avrupa birliği’ne Üyelik sürecinde türk kamu

7/29/2019 Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu

1/33

YNETM VE EKONOM Yl:2009 Cilt:16 Say:1 Celal Bayar niversitesi ..B.F. MANSA

Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk KamuYnetimi

Do. Dr. Mustafa KMENCelal Bayar niversitesi, Salihli MYO, MANSA

Dr. Kadri CANANVali Yardmcs, MANSA

ZETBu almann amac; 1950li yllarda daha ok ekonomi ve ortak savunma kayglar ile

yola kan, 1992 yl Maastricht Antlamasyla bir siyasal birlie dnen Avrupa Birliinin (AB,yerel ynetim konusundaki politikalar ve Birlie yelik srecinde olan Trkiyenin, yerel veblgesel politikalarnn bunlardan nasl etkilenmekte olduunun ortaya konmasdr. Bu erevedebu almann konusu, ABne yelik srecinde Trk kamu ynetiminin dnm, temel zelikleri vesorunlarnn, zm nerilerini de ierecek biimde analiz edilmesidir.

Anahtar Kelimeler: Trk Kamu Ynetimi, Avrupa Birlii, Merkezi Ynetim- Yerel

Ynetimlikileri

The Turkish Public Administration in the Process of Adaptation tothe EU

ABSTRACTThe aim of this study, Local administration policies of the European Union that started

out with the intention of economics and common defence reasons in 1950s, that turned into aPolitical Union with the Maastricht Pact in 1992 and to put forward how Turkeys publicadministration, local and regional policies will be influenced by these developments as a candidatecountry of the union. The objective of this study is to determine some solution proposals that couldbe suggested in the context of basic characteristics and problems in the transformation of Turkish

public administration encountered in the course of adaptation to the EU.Key Words: Turkish public administration, European Union, Central and local

administration relations

GRYirminci yzyln son eyreinde hzlanarak belirginleen ve yaanmakta

olan dnm sreci, ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel alt sistemlerleetkileim iinde genel olarak ynetim ve zelde ise kamu ynetimine ilikinanlay ve yaplanmalar da dntrmtr. 1970li yllarda, nce ekonomik-teknolojik alanda balayan, giderek politik-ideolojik ve dier alanlara yaylanRefah Devletinin bunalm ve bu balamda ortaya kan kriz, ynetim ve kamuynetimine ilikin yaklamlar da derinden etkilemitir. Kreselleme olgusununbu realite keyfiyeti ve etkilerinin, bilgi toplumuna doru yaanan srete, btndnya ile birlikte Trkiye iin de geerli olduu yadsnamaz. Olumlu ya daolumsuz etki ve sonular ile kreselleme olgusu, 1980'lerde belirginleenliberalleme politikalar ile balayan ve 1990'larda kreselleme ynndeki i ved dinamiklerle beslenen bir sre olarak, btn dnyann olduu gibi


2/33

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

140

Trkiye'nin de kar karya olduu bir gerekliktir. Bu srete Trk ynetimsistemi, aada ele alnan zellikleri balamnda, birtakm sorunlarla karlam,ortaya kan yeni deerler ve anlaylar erevesinde yeniden yaplanma ihtiyacgndeme gelmitir.

Trk kamu ynetiminin yeniden yaplanma ihtiyacn gsteren ok sayda

gsterge vardr. Ancak bu yaplanmann derecesi ve yntemi zerinde tam birgr birlii olduu sylenemez. Yine, bu almalar esas itibariyle, rgt veusullerde deiiklik ile teknik dzenleme dzeyinde ele alnm, zel ve geneldzeydeki ynetimi gelitirme abalar beklenen sonucu vermemitir. Buabalarn ierii ve sonucundan te, Trk ynetimi sisteminin bugn kar karyabulunduu sorunlara ve temel niteliklere bakldnda, bunlarn merkezi ynetim-yerel ynetim ilikilerinden demokrasiye kadar uzanan geni bir ierie sahipolduu grlecektir. Bugnk devlet ynetim sisteminin kar karya olduusorunlar, gerekte, bir btn olarak sistemi gzden geirmeye zorlamaktadr.Bugn iin Trkiyede kamu ynetiminin mevcut durumuna ilikin olarak; kamukurumlarnn hantal yaplar, karar alma srelerindeki yaval, yetki vesorumluluk dengesinin iyi datlmam olmas, engelleyici brokratik zihniyet,

ynetim-siyaset dengesinin kurulmam olmas gibi nedenlerle, idarenin ncolmak yerine toplumsal gelimelerin ve deiimin nn tkad eklindeeletiriler dile getirilmektedir. Bu ve benzeri nedenlerin etkisiyle idareninamalarnda, grevlerinde, grevlerin blmnde, rgt yapsnda, personelsisteminde, kaynaklarnda ve bu kaynaklarn kullanl biiminde; mevzuatnda vehalkla ilikiler sisteminde mevcut aksaklklar, bozukluklar ve eksiklikleridzeltme amac gden dzeltim faaliyetleri (btn dnyada olduu gibiTrkiyede de) kamu ynetimi disiplininin ve lke ynetimlerinin gndemmaddesini oluturmaktadr.

zellikle Avrupa Birlii (AB) ile ilikilerde gelinen aama asndanbakldnda, kresel, blgesel dinamiklerin kamu ynetimine etkileri ve bubalamda ortaya kan yaklam ve yaplanmalar, Trkiye zelinde kamuynetiminin yeniden yaplandrlmas da iinde olmak zere pek ok konudanemli admlarn atlmasn gerekli klmaktadr. Kamu ynetiminin ileyiinisrdrlemez hale getiren sorunlar anlamnda i faktrler, sz edilen dfaktrlerle aknca bu ynde admlar ve iyiletirilmelerin yaplmas kanlmazhale gelmitir. Bu erevede ABne yelik sreci ierisinde ele alnan konulardanbirisi de Trkiyede kamu ynetiminin daha etkin, verimli hale getirilmesi ve dedemokratik niteliinin artrlmasdr. AB normlarna uyumun bir gerei olarak buabalarn ynetim reformlar yapma biiminde ortaya kna tank olmaktayz.Aslnda reformlar sadece ABye uyum erevesinde deil, ABnin de etkisindekald kresellemeye bir cevap verme ya da kreselleme karsnda edilgenduruma dmemenin de bir aray olarak okunabilir. Zira bugn, kresellemeyleatba giden bir baka olgudan, kyerellemeden de ska sz edilmektedir.Reformlar hem kresellemeye cevap hem de ABye uyum erevesindekresellemenin lokal olarak AB dzeyinde kyerellemeye evrilmesi abalarniermektedir.


3/33

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

141

I. AVRUPA BRLNE YELK SRECNDE TRKYEA) Tarihsel Geliimkinci Dnya Savandan sonra, dnya barn yeniden tehlikeye

sokmayacak bir Avrupa oluturulmas dncesi balamnda, silah sanayininhammaddesini oluturan kmr ve elik retiminin kontroln devletlerin

zerinde bir (Supranational) uluslararas kurulua devreden Paris AntlamasylaAlmanya, Fransa, talya, Belika, Hollanda ve Lksemburg, 1951 ylnda ABnintemeli olan Avrupa Kmr ve elik Topluluunu oluturdular. Ayn lkeler,1957 ylnda da Avrupa Atomik Enerji Topluluu ile Avrupa EkonomikTopluluunu (AET) Roma Antlamasn imzalayarak kurdular. Bylece AvrupaTopluluklar adn alan bu kurulu 1957 ylnda birleti ve ayn organlailetilmeye baland. Avrupada tek bir pazar kurmak ve snrsz tek bir Avrupayaratabilmek amac erevesinde ne kan AET, ye devletlerin insanlarna dahafazla refah salamay, bar ve zgrln korunup glendirilmesini birincilhedef olarak belirlemitir (Erol, 1995: 80).

Trkiye, AETna katlmak iin 31 Temmuz 1959 tarihinde mracaatetmi ve sre o gnden bugne devam etmektedir. AET Bakanlar Konseyi,

Trkiyenin 31 Temmuz 1959 tarihinde yapm olduu bavuruyu kabul etmi vebu ekilde yelik koullar gerekleinceye kadar geerli olacak bir ortaklkrejimi, 12 Eyll 1963 Tarihinde imzalanan Ankara Antlamas ileoluturulmutur. 1 Aralk 1964 Tarihinde yrrle giren Ankara Antlamas,esas itibari ile bir ereve anlamas nitelii tar (Gkdere, 1991: 143). Trkiye-Avrupa Topluluu ortaklnn genel ilke ve esaslarn belirleyen AnkaraAntlamas, ierisinde mallarn, hizmetlerin, sermayenin ve kiilerin ortak birrekabet dzeni erevesinde serbeste dolaabilecei bir Ekonomik Alanyaratlmas iin bir program tespit etmektedir. Kademeli olarak kurulmasngrlen gmrk birlii, anlamann temelini tekil etmektedir. Bunun yanndatarm, iilerin serbest dolam, yerleme serbestisi, hizmetlerin serbest dolam,ulatrma, rekabet ve vergilendirme, mevzuat ve ekonomi politikalarnnuyumlatrlmas, sermaye ve demelerin serbest dolam hakk vb. konularda,Anlamada hkmler ngrlmtr.

Trkiye-AET arasndaki ortaklk ilikisi; taraflar arasnda ekonomikilikilerin artrlarak, ekonomik btnlemenin salanmas ve ardndan siyasibtnlemeye giden bir sre olarak dnlmtr. Bu erevede AnkaraAntlamasnn 28. maddesi, Trkiye iin tam yelik perspektifi de vermitir.Ankara Antlamas; Hazrlk, Gei ve Son Dnem olmak zere dnem olarakplanlanmtr. Ankara Antlamasna gre Gei Dnemi, taraflarn karlkl vedengeli ykmllkler altna girdii bir dnemdir. 1 Ocak 1973 Tarihinde KatmaProtokoln yrrle girmesi ile gei dnemi balamtr. Katma Protokol, esasolarak Trkiye- AET arasnda Gmrk Birlii kurulmas iin gereklidzenlemeler ile takvimleri ngrmektedir. Ankara Anlamasnn ayrlmaz birparas olan Katma Protokol, ekonomik, sosyal ve siyasi nitelii asndan esasitibari ile Ankara Antlamas ile paralellik gstermektedir. Katma Protokol,Ankara Antlamas ile yaratlan hukuki temel zerinde gei dneminin ayrntlar


4/33


142

ve zelliklede kurulacak Gmrk Birliinin ilke ve usulleri esasl bir biimdedzenlenmi olduundan Ankara Antlamasna paralel ama daha kapsaml veayrntl dzenlemeler iermektedir. 1970li yllardan 1980li yllarn ortasnakadar olan dnemde Trkiye ile Topluluk arasndaki ilikiler dalgal bir seyirizlemitir. Trkiye tarafndan Katma Protokol hkmleri gereince yerine

getirilmesi gereken ykmllkler gerekletirilememitir. Ertelenenykmllkler 1988 ylndan itibaren tekrar uygulamaya gemesi ile OrtakGmrk Tarifesine uyum konusunda 12 yllk listede 10 yllk bir gecikmedomutur (Can ve zen, 2007: 238, 239).

Trkiye 14 Nisan 1987de tam yelik bavurusu yapmtr. Tam yelikbavurusunu uzun sre cevapsz brakan Komisyon, 18 Aralk 1989 tarihindeaklam olduu grnde, Trkiye ile mevcut ilikilerin gelitirilmesi ynndebir neri sunmutur. Komisyon, Trkiyenin yelik konusundaki ehliyetini ilkeolarak kabul etmekle birlikte, Trkiyenin yelie hazr olmadn belirterek,topluluklarn kendi ierisindeki derinleme srecinin tamamlanmasn ve gelecekgenilemesine kadar beklenilmesini ve bu arada Trkiye ile gmrk birliisrecinin tamamlanmasn tavsiye etmitir. Komisyonun 13 Ekim 1999da

Trkiyenin aday lke olmasn teklif etmesi zerine, 10- 11 Aralk 1999daHelsinkide yaplan Avrupa Birlii Devlet ve Hkmet Bakanlar Zirvesinde,Trkiye ABne aday lke olarak kabul edilmitir. Helsinki zirvesinde alnan bukarar ilikilere fakl bir boyut ve ivme kazandrmtr (Can, 2007: 284- 286).

Avrupa Birlii Konseyi 8 Mart 2001de Trkiyenin KopenhagKriterlerine uyum salamas iin yaplmas gerekenlerin somut olarak belirtildiive insan haklar alannda ksa ve orta vade hedeflerin sraland bir KatlmOrtakl Belgesini kabul etmitir (AB Komisyonu, 2000: 13- 23). KatlmOrtakl Belgesi (KOB) 1963 ylnda imzalanan Ortaklk Anlamas kadarnemlidir. Esasnda Trkiye- AB ilikileri ele alndnda temel alnmas gerekenbu iki metindir. Trkiye Katlm Ortakl Belgesinde yer alan nceliklerinhayata geirilmesine ynelik program ve takvimini ieren bir ulusal program 19Mart 2001 tarihinde kabul etmitir (ABGS, 2008). Bu programa gre Trkiyedenemli siyasi reformlar gerekletirilmi, insan haklar ve temel zgrlkleralanlarnda hukuki ve idari reformlar yaplm, dnce ve ifade zgrlnngeniletilmesi v.b. konularda nemli admlar atlmtr. Ancak ABnin ulusalprograma tepkisi ok net olmamtr. zellikle anadilde yayn ve kltrel haklarkonusunda ak olmayan ifadelere yer verildii iin eletirilse de programnsunulmas da bir aama olarak grlmtr. Kopenhag siyasi kriterlerine uyumsalamak amacna ynelik olarak Trkiye daha sonra sekiz uyum paketini hayatageirmitir (Can, 2007: 286).

Bu olumlu gelimeler sonrasnda Aralk 2002de Kopenhagda yaplanzirvede Trkiye iin artl bir takvim ngrlmtr. Bu zirvede, TrkiyeninKopenhag siyasi kriterlerini yerine getirmek iin son eksikliklerini Aralk 2004ekadar gidermesi durumunda, 2005 ylndan itibaren kendisi ile katlmmzakerelerinin gecikmeksizin alaca ifade edilmitir. Komisyon, KopenhagSiyasi Kriterlerine Trkiyenin yeterli lde uyumu saladn tespit ederek,


5/33


143

ye lkelere Trkiye ile mzakerelerin balatlmas ynnde ak bir tavsiyedebulunmutur. 17 Aralk 2004te Brkselde gerekletirilen Avrupa Birlii Devletve Hkmet Bakanlar Zirvesinde Trkiyenin reform srecinde atm olduukararl admlarn memnuniyetle karland belirtilerek, Trkiye ile yelikmzakerelerinin 3 Ekim 2005 tarihinde balatlmas kararlatrlmtr. Komisyon,

29 Haziran 2005 Tarihinde, mzakerelerde ABnin izleyecei pozisyonubelirleyen bir belge olan Mzakere ereve Belgesini kabul etmitir. Bunumteakip 3 Ekim 2005te mzakerelerin ilk aya olan tarama srecinebalanlmtr. Mzakere sreci biraz skntl da olsa devam etmektedir.

Mzakere ereve Belgesinde istenilen ykmllklerde KamuYnetimini ilgilendiren en nemli madde Kopenhag Kriterlerinin yerinegetirilmesi hususudur. Birlik, Trkiyeden Reform srecini srdrmesi ve ilgiliAvrupa tihat Hukukunu kapsayacak ekilde zgrlk, demokrasi, hukukunstnl ve insan haklarna, temel hak ve zgrlklere sayg ilkelerini gelitirmeynnde almasn, zellikle ikence ve kt muamele ile mcadelede sfrtolerans politikasna ilikin mevzuat ve uygulama tedbirlerini glendirmesini vekapsamn geniletmesini; ifade zgrl, inan zgrl, kadn haklar ve

sendikal haklar ieren ILO standartlarna ilikin hkmleri uygulamasnbeklemektedir.Mzakere ereve Belgesinde, Avrupa Birliine giriin AB hukuk

sistemine verilen ad olan mktesebatn kabul ve onun zamannda etkin olarakuygulanmasyla mmkn olabilecei ifade edilmektedir, Mzakere ereveBelgesinde, adli ve idari kapasite konusu da gndeme girmitir. Buna gremktesebatn btn alanlarnda, Trkiye, mktesebat etkili bir ekildeuygulamak veya katlmdan nce etkili bir ekilde uygulayacak duruma gelmekiin, kurumlarn, ynetim idari kapasitesini ve adli sistemini, gerek ulusal gerekblgesel dzeyde, Birliin standartlarna uygun hale getirecektir. Genel olarak budurum, etkin ve tarafsz kamu hizmeti zerine kurulu, ileyen ve istikrarl birkamu ynetiminin yan sra, bamsz ve etkin bir adli sistemi gerektirmektedir.

B) Kresel, Blgesel ve Yerel Dinamikler Perspektifinde ABninDurumu ve TrkiyeYeni teknolojik devrim, kentleme, kreselleme ve demokrasinin

niteliinde ortaya kan deimeler v.b. sreler, gnmz ulus-devletlerininnitelik ve yapsyla, yerleik dnya dzeninin ileyi ve biimlenmesini hemniceliksel hem de niteliksel bir biimde deiimlere uratmaktadr. Bu balamda,hem zm araylar hem de tepkisel ierikleriyle ne kan blgesel- yerelanlaylar ve yaplanmalar, kresellemeyle dinamik bir etkileim de sergileyerekgittike nem kazanmaktadr (kmen, 2005a: 537, 551). Dnya, kreselleme ileyeniden yaplanrken, sistemin almas ve amalarna ulamas da, ulusalaktrler kadar uluslararas aktrlerin de uzlat ortak bir alan gerekliklmaktadr (Toprak, 2000: 43). Bu anlamda dnya, bir ulus-devletler

topluluundan alar topluluuna doru gitmektedir (Naisbitt, 1997: 31). Bukreselleme basks srecinde devletler, toplumlar aras btnlemelerle paralel


6/33


144

giden devletin hareket alannn giderek daralmas karsnda, en azndan devletinnceliklerine ve toplumlararas bu yeniden yaplanmaya yn vermek amacylablgesel ibirlikleri oluturmaktadrlar (Kaizer, 2001: 2, 3). Kresellemeylebirlikte ortaya kan olgulardan birisi de blgeciliktir. Blgecilik, bir sper devletoluturarak onun hkmetinin ulusal hkmetin yerine gemesi demek deildir.

Ama ulusal hkmetin yannda, nemli alanlar kapsayacak bir takm blgeselynetim kurumlar oluturur ve bylelikle de ulusal hkmeti giderek nemsizklar. Blgecilie doru gidi Avrupa Topluluu (AT) tarafndan balatlmtr veonunla snrl kalmayacak gibi grnmektedir.

Bir Ortak Pazar olarak ortaya kan AT, ekonomik bir rgt olmaktankm ve siyasal ilevler stlenmeye balamtr. u anda bir Avrupa MerkezBankas ve Avrupa paras oluturmutur. Ayn zamanda, ticarete ve meslekleregiri konusunda, irket birlemeleri ve satn almalar, karteller, sosyal yasalar,mallar, hizmetlerin ve insanlarn serbest dolamna kadar trl konularda yetki,topluluun elindedir. Yine, eitli sorun alanlar bulunmakla birlikte bir Avrupaanayasas tartlmaktadr. AT, Kuzey Amerika Topluluu olumas fikriuyandrm, bu da ABD evresinde ama Kanada ile Meksika'y da bir ortak pazara

katacak biimde ortaya kmtr. Bunun yannda bir de mini blgelere dorukayma hareketinden sz edilebilir. Sovyet mparatorluunun dalmasndansonra Orta Asya'daki Trk devletleri ile Trkiye arasnda ilikilerin blgeoluturacak dzeye getirilmesi sz konusu olmu, benzer ekilde Baltk lkelerive Sovyet mparatorluundan ayrldktan sonra Baltk Blgesinden sz etmeyebalamlar, skandinav komularyla zellikle de Finlandiya ve svire ileyaknlamay ummulardr. Gneydou Asya'da benzer almalar olmutur.Ayrca BDT de gerekletirilmitir. Blgecilie doru gidi, geri dn olmayanve kanlmaz bir durum gibi grnmektedir. Bu blgeler, ulus devletlerin yerinialmayacaklardr. Fakat onun evresini kuatacak, onu sktracak, alanndaraltacaktr (Drucker, 1994: 211- 215).

Bu srete ulus-devlet, Bellin, byk problemler iin ok kk, kkproblemler iinse ok byk eklindeki ok bilinen faraziyesini dorularnitelikte sorunlarla kar karya kalmakta ve onun rettii politikalarn etkinliiazalmaktadr. Dier bir deyile ulus- devlet politikalarnn balaycl ilesorunlarn globallemesi de facto olarak birbirine zt yrmektedir (Durrschmidt,2002: 193- 208). uras bir gerektir ki, ulus devlet nemli bir sorunla karkaryadr ve kamusal alann yeniden sorgulanmas srecinde, ortaya kacakolas sonularn, dorudan doruya ulus-devletin ve kamu ynetiminin etki alanve otorite dzeyini etkileyecei rahatlkla sylenebilir (Smith, 2001: 20). Sonuta,ulus-devletin nostaljik bir hayal haline gelecei (Ohmae, 1996: 27) sav ne kadarhayal ise, bu srete ulus- devletin stn konumunu yava yava kaybettii veegemenlik alannn kld (Giddens, 2000: 93) de o kadar gerektir. Bubalamda bir gerektir ki kreselleme sreci, devlet kurumlar zerinde yeniadaptasyonlar ya da sorumluluklar ieren politikalar oluturma ynnde baskyapmaktadr (Boudreau, 2003: 179- 199).


7/33


145

Kreselleme srecinde realize olan blgeselleme- yerellemedinamikleriyle ilgili bu saptamalar yannda, kreselleme srecinde, yerelleme-blgesellemeye verilen ar vurgunun, zellikle az gelimi toplumsal vekltrel yaplarnda etnik zelliklerin belirgin olduu lkeleri siyasal yndenparalayarak, sper glerin egemenliine sokmak isteinden kaynaklandna

ilikin (Kele, 2000: 458) eletiriler de dile getirilmektedir. Bu erevedekreselleme deiik biimlerde yorumlanm ve bir tartma konusu halinegelmitir. Bu ok tartmal durum, kresellemenin, doal bir evrimsel gelimeizgisinden ziyade, karmak bir stratejik karmaa olarak grlmesine de nedenolmutur. Bu balamda kresellemeyi, kapitalizmin gelimesinde bir aama(aylan, 1997: 9) emperyalizm denen olguya saygnlk kazandrma,emperyalizmin karsnda aresizlik yaratma abas (Boratav, 1997: 22), birkapitalist enternasyonel (Eroul, 1997: 47) ve global rulet (HarpersMagazine, 1998: 39) olarak ele alan dnrler sz edilen olgunun zararlynlerine dikkat ekerek eletiriler getirmilerdir. Bu dnce grubunda yeralanlar kresellemenin bir aldatmaca ve geen yzyldaki emperyalizmingnmz koullarna uydurulmu son deiik biimi olduunu, yandalarnn

dnyay kk bir ky grdn, herkesin ve her eyin tek felsefeye, tekdnce biimine, tek ekonomik modele gre ayarlanacan varsaydklarn, butekin Batdaki gelimi lkelerin teki olduunu, btn bunlarn nndeki enbyk engelin yine Bat dncesinin rn olan ulusal devlet olduunu (Soysal,1994) vurgulamaktadrlar.

Kreselleme ile ilgili salkl analizlerin ortaya konulabilmesi,gnmzde dnyada yaanan pek ok sorunun zm noktasnda nemlisonular douracaktr. Bir imkan ve potansiyel patlamas olarak grlen ve sonyllarda bir ok uluslararas olgunun izah ve meru klnmas iin kullanlananahtar kavram haline gelen kreselleme aslnda bir baka adan bakldndada kltr eitliliini ve oulculuu yok eden kat ve yzeysel nitelikli birstandardizasyonu ve blgesel nitelikli bunalmlar, insanln var olu alannsnrlayacak ekilde tm dnyaya yayan bir sonu dourmaktadr. Bununlabirlikte insanlk birikimini monolithik bir yapya bryen bu tekdzelie kar birtepkiyi de beraberinde getirmekte, yerel olann deerini ve nceliini vurgulayanyaklamlarn etki alan genilemektedir. nmzdeki yzyl kreselleme ileyerel deerler arasndaki gerilimin dourduu felsefi bir alma da, bu gerilimdenkaynaklanan problemlerin dourabilecei tepkisel nitelikli bunalmlara dabeiklik edecektir (Davutolu, 1998: 320).

Btn bu sreler ierisinde yerindenlik ve yerel ynetim yaplar nplana karken, bu ne kta, kresel olann yereli daha kolay ynlendirmedncesinin etkili olduu iddias, mantkl grnmekle beraber, bu durum yerelynetimlerin gelitirilmesine engel deildir (ner, 2002: 134). Bu amala sonyllarda uluslararas kurulu ve gelimi lkelerin; yerelleme, adem-imerkeziyeti yaplanma, yerel demokrasi, sivil toplum kurulularnn yerelpolitika oluturma srecine katlm ve ynetiim gibi kavramlar zellikle nekardklar grlmektedir. Son tahlilde bu srete yerellik giderek daha nemli


8/33


146

hale gelmektedir (Shatkin, 2000: 2360). Hem demokratikleme hem de ynetimve rgtlenme anlaylarnda ortaya kan bu blgesellik ve yerelleme eilimleri,bilgi toplumuna doru yaanan, zellikle kreselleme balamnda ortaya kansrecin en nemli zelliklerinden biridir. nk bu sre sanayi toplumununmerkeziyeti yapsn ve temsile dayal liberal demokrasisini hzla

dntrmektedir (kmen, 2005b: 47).Btn bu yaklamlarn tesinde kreselleme, blgeselleme veyerelleme dinamiklerinin bata AB olmak zere hem uluslararas rgtlenmelerhem de ulus-devletlerin ynetsel yaplanma ve ilevlerini ynlendiren bir ereveoluturduunu syleyebiliriz. Bu balamda uluslararaslama olgusu, gelenekselyerel ynetimden yerel ynetiime doru evrilme srecinin itici gc olurken,uluslararas ekonomik ve siyasal organizasyonlarn ynlendirmesiyle yerel kararbirimleri, ulusal politikalardan bamsz bir biimde dnyann paras halinegelmektedir. Btn dnyada olduu gibi Avrupada da yeni bir ulus-storganizasyon olarak AB, klasik kurumlamalar aan bir biimde ynetimyaplarn dntrmektedir (John, 2000: 877- 894).

Uluslararas organizasyonlar genellikle ikili bir ayrm erevesinde ele

alnmaktadr. Bunlar; ibirlii hareketleri ve Avrupa Topluluklar gibientegrasyon tekilatlardr. Birincileri, ye devletlerin egemenlik haklarnasaygldrlar, zira, onlarn muhalif olduu zorunlu kararlar alamaz, nk organlaroybirlii esasna gre karar alrlar. Buna karlk, AT transfer edilmi bazegemenlik haklarn kullanrlar, ye devletler topluluklar yararna bazyetkilerinden vazgemilerdir (kmen, 2003: 137). Bu ikili yaplanma yerelynetimler ve merkez-yerel ilikileriyle ilgili konulara ilikin faaliyet vergtlenmelerde de kendini gstermektedir. AB, kendisini oluturan lkelerinstnde yer alan uluslar aras (supra-national) bir birliktir ve ye lkeleri eitliderecelerde balayan kendine zg hukuk kurallarna sahiptir. AB entegrasyonusrecinde uygulanan ortak politikalar, ye lkelerin ekonomik, sosyal, siyasal vekltrel yaplar zerinde, ok ynl etkilerde bulunmaktadr. ABnin hedeflediiekonomik, sosyal ve siyasal entegrasyonun, ye lkelerin ynetim sistemlerinikanlmaz olarak etkiledii, yerel ynetimlerin de, ye lkelerin ynetimsistemlerinin nemli bir dilisi olmasndan dolay, doal olarak entegrasyonpolitikalarnn etkilerini dorudan hissettii, bu politikalarn uygulanmasndadoal olarak nemli roller ve sorumluluklar stlenmek zorunda olduubilinmektedir.

AB, kendi bana siyasal ve idari kapasiteye sahip olmad iin,politikalarn uygulanmasnda vatandaa yakn olan ve kendi ulusal ynetimsistemlerinde nemli kamu hizmetlerini salayan kurumlar olarak yerelynetimleri, entegrasyon politikalarnn uygulanmasnda nemli ve ideal aktrlerolarak grr ve kullanr. ABnin btnleme srecinde izledii politikalarn, yelkelerin yerel ynetimleri zerindeki etkileri; yerel ynetimlerin stats ve rolzerindeki etkiler, yerel ynetimlere, entegrasyon politikalarnngerekletirilmesinde katk salayacak deiik fonlardan aktarlan yardmlar,entegrasyon srecinin, yerel ynetimlerin rgt yaps ve ileyii, belirli


9/33


147

hizmetler, yerel ynetim siyaseti ve yerel ynetimlerin bulunduu blgeninsosyo-ekonomik yaps zerine etkileri ve son olarak, ulusal snrlar dnda, yelkelerin yerel ynetimleri ile kurulan alarn yerel ynetimlere katklar(Ksecik, 2002: 3), biiminde ele alnabilir.

ABnin entegrasyon politikalar, AB iinde yer alan ya da yelik iin

bekleyen lkelerin yerel ynetim sistemleri asndan da nemli sonulardourmaktadr. Maastricht Antlamas ABni, kararlarn mmkn olduuncavatandaa yakn alnd bir birlik olarak tanmlamaktadr. Bu adan, ABvatandalarna yakn olmalarndan dolay yerel ve blgesel ynetimler, ABkurumlar ve Avrupa vatandalar arasnda daha yakn balar kurulmasnda veentegrasyon srecindeki politikalarn baarl olmasnda anahtar kurumlar vetemel balar olarak grlmektedir. Yirmi be ye lkeye ulaan, ekonomik vesosyal birliin yannda dnya siyasetinde etkisi olan bir siyasi birlik olmaabasyla devam eden entegrasyon srecinde yerel- blgesel ynetimler nemliroller oynamaktadr. Yerel ve blgesel ynetimlerin halka yakn olmalar, ABnindemokratikleme srecini hzlandrmaktadr ve AB lkeleri iinde kamuynetimleri tarafndan yerine getirilen hizmetlerin nemli bir ksmnn

sorumluluu yerel ve blgesel ynetimlere aittir.Yerel ynetimler, birok alanda (salk, eitim, evre, sosyal politika,blgesel gelime vb.) AB mktesebatnn uygulanmasndan sorumludur (Ksecikve zgr, 2005: 7). AB ierisinde yerel ve blgesel ynetimlerin, etkin ve verimlihizmet sunumundan yerel demokratik katlm ve yerel ynetiim pratiklerineuzanan izgide ne kma srecini, kreselleme-yerelleme dinamiklerierevesinde ele almak gerekmektedir. nk, entegrasyon srecinde ortayakan bir takm ekinceler, ulusal politikalar ve Birlik politikalar arasndakielikiler gibi i faktrlerin yannda, kresel lekte ortaya kan eilimler de bird evre faktr olarak AB politikalar ierisinde yerel- blgesel ynetimlerinykselen deerler haline gelmelerinde etkili olmulardr.

1950li yllarda ekonomik ierikli topluluklar formatnda ortaya kanAET, yava yava, sosyal, kltrel ve siyasal almlar salam ve zaman iindeetkin bir blgesel aktr haline gelmitir. Aralk 1991 tarihinde HollandannMaastricht kentinde bir araya gelen AT Devlet ve Hkmet Bakanlar, yedevletler arasnda bir parasal birlie geilmesinin ve d politika, gvenlik, adaletve iileri alanlarnda da ortak politikalar kapsayan bir siyasi birliin temelleriniatmlardr. 1993te yrrle giren ve Avrupa btnlemesi asndan nemli birdnm noktasn ifade eden Maastricht Antlamas ile, bir yandan kurumsal yapzerinde deiikliklere gidilirken, dier yandan da ekonomik ve parasal birlieulalmasn ngren tedbirler ile bu tedbirlerin uygulanmasn ieren bir takvimortaya konmutur. Bu erevede, siyasi birlie doru yol alnmasn salayacakortak savunma, gvenlik, adalet ve iileri alannda ibirlii politikalar,btnleme bnyesine dahil edilmitir. Buna paralel olarak, btnlemekapsamna yeni baz politikalar dahil edilirken mevcut baz politika alanlarnn daglendirilmesi yoluna gidilmitir.


10/33


148

ABnin sosyo-ekonomik koul ve gerekleri ile btnlemeyi kendisinehedef semi ve Ankara Antlamas ile bu yoldaki kararlln Dnyakamuoyunun bilgisine sunmu olan Trkiyeyi pek ok alanda yapsal deimeolgusu beklemektedir. Trkiyenin ABne yelii ekonomiden tarma, endstriyelilikilerden altyap ynetimine ve evreye kadar deien alanlarda mevcut yapsal

koullarn deitirmesi ya da ABnin koullarna uygun konuma getirmesinigerekli klmaktadr (Yaam, 1995: 175).Ekonomik, sosyal, kltrel ve siyasal olmak zere geni bir ierie sahip

bu uyum srecinin en nemli yanlarndan birisini de, dnden bugne yapsal veilevsel ierikli nemli sorunlarla karya bulunan Trk kamu ynetimioluturmaktadr. Tanzimattan gnmze devam eden temel nitelikler ve sorunalanlar balamnda, sz edilen kreselleme, blgeselleme ve yerellemedinamiklerinin somut ktlar ortaya koyduu alanlardan birisi olarak Trk kamuynetimi, gnmzde yepyeni bir noktada bulunmaktadr. AB yelik srecinin,bu yeni konumunda, Trk kamu ynetiminin deiim ve dnmndeki nemlifaktrlerden birisi olaca sylenebilir.

II. AVRUPA BRLNN KAMU YNETM LE LGLGETRD TEMEL EREVE

A) Genel Olarak Kamu Ynetimi Alanndaki Dzenlemeler veStandartlar

Ekonomik ierikli bir topluluktan, uluslararas ve blgesel bir siyasalaktr olmaya doru evrilen Avrupa Birliinin ortaya koyduu, kamu ynetiminiyakndan ilgilendiren ilke, standart ve dzenlemeler erevesinde baz noktalarnne kt dikkatleri ekmektedir.

1986 ylnda imzalanan Avrupa Tek Senedi (The Single European Act) ileUlusal snrlarn olmad bir ortam anlaynn kabul edilmesi nemli bir noktaolarak grlmektedir. Bu anlama ile devletleraras ibirlii anlayna dayananadalet ve i ilerinde ibirlii politikas ivme kazanmtr (Bee, 2003: 445).Maastricht Antlamas da ye lkelerin artk siyasi, sosyal ve ekonomik

bakmlardan uyumunu gerekletirmeye ynelmitir. 1993 ylnda yrrle girenbu antlamayla Ortak D ve Gvenlik Politikas ve Adalet ve ileriKonularnda birlii alanlarnda dzenlemeler yaplmtr. Yine 1995 ylndaMadrid Zirve Toplantsnda uygun bir ynetsel yapnn gereklilii vurgulanmve bunlara sahip olmayan aday lkelerin ABye ye olamayacaklar belirtilmitir.Bu nedenle, adaylk srecinde ABndeki sistem ve ilkelere uygun ynetselyaplarn oluturulmas gerekmektedir (Gven, 2002: 136).

1997 tarihli Amsterdam Antlamasnn hedefleri incelendiinde, ABninKurumsal yapsn daha etkili hale getirmek ve zgrlk, gvenlik ve adaletalanlarnn, kurulmasn ngrd dikkati ekmektedir. Tm bu Antlamapolitikalar yakndan incelendiinde, ABnin ilgi alannn kamu ynetimininilkelerini belirlemeye doru kayd grlmektedir. nk bu konular, temel hak

ve zgrlklere saygy, hukuk devleti ilkesinin hayata geirilebilmesini,ayrmclkla mcadeleyi ve dier konularda yasalarn koyduu normlara uyum


11/33


149

salamay iermektedir. Bunlar ise ancak kamu ynetimlerince salanabilecekhususlar olarak ele alnmaktadr (Bozkurt, 2002: 44).

ABnin kamu ynetimi sistemine dair tm ye devletlerde uygulanmasngrlen genel bir modeli bulunmamaktadr. Her ye devletin kendi siyasi,ekonomik ve toplumsal zelliklerine gre ayr kamu ynetimi sistemi vardr.

rnein; Fransa gl merkeziyetilie, ngiltere ise adem-i merkeziyetiliedayanan kamu ynetimi sistemine sahiptir. Bununla beraber tm ye devletlerkamu ynetimi sistemlerindeki farkllklar ortak ilkeler ve politikalar belirlemeksuretiyle gidermeye almaktadrlar. Sz konusu ilke ve politikalar arasnda,kamu sektrnde profesyonel ynetimin hakim klnmas, kamu personeli veyurttalara verilen hizmetin baar gstergelerinin saysal olarak ifade edilmesi birdier deile performans lmn yaplmas, kamu hizmetinde vurgununsreler deil sonular zerinde olmas gerektii, ynetim pratiklerinde zelsektr anlaynn rnek alnmas saylabilir. Her ne kadar AB, kamu ynetimisistemine dair genel bir model nermemekte ise de, ABnin, belirli politikalar veilkeler balamnda aday lkeleri ynlendirdiini belirtmek gerekir.

Nitekim aday lkeler mecburi sonu (obligatory result) ilkesi

erevesinde topluluk mktesebatn yerine getirmek ve uygulamak zorundadrlar(akmak, 2007: 2). Dolaysyla, AB ierisinde kamu ynetimi, ncedentanmlanm rgtsel yaplar yerine temel deerler ve prensipler ndaekillenmitir. Nitekim bugn bile ulusal dzlemde kamu ynetiminin anayaplanmasna ilikin herhangi bir topluluk mevzuat mevcut deildir. Farklhukuki gelenekler, farkl ynetim sistemleri hala yan yana yrmektedirler(Bozkurt, 2002: 42). Bu balamda nemli olan bu temel ilkeler erevesinde ABmktesebatnn etkin ve verimli bir biimde uygulanmasdr. ABningerekletirmi olduu dzenlemelerin tam olarak uygulanabilmesi iin nceliklesz konusu lkede ynetsel kapasitenin belli bir dzeyde bulunmas gerekir.

ABnin kamu ynetimiyle ilgili dzenlemeleri ierisinde nemli bir konuda Avrupa Ynetsel Alan yaklamdr. Buna gre, ulusal devletlerinaktiviteleri artk kendi snrn aan anlamlar iermektedir. ABnde geerli olanortak tanma(mutual recognition) ilkesi gereince bir lkede yaplan birdzenleme veya bavuru dier ye lkeler iinde de geerlilik kazanmaktadr.Buna gre Almanyadan alnan banka hizmeti verme izni ile spanyada faaliyetyrtlebilmektedir. ABnde ulusal kamu ynetimlerinin ilemleri artk sadecekendi snrlar ierisinde resmiyete sahip olmamakta, ortak bir ynetsel alandageerlilik kazanmaktadr. Bu alardan deerlendirildiinde AB ierisinde kamuynetimi sistemlerinin uyumlatrlmas nem tamaktadr. Salksz ve yetersizbir kamu ynetimi sisteminin yol aaca sorunlar, sadece o lke vatandalar iinolumsuzluklar tamamakta, ABnin entegrasyona dayal politikalarn daderinden etkileyecek potansiyellere sahip bulunmaktadr (Balc, 2004: 121).

AB ve OECDnin 1992 ylnda balatm olduu SIGMA Program(OECD, 1998a) (Support for Improvement in Governance and Management inCentral and Eastern European Countries) zellikle merkezi ve dou Avrupalkelerinin kamu ynetimi sistemlerinin reform aktivitelerini demokratik idealler,


12/33


150

etik ve hukukun stnl ilkleri nda desteklemek zere almalardabulunmaktadr. Bu programda kamu kurumlarnn genel yaps iin ok genel bazneriler ortaya konmaktadr. Buna gre siyasal olarak bu kurumlar; demokrasiningaranti altnda tutulmasn salayan, hukukun stnln, insan haklarn veaznlklar korumay benimseyen istikrarl kurumlar olarak nitelendirilmektedir.

Madrid Antlamasna gre, kamu rgtlerinin AB ngrleriyle yapsal olarakuyumlatrlmasnn gerei ortaya konmutur. Ancak, personel ynetimi gibispesifik baz alanlara ynelik olarak ynetsel dzenlemeler de benimsenmitir.

SIGMA Programnn 1998de yaynlam olduu Avrupa KamuYnetiminin lkeleri (European Principles for Public Administration) isimliraporda yer alan kamu ynetimi ile ilgili ilkelerin alt izilmektedir. Bunlar(OECD, 1998b):

- Gvenirlilik ve ngrlebilirlik (Reliability and Predictability)ilkesi,

- Aklk ve effaflk (Opennes and Transparancy) lkesi,- Hesap Verebilirlik (Accountabilty) ilkesi,- Etkinlik ve Etkenlik (Efficiency and Effectiveness) lkesi.

2001 ylnda AB Komisyonu tarafndan, giderek komplike halegelen sorunlarn stesinden gelinmesi, AB yesi lke vatandalarnnbeklentilerinin karlanmas ve uluslararas dzlemde daha fazla sz sahibiolunabilmesi amalarna ynelik olarak hazrlanan White Paper, politikaoluturma srecini vatandalara daha fazla yaknlatrmay, daha ok aklksalamay, hesap verebilirlik ve sorumluluk dzeyinin ykseltilmesiningrmektedir. Bu alma ile ye lkelerde demokratik ynetiimingelitirilebilmesi iin SIGMA Programna benzer ilkeler ortaya konmaktadr.Bunlar (Balc, 2004: 123) :

Aklk (Openness): AB kurumlarnn daha ak yntemlerle almasngrlmektedir. ABnin eylemleri ve kararlar konusunda daha fazla iletiimsalanmaldr.

Katlmclk (Participation): AB politikalarnn kalitesi, baars veetkenlii, fikir aamasndan uygulamaya kadar geen tm politika oluturma

zincirinde geni bir katlmn salanmasna baldr. Artan katlm, ABpolitikalarnn ktlarna olan gveni arttracaktr.

Hesap Verebilirlik (Accountability): Yasal ve ynetsel sreteki rolleraka belirlenmelidir. AB kurumlarnn her birisi eylemleri ile ilgili konulardaaklamada bulunmal ve sorumluluk almaldr.

Etkenlik (Effectiveness): Uygulanan politikalar etken ve zamanndaolmal, nceden aka belirlenmi amalar dorultusunda yaplabileceklereynelik olmal, ortaya kabilecek sonular deerlendirilmi olmal ve gemideneyimleri dikkate almaldr.

Btnlk (Coherence): Politikalar ve eylemler btncl ve kolaycaanlalabilir olmaldr. Buna gre, karmak bir sistemin paralar olan ABkurumlarnda politik liderlik ve yksek sorumlulukla uyumlu almalaryaplmas gerekmektedir.


13/33


151

Yukardaki be siyasi ilkenin uygulanmasnda orantllk ve yerellikkavramlarna uyulmasnn nemi byktr.

Orantllk ve Yerellik (Proportionality and Subsidiarity):Ulalmak istenen amalar ile kullanlan aralar arasnda makul bir orant vedengenin salanmas gerekmektedir. Hizmetlerin sunumunda, yerel bazda veya

merkezi idare ile ortaklaa salanmas yollar dikkate alnmaldrABnin kamu ynetimi sistemine dair tm ye devletlerde uygulanmasmecbur klnan genel bir modeli bulunmamakla birlikte, ye ve aday devletlerdekikamu ynetimi sisteminin, kamu ve idare hukuku yerine zel hukukegemenliinin getii, merkeziyetilik yerine dem-i merkeziyetiliin hkimklnd ve katlmcln esas alnd, merkezden ynetim yerine yerellik,gizlilik ve kapallk yerine effaflk ve aklk, istihdam anlaynda personelynetimi yerine performans ynetimi, sorumluluk yerine hesap verebilirlik, tekznelilik yerine ok znelilik, hiyerarik deil yatay ve dz ve/veya asalrgtlenmenin olduu, verimlilik, zamanlln gzetildii bir sistem olarakyaplandrlmasn ngrmektedir. Bir dier ifadeyle; iktisadi, mali ve toplumsalalanlarda kamu yararn gzeten bir anlayla var olan, kalknma ve toplumun

genel refah seviyesini ykseltme amacna ynelik planlama yapan sosyal devletinyerine; zel sektrn rekabetini dzenleyen, toplumda piyasa iin dzenlemeleryapan, piyasa yararn n planda tutan ynetiimci devlet ve buna uygun kamuynetimi sistemi perspektifi ngrlmektedir (akmak, 2007: 7).

Geleneksel kamu ynetimi anlaynn yerini alan yeni kamu ynetimianlay, yukarda sz edilen kreselleme, blgeselleme ve yerellemedinamikleriyle realize olunca, Avrupa Birlii asndan somut baz durumlarnortaya kmas kanlmaz olmutur. Bu balamda dier konularla ilgili olduugibi kamu ynetimiyle ilgili olarak da, sanayi toplumunun Weberyan modelanlayndan farkl yaklamlar ieren eitli ilke ve standartlar ortaya konmu veye ya da yelik srecindeki lkeler iin bir ereve oluturulmutur. Bu ereve,kamu ynetimlerinin rgtsel- ilevsel sorunlarnn yannda, etkin, verimli bir

ynetsel ileyi oluturulabilmesi kendi asndan da olduka nemlidir. Bunoktada ne kan dier bir konu da, kamu ynetimlerinin geleneksel ve gncelsorunlar ierisinde nemli bir yer tutan merkezi ynetim- yerel ynetimilikilerinin bu srete yeniden nem kazanmasdr. Ulus- devletlerin kamuynetimlerinin gerek rgtsel gerekse ilevsel sorunlaryla dorudan ilgili olan bukonu, hem devletlerin kendi i ileyileri hem de AB ile ilikiler balamndagncellik kazanm ve tartma konularnn banda yer almtr. Dier birifadeyle, ABnin kamu ynetimleriyle ilgili ortaya koyduu ilke ve standartlar ileoluturmaya alt temel erevenin odanda, merkezi ynetim- yerel ynetimilikileri bulunmaktadr. Kamu ynetiminin bir paras olarak yerel ynetimlerin,hem etkin, verimli hizmet sunan birimler hem de demokratik ynetim birimleriolarak nem kazand bu sre ise, arlkl olarak yukarda alt izilenkreselleme, blgeselleme ve yerelleme dinamikleri erevesinde realizeolmaktadr.


14/33


152

B) Kamu Ynetiminin Bir Paras Olarak Yerel Ynetimler veAvrupa Birlii

ABnin tarihi gzden geirildiinde kamu ynetiminin bir paras olarakyerel ynetimlere dair iki belirgin dncenin var olduu grlr. Bunlardan ilki,yerel ynetimlerin gl bir AB entegrasyonu karsnda silik kalacaklar ve

zamanla zayflayacaklar kaygsdr. Dieri ise, kendi bnyelerinde gittikeglenen yerel ve blgesel ynetimlerin ileride ABnin ortak karar ve uygulamamekanizmalar karsnda ayr bir siyasi g oda oluturabilecekleri endiesidir.Her iki fikir, birbirine ne kadar zt olsa da bu yakla mlarn ve kayglarntaraftarlar bulunmakta ve bunlar zaman zaman Avrupa kamuoyunayansmaktadr.ABnin yerel ynetimleri zayflataca ve yerel organlarnyetkilerinin Avrupa merkezi karar srelerine aktarlaca kaygs, dierine oranladaha ok ne kmakta ve hatta Birliin ortak hukuki yaptrmlarnn yerelynetimlerin varln nemli lde tehdit edebilecei dncesine kadarvarmaktadr. Dier endienin, yani yerel ve blgesel idarelerin ortak Avrupauygulamalarna kar bir diren oluturabilecei yaklamnn henz emarelerifazlaca grlmese de, bunun da tmyle gzden uzak tutulmamas gereken bir

varsaym olduunu sylemek gerekir (kmen ve Parlak, 2008: 292).Yerel ynetimler, Avrupal toplumlarn temel yap talar ve gelenekselynetim yaplardr. Yukarda da deinildii gibi, kent ynetimlerinden balamakzere tm yerel otoriteler, Avrupa siyasi ve toplumsal tarihinin ba aktrleriolagelmilerdir. Gnmze kadar ulusal dzeydeki siyasi aty da belirleyici olanbu yerel aktrlerin, bundan sonra nasl bir role ve ileve sahip olacaklarn byklde Birliin ilke ve yaklamlar belirleyecek gibi gzkmektedir. Zira,ABnin ulus-st (supra-national) bir entegrasyon olmas sebebiyle, ye lkelerintm siyasi ve idari yap ve sreleri, Birliin ortak hukukundan ve merkeziotoritesinden dorudan ve dolayl biimde etkilenmektedirler.

ABnin temelinde yatan olgu, Avrupada kalc bar, gvenlik vedemokrasiyi salamakt. Bununla birlikte, vatandalara en yakn ynetim dzeyiolan yerel ynetimler, Avrupann entegrasyon srecine yava yava dahil oldular.Avrupann politik entegrasyonu glendike, yerel ve blgesel ynetimlerin,kayg ve beklentilerini ifade etmek ve karar alma srelerinde dorudan yeralabilmek iin seslerini duyurmalar daha da nem kazanmaktadr. Bunun yanndakentler, belediyeler ve blgeler Avrupa mevzuatnn uygulamaya konmasylabirok dorudan riske ve Avrupa dzeyinde oluturulan kara alma mekanizmalarnedeniyle de dolayl risklere maruz kalacaklardr. Siyasi aktrlerin says ulusal,blgesel ve yerel dzeylerde artarken, Birlik bnyesinde kararlarn tek birmerkezden, Brkselden alnmas, siyasi merkeziyetilii gndeme getirmekte, budurum yerel otoritelerin karar ve uygulama srelerinin etkinlik ve geerliliiniyeniden ele alp sorgulamay gerektirmektedir. Bu nedenlerle yerel ynetimler,AB iin hassas konulardan biridir. Yaama geirilmi btnleik bir siyasi birlikiin, Avrupa entegrasyonu srecinde bu konu zerinde politikalar retilmi vekurumlar oluturulmutur. 1985 ylnda kabul edilen Avrupa Yerel Ynetimlerzerklik artnamesinden balayarak, 1992 Maastricht Antlamasna kadar,


15/33


153

sonrasnda 1993de Blgeler Komitesinin kurulmas, 1994 Avrupa ParlamentosuYerel Ynetimler Konferans ve izleyen gelimeler, bu ynde atlm admlarnbalcalardr.

ABnin kurulmas ve gelimesi srelerinde yerel ve blgesel idarelere aitdzenlemelerde temel eksen konumundaki yerellik-subsidiyarite ilkesinin,

1951de imzalanan ve Avrupa Topluluunu kuran Avrupa Kmr ve elikTopluluu Antlamasndan (Md. 95) itibaren ana antlamalarda yer ald veyerellik ilkesinin Avrupa iinde yerel ynetimlerde esas vurgu olarakkullanldn sylenebilir. Ancak burada u hususu belirtmekte fayda vardr;yerellik ilkesi Avrupa hukukunda bazen (Roma Antlamas 1957, Md. 235) Birlikkarsnda ye lkeler dzeyini, bazen de ulusal boyuttaki yerel dzeyi (AvrupaYerel Ynetimler zerklik artnamesi 1985, Md. 4/3) ifade etmek zerekullanlmtr. Anlalan o ki, Birlik merkezi dndaki tm siyasal ve ynetselunsurlar yerel olarak kabul edilmekte ve merkez-evre etkileiminde evreyitemsil etmektedir.Roma Antlamas 1972 Spinelli Raporuyla devam edenyerellik ilkesinin ilenmesi sreci, 1985 artnamesiyle olgunlamtr. Bilindiigibi o yl karlan Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artnamesi (Md.4/3),

yerellik ilkesinin net bir biimde yer ald ilk ve nemli bir belgedir ve buradayerellik kavram, kamu idarelerinin sorumluluklarn, tercihen vatandaa en yaknkamusal otoritelere yklemektedir.

1987 Avrupa Tek Senedi, yerel ynetimler asndan bir dier nemlidzenleme saylmaktadr. Avrupa Komisyonu, Avrupa Tek Senedi ile ortak pazarpolitikalarnn hz kazanmasna kout olarak, blgesel politikalarn belirlenmesive uygulamaya geirilmesi yerel srecine ye lkelerin yerel ve blgeselynetimlerinin katlmn artrmay ve bu birimlerin etkinliini gelitirmeyihedeflemiti (Ksecik, 2002: 3). Bu belgeyle ilgili bir dier konu yerellik ilkesineyer vermesidir. Yerellik ilkesi sz edilen Senedin 130. maddesinde evrekonusuyla birlikte yer almtr. Tek Avrupa Senedi, ulusal dzeyin altndakikurumlarn varlnn kabul edildii bir anlama olmas ynyle de ayr bir nemtar.

Avrupa hukukunun olgunlamas srecinde yerel ynetim ve yerellikkonusu gndemden dmemi, yasal dzenlemelerde bu olgu zaman iindegelien ve pekien bir seyir izlemitir. ABnin yasal ve kurumsal geliiminde enbelirgin kilometre talarndan olan 1992 Maastricht Anlamasnda (Md. 3) ve1997 Amsterdam Antlamasnda (Md. 5) yerellik ilkesi birbirine benzer ieriktevurgulanmtr. Yerel ve blgesel ynetimlere ait politikalar ortaya konulurken,1993 Kopenhag, 1995 Madrid, 1997 Lksemburg ve 1997 AmsterdamAntlamalaryla bu alanda getirilen ilkeler uygulanmaya balanmtr.

Yerel- blgesel ynetimlerin ABnin karar alma srelerine ve her alandabtnlemesine katk salamas amacyla oluturulan Blgeler Komitesininvarl, ye lkelerdeki yerel ve blgesel ynetimlerin AB yaps iinde resmi birzeminde temsil edilmelerine, ilgili konularda komite araclyla grbildirebilmelerine imkan salamtr. Deiik lkelerden gelen Komitetemsilcilerinin AB politikalar erevesinde ortak almas, temsilcilere, kendi


16/33


154

ynetimlerindeki hizmetleri sunarken elde ettikleri deneyimleri paylama imkanvermekte ve bu da temsilcilerin kendi yerel ynetimleri iin yeni almlarsunmaktadr. Ayn zamanda, oluumu asndan demokrasi a bulunan ABKomisyonu, faaliyetlerinin nemli bir ksmn, halkn oylaryla ulusal organlaraseilen temsilcilerden oluan Komiteye danarak, onlar politika srecine dahil

ederek demokratik adan glendirmeye almaktadr (Ksecik ve zgr,2005:7). Maastricht Antlamasnn nemli sonularndan biri olan BlgelerKomitesiyle ilgili olarak, 2001 tarihli Nice Antlamas da, yeni dzenlemelergetirmitir.

ABnin, Sovyetler Birliinin etkisinden kurtulan Dou Avrupa lkeleriile olan entegrasyon sreci, Blgeler Komitesinin roln artrc bir gelimeolmutur. Komite, Birlie entegre olacak lkelerin yerel ve blgesel ynetimlerinientegrasyon srecine hazrlama, bu lkelerde entegrasyon ncesi gerekli kurumsalreformlarn gerekletirilmesine yardmc olma, bu lkelerin yerel ve blgeselynetimlerinin mevcut durumlarn iyiletirici giriimleri destekleme konularndanemli rol oynamaktadr. Komite, entegrasyon srecinden sadece ulusaldzeydeki rgtlerin deil, yerel ve blgesel ynetimlerin de etkilendiini

vurgulayarak, onlarn da bu srece dahil olmalarnn btnlemeyihzlandracan dile getirmitir. Aksi taktirde, istenilen sonularnalnamayacan vurgulayarak, yelik hazrlndaki lkelerin hkmetlerini, busrete, yerel ve blgesel ynetimlere, ilgili btn bilgilerin aktarlmas, yelikgrmelerinde aktif olarak yer almalar iin gerekli mali kaynan salanmas vebu ynetimlere hizmet alanlarna giren konularda danlmas gerektii konusundauyarmtr.

ABye ye olacak tm aday lkelerin yerel- blgesel ynetimlerinin,Birliin ykleyecei sorumluluklar stlenebilmesi ve dolaysyla btnlemeninbaarl olabilmesi iin hazrlk dzeyleri olduka nemlidir. Zaten, Birlie yeolmadan nce Orta ve Dou Avrupa lkelerinin gerekletirdikleri reformlarnbyk bir blm, merkezi ynetim ve zellikle de yerel ynetimlerinin idarikapasitelerini glendirmeye ynelmi bulunmaktadr. AB, yelik sonrasndakendilerinden beklenen hizmetleri verimli ve etkin bir ekilde getirmeleri iin,yerel ynetimlerin rgtsel ve ilevsel gerekli hazrlklar yapmalarn oldukanemli bulmaktadr. Birliin btnleme sreci, ye ya da yelie hazrlananbtn Avrupa lkeleri iin yerel- blgesel ynetimlerin nemini vesorumluluunu artran bir gelime olarak deerlendirilebilir. Hem ye lkelerhem aday lkelerin yerel ve blgesel ynetimlerinin iyiletirilmesi abalarnnkukusuz mali bir boyutu da bulunmaktadr. Yapsal ve yapsal olmayan fonlararaclyla AB, btnleirken yerellemekte ve blgesellemektedir (kmen,2006: 43-106).

Yeni byme dalgas sonucunda ABnin kurumsal sisteminin ilerliininnemli sorunlarla kar karya kalaca aka grlmeye balanmt. Bununzerine Birlik, 28 ubat 2002de Konvansiyon (Kurultay) Toplantlardzenleyerek yeni bir mzakere srecini balatrken, pratik almalarn yansrasiyasal birlii kurmaya ynelik anayasal dzeyde nlemler almaya ve


17/33


155

dzenlemeler yapmaya ynelmitir. Konvansiyon almalarnda yeni, effaf,sade ve etkin yurtta temelinde bir Avrupa Birlii oluturulmak istenmitir. Bunemli ynelimin odanda kentler ve blgeler yer almaktadr. Konvansiyonfaaliyetlerinde kentlerin ve blgelerin rolnn alt izilmekte ve Avrupa Birliikarar sreleri iinde yerel ve blgesel rgtlenmelerin daha sk bir biimde

entegre edilmesine allmaktadr. Kreselleen dnyada, gl kent ve blgeynetimlerinin ekonomik ve sosyal kohesyonun temelini oluturaca ve en stdzeydeki siyasi birliin, en alttan balamak zere kurulabilecei grlmtr.Esasnda ABnin entegrasyonunun baars da buna baldr (Tekeli ve lkin,2005: 40). AB hukuku ve uygulamalarnn yerel ve blgesel ynetimleri etkilediialanlar dikkate alndnda, kurumsal ve yasal dzenlemelerin; ekonomik vesosyal entegrasyon, siyasi birlik, Avrupa kimlii, kamu hizmetinin yeni ierii,hizmette yerellik, merkezi ynetim-yerel ynetim ilikileri ve merkez-yerel yetkietkileimi, yerel ekonomik kalknmann salanmas, blgesel dengesizlikleringiderilmesi, ynetime etkin katlm, temsili demokrasi ve yerel birimlerin snrtesi ibirlii gibi argmanlardan kaynakland grlr.

AB mktesebatnn benimsenmesi 1993 ylnda gerekleen Kopenhag

Zirvesinde, uygulanmas ise 1995 ylnda gerekleen Madrid Zirvesinde yelikiin bir kriter olarak belirlenmitir. Mktesebatn sadece kabul edilmesi deil,uygulamasnn da bir kriter olmas neticesinde, ABye aday lkelerin katlmncesi uyum almalarnda zerinde ncelikle durmalar gereken konulardanbirisi, sz konusu mktesebat benimseyecek ve uygulayacak, ABye paralellikarz eden kurumsal bir yaplanmann tesisidir. dari kapasitenin ve bu erevedekurumsal yaplanmann, glendirilmesi 1998 ylndan itibaren, aday lkelereyaplan mali destek erevesinde bir ncelik olarak ortaya kmtr. Gl biridari kapasite, sadece AB yeliine ilikin ihtiyalar iin deil; ayn zamandaglobal ekonomik yapdaki artan rekabete ynelik olarak da byk neme sahiptir.

Aday lkelerin, AB mktesebatn, ye lkelerle ayn standartlardauygulayabilecek kapasitede modern, verimli alan, etkin idari kurumlar vesreler oluturmas yelik iin nemlidir lkelerin Birlie ye olmasaamasnda kabul etmek ve uygulamak zorunda olduklar AB mktesebat,merkezi ynetimlerden baka yerel ynetimler iin de birtakm ilkeler ve koullarortaya koymaktadr. Bu balamda esas mktesebat uyumu devlet dzeyindeolmakla birlikte, blgesel ve yerel birimlerin ileyilerini etkileyen bir dizi yasaldzenleme ye devletleri balayc niteliktedir. Birlik mevzuat vedzenlemelerinin birounu (%40- 60 orannda) yerel ynetimler gerekletirmekdurumundadr. ABnin, yerel ve blgesel ynetimleri dorudan ve dolaylbiimde etkileyen mktesebat hkmleri, Kamu haleleri, Yerel Vergiler,Tketicinin Korunmas, evre Hukuku, Tevikler, Rekabet Hukuku ve Belediyektisadi Teebbsleri, Yerel Seimler ve Sosyal Politikalarla lgili Hukukiereve gibi balklar altnda toplanmaktadr.

Ulus-st bir hukuk dzenini ifade eden Avrupa Birlii hukukuyla, yelkelerin i hukukunun ayn anda uygulanmasnn yaratt sorunlar henz tamolarak bertaraf edilememi olsa da, birleik Avrupa idealinin gereklemesinde,


18/33


156

ulusal katlmn yetmedii, bunun yerel dzeyle desteklenmesi gerektiianlalmtr. Yerel ve blgesel ynetimlerin, Avrupa entegrasyonuna giden yoluntemel talar olduu gereinden hareket edilerek, yerel dzeyin dikkatlice Birlieentegre edilmesine ve bunun iin de ncelikle ekonomik ve sosyal btnlemeninsalanmasna allmaktadr (kmen ve Parlak, 2008: 293- 295).

ABnin genel olarak kamu ynetimi ve zelde ise kamu ynetiminin hemrgtsel hem de ilevsel olarak nemli bir yann oluturan yerel- blgeselynetimlerle ilgili getirdii bu ereve, yelik srecindeki Trkiye asndannemli ktlar ortaya koymaktadr. zellikle, kamu ynetimi ile ilgili temelsorunlarn odanda, merkezi ynetim yerel ynetim ilikilerinin bulunmas,Tanzimattan Cumhuriyete tevars eden temel nitelikler ve on yllardr devameden yeniden yaplanma ve reform abalarnn adeta kamu ynetimi ilezdelemesi gibi realite durumlar, konuyu daha da nemli hale getirmektedir. Bubalamda, AB srecinde ortaya kan gelimelerin Trk kamu ynetimi asndanneye tekabl ettiini ve gncel olarak ne gibi gelimeleri ortaya koyabileceinianlamak iin, Trkiyede kamu ynetiminin dnden bugne durumuna ksacadeinmekte yarar vardr. Bylece, merkez ve yerel boyutuyla Trk kamu

ynetiminin yarnn anlamak da daha kolay olacaktr.III. KRESEL-BLGESEL DNAMKLER, AVRUPA BRL

SREC VE KAMU YNETMNDE YENDEN YAPILANMAABALARI

Trkiyede ynetimde yeniden yaplanmay gerektiren nedenler ve bubalamda yaplan almalar Tanzimata kadar gtrebiliriz. Trk ynetim tarihiierisinde ilk batl ynetim kurumlar Tanzimatla birlikte grlmtr. Ancak,Cumhuriyetle birlikte anayasal ve yasal temelleri olan brokratik rgt yaplaroluturulmaya balanm, 1950lerle birlikte bugn de youn olarak devam edenyeniden yaplanma almalarna arlk verilmitir. Bu yeniden yaplanmaalmalar bir yandan toplumsal, ekonomik ve politik yapmzda ortaya kandeimeler ve i dinamiklerin sonucu iken dier yandan da kresel lekli

gelimelerin gerektirdii bir zorunluluk olmutur. Bunun yannda Trkiyedeynetimde dzenleme abalarnn nemli bir zellii de konunun merkezi veyerel ynetim kurumlar eksenine oturtulmu olmasdr. lkemizde gerek yerelynetim gelenei konusundaki eksiklik gerek bu kurumlarn oluturulma veortaya k biimi ve gerekse demokrasi ve yerel demokrasiye ilikin eksiklikler,ynetimle ilgili sorunlarda ve dzenleme almalarnda yerel ynetimleri nekaran bir seyrin ortaya kmasn salamtr.

Merkezi ynetim- yerel ynetim ilikileri, kamu ynetimi sistemininkarakteristiini belirleyen nemli bir faktrdr. Kamu ynetiminin birer altsistemi konumundaki bu iki ynetsel dzey arasndaki etkileim, ynetimhukukunun ve ynetim biliminin ana konseptlerinden biri ve ynetimler arasilikilerin ana ekseni durumundadr. Merkez- yerel ynetsel ilikileri, tarihi bir

sre iinde, toplumsal siyasal, ve ekonomik yaplarn karmak etkileimlerisonucu biimlenmektedir. Ayn zamanda, ynetsel, siyasal ve ekonomik yaplarn


19/33


157

oluumunda dorudan ve dolayl olarak rol oynayan merkezi ynetim- yerelynetim ilikileri, iki ynl ve srekli bir etkileim mant erevesindetoplumsal alt sistemlerden etkilenirken bir baml deiken olarak ortayakmakta, bu sistemleri etkiledii lde de bamsz bir deiken konumundabulunmaktadr. Bazen baml ou kez de bamsz bir deiken olarak merkez-

yerel ilikileri, tm dnyada olduu gibi Trkiyede de kendine zg nitelikleri vesorun alanlaryla gndem oluturmakta; kamu ynetiminin yapsal- ilevselynne ilikin tartmalarda, yeniden yaplandrmaya ilikin giriimlerde odaknoktasn oluturmaktadr (kmen, 2008: 45).

A) Merkezi Ynetim- Yerel Ynetim ilikileriOsmanldan Cumhuriyete kalan miras, ekonomiden sosyal alana ve

kltrden ynetime geni bir yelpazeyi iermektedir. Bu geite imparatorlukbrokrasisinin biimsel yn ile birlikte ynetim gelenekleri ve siyaset kltr demiras olarak intikal etti. Osmanl devletiyle Trkiye Cumhuriyeti arasndakisreklilik niteliinin en bariz hissedildii alan idari alandr. zelliklemerkeziyetilik- adem-i merkeziyetilik ilikileri ve yerel ynetim anlay ileilgili olarak miras niteliini aka grmek mmkndr. Cumhuriyet, siyasal

kltr ve siyasal yap zellikleriyle ve hatta ou kurumlarla Osmanlmerkeziyetiliini devralmtr (Grmez, 2000: 83). Bugnk merkezi ynetimbnyesi iinde yer alan temel kurumlarla yerel ynetimler byk ldemparatorluktan Cumhuriyete miras olarak intikal etti. Aradaki en nemlifarkllk, sz konusu ynetim organlarnn gelimesi, rgt bakmndan bymesive yaylmas biiminde kendini gsterdi (Erylmaz, 1995: 341). Cumhuriyetynetimi de, yerel ynetimleri, siyasi organlar olarak deil daha ok idari birimlerbiiminde deerlendirerek yetki, grev ve rgt yapsn bu anlaya gredzenledi. Birlik ve beraberlik tehlikeye girer gerekesiyle yerel ynetimleriglendirme konusunda hep tereddtle hareket etti. Osmanldan Cumhuriyetedevreden nemli niteliklerinden biri olan bu merkeziyetilik ya da brokratikynetim gelenei (Heper, 1974: 89), zellikle tek parti dneminde olmak zeretakip eden dnemlerde de olanca arlyla devam etmitir.

ok partili dneme geile beraber nemli baz gelimeler olmaklabirlikte, Trk ynetim sisteminin ve dolays ile yerel ynetimle ilgili anlay veuygulamalarda, merkeziyetilik dncesinin byk oranda devam ettiisylenebilir. Bu dnemde ok partili hayata gei ve baz kanunlarda yaplandzenleme ve deiiklikler dnda nemli kararlarn alnmad grlmektedir.1961 Anayasasyla yerel ynetimler konusunda nemli dzenlemeler yaplmtr.1961 Anayasas, yerel ynetimler konusunda daha nceki anayasalardan farklolarak Hizmet Yerinden Ynetim lkesini de getirerek adem-i merkeziyetyerinden ynetim ilkesini anayasal klmtr. Ancak bu dnemde de anayasadakimerkeziyeti olmayan hkmlere ramen, Trk ynetim sistemi armerkeziyeti eleri zerinden atamamtr (Grmez, 1997: 122- 131).

Gerek geleneksel merkeziyeti yap, gerekse dnemin kendine zg siyasiidari gelimeleri, merkez-yerel ilikilerinde ve yerel ynetimlerin yapsndadeiiklikler olumasn engellemitir. 1960dan 1980lere kadar devam eden


20/33


158

dnemde de merkeziyetilik- adem-i merkeziyetilik ilikileri ve siyasi-idarigelimeler balamnda ortaya kan yerel ynetim yaplanmalar ve ileyiineilikin sorunlarn giderek artmas, bu anlamda eitli tartmalarn balamasnsalamtr. Genellikle, yeniden dzenleme ya da reform odakl bu tartmalarlada zaman iinde nemli bir gelime salanamamtr. Bunun balca nedeni ise,

ekonomik, sosyal, siyasal baz faktrlerin tesinde, merkeziyeti ve sekincizihniyetin deimemesidir. Bu anlamda Trkiyede yerel ynetimlerin yenidenyaplanmas ile ilgili gelimeler genel olarak kamu ynetiminin yenidenyaplandrlmasn gerektiren nedenlerin bir parasn oluturmaktadr.Merkeziyetilik ve brokratik hantallamadan da kapalla, kuralclk vesorumluluktan kamaktan siyasal yozlama ve rmeye kadar pek ok sorununyannda, kentlerin bymesi ve kentlemenin artmas, halkn beklentilerinindeimesi ve demokrasi talepleri, kent ynetiminde ok ba yap ve yetkikarmaas, kentleme ve hemehrilik bilinci gibi pek ok neden, ynetimin birbtn olarak ele alnp, yeniden yaplandrlmasn gerekli klmaktadr.

B) Kamu Ynetiminin rgtsel- levsel SorunlarTrk kamu ynetimi sistemini tanmlayan vazgeilmez szckler, ar

brokratiklik, merkeziyetilik, siyasallama ve kayrmaclk olarak karmzakmaktadr (Balc, 2004: 115). Tanzimattan bu yana devam eden merkeziyetiyaklam beraberinde krtasiyecilikte getirmi ve ynetimin ileyii, hizmetlerinetkin, verimli yrtlmesini yavalatan ayrntl kurallara balanmtr. Ynetselve mali merkeziyetilik, ynetim sistemimizin btn zamanlarda kaos ve kriziinde kalmasna, yapsn ve srelerinin yozlamasna ar bymeye,krtasiyeciliin artmasna, zaman ve kaynak israfna neden olmaktadr.Brokratlar doabilecek muhtemel sorumluluktan kurtulmak iin, hizmetlerinyrtlmesinden ok, bu kurallarn yerine getirilmesini ncelikli tarz olarakbenimsemilerdir. Kurallar genellikle yasalarn ayrntl dzenleme yapmasndandomakta ve kamu grevlileri mevzuat kargaasnda gerek ilevlerindenuzaklamakta ve vatandala iletiim kanallarn daraltmaktadrlar.

Trk kamu ynetiminin en ok aksayan yn, kaynaklarn en etkilibiimde kullanmak suretiyle, hizmetleri kaliteli, hzl, verimli ve etkili bir biimdeyerine getirememe sorunudur. Ar mevzuatlk, ilerin amacndan uzaklamasve biimsel muhteva kazanmasna neden olmutur. Bunun sonucunda personeldeve yneticilerde inisiyatif kullanma yerine, pasif kalma, iinde bulunulan dzenisrdrme eilimi kurumsallamaktadr. Gnmz ihtiya ve artlarna cevapveremeyen eskimi, daha ok eski gelenek ve alkanllar yanstan mevzuatn,ar ayrntc, kat kurallar, kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinigletirmekte, kamu ynetiminin ada gelimelere uymasn engellemektedir.Ayn amaca dnk kurulular arasnda, ibirlii salama, yol gsterme vekoordinasyonun gerekletirilmesi konusunda sorunlar bulunurken, bu durum birksm ilerin ortada kalmasna neden olmaktadr.

Vatandalarn hizmetlerle ilgili kararlarn alnmasna ve uygulanmasnakatlmnn salanmamas, ynetim srelerinin gizlilii ve bilgi edinme hakknnada bir anlayla dzenlenmemesi, vatandalarla kamu ynetimi arasnda ciddi


21/33


159

sorunlar ve engeller karmaktadr (kmen ve Ylmaz, 2006: 374- 386). Ayrcadevlet ynetiminde yolsuzluklarn ulat dramatik boyut konusunda da adeta birgr birlii sz konusudur. Vatandalarn bilin altna yerlemi olan devletbaba imaj, sorgulanamaz devlet anlay ve brokratik devlet geleneiuygulamalar devlet toplum ilikilerinin salkl bir yapya oturmasnn nndeki

engeller olarak deerlendirilmektedir. Ayrca kamu ynetiminde saydamlk vehesap vermekten kanma eilimi bulunduu da grlmektedir (Sayglolu,2002: 223). Hantal, geleneki, kat merkeziyeti ve halk ynetime dhil etmeyenyapsyla her ie ve her eye yetime abasndaki devlet, gnmzn moderndevlet anlayna uymamaktadr. Kayrma ve kollama (patronaj) ilikilerinin gerekmerkezi gerekse yerel ynetimlerde olduka yaygn olduu grlmektedir. Gerekmerkez gerekse yerel ynetimlere ulamak ve sorununu zmek isteyenvatandalarn en sk bavurduklar yol, e dost vastasyla zm aramak olmutur(TESEV, 2000).

Ynetimi gelitirmenin dar ve biimsel anlamda alglanmas, yeterlirgtlenmeye kavuturulamamas, gelimelerin kurumsallamasn engelleyerek,olayn kiisel boyutta kalmasna neden olmutur. Yeniden dzenleme

almalarnda, yaratclktan ziyade taklide nem verilmesi, yerel moraldeerlerinin ve insan faktrnn ihmal edilmesi sk sk ynetimin yenidendzenlenmesine gereke olmutur. Biryandan saylan faktrler, biryandanynetim sistemimizin ada bir seviyeye kavumam olmas, dier yandansosyo- ekonomik ve siyasal koullarn yaratt ortamn olumsuz ynde gelimesi,ynetime duyulan gvenin sarslmasna neden olmutur. Partizanlk, kayrma,rvet, rant kollama, otorite boluu yasalarn uygulanmasnda fiili ayrmclkkamu ynetimimize kar daimi bir honutsuzluk dourmaktadr (Ayka vd.,2003: 160).

Btn bu yapsal ve ilevsel sorunlar, yerel ynetimler de iinde olmakzere Trk kamu ynetimini 1990l yllarda srdrlemez hale getirmi veyeniden yaplanma araylarna ivme kazandrmtr. Burada alt izilen i ve dfaktrlerin etkisiyle, zellikle merkezi ynetim- yerel ynetim ilikileribalamnda reform kanlmaz hale gelmitir.

C) Yeni Anlaylar, Yeni Yaklamlar ve Yeniden YaplanmayGerekli Klan Temel Nedenler

Sanayi toplumundan bilgi toplumuna doru yaanan srete devletkavram merkezli tartmalar ve gelimeler, ynetim anlaylarn,yaplanmalarn, bu alanda olumu ilkeleri ve kurumlamalar, ynetim yapsnoluturan yaplarn konumunu ve ilikilerini nemli lde ve kktenci bir ekildeetkilemektedir. Dnya yeni bir yzyla ve nc bin yla girerken uluslar araskamu ynetimi bilimi ok nemli deiimler geirmektedir. Bu deiimler hemkamu ynetimi biliminin kuramsal yapsnda ve hem de kamu ynetimiuygulamalarnda yaanmaktadr. Ortaya kmakta olan toplumsal, ekonomik vesiyasal olgular kamu ynetimini deime ve gelime ynnde gl bir baskaltna almaktadr. Deiim, duraanlktan devingenlie, yapsal endielerebamllktan etkenlik ve verimlilik araylarna ve hukuksal geerlilik


22/33


160

endielerinden yarar/maliyet uzlalarnn ortaya karlmasna doru bir ynelive gei biiminde ortaya kmaktadr. Kamu hizmetlerinin retilmesi ve toplumasunulmasnda klasik kalplarn dna kan araylar younluk kazanmaktadr(Yaam, 1997: 1). Ksaca kamu ynetimi, geleneksel ynetim anlaynnparadigmatik deerlerinden, katlm ve sorumluluk merkezli yeni bir ynetim

nosyonuna, dier bir deyile Administrationdan Managementa doru birdnm geirmektedir (Laurence ve Lynn, 2001: 6).Refah devleti anlay iinde bat Avrupa lkelerinde 1970lere kadar

geerliliini koruyan, kat hiyerarinin hakim olduu brokrasiye dayanan,merkezi organlarda nceden belirlenen amalar gerekletirmek iin, tek zneli,merkezi, hiyerarik iblm iinde retim yapan, kaynak ve yetkileri kendindetoplayan, sorumluluun yasalara ve prosedrlere gre olduu geleneksel kamuynetimi modeli, 1980li yllarda bir dizi reform politikalar ile yeni bir modele(yeni kamu iletmecilii) dnmtr (mrgnlen, 2003: 7). zellikle Fransave Almanya bata olmak zere Kta Avrupasnda, ynetimin modernletirilmesialmalarnda etkinlik ve verimlilii ne karan kamu ynetimi reformlarnnnemli bir yeri bulunmaktadr (Walter and Kickert, 2005: 537- 563). Yeni kamu

ynetiminin gerek bir tanm yaplamamakla birlikte ierdii nitelikler oldukanet ve anlalabilirdir. Performans denetimi, verimlilik vb. niteliklerin tesindekesin olan bir ey, yeni kamu ynetiminin, kamu ynetimiyle (publicadministraion) ayn ey olmaddr (Hughes, 2003: 76).

Bu balamda kamu ynetimini deiime zorlayan etkenler anaeksenden gelmektedir. Birincisi kamu harcamalarnn bte zerine getirdii ykve bte aklarnn mali sitemde yol at skntlardr. kicisi bilgi ve iletiimteknolojilerinde yaanan hzl deiimdir. ncs toplumsal talepler karsndakamu kesiminin performansnn yetersiz kalmasdr. Kamu ynetimi reformu dabu nedenlere paralel olarak iki ana temel zerine yaplandrlmaktadr. Birincisidevletin rol diye de ifade edilen kamu ynetiminin grev alannn ne olacadr.kincisi bu grevlerin nasl yaplacadr. Ksaca ne yapmal ve nasl yapmal diyeifade edilebilecek bu sorulardan hangisine ncelik verilecei reformun temelstratejisini belirleme asndan en nemli unsurdur. Bu ncelik de byk ldekamu kesiminde yaanan arlkl sorun tarafndan belirlenmektedir. Mali alandangelen basklar nedeniyle reforma zorlanan bir kamu ynetimi sisteminde, dahaziyade piyasac strateji izlenmekte devletin ekonomik ve sosyal yaamdaki rolazaltlmaktadr. Devletin roln daraltc anlamda yeniden tanmlayan buyaklamda, devletin stlenmeye devam ettii hizmetleri yrtrken de piyasamekanizmasndan en geni ekilde yararlanmas ilkesi benimsenmektedir(Ylmaz, 2001: 93).

Gerekte, gerek ilkeler ve standartlar gerekse yaplanmalar-kurumlamalar anlamnda bu eilimler, dier lkeler gibi Trk kamu ynetimiasndan da nemli etkiler dourmakta ve zellikle AB srecinde bir takmktlar beraberinde getirmektedir. zellikle yukarda alt izilen rgtsel ilevselsorunlar ve merkezi ynetim- yerel ynetim ilikileri odakl sorunlar, bu sreteTrk kamu ynetimini daha da nemli hale getirmektedir. Dnden bugne


23/33


24/33


162

anlaynn tekrar tekrar retilmi olmasdr. Oysa lkemizin eski, merkeziyetiynetim anlaylarn bir kenara brakp, yerel dzeyde ynetim sisteminetoplumumuzun beklentileri dorultusunda yepyeni yaklamlarla bakmasgerekmektedir (TSAD, 1995: 13- 15).

Btn dnyada tartlan yeni ynetim anlay ve kreselleme-

yerelleme dinamiklerinin, Trkiyenin toplumsal, kltrel, siyasal ve ynetimseli dinamikleriyle e zamanl etkileiminin yansd temel alanlardan birisi dekamu ynetimidir. Hem merkezi ynetim- yerel ynetim ilikileri hem de etkinverimli hizmet sunan ve demokratik ynetim birimleri olarak yerel ynetimleriyakndan ilgilendiren bu deiim sreci, Trkiye zelinde arlkl olarak reformve yeniden yaplanma kavramlaryla ifade edilmektedir. TanzimattanCumhuriyete intikal eden temel nitelikler, yaplanmalar ve sorunlar ile, tek partidneminden 1980li yllara kadar olan dnemde yaanan gelimelerin ardndanTrk kamu ynetimi ve onun bir boyutunu oluturan yerel ynetimler, zelliklede merkezi ynetim- yerel ynetim ilikileri balamnda bugn yeni tartmalarnodanda yer almaktadr. 1990larda ortaya kan i ve d dinamiklerin kesitiinoktada, kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmas, merkezi ynetim- yerel

ynetim ilikileri, zellikle de etkinverimli hizmet sunan ve demokratik ynetimbirimi olarak yerel ynetimlerin durumu ile ilgili olarak bu dnemde, kmlatifsorunlar ve zm araylarnn paralel olarak bir takm i ve d faktrlerinbelirleyicilii giderek artma eilimindedir.

Trk kamu ynetiminde yeniden yaplanmann uzun bir tarihi gemiibulunmakta ve literatrde zaman zaman Bitmeyen Senfoni olarak dadeerlendirilen yeniden yaplanma abalar; son dnemde ortaya konan 1998 ve2001 tarihli tasarlarla daha da somutlam ve son olarak 2003 tarihli kamuynetiminde btncl bir deiimi ngren reform paketi erevesinde belirli birdzeye ulamtr. AB uyum sreci ve kresel, blgesel gelimelerle de yakndanilgili olan 2003 sonras bu kamu ynetiminde yeniden yaplanma almalarnnarka plannda 1998 ve 2001 reform tasarlarnn nemli bir yeri vardr. nk,1980lerde uygulamaya konan liberal politikalar, kentleme srecinin temel aktrolarak yer ald toplumsal deiim- dnm ve yerel ynetimlerin nemkazanmas gibi i dinamikler, kreselleme- blgeselleme/yerellemedinamikleri ve yeni kamu ynetimi anlay gibi d faktrlerle, 1990larnsonunda Trk kamu ynetimi zelinde akm ve yz elli yllk ynetimdeyeniden yaplanma abalar nceki dnemdekilerden ok farkl bir dnemegirmitir (kmen ve Ylmaz, 2006: 374- 386).

Bu anlamda, 2003 sonrasndaki yeniden yaplanma yasalarn anlamakiin 1990 sonras dnemin i ve d faktrlerini birlikte okumak vedeerlendirmek gerekmektedir. Bu balamda 1998 ve 2001 tarihli yerel ynetimreformu tasarlar ile 2003 tarihli btncl dzenlemeler arasndaki sreklilikniteliini gz ard etmemek, en azndan kkl bir kamu ynetimi reformunuyolundaki iaretler olarak grmekte yarar vardr. Yz elli yllk, merkez- yerelilikileri eksenli kamu ynetiminde yeniden yaplanma almalarnn hikayesi,Trk ynetim tarihinin yakn gemii ierisinde nemli bir yer tutmaktadr. Bu


25/33


26/33


164

aktrleri ya da ynetiim faktrlerini ne karan bir tasar niteliindedir. Birtakm eksiklikleri ve eletirilebilecek noktalar bulunmakla birlikte, ncekitasarlarla karlatrldnda daha yerinden ynetimci ve ynetimde yenidenyaplanmay gerektiren i ve d faktrleri daha ynetiimci bir okumayla eleald sylenebilecek bu yasa, doru bir biimde uygulanabilirse yerel

ynetiimin Trkiye gndemine nemli katklar salayabilir.KYTKnun amac, katlmc, saydam, hesap verebilir, insan hak vezgrlklerini esas alan bir kamu ynetiminin oluturulmas; kamu hizmetlerininadil, sratli, kaliteli, etkili ve verimli bir ekilde getirilmesi iin merkezi idare ilemahalli idarelerin grev, yetki ve sorumluluklarnn belirlenmesi; merkezi idaretekilatnn yeniden yaplandrlmas ve kamu hizmetlerine ilikin temel ilke veesaslar dzenlemektir. Tasarda, kamu ynetimini kurulu ve ileyiinin temelilkeleri ise, srekli geliim, katlmclk, saydamlk, hesap verebilirlik,ngrlebilirlik, yerindelik, beyana gven ile hizmetten yararlananlarn ihtiyacnave hizmetlerin sonucuna odakllk esas alnr, eklinde ifade edilmektedir.Merkezi idarenin genel yetkileri ele alnrken ise, hizmetlerin verimli ve merkeziidare ile mahalli idareler arasnda koordinasyon ierisinde yerine getirilmesi

konusuna dikkat ekilmektedir. Yine, kamu kurum ve kurulular ile zel sektr,kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular ve sivil toplum rgtleri arasndailetiim ve ibirliini salayc mekanizmalar oluturmak, hizmet ve ilevkapasitelerini gelitirmek de merkezi idarenin genel yetkileri iinde elealnmaktadr.

Kamu ynetimini yeniden yaplandrma almalarnda ne kan vergtsel yap-ileyile ilgili ilkeler de nem tamaktadr. KYTKunda yer alan,idarenin btnl, yerel ynetimlere grev ve sorumluluklaryla orantl malikaynak salanmas, srekli geliim, katlmclk, dzenleyici etki reformu, hesapverebilirlik, ngrlebilirlik, beyana gven, effaflk, mteri odakllk, tasarruf,hizmette yerellik, performans lm ve denetimi, bilgi teknolojilerinden etkili veyaygn yararlanma, kaynaklarn etkili ve verimli kullanm, ibirlii gibi ilkelerindaha ok iletme ynetimini anmsatan ve yeni kamu ynetimi anlayna paralelbir ierie sahip olduu sylenebilir. Dier yandan, SIGMA Program olarakadlandrlan ve Avrupa Birliinin kendine katlmak izleyen Dou Avrupalkelerinden ynetim yaplarn yeniden yaplandrrlarken dikkate almalarnistedikleri ilkeler de (hukukun stnl, hesap verebilirlik, ngrlebilirlik,effaflk, liyakat, rgtsel kapasite inas, katlm, etkinlik, yerelleme ve siviltoplumla istiare) Trk kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmas almalarnanemli lde referans olmu gzkmektedir.

Gerek burada ayrntl olarak ele alnan KYTK ve gerekse yerelynetimlerle ilgili onaylanan dier yasalarn varmak istedii genel ama ileTrkiyenin Avrupa birlii ile uyum sreci arasnda da yakn bir ilikibulunmaktadr. Bu, ABye yelik srecinde, merkezi idarenin ve zellikle yerelynetimlerin idari kapasitelerini glendirme amacdr. ABye katlm ncesidnemde dier aday lkelerdeki reform srelerinde olduu gibi, lkemizde dekamu hizmetlerinin salamasnda sorumluluk alan genileyen yerel ynetimlerin,


27/33


165

yelik sonras kendilerinden beklenen grevleri etkin ve verimli bir biimdeyerine getirmeleri amacyla, rgtlenme ve ileyi ilkeleri asndan reforma tabitutulmas ve sonu olarak yerel ynetim birimlerinin kapasitelerinin artrlmasgerekmektedir.

Avrupa Komisyonunun hazrlad 2004 Yl lerleme Raporuna

baktmzda son tasarlar ile ilgili olarak u deerlendirmelerin yapldgrlmektedir; TBMM Haziran ve Temmuz 2004'de, kamu idaresi reformupaketini kabul etmitir. Paket, bir Kamu Sektr Reformu ereve Kanunu, bir lzel daresi Kanunu ile Belediyeler ve Bykehir Belediyeleri Kanununuiermektedir. Birlikte ele alndnda, bu drt kanunun amac, yetkilerin vegrevlerin drt idari dzeyde (merkez, il, metropol ve belediye) bllerekperformansn artrlmasdr. lke olarak, bu geni kapsaml ve gl reform,lkenin merkeziyeti, hiyerarik ve ketum idari sisteminin adem-i merkeziyeti,katlmc, effaf ve sorumlu bir yapya dntrmeyi amalamaktadr. Bu reform,baarl olursa, Trkiye'nin idari geleneinin modernizasyonuna katkdabulunacaktr. Bu geni kapsaml reform hareketi, kamu idaresinin modern standartve uygulamalara uygun hale getirilmesi ihtiyacna uygundur. Baarl bir reform,

Trkiye'nin gelecekte AB' ye katlm abalarn destekleyecektir(DPT, 2004: 17).Tasar ve yeni yasalar, eksikliklerine ramen pek ok adan nemli veimdiye kadar atlamam admlar ierdiinden dolay, yapc eletirilerinyannda bazen yaplm olmak iin yaplan baz eletirilere de konu olmaktadr.Tasarnn srekli olarak sylenen ama bir trl gerekletirilemeyen reformalmalarnn tmn kapsayan bir nitelik tamas, tepkileri artrmakta,yasalama srecini zorlatrmaktadr. Tasar ve yasalar kimine gre Trkiyeninkurtulu reetesi olarak grlrken, kimileri tam tersini ileri srmekte ve hattadaha da ileri giderek lkenin blnmesiyle ilikilendirmektedirler (Al, 2004: 1).AB ve uluslar aras kurulularn Trkiyedeki reformlara mali ve teknik desteksunmas ise reformlara pheci yaklamlar daha da artrmaktadr (Akdoan,2004: 20). Bu eletirilerin her iki ynde de bazen amacndan uzaklat ise bubalamda dikkatlerden kamamaktadr. Yeniden yaplanma erevesindekiyasalarn lke btnln tehlikeye atmas sz konusu olmad gibi her eyinzm olarak gsterilmeye allmas da doru bir yaklam deildir. Ancak,yeniden yaplanmann uzun tarihi gemii gz nnde bulundurulduunda, atlanadmlarn hem ierik hem de kapsam bakmndan nceki dnemdeki abalarnolduka ilerisinde olduu ifade edilebilir.

SONU VE DEERLENDRMElkemizde idareyi gelitirme ya da idari reform almalarnn uzun bir

tarihi ve ilgin bir hikayesi olmasna ramen alnan mesafenin tatminkar olmadbelirtilerek yaplan almalarda konunun farkl ynleri zerinde durularakbtncl bir bak asnn ortaya konulamad eletirisi genel olarak dilegetirilmektedir. dari reform almalarnda unutulmamas gereken husus bu

almalarn toplumsal, kltrel ve rgtsel deiim srecine bal olarak elealnmas gerektii ve zamanlamadan balayarak, ilgili alanda ve gerei kadar


28/33


166

deiimi ve geliimi ngren bir alt sre olarak alglanmas gerektii zerindedurulmaktadr. Toplumsal yapdan, kltrel zelliklerden ve rgt ortamndansoyutlanarak giriilen idari reform almalarnn baarya ulamasnn tesadflerebal olduu ve uzun dnemde bir anlam ifade etmeyecei ne srlmektedir(Ayka, 2003: 257). Bu erevede uzun zamandan beri gndemde olan ve devam

eden Trk kamu ynetimini yeniden yaplandrma almalarnn 1990larnsonunda yeni dinamikler ve realitelerle kar karya kald da bir gerektir.Ekonomik, sosyal, kltrel ve siyasi-idari ierikleriyle kreselleme-blgeselleme ve yerelleme dinamiklerinin ynlendirdii bu srete AvrupaBirlii ile ilikilerde gelinen aama da belirleyici bir etken olmaya adaygrnmektedir.

Trk kamu ynetimi, geldii nokta itibariyle gnmzde yaanan globalnitelikli deime ve gelimelerden dorudan etkilenmekte, ynetsel yenidenyaplanmada ulusal boyuttaki gereksinimlerinin yan sra evrensel boyuttagndeme gelen yeni yaklam ve teknikleri de dikkate almak durumundakalmaktadr. Kendi ulusal potasnda isel ve dsal siyasal-ynetsel faktrlerinznel bir bileimini yaparak etkin ve ada bir ynetim sistemini kurmak

yoluyla, Trkiye, bu alanlardaki sorunlarn yan sra ekonomik ve toplumsal pekok sorun ve darboazn almasnda ciddi bir atlm yapm olacaktr. Ynetimsorunlar hem siyasi, toplumsal ve ekonomik nitelikli sorunlara yol amaktave/veya bu sorunlar bytmekte, hem de sz edilen sorunlardanetkilenmektedir. Bu nedenle ynetsel yeniden yaplanma konusuna btncl birbak asyla eilmek ve ynetim sisteminin dier toplumsal sistemlerleetkileimini dikkate almak doru bir yaklam tarz olacaktr. Bu arada lkemizinAralk 1999 tarihinde AB yeliine aday olmas ile, ABye entegrasyonusalayacak reformlarn hzla gerekletirilmesi nem kazanmtr. Sz konusureformlarn nemli bir blmn kamu ekonomisi ve kamu ynetimine aitreformlar oluturmaktadr. Kamu ynetiminin sorunlarnn zm, bu balamdabyk lde ABye uyum srecinde ele alnacak yeniden dzenlemelerlegerekleecektir (Parlak, 2003: 382).

Bu anlamda, Trk kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmasnda dikkatealnacak belli bal konular ve ilkeler tespit edilebilir; lk olarak devletin amadeil ara olduunun gz ard edilmedii bir yaklamla, devletin varlk sebebininiyi sorguland ve varlk felsefesine uygun bir tekilatlanmaya gidilmesizorunludur. Bunun yannda, insan merkezli, kii hak ve zgrlklerine duyarl biryaplanma gerekletirilmelidir. Sivillemenin ncelendii, sivil toplumrgtleriyle sk bir ibirliini ieren bir yaplanmaya gidilmelidir. Ayrca,ynetimde sreklilii esas alan, kamu ynetiminde profesyonellemenin gereklidzeyde saland, ynetimin evrensel ilkelerinin ve ada ynetimtekniklerinin pratie geirildii, ynetimler aras ilikilerin hizmetlerin etkinolarak yrtlebilmesini salayacak bir zemine oturtulduu, meruiyetsorunsalna duyarl bir otorite kullanmnn gerekletirildii, kamusal deiiminzihinsel dnmle mmkn ve kalc olabileceinin gz ard edilmedii bir


29/33


167

reform anlaynn hayata geirilmesi bugn iin bir zorunluluk olarak karmzdadurmaktadr.

lkenin AB mzakereleri bata olmak zere uluslararas alm veangajmanlarn dikkate alan bir yaklam iinde olunmasnn yannda, aynzamanda Trkiyenin i dinamikleri ve ihtiyalarn ihmal etmeyen bir realizmin

bu yeniden yaplanma srecinde etkin olmas gerekmektedir. Yaplan almalarnsalt bugn deil, daha bilinli, eitimli, donanmla ve daha byk saydakinfusu ve gelimi bir ekonomik yapy dikkate alan uzun vadeli bir projeksiyonadayandrlmas zorunludur. Toplumsal uzlama ve devlet- millet yaknlamasnmmkn klacak, insan onuruna yakan bir siyasal ve toplumsal dzeninkurulmas ve bunun salkl bir ekilde iletilmesine hizmet edecek, halka dnkbir mantn temel eksen olmas gerekmektedir. Ayrca, reform uygulamalarnnsabrl ve srarl bir biimde yrtlmesi ve srekli izlenip deerlendirilmesi vegerekli dzeltmelerin yaplmas da geri dnm srecinde yeniden yaplanmanngelitirilebilmesi asndan baary artran bir etken olacaktr. Bu srete, kamuynetiminin sistem yaklamyla ele alnmas ve kamu sektr btnlndereformlarn yaplmas hedef alnmaldr (Parlak ve Sobac, 2005: 336).

Trkiyede 2001 ylnda yaanan kriz, yalnzca ekonomik bir kriz olarakdeil toplumun politik sistemin meruiyetinden kuku duymas sonucunu ierenbir siyasal kriz, meruiyet krizi olarak yaanmtr. 3 Kasm 2002 ylndagerekletirilen genel seim sonular bu krizin varln yadsnamaz klm, 58.ve 59. hkmetlerin politikalarnn hedefleri arasna devlet ve politik sistemekar gelien bir krizin almasn da eklemitir. Kamu Ynetimi Reformualmalar da bylesi bir kriz atlatma stratejisinin paras olarak ele alnmaldr.Trkiyede kamu ynetimi sistemi iin nerilen yeni model, devletinzelletirmeler ve yerele geni yetkiler aktarlmas yollaryla kltlerek, biryandan sermaye bikrimi srecine yeni kanallar almasn bir yandan da merkeziynetimi meruiyet tartmalarnn tek oda olmaktan karlmasnhedeflemektedir (Balaban, 2004, 5- 17). KYTK ile devletin ve kamu ynetiminingrev, yetki, kaynak ve sorumluluklarnn piyasaya, yerel ynetim birimlerine,merkezin tara birimlerine ve sivil topluma devri konusunda ciddi bir admatlmtr. Bu giriimin birinci temel zellii kresel gelimelerle bir paralellikgstermesidir.

Giriim, ynetim teknii, kamu ynetiminin temel ilke ve esaslar vergt gelitirme yaklam asndan deerlendirildiinde ise, ciddi aksaklklar veeksiklikler iermektedir. Reform, ynetsel, toplumsal ve ekonomik adem-imerkeziletirmeyi gerekletirmeyi ngrmesine ramen, yine tm ncekireformlar gibi yukardan aaya, merkeziyeti bir biimde hayata geirilmeyeallmaktadr. Aadan, yerel ynetimlerden gelen talepler olmasna ramen,reform srecine yerel ynetimlerin, halkn, ilgili evrelerin katks olduka snrlkalmtr. Bu merkeziyeti reform anlayna ramen, kamu ynetimi reformupolitikasn ve ynetimi gelitirme stratejilerini egdml yrtebilecek birynetsel birim oluturulmamtr. Ancak, deiimi gerei gibi ynetebilmekasndan gerekli olan bu birim, son reformun brokrasiyi kltme ve kk ama


30/33


168

ekonomiye hizmet eden bir kamu ynetimi oluturma hedefleri asndan isetutarl grnmektedir (Gl, 2005: 53). Yine inde bulunduumuz Avrupannbtnlemesi ve kreselleme sreci erevesinde bir yerel ynetim reformundanbeklenebilecek en nemli deiiklik, yerel karlarn gelitirilmesi, yerelynetimlere uluslararas alar zerinde yer alma, etkin olma olana salayacak

aralarn salanmas, ynetsel kapasitelerinin gelitirilmesi, kamu- zel sektrortaklklarn gerekletirebilme yeteneklerinin arttrlmasdr. Ne var ki, kamuynetiminde yeniden yaplanma bal altnda sunulan yasa tasarlar, iindebulunulan srecin dinamiklerini tam yakalam grnmemektedir. Yeni yasaldzenlemenin yrrlkteki 1982 anayasas erevesinde yaplmas, daha batantasarlarn gc ve etkisini nemli lde azaltmaktadr. Yine zerinde arlkladnlmesi ve tartlmas gereken blgesel gelime sorunlar, kresel kentynetimi gibi konular tamamen tasarlarn kapsam dnda braklmakta, greceliolarak kk iyiletirmelerle yetinilmektedir.

Kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmas amacyla hazrlanan yasataslaklarnda en kkl deiiklikler, denetim ve personel ynetimi alanndayaplmaktadr. Denetime ilikin dzenlemelerin ok boyutlu olarak tartlmas

zorunlu grnmektedir. Bu dzenlemeler, yerel ynetimlerin kullandklaryetkilerin denetiminden ok, yerel ynetimler zerindeki merkezi ynetimdenetimini glendirmeyi amalad izlenimi vermektedirler. Oysa rnein imarplanlama alannda kendilerine tannan yetkileri ktye kullanan belediyelere naslbir yaptrm uygulanacana, tasarda yant bulmak mmkn deildir. Aynekilde, yerel ynetimlerin personel ynetimi konusunda daha fazla serbestliekavuturulmas ilke olarak olumludur, ancak ngrlen sistemin nepotizm,patronaj gibi tehlikelerden nasl arndrlaca akla kavuturulmaldr (EliinArkan, 2004: 51).

Trkiyenin ABye yelik srecinde ne kan nemli konulardan biri de,kamu ynetimi alannda kapsaml bir reform yaplmasyd. Nitekim, TrkiyeninAvrupa Birliine katlmna ilikin 2003 Katlm Ortakl Belgesi erevesindeoluturulan ve Ulusal Programlarda yer alan konulardan biri de bununla ilgiliydi.Bu erevede Kamu hizmetlerinin etkin, effaf ve katlmc bir ekilde sunulmasiin gerekli yasal, kurumsal ortamn oluturulmasna dnk olarak kapsaml birkamu ynetimi reformunun yaplmas istenmekteydi. zellikle 2005 EkimindeBirlikle mzakere srecinin balamasyla bu konu daha somut hale gelmitir. Busrete balayan reform almalarnn bu anlamdaki beklentileri karlaypkarlamad ya da karlan ve karlmas dnlen yasalarn byle bir sreceereve oluturup/oluturamayaca konusu bugn en ok tartlan konularnbanda gelmektedir (kmen, 2008: 45-83). Bu balamda yukarda ele alnanolumlu ya da olumsuz dncelerin tesinde konunun, akademik kriterler velke/blge ve dnya realitelerinin bir arada sentezlenebildii bir yaklamla elealnmas hem salkl zmler ve zmlemelere ulalmas, hem Trkiyeninkresel, blgesel, ulusal ve yerel dinamikleri iyi okuyarak gelecee dnkstratejik admlar atabilmesi hem de ylan hikayesine dnen kamu ynetimi


31/33


169

reformu abalarnn kmlatif sorunlar zecek bir keyfiyette realize edilebilmesiasndan byk nem tamaktadr.

KAYNAKAABGS (2008), http://www.abgs.gov.tr/, (Eriim Tarihi:02.02.2008)AKDOAN, A. Argun (2004), Uygulama Asndan Trkiyede Kamu Ynetimi Reformu,

Amme daresi Dergisi, 37(4).AL, Hamza (2004), Trk Kamu Ynetiminde Liberal ve Postmodern Esintiler: Kamu YnetimiTemel Kanunu Tasars, Amme daresi Dergisi, 37/4.AVRUPA BRL AVRUPA KOMSYONU TRKYE TEMSLCL (2000), 2000 YlGenileme Stratejisi, Ankara, ss.13-23.AYKA, Burhan (2003), Ynetimin yiletirilmesi ve rgtsel Deiim, Trkiyede KamuYnetimi, (Ed. B.Ayka, .Durgun, H.Yayman, Yarg Yaynlar, Ankara.AYKA, Burhan ve Dierleri (2003), Trkiyede dari Reform Hareketlerinin Eletirel BirTahlili, G.., ..B.F. Dergisi, S.2003/2.BALCI, Asm (2004), Trk Kamu Ynetimi Sisteminin AB Normlarna Uyumlatrlmas,Avrupa Birlii Srecinde Trkiye, Uzun, T., ve zen, S.,(ed), Sekin Yaynclk, Ankara.BENINGTON,, J. and HARVEY, J. (1999), Networking in Europe The New Management ofBritish Local Governance, Gery Stoker (ed.), Macmillan Pres, London.BEE, E., (2003), Avrupa Birliinin Adalet ve ileri Politikas, Avrupa Birlii: OrtakPolitikalar ve Trkiye, (Ed.:M. Kar, H, Arkan), Beta Yaynevi, stanbul.BORATAV, Korkut (1997), Ekonomi ve Kreselleme, Kreselleme, (Ed.: Ik Kansu), mgeYayn, Ankara.BOUDREAU, Julie-Anne (2003), The Politics of Territorialization: Regionalizm, Localism andOther Isms The Case of Montreal, Journal of Urban Affairs, 25/2, pp.179-199.BOZKURT, mer (2002), Avrupa Birlii Sreci ve Kamu Ynetimi, Kreselleme ve AvrupaBirlii Srecinde Trk Kamu Ynetimi Sempozyumu, Trk Parlamenterler Birlii, Ankara.BRUSIS, M. 2003, Institutional Culture, Party Government or Europeanisation? ExplainingExecutive Change in Bulgaria , the Czech Republic and Hungary, Paper Presented at DVPW-Kongress, 22.05.2003, Mainz.CAN, H., ZEN, ., (2007), Zor Ya da Zoraki Aday: Trkiyenin Avrupa Birliine Tam yelikSreci, Trkiye-AB likileri, Efegil, E., Erol, M.S., (ed), Orion Yayn, Ankara.CAN, H., (2007), Trkiyenin Avrupa Birlii ile Btnleme Sorunlar, Trkiye AB likileri,(Ed.; Efegil, E.,Erol, M.S), Orion Yayn, Ankara.AKMAK, D., (2007), Trk Kamu Ynetimi Sisteminin AB lkelerine Gre Yeniden

Yaplandrlmas: Merkeziyetilikten Adem-i Merkeziyetilie,http://mail.google.com/mail/?ui=1&realattid=f_f9gtwbfl&attid=0.1&disp=vah&view=att&th=1167b6858235e0ff ,(Eriim Tarihi: 26.11.2007)DAVUTOLU, Ahmet (1998), Uluslararas likilerdeki Gerilim Alanlar ve 21. Yzyl le lgiliProjeksiyonlar,Yeni Trkiye Dergisi, Yl:4, S.19.DPT (2004), Trkiyenin ABne Katlm Srecine likin 2004 Yl lerleme Raporu, DPTYayn, Ankara.DPT (1995), 7. Be Yllk Kalknma Plan, DPT Yayn, Ankara.DPT (2000), 8. Be Yllk Kalknma Plan, DPT Yayn, Ankara.DRUCKER, Peter F. (1994), Kapitalist tesi Toplum (ev. B.orak), nklap Yaynevi,stanbul.DURRSCHMIDT, Jorg (2002), Multiple Agoras: Local and Regional Environmental PoliciesBetween Globalization and European Pathways of Transformation, Innovation, 15/3, pp.193- 208.EROUL, Cem (1997), Ulus-Devlet ve Kreselleme, Kreselleme(Editr: I. Kansu), mgeYayn, Ankara.

HARPERS MAGAZINE(1998), Global Roulette, June, Vol. 296.


32/33


170

EROL, Kemal (1995), Gnll Kurulularn Trk Hukuk sistemindeki Yeri ve Avrupa BirliiMevzuat le Karlatrmalar, Gnll Kurulular Konferans (28-29 Mart 1995), Trkiyeevre Vakf Yayn, Ankara.ERYILMAZ, Bilal, (1995), "Yerel Ynetim Sendromu", Yeni Trkiye, S.4, Haziran.GIDDENS, Anthony (2000), Elimizden Kap Giden Dnya, (ev. O. Aknhay), Alfa Yayn,stanbul.GOLDSMITH, M.J.F, KLAUSEN, K.K. (1997), European Integration and Local Government,Edward Elgar, Cheltenham.GKDERE, A., (1991), Gmrk Birlii Asndan Avrupa Topluluu ve Trkiye likileri,Ankara.GRMEZ, Kemal (2000), Demokratikleme Asndan Merkezi Ynetim- Yerel Ynetimlikileri, G. ..B.F Dergisi, S.4, ss.81- 88.GRMEZ, Kemal, (1997), Yerel Demokrasi ve Trkiye, Vadi Yayn, Konya.GVEN, E., (2002), nc Sunu, Kreselleme ve Avrupa Birlii Srecinde Trk KamuYnetimi Sempozyumu, Trk Parlamenterler Birlii, Ankara.HEPER, Metin (1974), Brokratik Ynetim Gelenei, ODT Yayn, Ankara.HUGHES, Owen E. (2003), Public Management and Adminbistration, Third Edition, MacmllenPress, London.JOHN, Peter (2000), The Europeanisation of Sub-national Governance, Urban Studies, Vol. 37,No:5-6, pp.877- 894.KAIZER, Karl (2001), Demokrasi Sorunu Olarak Kreselleme, (ev. F.Timur), Trkiye ve

Siyaset Dergisi,,Eyll.KELE, Ruen (1994), Yerinden Ynetim

avrupa birliği’ne Üyelik sürecinde türk kamu

Documents