batı'nın politikaları bugün de aynı böl ve yut - banu avar

7/28/2019 Bat'nn Politikalar Bugn de Ayn Bl ve Yut - Banu Avar

1/301


2/301

BANU AVAR

Batz'mn Politikalarz Bugn deAym:

BOL VE YUT!13 lkedeBatz Projeleri

Remzi Kitabevi
http://www.exisehir.com/


3/301

I

'BL VE YUTBanu AvarHer hakki sakhdir. Bu yapitin aynen ya dazet olarak hibir blumu, telif hakkisahibinin yazilt izni ahamadan kullamlamaz.Editr: Irmak ZileliKapak:Emrah ApaydmISBN 978-97$-14-1314-7BRNC BASIM: KRS1m, 2008Bu kitabm basum2000 adet olarak yaprimzrr.Remzi KitabeviA.., Akmerkez E3-14,34337 Etiler IstanbulTel (212)282 2080 Faks (212)282 20 90www.remzi.com.tr [email protected] cilt: Remzi KitabeviA.S.basim tesisleri100. Yil Matbaacilar Sitesi,196, Bagcilar-Istanbul
http://www.exisehir.com/


4/301

TRT emekilerine tepekkrlerimle...


5/301

indekilerOkura llksz,9

Bati'nm "Projeleri" ve Birle en Avrasya, 11Trksz Kerkk, 17"Erbil Simrlar Arasinda!", 34rdn'nHagemit Kralhgi,54Nasir'm Misir'i ve Bugn!, 75Lbnan: Kresel Glerin Politika Laboratuvan, 94Suriye: "Terrist Devlet!", 115

2008 "IranYih", 133Rusya'da 3. Dnem!, 151Abhazya, Zamamn Kiyisi..., 169"Gl Devrimi"nin Ardmdan Tiflis, 186Kosova Aik Yara!, 213Sudan'a Darfur Oyunul, 234Malezya'mn "Ihmh Islam"i,259Singapur: UzakAsya'da Bir IsrailModeli!,277


6/301


7/301

OKURA LKSZ

4 y1180 ksur program ve ite 4. kitap! Kendini Bati'ya ada-mig bazi medya mensuplarma bakihrsa "skandal program", onbinleri apan destek postalanna gre "gereklerin aynast" SmirlarArasmda Mayis 2008'de tam 4. ylldnmnde yaymdan kaldiril-di. Kk bir grup insanm byk zveriyle ortaya ikardigt birprogramdt. nne konan engeller hep ok byk oldu ve bu 4 yi-ha byk bir blmnde engellerle baa 1kmak programi yap-maktan daha zordu.Smirlar Arasmda, demokrasi, zgrlk laflariylagz boyama-ya al1;anlart, Amerika'nm "Byk Ortadogu Projesi"nin ana hat-larmi depifre ediyordu. Saldin da o oranda oluyor, program gim-gekleri zerine ekiyordu. Tarafh bir programdt Trkiye'nin ta-rafmdaydi,Bir TRT yetkilisi, programm yay1ndan kaldinlmasmda "ba-zi bykelilerin" yikyetlerinin etkili oldugundan sz etmigti.Trkiye'de Trke bakiyh bir program onlan rahatsiz ediyordu.Geregi yapilacakti... Yapildi.Programm ardmdan ncelikle aileme, dostlarima sonra eki-bime ve bize fedakrcayardim eden TRT ahyanlarma tegekk-r bor bilirim.Ve 4 yd boyuncabizihi yalmz birakmayan, postalan, fakslanve teleforlanyla dikenli yollarda bize g veren izleyici ve okurla-ra saygt, sevgive tegekkrlerimi sunanm. Samnm en gansh prog-ram yapuncdarmdan biriyim. Bylesi bir destek az gazeteciye na-sip olur...


8/301

10 BLVE YUT2007nin birinci dneminde gittigim 13 lkenin hali pr mela-lini bu kitapta derledim.Ingilizlerin "bl ve hkmet" (divideand rule) olarak zetle-digi smrge kuralini kitaba ad olarak semigtim Ama BertanAbi'nin (Onaran) nerisiyle Bl ve Yutolarak degigtirdim. SmirlarArasmda programmm son yolculuk notlarmi kapsayanbu kitapta,Ortadogu'da ngiliz eliyle yaratilan sraildevletini, Balkanlar'da,Kafkaslar'da, Afrika ve Uzak Asya'da kopyalama ahqmalarmdanrnekler sunulmaktadir. Bati emperyalizminin dnyanm egitli

cografyalarinda yer alan birok lkede "Bl ve Yut" pablonunu na-sil uyguladigmi anlatmaya ahytim. Bu ablon ilkkez Ortadogu'daIsraildevleti yaratilarak uygulandi.Kitapta, bu 13 lkede, benzer metotlar uygulanarak halklarmi nasil birbirine kirdirildigini,kompu devletlerin arasina nasil ka-malar sokuldugunu ve "amaca" ulaymak iin "degimez bir ynte-min" ibirlikiler vasitastyla nasil sahnelendigini okuyacaksmiz.Emperyalizmin baskisma bagkaldiranlari, boyun egenlerle ki-yaslayacaksmiz. Gzyagive kanabulanmi; lkelerde i ve digbed-hahlarin marifetlerinden rnekler bulacaksmiz... Ve her lkedesahneye konulan oyunlarm gifresinin yzyillardir ne kadar benzerolduguna bir kez daha qaacaksimz...Bati'nm "Bl ve Yut" oyunu aslmda zay1ftemeller zerindeduruyor.Halkm rgtl birligi Bati'nm oyununu bozuyor.O yzden bunca cefa, ipkence, yalan ve kan!Ama her geye ragmen, tarih, sahnelenen oyunun uzun vadedeipeyaramadigmibirok rnekle anlatiyor... Durum, direnen halk-larm yeni destans1rneklerine ahit olacagimizi mjdeliyor...

Eyll 2008


9/301

BATI'NIN "PROJELER"YE BRLEgEN AVRASYA

Trkiye, uzun zamandir bir atep emberi iinde. Bati'da Ege,gneyde Kibris, doguda Irak sorunuyla ugrayan Trkiye, gimdiKaradeniz'deki ve Kafkaslar'daki sicak geliqmelerle karyi kargrya.Tarih, Trkiye'yi tarafim belirlemeyezorluyor. Trkiye'yi yne-tenler kayitsizartsiz Amerika ve Avrupa dayatmalariyla kendile-rine yn izmeye ahyirken, dnya, tarihin en nemli ayriqmasi-m yaqiyor.Emperyalist devletler ve kleleytirdikleriuluslar bir yanda,bakaldiran, "yeter" diyen ve kafa tutan uluslar diger yanda, itti-fak arayipmda.Rusya, inve Orta Asya Trk Cumhuriyetlerinin bir araya gel-digi ganghanggbirligirgtoplantilarma artik Iran,Hindistan,Pakistan da gzlemci olarak katiliyor. Bu lkeler Afrika ve GneyAmerika'nm egitli devletleriyle dayanigma iinde, Bat1'mn em-peryal politikalarina etkili cevap veriyorlar.Ekonomik ve siyasi olarak kqeyesikigm14 Bati, hirm ikiplar-la ortaligi kana boyarkenkarpismda aresiz seyreden uluslar degil,onu tehdit eden rakiplerle karyllayiyor.Trkiye tm bunlarm iinden geerken, Amerika ve Avrupasopast altmda, Trk halkmm ikarindan yana zgr bir politikasergileyemiyor. Dnyaya "Ben Bati'dan yanay1m!"mesaji veriyor.Condoleezza Rice'in dedigi gibi, "Trkiye, kendine verilen rolle-ri oynuyor!"


10/301

12 BOLVEYUT

SIMHninam

Ortadogu bugn

Gazi Mustafa Kemal'in lkesi, tm mazlum milletlerin kur-tulug mcadelesini rnek aldigi lke, bugn Amerika'nm aske-ri oluqumu olan NATO'nun, ABD'nin siyasi kola olarak alianBirlegmigMilletler, finans orgam olan IMFnin, ABD etkisi ve de-netimindeki, Lizbon Antlaymasi'nda ortaya iktigi zere yok ol-makta olan bir birligin,Avrupa Birligi'nin agir baskilari altmdamazlum milletlere karpikullamlmaktadir. Kompulariyla arasi a11-makta, blgede soyutlanmasina yol aacak politikalara itilmek-te, ayrica ierde uygulanan "demokrasi" projeleriyle, tipki yz yllncesindeki gibi blnp paralanmasi iin etnik kigkirtmalarmmerkezi olmaktadir.Trkiye eger tarafini dogru semez ve Mustafa Kemal'inSadabad ve Balkan Pakt1'yla olupturdugu dengeden dersler almaz-sa, yakm gelecekte Bati taperonlagunun bedelini agir deyebilir.Mustafa Kemal, Bati'dan gelen sert rzgrlara kargi sirtimDogu'ya, Sovyetler'e, Iran'a ve Hindistan'a dayayarak bir millimcadele rgutlemigti.Dnya bugn emperyalist gler ve mazlum milletler olarakikiye ayrdmigtir. Ve Trkiye tarihine yakipir bir biimde,mazlummilletlerin yanmda tarafru belirlemeli, nc yerini almah ve poli-tikalarim buna gre olugturmahdir.


11/301

BATI'NIN "PROJELERI"VE BIRLE EN AVRASYA 13

StSAII

Amerikah General Ralph Peters'in izdigi'Kan Simrlart' haritast

Bati, "Ortadogu" terimini, geen yzyilda Osmanh impara-torlugu'nu paralarken retti...Osmanh devletinden koparilan Filistin, rdnve Irak, Ingilizmandasma almmigti. Byk Britanya Smrgeler Bakanhgi ip-te o zaman IstanbulBogazi'ndan Hindistan'a kadar olan blgeye"Ortadogu" denilmesini kararlaytirdi.Birinci Paylagnn Savaqi sonrasi, Ingiliz istihbaratServisi'ninOrtadogu uzmanlarmdan Thomas Edward Lawrence, yani meg-hur Arabistanli Lawrence, Ortadogu'da gsterdigi olaganst a-balarla, smirlarm cetvelle izilmesine ve yapay lkeler olugturul-masma katki sagladi.Ortadogu'da bu devletiklerolugturulurken Bati'nm ikarla-rin plandaydi. Smirlar izilirken cografi, etnik ve tarihi etmenlergz ardi edildi. Osmanh'dan arta kalan blge her an kariytirilabi-lir ve kolayhklaynlendirilebilir bir hale getirildi,Bugn izilen yeni Ortadogu haritalari gemigin devamidir...Emperyalist Batili devletler, Balkanlar'dan Kafkaslar'a, DoguAkdeniz'den Iran Krfezi'ne, Afrika'dan Uzak Asya'nm ilerineuzanan bir alanda yeni smirlar izmekteler...Ortadogu'yu gekillendirenler, bugn dnyanin pek ok yerin-de yeni srailleryaratma pegindeler.


12/301

14 BLVEYUTHiristiyan Bati dnyasi, enerji ve tabii kaynaklar bakimm-dan zengin lkelerde terr estiriyor... Balkanlar'da her yani ka-

na boyadd tan sonra Kosova'yi Balkanlar'm Israil'i ilan edi-yor. Kafkaslar'da Grcistan't turuncu darbeyle gekillendiriyor.Kafkasya'ya bir "Israil"mevziliyor. Bati, her cografyada bir "Israil"istiyor.Osmanh topraklarmda, Filistin yurdunda, Israil devletiniBritanya Kralhgtelleriyle kurmuytu.Ortadogu trajedisinin baglangi noktasi Filistin topraklari-mn yagmalanmasi ve Yahudi devletinin olugturulmasi projesiy-di. ilk "Byk Ortadogu Projesi" Birinci Dnya Savagi'yla haya-ta geti...Bati, nce Arap alemini soyagacma gre blecek, ArabistanhLawrence'lar vasitasiyla Trklere kargi ayaklandiracak ve 50 ydhkbir srede kendi kalesine yer aacakti. Israilbyle dogdu...Aym model Hindistan'da, Malezya'da, Lbnan'da, Irak'ta dasahneye kondu...Israil rahat bir nefes alsm diye, birlegmeye ahpan Araplar pa-rampara edildi. Snni-gii atigmasi krklendi...Medeniyetler atigacak, petrol cografyasi denetime almacak-ti...Ortadogu'da kilit lke Israil'di...Ona yakin ve ondan uzakolanlarm duruqu nemliydi.Bu cografyada bazi lkeler birleytirilmeye, bazilari blnme-ye ahquacakti...rneginrdn Filistin'le birlegmeliama Irak e blnme-liydi...K1bris tek bir yerden ynetilmeli, Lbnan ve Suriye blnme-liydi.Her lkede "demokrasi" sylemi yayllmah, her lkenin "Ame-rikahlari" olmahydi.Kuzey Irak'ta, igalin adi"ihtilal"dil Amerikaldar kurtariciydi.Bazilari iin Amerika kurtaricidan da te "kutsaldi"! Kerkkl Meclis Baykan1Rizgar Ali, Bush iin "O bir melektir!" derkenaka etmemigti. Ayni sylem, bagtmsiz yapdiveren Kosova'dakiArnavutlar iin de geerliydi...


13/301

BATl'NIN "PROJELERI"VE BIRLESENAVRASYA 15Amerika, Kosova'ya da "demokrasi" getirmiyti.Kosova bir anda bagimsiz yapilmigti. Geri ekonomisi, siya-seti, hatta yargisi ve savunmasi tmyle Batfya baghydi ama yi-ne de bagimsizdil Bagimsizlik ilani kutlanirken, mecliste Amerika

ve Avrupa Birligibayraklari altmdalardi. Milli mary yerine AvrupaBirligi'nin mzikal sembol olan Beethoven'in 9. Senfonisi'ni din-liyorlardi.Deniz agiri bir Amerikan eyaleti daha kuruluvermigti. KosovaBalkanlar'daki Israil'di. "Bagimsiz" ilan edildiginde pandoranmkutusu ailmigti. Romanya'da yayayan Macarlardan, Ispartya'mnBasklarma ve tabii Abhazya ve Osetya gibi Kafkas halklarm-dan Transdinyester'e, Bosna'daki Sirp Cumhuriyeti'ne ve KuzeyKibris Trk Cumhuriyeti'ne kadar uzanan bir yelpazede "ba-gimsizhk"steyen halklara ne cevap vereceklerdi? Yamt pu oldu:"Kosova bagkaf'Batili gler, gerek Balkanlar'da gerekse Kafkasya'da kendile-rine bagladiklariynetimleri ynlendirirken ama tm zenginlik-lerin yatag1 Avrasya cografyasmda denetimi saglamakti. Bununiin henz denetleyemedikleri bir deniz kalmigti: Karadeniz. Tmabalarma ragmen Bati, Karadeniz'e yerlegememigti. nlerindeMontr ve Batfya yakasmikaptirmamig, Karadeniz'de kiyisiolanlkeler vardi.Bir are buldular ve 4,5 milyon nfuslu Grcistan'm turunculideri Saakapvili'yi kulland11ar.75 bin nfuslu Osetya'yi iqgaleyel-tenen Grcistan, kargismda 140 milyon nfusu olan Rusya'yi bu-lacakti.Bunun ardmdan Bati, magdur olan Osetlere "uluslararasi"yardim iin kollari sivayacakti. Yardimi ne hikmetseAmerikan do-nanmasmm son sistem silahlarla donatilmig donanmasi taplyacakve "mecburen" Karadeniz'e gireceklerdi. Osetlere yardun amactylagelen donanma, Grcistan'm Batum Limanfnda bekleyecekti.Amerika nihayet Karadeniz'e de girmipti ama bu kezkargism-da birlegenbir Avrasya vardi.SSCB'nin yikilmastyla tek kutuplu kalan dnyada, farkli gdengeleri kimildamayabaplamigti.Ekonomisi, siyasetive ordusuyla bir lkeler toplulugu Batfyakargi duruyor; 2008'de Amerikan ve Bati politikalarmi tersyz


14/301

16 BLVEYUTeden bir Asya yavaa ayaklan zerine kalkiyor... Batihemen herlkede basm yayin organlarmi denetimde tuttugundan bu gelig-melerden yeterince haberdar olamiyoruz ama haberdar olduklari-miz, Avrasyah liderlerinBati'ya taviz vermedigini gsteriyor.Rusya, Kafkaslar'da ikarilan kargaaya,Abhazya ve Osetya'nmbagunsizhgmitamyarak cevap verdi. Tacikistan'da tm ganghayIgbirligirgtyesi lkelerin yanssira; Iran,Hindistan, Pakistangibi gzlemci lkeleri de davet ederek biitoplanti yapt1... Bu, yk-selen bir kutbun gvde gsterisiydi...Dnya sicak geligmelerin tam ortasinda iki kargit kutba ayr191-yor. Bunun, gemigin Soguk Savagyillarina benzemeyecegi anla-gihyor. Bugn isi ok daha yuksek. B1akhalklarinkemigine ok-tan dayanm14.Tehdit altmda olan Avrasya, Afrika ve Gney Amerika'ylabaglari sikilagtiriyor... Rusya, in,Hindistan ve Orta AsyaCumhuriyetleri aralarma Iran't da ahyor... Avrasya stratejik or-takhklarla Batfya karyikenetleniyor...Bati, Avrasya'da yer alan lkeleri blp paralamay1, halklararasma "asit dkmeyi" ve bylece kendine yarayana kolayca elkoymayi hedefliyor.Simdigelin, Ortadogu'dan, Balkanlar ve Kafkaslar'a, Afrikave Uzak Asya'da ailan asit deliklerinin durumuna bir bakalun.Tarihin bu dnemecinde mazlumlarm ve zalimlerin mcade-lesine tamk olahm... 2007 Eyll ile 2008 Mayisi arasmda gz-lemledigimiz13 lkeden notlari ilginize sunuyorum. lyteIrak'mKerkk'nden, Sudan'm Darfur'una, Kosova'dan Singapur'a "Blve Yut" projeleri... Yeni"Israil"ablonlari! Ve giderek bilinlenenhalklarm kresel rzgrlara karyibirlegmeabalari...


15/301

TRKSZ KERKK

Eyll 2007 YolculuguKerkk deyince aldmiza ne gelir? Birileri oraya "Irak'mKosovasf diyor. Bagdat'daki katliamm beteri, Kerkk, TelaferDiyala gibi Trkmen kentlerinde de sessiz sedasiz sryor.Kerkk bir laboratuvar... Byk gler, tipki yz y11nce ol-dugu gibi, topragm stndekileri yok edip topragm altml ele ge-irmeyi hedefliyor.Hedef byk.Kerkk, Irak petrollerinin byk bir kisoma sa-hip. Herkes bakayanindan ekigtiriyor!

TRKiYE JRAN- MusulKKlC KerkkRK SIJRiYE

Ba datIRAKSUUDiARABiTAN

BVY2


16/301

18 BOLVEYUTI Eski Trkmen kenti Kerkk, birileri iin Krt blgesinin kal-bi!Digerleri, "Mezarhklara, henz yok edilmemi; Osmanh izleri-

ne bakm!" diyor. lelerin,sokaklarm isimlerine, konuqulan dile,detlere! Ama nafile...Etnik ve dini ayrim Bati'mn kihciylagekilleniyor. Savaym orta-smda Kerkk'te bir demokrasi oyunu oynamyor. Meclisler kuru-luyor,valiler atamyor, mahkemeler yap1hyor... Amerika Kerkk'egirdigi gn nfus ve tapu daireleri yakihmytt... imdi Kerkk'eyeni bir kimlikbiiliyor.50 derece altmda yanan Kerkk'te bir sonbahar. Merkezdenvaroplara dogru gidiyoraz. Kerkk IlMeclisi'nce tarafimiza tah-sis edilen korumalar ve zirhh ara, tozlu yollarda zigzag yapa-rak ilerliyor. Kameramamm IsmailDostoglu'nun yznde o g-ne kadar grmedigim bir ifade. Sikmtih grnyor. "Buna bin-memeliydik!" diye fisildlyor. "Bunlar koruma aralari. Pusularaen ok hedef olanlar." Arkada, Ismail ile bir gvenlik grevli-si arasmda oturuyorum. nde arabayi kullanan Krt gvenli-gin altm saatine bakiyorum. Sonra da Ray Ban gzlklerine...Kerkk 11Meclisi'nden 30 km uzakhktaki stadyuma, son hizla,arabadaki her kpeyearparak, devrilip dogrularak on dakika-da geliyoruz.Terk edilmig bir stadyumun kapismdan ieri giriyoraz. Heryanda zayif, hasta, bitkin ocuklarm yaglanmig gzleriyle kargila-iyoruz... Arap, Asuri, Krt ocuklar... Bir stadyumun iinde ya-amaya ahqiyorlar. ocukluklarmioktan geride birakmiglar. Beyyaymdakiler bile bin yaymdaymig gibi. ocukbedenlerinde iqga-lin agir izlerivar. Derileri buruguk, gzleri yzlerinin yarismi kap-lamig, vcutlarmda garip lekeler, ayak bileklerigig... Ellerinde ku-rumuy ekmek paralari, gaz bidonlarma doldurulmuq pis sular-dan iiyorlar. Kameray1 grnce kocaman gzlerindeki ifade de-gipmedengtzlari glyor, poz veriyorlar.Stadyumu evreleyen merdiven altmda bir aile. Drt adet yeryatagt zerinde halsiz yatan oculdar. Onlar drt yildir stadyum-da yapyor. Yerde kuratulan ekmekle besleniyorlar.Birinin sirtm-da ye belinde garip ikintilar var. Annesi aresiz, srekli glms-yor... "Bizi buraya getirdiler sonra da unuttular!" diyor.


17/301

TURKSUZ KERKOK 19

Kerkk lMeclisi n

Onlar buraya degi ik yrelerden getirilmig binlerce,on binier-ce Krt gmenden bir kismi. "Krt Kerkk" iin oynanan oyu-nun kurbanlari.Kerkk Krt Ynetimi, onlar1 gazetecileregstermek iin zelgayret sarf ediyor. Bylece Kerkk'n ne kadar "Krt" oldugunugstermig oluyorlar.Buraya lmcl bir oyunun aktrleri olarak getirilen halk, adi-na "yaamak" denen bir deneyden geiyor... Burada su yok, ye-mek yok, elektrik yok. Kerkk, bir petrol denizi ama benzin yok...Burada lm, korku, baski,cinayet var. Burada gzaltivar; buradahastahk var; kairma, tecvz, kaybolmavar.Burada korumalar, zirhh aralar, silahlar, silahlar var...Dnyanm gz "insana" degilpetrole odakh...

Kerkk, Petrol Denizi!lygalden nce, Irak petrollerinin neredeyse yarisi Kerkk'teniktyordu. Kerkk, Irak'm belki de en zengin kenti.


18/301

20 BOLVE YUTKrdistan hayalini pompalayanlar, ekonomik olarak Kerkk'egvenmiglerdi.Amerika'nin eski Irak istihbarat ekibi baykantWayne White,"Kerkk'te kendikendini tagiyan bir ekonomikurmaktan" sz et-migti. Hayalleri gerekleymemigti ama ahymalar devam etmek-teydi.nkKerkk bir petrol deniziydi. Hesaplara gre sadeceKerkk petrol, Amerika'nin 40 yilhk getrolhtiyacun kargilaya-bilirdi!"gark sorunu" bu yzden yaratilmigt1. Ortadogu bir asirdir, buyzden hedef tahtasiydi. lerde birbiriylemcadele eden gruplaryaratilacak, birbirlerine karpikullandacak, sonra yeniharitalar or-taya ikacakti.ran-Irak savagi ite byle baglam14ti.Amerika, nce Saddam'1iran'a saldirtmig ardindan Irak'i hedef almigti.Glenen Irak'a karyi, Krt gruplar kullamlacakti.Krt grup-lar Bati'mn gcyle ayaklanmca, Saddam, yine Bati'dan aldi-gikimyasalsilahlari kullanacak; Halepe katliamiylaadun tariheyazdiracakti. Dnya Halepe'de katledilen Krtleri duyacak amaAltinkpr'de katledilen Trkmenlerden kimsenin haberi olma-yacakti.1991'de Saddam'a bagh gler, kuzeyde tm Trkmen kent-lerini ele geirdi. Yz binlerce Irakh gmen Trkiye'ye ve Iran'aakm etti.Ortadogu'da Bir IsrailDaha!Tm bunlar olup bittikten sonra, 5 Nisan 1991'de, BirlegmigMilletler devreyegirecek ve Irak'ta 36. Paralel'in kuzeyini "gvenliblge" ilan edecekti. Blgede ikinci lsrail'intohumlari atilmiyti.Gvenli blge haritalari anlagihr gibi degildi. Zikzak izile-

rek sadece Krt blgeleri himayeye almmigti. Irak'm YahudileriKrtler olacakti.Musul 36. Paralel'in zerinde olmasma ragmen gvenli blgedigmda kalmig, Talabani'nin egemen oldugu Sleymaniye ise 36.Paralel'in altmda olmasma karqmgvenli blgeyedahil edilmigti.


19/301

TRKSZ KERKK 21Telafer, Musul, Kerkk, Altunkpr gibi genigTrkmen blgeleritamamen Saddam'm insafma terk edildi...Irak Milli Trkmen Partisi de Trkmenlerin haklarun koru-mak ve savunmak amaciyla iyte o dnemde kuruldu.Kerkk'n tm bu degigimin iinde zel bir rol vardi.Trkmenler nce Saddam'in baskis1ylanefes alamaz hale gelecek,kuzeydeki olugum geliytikten sonra Kerkk zerine oyun devre-ye girecekti.Kerkk' elinde tutan, Irak'a sahip olurdu. Irak'ta bir Krt

oluamu ancak Kerkk' Krtleptirerek olastydi.2003 igaliyleKerkk ve tm Trkmen blgelerindekatliam veyikim nfus ve tapu dairelerinde bayladio nedenle.Kerkk Stadyumu'na gelirken kilometrelercesren yeni ina-atlarm nnden geiyoruz.Ykselen yerleyim yerleri bana Filistin'i, Kuds ile Ramallaharasmi hatirlatlyor.Yakinda burada, Krt ve Trkmen yerlegim blgeleri arasm-da gvenlik duvarlari ykselirse agmam. Amerikan yardunlarikonut projeleriyle geliyor. Kerkk'n evresinde ingaat patlama-

si yaamyor.Yetkililer, yeni gelenlerin, Saddam'm 1957de Kerkk evre-sinden g ettirdigi Krtler olduguna iddia ediyor.Saddam'm, 1957de Kerkk evresinden ge zorladigi Krtnfus 11 bin civarinda. Yeni gelenlerin sayisi nfus rakamlarmda-ki istatistikler gz nne alinirsa, bunun en fazlabe; katt olabilir.Irak Trkmen Cephesi'nden yrtme kurulu yesi Cemal gan,gelenlerin sayismm 650 bini getigini sylyor:"1957de Saddam'm baskisiyla,nfus zerinde oynandigi, gi-denlerin yerine Araplar yerleptirildigi dogru ama bagka soru iga-retierivar. Gidenlerin tm acaba Krt myd? Saymm 11 bin ci-varmda oldugu nfus kayitlarindabelli.Ama gimdi Kerkk'e geti-rilen yz binlerce Krt'un, o zaman surlen aileler olup olmadigtbelli degill Yeni g dalgas1Amerikan iggalinin ardmdan bagladi.4yllda Kerkk'e getirilen 600 bini akm Krt nfusla, kent nfusu,4 yllda 800 binden bir buuk milyona ulagt1... Sefalet, hastaliklar,ahk, susuzluk byyor. Sitma, verem kol geziyor."


20/301

22 BOLVEYUTI Tipki Filistin Gibil

Kerkk Stadyumu'na p gibi atilmig insanlar, yetkililerin ez-berlettigi cmleleri tekrarhyorlar: Alikla terbiye edilmig bir ka-din, gzlerinde sorular, kamera ona dner dnmez bir irpida"Biz Kerkk'teydik. Saddam bizi Erbil'e kovdu sonra tekrar bu-raya geldik" diyor.1987de Erbil'e gitmeye.zorlanmiglaidi. 1957'de g ettirilenailelerin uzantisi olduklari iddia ediliyordu. Ama buraya gelenle-rin ellerinde ne tapu kgitlari, ne mezarhldarda akrabalari, ne deKerkk kltrne aidiyetleri vardi.Stadyumun bir kpesinde, bunalticisicakta su bidonlari tagiyanbir adam. O da drt yildir stadyum sakinlerinden. Refah iinde ya-gayacaklarina dair ok szler verildigini sylyor. Stadyum yolun-da yeni inga edilen 600 konutu grp grmedigimi soruyor.Amerikan yardimlari nce 8 bin ev projesi iin baylamigti.Gerisi de gelecekti... Kerkk'e yerlegen Krtler abad edilecekti.Verilen vaatler bunlardi.Ama iyte bir stadyumun taplari arasma sikiqmi; yzlerce in-san ve diger binlercesihastahk ve lmle burun burunaydi... Birbaba, ince bedenine gre orantisiz byk elleri havada,kisik ses-lekonuquyordu:"Bize yaanacak bir yer versinler, yayayahm. okok zor du-rumdayiz. ocuklarimizerian burada. Eskiden Saddam dg-mandir diyorduk ama gimdi dyman kim?"Oyun, anayasamn 140. maddesiyle devam etti. BagbakanMaliki140. madde, derhal uygulamaya gemezse etnik k1y1mbaylayaca-gmisylemigti. Krt yetkililer, Kerkk'n Krtlgn ispatlaya-cak bir referandum pegindeydiler. Trkmenler ve Araplar baskialtmda, cendere iindeydiler."Kerkk Krtleymeli! Trkmenler Gitmeli!"Neydi qumeyhur 140. madde?Irak Turkmen Cephesi yrtme kurulu yesi Cemal anan-latmigti:


21/301

TRKSZ KERKUK 23"Anayasanm 140. maddesine gre, agamah bir degigimn-grlmgtr: ncenormalleytirme denen sre yaanacak, ikin-ci olarak nfus sayimi yapilacak ve sonunda referanduma gidile-cektir. Normalleptirme dediklerisrete, Saddam dneminde gedenlerin veya g ettirilenlerin tekrar geriye dnmesi, arazilerinsahiplerine geri verilmesi ve degigtirilen idari smirlarin yenideneskiye dnmesi saglanacakt1."Bu ve benzeri kararlar dnyamn pek ok yerinde BM uzman-lan eliyle anayasalara konuluyor, hedefler erevesinde uygula-

maya geiliyordu. Trkmeneli partisinden Ali Mehdi Sadik, niye-tin bagmdanberi belli oldugunu sylyor:"Blgede ilk ldrlenler, nfus ve tapu memurlanydi, iggalinardmdan nce Kerkk nfus mdr ldrld. Olmsebebi ka-yttlarda yok. Ardmdan Musul nfus mdr ldrld. Neden?nkKerkk'te ve Musul'da demografik degigim yapilacakti.Bunlar dnyanm gz nnde oldu..."Ali Mehdi Sadik'm Kerkk11Meclisi'ndeki odasinnde peri-pan bekleyeninsanlari izliyorum. Gzleri yagh bir kadm, uzun si-yah giysisinin etekleri paralanmig, ayaklari yarah.Ali Mehdi Sadik, drt yildir blgenin zengin ve egitimliTrkmen nfusunun kairildigini, ldrldgn, ylldirildigimanlatiyor. Yalikadm yemenisini gzlerine bastiriyor."Mesela son bir iki yilda ka1rilan Trkmen igadamlari, toplam5 milyon dolar fidye demigtir. Doktorlar mesela, Kerkk'tekiTrkmen doktorlarm hepsilmle tehdit edilmiplerdir. ogu,i-lesini yurtdigma ikartmiptir. Mhendisler, diger yksek meslekerbabi olanlar ayni darumdadir. ogu,memleketi terk etmigtir."Nuriye fisildayarak anlatiyor. O, her hafta il meclisindeTrkmen temsileilerin kapist nne birikenlerden sadece biri."Kaymmi evden gtrdler. ocugu var, elimden bir geygelmiyor. Gittim Sleymaniye'ye, beqdakika gsterdiler onu ba-na. Bir haftance Erbil'e gnderildigisylendi. Erbil'e gittim, ora-da yok..."Sirada bir bagkakadm... Elmas Hamm oglunu ariyor. Bir geceansizin kaylplara karigan oglu yzlercesinin arasma bir isim ola-rak kaydoluyor...


22/301

24 BLVEYUTII "Oglum geen yd Bagdat'ta aligiyordu. Okumuy, egitimli biradamdi. Orada 6-7 ay kaldi. Sonra bir telefon geldi. Bir arkadayioglumun kayboldugunu syledi. Babasi, kardegi,arkadaqlari apartopar Bagdat'a gittiler. 10 gn sonra haber geldi. Oglum iin 500bin dolar fidye istiyorlardi."Trkmenler zerinde baskive zulm yogunlaym14ti.Plan buy-du... Trkmenler gidecek Kerkk Krtl yecekti."Kalamizi Aldilar, Balamizi aldilar..."Mazlumdan zalime dngenler tarihte sik grlr. Barzaniagireti, blgedeki onlarca agiretten biriydi. Ydlarca Bati'dan aldi-gidestekle byyp, geligti. Blgedeki tm Trkmen agiretlerinizorbahkla sindirip dagitti.limdi 1991'de atilan tohumlarm mey-vesini ylylyor.Onlarca agiretten biri olan Barzani agireti, artik resmi kurum-lari, bayragi, peymergesi ve parlamentosu olan Krt blgesininhkimi. Bir zamanlar Krt, Trk, Arap tm kentlilerin Trkekonuptugu, Trkmen okullarma gitmenin ayncahk oldugu bl-gede, gimdi "Krdm" demek en zor kapdari a1yor. Trkmenokullarmda bile Krte egitim zorunlu kilmdi. Trkmen halkarasmda, "aslmda" Krt kkenli oldugunu syleyenlere rastla-n1yor.Krt yerel ynetiminin "resmen" olugmasiyla, Trkmenler yayok sayihyor ya da oyuna bir kenarmdan katihyorlar... KerkkKalesi, kylerden zorla g ettirilen Krt nfusun yaam alani ol-muy. Taglarl bir bir sklrken, eski bir Trkmen deyiqini miril-daniyor Kale: "Kalamizi aldilar, balamizi aldilar, daha can eki-irken salamizi saldilar..."Binlerce yllhk Kerkk, tarihinin en karanhk dnemini yay1-yor.Cemal San"Trkmenler diglanmigttr!" diyor. "Siyasi denk-lemden diglanmiglardir. Kerkk Trkmenlerin kalesidir, zbez Trkmen pehridir ve burada da Trkmenler diglannnglardir.Ama, Trkmenlerin milli kimliginiortadan kaldirmaktir. Irak ikimilletli bir devlettir tezi ileri srlyor: Arap ve Krt!"


23/301

TRKSZ KERKK 25Bu cografyada Trkler istenmiyor. Bu topraklarm asd sahiple-ri birilerinikorkutuyor. O yzden Trksz Irak dgleyenler, tipkt

Trksz Kosova, Trksz Yunanistan, Trksz Makedonya dg-leyenlerle ayni paralelde. nkBatt'am hedefibu ynde...Araplar ve Krtler! Araplar Irak'ta devletten aldiklari gce,Krtler Bati'ntn himayesine sahipler. Her iki halkm da silahh g-c var. Trkmenler, korumasiz. Silahh gleri darmadagm edil-mig, Trkiye'den umudu kesince aralarmda blnme hizlanmig.Ali Mehdi Sadik diyor ki:"1600kipilik milis gcmz vardi. Amerika, Irak'a girdiktensonra milis gler dagitildi. Trkmen milis gc silah tesliminezorlandi. Anayasa gereke gsterilerek bu yapildi ama iqtegr-yoruz, Ramadi'de milis gler Amerika tarafmdan korunuyor, si-lahlandirdlyor!"

"Silahsizlandir, Bl ve Yok Et"1995'te Kerkk'teydim. Trkmen kargitibir televizyon yaymisonrasmda neler oldugunu grmgtm. O zamanlar Trkmenlerrgtl bir gt. Televizyon programmi protesto etmek iintelevizyon binasma yzlerce Trkmen yrmgt. Ya qim-di? Erbil'deki Bagunsiz Turkmen Hareketi Bagkam Kenan pakirzeyiragah,Bizi parampara ettiler" diyordu."Erbil'de 11 Trkmen kuruluqu var. Krt idaresine baghSleymaniye blgesindeise 56 Trkmen adma ahyan taraf var.""Bu kadar ok blnmeyi neye baghyorsunuz?"diye soruyo-rum.One egilip mavi gzlerini kisiyor "Zayif karakterliinsanlarunizvar!" diyor. "Para peginde'koanlar var. Kendisini, halkim satan-lar btn milletlerde var, ne yazik ki bizde de varl"Kerkk'te Trkmeneli Partisi Bagkan Yarduncist Ali MehdiSadik, dig gleri iaret ediyor:"u anda Irak'ta 3 milyon Trkmen var ama 3 milyon da Trkasilh insan var. Bu bykbir gtr. O nedenle Trkmenlerin bir-ligi, Amerikan glerini de, Krt otoriteleri de, Arap ve iileridekorkutmaktadir."


24/301

26 BOLVEYUTAmerika'nin destegiyle Kerkk'e el koyma operasyonunu y-rten eski peymerge, Kerkk ilMeclis BaykamRizgar Ali alayci bir

slupla durumu zetliyordu:"Kerkk Kardeglik Birligi, Kerkk' Krt blgesiiinde dg-nyor. Trkmenler, Kerkk'n bir Trkmen kenti oldugunu d-gnyor. Irakh cumhuriyetiler ise Kerkk'n bir Irak gehrioldu-gu konusunda israrh. Problem buradan baghyor. Hepimiz fark-h dgnyoraz!"Farkh dgnceler, farkh ikarlar vardi. Krtler, Amerikan des-tegine sahipti...lyi rgtlendirilmiylerdi. 41 koltuklu il meclisinde ogunlukellerindeydi. Trl oyunla yzde 60 oy toplam14lar, Trkmenlerise yzde 18'de kalmiylardi.Kerkk'te il meclisive valilik oldubittiyle Krtlerin denetimi-ne geivermigti.11MeclisBaqkamRizgar Ali, yapma iekler, aynalar, danteller,oymah koca koltuklarla ssl makam odasmda arkasma kaykilm14Kerkk'n stats hakkmdakidgncelerini sirahyordu:"Kerkk'n stats tamamen Kerkk halkmm karanyla gekil-lenecektir."Szn kesiyorum: "Siz kipiselolarak ne dgnyorsunuz?""Ben Kerkk'n Krdistan'm bir parast oldugunu dpn-yorum. Ama Kerkk, Krdistan iinde zel bir statyle yer alma-hdir."Fikrini uzun uzun gerekelendiriyordu. Onun Krdistan ola-rak tarif ettigi blge, ashnda Trkmeneli'ydi. Telafer'den bag-lar, bir gerit gibi Diyala'ya kadar uzardi. O blgedeki tm adlarTrkeydi, mezarhklar ay ylldiz nakigh, camiler, kaleler Trk kl-trnn yansimastyd1.imdipetrol denizi Kerkk'n, "IkinciIsrail"Krdistan'm pa-ra makinesi olmasi isteniyordu.Krt ynetim, Kerkk'n son statsnn belirlenmesi iinhalk oylamasini art koquyordu.Krt yerel ynetiminin bagkaniMesut Barzani, bu geciktirilirse istikrar ve banym tehlikeye gire-cegini aika sylyordu!


25/301

TRKSOZ KERKUK 27"Normalleyme..." Ne Demekse!Halk oylamasmda istenen sonucun alinmasi iin gereken herey yapihyordu. Zorla Kerkk'e g ettirilen ve vaatlerle kandiri-lan Krt kyller; yeni makamlar ve ayricahklar teklif edilen es-ki pegmergeler, yeni gvenlikler; kaakilikla iadamhgi arasm-da dolaanlar, Amerikan direktifleri dogrultusunda rgtleniyor-lardi. Kerkk'te anayasanm 140. maddesinin uygulanmasi buyu-ruluyordu. Maddeye gre, nce "normalleytirme" adi verilen s-

re gerekleytirilecekti. 700 bin insanm ldg, 1,5 milyon insa-nm sakat kaldigt,2 milyon insanm vatanmdan g ettigi bir lke-de "normallegme" ne anlama geliyor, kimse bilmiyordu...Bu soruyu Rizgar Ali'ye sormuytum: "galaltmdakitopraklar-da nasil olup da normallegmeden sz edilebilir ki?"Kaykilmig, burnu havada tavriyla, eski pegmerge yeni politi-kaci olarak, pantolonunun t izini parmaklari arasmdan geiripmuhtegem bir cevap vermigti:"lygal mi? Ne iqgali!"Arapay1 gayet iyi bilen bir halkin igalin anlamim bilmemesiolasi mi? Ama iggalin adi burada "ihtilal"di. lygaleortak olanlar,ihtilal szn daha sempatik bulmuy olmaliydilar.Kerkk lMeclis Baykam Rizgar Ali szne devam etti..."Biz Irak'i kurtardigi iin Amerikan hkmetine tegekkr edi-yoruz!""Sizi ok sevdikleri iin mi kurtardilar?" diye soruyorum.Alayc1tavruna aldirmadan devam ediyor: "Belki onlar da bu-radan bir fayda saglamig olabilirler. Irak, ok stratejik bir blge.Sadece petrolden ibaret degil. Bizim jeopolitikve jeostratejikne-mimiz de var."Irak Trkmen Cephesi'nden Cemal gan,"Dogrudur. Amerikasayesinde zgrlegtiler. Irak resmi olarak degilse de artik para-lanmigtir"diyor."imdi kuzeyde isimsiz bir devlet var. Deklare edilmemig birdevlet! Ayrica, lke siyasi cografyayla degil, begerismirlarla bln-my durumda. Bugn artik iiblgesinden Snni blgesine ge-mek imknsizdir."


26/301

28 BOLVEYUTIqtebylebir ortamda, "normalleyme'den, sayimdan, oylama-dan bahsediliyordu.Bagimsiz Trkmen Hareketi Baykant Kenan gakir,szde se-imleri anlattyordu:"Ikiseimde de byk sahtekrhk oldu. BirleymigMilletler'in,koalisyon glerinin gz nnde Krt kardeplerimiziki defaoy kullandilar.Szde Krdistan'da binlerce kiyi sahte oy kullandi.Kerkk'n demografisibozuldu, nfusu bozuldu."140. madde, dayatilan bir anayasanm Kerkk'e bitigi elbisey-

di...I Anayasanm bu maddesine gre, "normallegmeyi" nfus say1-mi takip edecekti. Sonra bir referandum yapilacak ve Kerkk sa-hibini nihayet bulacakti. Hibiri olmadi. Kerkk bu partlarda nor-mallegemedi! Nfus sayimi Mart 2007deydi. O da gerekleyme-di. Referandum ise ileri bir tarihe ertelendi. 2008 yazmda, hlbirzm bulunamamig, Kerkk "normallegememigti!" Tam tersine,Trkmensizleptirme operasyonlarison hizla devam etmekteydi.Sevr'den BOP'a Aym Oyun!Gariptir, 100yil ncede bu blgedebir referandum istenmigti.Bakahm onlar kimdive nas11bir karar vermiqlerdi?Osmanh imparatorlugu attrdayarak kmp, TrkiyeCumhuriyeti kurulmuqtu. Yeni cumhuriyetten kopar11acaksonpara Musul ve evresi olacakti.Musul, Lozan Konferanst'nda 23 Ocak 1923'te masaya geldi.Musul'da yaayan 500 bin kiqi, Anadolu'ya baghydi ama Ingil-tere'nin gz siyah altmdaydi.Anadola, daha yeni iktigt savaytan yorgan, Ingiltere'ninMusul oyunuyla kargilagmigti.Ingiliz oyunu, sorunu srncemede birakmakti. Musul soru-

nu, Milletler Cemiyeti'nin kararma birakildi. O zaman Trkiye,cemiyete ye bile degildi. Cemiyet yanhydi, emperyal amalarlakurulmuqtu.Trk heyeti, Lozan'da Musul halki iin bir halk oylamaslner-di. Orada yayayanlar geleceklerini kendileri tayin edeceklerdi.


27/301

TRKSZ KERKUK 29neriLord Curzon tarafindan reddedildi. Gerekesi ilginti.Curzon'a gre, blge halkimn oy verme ahykanhgi yoktu. Onedenle, oylamanm amacmi anlayamayacaklardi! Yanhy sonu i-kabilirdi. Referandum talebi reddedildi!Lozan'da Musul meselesi masaya geldigi anda, Anadolu'dangilizeliyle rgtlenen Krt isyanlari ey zamanh olarak patlakvermigti. Musul kurtarilamadi...Yeni cumhuriyet, bir yandan Krt isyanlariyla bogauyor,bir yandan Dyun-u Umumi baskisiylakargilapyordu..SonundaAnkara Anlagmast imzalandi.Milletler Cemiyeti 16 Aralik 1925'te Musul'u Irak'a verdi.Musul vilayetindeki petrol gelirinin, yzde 10'u 25 yll boyuncaTrkiye'ye birakihyordu. Trkiye, aldigi 500 bin IngilizsterlininiDyun-u Umumi borlarmi kapatmak iin kullanacakti.Agrih, acih bir ayrihk yaandi. Musul'da yayayan, Krt, Trk-men ve Arap halklar Trkiye'ye katilmak iin abaladilar.O yillarda Bitlismebusu Yusuf Ziya Bey,TBMM'de yaptigi ko-numada, bir Krt olarak, gylediyordu: "Bir insam ikiye blmekveyahut herhangi bir parasim ay1rmak nasil mmkn degilse,Musul'u da Trkiye'den ayirmak mmkn degildir!""Eller Var, Gezer 1imizde"Kerkk'te bir mahalle. Yerler yaz sicaginda amur deryasi.Tm kapilar kapah. Perdeler ekili. Biz Bayath ailesine konuk gi-diyoruz. Kapidan girip bir koridordan geiyoruz, bir avluya vari-yoruz. Bayath ailesinin tm fertleriyle kucaklagip,onlari pyor,Trk halkmm sevgi ve selamlarmi iletiyoruz. Aile reisi, gelenekselTrkmen kiyafeti iinde, tm aile fertleri bayramhk entarileriyleselamhyor bizi... Trkmen Bayathailesi savay koqullarmdakapalikapilar ardmda yaamaya ahqiyor. Ahmet Bayath anlatiyor:"Kerkklyz biz. Anadan, babadan, dededen buuk mil-yon insamz. Birok baski grdk. Saddam rejimi ok ektirdi bizeama bugn daha beter haldeyiz.Eller var, gezer iimizde. Barzanigibiler var, girerler iimize; srerler insanlarimizi; satm ahrlar amaherkesikandiramazlar parayla..."


28/301

30 BOLVEYUT

Bayath ailesiyle birlikte...

Ahmet Bayath, bir zamanlar kaynakihk yaplyordu. Artik gz-leri grmyor. Karisi, kizi, damadi ve torunu Kerkk'n birmahallesinde kirada oturuyor. Karist ilham bir yeyleri yoktan varetmek iin ugrayiyor. Eve ayda 100 dolar para giriyor.Ilhambize evi gezdiriyor. Mutfakta pirin kaymyor. Oru onlabozulacak. Bayka yemek yok. Yedi kipi, savagin iinde bir dehliz-den geiyor. lham,temiz lehesiyledertlegiyor:"Saddam dneminde ok zulm grdk. Ama emniyet vardi.imdiemniyet yok zulm de ok. O kadar zulm var ki ne saya-yim. Olm var; iq sahipleri tehdit edilir, zenginlerimiz kairihr,memleketimiz yok edilir... Hayat 2003'te bir gnde degigti. Baykabir millete yol verdiler, her yer harabeye evrildi. imdiburadaoturup, gzyagi dkyorum."Birka saat sonra vedalagtik Beyath ailesiyle. Sokaga kadar bi-ze eglik ettiler. Evin nnde daha gzel gnlerde buluoak di-legiyle kameralara poz verdik. Hemen yanlarmdaki ev dikkati-mizi ekti. Sokaktaki tm evler yikildi yikilacak gibiydi. O ha-

ri. Kompulari ticaretle ugraylyordu... Kerkk'e bir yeyler geti-


29/301

TRKSZ KERKOK 31riyor, burada onlari satiyorlardt... Israil'den konuklari geliyor-du eve. Son zamanlarda gnenmiylerdi. Ne ahp verdikleri strdiKrt kompularmm.Evin dig cephesi beyaz mermerle giydirilmiyti... Sokaga yapig-tirilmig gibi duruyordu. Kerkk'te olan biteni anlatir gibiydi...Bayath ailesine veda ederken mahalledeki su birikintileriyleoynayan ocuklar kameraya, arabaya gylebir bakip amuru ka-rigtirmaya devam ettiler.Susuz, elektriksiz, patlama sesleri egliginde bymglerdi.Hibir yeyeaqirmamay1 erkenden grenmilerdi...Mahallede Krtler, Trkmenler ve Araplar bir arada yaqiyor-du. Kerkuk'te blnmemig mahalleler hl vardi... IlhamBayathvedalagirken gzlerime bakti. "Dinimiz ayni ama pimdi bizi dili-mizle yargihyorlar!" dedi.Onu kucaklarkenkulagima, "Yapdacak iqbir olmaktir, Trk-men milleti bir olmah!" dedi.Ahmet Bayath'yla vedala1rken o da son szn syledi:"Biz de bir Osmanh milletiyiz, kalmiqizburalarda. Bizi yok et-mek isterler ama edemeyecekler! Biz 16 imparatorluk kurmuuz.6 devlet karmuuz. Iqteondandir korkulari!"BOP'tan Haberler2007 Ekimi'nde Amerikan Senatosu'nda dzenlenen bir top-lantida konuan dig iliqkileruzmam JudithYaphe, Irak'ta asil isa-vaym, Krtler ve Araplar arasmda ikmasmdan korktuguna sy-ledi.Yaphe, Kerkk' ele geirmekte kararh olan Krtlerin,Araplarla kisa sre iinde bir isavaga girmelerinin kamilmazol-dugunun altmi izdi.okgemeden Pentagon iin projeler retendgnce kuruluqu,Rand Corporation yeni bir projenin ana hat-larmi aiklayacakt1.Bu yeni Irak raporu, Amerika'nm uygulayabilecegi strate-ji alternatiflerini, burlarm faydalarmi ve maliyetini tartigiyordu.Rapor, Irak'ta Amerikan bagarisi iin ncelikle mezhep gruplariarasmdaki atigmalarm azaltumasi gereginden sz ediyordu.


30/301

\32 BOLVEYUTPeki acaba mezhepler arasi atigmayi durdurma yollari konu-sunda neler neriyordu rapor? Siki durun! lyte raporun zm

nerileri:1. lkedekipiddeti yatiptirmak ve atigmalarm artmasmi n-lemek iin, ezici bir g kullanmak.2. lsavaymgaliplerinden biriniveya birkami seip destekle-mek. Onlarm Irak'i kontrol etmesine yardimci olmak.3. Irak'm ayri devlete blnmesilii hazirlamak.4. Irak'tan asker ekmek ve bir veya daha fazla galibin ortayaikmasmi beklemek.5. Koalisyon Gleri direniqileriyle savaymaya odaklanirkenve merkezi hkmet desteklenirken,giddeti azaltmak iinarabuluculuk yaparak mevcut gayretleri srdrmek.Amerikan dgnce kuruluqunun Pentagon'a son neriferibunlardi... Cadikazanma dnmq bir lkenin igalcilerine qiddetkullanmaylneriyorlardi. Ezici bir g kullanmaktan sz ediliyor-du. 2. sirada ierdeki gruplardan hangilerinin seilip birbirine kir-dinlacagi yer ahyordu...Bunlar tahmin edeceginiz gibi, zgn bulug ve neriler de-gil.Daha nce Yugoslavya'da, Kosova'da, Bosna'da, Somali'de,Ruanda'da ve daha birok lkede uygulamaya konuldular.Kerkk, sadece Irak'm bir kgesi degil. Kerkk, Kibris gibiByk Ortadogu Projesi'nin temel taglarmdan biri.BOP'un mimarlari IkinciIsrail'in dogumu iin hibir abadankammayacaklarmi net bir biimde a1khyorlar. Tabii gzleri per-delenmemig, kulaklan sagir olmayanlara!Iqtekitap yayma hazirlamrken,22 Agustos 2008'de Yeniagga-zetesinde bir haber:

ABD'den Pegmergeye: Arkanizdayiz! Amerika BirlegikDevletleri'nin (ABD) Irak Bykelisi Ryan Crocker, lkesi-nin Krtlere sittini dnmeyeceini ne srd. Pegmerge rei-si Barzani'nin "Kurdistan TV"sine konugan kstah Bykeii,"irak'in zgrlegtirilmesi" sreci baglamadan nce ABD'nin,"Krdistan" olerak nitelendirdii Kuzey lrak'taki Krtleri des-


31/301

TRKSOZ KERKUK 33teklediini syledi. ABD Bykelisi, "Amerika gegmigte ol-duu gibi gelecekte de, Krdistan'a ynelik desteini sr-drecek ve hibir gekilde de desteini kesmeyecektir" dedi.Bykeli, ABD'nin Kuzey Irak'a ynelik desteini kestii y-nndeki haberleri de yalanladi.Erbil'e yabanci ikarmast: te yandan Erbil'de dzenle-nen "Kuzey Vilayetleri Ekonomi Konferansi"bagladi. BlgeselKrt ynetiminin bagbakani Neirvan Barzani bagkanlilndakikonferansa, ABD'nin Baddat Bykelisive oksayida std-zey yetkili de katridi. Bagbakan Neirvan Barzani, Krt Blgesiile Badat arasindaki iligkilerin tarihi geligimini ve gnmz-deki boyutlarini anlatirken Irak'taki Krt, Arap, Trkrnen ve di-er olugumlarin gemigte acilara uradiini ancak, glmdi iyibir gelecek iin firsat doduunu, birlikte iyl bir gelecek ingaedileceini syledi.

BVY3


32/301

"ERBL SINIRLAR ARASINDA! "

2007 Yolculugu"PKK kamplarmda Amerika mengeili agir askeri tehizat bu-lundu!""Ankara Bagdat'la degil, Erbifle muhatap olmah!"Bu gibihaberler basmdaboygsterirken Eyll2007de Trkiye,Irak'la masaya oturdu. Terrle mcadele anlagmasi imzalandt.Anlayma metninde "terr rgtne sicak takip" maddesi Erbil'in

vetosuna takildi. Trkiye ile Irak arasmda imzalanan anlaymayagre, Trkiye, terre kari mcadelesini Irak hkmetiyle iqbir-ligiyaparak srdrecekti. Terrle mcadele koordinatrlerindenI

TRKYE \ IRANMusulKK)C

RK SURiYEAKDEN

BagdatIRAK

SUUDiARABISTAN


33/301

"ERBIL SINIRLARARASINDAP 35sonra yimdi, hkmetler arast bir ortak iz1emekomitesi terr ko-nularmdan sorumlu olacakti.Trkiye-Irak hattmda terre karyi imzalar atihrken, Ame-rika'dan Oslo'ya, Oslo'dan Diyarbakir'a kadar yayilan bir hare-ketlilik gze arpti. Terrle mcadele anlagmasinm imzaland1-gi gnlerde, Amerikan senatosu Irak'm e blnmesi karari-m onayladt. Iki, yabanc11arm genig katilumylaDiyarbakir'da birKrt Konferansi yapildi. O, Norve'te Krt haklari konusundaBati'nm ileri gelenleri toplandi!Trkiye Irak'la, terrle mcadele konusunda masaya oturdu-gunda,biz Erbil'deydik. Kuzey Irak Krt ynetimi parlamento-su hop oturup hop kalkiyordu. Pegmerge gleri szcs CebarYaver qu demeciveriyordu:"Irak, Krdistan hkmetinin onayun almadan PKK konu-sunda Trkiye'yle herhangi bir anlayma imzalayamaz. Biz, blge-sel Krt hkmetiyiz.Ankara Bagdat'la degil bizimle konuqmah!"Kuzey Irak'taki Blgesel Krt Parlamentosa Baykan Yar-dimcis1Kemal Kerkki de bir beyanat veriyordu: "Krdistan Par-lamentosu'nun onayi olmayan her anlaymayi geersiz sayarizl"Arkada Amerikan Senatosu'ndan destek olunca Kuzey Irak'm se-si epey gr ikiyordu. Krt ynetim, sadece siyasette degil, ekono-mik alanda da Bagdat'la itipiyordu. 2007 yazmda Teksas petrol gir-keti Hunt ile Kuzey Irak ynetimi arasinda petrol anlaymasi im-zalamyor; Irak Petrol Bakam Elgahristani,u imzanm mrekkebikurumadan anlagmanm geersiz oldugunu ilan ediyor.lytetam bu sirada Amerikan Senatosu'na bir neri geliyordu.Senatr JosephBiden, Irak'm gevgekbir federatif yap1 iinde blgeye ayrilmasim neriyordu. Tasari Amerikan Senatosu'ndaezici ogunlukla kabul edilmiyti. Amerika'mn Irak'a sadece de-mokrasi gtrmekle yetinmedigi anlayihyordu, lkenin smirlarmiiziyor, paralara ayirlyor, gekillendiriyordu.Bir lkeNasil Blnr!Amerika'nm igalinden sonra, dinsel ve etnik kimlige bagholarak fiilen blnen lkede birbirine dgman onlarca grup var.


34/301

36 BLVE YUTSnniler, Siiler,Krt ve Arap olarak da aralarmda blnmgler.Uzun yillar Saddam'm zulmne ugrayan Krtler ise, zgrlk ta-lebinde en ileri gidenler. Onlar yimdilik (!)Irak'in gimarik ocu-gurolndeler.Amerikan destekli harektlarmdaqu adunlari izlediler:Krt Yerel Blge Baykant Mesut Barzani, 1 Eyll 2006'da Irakbayragmmblgede dalgalanmasmi yasakladi.Amerikan Digiyleri Bakam Rice, Irk'i ilk ziyaretinde, nceBarzani'nin kararghina ugradi.Amerika'nm bu blgeye verdigi nem her firsattabelirtildi.Condoleezza Rice, basma yaptigi aiklamalarda Irak-Trkiyesimrmi kastederek,"Trkiye-Krdistan smiri" ifadesini kullandi.Kuzey Irak'a atanan birok Amerikah yetkili, Krt blgesi-ni, Irak'm geri kalamndan ayiran diplomatik harekettere kalkigt1.Erbil'deki Koalisyon Gleri Ofisi'nin bapkaniDick Nabb, zerin-de Krt bayragi bulunan kartvizitlerbastirdi.Iqtebu ruh hali srerken, Amerika'dan farkh sesler ykseliyor-du... Iranve Trkiye arasmda kalanKuzey Irak, bir yandan cesa-retlendirilirken bir yandan Irak'm blnmezbtnlg temast ig-leniyordu.Denise Natali, birinci Krfez Savagt'mn hernen ardindan bl-geye akan sivil inisiyatiflerin iinde yer almigt1. SimdiErbil'dekurulan Amerikan niversitesi'nin kurucu kadrosunday-di. Sanirim ashnda uzun zamandir istihbarat igleriyle ilgiliydi."Irak'm btnlg" deyince duraksannyti. Ona gre bu soru za-mansizdi! Sari salariyla oynayarak geigtirmek istedi: "llla para-lanacakdiyebir geyyok!"Bir daha sordum: "Sizburada bagunsiz bir olugumdan sz edi-lemezmi diyorsunuz?"Amerikan niversitesi'nin siyah beyar karolu lks binasmmkoridorunda yryorduk. O, neyin nemli oldugunu ve neyinzerinde durulmasi gerektiginivurguluyordu:"Bagimsizhk meselesi bugn sorulacak bir gey degil! Gn-mzde insanlar nasil yaayacak,petrol meselesinasilhalledilecek di-ye sormak lazim. Mesela, en nemlikonu: Petrol, bu lkeden nasildiariikacak, nereden geecek?Etrafta Trkiye, iran,Suriye var."


35/301

"ERBILSINIRLARARASINDA!" 37

Erbil Krdistan National Assembly (Kurdistan Parlamentosu)

Trkiye ve Iran. Bu cografyanin en gl devletleri!KuzeyIrak'm iki yanmda iki devvar.Amerika'nm nl Wall Street Journalgazetesinde 2007 sonba-harmda bir haber:"Pentagon, Iran'dan Irak'taki giimilitanlara silah geigininlemek iin, Irak'm Iran smirma bir askeri s kurmay1 plan-hyor!"Iran bu habere, Iran-Irak sinirmikapatarak cevap veriyor.Kuzey Irak'm dnyaya ailan diger kapisi Trkiye sinirinda.Amerika'nm nerisiyle Trkiye'yle bir "terrle mcadele anlag-masi" imzalaniyor. Anlayinada taraf olmak isteyen Krt ynetimi,pimdilik masaya oturamtyor ama en azindan simr gvenligi sag-lanmigoluyor.Erbil'de Krt ParlamentosuAmerika'nm Irak'i iqgalinden sonra kendisini bagkent ilaneden Erbil'de yol yok. Sitma kol geziyor, okullar harap, insan-


36/301

38 BLVE YUTlar a ama bir parlamento var. zerinde kocaman "KrdistanParlamentosu" yaziyor. Kapismda Krdistan bayraklari.Bolmak-yajh, iplak ayaklarmi altma ahp oturmuy tombul gvenlik grev-lisihamm stmz ariyor. Parlamento BaykanYarduncisi KemalKerkki'yle rportaj iin binaya giriyorum.Yine oymah koltuklar, digaridaki dnyayla tezat bir atafat.Nobran bir tavir. Ne de olsa TRT'den, Trk devlet kanalmdan ge-liyoruz."Blgede kendinizinasil tammhyorsunuz?" diye soruyorum.

"Biz Irak federaldevleti vatandalariytz. Irakh kimlige sahibizama Krdistan federalblgesinde yaqiyoruz" diyor."KrtfederalblgesindeKrtKrt'tr, Trkmen Trkmen'dir,Arap Arap'tir. Asuri de vardir. Bunlarm hepsi vardir fakatbunlarfederal bir blgenin smirlari iinde yaamaktadir!" diye ekliyor.Bir yandan TRT'ye rportaj verdigi iin gururlu, bir yandan "dg-man" kargismdaki peyrnerge tavri yakasmi b1raknuyor. Ne yamaneligki!Bati eliyle, sadece 10-15 yil nce yaratilan ve iinde her tr-l etnik unsuru barindiran bir blgenin sahibi havasmda konu-quyordu. Blgede huzur ve bari tablosu iziyordu. Oysa sade-ce farkh etnik unsurlar arasinda degil, Krt agiretler arasmda dauzun zamandir kiyametkopuyordu. Erbil Oniversitesi'nde siya-set greten ve 1992'den beri blgede istihbarat yapan AmerikahDenise Natali anlattyordu:"Krt gruplar paralara blnmy durumdalar. Bugn grupvar. Drdnc grup Kerkk'teki Ali Askari destekileri. KerkkYurtseverler Birligi adun taglyorlar."Tm taraflarla siki iligki iinde olduklarmi eklemi, Krtlerarasmdaki kargaave blnmenin endige verici oldugunu vurgu-lamiytiDenise Natali.Bin Bir Para Krtler!En iyi rnek Talabani ile Barzani yandaylari arasmdaki ekip-meydi. Onun dtymda, daha onlarca birbirine kargit grup vardi.Sleymaniye'de kralhgmikurmuy olan Talabani, artik Irak cum-


37/301

"ERBIL SINIRLARARASINDAP 39hurbagkani. Mesat Barzani, Erbil merkezli Kuzey Irak'm bagka-m. Ama gc Sleymaniye'ye yetmiyor. ylekiErbil'de kullanilancep telefonu bile Sleymaniye'de ahymtyor. Yan yana iki gehir,iki ayri telefon gebekesine bagh. Sleymaniye sadece Mam Celal'i(Celal Amca'yi) tamyor. Yillarca savagtigi Barzani'ye soguk baki-yor. Caddelerde, sokaklarda, dkknlarda Barzaniile Talabani'ninyan yana getirilmig suretleri grnyor ama ikiliderin yillardir sa-vayan yandaylari, bildikleri yoldan paymiyor, karyitarafin liderinegvenmiyor. Iki grup degigik Krt lehelerikullaniyorve Erbil ileSleymaniye'de yaam hibirbirine benzemiyor.Agiretler arasmda uzun yillardir sregelen husumet, merkezihkmetten dagilanparanm blglmesikonusundaki anlagmaz-hkla da birlegince daha derin bir rekabete dngyor.Tecrit edilmig bir blgeburast. Ekonomisikara parayla dn-yor. Irak merkezihkmetinden yzde 17 bte pay1ahyor.Politikacilar her trl yokluklave koleraylaboguanhalka,"ile-ride gzel gnler greceklerini" sylyorlar. Kimse inanmiyor!Hedeflerinde Kerkk var. Petrol denizi Kerkk, blgeye dahilolursa, kuzeyin ekonomik gc gge erecek; Irak petrollerinin ya-risma yakini Krt blgesinin denetimine girecek. Krt ynetimi-nin ikincihedefiyse, kompu smirlardan dnyayla temasa gemek!

Hedef Kerkk'te OzerkOlupumErbil'de satilan haritalar, Akdeniz'den Basra Krfezi'ne uza-nan bir "Byk Krdistan"i gsteriyor. Haritalar Amerika veAvrupa'dan blgeye yayihyor...Krt blgesindebeklenti byk arna Amerikan Senatosu'nunoylamasmdan sonra Kerkk Trkmen cephesinden de sesler geli-yor. Kerkk'te Irak Trkmen Cephesi Baykan Yardimcist Cemalgan,"Irak, e blnrse drde de blnr!" diyor. Bir "TrkmenFederal Blgesi"nden sz edlyor. VeAmerikan basomda Kerkk'tezerk bir blge oluyturulmasma iligkinhaberler gze arp1yor.Amerikan dgnce kuruluglarmda Trkiye'nin hoquna gide-cek aktrlerle olupturulabilecek bir "Kerkk zerkVilayeti" ma-

saya konuluyor.


38/301

40 EOL VEYUTBu kurtlar sofrasi, Erbilli gazeteci Rebwar Kerim'in gzndenbakm nasil grnyor? Rebwar, Irak'm kuzeyindekiAmerikantutkusuna deginiyor."YIllar iinde 4milyon kipiAmerika'ya qikedildi. ABD, petro-l;Krtler de ABD'yiseviyor. Hatirlaym,Amerika Irak'a girer gir-mez ilk icraati petrol kanununu meclisten geirmek oldu!"Erbil gazetesi genel yaym ynetmeni Rebwar ok dzgn birTrkeyle bunlari anlatlyor. "Kimse bilmiyor gelecegi!" diyor."Birileri rahata, paraya kavuyacak bu politikalarla ama Irak istik-rara kavupamayacak.Amerika'nm burada denedigieski bir politi-ka.Birbirine kirdirma politikasi. Zaman zaman Qiileri,aman za-man Snnileri devre digi birakiyor; zaman zaman da Krtler ke-narda kahyor.Bunun adi 90'h yillarda ortaya 1kanAmerikan sis-temi, yani Yeni Dnya Dzeni!"Rebwar, Ortadogu'da "yeni dzen"den sz ediyor. YeniDnyaDreni'nin dayatmast; Byk Ortadogu Projesi. Projeye greAmerika, Fas'tan Pakistan'a 22 devletin rejimini, smirlarim degi-tirmeyi hedefliyor.Petrol zengini Irak, kk paralara blnme-si ngrlen ilk lke.Ilk agamada e, sonra daha da kk gehir devletlere blne-cek. Pentagon kaynakh haritalar, Irak ve blge devletlerinin nasilparalanabileceginin igaretlerini veriyor. Irak'ta senatonun onay-ladigi para digmda,zerk vilayetlerin ortaya ikmasmm petroldenetimini kolaylagtiracagmdansz ediliyor.Rebwar, "Her yey etnik ve dini atigmayla bagladi!" diyor."Osmanh Imparatorlugu dneminde etnik diye bir gey yoktu.Etnik gruplari Avrupahlar yaratti. Osmanh paralandi. O toprak-larda bir sr devlet kurdular. Suudi Arabistan kuruldu. Suriyekuruldu. Irak kuruldu. imdiayni taktikle yeni Ortadogu harita-lari iziyorlar."ekiG ve Amerikan Yardun KuruluglariSovyetler Birligi'nin dagildigi yillarda Kuzey Irak'ta bir goluoaktaydi... Bugn Krt yerel ynetimi bagkentinde, Ame-rikan niversitesi'ninkuruluquylaugrayan Denise Natali, bu cog-


39/301

"ERBIL SINIRLARARASINDAP 41rafyaya ilk kez 1992'de gelmigti. Onu dinlerken, Bati'nin politi-kalarmi anlamak iin Denise'lerin yaamlari belgeselyapilmah vetm Ortadogu halklarina gsterilmeli diye akhmdan geiriyor-dum.

"1992'de Krfez Savap'nm hemen arkasmdan buraya geldim.Olduka kt bir durumdaydi blge.Krtler daglardankente aki-yorlardi. Kendilerine pegmerge diyorlardt. Burada, ne yaptigmibilmez halde koquqturan insanlar vardi. Bir egit 'hkmetimsi'yapivardi. Ben bu hkmetin ilk seimlerinden sonra 1992'de g-rgmeler yapmaya gelmigtim buraya.O ydlarda bir sr sivil inisi-yatif buraya akiyordu. Ben de onlardan biriyle geldim. AmerikanYardun Teykilati'yla... okheyecanvericiydi."Amerika'dan birokrgt geldi.Yardim teykilatlart, ocuklariKoruma Orgt... Bir ogu Zaho ve Dohuk blgelerindeydi.Hepimiz ekiG'n korumasi altindaydik. kiKrt grup, an-laymaya razi edilmigti."Kuzey Irak 2003'e kadar, "gvenliblge" olarak Bati'nm hima-yesinde byyp serpildi.2003'te Amerika Irak'a "demokrasi" getirecekti!Kural belliydi. ncehedef blgedeatigma baylatilacak, sonraatigmaya mdahale edilecekti. Mazlumlart korumak bahanesiy-le, hkmetler bir "gvenli blge" olugturulmasina razi edileceksonra o gvenli blgedenbir lke ortaya ikiverecekti.Beni Denise'le, Amerikan niversitesi gretim yelerindenZafer Yrk tamytirmigti.Zafer Yrk, Erbil niversitesi'ne,Ingiltere'den, Dogu veAfrika ahymalarierkezi SOAS'tan gelmigti. Siyaset egitimi ve-riyordu. Yrk, blgeninKosova'yla benzerliginedikkat ekiyor-du: "Burasi 1991'de Saddam Hseyin'in terrne karyi gven-li blge ilan edildi. Aym gekilde uluslararasi gler, Kosova'yiSirplardan korumak iin gvenliblge haline getirmiplerdi. Burasi15 ylldir gvenli blge simrlari iinde. Kosova da 5-6 yll gvenliblgeolarak varhgim srdrd. Kosova bugn bagunsizhk yolun-da. Krdistan da benzer bir kaderi yaayabilir. Burasi iin bagim-


40/301

42 BOLVEYUTsizhk pimdilik ok yakm grnmyor. Ama zerk bir blge olarakbagimsizhgim srdrmesi 1970 anlagmasmda var."Amerika'nm buraya el atmastyla, blgede ikigey gereklegmig-ti. Trkmenler 36. Parale1'in iki tarafmda kalmig,birbirlerindenayrilmiglardi.Krtler, Bati'nm himayesinealmnnlardi.Trkmen gehri Musul ve Telafer, gvenli blge smirlan iin-de kalmasmaragmen digarida birakilmig,Saddam'm insafina terkedilmigti. 36. Paralel digmda kalan Sleymaniye ve amamalse

gvenli blgeye dahil edilmiplerdi.Irak'ta yaayan Trkmenlerin yzde 20'si, Erbil merkezli yerelynetime ve yzde 80'i de Kerkk-Musul merkezli Saddam yne-timine baglandt.Ayrica Trkmen cografyasmm Trkiye'yle olan dogal baglanti-si da ortadan kaldirildi. Kuzey'deki oluqumun temeli byle atildi.

Demokrasi KomedisiErbil'de Krt parlamento binasmda Kerkki rportajm ardm-dan bir panel izledim. Yerel Krt ynetimi, kolera salgmmikonu-uyordu... Stralarda yerelkiyafet giymig yelerin yanmda moderngiysili kadm ve erkek milletvekilleri oturuyordu. Bunlardan dr-d Trkmen milletvekiliydi.Pr ciddiyet, blgenin en nemlisorunu olarakkolerayikonu-quyorlardi. Inanmadiklariir oyunun oyunculariydilar. Her biri-nin yznde "demokrasi" oyunundan duyduklari mutluluk var-di...Bu parlamento, Birinci Krfez Savagfnm ardmdan, Amerikanve Ingilizbirliklerinin gvencesi altmda kurulmuytu.Krdistan Yurtsever Birligi ve Krdistan Demokratik Par-tisi'ni yani savagan iki Krt agireti aym ati altmda toplanmigt1."Demokrasi" adma, parlamentoda bir Trkmen Partisi de vardi.Bedelleridenmig drt Trkmen milletvekili bu orbaya katilmig-ti. Bunlardan ikisi bakandi.Erbifdeki Trkmen gruplar, acaba parlamentodaki temsilcile-ri iin ne dpnyorlardd


41/301

"ERB1LSINIRLARARASINDAl" 43

Abdlkadir BezirganBagimsiz Trkmen Hareketi lideri Kenan jakir Ozeyiragah,dagilmig bir lkenin dagilmig ikar gruplarma dikkati ekiyordu:"Trkmen cephesine alternatif olarak o kulda partileri yarat-tilar. Onlari parlamentoya sokup 'Burada Trkmen de varf dedi-ler. Bugn parlamentoda yer alan Trkmenler sadece kendilerinitemsil ediyorlar. Milletle bir iligkileri yok."Trkmen Reform HareketiRehberim Mustafa, Erbil'de en kalabahk Trkmen partisininTrkmen Reform Hareketi oldugunu sylyor.Baykam Abdlkadir B4zirgan, bir zamanlar Irak TrkmenCephesikurucularindan biriydi.Simdicepheye muhalefet ediyorErbil'in ortasmda bir villa. Kapida gvenlikler ve birka lksaraba. Bezirgan bizi kapida kargihyor.Takun elbise, gsterigli birkravat, altm kol dgmeleri gze arplyor.Trkmenlerin durumuyla ilgili sorulara inatla cevap vermiyorBezirgan. Oymah koltugunda yer degigtirip duruyor. Trkmencephesine muhalefetin, kimlerin iqine yaradigi ve parlamentoda-


42/301

44 BLVEYUTki Trkmen partilerinin ne amala kullamldigtsorusunu da es ge-iyor. Reform hareketinin ne kadar byyp serpildiginden demvuruyor. Trkmen Cephesi'ni paralayan kk Trkmen par-tilerinin yerel Krt ynetiminden elde ettigi finansi soruyorurn.Koltuguna bir daha yerlegiyor. Gzlerini kirpigtirarakkekeliyor:"Mesela biz Trkmen Reform Hareketi olarak ne KYB, neKDB'den para ahyoruz ama Krdistan Federal Hkmeti'ndendokuz ay nce finans aldik. Biz bu parayla, blgede Trk milleti-ne yardun ediyoruz.""Ne yapiyorsunuz mesela?" diyorum. Yine baa dnyor."imdi Erbil'de en gvenilir parti bizimki..." diyor.Ayakta bekle-en adamlari kafalarmisalhyor."Yanine yaplyorsunuz?" diye sabirsizca soruyorum... "Buradaokullarumz var, radyomuz televizyonumuz var, yani insanlar..."Szn kesiyorum. 30 dakikalikbir kasetin sonuna yaklaymigve hl konuya girememig olmanm verdigi sikmtiyla soruyorum:"Burada siyasiyapilanmalar neye gre ve ne kadar para ahr y-netimden?""Vallahi farkhdir..." diyor."Siz ne kadar ahyorsunuz blge hkmetinden?""Biz Trkmen Cephesi'nden ayrildik ve bize bagh parti men-suplarmm isminihkmete teslim ettik..."Trkmen Cephesi'nden ayrihp, kendine bagh ye sayisim Krtynetime bildirince,para hesabayatiyordu.Bezirgan kekeleye kekeleye Trkmen Reform Hareketi'ninKrt ynetiminden ayda 30 bin dolar para aldigmisylyordu.Ahkve sefalet iinde birakilmig Erbil'de 20'den fazla Trkmenolugumu, iyte bu miktarlarda para dagitimiyla ortaya ikm14tr.Trkmenlerin birleymesininnnde para vardi! Bu, Balkanlar'dauygulanan politikayla ayniydi. Gelir beklentisi,tm gruplan amipgibi blmeyeyetiyordu.Erbil'de Lks Hayat!Rehberimiz, gazeteci Mustafa Kerim, Erbil'de ok zengin ia-damlarmm kol gezdiginden sz ediyordu. Bunlardan bir kis-


43/301

"ERBILSINIRLARARASINDA!" 45mi Trkiye'den gelmigti. Erbil'i "byk firsatlar"mkapist olarakgrmekteydiler. Bati'nm dolayh ve dolaysiz igali altmdaki bir-ok blgede izlendigi zere, burada da en ok ingaat sektr gelig-miyti. Halk kolerayla boguur, ocuk oluk plklerde yayarken,merkezde dev ingaatlar ykseliyordu.Mustafa, bizi Diyarbakir'dan gelip Erbil'e yerlegmig ikadmiFerda Cemiloglu'na gtrecekti. O burada ingaat kraliesiydi.Bir sokaga girdik. Lagimla oynayan ocuklarm arasmdan ge-ip ferforjebahe kapist nne dizilmig biri Hummer cip, birkaaraba getik.Diger tm evlerden farkh beyaz,bakunh villanm kapismda es-mer, 50 yalarmda abartili giysili bol takih bir kadin tarafmdankargilandik.Ferda Cemiloglu'na gre, Erbil hizla kalkman bir kentti.Paranin merkeziydi. Dnyamn "en rahat ve en gvenli" kentle-rinden biriydi.O kadar ki Ferda Hanun, Erbil'e bir gzellik salo-nu, bir oyun merkezi bile aiyordu.Durmak bilmeyen telefon trafigi arasinda sohbet ediyoruz.Endonezya'dan getirilmig mobilyalar ve onlarca zel bibloyla ss-l yemek salonunda anlatiyor:"Ben yil mltecilere hizmet sundum. Afganistan savaym-da da yzlerce Afganhya yardim ettim. BirleymigMilletler YksekKomiserligi hizmetlerimi dllendirdi. Yani neredeyse Nobeldllym!" Glyor... "Ben btn savay alanlarmda gnllolarak hizmette bulunmuumdur. oktehlikeli blgelerde ahy-tim. Burasi en rahat yer. Savag grmedi. Sefalet yok. En iyi koqul-larda yayamak mmkn."Bagkabir dnyadan sz eder gibiydi..."Burasi yakmda byk geligme gsterecek. Herkes daha ag-dag olmayi, daha iyi koqullardayayamayi hedefliyor.Daha iyimo-bilyah evlerde yaamay1,kendiferine daha ok zen gstermeyi is-tiyorlar. Kadmlar her kadin gibi gzelleymek istiyor, ocuklarmidaha iyi egitmek istiyor. Baktu Trkiye'den srekli ingaat malze-mesi, mutfak, banyo donanimi getiriliyor... Eskiden evler iplak-ti. Mutfaklarda iki tenekeden olugan dolaplarvardi. imdigrn,evlerin ii nasil degigiyor..."


44/301

46 BLVE YUTSoluksuz konuquyor. Diarda oynayan ocuklar ve "komqu"evlerdeki grnt Ferda Hamm'i dogrulamiyor.O, yeni yeni geligenbrokrat tccar karipimi Erbil elitinin du-rumunu anlatiyor. Eski Erbil argismda ise farldigerekler konu-uluyorErbil argisiaryidair kumag dkkmnda birka kadmla sohbet ediyo-

rum. "En byk dert susuzluk!" diyor gen olan. Bebegine alt be-ziyapmak iin bez satin ahyor."Elektrik sik sik kesiliyor,saghkh yaamamiz imknsiz!" diyorteki. "Temizlik bile sorun..." diye ekliyor."Suda kolera var!" diyor dkkn sahibi.aryidaonugtugumuzErbilli ile Ferda Hamm'm Erbil'i pekbagdagmtyor.Erbil, eski bir Trkmen kenti. Bir zamanlar, egitimli insanla-n, zengin tccarlanyla nlymg. Hangi etnik kkten olursa ol-sun herkes Trke konuqurmuy. Trke konuabilmekmedeni-yet gstergesiymig.Erbil, binyilhkkadim kent,nce Saddam'm gpolitikasiyla, ar-dmdan 'gvenli blge" uygulamastyla Trkmen zelligini kaybet-mekle kalmamig...Trkmen olmak, ho; grlmemeye baglanmig.Krt gazeteci Rebwar bakm ne diyor: "Erbil'in tarihini aragti-rirsaniz, bir Trkmen kentioldugunu grrsnz. Ayrica yrede-ki tm kentlerin Trkmen oldugu da bilinir. Erbil de Kerkk deTrkmen'dir. Bu kentlerde ahali esnaf ya da tccardtr. Erbil'in kal-burst zenginleri Trkmen'dir. Zaten gehir kavrami Krtler iinyeni bir kavramdir. Onlar sonradan, kylerden getirilmiglerdir."1990'lardan sonra Trkmen halki son kalelerini de kaybede-ceklerdi. Trkmenlere ait olan blgede faaliyetgsteren siyasiolu-umlar, saglik ve egitim kurumlan, sistematik olarak Battnm des-tekledigi Krt yerel ynetimi tarafmdan baski altma almdi.Saddam dneminde Araplagttrma siyasetine karyi mcadeleveren Trkmenler, bu defa, Krtleptirme politikasiyla karp kar-pya kaldilar.


45/301

"ERBIL SINIRLARARASINDAl" 47Trkmen Okullari daYok Oluyorlytebir rnek. Karakoyunlu llkokulu.Erbil'de Trkmen ilko-kullarmm tm gibi o da bu sre iinde hizla degiqimeugrad1.Bir zamanlar 700 grencisi vardi. Bugn 75.Kent merkezine uzak bir ilkokul. Tarihin bir yerinde duruyor.Baheyi evreleyen aik kapdarm nnden geerken namaz kilangretmen grubunu izliyorum.Yammda yryen kk kizla sohbet ediyorum. "grencilerkalmadi, Trkler kalmadi burada" diyor.Ogretmenlerden biri "Bir zamanlar okulumuzda grenci sa-y1stok yksekti ama gimdi az, nk belediye servisi kaldtrildi.grencilergelemiyor" diyor."Sizin drt milletvekiliniz, iki de bakanmizvar; onlarm bir yar-dimi olmuyor mu?" diyorum. akaedip etmedigimden emin ol-mak istercesine yzme bakiyor.Sonra baqinnde mmldamyor:"Onlarm kendileri,krsleri, yani nemli bakaiglerivar. Her bi-ri sandalye derdinde. Biliyor musunuz pimdiye kadar bir teki bi-lebu okula gelmedi."Uzak bir kpede kalan okula ancak yol parasmi deyebilen g-renciler geliyordu.Devir degigmigti. Zengin Trkmenler, ocuklarini prtrak gibiogalan zel okullara yolluyordu. Hatta modaya uyup, ocuklari-ni "daha modern" olan Krt okullarma yollayaniarm sayisi da gi-derek artiyordu.Bakunli ve denegi olan Krt okullart, Trkmen aileler iin deekim merkezi olmuytu.Rehberimiz Mustafa'nin kizi da bu okullardan birindeydi.Kizim okuldan almaya gidrken bizi de gtrd. Kentin gbegin-de yksek duvarlar arkasmda ieklerle bezeli bir okul. Bakimh vegikhanimlar, pahah arabalarla ocuklarim okuldan almaya gelen-ler... Servis arabalari dizisi.Kendimi bir Amerikan kasabasmda samyorum. Okul bahe-sinde ikiger ikigerstralanmig ocuklar. Biz ieri dogra girerken, g-retmenin komutu egliginde "Biji Kurdistan!" (YaasmKrdistan!)diye bagiriyorlar.


46/301

48 BLVEYUTYanimiza okulun mdr oldugunu syleyen bir hanim yana-giyor. Selamlagiyoruz. Trke konugtugunu duyunca gaykmhkla

soruyorum: "Trkmen misiniz?" "Yoo" diyor, "buralarda herkesTrke bilir.Buras1Erbill".Adi gevkiye.Bizim zmz Krt. Erbilliyiz. Gerek ErbillilerTrke konuqur" diyor.Mustafa ve kk kiziyla arabaya biniyoruz. Rehberimiz ga-zeteci Mustafa Kerim, "Ben bir Erbilli olarak en iyi rnegim" di-yor. Bana ailesini anlatiyor. Mustafa'nm annesi Trkmen, ba-bast Krt... Bazen Trklg, bazen de Krtlg ne 1kariyor."Dogdugum gnden bu yana savaym iinde hapsoldum!" diyor."Gzm atigim gnden beri hep sava; vardi. Evde hep sa-vagtan sz edilirdi. Babam bir gn cepheye gitti. Marylarla, sa-vag hikyeleriylebydk. Babam tankma binmig,atey etmig ev-de konuqulanhikyelerhep bunlardi. Iran dgmanmig, Israildp-manmig, o yle, bu byleymig, ateykes olmu, hay1r olmamig...Hep bunlari konuarakbydk... Artik biktik.Bu hayat mi!"Onu dialerken kaldirimdaki bartl ama bluzunun zerin-de koca birAmerikan markasi olan ve yine marka gzlklerini ba-grts zerine yerleptiren gen kizabakiyorum.Kresel rzgrlarin nne kattigiErbil'de her trl dinive si-yasi aktmm rahata at oynattigim, taassup ile Bati tarzmm i iegeigini izliyorum.arqidair mola veriyoruz. Mustafa, Erbilli kadinlarin dahance grlmeyen bir tarzda rtndgne dikkat ekiyor. Okulegyalari satan bir seyyar saticmm tezghmdaki antayi igaret edi-yor. Pembe plastik sirt antasi zerinde kara arafli Barbie sim-gesi dikkat ekiyor. Arap gelenegi ile Hollywood kltr buradakucak kucaga yaqiyor.Kapah arymin iinde yryorum. Geleneksel klyafetiyle yayhbir adam sar1191klarm altmdan ikip yammiza geliyor. "Ooo TRT!"diyor. Hal hatirm ardmdan durumu en veciz biimde zetliyor:"Irak'm z zengin, yeri zengin, toprag1zengin! Amma Irak'in sa-hibiyoktur. Sahibiolsaydihalimiz byle olmazdi. Burada iyazdir.Paran varsa iqvardtr, paran yoksa iyyoktur. 14yoksa ev de yoktur,geim de yoktur..."


47/301

"ERBIL SINIRLARARASINDAl" 49Erbil argist'ndanikiyoruz. Ykselen gkdelenlerin nndengeiyoruz...Erbil, 1stihbaratCennetiBagdat ve Basra bombalarla sarsihrken, zel stats nedeniy-le savagtan uzak kalan Erbil, para ve silahm ve en ok da uyug-turucu ticaretinin kprs. Bu durumdan nemalananlar yksekduvarlarm ardmdaki gkdelenlerde saklananlar. Burada 19kova-

layan Trkler, Araplar, Lbnanhlar ve Israilliler... Istihbarig-revlerle gelenler ve son iki yilda kentte ailan on bey yeni banka-nm alianlari...Norveli petrolcleri, Dubaili tccarlari da unutmamak gerek.Son y111ardaykselen buyk oteller zel konuklar agirhyor. Gecesi250 dolar olan lks otellerde boy oda bulunmuyor. Sheraton'unher salonunda Batih heyetlerlefisildayan,koruma ordusu egligin-deki agiret mensuplari gze arp1yor. Sefalet iinde; elektriksiz,susuz, a yaayan halk, iddiah konut projelerinin tabelalarma gay-kmhlda bakiyor. Bunlardan birinin adi "Dream City". Her bir vil-la, 1milyon dolardan satihyor.1naati "Trk" igadamlarmm yap-tigt syleniyor. Buraya bir "Kk Amerika" kuruluyor.Ahyverigmerkezleri, otomobil galerileri, "rezidans"larive "dre-am city"leriyle Erbil yaka gibi. Erbil'e gnde en fazlaiki saat elekt-rik veriliyor. Ama yakarda saydigumz meknlarda elektrik hi ke-silmiyor. Burada byk bir jeneratrpiyasasi var. Ayrica bu jene-ratrleri besleyenmazot satipi da belli elleri zengin ediyor.Mustafa Kerim, Erbil'in Amerikan iggaliylebir ticaret merkezihaline geldiginive dolarlarm bavullarladolaytigmisylyor."Amerikahlara yaklayan mah gtryor!"Ve bu curcuna iinde Amerikah egitmenler Erbil'de niversi-teler kuruyor, Erbilli genlere, Ingilizcedgnmeyi gretiyorlar-di. Denise Natali, bize blgenin gelecegiyle ilgili dgncelerindensz ediyor:"Biliyorsunuz Krtler, Amerika'nm burada kahciolmasim isti-yor. Burada bykbir askeri s kurmasiiin Amerikahlart ikna et-rneye ugraplyorlar! Amerikahlar bir gn Bagdat'i terk ederlerse..."BVY4


48/301

50 BLVEYUTSzn kesiyorum."Onlarm zaten askeri slerivar burada.""Ama o kkbir s. Krtler, burada ok byk birAmerikan

ssistiyorlar ve Amerikahlar Bagdat'i terk ederlerse, burada ko-nuglanmig bir ssn iglevi son derece nemli olur. Ama daha n-ce yapilmasi gerekenler var. Buranm sosyal, politik ve ekonomikdngm daha tamamlanamadi. Hl ok geleneki bir toplum.Amerika ve BirleymigMilletler yillardir burada ahqiyor ama hlburada byk bir degigimi gerekleytiremediler. Bu elbirligiyle,kisa vadede gerekleptirilmeli.""niversitelerbu amacm neresinde yer ahyorlar?" diye soru-yorum.Denise, egitim kurumlarmm gen nfusu dngtrecegin-den sz ediyor: "niversitelerbenceok nemli. Bir kere ingilizceegitim yapmalan nemli. Sonra grencilere farkh dunce bi-imleri agilanlyor. Mesela ben elegtirel dgnce dersi veriyorum.grencilerenyaya eleptirel bakmayl gretiyorum.""Eleytirel bakty" tahmin edeceginiz zere, Bati ikarlarim dik-te eden bakipti.Rportajm sonunda Denise, Zafer Yrk, rehberimiz Mustafa

ve kameramamm smailDostoglu, Erbil'de yabancilarm en gzdemekni olan "Alman Bar"ma gidiyoruz. Bu barm sahibi 20 yildanberi bu topraklarda yaylyor. Yamnda ok yakipikli Krt genleriahytmyor. Degigik cinsel tercihleriyle n yapmig yagh bir Alman.Bahesi Ingiliz,Amerikan ve diger Batih lkelerin diplomatlariy-la dolup tagiyor.Denise'e hangi Amerikan sivil toplum (!) kuruluglarmmErbil'de temsilcisioldugunu soruyorum. Yakin gemigte NDI'nm(Amerikan Milli Demokrasi Enstits) brosunu Bagdat'tanErbire tapidigmi sylyor."Gneyde sivil toplum inga etmek iin byk aba harcadilar,yimdi sira burada. Krt blgesiniuzun zaman ihmal ettiler. Burasisakindi." garabmiudumluyor."Simdiyle degilmi?" diye soruyorum."Evet sakin, ama grmyor musunuz burada sadece bina-lar ykseliyor. Kurumlar yok. 1992'den beri kimse bu insanlarabir geyler gretmek iin harekete gemiyor. Burasi kurumsalla-


49/301

"ERBILSINIRLARARASINDAP 51parnyor. Ykselen binalar var, bol para var ama hl hibir peyyok...""Demokrasi Enstits'nn buradaki ahymalari ne ynde ola-cak? Onlarla konuytunuzmu?""Hayir henz konuamadim ama bu iglere kaynak saglayanAmerikahlarla konugtum. Suan finansrler de burada ve proje-leri baglatmakarari aldilar. Ilk defa buranm zgn partlan ince-leniyor. 'Demokrasi Projesi' bugne kadar Irak genelinde dg-nlyordu. Ama bu blge ok farkh. Ozel projeler, hayata geiri-

lecek.NDI burada ncelikle bir istatistik merkezi kuracak.Birokilk yaanacak."Gece, Erbil'in sessiz ve elektriksiz mahallelerinde yankilananIngilizce,Almanca sarhoy seslerin karmaasiylabitiyor.Kuzey Irak birok ilkle tamgacakti. Kuzey Irak, demokratlaa-cakti. Amerikan politikalari etnik ve dini oluqumlari gekillendire-cek; Erbil'den blgeyekk bir Amerika yayilacakt1."Amerika Kurtaricidir!"Yerel Krt Blgesi Milli Egitim Bakam Dilyad AbdurrahmanMuhammed, Denise Nataligibikonuquyor. Egitimde, Amerika'nin

"kurtarici" olarak kk beyinlere agilanacagmi mjdeliyordu."Amerikan igalinden misz ediyoruz?" diye sordugumda,"Biz ona ihtilal diyoruzl" diye cevaphyordu."Amerikah egitim danigmanlarmm istegiydi bu. Degigimi'ihti-lal' (revolution)larak adlandirmamiziistediler. Ama biz onun datesine getik. Onlara ihtilalci degil, 'kurtarici' diyoruz. Amerikabyle tarihe geecek. Baskive zulm rejiminden, Amerikasiz kur-tulmamiz mmkn degildi. Onun iin Amerika kurtaricidir! Veyeni tarih kitaplarmuzda da yle yer alacaktir!"Yerel Krt BlgesiMilli Egitim Bakam'yla parlamento binasm-da bulugmuqtuk.Kibirli bir Krt "bakan"In Amerika apkmi ilanedigine maruz kalmigtik.Bana yeni neslin farkli yetigecegini sylyordu. Dilad Bey,Byk Ortadogu Projesi iinde Krdistan'in neminden bahse-diyordu.


50/301

52 BOLVEYUT

Kemal Kerkki

"En byk temennimiz, Byk Ortadogu Projesi'nin ok ya-km gelecekte baariyaulaymas11" diyor."Gelecekte?" diye sorayorum."Evet," diye kafasmi salhyor, "daha tamamlanmad1 ama buproje blge insanlarmm tm sorunlarint giderecek"."Sizce Amerikahlar bu projeyle neyi hedefliyor?" diye soruyo-rum."Amerika, terrizme kargi bir kalkanoluyturuyor."Buna benzer birok kligeyi art arda sirahyor.Amerikah yetkililerin zafer nidalarmm, Amerika'nm baanyaulaacagma dair inancm, Amerika'dan ok, Kuzey Irak'ta yanki-landigma eminim.Krt blgesininpolitikacilari, Amerikan politikalarmin kendi-lerini ihmal ettiginden zaman zaman yakmsalarda, Amerika'yaolaganst bir sevgiyle baghlar.Parlamento Baykan Yarduncisi Kemal Kerkki'ye, "Bush'unpolitik baarisi konusunda tereddd olup olmadigmi" sordu-gumdasesi degiymig,yzn agkmhk kaplamigt1.


51/301

"ERBILSINIRLARARASINDA!" 53"Hayir, hay1r!Bush bizim iin bir melektir!" demigti."Melekler koalisyonu" bir kan glnde yzerken Eyll2007'de, Amerika'da, 16 lkenin temsilcisinin katilumyla "DnyaDemokrasinin Gelecegi Forumu" toplantisi yapildt. ToplantidaSavunma Bakant Robert Gates, Irak'm bugnn Amerikan ta-rihiyle kiyashyordu."Bizim de kurulugyillarimiz karmagaylage-ti." diyordu."gimdi Irak kaos iinde. Onlari bu halde biraktp gideme-yizl Bu, mttefiklerimize ihanet olur, onlari gsuzlegtirir!Dgmaalarimiza da cesaret verir" diyedevam ediyordu.Amerika, son zamanlarda Ingiltere'nin deneyimlerine dahaok kulak veriyordu. Bugnlerde "Churchill plani" zerinde a-hyiyordu.Plana gre, iggalci g, kaos ve karmaayiyaratip geri eki-lirdi... Ortadogu'nun yerlegik agiret dzeni iinde bin yildir birarada yaayanlar birbirlerini girtlaklar, sonra le le kendi ada-letlerine ulagirlardi. Sag kalan ve karmayadan zaferle ikan taraf,Amerika'yla masaya otururdu... Adalet yerini bulurdu.Busenaryolardaennemliaktrpetrold.Petrol,Kerkk'teydi.Amerikan basinmda Kerkk'n zerk bir blge haline getirile-cegi seslendiriliyordu. Paranm ve slerin merkezi Erbil olacak-ti. Yava; bir dngm iin, Amerika'nm Demokrasi Enstitlerikabullenmeyi ve Krtlegmeyi, toplumun katmanlarma yayacak-ti... Bir lke dagilirken Pandora'nm kutusundan daha ok cana-var ikacakti...


52/301

RI)N'K HAgEMT KRAI IGI

Ekim2007 Yolculugu20. yzyil bapnda rdn diye bir lke yoktu. Bu lke 100 yllnceki Byk Ortadogu Projesi erevesinde kuruldu. SuurlariIngilizcetveliyle izildi. Ve geriaNehri'nin dogusunda dertle-re gark oldu. Bugn Ordn'de yayayan 5 milyon nfusun yari-si Filistinli. Ortadogu'nun kaderi belki de rdn'le belirlendi...Bir asir nce ngiltereOsmanh'ya karp Arap agiretlerini ayaklan-

KKT_.SURiYE

IRAKAmman -

SUUDIMISIR RDN ARABISTAN


53/301

RDON'N HASEMlT KRALLIOI 55

Amerikan heyetlicenaze

dirmigti. Bu blgede simrlari degigtirmig,lkeler yaratmigt1. Aynsmirlar arasma hapsedilmig lkeler ne zaman bir araya gelmeyekalksaaralarina nifak tohumlan sailmigti...Zaman degigti. Ikinci Dnya Savagi'ndan sonra ngiltere'ninyerine Amerika geldi. Bugn rdn, Amerika'nm Ortadogu'dakien nemli mttefiklerinden biri. Israil'le "bany anlagmasi" (!)im-zalami; iki Arap lkesinden de biri. rdn,bugn bir yandan Bative Suudi sermayesiyle donaniyor; bir yandan 60 y11dir,toprakla-rindan edilmig Filistinli gmenleri barmdmyor. Arap-srailo-rununun sonularim en ok rdnhalki yaqiyor!

Hseyin'in Cenaresi...Kral Hseyin 1999'da ld... Ordn Hagemit Kralht'mn, 47yll ynetimde kalan krah Hseyin'in cenazesiher yeyin zetiydilDevlet treninde, rdn'n,Batiiin ne kadar nemli oldugugzle grlr haldeydi. Hibir devlet bagkamnincenazesinde by-lesine zengin bir katihm grlmemigti...


54/301

I

56 BOLVEYUTAvrupa'nm tm kral ve kralielerive tm cumhurbagkanla-ri trendeydi. JacquesChirac da, Alman ganslyesichrder de,Sovyetler'iyok eden adam Boris Yeltsin de oradaydilar.Amerika, drt bagkamyla cenazeye katilmigtL Bill Clinton,Gerald Ford, JimmyCarter ve George Bush trende hazir bulun-dular. Israil,cenazeye en kalabahkheyetlekatilan lkeydi.nkrdn ok nemliydi Bati iin. Ortadogu'nun ortasidemekti!100 y11nce zengin petrol kaynaklarma gz diken ingiltere,Arap agiretlerini ayaklandirarak ige baglamigti. Onlara "zgrArabistan" vaat ediyordu.Smirlari cetvelle izilen lkeler birka on yllda ArabistanhLawrence'larm gayretiyle hayata geecek, parampara edilen cog-rafyada en byk darbeyiFilistin halkiyiyecektilFilistin Mahallesi!Amman'daki rehberim Cemal, Filistin gmen mahallelerin-den birinde dogmuytu. Sabah gehir merkezinden yirmi dakikarnesafede bulunan varolara dogru yola iktik. nce,Kuds'e birtay atimi mesafede kurulmuy, en eski Filistin mlteci mahallesininyetkilisinden izin belgemizi alacaktik.Bir gmen kampmm yillar iinde yerlepik dzene gemig ha-liydi,bu mahalle. Tagbir yapiya girdik. Polis yetkilisinin odasmda

izin belgemizibeklemeye bayladik. Kargimizda kocaman bir yagh-boya tablo... Tabloda incecik kollari, elimsiz vcuduyla baqimnzerindeki altm topu tagimaya ahyan bir yagh adam! Altm topuniinde ElAksa!Sirtmda Kuds' tagiyan Filistinli mlteci figr, umutsuzcabize baklyor. Tablodan gzlerimi ay1rip yetkiliye glmsyorum.Yetkili, bir kagidiCemal'e uzatiyor. 1kiyoruz.Amman'daki en eski Filistin mlteci mahallesinde yryorum.Cemal bana burada dogdugunu anlatirken sik sik uzun sessizlik-lere boguluyor."Burada dogdum. Artik burada yayamiyorum ama buradakisefaleti ok iyi hatirhyorum!"


55/301

RDN'ON HASEMlT KRALLII 57

Pilistin Mahallesinde

Bu mahallede dogmug, bu mahallede bin trl yokluk yoksul-luk iinde yaamigt1.10 yagma geldiginde babasibir iqve bagkabiryerde bir ev bulmuy,tayinmiglardi."Burada yillardir hibir peydegigmedi. Onlarca yll da gese de-gimez!"Cemal fkeliydi. Belli kibu mahalleye uzun zamandir gelme-miyti. Sefaleti, yoklugu ve ahgi bir kez daha grmek onu gemigegtryor, gzlerindeki act belirginlegiyordu.Derme atma bir manav tezghmin nnde konuquyorduk.Etrafumzda merakh gzler, sivil istihbarattan olduklari su gtr-mez tipler.Cemal, "okgeyler anlatmak isterdim ama kamera nndekonuqulacakgeylerdegil bunlar" diyemirildamyor.Birbirinden gzel oculdar kameraya dogru z1phyor. Yayhka-dmlar bagrtlerini agizlarma dogru ekigtiriyor. be; sogan,biraz elma alan yagh bir kadma yaklayiyorum."Ne kadar oldu buraya geleli?""40 yil!" diyor,gzlerime dik dik bakiyor.


56/301

58 BLVE YUT"Burada mi dogdunuz?" diye konuqmayi uzatmaya ahylyo-rum.Dimdik bagi ve sorgulayan gzleriyle cevaphyor: "Ben Filis-tin'de dogdum!""Bir gn oraya dnebileceginizi dpnyor musunuz?"Tylerimi diken diken eden bir tavirla, vakur, agir agir konu-quyor: "Bizim topragimiz Filistin! Evlatlanmiz Filistin'de!""Filistin" derken sesi bugulanmigti.Kirk yil nce byk Batih gler rdn', yeni Filistin olarakdgnmglerdi. Israil rahat etsin diye Filistinlilerin, yavaa g-e zorlanmasi bu plan dahilindeydi. Plana gre, Bati yakasmda-ki Filistinliler rdn'e srlecek, rdn, bu byk g karyihgiuluslararasi sermayeden pay alacak ve son ayamada, Filistin halki-nm tm rdn'e tagmacakti.Manavtezghmin sahibisadece ikiyilnce Filistin'iterk etmigti."Gelmek zorunda kaldun" dedi, "ama tek umudum topraklanmizadnmek. Benim sadece bedenim buradal Ruhum Filistin'de!"Rportaj yaparken zafer igareti yapan genler birikmigti arka-smda.Amman'daki bu mahalle ve digerleri hl "Filistin kampla-n" olarak amhyor. 1948'de israildevletininkuruluqundan sonraSeriaNehri'nin dogusuna akan milyonlarca Filistinli, rdn hal-kmm neredeyse yarismi olugturuyor.Filistin mlteci kamplari yerlepikmahallelere dnqm artik.

Sadece bu mahallede 300 bin Filistinli yagiyor. Sokaklarda acih,agnli yreklerivatanlarma gml insanlar yryor...Buraya gelirken Amman'in byk, ssl, zengin caddelerin-den gemigtik. Her caddede mantar gibi figkiran inaatlar, yeniahyveri merkezleri, Suudi sermayeli gkdelenler vardt.

"rdn ile Filistin Birlepsin!"Geen y11Israil'inmuhalefet lideri Binyamin Netanyahu, "Or-dn ile Filistin topraklanma birleymesinden" sr ediyordu.Netanyahu, "Byle bir birlikya da konfederasyon,blgedeba-rig ihtimalini artirir!" diyordu.


57/301

RDN'N HASEM1TKRALLII 59Irak'm ve blgedekidiger bazi devletlerinka paraya bln-mesi gerektigi Amerika'nm gndeminden dgmezken, rdnve

Filistin topraklarmm birleymesi sz konusu ediliyordu!Tam bagunsiz bir Filistin'i engellemenin yolu rdn'denge-iyordu. lyte o yzden nfusunun yarisi topragmdan edilmigFilistinliden oluan bu kk lke, birileriiin ok byk anlam-lar tagiyordu.Gece, Bykeli Hseyin Diriz'n konutuna yemege davetli-yiz. Bykelimiz anlatiyor. "rdn,Israil'lediplomatik iligkile-ri olan iki Arap lkesinden birisi. Israil'le ilk iligkikuran Misir'di,onu Ordntakip etti.""Bu yzden diplamyor mu rdn,Arap dnyasmda?""Hay1r, tam tersi. rdn hem Arap davalarmi savunan bir lkeolarak gz dolduruyor, Israilmeselesinde Arap davasmin Bati'yaen iyi gekilde anlatilmasma ahqiyor. Ordn krah geen bahar ay-larinda, 2007 Mayist'nda Amerikan Kongresi'nde, hem senato-nun, hem temsilciler meclisinin mgterek oturumunda, btnkongre yelerine hitaben bir konuqma yapti. ayakta olmakzere dokuz kere alkiglandi. Kral her sene Amerika'ya davet edili-yor, ingiltere'yleyakm iligkiler srdryor."Kral, Bati'nm gzdesiydi hi kugkusuz!Bir Zamamn Agiret Reisleri...rdn bugn bir kralhkti. Geen yzyilda Osmanh topraklari-

nm paralanmasmda nemli rol olan bir agiretin iinden ikmig-ti. O dnemde Hayemit ailesine ingilizlertarafindan kralhk szverilmigti. Bugn hl rdn meclis binasinnde ve Amman'mbirok yerinde, Emir Hseyin'in heykelleri, resimleri vardir.Elinde silahl, atinm zerindedir Emir Hseyin. Osmanh'ya kargi,Ingilizlerleberaber verdigi mcadele, halkaher firsatta anlatihr.Aym bugn gibi o zaman da her geypetrol cografyasmi ele ge-irmek iindi... Iki y1l nce Kuds'te tamqtigim eski BagbakanAbdlselam Majali'yle tarihi konuymak istemigtim. Filistin ma-hallesinde geirdigim gnn ertesinde, kentin en varlikli sokak-


58/301

60 BOLVEYUT

Emir Hseyin'in heykelinnde

larmdan birindeki villaya girdim. Byk salonun her kpesindeMajali'nin Kral Hseyin'le samimi pozlarim sergileyen fotograflarvardi. Bana tarihi anlatiyordu:"Bugnk problemler, geen yzyilm ve bu yzyihn sicak vesoguk savaglarmm sonularidir. Birinci Dnya Savagi ncesin-den, IkinciDnya Savagt sonrasmdan bugnlere gelen sorunlar-dir. Ingilizler,uzun zamandir bu blgeyehkim olma abast iin-deydiler. Bir Yahudi devletikurma abasma girigtiler ve sonundabaardilar."Onu dinlerken Ordn'n Israil'leiligkisinin ne kadar derin ol-dugunu dgnyordum. 1999'dakilmne kadar, neredeyse ya-rim yzy11iktidarda kalan Kral Hseyin'in, en ok Israil yneti-mi tarafmdan desteklendigi ok sik ifade edilirdi. Ronald Payne'inIsrail'in okGizli Servisi adh kitabinda bu iddialar yer alm14t1.Payne, srailgizli servisi MOSSAD'm 1950'li ve 60'h yillarda, KralHseyin'e karqidzenlenen darbe girigimlerininceden haber ve-rerek, iktidara katkilarmianlatmigti.


59/301

RDN'N HASEMIT KRALLII 61Eski Baybakan Abdlselam Majali'ye bu grge katilip katil-madigmi soruyorum. giddetlearytiktyor. "Bu dogru degil" di-

yor, "Araplarm bir sz vardir: 'Kompu evdeki sorun senin evinede sirayabilir' derler. O nedenle sorunlardan kaimldi.Ama hep-si o kadar. lsrail,rdn'n kalkmmasina, bymesinehibir yar-dimda bulunmadi..."Kaamak bir cevapti. Bilgilerimizle elipiyordu. Ortadogu'daArap lkeleri arasmda Israil'leen yakm iligki iinde olan devlet-ti rdn. Sermaye gcyle de istihbaratiyla da oyunun iindeydi.rdnvarhgim Bati'nm Yahudi devleti dgne borluydu. Amatevatr egitlendirilmigti.Hayemit Kralhg1Web SitesiBen Amman'dayken bagbakanhkkoltugundaoturan ama dn-dgmde artik orada olmayan Maruf Bahit'le rdn, Trkiye ilig-kilerinikonuquyoruz.Osmanh topraklarmda ngilizlerinaglatti-gi "bl ve yut" oyununun degigik bir versiyonunu anlatiyor."Osmanh, nceleri tm halldarm zerine Islam gemsiyesi a-m19ti. Sonra milliyeti akimlar bay gsterdi. Trk milliyetileri-nin baglattigidalgaAraplara da sirayet etti... zellikleSultan Ab-dlhamit'ten sonra blge iyice paralandi," diyor. Sik rastlanir birhata yap1yor. Bati'nm roln es geiyor. Suu Trk milliyetileri-ne atlyor.rdn'de tarih Ingilizsylemine uygun anlatilagelmigti vegerelder tepetaklak edilmigti. rdn Hasemit Kralhgl'nm zelweb sitesinde yer alan tarihe baghkhblmde de benzer sylem-ler vardi."Byuk Arap isyaniarmm amaci, Mekke'yi de iine alan BirlepikBagonsiz bir Arap devletiydi. Bu taribi greve giden ilk adim, 10Haziran 1916'da atildi. 400 y1lsren karanhk ve istibdat son bu-lacaktil"rdn Kralhgi, Osmanh ynetimini 400 yll sren istibdat ola-rak tanunhyordu. Bu fikri blgeyesokanlar ngilizlerdi.6 Mayis1916'da ingiltereve Fransa bagbakanlarmm adlarmi tagiyan Sykes-Picot Antlagmasi, Osmanli devletini paralamayi hedefleyen gizli


60/301

62 BLVEYUTbir anlagmaydi. Ortadogu topraldari Ingiltereve Fransa arasmda,harita zerinde ilk o zaman paylaqilm19tl.Bir "Arap Devletleri Konfederasyonu" anlagmanin madde-leri arasmdaydt. Iskenderun ile Filistin arasi Fransa'nm, Filistinile Iran arasmdaki blgeyseIngiltere'ninetki alamnda olacakt1.Iskenderunserbest blge olacak, Filistin uluslararast ynetime bi-rakilacakti.Sykes-Picot gizli anlagmasmda, bljede hangi agirete, nasil birdestek saglanacagi da belirlenmigti.Bugnk krahn byk dedesi Emir Hseyin'e para ve silahdestegi verilecekti. Destek verildi ve Haziran 1916'da Arap ayak-lanmast bagladi. Drt ay sonra 2 Kasun 1916'da Emir Hseyinkendini Arap lkeleri krah ilan etti.Ingiltereve Aznerika bir yll sonra Filistin'de bir Yahadi yurdukurulmasim ve bunun Arap kralhgmmbir parasi olmasmi kara-ra baglad1. Bu arada "Dnya Paylagim Savagi" tm vahqetiyle de-

vam ediyordu. Emir Hseyin, ingilizaskerleriyle beraber Hicaz veFilistin cephesinde, Osmanh askerlerini arkadan vuracak, bykbir katliam yaanacakti...Savaym sonunda Ingiltere,Osmanh'dan koparilan yeni lke-leri ve krallarini dnyaya ilan etti. Haritadaki yeni lke Irak'ti.Faysal, kral olarak baa geecekti. Bir bagka yeni lke Ordn'd.Bu kezKral I. Abdullah tahta oturdu.Ashnda hedefte bir Sion devletivardi. Al Destur gazetesindenYasir Zaatreh zetlemigti:"Amerika ve ingilterebu cografyayi blmek istiyordu. Ayricayepyeni bir devlete, Israil'e,bir alan yaramak istiyorlardi... Yarat-t11ar!"sraildevleti, partlar hazir olunca, 30 y1l sonra kurulacakti.ncebu devletin yegerecegi iklim hazirlanacakti.rdnncelngiliz Oldu, Sonra da Amerikah!1936'da Ingiltererdn'nbagtmsizhgini kabul etti. Ordnordusu uzun yillar Ingilizsubaylar tarafmdan ynetilecekti. Ingil-tere'nin etkisi bagimsizhktansonra da srecekti.


61/301

RDN'N HASEMIT KRALLIOI 63Ikinci Dnya Savaq1'ndan sonra Ingiltere,gc Amerika'yakaptiracak;bunun etkileri rdn'de saracakti...YIl 1952. Hseyin'in, rdntahtina iktigi tarih. Kral Hseyino zaman 17 yagmda.O yll Israil,kuruluqunun drdnc ydmi kutluyordu.Gen Hseyin, dedesi L Abdullah'in Kuds'te bir suikast so-nucu yam baqinda ldrlgne taniklik edecek ve tam da o yd-larda Israilblgedekietkisini gstermeye baylayacakti.Yapdan ki-yam sonucu byk Filistin g Urdn' saracakti.Kral Hseyin, Ingiltere'deegitim almig, 17 yaqinda bir kral ola-rak kaosla kargilaymigti.1961'de bir logilizsubaymm kiziylaevle-necek, oglu Prens Abdullah bu evlilikten dogacakti. Ingilizlerar-tik Ordn tahtmdaydi.Prens Abdullah 5 yagmdayken, Ordn,en verimli ve stratejiktopraklarim kaybetti.1967 Savagl'yla,kurulugundan sadece 19 yll sonra, Israil,Bati

eriave Dogu Kuds' ele geirdi. On binlerce Filistinli dahardn'eg edecekti.Zeynep!G eden kafilelerden birindeydi. Zeynep Nine de 40 yayla-rindaydi o zaman. Evinden yurdundan kamig, canini zor kur-tarmiyti.Filistin mlteci mahallesinde, oglu Mahir'le bir ukurun iin-de ya1yordu. Hem de 40 ylldir! Beni, bir merdivenle inilen yolunaltmdaki ukur odaya dogru ekiptirirken, bir gn yurduna ge-ri dnmeyi dgledigini, ryalarmda bunu grdgn sylyordu.Yammda rehberim Cemal, eviri yaparken, gmleginin etegini,hirsla gzne bir geykamig gibigzlerine sryor. Ben Zeynep'inbeton zeminli tek gr odasi ve bir teneke dolaptan olugan mutfa-ginabakarken oglu Mahir, "Yayhlar hl geri dnmeyi umut

batı'nın politikaları bugün de aynı böl ve yut - banu avar

Documents