDağı)dağlarındanoluşur.Farklıiklimselözellikleri,jeolojikvejeomorfolojikoluşumları,kendisinehastoprakvekayayapısıilebirçokendemikvenadirbitkiyeevsahipliğiyapmaktadır.


GeçişiklimininetkisialtındaolmasınedeniyleKazdağı,kuzeyebakanyamaçlarındaAvrupaSibiryafitocoğrafikbölgesininelemanlarını,güneyyamaçlarındaiseAkdenizfitocoğrafikbölgesininelemanlarınıbarındırmaktadır.KazdağlarıserisininortakısmındabulunanKazdağıMilliParkı,94.433hektarlıkKazdağısilsilesiningüneyebakanyamacındaki21.452hektarlıkalanıkaplamaktadır.AyrıcaGürgendağıböl-gesindeyaklaşık250ha’lıkbiralandaKazdağıgöknarının(Abiesnordmannianasubsp.equi-trojani)korunduğubir“TabiatıKorumaAlanı”bulunmaktadır.

Kazdağı’ndayapılanfloristikçalışmalarneticesinde1000civarındabitkitürüneevsahipliğiyaptığıtahminedilmektedir.Butürlerden32’sisadeceKazdağı’naendemiktürlerdir.BüyükbirçoğunluğununyayılışısadeceKazdağıMilliParkı’nınsınırlarıiçerisindekalmaktadır.Endemiktürlerleilgilikorumaönlemlerialınmadığıtakdirdeneslitükenmeklekarşıkarşıyaolantürlerbulunmaktadır.Tehlikekatego-rileriaçısındandeğerlendirildiğinde,endemikvenadirolantürlerin17’si“CR”(ÇokTehlikede),9’u“EN”(Tehlikede),6’sı“VU”(ZararGörebilir)ve3’ü“NT”(TehditAltınaGirebilir)kategorisiiçindeyeralmaktadır.

Anahtar kelimeler: Balıkesir,endemik,Kazdağı.

Bazı Amfibi ve Sürüngen Türlerinin Besin Tercihleri

Tuğçe ÇAPRAZLI, Doç. Dr. Murat TOSUNOĞLUÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü,

Zooloji Anabilim Dalı, 17100 Ç[email protected]

Birtürünbeslenmefaaliyetlerinikaradamıyoksasudamıgerçekleştirdiği,türünhangisınıftancanlılarıavolaraktercihettiği,mevsimselolarakbeslenmetercihlerinindeğişikliğeuğrayıpuğramadığınınanlaşılabilmesiiçinbesintercihleriileilgiliçalışmalarönemarzetmektedir.Ayrıcabiyolojikmücadeledehangihayvanlarınkullanılabileceğigibikonularıncevaplarınıyalnızcabesintercihiçalışmalarındabulabiliriz.Busebepleyurdumuzdavediğerülkelerdebirçokaraştırmacıbesintercihiçalışmalarınayönelmişvegünümüzekadardabirçoktürünbeslenmetercihiçalışılmıştır.Fakathalayurdumuzdabeslenmetercihiçalışılmamıştürlermevcuttur.

Amfibivesürüngenbeslenmetercihleriyleilgiliyapılanilkçalışmalardagözlemvediseksiyonyöntemikullanılmıştır.Dahagüncelçalışmalardaiseçalışılancanlılaraherhangibirzararvermedenmideiçeriğieldeetmeesasınadayalıyöntemlerkullanılmayabaşlanmıştır.Bunlardanbiribizimdeçalışmalarımızdakullandığımız‘‘KusturmaYöntemi’’(StomachFlushing)adıverilenyöntemdir.

70


71

BubildirideTürkiye’dedağılışgösterenPseudepidaleaviridis(GeceKurbağası),Pelophylaxridibundus(OvaKurbağa),Emysorbicularis(BenekliKaplumbağa),Eirenismodestus(UysalYılan),Natrixnatrix(YarıSuculYılan)türlerininbesintercihleriüzerineyapılanöncekiçalışmalarınsonuçlarıdeğerlendirilmişolupNatrixnatrixtürününbesintercihleriyleilgiliverilerortayakonulmuştur.

Genelolaraköncekiçalışmalarlaveyaptığımızçalışmaylabelirlenentürlerinönceliklibesintercihlerinebakacakolursak;P.viridis,P.ridibundus,E.orbicularis,O.elegansveE.modestus’unöncelikliolarakInsecta(böcekler)sınıfınadahiltürleritükettikleriyalnızcaN.natrix’inönceliklitercihininAmphibia(kurbağalar)sınıfıolduğubelirlenmiştir.

Anahtar kelimeler: Amphibia,reptilia,besintercihi,natrixnatrix.

Kumkale (Çanakkale - Türkiye) Deltası’nın Avifaunal Zenginliği

Eray ŞENGÜL, Doç. Dr. Murat TOSUNOĞLUÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Zooloji

Anabilim Dalı, 17100 Ç[email protected]

Çanakkaleilmerkezine27km.uzaklıktakiKumkale(Çanakkale-Türkiye)Deltası’ndayapılangözlemlerneticesinde14ordoyaait39familyadan120kuştürütespitedilmiştir.Tespitedilenbutürlerden39tanesiyerleşik,33tanesikışgöçmeni,23tanesiyazgöçmeni,22tanesitransitgeçişyapantürve3tanesidebesinziyaretçisidir.Alana48türlePasseriformesordosubaskındurumdadır.Ardından25türileCharadriiformesordosugelmektedir.

Araştırma,Şubat2011-Şubat2012tarihleriarasındaarazigözlemlerineçıkılarakyapılmıştır.Butarihlerarasında,Yazdöneminde(Haziran,Temmuz,Ağustos)ikihaftadabir(ayda2kez)diğeraylardaisehaftadabir(ayda4kez)olmaküzeretoplam42araziçalışmasıgerçekleştirilmiştir.

Gözlemler,09:00-15:30saatleriarasında,30dakikalıktekbirmolaverilerekyapılmıştır.Gözlemlerde;akarsuboyunca“doğrusaltransekt”,sahilkısımlarındaise“noktasayımı”metotlarıuygulanmıştır.

TümbutürlerinarasındaPuffinusyelkouan(Yelkovan)veLarusaudouinii(AdaMartısı),IUCN2012kırmızılistekriterlerinegöre,tehditseviyesineyakın(NT:NearThreatened)kategorisindeyeralmaktadır.Geriyekalantürleriseendüşüktehdit(LC:LeastConcern)kategorisindedir.


İnsanbaskısınıbağlıolarakalanda;çevrekirliliği,kontrolsüzanızyakımı,tarımarazilerininçokluğudolayısıylaaşırıilaçlama,hayvancılıkveyasalolmayanavcılıkalandabulunankuşpopulasyonlarınıolumsuzyöndeetkilemektedir.

Anahtar kelimeler: Avifauna,KumkaleDeltası,Çanakkale.

Zoolojik Araştırma Bahçeleri

Dr. Çiğdem Gül, Doç. Dr. Murat TosunoğluÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü,

Zooloji Anabilim Dalı, 17100 Ç[email protected], [email protected]

Şehiryaşantısındatoplumundoğayaolanözleminingiderilmesi,hayvan-larhakkındahalkınbilinçlendirilmesivehayvansevgisininaşılanmasıiçindoğalyaşamparklarıvehayvanatbahçeleriönemarzetmektedir.Ancakgenelliklebugibiparklardabulunduklarıbölgededoğalolarakyaşamınısürdürenyabanihayvanlarbulunmamaktadır.

Zoolojikaraştırmabahçelerineslitehlikealtındakitürlerinkorunacağı,yabanihayvanlarınrehabilitasyonununsağlanacağıvegerekirsebuhayvanlarınpopulasyondüzeyiniarttırmakiçinüretileceğialanlardır.

Zoolojikaraştırmabahçelerininesasamacıyabanihayvanlarlailgiliözelliklelisansvelisansüstüaraştırmalardaevsahipliğiyaparakbilimselbirortamoluşturmasınaimkansağlamaktır.Buesasamacındışındazoolojikaraştırmabahçelerinin,liseveüniversitelerdeBiyolojieğitimiverilenbölümlerindeözellikledeZoolojiprogramlarındakidersuygulamalarınavelisansüstüçalışmalarınahizmetetmesiamaçlanmıştır.Ayrıcazoolojikaraştırmabahçeleribölgedekiinsanlarınyaşadıklarıalanlardakiyabanihayvanlarıtanımasınavekorumalarınayönelikeğitimlerinverileceğialanlarolarakhizmetetmesiamaçlanmıştır.

ZoolojikAraştırmaBahçesineaitalaniçerisindefarklıomurgalıhayvangruplarınaaitdoğalortamvebarınaklarilebirlikteyapılacakolanidaribinada,okulöncesi,ilköğretim,liseveüniversiteöğrencilerininvehalkınbilgilendirilebilmesiiçinbirseminersalonu,birsergisalonuverehabilitasyonsalonuolmasıplanlanmaktadır.

SonuçolarakTürkiye’dekiüniversitelerdeyabanihayvanaraştırmalarıveeğitimlerinde,ayrıcabölgedebulunanhayvanlarıninsanlaratanıtılmasıveeğitimindekurulmasıplanlananilkzoolojikaraştırmabahçesiolarakhizmetetmesiamaçlanmıştır.

Anahtar kelimeler: ZoolojikAraştırmaBahçesi,eğitim,koruma,rehabilitasyon.

72


73

İzmir’in Ekonomik ve Tıbbi Değer Taşıyan Endemik Bitkileri

Yrd. Doç Dr. Mahmure NAKİBOĞLU TEZERDokuz Eylül Üniversitesi Fauna Flora Araştırma ve Uygulama Merkezi

Dokuz Eylül Üniversitesi Tınaztepe Kampüsü İ[email protected]

İzmir,Türkiye’ninüçüncübüyükkenti,Egekıyıbölgesinintipikbirörneğinioluşturur.DoğudaAydın,Manisailsınırlarıileçevrilmiş,batıdaİzmirkörfeziileEgedenizineaçılır.KuzeydeYuntdağı,güney-doğusundaBozdağlarveAydınDağlarıyeralır.Budağlar,Akdeniziklimbölgesindeyetişengeniş,sertveiğneyapraklı,sürekliyeşilkalan,kuraklığadayanıklıağaçveçalılarlaormanaltıflorasınınzenginörneklerinibarındırmaktadır.Dağlarınaçıkalanlarındavealpinikzonlarındaözellikleendemikolaraktanımlananbitkileryeralmaktadır.Bunlarınçoğutıbbiveekonomikaçıdanönemtaşıyanbitkilerdir.

İzmirilindeülkemizflorakayıtlarınagöre1732bitkitaksonukayıtlıolup,bunların146’sıendemiktir.

Anahtar kelimeler: Endemik,İzmir.

Bulkaz Dağı’nın (Uşak - Sivaslı) Florası

Yrd. Doç. Dr. Mehtap DÖNMEZ ŞAHİN [email protected] Uşak Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Uşak

Prof.Dr. Memduh SERİN [email protected] Marmara Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, İstanbul

Buaraştırma2001-2005yıllarıarasındaBulkazDağı’nın(Sivaslı-Uşak)florasınıtespitetmekamacıylayapılmıştır.Araştırmaalanı,Davis’inkarelemesisteminegöreB2karesiiçindeyeralır.Araştırmaalanınınyüksekliği900ile1839metrearasındadeğişmektedir.Enyükseknokta1839metreileBulkazköyününüstündebulunanKirazlıtepedir.Araştırmaalanındantoplanan1125bitkiörneğinindeğerlendirmesiyle74familyave369cinseait866taksontespitedilmiştir.Bunlardan8tanesiB2karesiiçinyenikayıttır.Araştırmasırasındateşhisedilentaksonlardan119tanesiendemikolupendemizmoranı%13,74’dür.Bitkilerinfitocoğrafikbölgeleregöredağılımıiseşöyledir:Akdenizelementleri%15,İran-Turanelementleri%12,Avrupa-Sibiryaelementleriise%8’dir.AraştırmaalanındaençoktaksonasahipfamilyalarAsteraceae136,Fabaceae81,Lamiaceae70,Brassicaceae62’dir.EnfazlaendemiktaksoniçerenfamilyalarAsteraceae24,Lamiaceae21,Fabaceae15,Caryophyllaceae10veScrophulariaceae8’dir.

Anahtar kelimeler: Flora,BulkazDağı,Uşak.


Afyonkarahisardaki Jipsli Topraklar ile Bitki Örtüsü İlişkisi

Doç. Dr. Ahmet SERTESER, Y. Biyolog Hasan ACARAfyon Kocatepe Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü

AFYONKARAHİ[email protected]

Afyonkarahisar,Egebölgesiİç-BatıAnadolu’dayeralmaktaolup,gridsistemegöreB3karesinegirmektedir.Çalışmaalanınınbüyükbölümünükuvaternerarazisikaplamaktadır.Çalışmaalanı“kurak-yarıkurak,soğuk-çoksoğukAkdenizbiyoiklimine”sahiptir.Alanda“DoğuAkdenizikincitipi”yağışrejimigörülmektedir.Çalışmaalanındakahverengi,alüvyalvekolüviyalbüyüktopraklarıilearazitipiolarakçıplakkayalarvemolozlarbulunmaktadır.İrano-Turanianfloristikbölgesiiçerisindekiçalışmaalanındanyaklaşık50vaskülerbitkiteşhisedildi.BuçalışmadaAfyonkarahisar’dakijipslitopraklarilebitkiörtüsüarasındailişkisiincelendi.Bitkitopluluklarınıntopraklarlailişkisinibulmakiçin0-30cmderinliklerarasındatoprakörneklerialındıvebunlarınfizikselkimyasalanalizleriyapılarakyorumlandı.

Afyonkarahisar Bitki Örtüsü Üzerine

Doç. Dr. Mustafa KARGIOĞLUAfyon Kocatepe Üniversitesi Fen - Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü

AFYONKARAHİ[email protected]

Afyonkarahisarsınırlarıiçerisindeyaklaşık2500türvetüraltıtaksonbelirlenmiştir.Bunlardan350’iendemiktir.Buendemiktaksonların6tanesiTürkiye’desadeceAfyonkarahisar’dayetişenvekorunmasıgerekenendemikbitkilerdir.Afyon-karahisarsınırlarındaçoksayıdaot,çalıveağaçformundakibitkilerçeşitlitopluluklaroluşturmuştur.BunlardanKaradenizbölgemizeözgübitkilerdenCorylusavellanaL.var.avellana(çalıfındığı),CastaneasativaMill.(kestaneağacı)ileAkdenizböl-gemizeözgüQuercusvulcanica(boiss.etheldr.ex)Kotschy(kasnakmeşesi)dikkatçekiciolanlarıdır.CedruslibaniA.Rich.(Torossediri),PinusnigraJ.F.Arnold.subsp.nigravar.caramanica(loudon)Rehder(karaçam),QuercuscerrisL.var.cerris(Türkmeşesi,saçlımeşe),QuercuspubescensWilld.(tüylümeşe)gibiormanağaçlarımızdatopluluklarmeydanagetirmişlerdir.AyrıcaQuercusroburL.var.robur(saplımeşe),CoryluscolurnaL.(ağaçfındığı)veTaxusbaccataL.(adiporsukağacı)oldukçagenişgövdeleresahipolanvekorunmasıgerekenağaçlardanbazılarıdır.

74


75

Mahmuzlu Kızkuşu (Vanellus spinosus)’nun Boğazkent (Serik / Antalya) Populasyonu

Leyla ÖZKANDok. Öğr., Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Ekoloji Anabilim Dalı

[email protected]

Türkiyekuşgöçrotalarıüzerindeyeralanbiyocoğrafikkonumuyla,göçmenkuşlarakonaklama,beslenmeveüremealanıolarakevsahipliğiyapmaktadır.Ülkemizinkuşfaunasınınzenginliğinisağlayanfaktörlerdenbiriolansulakalanlar,kuşlariçinuygunbeslenme,üremevebarınmaortamıoluştururlar.BualanlardanbiriBelekÖzelÇevreKorumaBölgesisınırlarındayeralanBoğazkent’tir.Boğazkent’teki237kuştüründenbirideülkemiziçinyazgöçmeniolanveüreyenMahmuzluKızkuşu(Vanellusspinosus)’dur.KökeniOrtaAfrikaolanveAvrupa’nınnadirkuştürlerin-denolanMahmuzluKızkuşuKıyıKuşlarıgrubundadır.BernSözleşmesinegöreekiIlistesindeyeralmaktadır.Bustatütürüveyaşamalanınınkorunmasınıgereklikılmaktadır.Çalışmakapsamında2010,2011yıllarındaBoğazkentMahmuzluKızkuşupopulasyonuincelenmiştir.Gözlemlerletürüngöçtakvimibelirlenmişvealandakibireysayısıtespitedilmiştir.Türünyuvaladığıalanlar,yuvalarvebırakılanyumurtasayılarıtespitedilmiştir.Erginbireylerkafeslerleyakalanarak,metalverenklihal-kalarlahalkalanmıştır.Yumurtadançıkanveuçurulanyavrusayısıyla,türünüremebaşarısıtespitedilmiştir.Alandaüremebaşarısınıtehditedenfaktörlertespitedilmiştir.ÇalışmalarneticesindetürünalanaMart’ınilkhaftasındagelip,Ekimortalarınakadarkaldığı,yaniyaklaşık7aylıkbirsüreyiBoğazkent’tegeçirdiğitespitedilmiştir.

2010’da60bireytespitedilmişve13’ühalkalanmış,2011’de72bireytespitedilmişve25’ihalkalanmıştır.2010’da27yuvayabırakılan93yumurtanın43’ündeyavruçıkışıolmuşve19’uuçurulmuş,2011’deise38yuvayabırakılan130yumurtanın59’undayavruçıkışıolmuşve23’üuçurulmuştur.Budoğrultudaüremebaşarısı2010’daçıkanyavrusayısınagöre%46.2veuçurulanyavrusayısınagöre%20.4,2011’deçıkanyavrusayısınagöre%41.5veuçurulanyavrusayısınagöre%17.7’dir.Üremebaşarısınıtehditedenfaktörler,üremealanlarınıntahribi,aşırıyapılaşma,antro-pojeniketkilervediğerpredatörcanlılardır.

Anahtar kelimeler: Mahmuzlukızkuşu,Boğazkent,üremebaşarısı.


Floristik Çeşitliliğin Korunmasında Bitki Doku Kültürü Çalışmalarının Önemi

Biyolog Tunhan DEMİRCİSüleyman Demirel Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü

Çünür / ISPARTA, [email protected]

Gıda,su,hava,barınakveilaçgibibirçoktemelihtiyacımızıkarşılamamıziçinkaynakoluşturanfloristikçeşitliliğinkorunmasıvedevamlılığınınsağlanmasıhayatiönemtaşımaktadır.İnsanfaaliyetlerisonucundadeğişikliğeuğrayançevreşartlarıveaşırıtüketim,floristikçeşitliliğitehditetmekte,güngeçtikçeneslitükenenyadatehlikealtınagirenbitkitürlerininsayısıhızlaartmayadevametmektedir.Ülkemizdeyaklaşıkolarakendemikolmayan2700adetveendemik1100adetolmaküzere3800adetcivarındataksonfarklıseviyelerdetehlikealtındadırvegenetikkaynaklarımızınkorunmamasısebebiyleyokolmatehlikesiilekarşıkarşıyadır.

Genetikkaynaklarınvefloristikçeşitliliğinkorunmasıexsituveinsituyöntem-lerilesağlanmaktadır.“DokuKültürüTeknikleri”exsituyöntemlerarasındabulunangünümüzkoşullarındaklasikmetotlarınönünegeçenönemlibiryöntemdir.Değişençevreşartlarınauyumsağlayamadığıiçinyadaaşırıtüketimsonucunesliyokolmatehdidialtındaolanbitkitürlerininhızlıbirşekildeçoğaltılmasınımümkünkılmaktadır.Dokukültürüçalışmalarıdoğadauzunbirsüreçtegerçekleşenmelezlenmeninsüresinikısaltarakdahahızlı,dahasağlıklıvekalitelifertilvaryasyonlarmeydanagetirilmesinisağlayabilir.

Endemikve/veyatehlikealtındaolantürler,fizyolojikistekleridoğrultusundauygundokukültürütekniklerininbelirlenmesiyleyüksekmiktarlardaüretilebilirler.Bumetodunendemikbitkilerüzerindeuygulanmasıbiyoçeşitliliğinkorunmasıaçısındanoldukçaönemlidir.GünümüzdeinvitroşartlardaSığlaağacı(Liquidambarorientalis),bazısaleptaksonları(Orchiscoriophora,OcrhisanatolicaBoiss,OrchiscoriophoraL.,OphrysbornmuelleriSchulz,OphyrsphrigraFleischm.etBorm,SerapiasvomeraceaeveHimantoglossumafine),Porsukağacı(Taxusspp.),Kekik(Thymus,Origanum),Adaçayıgibihemekonomikhemdetehlikealtındakibirçoktür“BitkiDokuKültürüTeknikleri”sayesindeçoğaltılabilmiştir.

Türkiye’deneslitehlikedeveekonomiyekazandırılmamışbirçokbitkitaksonubulunmaktadır.GölleryöresiveözellikleIspartailibitkibiyoçeşitliliğiaçısındanstrate-jikbirönemesahiptir.GöllerbölgesindeekonomikönemehaiztürlerindokukültürüyöntemleriileçoğaltılarakdoğayakazandırılmasıGölleryöresininbiyoçeşitliliğininkorunmasınaveyöreselkalkınmayakatkısağlayacaktır.BuçalışmadaIspartailsınırlarıiçindeyayılışgösterenveekonomikönemesahip,dokukültürüileçoğaltılmayauygunolabilecekbitkitaksonları,literatürlekarşılaştırılaraklistelenmiştir.Araştırmanıngelecektegerçekleştirilecekçalışmalaraışıktutmasıhedeflenmiştir.

Anahtar kelimeler: Isparta,endemik,bitkidokukültürü

76


77

Göller Yöresi’nde Floristik Zenginlik ve Sürdürülebilir Kalkınma

Prof. Dr. Hasan ÖZÇELİKSüleyman Demirel Üniversitesi, Fen - Edebiyat Fakültesi,

Biyoloji Bölümü, Isparta

Türkiye’ninAvrupakıtasıkadarbitkiçeşitliliğinesahipolduğubilinmektedir.Hattabazıdurumlarda(ekonomikbitkilerde,endemizmoranında,habitatçeşitliliğindevs.)dahazenginolduğudabilinmektedir.Buçeşitliliğinsürdürülebilirolmasıiçinülke-miz,birçokuluslararasısözleşmeye(Ramsar,Rio,Bernsözleşmelerivs.)imzaataraktarafolmuşveinsiyatifalmıştır.Türkiye,biryandanbusözleşmeleringerekleriniyerinegetirmek,diğertaraftanbiyoçeşitliliğinzenginolduğukırsalkesimdeki(Sütçüler,Aksu,Yenişarbademli,Karamanlı,Gölhisar,Manavgat,Akseki,Gebizvs.)halkındarefahdüzeyiniyükseltmekiçinalternatifgeçimkaynaklarıbulmakvegeliştirmekzorundadır.

Buçalışmada,GöllerYöresi’ndekibitkibiyoçeşitliliğivurgulanarakkırsalkalkınmayaışıktutacakbazıkonularöneçıkarılmaktavesürdürülebilirkalkınmaiçinönerilerdebulunulmaktadır.Kullanılmayanbirzenginlikkorunamazveamacahizmetedemez.Türkiyebiyoçeşitlilikte;altınçuvalınıkorumakiçinüzerindenkalkma-yanzavallıbirinsangörünümündenkurtulmalıdır.Biyolojikçeşitliliğinkorunmasıvesürdürülebilirliğibuzenginliğinekonomiyekazandırılmasındangeçmektedir.Örneğin;İspanya’nınkebere(Capparisspp.)işlemektenvesatışındangeliri20milyardolar/yıldır.Yöredeözellikleekonomikönemiolanlokalendemikler(Origanumminutiflorumgibi)baştaolmaküzereO.onites,Salviatomentosagibibitkilerintoplamasırasındaaşırıyakaçılmaktaveküflendirilmektedir.HasatsırasındaJuniperusexcelsaveLaurusnobilisgibibitkilerinanadallarınazararverilmektedir.Sütçülerkekiğine(O.minuti-florum)karağan(Cistusspp.)yapraklarıkatılarakürününstandardıdüşürülmekteveihracatınazararverilmektedir.BirGöllerYöresiendemiğiolanGypsophilaarrostiivar.nebulosa’nınAtabeyilçemizdenkamyonlarlaİsrail’egönderilenköklerine(rizom)karşılıkçokcüzibirgelireldeedilmektedir.Isparta’daonbinaileyegelirkaynağıolangülyağınınkilogramı5000-6000Euro’dansatılmasıiyibirkazançgibigörülürken;buyağınişlenerekkozmetiktekullanılmasıilekatmadeğeri350-500binTl.yeçıkarılabilmektedir.Kozmetiksektörününolmazsaolmazıolangülyağınındünyatüketiminde%65’iniTürkiyetedariketmektedir.Ülkemizdekozmetiksektörünün7milyarTl./yılcirosuvardırve6milyarTl.likürünithaldir.


Toplam65-70civarındagültürünebağlıyaklaşık400genotipiolduğutahminedilenülkemizde;bizdengülçeşidindedahafakirolanFransa,Macaristan,HollandaveBulgaristangibiülkelerdenmoderngülçeşitleriithalederekparkvebahçelerimizedikimyapmamızkabuledilemez.Hammaddeihracatıylaciddibirkazançeldeedemediğimizortadadır.Üründeekonomikkayıpvebitkipopülasyonlarınazararverilmesininönlenmesiiçinkorumakullanmadengesinedikkatedilmeli,sektörelpaydaşlarınbilinçlendirilmesisağlanmalı,endemikveyapopülasyonutehlikealtındaolantaksonlarınkültürealınmasıyollarıaranmalı;tarımadayalısanayigeliştirilmelivemarkalaşmışürüngeliştirilmesiteşvikedilmelidir.Hiçolmazsaihracattakabaotsatışıyerineyarımamulmaddeolarakürünedönüştürülmelidir.

Adana İlinin Biyolojik Çeşitliliği

Orman ve Su İşleri Bakanlığı, VII. Bölge Müdürlüğü, Adana Şube Müdürlüğü [email protected]

AdanailiAkdeniz’denbaşlayarak,2500m.rakımakadarulaşansıradağlarıdakapsayanovadakilagünersistemdendağekosisteminekadarbirçokfarklıekosistemçeşitliliğiilebuekosistemçeşitliliğininiçindebarındırdığızenginbirbiyolojikçeşitliliğesahiptir.İlimiziçerisindekorunanalanlaraityapılmışyönetimplanlarınagörebirçokmemeli,kuş,sürüngenvebitkitürlerininvarlığıtespitedilmiştir.

ÇukurovaDeltası,SeyhanveCeyhannehirlerinintaşıdığısedimentlerinçökelmesiileoluşmuşTürkiye’ninenbüyükdeltasıdır.DeltadaYumurtalıklagünleri,AğyatanveAkyatanLagünüveTuzlaGölüolmaküzereuluslararasıönemesahip4tuzlusulakalanekosistemibulunmaktadır.Bualanlar,göçmenveyerlikuştürlerininüreme,kışlamavebeslenmeortamlarıdır.Buözelliğindendolayıönemlikuşalanıstatüsünükazanmıştır.

Ayrıca,denizkaplumbağalarındanCheloniamydasveCarettacarettaiçinkıyıboyuncauygunkumsallarönemliyuvalamaalanlarınıoluşturmaktadır.

Sınırlarıiçerisindekisulakalanekosistemiileovaekosistemidışında,ovanınkuzeykesimlerindegenişbirdağekosistemideyeralmaktadır.AnadoluDiyagonalinindeetkisiilebiyolojikçeşitliğihissedilirorandagörülmektedir.

Yabanhayatıgeliştirmesahalarıiçinyapılanyönetimplanlarıkapsamındayapılançalışmalardatespitedilenhayvanvebitkitürüçeşitliğinedekonuiçerisindeyerverilmiştir.

Biyolojikçeşitliliğinhızlınüfusartışınabağlıolarak,yaşamortamlarınınyokedilmesiyadatahripedilmesisonucubüyükbirbaskıaltındaolduğu,iklimseldeğişikliklerebağlıolarakyaşamortamlarınınortadankalkmasıtürlerinyerdeğiştirmesiveyayokolmasınanedenolmaktadır.Butürlerintürbazındatespitveincelemelerininyapılarakkorunmasınayöneliktüreylemplanlarınınoluşturulmasıönemarzetmekte-dir.

78


79

Anahtar kelimeler: Lagünler,sulakalan,biyolojikçeşitlilik.

Hatay Faunasına Bakış

Doç.Dr.Erol ATAYMustafa Kemal Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü

Hatay Tü[email protected]

Türkiye’nindoğasındakisıradışıçeşitlilikbirçokbiyocografiketkenlerinsonucudur.Bulunduğukonum,yerşekilleriveiklimdekideğişikliklernedeniyleülkemizçoksayıdacanlıyaevsahipliğiyapmaktadırveüçkıtaarasındaköprüişlevinigörmek-tedir.

Günümüzdeinsanfaaliyetlerindenkaynaklananbitkivehayvantürlerininyokoluşlarıçokyüksektir.Bunedenlepekçokkurumvekuruluşkısıtlıkaynaklarladoğakorumaçalışmalarındaenyüksekgeridönüşükazanmakiçinçalışmaktadır.

Alankoruma,canlıtürlerininsağlıklıtopluluklaroluşturmalarıveyaşamdöngülerinidevamettirmeleriiçingereklitümcoğrafyalarındoğalgüzelliklerinibozul-madansaklanmasınıesasalır.

65milyonyılöncebaşlayandağoluşumhareketleriyleTürkiyegünümüzdekişeklinialmıştır.Oluşandağsilsilelerihızlabitkivehayvanlarüzerinefizikselbirengeletkisiyapmışvebucanlıtopluluklarınınfarklıiklimvecoğrafibölgelerdeadapteolmalarınanedenolmuştur.

TürkiyeAvrupaveOrtaDoğu’nunenzenginbiyolojikçeşitliliğesahipülkesiolup,Avrupakıtasındabiyolojikçeşitlilikaçısındandokuzuncusıradadır.Ülkeninyedicoğrafibölgesininherbiriayrıiklim,floravefaunaözelliklerigösterirvedünyanınenönemliüçekolojikbölgesinesahiptir.Türkiye,160memeli,400’üaşkınkuştürü,120kadarsürüngen,22amfibi,127tatlısuve384denizbalığıtürüilebiyolojikçeşitliliktetürçeşitliliğiaçısındançokzengindir.

Biyolojikçeşitliliğintemelinioluşturanbitki,hayvanvemikroorganizmalardoğaldengeninkorunmasındabüyüketkiyesahiptir.Fakatgünümüzdebiyolojikçeşitliliğioluşturanbucanlıtürlerihızlaazalmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Biyolojikçeşitlilik,fauna.


Mersin İli Biyolojik Çeşitliliği

Şube Müdürü Halil KORKMAZ, Veteriner Hekim Dr.Ayşe DÜRGEN, Kimya Müh. Özlem RENKSOY, Veri Haz.Kont.İşl. Murat BEŞER

Yüzölçümüyaklaşık16.000km2olanMersinilidoğusundaAdana,batısındaAntalya,kuzeyindeNiğde,KonyaveKaramanilleri,güneyindeiseAkdenizileçevriliolup,TaşlıkKilikya’nıntümünüveOvalıkKilikya’nınBerdanÇayıhavzasınıkaplar.

BitkiörtüsügenellikleAkdeniziklimineuyumsağlayanmaki’dir.Kuraklığadayanıklı,birçoğuherdönemyapraklarınımuhafazaedenbubitkitoplulukları,zeytin,harnup,mersin,pırnalmeşesi,kermesmeşesi,yabaniantepfıstığı,sandal,defne,dikenvb.ağaçtürlerindenoluşmaktadır.Ayrıca100-1000m.arasındaMeşe,100-1200m.arasındakızılçam,1500m.karaçamve2000m.yüksekliklerdesedirveardıçağaçlarıyeralır.

Birliğiolduğu,bünyesindebirçokcanlıyıbarındırdığıvebuözelliğiilegene-tik,biyolojikçeşitlilikkaynağıolduğuvebuözelliğininmuhafazasıilegeliştirilmesiiçinçalışmalaryapılmıştır.YalnızcaOrtaToroslar’dabulunanToroskurbağası(Ranaholtzi)endemikbirkurbağatürüdür,BolkarDağlarındakiÇiniligöl(2600m.)veKaragöl’de(2500m.)yaşadığısanılırkenbudağınyaklaşık3000m.yüksekliğindeEğrigölmevkiindedeyaşamaktaolduğutespitedilmiştir.

İlimizgüneyindedenizekosistemi,sulakalanekosistemivekuzeykesimlerindegenişbirdağekosistemibulunanönemlibirbölgeyiiçermektedir.İlimizdebulunanmerkezebağlıKazanlısahili,ErdemliİlçesiAlatakumsalı,SilifkeİlçesiGöksuDeltasıveAnamursahiliağırlıklıiribaşdenizkaplumbağasıolmaküzereherikitürdenizkaplumbağasıiçin(CarettacarettaveCheloniamydas)önemliüremekumsallarıdır.

Ülkemizdegeleceknesillere,bozulmamışzenginbirbiyolojikçeşitlilikmirasıveyaşanabilirsağlıklı,temizbirçevrebırakmak,dünyaturizmindenyeterlipayalabilmekvesürdürülebilirkalkınmayısağlamakiçin“ÖzelÇevreKorumaBölgeleri”adıilebazıbölgelertespitedilmişolupGöksuDeltasıbunlardanbiridir.İlimizSilifkeilçesisınırlarındadenizdenortalama2myüksekliktebulunanGöksuDeltası’ndadoğalbitkiörtüsünüAkdeniz’inmakiformasyonuilebirlikteyoğunkumulbitkilerivetuzsteplerioluşturmaktadır.Doğalbitkiörtüsününyanındakültürbitkileridebulunmaktadır.GöksuDeltası’nıkışlamavekuluçkaalanıolarakkullanançoksayıdakuştürü,yılınhe-menhermevsiminde,ilginçvecanlıbirpeyzajınoluşumunakatkısağlayarakDeltanınrekreasyonelpotansiyeliniveçekiciliğinidahadaarttırır.

80


81

Mersinİli,BatıveOrtaTorosDağlarıüzerindebulunmaktadır.OrmanlarınbiryaşamGöksuDeltası’nınHerpetolojik(SürüngenlerveAmfibiler,Kurbağalar)öneminisaptamayayönelikbirçalışmasonucunda,34türbelirlenmiştir.Butürlerdendördükaravesukurbağa(Anura),altıtürkaravesukaplumbağası,ondörtdükertenkele(Scauria)veonuyılantürüdür.AyrıcayumuşakkabukluNilKaplumbağası“Trionxytringuis”dabubölgedebulunmaktadır.

Silifke’dekiAkgöl,KeklikGölüveParadenizgölleridenizbağlantılıolduklarındansularıtuzluolup,bolbalıkyaşamaktadır.

Biyolojikçeşitlilik,ekosistemlerininsanlığıngeleceğiiçingerekliyaşamdesteksürecinisürdürebilmeyeteneğininvesağlıklıçevreninbirgöstergesidir.Biyolojikçeşitliliksürdürülebilirkalkınmanınsağlanmasınayardımcıolur.

Anahtar kelimeler: Göksudeltası,denizkaplumbağası,biyolojikçeşitlilik.

Niğde’nin Biyolojik Çeşitliliği

Emin GÜR (Orman Mühendisi)Niğde Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğü

[email protected]

Ekosistem,bitkiler,hayvanlarvemikroorganizmalardanoluşancanlılarveortamıylabirbütündür.Buparçalardanbirininçıkarılmasıveyamüdahaleedilmesiylebütünekosistemzarargörür.Böylebirortamdayaşayancanlılarveonlarınçeşitliliğininderecesiniifadeetmekiçindahaçok“BiyolojikÇeşitlilik”tanımıkullanılmaktadır.TürÇeşitliliği,GenetikçeşitlilikveEkosistemçeşitliliğiilebirliktedüşünülmektedir.

Asırlardırinsanoğlunundoğayıkatletmesi,Niğdeiçindegeçerlidir.Yakacakağaçkesimi,aşırıotlatma,bilinçsizsulamagibisebeplerbaştaolmaküzere,çeşitliyollarlaNiğdedoğasıtahripedilmiştir.DünyaüzerindesadeceNiğdedebilinenbazıbitkitürlerinbugünarandığındaulaşılmaktadır.Muhtemelenaşırıvebilinçsizotlatmanedeniyletüketilmiştir.TürkiyedeözelliklebitkileraçısındanendemizmmerkezikonundaolanBolkarlarveAladağlarbaştaolmaküzere,henüzbilimdünyasınatanıtılmamış,bitkivehayvantürlerinbulunmasıçokyüksekihtimaldir.


Bilindiğigibiülkelerinbiyoçeşitliliğivebuçeşitliliğinzenginyadafakirolmasıgündengüneönemkazanmaktadır.Hattaülkelerbiyoçeşitliliğinazalmamasıvekorunmasıiçinulusalveuluslararasıdüzeylerdebirtakımilişkileregirmektevesözleşmelerimzalamaktadırlar.Biyoçeşitlilikkonusundabilinenenetkilisözleşme“RioSözleşmesi”dir.“BiyolojikÇeşitlilikSözleşmesi”olaraktabilinensözleşme,Brezilya’nınRiokentinde1992yılındayapılanBMÇevreveKalkınmaKonferansındaimzayaaçılmıştır.Türkiye,busözleşmeye1996yılındatarafolmuştur.Sözleşmedeağırlıklıolarakbiyolojikçeşitlilğinkorunmasıvesürdürebilirkalkınmahedeflenmiştir.

İlimizcoğrafikonumnedeniylefloravefaunaaçısındanzengindir.UlukışlailçemizsınırlarıiçerisindebulunanBolkarDağları’nınzirvesindeyeralanKaragölveÇiniligöl’deyaşayanTorosKurbağasıTürkiye’deendemikolup;sadecebuküçükbuzulgöllerindebilinir.YineBolkarlar’dayaşayanYünlüKayauyuruvehalkarasında‘arısıpası’denenküçükbirböcekçiltürüTürkiye’deendemiktürüdür.

AladağlarMilliParkı’ndatehlikealtındaki33endemikbitkininÖnemliDoğaAlanlarıkriterlerineuygunhayvankriterleriarasında;2endemikkelebektürü,2içsubalığı,birerçiftyaşamlıvesürüngentürüileneslitehlikealtındaki14kuşve5memelitürü/alttürüyeralır.Alandaflorabakımındantoplam101endemiktaksonvetehlikealtındakitakson68(66endemik)bulunmaktadır.

ÖnemlidoğaalanlarıkapsamındailimizdeDemirkazıkDağı’ndayabankeçileri(Capraaegagrus)bulunmaktadır.2011-2012envanterçalışmalarında2517adetyabankeçisitespitedilmiştir.

Anahtar kelimeler: Biyolojikçeşitliliği,flora,fauna.

Osmaniye İlinin Biyolojik Çeşitliliği

Orman ve Su İşleri Bakanlığı, VII. Bölge Müdürlüğü, Osmaniye Şube Müdürlüğü

Bundanaşağıyukarı65-70milyonyılönceGüneydekikıtaların(Afrika’nın)kuzeydeAvrupaveAsya’yısıkıştırmasıile,AlpkıvrımlarıvebununlailişkiliolarakgüneydeTorosvekuzeydeKuzeyAnadoludağdizilerimeydanagelirken,Anadolu’nuntümüyaklaşık1000mkadaryükselmişveçukurhalegeleniçkısmında(ortasında)büyükbiriçdenizoluşturmuştur.

82


83

BuyapısonucuAnadolu’nunbatıvedoğukesimlerarasındakibağlantıiçdenizinkuzeyindengeçenbugünküSinopcivarınadenkolanbölgesinde(Paphla-gonicus)KuzeyAnadoludağlarıylavegüneyindeyeralanbugünküTorossilsilesiaracılığıyla,karasalfaunaveflorabağlantılarısağlanmıştır.Yalnızbubölgelerinhemyüksekhemdarolmalarıvezoocoğrafikaçıdanoldukçayetkinbirengeloluşturmalarınedeniyle,faunavefloraelemanlarınıngeçişlerivekarışımlarıbüyükölçüdesınırlanmıştır.

BunlarındışındadahasonraoluşanAnadoludiyagonali(yaniAmanoslar’danbaşlayarakkuzeyedoğrudevamedenBinboğaDağları,MunzurDağları,KargapazarıvePalandökenDağları,AllahuekberDağları’nınoluşturduğuset)özellikleyüksekrakımlardanpasifolarakyadaaktifolarakgeçemeyentürleriçinhemenhementambiryalıtımsağlanmıştı.

Tümbuçalışmalardabatıiledoğununenbüyükyalıtımhattının“AnadoluDiyagonali”denen,Ağrı’daMergezerDağları’ndanbaşlayarak,Palandökenler’den,Munzurlar’danveBinboğaDağları’ndan,AmanosDağları’nakadaruzanansilsileninoluşturduğuhatolduğuanlaşılır.Buayırımbirçokhayvanvebitkitürüiçin,EremiyalveAfrikaelemanlarıile,Avrupa,biranlamda,borealelemanlarınayırımhattıdır(Demirsoy,1994a).Pleistosen’inbirbuzuldönemindeAkdeniz’insudüzeyioldukçadüştüğüiçinHatayileyenioluşmaktaolanCeyhanveSeyhannehirleriarasındatatlısubağlantısıkurulmuşvebuyollaMezopotamyaelemanlarınınbirkısmıburayageçebilmeolanağınıbulmuşlardır.KezaFilistin’ekadarolançöküntüboyuncadabiryayılmagerçekleşmiştir(Demirsoy,1994b).

İlimizsınırlarıiçerisindebulunanAmanosDağları,Karatepe-AslantaşMilliParkıveCeyhanNehribirçokbitkivehayvantürünübarındırmaktadır.İlimizde,tarafolduğumuzuluslararasıanlaşmalarveulusalmevzuatgereği,biyolojikçeşitliliğintemelbileşenleriolantürlerinveyaşamortamlarınınkorunmasıçerçevesindetürbazındayapılacakçalışmalarlaneslitehditaltındabulunanve/veyariskaltındaolanendemikbitkivehayvantürlerininkorunmasınayöneliktüreylemplanlarınınyapılmasıbüyükönemarzetmektedir.

Anahtar kelimeler: Biyolojikçeşitlilik,flora,fauna.


Konya (Türkiye) İçin Endemik Bir Bitki Tülüşah’ı (Rhaponticoides iconiensis) Koruma Çalışmaları

Doç.Dr. Osman Tugay [email protected], Prof.Dr. Mecit Vural, Prof.Dr. Adil Güner,

Prof.Dr. Kuddisi ErtuğrulSelçuk Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Botanik Anabilim Dalı,

Kampus, Selçuklu / Konya,

Tülüşahilkdefa1980yılındaKonyailininBozkır-Seydişehirarasındankeşfedilerek1981yılındabilimdünyasınaCentaureaiconiensisadıylatanıtıldı.Ülke-mizinençoktüriçerenfamilyasıolanCompositae(Asteraceae)familyasınınCentaureacinsiiçerisindeolanbitkiadınıKonya’nınRomadönemindekiadıolanİconium’danalmıştır.Bitkiçokyıllık,1-2mboyunda,yapraklarıtüysüyapıda,dallanmışçoksayıdagösterişlisarıçiçekleriolanendemikbirtürdür.TürkiyeBitkileriKırmızıKitabı’nagörebitkininIUCNtehlikekategorisiCR(ÇokTehlikede)’dir.1983yılındaKaraman,Madenşehri(Binbirkilise)Köyü’ndebitkininikincibiryayılışalanıbulundu.Bölgede“Gaşak”Türkçeadıylabilinenbitki2000’liyıllardadefalarcatarafımızdanaranmasınarağmenbulunamadı.Bitkiningövdesininhayvançardaklarıveahırtavanlarındasugeçirmesiniönlemekiçinbilinçsizkullanılmasısebebiylebölgedeyokolduğukanısınavarıldı.2003yılındabitkiyenibilimselverilerışığındaRhaponticoidescin-sineaktarılarakRhaponticoidesiconiensisadınıaldı.Bozkır-SeydişehirarasındatarımaaçılarakkurutulmuşSuğlaGölü’nünkuzeykısımlarındabulunantiplokalitesikanalyapımçalışmalarısırasındabüyükzarargörerekbitkininhayatıbüyükölçüdetehlikeyegirdi.İstanbulNezahatGökyiğitBotanikBahçesiveAliNihatGökyiğitVakfıdesteğiileSelçukÜniversitesiveGaziÜniversitesiöğretimüyeleriilebaşlatılanprojekapsamındadahaöncedentopladığımıztohumlardaneldeedilenfidelerbölgedekiköylüler,çeşitlidevletkuruluşlarıveulusalbasınyayınınkatıldığıbirtörenlebitkinindoğalyayılışgösterdiğialanlardayapılankorumaalanlarınadikildi.TörensırasındaBozkır-SeydişehirsınırındabulunanAkisseveKaraören’deyaşayanyerlilerinyıllardırbubitkiyi“Tülüşah”Türkçeadıilebildikleriortayaçıktı.2008yılındayokolduğutahminedilenMadenşehriKöyü’ndeyaptırılandiğerbirkorumaalanınaNezahatGökyiğitBotanikBahçesi’deyetiştirilenfidelerdikildi.2011yılındayaptığımızgözlemlerdehemtiplokalitesiolanBozkır-SeydişehirsınırındahemdeMadenşehriKöyü’ndekorumaalanlarınadikilenfidelerinçokgüzelçiçeklendikleritespitedildi.Böylecehayatıteh-likealtındaolanendemikbirbitkimizhemdoğalalanındahemdegurbetteNezahatGökyiğitBotanikBahçesi’ndekorumaaltınaalınmışoldu.

Anahtar kelimeler: Tülüşah,rhaponticoidesiconiensis,korumaçalışması.

84


85

Ormanda Biyolojik Çeşitlilik Merkezleri Olarak Ölü Ağaçlar

Mehmet TOKCANOrman Yüksek Mühendisi, Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma

Enstitüsü Müdürlüğü – [email protected]

Ölüağaç,artanbirşekilde,ormanlardakibiyolojikçeşitliliğinbaşlıcabileşenivegöstergesiolarakkabuledilmektedir.Ayrıca2002yılındaPan-Avrupadüzeyindeölüağaçlar,biyolojikçeşitliliğingöstergesi(indikatörü)olarakkabuledilmiştir.Ölüağacınyetişmeortamınıetkilemesivediğerdolaylıetkileriniaşağıdakigibibelirtmektedirler:Yaklaşık1500mantartürüölüağaçlardayaşamaktadır.Örneğinbunlardanyalnızca250türkayınölüağaçlarıüzerindebulunmaktadır.Ormandayaşayanher100kuştüründenenazından2/3’üölüağaçlardayaşamaktadır.Renner(1991)’egöreOrtaAvrupa’dakitümböcektürlerinin%17-20’siölüağaçlarüzeri-ndeyaşamaktadır.HattaKöhler(2000)’inaraştırmalarıAlmanya’daormanlardayaşayanböceklerin%56’sınındoğrudanölüağacabağımlıolduğunugöstermektedir.Almanya’daölüağaçtayaşayanböcektürüsayısı1378’dir.ÖrneğinMeşeölüağacındayaklaşık800farklıböcektürününyaşadığıbelirlenmiştir.Böcekleriçinbukadarönemliolanölüağaçlaraynızamandaağaçkakanlariçinbeslenmekaynaklarıveyavrulamaalanlarıdır.Bunedenleayaktakuruşeklindekiölüağaçlara“Ağaçkakanağaçları”dadenilmektedir.Ağaçlardayaşayan450likentüründen1/3’ününyaşamlarıölüağacabağımlıdır.

Küçükkahverengiormankarıncaları(Lasiusbrunneus)yalnızcaölüağaçlariçerisindeyaşamlarınısürdürürlervekolonileriiçerisindeyaklaşık20böcektürüyleözelleşmişolarakbirlikteyaşarlar.BavyeraBölgesi’ndeyapılanaraştırmalarınsonuçlarınagöreormaniçerisindeyaşayantoplam13000bitki,mantarvehayvantürübelirlenmişolup,bunlardanyaklaşık4500türünölüağaçlabağlantılıolduğubilimselolarakkanıtlanmıştır.Ölüağaçlarormaniçerisinedahafazlaışıkgirişinisağlarveböyleceottabakasınıngelişiniteşvikeder.

Ölüağaçlar,yokolmatehlikesialtındakibirçoktüreyaşamalanısunmaktadırlar.Kırmızılisteleriçerisindeyeralanveyaşamlarıtehlikealtındaolanbirçokböceğinyaşamalanlarınıiseyineölüağaçlaroluştururlar.Bunedenleormancılıkfaaliyetlerindevedoğakorumaçalışmalarındaormandadahaçokölüağaçbırakılmayabaşlanmıştır.

Ölüağaçlarınhabitatfonksiyonunutamolarakyerinegetirebilmesiaçısındansadecemiktarolarakölüağacınfazlaolmasıyeterliolmayıp,aynızamandafarklıpar-çalanmaevrelerindeveormandaiyibirdağılımınolmasıgereklidir.Çünküherparçalanmaevresikendinehasözelliğindendolayıfarklıtürlerinyaşamasınaolanaksağlamaktadır.

Buaraştırma,KarabükBüyükdüzAraştırmaOrmanı’ndakikarışıkormanlardayeralanrezervormanıileişletmeormanındakiölüağaçlarınmiktarı,niteliğivebiyolojikçeşitlilikiçinöneminigöstermektedir.


Eldeedilensonuçlarortalamaölüağaçhacmininrezervormanında30m3/ha(canlıağaçhacminin%6’sı)veişletmeormanında9m3/ha(canlıağaçhacminin%2’si)olduğunuortayakoymuştur.Rezervormanındakitoplamölüağaçhacmi,işletmeormanından3katdahayüksektir.Toplamölüağaçhacmibelirginolarakormanişletmetipinebağlıdır.İşletmetipi,ölüağaçmiktarınıveçeşitliliğinietkilemektedir.İşletmeormanlarındaölüağaçmiktarıveyapısı,odunüretimivedoğakorumaarasındakiuzlaşmanınölçüsüneişaretetmektedir.

Biyolojikçeşitliliğinbelirlenmesivederecelendirilmesindeölüağacınvarlığıvenitelikleriönemlibirgöstergeolarakkullanılabilecektir.Ülkemizdeağaçkesimiveodunüretimiyapılmayankorunanalanlar,biyolojikçeşitlilikbakımındanzenginveönemlidoğaalanlarıdır.

Anahtar kelimeler: Ölüağaç,envanter,biyolojikçeşitlilik.

Çankırı İlinin Floristik Yapısı

Yrd. Doç. Dr. Arif İPEKÇankırı Karatekin Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü, ÇANKIRI

[email protected]

Çankırıili1074yılındaBüyükSelçukluhükümdarıSultanAlparslan’ınkomutanlarındanEmirKaratekinBeytarafındanfethedildiktensonragünümüzekadarTürkyurduolarakkalmıştır.HititdönemindeDuduşna,BizansdönemindeGermanikopolisveGangra,dahasonraKengriolarakadlandırılanilCumhuriyetdönemindeÇankırıadınıalmıştır.BizansdönemindekiismiolanGermanikopolisbirçokbitkininLatinceismineverilmiştir.

Çankırıilmerkezininbulunduğubölge3.jeolojikzamandameydanagelmişjipsliyanialçıtaşlıtoprakyapısınasahiptir.Bujipslibölgelerehasbirçokendemikbitkibulunmaktadır.AynızamandaÇankırıilisınırlarıiçerisindebulunanIlgazdağıTürkiye’ninenzenginbitkiçeşitliğiolanbölgelerindenbiridir.ÇankırıilsınırlarındaTürkiyeFlorası’nınilkdokuzcildininkayıtlarınagöre52familyayaait357türol-maküzere360adettaksonbulunmaktadır.Türsayısıdahasonrayapılanfloraçalışmalarıylayaklaşık1000civarındaolduğutahminedilmektedir.Çankırıilindebu-lunanbutürlerdenTürkiyeFlorası’nınilkdokuzcildinegöre119tanesiendemiktir.En-demiktürleriçerisindenaltıtanesi(Tanacetumgermanicopolitanum(Bornm.etHeimerl)Grierson,GypsophilagermanicopolitanaHub.-Mor.,GypsophilasimoniiHub.-Mor.,HelianthemumgermanicopolitanumBornm.,AstragalusbarbaraeBornm.,Onobry-chisgermanicopolitanaHub.-Mor.etSimon,)lokalendemiktiryanidünyaüzerindetekyaşamalanıÇankırıilidir.Bualtıtüredahasonra10tanetür(AcantholimonlycaonicumBoiss.etHeldr.subsp.cappadocicumDoganetAkaydın,AlyssumnezaketiaeAytac&H.Duman,ViolaalbaBessersubsp.albaDincetal.,GenistavuraliiA.Duran&H.Dural,AstragalusfallacinusPodlech,CentaureacankirienseA.Duran&H.Duman,ErysimumjacquemoudiiYıld.,ErysimumyaltırıkiiYıld.,AstragalusrausianusPodlech&Ekici,GaliumcankırıensisYıld.)eklenereklokalendemiktürsayısı16adedeçıkmıştır.Butürlerinteknoktaendemiğiolmasıdaayrıcaçokönemlidir.

86


87

Çankırıilininormanvarlığı62.595hektardır.Bunun35.993hektarıKara-çam(Pinusnigrasubsp.pallasiana);5.332hektarıSarıçam(Pinussylvestris);2.030hektarıGürgen(Carpinusspp.);18.783hektarıMeşe(Quercusspp.)hakimormanalanlarındanibarettir.

Anahtar kelimeler: Çankırı,Flora,Endemik.

Çankırı İlinin Faunistik Yapısı

Yrd. Doç. Dr. Tarkan YORULMAZÇankırı Karatekin Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü,

Zooloji Anabilim Dalı, Ballıca Kampusu, Ç[email protected]

Çankırıili723metrerakımda,ülkemizin%o94’lükbölümünükaplayantoplam7388km2’likbiralandayerleşmiştir.Çankırıilicoğrafikkonumuitibariyle%46oranındagüneydeOrtaAnadoluve%54oranındakuzeydeKaradenizBölgesineaitiklimsel,faunistikvefloristiközellikleresahiptir.Çankırıilikuzeyindekaraçam,sarıçam,gürgenvemeşeninhakimolduğuormanekosistemine,güneyindestepbitkiörtüsününhakimolduğubozkırekosistemineveilsınırlarıiçindebulunanKızılırmak,Terme,Devrez,MelanveAcıçaygibiırmakların,çeşitligöletlerinvarlığısebebiyledesulakalanekosisteminesahiptir.BuekosistemçeşitliliğiÇankırıilininorman,bozkırvesulakalanbiyolojikçeşitliliğinisağlayanenönemlikaynaktır.BütünbuözelliklerinerağmenÇankırıilibiyolojikçeşitliliğihakkındayapılmışbilimselçalışmalarilingerçekpotansiyelinigösterecekseviyelerdedeğildir.

Buaraştırma,Çankırıilindendoğrudangözlemveliteratürkayıtlarıyoluylatespitedilenorman,bozkırvesulakalanlarındayaşayandahaçokmemelitürlerineaitbilgileredayanmaktadır.Birbölgedeyaşayanmemelitürlerininçeşitliliğioalanınbiyolojikçeşitliliğininbirgöstergesidir.AncakÇankırıilindekibiyolojikçeşitlilikaçısındanönemlibazıomurgasızhayvanlar,balıklar,ikiyaşamlılar,sürüngenlervekuşlaraaitörneklerinvarlığıdabuçalışmadabelirtilmiştir.

Çankırıiliileilgilidahaönceyapılmışçalışmalarvearazideyapılangözlem-lerdekuzeydekaraca(Capreoluscapreolus),kızılgeyik(Cervuselaphus),bozayı(Ursusarctos),ağaçsansarı(Martesmartes),vaşak(Felislynx),yabanikedi(Felissilvestris),Anadolusincabı(Sciurusanomalus),Yediuyur(Glisglis),ormanfaresi(Apodemussylvaticus),kızılsırtlıormanfaresi(Myodesglareolus)gibiormanekosisteminebağımlıbazıtürlerinyanındakurt(Canislupus),kızıltilki(Vulpesvulpes),porsuk(Melesmeles),kayasansarı(Martesfoina),gelincik(Mustelanivalis),yabandomuzu(Susscrofa),tavşan(Lepuseuropaeus),tarlafareleri(Microtussp.),yersincabı(Spermophilusxanthoprymnus),Araptavşanı(Allactagawilliamsi)gibibozkırekosistemitürlerivesulakalanlardasusamuru(Lutralutra),sufaresi(Arvicolaterrestris),sazlıkkedisi(Felischaus)gibibiyolojikçeşitlilikaçısındanönemlibazımemelitürlerininkaydıverilmiştir.ÇankırıilindenkaydedilenbutürlerinTürkiye’nintarafolduğuuluslararasısözleşmelerveçeşitlikanunlarkapsamındakikorunmadurumlarıbelirtilmiştir.


Çankırıilindekibiyolojikçeşitlilikkaçakavcılık,tarımalanlarınınbilinçsizceilaçlanması,ormanalanlarınıntahribivehayvanlarınölümüylesonuçlanantrafikkazalarıgibitehditlerlekarşıkarşıyakalmaktadır.Butehditlerinenazaindirilmesiveyaortadankaldırılmasıiçin,bölgedeyaşayanhayvantürleri,yabanhayatıvebiyolojikçeşitliliğinönemiileilgilieğitimlerinverilmesi,yasalarıncaydırıcıkılınmasıvetürlerinbölgedekienvanterininbilimselçalışmalarlaortayakonmasıgibifaaliyetlerönerilmiştir.BuçalışmasonucundaÇankırıilindekibiyolojikçeşitlilikpotansiyelininortayaçıkarılması,ekosistemlerinkorunabilmesivesürdürülebilirkılınmasıiçinkapsamlıbirbiyolojikçeşitlilikçalışmasınaihtiyaçolduğuortayaçıkmıştır.

Anahtar kelimeler: Çankırı,fauna,biyoçeşitlilik.

Centaurea Tchihatcheffii Fisch.&Mey. Populasyonlarına Etki Eden Faktörler

Uzman Ayşegül E. SAVCI YORULMAZ, Prof. Dr. Ayşe BOŞGELMEZ H.Ü. Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Ekoloji Anabilim Dalı, BEYTEPE / ANKARA

[email protected] , [email protected]

Ülkemiz,coğrafikonumu,topoğrafyası,jeolojikyapısı,iklimivb.özelliklerinedeniilesonderecezenginfaunaveflorayasahiptirvebirçoktürüngenmerkezidir.Centaureatchihatcheffii,Ankara’dasınırlıbiralandayayılışgöstermesiveendemikbirtürolmasınedeniilebiyolojikçeşitlilikaçısındanoldukçaönemlidir.Ankara-MoganGölü’nündoğuvebatıkesimindedoğalolarakyetişençiçek,TürkiyeBitkileriKırmızıKitabı’nda“nesliçoktehlikedeolan(CR)”kategorisiiçerisindeyeralmaktadır.C.tchihatcheffii,çeşitlikaynaklardavehalkarasında“gelindüğmesi,türbeçiçeği,kırmızıpeygamberçiçeği,yanardönerveGölbaşısevgiçiçeği”olarakadlandırılmaktadır.

GeçmişyıllardaGölbaşı’ndakitarlalardaveaçıkalanlardayetişenbutürüngünümüzdedoğalhabitatlarınındaraldığı,niteliğiniyitirdiğivebunedenlepopulasyonyoğunluğununazaldığıgözlenmiştir.C.tchihatcheffii’ninyetiştiğialanlarınzamanlaparçalanmasısonucundaküçükparseladacıklarıortayaçıkmışvebirerçekirdekzonkonumunagelenbuadacıklarınçevresindetamponvegeçişzonlarınıoluşturacakbiralanındabulunmadığısaptanmıştır.Topraksıkışması,tohumbankasıdinamikleri,bireysayısıveverimlilik,yetişmealanlarıarasındafarklılıkgösterebilmektedir.

C.tchihatcheffii’ninAnkara-Gölbaşı’ndakipopulasyonyoğunluğunaveyayılışınaetkiedenfaktörlertespitedilmiştir.Bunlar:iklimselfaktörler,verimlitohumsayısı,bitkigelişmesi,habitatözelliklerivearazikullanımıdır.Türütehditedenbaşlıcafaktörler,antropojenikkaynaklıdır;örneğin,yolgenişletme,inşaatvetarımsalfaaliyetler,anızyakma,herbisituygulamaları,habitatkaybıveparçalanma,doğalpopulasyonlardançiçeğintoplanması.Kuş,böcekvememelipredatörlerdepopulasyonüzerindeolumsuzetkiyenedenolabilmekte;ancak,bunlarantropojeniketkilerlekıyaslandığındasınırlıkalmaktadır.

Anahtar kelimeler: Ankara-Gölbaşı,centaureatchihatcheffii,Gölbaşısevgiçiçeği,populasyonyoğunluğu.

88


89

Ankara Kedisi

Prof. Dr. Fatih ATASOY, Yrd. Doç. Dr. Banu YÜCEERAnkara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Zootekni Anabilim Dalı


Türkiye’deAnkaraKedisiileilgilibilimselaraştırmaolmadığıiçinırkaözgünbirstandartbelirlenmemiştir.Irkstandardıileilgilibilgileryabancıkaynaklardanalınmaktaancakbubilgilerindedoğruluğutartışmalıdır.

Ankarakedisiileilgiliyürütülecekprojede;Ankarakedisininmorfolojik,fizyolo-jikvegenetiközelliklerinibelirleyerekırkstandardınıortayakoymak,

Çeşitliboyutlardatanıtımınıyaparakırkınkorunmasına,yaygınlaştırılmasınavedünyakediırklarıarasındahakettiğiyerialmasıiçinyapılacakçalışmalarakatkıdabulunmak,mtDNAvemikrosatelitpolimorfizmiyöntemlerininsayesindeTürkiyeAnkarakedisiırkınıDNAdüzeyindetanımlayaraköncübirrolüstlenmek,

Özgünallel/allellerbelirlenerekAnkarakedisinintescilçalışmaları,soykütüğünedayalıyetiştirilmesivegenkaynağıolarakkorunmasındakullanılabilirliğinitartışmak,AnkarakedisiırkınınkorunmasınakatkıdabulunarakDNAgenbankasıoluşturulmasınayönelikbiyolojikaltyapısağlamak,

Ankarakedisiilediğerkediırklarıarasındakigenetikbenzerlikleri/farklılıklarıtespitetmek,

Ankarakedisiırkınınkorunmasıvekitleselüretimineyönelikolarak,mikros-atelitlokuslarilekontrollüyetiştiricilikteönemlibazıözelliklerarasındagenetikkorelas-yonolupolmadığınıaraştırmakgerekmektedir.

Kırıkkale İlinin Kuş Türleri

Uzman Biyolog Ayşegül İLİKER Prof. Dr. İrfan ALBAYRAKKırıkkale Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Yahşihan,

71451, KIRIKKALE [email protected] [email protected]

Türkiye’denşimdiyekadaryerli,göçmenvetransitgöçerolmaküzeretoplam502kuştürününkaydıverilmiştir.Türkiyezoocoğrafikkonumubakımındankuşlarınheryöndengirişyapğtığıbirülkedir.AvrupaveAsyaüzerindengelenkuşlarıngöçyollarıAnadoluüzerindengeçmektedir.Kızılırmakvadisi,kuşlariçinenönemliüremealanlarındanbiridir.Kuşlaruçarkençokbüyükenerjisarfettiğindenbesinkaynağızenginolanbölgelerdekonaklamakveyuvalanmakzorundadır.Kuşlarbitkiselvehayvansalbesinlerlebeslendiklerindenfarklıortamlardayaşayabilir.Ekim2010’dabaşlatılanbuaraştırmaKızılırmakvadisindetespitedilenkuştürlerinedayanmaktadır.


GöçmenkuşlarınbölgeyegelişiileKırıkkalekuşfaunasındaheryılbirartışgözlenmektedir.KırıkkaledePodicipediformes,Pelecaniformes,Ciconiiformes,An-seriformes,Falconiformes,Galliformes,Gruiformes,Charadiiformes,Columbiformes,Cuculiformes,Strigiformes,Apodiformes,Coraciiformes,PiciformesvePasseri-formestakımlarından48familyayaait238kuştürününkaydıyapılmıştır.BusonuçTürkiye’dekikuştürüilekıyaslandığında%47.41’iifadeetmektedir.BuönçalışmaileKırıkkale’de77türünyerli,72türünyazgöçmeni,39türünkışgöçmenive50türündetransitgöçerolduğutespitedilmiştir.OrtaAnadolu’datarımzararlılarıiçinkullanılankimyasallarbirçokkarasalvesuculcanlılarıyoketmektedir.Kuşlarbuçeşituygula-malaryüzündendoğrudanveyadolaylıolaraketkilenmektevepopulasyonlarıgiderekzayıflamaktadır.Kırıkkale’dekuşlarkolayhedefolduklarındanherzamanavbaskısınamaruzkalmaktadır.SukirliliğininKızılırmak’taetkiliolduğuvekuşlarayöneliktehdi-tlerinarttığıgözlenmiştir.Doğrudanhedefalınmasadahabitatıdaraltma,anızyakma,böceköldürücülerikullanmagibibazıinsanfaaliyetlerikuşlarıyoketmektedir.Uusalveuluslararasımevzuatlaragörekuşlarınhabitatlarıylabirliktekorunmasıgerekmek-tedir.Kırıkkale’dekuşlarayöneliktehditleriortadankaldırmakiçinbilimselaraştırmalaryapılmalıveçeşitlietkinliklerilehalkbilinçlendirilmelidir.

Anahtar kelimeler: Ornitofauna,Kızılırmakvadisi,Kırıkkale.

Kırıkkale İlinin Floristik Yapısı

Prof.Dr. Yusuf MENEMEN ve Eftal BÖKEKırıkkale Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 71400,

Yahşihan, Kırıkkale

Kırıkkale’deyapılanfloristikçalışmalar,ilcoğrafyasınınfarklıkısımlarındataksonsayısıveendemizmoranınınaynıolmadığınıgöstermiştir.KapulukayaBarajGölüçevresinde227,KırıkkaleÜniversitesiKampüsalanında238veKaragüneyDağlarında378cinseaitolmaküzeresırasıyla376,371ve868türvetüraltıtaksontespitedilmiştir.Bualanlardakiendemizmoranıiseyukarıdakisırayla%14.9,%12.12ve%13,1’dir.KırıkkaleilindeenfazlatüriçerenfamilyalararasındaFabaceae,Astera-ceae,Poaceae,BrassicaceaeveLamiaceaebulunmaktadır.EnçoktürbulundurancinsiseAstragalus’tur.Araştırmaalanıİran-Turanbitkicoğrafyasıbölgesiiçindebulunduğundan,tespitedilenbitkilerinbüyükbirbölümününİran-Turanelementiolduğugörülmüştür.İran-TuranelementlerinisırasıylaAkdenizveAvrupa-Sibiryabitkicoğrafyasıbölgesielementleritakipetmektedir.

Anahtar kelimeler: Damarlıbitkiler,flora,Kırıkkale,Türkiye.

90


91

Düzce İli Faunası

Akif KETEN Düzce Üniversitesi, Orman Fakültesi

İlhami TURAN Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü

Günümüzdevegelecektedoğalkaynakyönetimininönündekienönemlisorunbiyolojikçeşitlilikveyaşamortamlarınınkorunmasıdır.Bununiçinfarklıcoğrafyalardakikaynakdağılımvebolluğunuvenedenolansüreçleriiyianalizederekalanvekaynaklarıetkinbirşekildekullanmakgerekir.Bununiçindeekolojikplanlarınoluşmasınakatkısağlayacakverilerinüretilmesineşiddetleihtiyaçvardır.BuamaçlarlagünümüzekadarDüzceiligenelinde19farklıaraştırmacıvegözlemneticesinde4şubeden9sınıfaait47takımabağlı169familyayamensuptoplam722hayvantürütespitedilmiştir.Düzceilindegünümüzekadartamolarakfaunaortayakonulamamıştır.AncakyapılançalışmalaragöreDüzce’ninönemlibirpotansiyelibarındırdığısöylene-bilir.EndemikolaraksadeceYığılcaarısıbulunurkenkuşlardan5türkorumaaltındadır.Omurgalılardantoplam200türtespitedilmiştir.Buülkemizdekiomurgalıtürlerin%22’sinedenkgelmektedir.Doğalalanlarıyöneteninsanlarınalanlarüzerindekararlarverirkenbiyolojikzenginliklerdikkatealınmalıdır.Bununiçindeivediliklemevcuttürlerintespitedilmesizorunluluktur.

Anahtar kelimeler: Düzce,fauna.

Düzce İli’nin Yığılca İlçesinde Farklı Bir Bal Arısı (A. mellifera L)Ekotipi Yığılca Bal Arısı

Meral KEKEÇOĞLU Düzce Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü 81620-Konuralp/Düzce,

[email protected]

BuçalışmadaBatıKaradeniz’in13farklılokasyonundanbalarısı(ApismelliferaL.)örneklerialınarakgeometrikmorfometrikvemtDNAbelirteçleriileayrıntılıolarakçalışılmıştır.

DüzceilininYığılcabalarısımorfometrikölçümleregörekanatvebacakuzunluklarınındahafazlaolmasıvediğerillerdenalınanörnekleregöredahairiolmasınınyanısıramtDNA/SspIkesiminegöregenetikbakımdandafarklıbulunmuştur.

Anahtar kelimeler: Balarısı,mtDNA,morfometri,yığılcaekotipi,Düzce.


Kırşehir’in Bitki Çeşitliliği ve Endemizm

Yrd. Doç. Dr. Ekrem AKTOKLU [email protected] Evran Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, KIRŞEHİR

İl Şube Müdürü, Mustafa ARSLAN [email protected] ve Su İşleri İl Şube Müdürlüğü, KIRŞEHİR

Kırşehir,İçAnadolubozkırflorasıiçerisindeönemlibiryeresahipolmasıverekreasyonfaaliyetleridışındakifaaliyetleredeolanaksağlayabilecekpotansiyelesahipolmasınedeniyleönemlibirilimizdir.

ÖzellikleSeyfeGölühemönemlikuşalanı(ÖKA)olmasıhemdeeko-turizmeolanaksağlayanbiyolojikçeşitlilikaçısındanönemarzedenbiralandır.

Ayrıca,KervansarayDağları,Çiçekdağı,BaranDağıveAliöllezDağıKırşehir’inbitkiçeşitliliğinekatkıverenönemliyükseltilerdir.Birkaçfloristikaraştırmadışındabualanlarlailgilihenüzkapsamlıbirbiyoçeşitlilikenvanteriniortayakoyanbirçalışmayoktur.Buçalışmada,Kırşehir’inbiyolojikçeşitliliğiaçısındanbitkiörtüsüyapısıvebitkitürlerihakkındabilgiverilmiştir.

Kırşehir’de85familyayaait390cins,779tür(803türvetüraltıtakson)tespitedilmiştir.Kırşehir’defitocoğrafikbölgeelemanlarından240’ıİran-Turanelementi(%29.88),45’iAkdenizelementi(%5.64),29’uAvrupa-Sibiryaelementi(%3.61)ve489’u(%60.87)çokfitocoğrafikbölgelivegenişyayılışlıdır.Çalışmaalanından146(%18.18)endemiktaksontespitedilmiştir.

Anahtar kelimeler: Kırşehir,biyoçeşitlilik,flora,endemizm.

Batı Karadeniz Bölgesi İçsuları Balık Biyoçeşitliliği

Dr. Ali İLHANAraş. Gör. Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Temel Bilimler Bölümü, 35100

Bornova - İzmir, Tü[email protected]

BuçalışmaileBatıKaradenizbölgesiiçsularındakitatlısubalıkfaunasınıngünümüzdekitaksonomikdurumununortayaçıkarılmasıamaçlanmıştır.BalıkörnekleribatıdaSakarya’dandoğudaSinop’akadar,güneydeiseSakaryaNehrivekollarınınyeraldığıBilecik,EskişehirveAnkaraillerinikapsayantoplam78istasyondantoplanmıştır.Çalışmasonucunda10familyadan30türve2alttürolmaküzere32taksontespitedilmiştir.Gambusiaaffinis,PseudorasboraparvaveCarassiusgibeliotürleribölgeiçsularındanilkkezbuçalışmailebildirilmektedir.

Anahtar kelimeler: BatıKaradenizBölgesi,içsubalıkları,taksonomi,balıkfaunası.

92


93

Sarıkum Gölü’ nün Sulak Alanlar Açısından Önemi

Mustafa SUNGUROrman ve Su İşleri Bakanlığı X. Bölge Müdürlüğü, Sinop İl Şube Müdürü,

[email protected]

Türkiye’desulakalanolmaniteliğinesahipbirçokalanbulunmaklaberaber,bazılarıekolojiközellikleribakımındandiğerlerindenayrılır.KuzeyAnadolu’da,Sinopşehirmerkezinin21kmbatısındayeralanSarıkumGölüdebusulakalanlarınönemli-lerindenbiridir.

SarıkumGölü,eskibirkoyunkıyıkordonuilekapanmasısonucuoluşmuş,tipikbirlagüngölüdür.KaynaksularıvederelerlebeslenmektevefazlasularınıkuzeyindekiKaradeniz’eboşaltmaktadır.KaradeniziklimininhükümsürdüğüSarıkumGölüveçevresi;kumultopografyası,henüzbozulmamışdoğalkıyıları,subasardişbudakormanı,zenginbirbitkiörtüsü,çoksayıdakuşvebalıktürleriileönemlibirekosistemoluşturur.Bunedenlegölveçevresindeki785hektararazi,1987’deTabiatıKorumaAlanıolarakilanedilmiştir.

SarıkumGölü;içindeveçevresindebarındırdığıhayvanvebitkitürleri,bunlarınyaşamaortamlarındakiçeşitlilik,göçyollarıüzerindebulunmasınedeniyleçokkalabalıkkuşgruplarınabeslenmevekonaklamaimkânısağlamasıgibiözellikleriile“uluslararasısulakalan”kriterlerinesahipbirsulakalanekosistemidir.Göl;102hektaralanıgölyüzeyi,82hektaralanıbataklıkolmaküzereyaklaşık184hektarlıkalanasahiptir.Türkiye’dekimevcutsulakalanlariçindeeniyikorunanlardanbiridir.

Anahtar kelimeler: SarıkumGölü,sulakalan,kumultopografya,dişbudakormanı.

Sinop Sarıkum Gölü ve Tabiatı Koruma Alanı Avifaunası

Fatma KARAHANOrman ve Su İşleri Bakanlığı X. Bölge Müdürlüğü, Avcılık ve Yaban Hayatı Şube

Müdürü, [email protected]

Türkiyebiyolojikçeşitlilikbakımındanzenginbirülkedir.Özelliklekuşgöçlerisırasındadoğalbirköprügörevigördüğüiçinavifaunaaçısındanoldukçafarklıtürlereevsahipliğiyapar.

TürkiyekuşlarıiçinyapılançalışmalarErgene1945ilebaslar,Kasparek1984-97,1992,KasparekveBilgin,1996,Kirwanandatall.1999,Rosellar1995,Turan1990,YararandMagnin1997gibiçalışmalarladevameder.

SarıkumveSinopçevresindebugünekadarenkapsamlıvedüzenliaraştırmalarSamsun19MayısÜniversitesiKuşGözlemTopluluğutarafındanyapılanKışOrtasıSuKuşlarıSayımları(KOSKS)dır.BunundışındabireyselolarakKuşbank”agirilmişkayıtlarbulunmaktadır.


SarıkumTabiatıKorumaAlanıavifaunasınınaraştırılmasıileilimizveülke-mizdekikuşyayılımınınbelirlenmesinekatkıdabulunmakamaçlanmıştır.Bununiçin;bugünekadarSinopileilgiliolarakyapılmışulaşılabilentümaraştırmalarilebölgede12ayıiçerengözlemsonuçlarıbirarayagetirilerekbirveritabanıoluşturulmuştur.

Anahtar kelimeler: SarıkumGölü,ÖnemliKuşAlanı,KuşGöçYolları.

Bartın İli Kuş ve Memeli Hayvan Türleri

Yrd. Doç. Dr. Nuri Kaan ÖZKAZANÇBartın Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü

[email protected]

BartıniliKaradenizBölgesininbatıbölümünde,41°37′kuzeyenlemiile32°22′doğuboylamıarasındayeralmaktadır.İlinkuzeyini59km.liksahilşeridiyleKaradenizçevrelerken,doğudaKastamonu,doğuvegüneydeKarabük,batıdaiseZonguldakilleriileçevrelenmiştir.Yüzölçümü2143km2olup,ortalamadenizdenyükseklik25m.dir.İlzenginbirfaunaçeşitliliğinesahiptir.İldeşuanakadaryapılançalışmalarda4familyayaait7çiftyaşamlı(Classis:Amphibia),7familyayaait18sürüngen(Classis:Reptilia),42familyayaait180kuş(Classis:Aves),20familyayaait56memelitürünün(Classis:Mammalia)yayılışgösterdiği,toplamolarak73familyayamensup261omurgalıtürünbulunduğutespitedilmiştir.Butürlerarasındaözelliklekuştürleriilinsınırlarıiçindekalanfarklıyaşamortamlarındahemyuvalanmahemdeüremeiçinuygunortamlarbulabilmektedir.Tespitedilenkuştürlerarasındaalacaçinte(Plectro-phenaxnivalis),dağmukallidi(Hippolaislanguida),kırbaykuşu(Asioflammeus),boyunçeviren(Jynxtorquilla),kılıçgaga(Recurvirostraavosetta),kocabaş(Coccothraustescoccothraustes),sarıasma(Oriolusoriolus)vesülün(Phasianuscolchicus)iliçindeennadirolarakgözlenentürlerarasındayeralmaktadır.Kuşlardanençokgözlenentürleriseserçe(Passerdomesticus),büyükbaştankara(Parusmajor),ispinoz(Fringillacoe-lebs),kızılsırtlıörümcekkuşu(Laniuscollurio),saka(Cardueliscarduelis),şahin(Buteobuteo)ilemartıvekargatürleridir.Bartınilindekimemelihayvanlardanyabandomuzu(Susscrofa)enyüksekpopülasyonasahipolantürdür.Butürüsırasıilekaraca(Ca-preoluscapreolus),tilki(Vulpesvulpes)vesansar(Martesfoina)izlemektedir.HalendevamedenfaunatespitçalışmalarıdoğrultusundaBartınildekikuşvememelihayvantürlerininsayısındaartışolacağıgörülmektedir.

Anahtar kelimeler: Bartın,kuş,memeli.

Bartın Florası

Yrd.Doç.Dr. Narin Sadıkoğluİnönü Üniversitesi Eczacılık Fakültesi [email protected]

KaradenizBölgesi’ninbatısındayeralanBartınili,doğusundaKastamonu,güneyindeKarabük,batısındaiseZonguldakilleriyleçevrelenmişolupkuzeyinde59km’likKaradenizkıyışeridinesahiptir.

94


95

Bartınilininyararlıbitkileriüzerine90lıyıllardayapılanaraştırmalarda,kullanılışıtespitedilenveyaedilmeyenvaskülerbitkilereaittümörnekler,çoksayıdaaraştırmagezisindedoğadantoplanmışveilinflorasınıntamamınayakınıtespitedilmiştir.

TipikKaradenizikliminingetirdiğiyüksekboylu,kestane(Castaneasativa),meşe(Quercusspp.),kayın(FagusorientalisveFagusbetulus),kızılağaç(Alnusglutinosasubsp.glutinosa),gürgen(CarpinusbetulusveCarpinusorientalissubsp.orientalis)vekarayemiş(Laurocerasusofficinalis)gibigenişyapraklıormanlarınyanısıra,iğneyapraklıköknar(Abiesnordmannianasubsp.bornmuelleriana)veçam(Pinusspp.)ormanlarınadasahiptir.Bununyanısırayöreseladıylaağuçalısıolarakbilinenormangülü(Rhododendronponticumsubsp.ponticumveRhododendronluteum),etüzümü(Vacciniumarctostaphylos),ardıç(Juniperusoxycedrussubsp.oxycedrus),köpekgülü(Rosaspp.),yılgınçalısı(EricamanipulifloraveEricaarborea),endirek(Arbutusunedo)veyabaniendirek(Arbutusandrachne)gibikısaboyluağaçveçalılaradasahiptir.Buodunsutürlereeşlikedençoksayıdaotsutürlerdemevcuttur.Bunlarınarasındaenfazlatüriçerenüçgül(Trifoliumspp.),sütleğen(Euphorbiaspp.),üçgül(Medicagospp.),madımakPolygonumspp.)vesiğilotu(Plantagospp.)gibibitkilerilketaptasayılabilir.

Çalışmaalanıiçerisinde1000’denfazlataksonunyaşadığıtespitedilmiştir.İldebazıkültürbitkilerinin(ör.keten,havuç,bezelye,ayçiçeğivs.)doğallaşmışhaldeyayılışgösterdiğisaptanmışolupbubitkilerdelisteyedahiledilmiştir.FloradaözellikleBaklagiller(Fabaceae/Leguminosae)veBuğdaygiller(Poaceae/Gramineae)üyelerininfazlalığıendikkatçekenözelliktir.Bubitkilerintamlistesivetanıtıcıözellikleriayrıcabirkitaphalindetoplanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Bartın,flora,Türkiye.

Bartın İlinin Polen Takvimi

Yrd. Doç. Dr. Zafer KAYA B. Ü. Orman Fakültesi [email protected]

Doç.Dr. Aliye ARAS İÜ, Fen Fakültesi, Botanik Bölümü [email protected]

Buaraştırma1995-1997yıllarıarasındaBartın’dayapılanaeropalinolo-jikçalışmaolup,polenlerinnedenolduğualerjikhastalıklarınteşhisvetedavisindehekimlereyardımcıolmayıamaçlamaktadır.Bartıniliiçersinde,B.Ü.OrmanFakültesiBahçesi,OrmanİşletmeMüdürlüğüBahçesi,MeteorolojiMüdürlüğününbahçesiveTarımilMüdürlüğüBahçesineyerleştirilenGravimetrikyönteminDurhampolentoplamaaletikullanılarakeldeedilenpreparatlarincelenmiştir.Bartıniliatmosferindebulunanpolenlerinhangibitkitaksonlarınaaitolduklarısaptanmışolup,eldeedilenverilertablohalindegösterilmiştir.

Anahtar kelimeler: Aeropalinoloji,Bartın,polenalerjisi,polentakvimi.


Korunan Alanlarda Envanter ve İzleme Çalışmaları: Örnek Uygulamalar

Yrd.Doç.Dr. Mustafa ARTARBartın Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü 74200 Bartın

[email protected]

DoğaKoruma,herboyuttabiyolojikçeşitliğinkorunmasıvebozulanalanlarınonarımı,yaygınbirkorunanalansistemiilebiyolojik,ekolojikdeğerlerinemniyetaltınaalınmasıveakılcıyönetiminiamaçlamaktadır.Buamaçlarıgerçekleştirmeküzereyapılacakyönetimplanlarıherşeydenönceyöreileilgiliiyibirdoğavesosyo-ekonomienvanterine,veritabanınadayandırılmaktadır.

Korumanınbirincilişlevibiyoçeşitliğinsürekliğininsağlanmasıdır.Biyoçeşitliğinazalmasındahabitatkaybıvebozulmaönemliroloynarken,kirlilikveyabancıtürlerinsistemegirişibozulmayıhızlandırmaktadır.

Dünyadabiyolojikçeşitliliğinsürdürülebilirliğininsağlanmasındaenvanterçalışmalarıileizlemeçalışmalarınınönemigiderekartmaktadır.

Birtürünyadaalanınkorumastatüsününbelirlenebilmesiiçinzamaniçindeizlenmesigerekir.Türizlemeçalışmalarıtemeldeenvanterçalışmalarınınzamaniçindetekrarlanmasındanoluşur.Başarılıbirizlemeçalışmasıiçin,kullanılanyönteminzamaniçindedeğişiklikgöstermemesigerekmektedir.

BuçalışmakorunanalanlardadünyadanfarklıörneklerileizlemeninönemiveTürkiyeiçinöneriizlemestratejilerinedeğinmektedir.

Anahtar kelimeler: İzleme,Envanter,DoğaKoruma,KorunanAlanlar.

Biyolojik Çeşitlilik Göstergesi Olarak Peyzaj Yapısı Üzerine Değerlendirmeler

Sevgi GÖRMÜŞAraş. Gör., Bartın Üniversitesi, Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü

Peyzajyapısınınbitkilervetürlerinzenginliğivedağılımıüzerindekietkisiyapılançalışmalarlakanıtlanmıştır.Buçalışmalardabiyolojikçeşitliliğindağılımınınnedenleriniaçıklamakiçinpeyzajmetriklerindenyararlanılmaktadır.Ormanparçalanmasınınbiyolojikçeşitlilikkayıplarınaetkisidemetrikleraracılığıylasağlanabilmektedir.Bukonulardayapılmışçalışmalaragöre,peyzajalanınınbiçimindekidüzensizlikilebiyolojikçeşitlilikarasındapozitifbirilişkibulunmaktadır.Bitkitürübakımındanzenginolanormanalanlarıdüzensiz(geometrikolmayan)sınırlarasahipormanlardır.Buçalışmalaragörepeyzajyapısıönemlibirbiyolojikçeşitlilikgöstergesiolarakkabuledilmektedir.

96


97

Buçalışmadapeyzajınkompozisyonuvekonfigürasyonununbiyolojikçeşitliliküzerindekietkisiniuygulamalarlakanıtlayançalışmalaryöntembakımındanirdelenmektedir.BuyöntemlerkapsamındaKastamonu-BartınKüreDağlarıMilliParkı’nınbiyolojikçeşitlilikaçısındanzenginalanlarınınkonumlarıileilgiliöngörülerdebulunulmaktadır.Konumlarıtespitedilenbiyolojikçeşitlilikdeğerleriyüksekalanlarınmilliparkınplanlamasındayönlendiriciolmasıhedeflenmektedir.

Anahtar kelimeler: Peyzajyapısı,biyolojikçeşitlilik,parçalanma,ormanpeyzajı,Kastamonu-BartınKüreDağlarıMilliParkı.

Biyolojik Çeşitliliğin Değeri ve Biyolojik Çeşitlilik Kayıplarının Ekonomik İfadesi

Ercan YENİOrman Mühendisi / Ekonomist

Orman ve Su İşleri Bakanlığı X. Bölge Müdürlüğü - SİNOP

Biyolojikçeşitliliğindeğerinedirvebiyolojikçeşitlilikkayıplarıneyiifadeeder?Buönemlisorularözellikle1970’liyıllardansonrasorulmayabaşlanmıştır.Kayıplar;ekolojik,ekonomik,toplumsalvekültürelboyutlarıilekendinigösterenbirsüreçolarakkarşımızaçıkmaktadır.Busüreçlerdenekonomikkayıplarsürecininiyianalizedilmesikayıplarınortadankaldırılabilmesiaçısındanönemlidir.Bunakarşın,biyolojikçeşitliliğindeğerininortayakonmasındavenetolarakifadeedilmesindeproblemleryaşanmaktadır.İlaç,gıda,sanayihammaddesi,enerjigirdisiolmaekonomikolaraknispetenölçülebilirözelliklerdir.Bununyanındatemizhava,kalitelisu,manzaraverekreasyonimkanısunmagibideğerlerinekonomikifadesizordur.

Tabiiekosistemlerin,yani“devbiyolojikçeşitlilikişletmesinin”işleyişipozi-tifdışsallıkneticesinidoğurmaktadır.Bu“işletmenin”sağladığıfaydanınhesabında;sisteminürettiklerininyaniçıktılarınınekonomikifadesivesistemlerinvarlığıileyokluğuarasındakifarkınekonomikvesosyalneticelerininortayakonulmasıönemtaşımaktadır.Hammaddeyerineartıkkatmadeğerlerlenihaideğereulaşmışürünündeğeriyaklaşımlarıdahadoğruolmaktadır.

Biyolojikçeşitliliğinekonomikbüyüklüğününtespitinde“ölçülebilirlikproblemi”kayıplarınınifadesindedeortayaçıkmaktadır.Bunakarşın,kayıplarınyerinekonulmasımaliyetininyüksekyaklaşıklıklaifadeedilebileceğisavunulmaktadır.Kaybıyerinekoymanınhangimetotlayapıldığınagöremaliyetinindeğişmesivekayıplarıntamolarakyerinekonulupkonulamayacağıtartışılmakonusudur.

Bukısıtlararağmençeşitliyaklaşımlarla,Dünyaekonomisinin%40’ınınbiyolojikçeşitlilikvesüreçleriyleilgiliolduğu,globalbiyolojikçeşitliğindeğerininyılda3trilyondolarseviyesindeolduğu,ekosistemlerinfonksiyonlarındaniseyılda30trilyondolarcivarındamalvehizmetsağlandığıifadeedilmektedir.


BiyolojikçeşitliliğiyüksekTürkiyegibiülkelerinzamanlaöneçıkacağıöngörülmektedir.Buhesaplamalar;politikabelirleyenlertarafındangen,tür,eko-sistemkayıplarınınmaddiboyutununalgılanmasındaçokönemlidir.Budeğerlerinfayda/maliyetkarşılaştırması,fiyatlandırılmasıkararalanlarıetkileyebilmekiçinönemtaşımaktadır.Buşekilde,sivilçevrekorumacılarındakarşıçıktıklarıhususlarınboyutlarınınciddiolupolmadığınıdagörmelerivedahamakulolmalarısağlanabilir.Böylebirsüreçbiyolojikçeşitlilikkayıplarınıenazaindireceğigibi,katılımcıpolitikalarüretimini,ekonomikveekolojiksürdürülebilirliğinideteminedebilecektir.

Anahtar kelimeler: Biyolojikçeşitliliğindeğeri,çeşitlilikkaybı,ekonomikpolitikalar

Karadeniz Yağmur Ormanları ve Subasar Ormanlarının Ekosistem Yapısı ve Biyolojik Çeşitliliğinin Mukayesesi

Ercan YENİOrman Mühendisi / Ekonomist

Orman ve Su İşleri Bakanlığı X. Bölge Müdürlüğü - SİNOP

ÜlkemizinengörkemliormanlarıKaradenizBölgesiYağmurOrmanlarıveSubasarOrmanları’dır.Buormanlaryüksekboy,ormaniçininsıkgeçilmezdokusu,ağaçtürüçeşitliliğiilediğerlerindenayrılır.

Artvin,Rize,TrabzonvekısmenGiresun’ukapsayanDoğuKaradenizkıyışeridi,Zonguldak,Bartın,KastamonuveSinop’unKuzeyindeYağmurOrmanıEkosistemleriyeralır.Buormanlarçoktabakalıdır,yağmurvesisedayalıdır.ÜstAğaçkatı;doğudaladin(Piceaorientalis),kayın(Fagusorientalis),kestane(Castaneasa-tiva),göknar(AbiesnordmannianaveAbiesbornmuelleriana),sarıçam(Pinussylvestris),meşetürleri(Quercussp.)ilekarakterizeolur.1700m.yekadarçıkabilir.Yağışmiktarınınmetrekareye1100mm/yıl’ıgeçtiği,nispinemin%80’inüzerindeolduğu,denizetkisinde,sisveyazyağışlarınınhakimiyetindekiyağışrejimlerindebuormanlarortayaçıkmıştır.

Bunakarşın,sınırlısahada0-150m.arasındakiyükseltilerdeiseSubasarOrmanEkosistemleri(Longozlar)iseKırklareli-İğneada,Sakarya-Acarlar-Süley-maniye,Sinop-Sarıkum,Samsun-Bafra-Hacıosmanormanlarındaalüvyaltoprak-larda,sisveyağışladesteklenmekleberaberesasentabansuyuvemevsimebağlısubasarlıktanyararlanarakgelişengörkemliormanlardır.SubasarOrmanlartabansuyunabağımlıdır.Buormanlardaistisnasızhakimağaçtürüdişbudak’tır(Fraxinus),takibenakçaağaç(Acer.),kavaktürleri(Populusp.)vemeşeler(Quercussp.),hakimiyetkurar.

Üsttabakadakifarklılaşmayarağmen,ortavealttabakadakiağaçveağaççıklarınbenzerolduğugörülmektedir.Gürgentürleri(Carpınussp.),ulmus(Ulmus.)kızılağaç(Alnusglutinosa),üvez(Sorbustorminalis,S.acuparia),yabanar-mudu(Piruseleagrifolia),söğüttürleri(salixsp.),alıç(Creteagus),muşmula(Mespilus),yabankirazı(Prunuscerasus)gibitürlerherikitürormandadagörülmektedir.

98


99

Ağaçhalindekifındık(Coryluscolurna),yineağaçhalindeşimşir(Buxussempervirens),Lazkirazı(laurocerasus),özellikleyağmurormanlarınaözgüdür.Bunakarşınüvezgibiağaççıklarsubasarormanlardaağaçformundadır.Herikiormantüründedealışılmışındışındadahauzunboyluağaçformları,ağaçhalinegelmişağaççıkveçalıolarakbilinenformlargörülür.Işıkavantajısebebiylesubasarorman-lardatürsayısıbirazdahafazladır.Ağaçformunda30’ugeçkintürtespitedilmiştir(İğneadaveAcarlar).Sisvekapalıhavaşartlarısebebiylegölgeninyoğunolduğuyağmurormanlarındanadirenağaçveağaççıktoplamı30türügeçer(Karabük-Yenice).

Anahtar kelimeler: Yağmurormanı,subasarorman,longoz.

Batı Karadeniz’de Ekoturizmin Biyolojik Çeşitliliğe Bağımlılığının Sebep Olduğu Ekolojik Sürdürülebilirlik Problemlerine Çözümler

Orman Mühendisi / Ekonomist Ercan YENİOrman ve Su İşleri Bakanlığı X. Bölge Müdürlüğü - SİNOP

Ekoturizm,genelmahiyetiylebiyolojikçeşitliliğinneticelerinevekültüreldeğerlerebağımlıolaraksürdürülmektedir.BatıKaradenizBölgesi’ndetabiatgüzel-likleriöneçıkanBartın,KastamonuveSinopillerinegelenekoturistlerin,kıryaşantısıtecrübesiniyaşarkenözelliklegıdataleplerinidoğal,organik,ekolojiktabiredilendahaçokdoğadantoplamaürünlereyönelttiklerigörülmektedir.Bununyanındaekoturistler;doğadakelebekgözlemciliği,kuşgözlemciliği,botanikgezileri,doğayürüyüşü,ormanyürüyüşleri,kanyonyürüyüşleri,dereyürüyüşleri,rafting,off-road,jeepsafari,kayatırmanışçılığı,orientiring,fotosafari,sportifbalıkçılık,kampingvb.etkinlikleriçindedirler.KüreDağlarıMilliParkı’nagelenturistlerinrehbersizgezdikleri,sorumlukurumlardanizinalsalarbilegrupdisiplinioluşturmaktabaşarılıolamadıkları,rotalardışınaçıktıkları,kısmenizinsizgezileryaptıklarıgörülmektedir.Bununyanındakaçakkelebektoplama,böcek,bitkitoplamagibiproblemlerederastlanmaktadır.Gezirotalarında,duraknoktalarındaçöpler,ateşyakılmışyerlerdetoprağınortayaçıkması,rotadışınaçıkmalar,yenipatikalar,araçlaaçılanyeniyollar,bozulmuştoprakyollar,toz,ezilmişkoparılmışendemikbitkiler,yabanhayatınınmahremiyetinetecavüzler,tabelalarıntahribiyaşananproblemlerdendir.Probleminçözümüiçin,rehbersizgezileryasakolmalıdır,alanklavuzlarınınsadecemilliparklardadeğilbiyolojikçeşitliğinolduğuheryerdealınmalıdır.Buşekildeekoturistlerinarzuedilendavranıştarzlarınıalanklavuzlarındanöğrenmesürecigeçirmelerisağlanacaktır.Diğerçözümdebuturistlerinziyaretçimerkezlerineuğramalarınınmecburiolması,buralardaalacaklarıbirkaçsaatlikekolojieğitimindensonraaraziyeçıkmalarıdır.

Bölgedegöçsebebiyletarımınçokazalmasıyüzündenekoturistlerintalepleriüzerinedoğal/ekolojik/organiktabiredilenyabaniürünlerintabiattantoplanmasıdiğerönemliproblemdir.Mantar,böğürtlen,kızılcık,çilek,kuşburnu,ıspıt,ceviz,kiraz,ahlat,alıç,kocayemiş,yabanmersini,kestane,ıhlamur,karayemişgibibirçokürünturşu,reçel,marmelat,kurutulmuşmeyve,konserveolarakturistleresatılmaktadır.Bunlaryabanhayatınınbesinleridir.Busorun,kültürealmaveyaetütveenvanterneticesindeamenajmanplanıyapılarakçözülebilir.


Hediyelikeşyasektörüdeekoturizminparçasıdır,bölgedeşimşirahşapişlemeciliğiyaygındır.GeçbüyüyenşimşirinyaşlıfertlerinintabiattanalınmasıAmasraveCide’debusektörünticariolarakbelirlibirtalebesahipolmasıdaormanamenajmanplanlarıylaşimşirindeplanlıüretimininyapılmasınıgerektirmektedir.

Anahtar kelimeler: Ekoturizm,doğal,organik,ekolojieğitimi.

Samsun Doğa Koruma ve Milli Parklar Bölge Müdürlüğüne Bağlı İllerde Bitki Biyoçeşitliliği, Etki Eden Faktörler ve Alınması Gereken Önlemler

Yrd. Doç. Dr. Fergan KARAEROndokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi ABD Kurupelit / Samsun

[email protected]

Buçalışmada,1992-2011yıllarıarasındayapılançalışmalarkapsamındaAmasya,Çorum,Tokat,OrduveSamsun’unbitkibiyoçeşitliliğininönemligöstergeleriolantürveekosistemçeşitliliği,endemikveenklavlarındurumuilebitkibiyoçeşitliliğineetkiedenfaktörler,alınmasıgerekenönlemlerbelirlenmiştir.

Bukapsamdadoğasevgisininvedoğaldeğerleresahipçıkmanıntemelşartlarındanbirisi,çevreyiyakındantanımak,tanıdıkçavekeşfettikçedoğaldeğerlerinkorunmasıgerekliliğiortayaçıkmaktadır.Mevcuthayatınçeşitliliğinivezenginliğiniifadeedenbiyoçeşitlilik,sonyüzyıldaartaninsanbaskısıylaönemlivegeridönüşümümkünolmayanzararlarauğramıştır.BunedenleAnadolutopraklarınınözenlekorunmazorunluluğuözelliklebitkibiyoçeşitliliğibakımındanönemlidir.Çünkühayatınbaşlangıcındayeralanbitkilerden11.000çiçeklibitkitaksonuTürkiye’debulunmaktadır.Taksonsayısı,zenginbitkiörtüsü,endemikbitkileri(yaklaşık3.700’iendemiktakson)iledünyanındikkatçekenülkelerindenolanTürkiye,endemiklerinyanındareliktbitkileriveenklavlarıaçısındandailginçözellikleresahiptir.

Anadolu’nunbuözelliklerinesahipAmasya,Çorum,Tokat,OrduveSamsunillerininyeraldığıOrtaKaradenizBölgesi(OKB),biyoçeşitliliğinönemligöstergelerin-dentür,ekosistemvefonksiyonelçeşitliliğinesahiptir.YapılançalışmalarsonucundaOKB’debitkibiyoçeşitliliğibakımındanenzenginillersırasıylaAmasya,Tokat,Çorum,Samsun,Ordu,enklavlarbakımındanenzenginalanlarKelkitvadisi(Tokat),Yeşilırmak(Tokat,Amasya,Samsun)veKızılırmakvadileri(SamsunveÇorum)olupbuyöreler,insanetkisiyleenfazlatahripedilenalanlardır.

OKB’debitkibiyoçeşitliliğinitehditedenfaktörlerbüyükdeğişkenlikgöster-mesinekarşılıkyoğunziraiverekreasyoneletkinlikler(aşırıotlatma,tarımalanlarınıngenişletilmesi),aşırıbitkitoplama,turizmamaçlıyapılaşmalarvefaaliyetler,ormancılıkfaaliyetleri(ağaçlandırmaçalışmaları),sulakalanlaramüdahale(kurutma/kullanma/kirletme)kanalvebarajinşaatlarıileulaşım/altyapıtesisleriönemlietkilerdebulunmaktadır.Bunlarınyanında,tarımsalmücadele,kirlenme,ormanyangınları,bilinçsizvekontrolsüzavcılıkdiğertehditfaaliyetleridir.

100


101

GerekkıtasalözellikgösterenveçokzenginbirbiyoçeşitliliğesahipülkemizdegerekseOKB’debukonuylailgiligerekenönlemlerinacilolarakalınmasıdoğalkaynaklarınkorunmasıvegeleceknesillereaktarılmasıbakımındanönemlidir.

Anahtar kelimeler: Bitkibiyoçeşitliliği,endemik,enklav.

Öksin ve Kolşik Zonda Bulunan Geofitlerin Tespiti ve Çiçeklenme Dönemlerinin Belirlenmesi

Ufuk DUMAN Doğa Koruma ve Milli Parklar Mühendisliği - Ordu

Metin DEVECİ Ordu Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü -Ordu

Buçalışma2009-2010yıllarıarasındabitkicoğrafyasıaçısındanönemlibirmerkezde(ÖksinveKolşik)bulunanOrduiliningeofitflorasınıvebunlarınbiyolojiközelliklerinitespitetmekamacıylayapılmıştır.OrduilsınırlarıTürkiye’ningridsisteminegöreA6,karesindeyeralmaktadır.Araştırmaalanındaincelenen277bitkiörneğinden9familyayaait27cinsve45taksontespitedilmiştir.Araştırmaalanındaenfazlataksonasahipfamilyalar;Orchidaceae(19)veLiliaceae(13)familyalarıdır.Iridaceae,Ameryl-lidaceaeveRanunculaceaefamilyaları3’er,Araceae,Primulaceae,PapaveraceaevePaeoniaceaefamilyalarıise1’ertaksonlatemsiledilmektedir.

Çalışmaalanındaendemiktaksonsayısı5olup,toplamtaksonsayısınaoranı%11.11’dir.Alandatespitedilen45taksonun7’şertanesi(%15,56)KaradenizveAvrupa-Sibirya,2’şertanesi(%4,44)Akdenizveİran-Turan,1’ertanesi(%2,22)Hirkan-KaradenizveDoğuAkdenizelementidir.Bugruplardayeralmayan25takson(%55,56)fitocoğrafikbölgesibilinmeyenyadaçokbölgelidir.Mevsimselçiçeklenmeperiyodunabakıldığında,bitkilerin%93,33’üerkenilkbaharveilkbahardönemlerindeçiçeklenirken,%6,67’sisonbaharaylarındaçiçeklenir.

Anahtar kelimeler: Geofit,öksin,Türkiye.

Vezirköprü (Samsun) Yöresinin Endemik ve Nadir Türleri ve Ekosistem Çeşitliliği

Yrd. Doç. Dr. Fergan KARAER, Prof. Dr. Hamdi Güray KUTBAYOndokuz Mayıs Universitesi; Eğitim Fak. Fen Bilgisi ABD 55139, Atakum / Samsun

[email protected]

BuçalışmadaVezirköprüyöresi(Samsun)biyolojikzenginliğininönemligöstergesiolanendemikvenadirbitkitürleriileekolojiközellikleriyanındaekosistemçeşitliliğiaraştırılmıştır.Vezirköprüyöresi,coğrafikolarakİçAnadoluileOrtaKaradenizBölgeleriarasında,bitkicoğrafyasıbakımından,Avrupa-Sibiryaileİran-Turanfloristikbölgeleriarasındageçişalanındabulunmaktadır.


ButipgeçişbölgeleribiryandanKaradeniz’innemlidiğertaraftanİçAnadolu’nunkurakiklimininetkisialtındaolmasınedeniyleherikibölgeyeaitbitkileriiçermektevebitkibiyoçeşitliliğibakımdanilginçözelliklergöstermektedir.

Samsun’dakiendemiktaksonlarınAkdağ(Samsun-Amasya)ilebirlikteenfazlabulunduğuVezirköprüyöresindeyapılançalışmalarsonucunda33familyayaait81cinsve152türvetüraltıendemikvenadirtaksontesbitedilmiştir.17tanesinadir,106tanesitehlikealtındakibutaksonların,106’sıtür,29’ualttürve17’sivaryetedir.Tespitedilenbutaksonların%40.78’iİran-Turan,%13.81’iAvrupa-Sibirya,%3.94’üAkdenizfloristikbölgelerineaittir.

Vezirköprüyöresinde,orman,bozukorman,maki,step(ovavedağ),hidrofil(sucul),higrofil(nemlidere)vekayalıkalanlarolmaküzereyediekosistemtipiyeralmaktadır.Vezirköprüyöresininbitkiçeşitliliğiveekosistemlerintahripolmasınanedenolanbiyotikfaktörlerinbaşında,tümTürkiye’deolduğugibitarlaaçma,keresteliktomrukveyakacakihtiyacınıkarşılamakamacıylayapılankesimlerveotlatmagelmektedir.Uzunvekısazamanaralığıiçerisindeyapılanbiyotiketkilersonucundaormanlarınyayılışalanlarıgerilemişvetoprakerozyonunanedenolmuştur.Ancaksonyıllardaköydenkentegöçlersonucubiyotiketkenlerinazalmayabaşlamışveekosistemlerdeileriyedoğrugelişmebaşlamıştır.

Anahtar kelimeler: Endemik,nadirtür,ekosistemçeşitliliği,Vezirköprü,Samsun.

Rize’nin (Fırtına vadisi) Bitki Çeşitliliği

Prof. Dr. Vagif ATAMOV [email protected], Mustafa ÇOBANOĞLURecep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Fen - Edebiyat Fakültesi,

Biyoloji Bölümü - Rize

BuçalışmanınbaşlıcaamacıRize(FırtınaVadisi)’ninfloristikdurumununaraştırılmasıdır.Bitkiörnekleri2009-2011yıllarındaRizeflorasındantoplanmış,herbaryumtekniklerineuygunolarakkurutulmuşvetayinedilmiştir.Araştırmaalanında,105familyave380cinseaitolan918taksonunolduğubelirlenmiştir.Bubitkilerden67’siPteridophyta(%7,3),851’iiseSpermatophyta(%92,7)divizyosunaaittir.Spermatophyta’ların12’si(%1,3)Gymnospermae,839’u(%91,4)iseAngiospermaesubdivizyosunaaittir,bunlardan624taksonDicotilodonae,215taksoniseMonocotilodonaesınfınaaitolanbitkilerdir.Alanıntoplamflorasının%11,3’üAstera-ceae(103takson),%10,9’üPoaceae(100takson),%5,1’iRosaceae(47takson),%4,9’uCyperaceae(45takson),%4,5’iScrophulariaceae(41takson),%4,1’iFaba-ceae(38takson),%4,0’üLamiaceae(37takson),%3,4’üApiaceae(31takson),%3,1’iCaryophyllaceae(28takson),%2,6’sıLiliaceae(23takson),%2,4’üiseBrassicaceae(22takson)familyasınaaittir.Araştırmaalanıflorasındahemikriptofit(439takson)veterofitlerin(234takson)üstünlüğü(673takson,toplamfloranın%73,3’ü)açıkçagörün-mektedir.Ancakfanerofit(91takson)vekamefitlerinde(61takson)bitkiörtüsündeönemliölçüdeyeraldığıtespitedilmiştir.

102


103

Araştırmaalanındayayılışgösterenbitkilerin%83,5’i(776takson)otsu,%12,8’i(108takson)çalıve%3,7’si(34takson)ağaçgövdelidir.Otsubitkilerin%23,4’ütekyıllık,%7,1’iikiyıllıkve%69,5’iiseçokyıllıktır.Araştırmaalanındatespitedilenbitkilerinfitocoğrafikbölgeleregöredeğerlendirilmesisonucunda,246taksonunAvrupa-Sibirya,82taksonunİran-Turan,32taksonunHirkan,27taksonuniseAkdenizfitocoğrafikbölgesineaitolduğubelirlenmiştir.Bölgeninzenginbirflorayasahipolduğuvekorunmasıgerekençoksayıdaendemik,reliktvetehditaltındaolantaksonlarınolduğugörülmüştür.Rizeiliveçevresininbitkiörtüsündeyaygınolarakorman,çalı,subalpinvealpinbölgeçayırvedağstepvejetasyonuhakimdir.

Anahtar kelimeler: Rize,flora,vejetasyon.

Rize İlinin Öz Değerleri ve Kaçkarlar

Yrd. Doç. Dr. M. Mustafa AKINERRecep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Zooloji

Anabilim Dalı Fener - [email protected]

Rizeilikendiiçindebarındırdığıözelliklerveçeşitlihabitatlarnedeniylecanlıçeşitliliğivegenetikçeşitlilikanlamındaönemlibirnoktadayeralmaktadır.Biyolojikçeşitliliğinüçbileşeninideaynıandabarındırabilenvevadiler,yaylalarvekanyonlargibifarklıözelliktealanlarıilehemtürlerinhemdepopulasyonlarınönemlisığınakalanlarınıoluşturmasıileönemarzetmektedir.YapısındasahipolduğubitkiselçeşitlilikvebileşenlersayesindedünyacabilinenAnzerbalınındaüretildiğialanolarakkarşımızaçıkmaktadır.Özelliklebuzuldönemlerivearadönemlerdesığınmaalanıoluşturmasıvekorunaklıalanlariçermesi,alandapekçokhayvantürününendemikolarakküçükalanlardakalmasınanedenolmuşnadiralanlardandır.Özelliklealanıngenelindekurt,ayı,domuz,tilki,karaca,yabankeçisi,geyik,sansar,çakal,dağhorozu,kafkassemenderigibiönemlitürlergörülmektebutürlerinönemlibirkısmıhemIUCNhemBernhemdeMerkezAvKomisyonukararlarıilekorumaaltındabulunmaktadır.Alankuşgöçyoluüzerindebulunmasınedeniyledeönemarzetmektevepekçokgöçmenkuşundinlenmealanıolarakkullandığıalanlarıbarındırmaktadır.Ayrıcabazıkuştürleriiçiniseüremealanlarınıiçermektedir.Alandakibitkiçeşitliliğialanınönemlibirbalüretimmerkeziolmasınayolaçmışvebuüretilenballarınhemkalitekontrollerihemdeiçeriklerianlamındaülkemizdeüretimiyapılandiğerballarlakıyaslandığındadahadauygunvedoğal’ayakınolduklarıbilinmektedir.Ayrıcabölgeyeözgükırmızıbeneklialabalıkbulunmaktavebugrupyapaybalıkçılıkveavlanmabaskısıilekarşıkarşıyakalmaktadır.Ancakalanbukadarçeşitliliğibarındırmasıvepekçokcanlınınalanınıiçermesinerağmenözellikleyurtdışıveyurtiçindençeşitlibireylertarafındanalanınözdeğerleriyayurtdışınakaçırılmaktayadaçeşitliyollarlasatılmaktadır.Hernekadarkanunlarlakorunduğubelirtilmesinerağmenalandaçalışanyeterliuzman(biyolog)bulunmadığıiçinalansadecetekdüzebiryaklaşımlaelealınmaktavesorunlarınçözümüiçingerekliişlemleryapılamamaktadır.


Bununengüzelörneğisondönemlerdealanlarımızdankaçırılanvesınırkapılarındayakalanıpteşhisedilemeyensoğanlıbitkitürlerininbulunmasıvebukişileregereklicezalarınverilememesidir.

Anahtar kelimeler: Rize,Kaçkarlar,biyolojikçeşitlilik.

Handüzü ve Çağırankaya Yaylalarının (Rize) Florası

Mustafa ÇOBANOĞLU [email protected], Vagif ATAMOV, Esra DEMİR

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Rize

Buçalışma,RizeilisınırlarıiçerisindeyeralanveDavis’inGridsisteminegöreA8karesindebulunanHandüzüveÇağırankayaYaylalarınınflorasınıtespitetmekamacıylayapılmıştır.Araştırmamateryalleri2009-2011yıllarıarasındadeğişikvejetasyondönemlerindetoplananbitkilerdir.Bitkiörnekleriherbaryumtekniklerineuy-gunolarakkurutulmuştur.BubitkilerintayinleriDavis’in“FloraofTurkeyandTheEastAegeanIslands”adlıeserindenfaydalanılarakyapılmıştır.Yapılantayinlersonucundaaraştırmaalanlarında104familyayaait352cinsve517taksontespitedilmiştir.23taksonPteridophyta,494taksoniseSpermatophytabölümüneaittir.Spermatophytataksolarının10’uGymnospermae,484’üAngiospermaealtbölümüiçindetemsiledilmektedir.484taksonun395’iMagnoliopsida,89’uiseLiliopsidasınıflarınaaittir.Saptanantaksonlarınendemizmoranı%4,25(22takson)olarakbelirlenmiştir.Çalışmaalanlarındakitaksonlarınfitocoğrafikbölgeleregöredağılımı;bilinmeyenler(Genişyayılışlılar)%47,38(245takson),Avrupa-Sibirya%47,19(244takson),İran-Turan%2,12(11takson)veAkdeniz%3,31(17takson)’dir.Çalışmaalanındakibitkilerinhayatformları(Serebryakov,1965)ise;%9,67’si(50takson)ağaç,%12’si(62takson)çalı,%58,6’sı(303takson)çokyıllıkotsu,%4,25’i(22takson)ikiyıllıkotsuve%15,48’i(80takson)tekyıllıkotsudur.Çalışmaalanlarındakienbüyük5familyaAsterceae(52takson),Poaceae(35takson),Rosaceae(31takson),Fabaceae(25takson)veLamia-ceae(24takson)’dir.Ençokcinsiçerenfamilyalarise;Asteraceae(37),Poaceae(25),Rosaceae(21),Fabaceae(17)veLamiaceae(16)’dir.Carex(7),Ranunculus(6)veAllium(6)cinsleritaksonsayısınagöreenbüyükcinslerdir.

Anahtar kelimeler: Flora,Handüzü,Çağırankaya.

Doğu Karadeniz Bölgesi Ormanlarındaki Zararlı Böcekler ve Mücadele Yöntemleri

Yrd. Doç. Dr. Ali SEVİMRecep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Fen - Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü - Rize

[email protected]; [email protected]

Bilindiğigibiormanlar,insanlarvediğercanlılariçinyaşamsalönemehaizolup,ülkeekonomisinebüyükkatkılarıbulunmaktadır.

104


105

DoğuKaradenizBölgesiormanalanlarıbakımındanbüyükbirzenginliğesahipolup,bubölgedebulunanormanlıkalanlarTürkiyegenelinde%24’lükbirdeğergösterirkibudabütünormanlıkalanlarımızındörttebiriniteşkiletmektedir.Bubölgeayrıcasafdoğuladini(Piceaorientalis(L.)Link.)ormanlarınıiçerdiğiiçinayrıbirönemifadeetmektedir.Ülkemizormanlarında50’denfazlazararlıböcektürüyaşamaktavebunlarçeşitliölçülerdeveyoğunluktatahribatlaryapmaktadır.Buzararlıböceklerinormanlardayaptığıtahribatyavaşyavaşortayaçıkmaktaveliteratürbilgilerinegörebutahribatınormanyangınlarınınyolaçtığızararınenazbeşkatıolduğuifadeedilmektedir.Bunedenle,ormanlıkalanlarınkorunmasıbüyükönemtaşımaktadır.DoğuKaradenizormanlarındazararyapanböceklerdenenönemlilerikabukböcekleriolarakadlandırılanDendroctanusmicans(ladindevkabukböceği),Ipssexdentatus(onikidişlikabukböceği)veIpstypographus(sekizdişlikabukböceği)adındakiböcekler-dir.BugünitibariyleormanlarazararverenvekamuoyunungündeminiişgaledenenönemlizararlıiseD.micans’dır.

Bubölgedezararyapanböceklerilemücadeledeentomopatojenikmikroorganizmaların(özelliklefungusların)kullanılmasıDoğuKaradenizBölgesi’niniklimselözellikleridikkatealındığındadikkatçekicigörülmektedir.Şimdiyekadarbuzararlılarlamücadeledeentomopatojenikmikroorganizmalarınizolasyonu,karakteri-zasyonuvepatojeniketkinliklerininbelirlenmesiyönelikbirçokumutvericiçalışmayapılmıştır.Buderlemeçalışmasında,şimdiyekadaryapılançalışmalaragenelbirbakışvebuzararlılarilemücadeledenasılbirönemesahipolduklarınınbelirlenmesiamaçlanmıştır.

Anahtar kelimeler: DoğuKaradenizBölgesi,orman,zararlı,entomopatojen.

Güneydoğu Karadeniz Ekosistemindeki Jelatinli Zooplanktonlar

Yrd. Doç. Dr. R. Evren MAZLUMRize Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi

[email protected]

GüneydoğuKaradenizekosistemindedörttürjelatinlimakrozooplanktonyaygınolarakbulunmaktadır.BunlarikitaneScyphozoanAureliaaurita,RhizostomapulmoveikiCtenophorePleurobrachiapileus,Mnemiopsisleidyi’dir.RhizostomapulmoenyaygınolarakkıyısalsulardabulunurkendiğerüçtürüniseKaradeniz’indeğişikalanlarındadağınıkolarakbulunmaktadır.Budörttürünyanısırailkkez1997yılındaM.leidyi’ninpotansiyelpredatörüolanBeroeovata,Mayer1912ninvarlığındanbahsedilmiştir.GemilerinbalastsularıileKaradenizveAzakDenizi’negirişyapanMnemiopisleidyiileburalardagerçekbirçöküşyaşanmıştır.

Herhangibirtürbirsistemegirişyaptıktanveaşılamabaşlangıcındansonrakiperiyotsüresinceyoğunolarakartmayabaşlamaktadır.Dahasonrabutürlerekolojik,biyolojik,fizyolojik,kimyasal,fizikselvediğerfaktörleridengelemesürecigeçirmektedirler.


İstilacıtürlerinekolojiketkilerigenişdağılımlargösterir.Bazıtürlergirişyaptıklarıyeniekosistemlereçokhafifetkidebulunurken,diğerleriisedahaetkiliolabilir.Sonuçolarakgirişyapanyenitürlerinpredatörolarak,rekabetçiolarakveekosistemdüzeninibozarakyoğunetkidebulunduklarıaçıktır.

Anahtar kelimeler: Zooplankton,Karadeniz,biyoçeşitlilik.

Güneydoğu Karadeniz Makro-Omurgasız Çeşitliliği

Yrd. Doç. Dr. A. Mutlu GÖZLERRecep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi

[email protected]

Karadeniz,Türkiyekıyılarınıçevreleyendenizleriçersindedüşüktuzluluk,darkıtasahanlığıvecanlıçeşitliliğininazlığıilefarklıbiryeresahiptir.Karadeniz’de150m.dendahaderinlerdeyeralanH2Sbektikbölgedekicanlıçeşitliliğinisınırlamaktadır.Karadenizcanlıçeşitliliğinietkileyendiğerbirfaktöriseistilacıtürler-dir.GüneydoğuKaradeniz’deCnidaria,Annelida,Arthropoda,Nematoda,Phoronida,Echinodermatagruplarınaaittürlertespitedilmiştir.GüneydoğuKaradenizMakrobentikfaunasındaenfazlatürçeşitliliğiAnnelida,enaztürçeşitliliğiisePhoronidagrubundagözlenmiştir.

Anahtar kelimeler: Karadeniz,omurgasız,biyoçeşitlilik

Akdeniz Midyesinde (Mytilus galloprovincialis) Ağır Metal Seviyeleri; Giresun Sahil Şeridi Örneği 2011 - 2012

Yalçın TEPE [email protected], Nilgün SÜERGiresun Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü,

Giresun, Türkiye

GiresunİliKaradenizKıyışeridiboyuncayeralanPiraziz,Bulancak,Merkez,Keşap,Espiye,Tirebolu,GöreleveEynesililçesınırlarındanbireristasyontespitedilerek,toplamsekizistasyonoluşturulmuştur.Tespitedilenistasyonlarıncoğrafikonumlarıvebiyoekolojiközellikleriilemidyelerinkirlilikunsurlarınamaruzkalmadurumlarıheristasyoniçintanımlanmıştır.Heristasyondan10adetolmaküzeretoplam80adetAkdenizmidyesi(Mytilusgalloprovincialis)örneklenmiştir.Midyeörneklerininboyağırlıkölçümlerialınıp,numaralandırmalarıyapılmıştır.Derindondurucudabekletilenörnekler,örneklemeperiyodutamamlandığında,ağırmetalseviyelerinintespitiamacıileasitekstraksiyonugerçekleştirilmiştir(APHA,1984).EkstrakteedilenmidyeörneklerindenICP-MS(Brukcer)cihazıileağırmetalseviyeleritespitedilecektir.Halen,ağırmetal(Cd,Co,Cr,Cu,FeiMn,Ni,PbveZn)seviyelerinintespitidevametmektedir.Sonuçlaranalizlertamamlandığındaduyurulacaktır.

Anahtar kelimeler: Midye,ağırmetal,Giresun,kirlilik,deniz.

106


107

Artvin İlinin Faunistik Zenginliği

Yrd.Doç.Dr. Temel GÖKTÜRK [email protected] Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi - Artvin

Faruk BUCAK [email protected] Orman ve Su İşleri Bakanlığı 12. Bölge Müdürlüğü Artvin Şube Müdürlüğü - Artvin.

ZenginormankaynağıveyabanhayatınasahipolanArtvinilibiyolojikçeşitlilikbakımındanTürkiye’ninnadirbulunanillerindendir.Artvin’de2002-2012yıllarıarasındayapılanbilimselçalışmalarsonucu55memeli;230kuş;33sürüngenveam-fibi(ikiyaşamlı)vede192tanesikelebekolmaküzereyüzlerceböcektürününvarlığıtespitedilmiştir.

ArtvinÇoruhVadisiülkemizdengeçen2önemlikuşgöçyollarındanbiridir.Buözelliğindendolayı90türyerli140türdegöçmenolmaküzeretoplam230kuştürüArtvin’deyayılışgöstermektedir.Bukuşlardan2türyokolmatehlikesinde,12türtehlikealtındavede25türhassaskorumastatüsündeyeralmaktadır.BozkırDelicesi,BozkırKartalı,KızılAkbaba,KaraAkbaba,SakallıAkbaba,ŞahKartalveÇayırDelicesibuönemlikuştürlerindenbazılarıdır.

Türkiye’deyaşayanamfibivesürüngentürleritoplamınınyaklaşık%25’iArtvinilindebulunmaktadır.Artvin;13türükertenkeleolmaküzere,semender,yılanvekurbağatürlerininyeraldığı33önemlisürüngeneevsahipliğiyapmaktadır.Busürün-gentürleriiçerisindeArtvinKertenkelesi,KafkasSemenderiveHopaEngerekyılanıenönemlilerindendir.

ArtvinTürkiye’deeşsizdoğasıyla,bulundurduğubitkiçeşitliliğiileyüzlerceböceğinyayılışınaimkansağlamaktadır.Artvin,yayılışıtespitedilen192kelebektürüileTürkiye’ninenzenginillerindenbiridir.Yazaylarında,ilinherilçesindekiköylerde,yaylalarda,meralardavebahçelerindeçoksayıdakelebekgörülebilmektedir.Apollokelebeği,korubenikelebeklerininyanısıraTürkiye’ninendemiktürlerindenmerhabaçokgözlü,hopfer’inçokgözlüsü,çokgözlüTürkmavisivedeçokgözlübüyükTuranmavisiArtvin’inönemlikelebektürlerindendir.

Çalışmaalanındakiihtiyofaunayabakıldığında,Çoruhnehriveyankollarındaçoğunluklasazangillereaitolmaküzere12balıktürününvarlığıbelirlenmiştir.Memelihayvançeşitliliğibakımından20familyayaait55memelihayvanınyayılışgösterdiğiArtvin’debutürlerden,5tanesiNT,1tanesiVU,48tanesiLCve1tanesideDDstatüsündeyeralmaktadır.Buhayvanlardan18tanesiAnnex2de13tanesideAnnex3korumastatüsündebulunmaktadır.KarssıçanıArtvin’detespitedilenveTürkiye’ninendemikbirtürüolaraköneçıkarken,kızılkeçiveçengelboynuzludağkeçisiArtvin’deyayılışgösterenvekorumaaltınaalınmıştürlerdendir.KafkasleoparınınYusufeliilçesinde,yerelhalktarafındanvarlığındanbahsedilirken,bozayıbazıköylerdehalkiçintehditoluşturmaktadır.

Anahtar kelimeler: Artvin,fauna,biyolojikçeşitlilik.


Artvin İli Bitkisel Tür Çeşitliliği

Doç.Dr.Özgür EMİNAĞAOĞLU, Arş.Gör.Emrah YÜKSELArtvin Çoruh Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü,

Orman Botaniği Anabilim Dalı - [email protected]

Buçalışmada,2000-2011yıllarıarasındaArtvinilininbitkiseltürçeşitliliğininsaptanmasıamacıylayapılançalışmalardaneldeedilenverilereyerverilmiştir.BuçalışmaileArtviniliflorası,128familya,624cinseilişkinolmaküzere1864taksona(1761tür)ulaşmıştır.Bubitkitaksonlarının199adetiendemik(endemizmoranı%10.7)olmaküzeretoplam305adetinadirbitkidir.IUCNriskkategorilerinegöre;305tak-sonun15adeti(14endemik)CR,36adeti(32endemik)EN,103adeti(24endemik)VU,87adeti(87endemik)LC,20adeti(19endemik)NTve44adeti(23endemik)DDkategorisindedir.Artvinilindesaptanan305nadirbitkitürünün69adetiKüreselÖlçekte,130adetiAvrupaÖlçeğindevegerikalan106adetiiseUlusalÖlçektetehlikealtındadır.6bitkitürüBernsözleşmesine,17bitkitürüiseCITESsözleşmesinetabidir.

Anahtar kelimeler: Artvin,A8,A9,biyolojikçeşitlilik,endemik,riskkategorisi.

Endemik Bitkiler Açısından Önemli Bir Alan: İliç - Kemah (Erzincan) Arasında Kalan Jipsli Sahalar

Ali KANDEMİR [email protected], Mustafa KORKMAZErzincan Üniversitesi, Fen - Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü - Erzincan

Fuat GÜLER, Abdullah SEVİNÇOrman ve Su İşleri Bakanlığı, 13. Bölge, Erzincan Şube Müdürlüğü - Erzincan

Botanikçilerarasındabileçokazbilinenveendemikbitkileraçısındansonderecezenginpopülasyonlarasahipİliç-Kemah(Erzincan)arasındakijipslialanlarınendemikbitkileraçısındanönemiözetlenmiştir.Alandayaygınolarakbulunanendemikbitkilerinbirlistesiverilmişvedünyadasadecebualanlardayetişentürlerbelirtilmiştir.

Anahtar kelimeler: B7Karesi,endemik,Erzincan,iliç,jipslialanlar,kemah.

Erzincan’a Özgü Bitki Çeşitleri ve Tehditleri

Ali KANDEMİRErzincan Üniversitesi, Fen - Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü - Erzincan

[email protected]

Erzincandoğalolarakyetişen437endemikbitkitürü,ikiendemikbitkimerkezivealtıÖnemliBitkiAlanıilebitkiçeşitliliğiaçısındanTürkiye’ninenönemliillerininbaşındagelmektedir.Endemikbitkitürlerinin45tanesiErzincan’aözgüdür.Butürlerdoğalortamlarındaizoleolmuşküçükpopülasyonlarhalindebulunurlar.

108


109

Günümüzdebilinçsizarazikullanımı,yaygınmeracılıkfaaliyetleri,ulaşımağlarınıngenişletilmesi,madencilik,kurutma,erozyongibitehditlernedeniyleyüksekriskaltındadırlar.Buçalışmada,Erzincan’ınbitkiçeşitliliğiözetlenerekdünyadasadeceErzincan’dayetişenbitkitürlerilistelenmiş,butürleritehditedenetmenlerbelirtilmiştir.İldekibitkizenginliğinkorunmasınakatkıdabulunabilecekönerilerdebulunulmuştur.

Anahtar kelimeler: B7-8Karesi,endemikler,Erzincan’aözgübitkiler.

Dere Alabalığının (Salmo trutta forma fario) Sistematikteki Yeri ve Bazı Özellikleri

Gonca ALAK [email protected]ürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü

Arzu UÇAR, Esat Mahmut KOCAMAN, Muhammed ATAMANALPAtatürk Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Su Ürünleri Yetiştiriciliği Bölümü

Bölgemizsularında30’unüzerindebalıktürübulunmaktadır.Butürleriçerisindeyeralanderealabalığı(Salmotruttaf.farioLinnaeus,1758)DoğuAnadolu,KaradenizveİçAnadolubölgesisularındayaşamaktaveyörehalkıtarafındankırmızıbeneklialabalıkolarakbilinmektedir.BuderlemedeSalmonidaefamilyasınaaitönemlibirtürolanderealabalığının(Salmotruttaf.farioLinnaeus,1758)biyolojisivesistema-tiktekiyerihakkındakibilgilerbirarayagetirilmiştir.

Anahtar kelimeler: Derealabalığı,salmotruttaformafario,sistematik.

Erzurum ilinin Önemli Biyoçeşitlilik Alanları

Yrd. Doç. Dr. M. Akif IRMAK [email protected], Prof. Dr. Hasan YILMAZAtatürk Üniversitesi, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi,

Peyzaj Mimarlığı Bölümü - Erzurum,

BuaraştırmaErzurumiliveyakınçevresindefarklıvejetasyontipleriniiçeren8ayrıbölgedeyürütülmüştür.Görselaçıdandikkatçekenpeyzajbitkileriincelenerek,bubölgelerinfloraturizmpotansiyelibelirlenmiştir.2005ve2008yıllarıarasında,ve-jetasyondönemleriboyuncayapılan30’unüzerindearaziçalışmasısonucundatespitiyapılanbitkilereaitgörünümler,koordinatlar,rakım-yöneybilgileriveçeşitliyetişmealanıözelliklerineyerverilmiştir.Herbirçalışmabölgesinde,önemlibitkiselçeşitlilikgösterenalanlarındoğalotsuveodunsubitkileriaraziçalışmalarıilebelirlenmiştir.

Çalışmaalanlarınınbelirlenmesindedahaönceyapılmışaraştırmalarvearaziçalışmalarındanfaydalanılmıştır.Çalışmasonucundaincelenen8bölgeiçerisindeendikkatçekicialanlarınErzurum-Tortum-UzundereyolgüzergahıvePalandökenDağlarıolduğutespitedilmiştir.Erzurumiliiçerisinde1400civarındabitkitürübulunmaktaolup,bunlarınyaklaşık250’sininendemikolduğuveülkemizinenzenginbitkiselçeşitlilikbarındıranillerdenbiriolduğuvurgulanarakfloraturizmininöneminedeğinilmiştir.


Anahtar kelimeler: Erzurumbitkileri,floraturizmi,biyoçeşitlilik,peyzajbitkileri.

Türkiye’deki Sukkulent Bitki Çeşitliliği: Sedumlar (Crassulaceae)

Prof. Dr. Faris KARAHAN Atatürk Üniversitesi, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü Erzurum

[email protected] STEPHENSON,

Sedum Society, 8 Percy Gardens, Choppington, Northumberland,NE62 5YH, UK, [email protected]

Yrd. Doç. Dr. Işık ÖZ, Atatürk Üniversitesi, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü Erzurum

[email protected]. Doç. Dr. Neslihan DEMİRCAN,

Atatürk Üniversitesi, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü [email protected]

TürkiyeçoksayıdaSedumtürünüiçermesinedeniileAvrasya’nınenönemlialanlarındanbiridir.Bukadarçokçeşitlilik,Türkiye’ninkayalıklıyamaçlar,derinvadilergibihabitatzenginliğisağlayanaşırıyükseklikfarklılıklarıgibitopografikyapısınınhareketliliğininbirsonucudur.Çalışmada,Türkiye’dekiSedumçeşitliliğicoğrafidağılımveilgilipeyzajkarakteristiğiaçısındandeğerlendirilerek,endemikvenadirSedumtürleritespitedilmiştir.Çalışmanınsonucunda,11’iendemik,1’inadir,5’ialttürve4’üvaryeteolmaküzeretoplam44Sedum(stonecrop)türücoğrafikdağılışlarınagöreDavis’inkarelemesistemikullanılarakTürkiyeharitasıüzerindeharitalanmıştır.

Anahtar kelimeler: Sedum,sukkulentbitkiler,Türkiye.

Biyolojik Çeşitliliği Tehdit Eden Ana Unsurlar ve Iğdır

Ahmet ULUDAĞIğdır Üniversitesi, Ziraat Fakültesi - Iğdır

[email protected]

BiyoçeşitliliğitehditedenbeşanaunsurIğdırbağlamındaelealınmıştır.Iğdır’dakigöçündoğurduğuyapılaşma,istilâcıyabancıtürleringirmeyedevamediyorolması,dünyagenelindeolduğugibikaynaklarınisrafı,kirlilikveiklimdeğişikliğiilebirlikteIğdır’dadabiyoçeşitliliktehditaltındadır.Öncelikleilincanlıvarlığınınbelirlen-mesivesonradageleceğeyönelikkestirimleryapılmasınaihtiyaçvardır.

Anahtar kelimeler: Igdır,flora,fauna,biyoçeşitlilik,iklim.

110


111

Iğdır İlinin Biyolojikçeşitliliği Üzerine Bir Bildiri

Mete TÜRKOĞLUOrman ve Su işleri 13. Bölge Müdürlüğü Iğdır Şube Müdürlüğü - IĞDIR

[email protected]

Türkiye’ninDoğuAnadoluBölgesindeyeralanIğdırilijeolojikvecoğrafikyapısı,toprakveiklimözelliklerisebebiylemikroklimaolaraközellikarzetmektedir.Bölgedebiyolojikvarlıklarıntespitiveenvanteriçalışmalarıyeterlideğildir.Ancakmev-cutçalışmalarlabelirlenentürlerilinbiyolojikçeşitlilikaçısındanöneminigöstermektedir.Yapılacakenvanterçalışmalarıvemüteakibenalınacaktedbirlerlebiyoçeşitliliğinkorunmasısağlanacağıdüşünülmektedir.

Anahtar kelimeler: Iğdır,flora,fauna,biyoçeşitlilik.

Iğdır Yöresinde Dağcılık Sportif ve Faaliyetlerinin Geliştirilmesi Biyoçeşitliliğin Korunması

Sözer AKYILDIRIMIğdır Üniversitesi Meslek Yüksek Okulu

Türkiye’ninDoğuAnadoluBölgesindeyeralanIğdırilijeolojikvecoğrafikyapısı,toprakveiklimözelliklerisebebiylemikroklimaolaraközellikarzetmektedir.

Anahtar kelimeler: Iğdır,AğrıDağı,turizm.

Biyolojik Çeşitliliği Tehdit Eden Küresel Problem Pestisitler ve Doğu, Güneydoğu Anadolu Perspektifinde Alternatif Zirai Mücadele Uygulamaları

Yrd.Doç.Dr. İnanç ÖZGENFırat Üniversitesi Baskil Meslek Yüksekokulu, Bahçe Tarımı Bölümü - Elazığ

[email protected]

Pestisitleruygulamalarıküreselanlamdainsanbesinineortakolanzararlı,hastalıkveyabancıotlarınortadankaldırılmasıiçinkullanılanenetkiliyöntemlerdenbiridir.Ancaktoksiketkilerindendolayıbiyolojikorganizmalaraönemlizararlarver-mektedir.Pestisitlerdirektveendirektolaraktoprak,yüzeyvezeminsuları,flora,faunavesuyaşamınaolumsuzetkilerdebulunmaktadır.PestisitlerininsansağlığınavebiyoçeşitliliğeolanzararlıetkileriniortadankaldırmakamacıylaEntegreMücadele(IPM)yaklaşımlarınınyaygınlaştırılmasıvebiyoçeşitliliğindesteklenmesigerekmekte-dir.Buamaçlapestisitlerinekosisteminyapısıvefonksiyonlarıaçısındanzararları,bitkivehayvanperspektifindekirlenmeölçüleri,toprakvetoprakmikroorganizmalarına,suyaşamına,çevreyeolanzararlıetkileritartışılarak,DoğuveGüneydoğuAnadolubölgesindebiyolojikçeşitliliğinkorunmasınaimkansağlayan;SiirtveMardinillerindeorganiktarımçalışmaları,Mardinilindepamukzararlılarınıbaskıaltınaalmakamacıyladoğalfloranındesteklenmesineyönelikpamuk-yoncaiçiçebitkiyetiştirme,


Süne(EurygasterintegricepsPutt.(Hemiptera:Scutelleridae)zararlısınakarşıbuğdaybitkisindeyapılanbiyolojikmücadeleçalışmaları,bağalanlarındazararlıbağüveziArboridiaadanae(Dlabola,1957)(Hemiptera:Cicadellidae)’nekarşıyapılanbitkiselin-sektisitlerlemücadeleçalışmalarıileyapılandiğerbazıbiyolojikvebiyoteknikmücadeleçalışmalarınadeğinilecektir.

Anahtar kelimeler: BiyolojikÇeşitlilik,Pestisitler,IPM.

Kentleşmede Böcek Biyo-Çeşitliliğinin Korunması için Ekolojik Yaklaşımlar ve Eğitim Fırsatları

Yrd.Doç.Dr. İnanç ÖZGENFırat Üniversitesi Baskil Meslek Yüksekokulu, Bahçe Tarımı Bölümü - Elazığ

[email protected]

Kentleşmeböcekbiyo-çeşitliliğiniolumsuzetkileyenenönemlisorunlariçerisindedir.Şehirleşmeiçerisindetarımalanlarıveormanalanlarızarargörmektedoğalolarakböcekyaşamalanlarıolumsuzetkilenmektedir.Bunedenleçevreninböceklerinyaşamınauygunolarakdizaynedilmesi,kentyaşamındadoğalortamındevamıvesürdürülebilirliğiaçısındanönemlidir.Şehiryaşamıiçerisindepolinatörlerinyaşamınaolanaksağlayacakbitkilerinyetiştirilmesi,ayrıştırıcılarınekosistemlerininbozulmaması,zararlılarıbaskıaltınaalacakdoğaldüşmanlarınyaşamalanlarınınkorunmasıvebesinzincirlerininmuhafazaedilmesibaşlıcaönlemleriçerisindedir.Buamaçlaşehirlerdeböceklerinyaşamasıvemuhafazasıiçinözelbotanikvezoolo-jikbahçeler,sumuhafazaalanlarıveşeritleri,yolkenarıvejetasyonları,boşaraziler,golfalanları,çatılarınyeşilalanlarladizaynıönemlidir.Bunedenlebiyologlarınveentomologlarınbiraradaçalışarakheryöreninkendinehasbiyoçeşitliliğeyönelikbitkidizaynlarıvedoğalçevredizaynlarınıoluşturarakböceklerinbesinzincirlerinikorunmasınayönelikçalışmalarıyürütmelerigerekmektedir.Buçalışmalarındışında;biyoçeşitlilikbilincininoluşturulmasıiçinülkemizinherbölgesindeböcekmüzelerininkurulması,kelebekevlerininvedoğalyaşamaalanlarınınaçılmasıönemlidir.Herildebiyo-çeşitlilikvekorunmasınayönelikeğitimlerininheryaşveeğitimgrubunauygunolarakverilmesivedoğafarkındalığınınyaygınlaştırılmasıgeleceknesilleriçingereklidir.

Anahtar kelimeler: Kentleşme,biyoçeşitlilik,böcekler.

GAP’ın Bitki Çeşitliliği Üzerinde Yapılan Son Floristik Araştırmalar

Prof. Dr. Hasan AKANHarran Ün. Fen Edeb. Fak. Biyoloji Böl. - Şanlıurfa, [email protected]

GüneydoğuAnadoluBölgesi’ndeAdıyaman,Batman,Diyarbakır,Gaziantep,Kilis,Mardin,Siirt,ŞanlıurfaveŞırnakillerininkapsadığıalan“GAPBölgesi”olaraktanımlanmaktadır.YukarıMezopotamyanın,DicleveFırat’ınuzandığıbirbölgedirGAP…

112


113

ÖnemliortaçağyerleşmelerindenvekültürkatmanlarıylabirtarihhazinesiolanHasankeyf,KommageneuygarlığınınizlerinitaşıyanNemrutDağıMilliParkı,Şanlıurfa-DiyarbakırarasındakisönmüşvolkanikdağözelliğindeolanKaracadağveçevresindekiNeolitikDönemeaitilktarımkültürleri,dünyanınmegaprojelerindenAtatürkBarajı,GAP’ınmerkeziolanHarranovası,yabanifıstıkağaçlarıylaünlüveülkemizinsonMilliParkıolanTektekdağları,HellenistikdöneminönemlibirticaretmerkezitarihiantikkentZeugmaveİkibinyıldırdimdikayaktaolanMalabadiileCendereKöprüleriGAP’ınanagöbeğindeburamburamtarihkokmaktadır.

GAP’ınbüyüleyiciveotantikkültürününyanısıra,eşsizbirdoğasıveharikabirdoğalbitkiörtüsüdevardır.

2000’liyıllardansonrabölgedeaçılanyeniüniversitelerbuaraştırmalarahızkatmıştır.

Bölgedenbitkitoplayanilkaraştırıcılar;1841yılındaKotschy,1888yılındaSintenisve1965’liyıllardaiseP.H.Davissayılabilir.Ayrıca,Zohary’ninbölgevejetasyonuileilgilibirçalışmasıvardır.

GAP’tabugünekadaryapılanfloristikçalışmalararasında,DiyarbakırveÇevreİlleriEğreltileri,CeylanpınarDevletÜretmeÇiftliğininFlorası,TektekDağlarıFlorası,KaracadağBitkiÇeşitliliği,Sofdağıflorası,NemrutDağıvejetasyonu,Kaşmerdağıflorası,KalecikDağıFlorası,AdıyamanKuyuluErozyonBölgesiFlorası,Şanlıurfageofitflorası,ŞanlıurfaBaklagilbitkilerflorası,EğililçesininflorasıveBotanÇayıvadisiflorasıgösterilebilir.YapılanbufloristikaraştırmalardahaçokŞanlıurfa,DiyarbakırveGaziantepillerindeyoğunlaşmıştır.HenüzMardin,Şırnak,KilisveSiirtileilgiliçalışmalarınyapılmadığıgörülmektedir.

Busunumda;GAP’ınbitkiçeşitliliğiüzerindeyapılansonfloristikaraştırmalarayerverilecek,sonaraştırmalaradikkatçekilecekveyöreninbazıendemiktürleridedialarlagösterilecektir.

Mardin İlinde Biyolojik Çeşitlilik

Prof. Dr. Yaşar KASAP, Öğr. Gör. İnci GÜLER [email protected] Artuklu Üniversitesi Kızıltepe Meslek Yüksekokulu Bitkisel ve

Hayvansal Üretim Bölümü - MARDİN

Canlılarınyaşadıklarıortamlarveetkileşimhalindebulunduklarıdiğercanlıvecansızlar,biyolojikçeşitliliğinbirerparçasınıoluşturmaktadır.Hercanlıtürü,taşıdıklarıgenleriyle,yaşadıklarıyerleriyleveekosisteminişlemesiiçinsunduklarıçeşitlihizmetleriylebiyosferinvazgeçilmezbirerparçasıdır.Busisteminbirparçasıolaninsantürüde,biyolojikçeşitlilikten,değişikekolojik,ekonomikvekültürelyararlarsağlamaktadır.


Ekosisteminveonunparçalarınınbozulması,oradabulunancanlıvecansızlarınsunduğuhizmetlerindurmasınaveensonundasistemintümününbozulmasınayolaçmaktadır.Başkabirifadeylebiyolojikçeşitlilik,birbölgedekigenlerin,bugenleritaşıyantürlerin,butürleribarındıranekosistemlerinvebunlarıbirbirinebağlayansüreçlerintamamınıkapsamaktadır.Budurumdabirekosistemdekibiyolojikçeşitlilik,genetikçeşitlilik,türçeşitliliği,ekosistemçeşitliliği,ekolojikolaylarçeşitliliğindenoluşmaktadır.Buçalışmada,GüneydoğuAnadoluBölgesindeyeralanMardinilininiklimözellikleri,florası,endemiktürlerivetıbbiamaçlıkullanılanbitkileriayrıntılıolarakderlenmiştir.

Anahtar kelimeler: Biyolojikçeşitlilik,ekosistem,Mardin

Siirt İlinde Yayılışı Bulunan Nadir - Endemik Bitki ve Hayvan Türleri

Yrd. Doç. Dr. Osman KARABACAK [email protected],Yrd. Doç. Dr. Lokman KAYCİ [email protected]

Siirt Üniversitesi, Fen - Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü - SİİRT,

Biyolojikçeşitlilik,dünyaüzerindeyaşayanbütüncanlılarınveonlarınyaşadıklarıortamlarınfarklılığıveçeşitliliğidir.Ülkemizisegerektürgerekseeko-sistemleraçısındanoldukçazenginkaynaklarasahiptir.Ancakülkemizdebiyoçeşitliliğinortayakonmasınısağlayacakaraştırmalarbirtaraftanbualandaçalışanpersonelinazolması,birtaraftandagereklibütçeninayrılamamasıgibinedenlerleyetersizkalmaktadır.Biyolojikçeşitliliğinvedoğalkaynaklarınkorunmasıvesürdürülebiliryönetimiönceliğigiderekartanbirkonuolarakdünyagündemindeyeralmaktadır.Genetikçeşitliliğintürveekosistemçeşitliliğiylebirliktekorunmasıvedevamlılığınsağlanmasının,geleceknesilleriçinyaşamsalbirönemesahipbirkonuolduğutartışmasızolarakkabuledilmektedir.

Hızlayokedilendoğalalanlarvesonzamanlardagündemegelenküreselısınmagibiolumsuzfaktörlerinetkisialtındaolandünyamızınbiyolojikkaynaklarınınbiranönceortayakonmasıvedevarolançeşitliliğinkorunması,kaynaklarınıhızlatükettiğimizdünyamızaveinsanlığaolanborcumuzdur.

Günümüzdebilimadamlarıbiyoçeşitlilikaraştırmalarınasadecefauna,florazenginliğiolarakdeğilaynızamandamoleküler,mikrobial,filogeni,genetikveeko-sistemleraçısındandayaklaşmaktadır.Biyoçeşitlilikinsanlarınbugünenfazlaihtiyaçduyduğuendüstrilerinaltyapısınıoluşturmaktadır.Bunlartarım,meracılık,ormancılık,balıkçılıkveturizmolduğukadargünlükyaşamındatemelunsuruolarakkabuledilmektedir.Sonaraştırmalarlabiyolojikçeşitlilikkonusununbeklenmedikyenikaynaklarıdakapsadığıortayaçıkmış,yapı,robotteknolojisiveFarmasötikBotanikalanlarındaönemigiderekartmıştır.

114


115

Ülkemiz,Avrupa-Sibirya,İran-TuranveAkdenizbiyocoğrafikbölgelerininortasındabulunmaktadır.Buüçbölgenintürlerininbüyükbirkısmıülke-mizdeyaşadığından,biyolojikçeşitlilikkonusundakomşularımızagöredahazenginolduğumuzbirgerçektir.Ancakneyazıkkibiyolojikçeşitliliğinbilimselbirlistesidahigünümüzekadartamolarakortayakonamamıştır.Yapılançalışmalar,gerekperso-nel,gerekseyatırımaçışındanyeterincedesteklenemediğindenyetersizkalmaktadır.Ayrıcaözellikledoğubölgelerindegüvenliknedeniyledeyapılançalışmalarkesin-tiyeuğramaktadır.Siirtiliveçevresindeyapılanfloristikvefaunistikçalışmalarsınırlıolmaklaberaberbölgeiçinönemliveneslitehlikealtındaolanbitkivehayvantürlerinibarındırmaktadır.

Anahtar kelimeler: Biyoçeşitlilik,flora,fauna,Siirt.

Malatya İli Biyoçeşitlilik Sıcak Bölgelerinin BelirlenmesindeBir Ön Çalışma; Tohma Vadisi (Sivas - Malatya, Türkiye) Florası

Yrd. Doç.Dr. Birol MUTLU, Arş. Gör. Şükrü KARAKUŞİnönü Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 44280 Malatya

[email protected]

Buçalışmada,TohmaVadisi(Gürün-Darende)florasıaraştırılmıştır.Araştırmaalanından2007-2009yıllarında1466bitkiörneğitoplanmıştır.Çalışmaso-nucunda80familyave312cinseait680tür,15alttürve8varyeteolmaküzere,toplam703taksontespitedilmiştir.Alandabulunantürlerin128’i(%18.82)endemikolduğuvebutürlerden33tanesininyakınbölgefloralarıiçindeyeralmadığıbelirlenmiştir.Alaniçerisindefloristikbakımdanhassaslıksırasınagöre7farklıbölgebelirlenmiştir.

Anahtar kelimeler: Flora,TohmaVadisi,Malatya.

Gaziantep İli Bitki Çeşitliliği

Hasan AKGÜL [email protected], Murat KÜTÜK, İ. Halil KILIÇ, Mehmet ÖZASLAN

Gaziantep Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü - Gaziantep

IlımankuşaktayeralanTürkiye’ninbiyoçeşitlilikaçısındankomşuülkelerlekarşılaştırıldığındasahipolduğufarklıcoğrafikkoşullarnedeniylebüyükzenginlikgösterdiğibilinmektedir.GüneydoğuToroslarıngüneyindenSuriyesınırınakadarolanalanıkapsayanveyedicoğrafikbölgedenenküçüğüolanGüneydoğuAnadoluBölgesidesanılanınaksinezenginbirbitkiçeşitliliğinesahiptir.Türkiye’dekibitkilerin%30-35’ibubölgedeyetişmektedir.GaziantepiliGüneydoğuAnadoluBölgesi’nedâhilolupdoğusundaŞanlıurfa’nınBirecikveHalfetiilçeleri,batısındaOsmaniye’ninBahçeilçesi,güneybatısındaHatay’ınHassailçesi,kuzeyindeKahramanmaraş’ınPazarcıkİlçesi,kuzeydoğusundaAdıyaman,güneyindeSuriyevegüneybatısındaKilisilsınırlarıylaçevrilidir.


Gaziantep’ingüneyindevebatısındaAkdeniziklimindenmutedilyarıkarasaliklimtipiözelliklerigözlenirkenilmerkeziveçevresindeözellikledoğuvekuzeykesimlerindemutedilkarasaliklimözelliklerigörülmektedir.GaziantepilininçokbüyükbirbölümüGüneydoğuAnadolustepalanıiçindekalmaktadır.İlinkuzeybatıkesimiiseAkdenizbitkiörtüsüileGüneydoğuAnadolustepörtüsüarasındabirgeçitalanıdurumundadır.Gaziantepiligerekbulunduğucoğrafikonumgereksesahipolduğuiklimözelliklerinedeniylezenginbirbitkiçeşitliliğinesahiptir.Gaziantepilibitkiçeşitliliğinibelirlemekiçinyapılançalışmalarabakıldığındaikifarklıtipteçalışmayarastlanmaktadır.Yapılançalışmaların,yabelirlibirbölgeninbitkiçeşitliliğiniortayakoymakiçingerçekleştirilençalışmalaryadabelirlibirbitkitürününildekidağılışınıbelirlemeyeyönelikçalışmalarolduğugörülmektedir.BubildirideGaziantepilflorasınıbelirlemekiçinyapılançalışmalarhakkındabilgiverilmiştir.

Anahtar kelimeler: Biyoçeşitlilik,bitki,Gaziantep.

Kilis İli ve Çevresinin Biyoçeşitliliği

Doç. Dr. Nazım ŞEKEROĞLU [email protected], Uz. Bio. Kamil AYDIN, Yrd. Doç. Dr. Hikmet Y. Çoğun, Yrd. Doç. Dr. İsmail ARIKilis 7 Aralık Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 79000 - Kilis

KilisiliAkdenizileGüneydoğuAnadoluBölgeleriarasındageçişkuşağındayeralmaktadır.İklimözellikleribakımındangenelolarakAkdeniziklimkuşağınınetkisindekalanyörebiyolojikçeşitlilikbakımındanhemAkdenizhemdekarasaliklimelemanlarınıbarındırmaktadır.Bitkiçeşitliliğibakımındanoldukçazenginolanyöredefloraçalışmalarıyakınzamandabaşlamışolup,yöredetespitedilenbitkile-rinherbaryumlarıKilis7AralıkÜniversitesi,Fen-EdebiyatFakültesi,BiyolojiBölümüHerbaryumu’ndamuhafazaedilmektedir.Kilisveçevresindehâlihazırda41familyayaait134cinsebağlı169bitkitaksonutespitedilmiştir.İçerdikleritürsayısınagörebitkifamilyalarışuşekildedir:Pinaceae1,Cupressaceae1,Ranunculaceae3,Papavera-ceae2,Crusiferae(Brassicaceae)11,Capparaceae1,Resedaceae1,Caryophyllaceae6,Guttiferae2,Malvaceae1,Linaceae4,Geraniaceae2,Vitaceae1,Rhamnaceae1,Anacardiaceae1,Fabaceae22,Rosaceae7,Crassulaceae1,Umbelliferae(Apiace-ae)7,Caprifoliaceae1,Dipsacaceae1,Compositae(Asteraceae)26,Campanulaceae1,Primulaceae1,Oleaceae2,Convolvulaceae3,Boraginaceae8,Scrophulariaceae4,Orobancheaceae2,Lamiaceae12,Euphorbiaceae2,Fagaceae1,Salicaceae1,Rubiaceae2,Araceae1,Liliaceae8,Iridaceae4,Orchidaceae3vePoaceae9’dur.

Kilisilisınırlarındayeralandereveakarsulardayaşayanbalıktürlerininyanısıra,özellikledoğalbiyosferalanniteliğikazanmışolanmayınlıarazilerdedebirçokhayvantürününyaşamaktaolduğubilimselçalışmalardananlaşılmaktadır.KınacıkDeresiveAfrinÇayı’ndakibalıktürlerinintespitedilmesiKilisilininbiyolojikzenginliğininortayaçıkarılmasıvekorunmasınakatkıdabulunmasıaçısındanönemtaşımaktadır.

116


117

Yapılanöncekiçalışmalarışığında;busulardaCyprinidaefamilyasınaaitLeuciscuslepidus,Capoetabarroisi,Capoetadamascina,GarrarufaveBalitoridaefamilyasınaaitBarbatulapanthera,Paracobitistigris,Paracobitismalapterura,OxynoemacheilussamanticaveOxynoemacheilusargyrogrammatürleritespitedilmiştir.AncakCyprinidaefamilyasınaaitolanPseudophoxinuskervillei,AlburnoidesbipunctatussadeceKınacıkDeresi’nde,BarbuspectoralisisesadeceAfrinÇay’ındatespitedilmiştir.MemelihayvanlararasındaKiliskeçisi,hertürlüiklimkoşullarınauyumsağlayabilen,ekstansifveentansifkoşullarda,küçükaileişletmelerihalindeveyasürülerhalindeyetiştirilebilen,sağlamvücutyapılı,uzunyürüyüşyetenekli,sütvedölverimiyüksekbirkeçiırkıdır.Etverimiçokiyidir.Ayrıca,mayınlıbölgeyeyakınkısımlardaHyaenahyaena(sırtlan),Spalaxleucodon(körfareler),Allactagaeuphratıca(araptavşanı),MicrotusguentheriveMicrotussocialisfareleribulunmaktadır.BöcektürleribakımındanKilisveçevresindebulunduğubelirtilentürlerGaziantepilindetespitedilenböcektürleriilebenzerlikgöstermektedir.Bunlar;Dichochrysaprasina(Tjeder,1949),Dichochrysaflavifrons(Brauer,1850),Chrisoperlacarnea(Stephens,1836),Hypochrysaelegans(Burmeister,1839),Palpareslibelluloüdes(Linnaeus,1764),Creoleonplumbeus(Olivier,1911),Delfimeusirroratus(Olivier,1911),Distoleontetragrammicus(Fabricus,1798),Myrmecaelurustrigrammus(Pallas,1771),Nemopterasinuata(Olivier,1811)’dır.

Anahtar kelimeler: Biyolojikçeşitlilik,çevre,Kilis.

Doğa Koruma’ya Yerel Çözümler ve Türkiye’nin Canı

Başak Avcıoğlu Çokçalışkan, Çağrı Göcek, Mustafa Özgür BerkeWWF - Türkiye

Türkiye’deküreselölçektetehlikealtındaolanbitkivehayvantürlerininsayısı134’eulaşmıştır.BüyükkeditürlerindenAslan(Pantheraleo),Anadoluparsı(Pantherapardustulliana)veHazarkaplanı(Pantheratigrisvirgata);Türkiye’deyokolantürlerdenbazılarıdır.Yakalıtoy(Chlamydotisundulata),İranalageyiği(Damadamamesopotamica)veyabaneşeği(Equushemionusanatoliensis)yeryüzündebazıbölgelerdevarlıklarınısürdürmeyeçalışmakta,ancakartıkAnadolu’dayaşamamaktadır.Son30-40yılda,Türkiye’dekipekçokdoğalyaşamalanı,geridönülemezbiçimdetahripedilmiştir.DünyaileparalelolarakTürkiye’dededoğakorumaçalışmalarıilkbaştatürlerinkorunmasıüzerinebaşlamışancakdoğabilimlerindekigelişmeler,insanlarındabilinçseviyelerininartmasıvedolayısıylayörehalkınındadoğakorumayadahiledilmesivekatılımlarınınartmasıylaalankorumaçalışmalarıhızkazanmıştır.Herkonudaolduğugibidoğakorumaçalışmalarındadasiviltoplumkuruluşları(STK)gücünüvedesteğinihalkınkatılımındanalmaktadır.KonusundauzmanlaşmışvedeneyimlibirsiviltoplumkuruluşuolanWWF-Türkiye(DoğalHayatıKorumaVakfı)de“Küreselsorunlarayerelçözümler”vizyonuileülkemizinsahipolduğudoğalzenginliğinkorunmasıiçinyörehalkıylaişbirliğiiçindeçalışmayıveyerelçalışmalarındesteklenmesiniöngörmektedir.


Buamaçla,Türkiye’ninherbirköşesindebiyolojikçeşitliliğinkorunmasıiçinetkinliklerdebulunanSTK’larıdesteklemekamacıyla“Türkiye’ninCanıHibeProgramı”nıoluşturmuştur.Programkapsamında,türvehabitatkorumaçalışmaları,biyolojikçeşitliliğinvedoğalyaşamalanlarının(habitat)korunmasınayönelikfarkındalıkyaratmavekamuoyuoluşturmaçalışmalarıvekırsalbölgelerde,baştatarımvehayvancılıkolmaküzeresürdürülebilirüretimyöntemlerineveyaklaşımlarınailişkinbilgiyigeliştirmeyeveyaymayayönelikçalışmalardesteklenmektedir.Bubildirininamacı,doğakorumaçalışmalarındasiviltoplumkuruluşlarınınçalışmalarınıvedoğakorumadayerelkatılımcılığınkatkısınıdeğerlendirmektir.

Yaşayarak Karadeniz’i Öğreniyorum (Karadeniz Eğitim Kutusu)

Nilüfer Araç [email protected] Doğa Koruma Sorumlusu, WWF Türkiye (Doğal Hayati Koruma Vakfi)

Meltem Ceylan Alibeyoğlu [email protected] PYP ve Projeler Koordinatörü, Darüşşafaka Eğitim Kurumları

Ceyda Alpay [email protected] Sorumlusu, UNDP

Karadeniz,milyonlarcacanlıyaevsahipliğiyaparken,kültürelvetarihipekçokdeğerinyaşamasınadaolanaksağlamıştır.Oysa,günümüzdeKaradeniz’inkendineözgüekolojikyapısıbüyükzarargörmektedir.Karadeniz’inadıbugün;denizkirliliği,aşırıavlanma,deniztabanında,kıyıvenehirlerüzerindeyapılanfizikseldeğişikliklergibisorunlarlabirlikteanılmaktadır.Karadeniz,buyönüylesadecealanuzmanlarınındeğileğitimcilerindeüzerindeyoğunolarakçalışmasıgerekenbiralandır.60.HükümetProgramı,9.KalkınmaPlanıveMEB2007-2013çalışmaprogramındauygulamalıçevreeğitimlerininartırılarakdevamedilmesiöngörmektedir.Buamaçla,T.C.MilliEğitimBakanlığı(MEB),Karadeniz’inKirliliğeKarşıKorunmasıKomisyonu(BSCPS),DoğalHayatıKorumaVakfı(WWF-Türkiye),BirleşmişMilletlerKalkınmaProgramı(UNDP)veCoca-ColaHerDamlaDeğerKatarProjesidesteğiyle“KaradenizEğitimKutusu”7biliminsanı,3eğitimuzmanı,2bilimseleditöraracılığıylaKaradenizEğitimKutusuhazırlanmıştır.

Karadeniz’insahipolduğubiyolojikçeşitlilikdeğerlerinindahayakındantanınmasıvekorunmasıamacıylaKaradeniz’ekomşu6ülkedeki9-12yaşarasındakiçocuklarauygulanmaküzerebiliminsanlarıveeğitimuzmanlarıtarafındanhazırlanmışbireğitimmateryalidir.2010yılındahazırlanmasıvebasılmasıtamamlananKaradenizEğitimKutusu;yapılandırmacıeğitimyaklaşımınaparalelolaraköğrencininsüreceaktifkatıldığıbirniteliktehazırlanmışolanKaradenizEğitimKutusu;biröğretmenelkitabı,Karadeniz’deyaşayancanlılarıanlatanKaradeniz’deYaşamKartları,Karadeniz’deYaşamPosteri,KaradenizHaritasıveCD’denoluşmaktadır.ÖğretmenElKitabı,beşbölümdenoluşmakta;herbirbölüm,obölümleilgilibilgilendiricimetinveetkinlikörnekleriiçermektedir.T.C.MilliEğitimBakanlığıİlköğretimGenelMüdürlüğü’yleimza-lananMart2010tarihliprotokoliletümKaradeniz’ekıyısıolanilköğretimokullarındauygulanabileceğinekararverilmiştir.

118


119

2010-2011öğretimyılıboyuncaöğretmeneğitimiuygulanmasıileyaklaşık2000gönüllüFenveTeknoloji,SınıfveSosyalBilgileröğretmenininKaradenizEğitimKutusu’ndanyararlanmasısağlanmıştır.

Anahtar kelimeler: Karadeniz,eğitim,koruma.

Manyas (Kuş) Gölü Florası ve Kıyı Kuşlarının Üreme ve Beslenme Habitatlarında Bulunan Bazı Bitki Türleri

Hatice YURTTAŞ [email protected] ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü - Ankara

Ayşegül Elif SAVCI YORULMAZ [email protected] Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, Ekoloji Anabilim Dalı Beytepe - Ankara

Buçalışmada,BalıkesirilsınırlarıiçindekalanManyas(kuş)Gölüveçevresindekıyıkuşlarınınbeslenmeveüremealanındabulunanbazıbitkitürleritespitedilmiştir.Buamaçlakıyıkuşlarıbeslenmehabitatlarından,KocaçayDeltasıveSığırcıDeltasıçevresinde,Nisan-Mayıs2009’dabitkiörnekleritoplanmıştır.ToplananörneklerHacettepeÜniversitesiBiyolojiBölümüBotanikAnabilimDalı’ndateşhisettirilmiştir.BeslenmeveüremealanlarıdışındakalanfloraelemanlarınaekolarakManyas(kuş)Gölüveçevresininflorasınayönelikyapılmışolandahaöncekiçalışmalarile2007-2009yıllarıarasındaalandayapılangözlemlerdeğerlendirilmişvealanınfloristikyapısıbelirlenmiştir. Çalışmaalanındakıyıkuşlarınınbeslenmehabitatlarında16familyayaait18cinsvebucinslereait25bitkitürüsaptanmıştır.TeşhisedilentürlerdenRorippaaustriaca,Lythrumhyssopifolia,Ranunculustrichophyllus,RanunculusscleratusveVeronicaanagallis-aquaticaManyas(kuş)Gölüveçevresiflorasındailkkezbelirlenmiştir.BeslenmeveüremealanıdışındakalanalanlardaisesubitkilerindenTrapanatansveSalviniasp.’ninvarlığıtespitedilmiştir.

GeçmişteyapılançalışmalardeğerlendirildiğindeManyas(kuş)Gölüveçevresinde;50familyayaait,129cins,188tür,7alttürve7varyetesaptanmıştır.CompositaeveGraminaceaenfazlatüriçerenfamilyalardır.Manyas(Kuş)GölüveçevresindebulunanfloranınbelirlenmesiamacıylayapılançalışmalargenellikleMilliParkçevresindesınırlıkalmıştır.Gölçevresindebulunanalanlarınayrıntılıçalışmasıylabirliktetürsayısındaartışolacağıtespitedilmiştir.Gölçevresindekimeralarda;Papaveracea,Geraniaceae,Orobanchaceae,Scrophulariaceae,Liliaceae,Leguminosae,Ranunculaceae,Labiatae,Oxalidae,Boraginaceae,Malvaceae,Compositae,Convolvulaceae,Asclepiadaceae,Gentianaceaefamilyalarınaaittespitedilmesigerekentürlerolduğubelirlenmiştir.


Manyas(kuş)GölüSığırcıveKocaçayDeltalarındabulunanSalixspp.türlerivePhragmitesaustrialistopluluklarıkuşlariçinyuvaalanıdır.SığırcıDeltası’ndabulunanFraxinusexcelsiortürününbulunduğualandadazamanzamankuşlarınürediğigözlenmektedir.KocaçayDeltası’ndabulunanSalixtürlerininbulunduğuüremealanıçevresindeP.australisveRorippaspp.,üremealanınıniçkısımlarındaiseUrticadiocia,Convolvulaceafamilyasınaaittürlerinbaskınolduğugözlenmiştir.SığırcıDeltası’ndayineSalixtürleriarasındaalanınhemenhementamamındaP.australis’in,boşluklardaiseArctiumsp.veçokgenişolmamaklabirliktealaniçindekibazıboşluklardaiseDaturastramoniumdağılımgöstermektedir.GölkıyılarındaiseRumexspp.türleribaskındır.Vincamajor,SığırcıDeltasıüremealanıyakınındatespitedilenalaniçinyenibirkayıttır.

KocaçayDeltası’ndakikıyıkuşlarıbeslenmealanlarındazamanıdeğişmeklebirlikteRanunculusspp.,Rorippaspp.,P.australis,ButomusumbellatusveBolboschoenusmaritimusgibitürleröneçıkmaktadır.SığırcıDeltası’ndakibeslenmehabitatlarında;P.australis,B.umbellatus,B.maritimus,Ranunculusspp.,Rumexspp.veLythrumtürlerininyoğunolduğugözlenmiştir.

Anahtar kelimeler: Manyas(kuş)Gölü,flora,kıyıkuşları,beslenmeveüremehabitatları.

Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Envanteri: Politika Geliştirme, Planlama, Koruma ve İzleme Çalışmalarına Altlık Oluşturmaya Yönelik Bir Envanter Yaklaşımı

Deniz Özüt, Doğa Koruma Merkezi, [email protected]ğur Zeydanlı, Doğa Koruma Merkezi, [email protected]

Özge Balkız, Doğa Koruma Merkezi, [email protected]şe Turak, Doğa Koruma Merkezi, [email protected]

Bahtiyar Kurt, Doğa Koruma Merkezi, [email protected] Bilgin, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, [email protected]

Biyolojikçeşitliliğin,dünyanınyaşam-desteksistemiolduğudüşünülürse,gerektiğişekildekorunmasıvesunduğukaynaklardansürdürülebilirbirşekildeyararlanılabilmesiiçin,dahaiyianlaşılmasıgerekliliğiortadadır.Bubağlamdaulusalbiyolojikçeşitliliğimizinnicelikselvenitelikselolarakortayakonması,üzerindekibaskıvetehditlerinbelirlenmesivetespitedilecekönceliklerçerçevesindekorunmasınınsağlanmasınınilkadımısistematikbirulusalenvantersistemininkurulmasıveçalışmalarınyapılmasıdır.Bunayönelikolarak,biyolojikçeşitliliğinözellikletürler,ekosistemlerveekolojiksüreçlerkatmanlarınıtemelalanvealansalbazdanulusalölçeğekadarmekansalbirölçeklendirmeiçerisindefarklıaşamalardaelealınanbirenvantersistemitanımlanmayaçalışılmıştır.Türkiye’debugünekadaryapılançalışmalarınbukurgudakısacadeğerlendirilmesiyapılmıştır.Mevcutdurumveihtiyaçanalizleriiletemelboşluklarınbelirlenmesininardındanbirenvantersistemikurulmasınayönelikolaraktemelyaklaşımveyöntemlersıralanmayaçalışılmıştır.

Anahtar kelimeler: Biyolojikçeşitlilik,envanter,ölçeklendirme.

120


121

Biyoçeşitlilik ve İnsan Etkileşimi

Tarık PATIHANBiyologlar Dayanışma Derneği

İnsandoğayamüdahaleetmeyeteneğindeolantekcanlıorganizmadır,ancakbuduruminsanınbitmektükenmekbilmeztüketimarzusununulaştığıürkütücüboyutlarıgörmesiniengellemektevedoğanıninsanasunduğusayısızfaydanınyoksayılmasınanedenolmaktadır.

Ekosistemlerinkendidoğalvebiyolojiksüreçleriiçerisindebizleresunduğuhertürlüfayda/yararlanım“EkosistemHizmetleri”olaraktanımlanmaktadır.EkosistemHizmetlerinişutemelbaşlıklarlasomutlaştırmakmümkündür;

- GüvenliGıdaTeminiveDünyaBesinDağılımınınDüzenlenmesi- TemizveKullanılabilirSuTeminiveSuyaBağlıÜretiminDüzenlenmesi- Verimli,TemizToprakveBağlıOlarakTarımsalÜretim- TemizHavaveKüreselİklimDeğişikliğininDüzenlenmesi- ToplumSağlığınınDüzenlenmesiveDoğrudanFarmakolojikYararlanım- AtıklarınDetoksifikasyonuveMaddeDöngüsününDüzenlenmesi

Buradatemelsorunşudur;insanlarekosistemlerinhiçbirkarşılıkbeklemedenkendilerinesunduğubuhizmetlerinfarkındamıdırlar?Busorununyanıtıeğer“evet”olsaydı,bugün;küreselısınma,kirlilik,güvenilirgıdakaynaklarınınazalmasıvs.gibisorunlarlakarşılaşmazdık.Buradabizbiyologlaradüşenenönemligörevlerdenbiribufarkındalığıyaratmaktır.Dünyatoplamekonomiküretiminin%60’ınındoğrudanbiyolojikçeşitliliğedayandığıgünümüzde“EkosistemHizmetleri”ninfarkındalığınıyaratmanınyollarındanbiride;ekosistemhizmetlerininekonomikkarşılığınınbelirlen-mesidir.IUCN’e(InternationalUnionforConservationofNature)göre,ekosistemlertarafındansağlananmalvehizmetlerinmaddideğeri,tahminenyıllık33trilyonABDDolarıdüzeyindedir.Buradavurgulanmasıgerekenasılkonubiyolojikçeşitliliğinpiyasalaştırılmasıdeğil,tükettiğimizbiyoçeşitlilikkaynaklarınındaekonomikbirdeğer(biyokıymetlendirme)ifadeettiğinibilmektir.Bunubilmek,doğalkaynaklarınsürdürülebilirliğiveekosistemhizmetlerininfarkındalığıaçısındanönemlidir.

Biyokıymetlendirme,henüzülkemizdehukuksalveteknikaltyapısıoluşturulmamışveyeterlidüzeydeçalışılmamışbirkonudur.Bukonudayetkilimercile-rin,biyologlaröncülüğündevekonundiğeruzmanlarıilebirstratejibelirlemesivebirklavuzhazırlamasıyerindeolacaktır.

Bütünbunlarlaberaber,insanınbiyolojikçeşitlilikileetkileşimininentemelilkesi;yaşamhakkınınyalnızcainsanlariçindeğil,yeryüzündekitümcanlılariçingeçerliolduğununbilinmesidir.


Biyolojik Çeşitliliğin Uluslararası Standartlarda Korunması ve İzlenmesi İçin Yenilikçi Korunan Alan Planlama Yaklaşımı: Küre Dağları Milli Parkı Örneği

Yıldıray Lise [email protected]şmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye Ofisi

Cihad Öztürk Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

Mustafa Yılmaz, Hatice Şahin, Emel Zor, Murat Delibaş

Türkiye’nin9ormansıcaknoktasındanbiriolanKüreDağları,2000yılındanberiMilliParkolarakkorumaaltındadır.Türkiye’deilkdefaçevresindekitamponbölgeilebirliktekatılımcıbiryaklaşımlailanedilenKüreDağlarıMilliParkı’nınalanı37.753hektardır,çevresindekitamponbölgeise134.366hektardır.MilliParkvetamponbölgesinikapsayançalışmaalanındahızlıalandeğerlendirmetekniklerikullanılarakbölgeninbiyolojikçeşitlilik,jeolojikvekültüreldeğerlerininenvanterlerigüncellenmişveuzundevreligelişmeplanıiçingereklibilimselaltlıklaroluşturulmuştur.Buçalışmalaraekolarakmilliparkveçevresindeki17ormanişletmeşefliğininormanamenajmanplanlarıekosistemtabanlıfonksiyonelormanamenajmanplanlarıilegüncellenmişvemilliparkizlemesistemioluşturulmuştur.

KatılımcıplanlamaçalışmalarısonucundamilliparkınadayolduğuPANParkssertifikasıiçingereklikriterlerdedikkatealınarakyenibirkorunanalanbölgelemesistemigeliştirilmiştir.BubölgelemesistemiileTürkiye’deilkkezbirmilliparkta5farklıbölgeoluşturulmuştur:mutlakkorumabölgesi,hassaskorumabölgesi(yabanılalan),sürdürülebilirkullanımbölgesi,kontrollükullanımbölgesivetamponbölge.

Planlamasürecininenönemlideneyimlerindenbiridefarklıkonulardaplanlarıneşzamanlıolarakhazırlanmasıdır.Böyleceuzmanlıkveplanlamadeneyim-lerininherplanaaktarılmasısağlanmıştır.Milliparkiçinuzundevreligelişmeplanı,eko-sistemtabanlıfonksiyonelormanamenajmanplanı,ziyaretçiyönetimplanı,milliparkveçevresiiçinsesürdürülebilirturizmgelişmestratejisi,gönüllüprogramıveiletişimprogramıKüreselÇevreFonu(GEF)destekli“OrmanKorumaAlanlarıYönetimininGüçlendirilmesiProjesi”kapsamındahazırlanmıştır.HazırlananplanveprogramlarınhepsiKüreDağlarıMilliParkıUzunDevreliGelişmePlanıaltındauygulamayakonulacaktır.

Anahtar kelimeler: Korunanalan,yönetimplanlaması,PANparkskriterleri

122


123

Materyal BilgileriISBNEser Adı: Emeği Geçenler:

Yayımcı Bilgileri



BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK SEMPOZYUMUBİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI

biyolojik Çeşitlilik

Documents