Шавь цогцолбор сургууль Шавь цогцолбор сургууль

Эрүүл орчин 10 анги

Бэлтгэсэн багш Б.Бархас

Монгол орны байгаль орчин

Зорилго

Монгол орны байгаль орчныг судалж танин мэдэх

Зорилт

Монгол орны байгалийн гайхамшигийг танин мэдэж ,хайрлан хамгаалах ,нөхөн сэргээх ,

хүний болон байгалийн бохирдлоосхамгаалах урьдчилан сэргийлэх

Хөвсгөл нуур Х всг л нуурө ө нь Монгол улсын хойд хэсэгт Оросын Холбооны Улсын хилийн ойролцоо орших томоохон хэмжээний цэнгэг уст нуур б г д улсын хэмжээнд хамгийн г н нуур ө өө үболно. Нийт усны эзэлх н 381 км³, энэ нь үүдэлхийн нийт цэнгэг усны 0.4% болно. Х всг л ө өнуурт нийт 96 гол горхи цутгах б г д ганцхан ө өөЭгийн гол эх авч урсан Сэлэнгэ м р ндө ө цутгана. влийн улиралд 12-р сараас 5 сар Өх ртэл х лдд г учир нуурын м с н дээг р ү ө ө ө ө үүмашин тээвэр явах боломжтой. Х всг л ө өнуурын мн д, хойд эрэгт орших ө ө Хатгал, Ханх гэсэн хоёр боомтуудаар дамжин Оростой усан тээврийн зам бий. Х всг л нуурын б с нутаг ө ө үнь фосфоритын ордоор баялаг.

Х всг л нь ойролцоогоор арван долоон ө өэртний нуурнуудын нэг ба 2 сая гаруй жилийн настай хэмээн тооцоолсон байдаг. Уг нуураас эх авах Эгийн гол нь Сэлэнгэ м р нд дамжин 1000 км замыг туулан ө өБайгал нуурт цутгадаг. Эдгээр нууруудын хоорондын шууд зай нь ерд 200 км.өө

Х всг л нуурын б с нутаг нь ндэсний ө ө ү үдархан газар ба сибирийн тайга, т в азийн өхээр талын б сийн шилжилтийн хэсэгт үхамаарна. Уг нуур нь Монгол улсын аялал жуулчлалын нэг томоохон чиглэл юм.

Далайн т вшнээс дээшү Урт рг нӨ өТалбай нэмлэх й г нҮ ү үДундаж г нүЭзэлх нүүЭх авах гол

1645 м136 км36,5 км2620 км²262 м120 м381 км³Эгийн гол

Босгын тогоо

Хорго хэмээх газар Архангай аймгийн Тариат сумын тєвд оршдог. Хэн ч саатан хоргодом энэхvv vзэсгэлэнт нутгийг 1965 оноос дархан цаазат газрын, 1994 оноос байгалийн цогцолборт газрын зэрэглэлээр улсын тусгай хамгаалалтад авчээ.

Одоогоос 9 мянга орчим жилийн ємнє дэлбэрч байгаад унтарсан галт уул юм гэдгийг манай газар зvйн эрдэмтэд тогтоожээ.

єрєєр хэлбэл Өэнэ нь манай орны унтарсан галт уулуудын дотроос хамгийн сvvлд унтарсан галт уул тєдийгvй жаахан хэтрүүлбэл уур нь савсаж байгаа “шинэхэн” уул.

Хорго уул нь далайн òºâøíººс дээш 2240 метрийн єндєр бєгєєд Хорго уулаас оргилон гарсан халуун хайлмал бодис магма нь газрын уруу даган зvvн тийшээ Суман, Чулуут голын хºндийгººр зуугаад километр урссан байдаг. 

Энэ замаар барагцаалбал 10-20 километр єргєн хєндийгєєр урссан магма нь 40-50 метр зузаан хvрмэн чулуун хучилга болон царцсан байж магад гэж эрдэмтэд таамагласан байдаг.

М н ө Хорãо уулыг 2 удаа дэлбэрсэн гэж ч ярилцдаг.

Уулын тогооны амсар нь 50 градус орчим налуу, 100 орчим метр гvнзгий 300-400 метр диаметртэй дугуй хэлбэртэй. Хоргын тогоон дотор нь сандал, ширээ шиг том том хvрмэн чулуу ундуй сундуй хєглєрч байдаг учир явахад бэрхтэй.

Тогоон дотор зєвхєн баруун талаас нь л маш болгоомжтой орж болно. Хорго уулаас урагш зургаан километр орчимд Суман голын зvvн гар талд Тариат сумын тєвєєс баруун урагш 3 орчим километр зайтай газарт чулуун гэр гэж сонирхолтой vзмэр бий.

Буцлан урсч явахдаа халуун хайлмал магмын хªªс царцан хагарч 170 орчим сантиметр єндєртэй хvрмэн чулуун гэрийн “тооно”, “vvд” бий болгон тогтсон нь энэ. Ийм чулуун гэр манай бусад унтарсан галт ууланд байхгvй.

Хоргын єєр нэг гайхамшиг бол тэндхийн хvрмэн чулуун гадаргын завсар зайд

ургасан намхан загзгар хуш модны самар болон бусад жимс нэн элбэг байдаг явдал.

Бас хvрмэн чулуунд агуй хонгил элбэг. Хорго уулаас 20 орчим километрт Босгын, Хярын, Сугын тогоо гэж гурван унтарсан

галт уул бий. Босгын тогоо нь баруун хойшоо

сэтэрсэн боловч ёроолдоо нууртай. Хорго орчмын шаврын царам уулаас туйлын ховор, дээд зэргийн эрдэнийн чулуу алмаз олдсон.Тэрийг нь дээхэн ед З вл лт ү ө өхолбоот улс ашиглаж байсан гэдэг.

ªмнª говь аймгийн даланзадгадаас 45км-ын зайд Зүүн сайхан уулын нэгэн үзэсгэлэнт хєндийг Ёлын ам гэдэг. Зуны бороотой vед мянга мянган хvрэхрээ хадан ханаас урсан гардаг. Хєндийд морин аялал болон явган аялал хийх боломжтой. Өмнөговийн бүгчим халуунаас холдож амьсгаа авахад яг таарсан аятайхан газар шиг санагддаг. Монголчууд их очдогоос сүүлйин жилүүдэд хог ихсэх хандлагатай болоод байгаа...

Ёлын ам

мнийн говьчуудын нэрлэсэн 9 гайхамшигийнх нь нэг нь. Энд Өмаш vзэсгэлэнтэй заган ой бий. Баянзагаас гадаад дотоодын эрдэмтэд vлэг гvрвэлийн яс , єндєг болон неолитийн еийн үолдворуудыг олсон. Жуулчид grand canyon той адилтгах явдал их байдаг. 

Баянзаг

Монгол орноо хайрлан хамгаалж эрүүл

цэвэр орчинг бүрдүүлж амьдарцгаая!

Өнөөгийн орчин