ANLATIM BOZUKLUKLARI

A. Anlamsal Anlatm Bozukluklar

1. Gereksiz Szck Kullanm

2. Yanl Anlamda Szck Kullanm

3. Yanl Yerde Szck Kullanm

4. Anlamca elien Szcklerin Bir Arada Kullanm

5. Sralama ve Mantk Yanll

6. Anlam Belirsizlii

B. Yapsal Anlatm Bozukluklar

1. zne Yklem Uyumazl

2. zne Eksiklii

3. Nesne Eksiklii

4. Tmle Eksiklii

5. Yklem, Ekeylem, Eylemsi Eksiklii

6. Tamlama Yanll

7. Ek Yanll

8. at Uyumazl

A. Anlamsal Anlatm Bozukluklar (Badaklk)

1. Gereksiz Szck Kullanm

Ayn kavram veya varl karlayan birden fazla szcn, ilevi

olmayan bir szcn veya ekin ayn cmlede kullanlmas anlatm

bozukluuna neden olur. Ayrca bir szcn anlamnn ayn

cmlede baka bir szck iinde bulunmas da anlatm bozukluuna

yol aar. Bu tr anlatm bozukluklar genellikle, ayn szcn

Trkesinin yabanc dillerden gelen karlyla ayn cmle iinde

kullanlmasyla oluur.

Birbirimizin fikir ve grlerine sayg duymalyz.

Ben merhameti de acmay da dedemden rendim.

Dn akam fotoraflara bakarken aklma eski gemi gnlerim geldi.

Annem, ilk konumaya baladm zaman yanda olduumu

syledi.

Usta sanat, son yaptn, yaamnda edindii deneyimlerinden yola

karak kaleme alm.

Her yaz buraya gelmekteki amacm, yln yorgunluunu biraz olsun

zerimden atabilmek iindir.

Snavn balamasna henz daha yarm saat var.

Konsere yaklak on bin civarnda mziksever katlm.

2. Yanl Anlamda Szck Kullanm

Anlam veya yazm bakmndan birbirine yakn olan szcklerin,

birbirlerinin yerine kullanlmasndan kaynaklanr. Bu tr anlatm

bozukluklarn fark edebilmek iin szcklerin anlamlarna ve

kullanm alanlarna dikkat etmek gerekir.

Sayn seyirciler, bltenimizi ok zgn bir haberle noktalyoruz.

Pazarda baz sebze ve meyvelerin fiyatlar olduka pahalyd.

Dn akamki programn sonucunda, okul mdrmz duygusal bir

konuma yapt.

Souk havalarda skca giyinmemesi hastalanmasna katkda

bulundu.

Bizi lafa tuttun, senin sayende son otobs de kardk.

Yazar ve airler arasnda, bu tr gr ayrcalklarnn olmas ok

doal bir durumdur.

Bu ehirdeki evlerin deeri geen yla gre yzde yz oald.

Not: Ataszleri ve deyimler, kalplam szler olduu iin,

eanlamllaryla bile olsa bunlardaki szcklerin deitirilmesi ve

ataszleri ile deyimlerin, anlamna uygun olmayan yerlerde

kullanlmas anlatm bozukluuna yol aar.

Besle kargay, karsn gzn.

ocuklarnn okumas iin elinden geleni ardna koymazd.

3. Yanl Yerde Szck Kullanm (Szdizimi Yanll)

Cmlede, bir szcn gerektii yerde kullanamamasndan

kaynaklanan anlatm bozukluudur. Bu anlatm bozukluu, genellikle,

zarf olarak kullanlmas gereken szcklerin sfat olarak; sfat olarak

kullanlmas gereken szcklerin zarf olarak kullanlmas durumunda

ortaya kar.

Bugn ie gitmedim, btn gn bombo evde oturdum.

Maazamzdan aldnz eyalar, ayn gnde cretsiz adresinize

getirilir.

Kitap fuarlar, yazn adamlarnn okurla daha ok tanmasna olanak

salyor.

htiyar, ok gnete kaldndan hastalanm.

Uyandmda ilk aklma sen geliyorsun.

Dn akam, haberlerde, tekrar tekrar yklan tarihi kprnn

grntleri yaymland.

4. Anlamca elien Szcklerin Bir Arada Kullanm

Bir cmlede, anlam bakmndan birbiriyle ters den szcklerin veya

szlerin bir arada kullanlmasndan kaynaklanan anlatm

bozukluklardr. Genellikle, kesinlik anlam ieren bir szckle olaslk

anlam ieren bir szcn ayn cmlede kullanlmasyla ortaya

kar.

Annemler, son vapuru da karm, eminim bu akam buraya

gelemezler galiba..

Hava ok souk, mutlaka sizler de yor olmalsnz.

Bu adam, sanyorum bizden kesinlikle bir eyler saklyor.

5. Sralama ve Mantk Yanll

Cmlede, dile getirilen durum veya olaylarn nem srasna gre

sylenmemesinden ya da mantk bakmndan tutarszlk

bulunmasndan kaynaklanan anlatm bozukluklardr.

Uaklar, hareket saati geldiinde bir saniye yle dursun, bir dakika

bile beklemez.

ki ay sonra dzenleyeceimiz etkinlikleri, yelerimize anmsatmak

iin dn akam bir toplant yaptk.

Bu feci kazada lebilirdin; hatta sakatlanabilirdin.

6. Anlam Belirsizlii (Karkl)

Tamlayan ikinci tekil (senin) veya nc tekil (onun) kii adl olan

tamlamalarda tamlayan dtnde; tamlanann ikinci tekil kiiye mi,

yoksa nc tekil kiiye mi ait olduunun anlalmamasndan ya da

bir cmlenin yapsndan dolay iki anlama gelecek ekilde,

oluturulmasndan kaynaklanr.

Okuldan ayrlacan duyunca hepimiz ok zldk.

Buraya geldiinden beri btn kylnn keyfi kat.

Buralara kadar gelip de bize uramadan dndn duyunca

kulaklarma inanamamtm.

Kitap okumaya, dostlarmdan daha ok vakit ayrrm.

Not: Anlam belirsizlii ile ilgili sorularda, anlam belirsizlii ya da

anlam karkl ifadesi mutlaka bulunur.

B. Yapsal Anlatm Bozukluklar (Balaklk)

Bu tr bozukluklar, cmlelerde, dilbilgisi kurallarna uymamaktan

kaynaklanr. Bu bozukluklar genellikle; cmle eleri, cmle eitleri,

eylem ats, tamlamalar ve ekler konusunu ilgilendirdiinden, bu

sorular zebilmek iin zellikle bu konular ok iyi bilinmelidir. imdi

bu bozukluklar maddeler halinde inceleyelim.

1. zne Yklem Uyumazl

a. Tekillik oulluk Bakmndan

Bir cmlede; znenin, tekil veya oul olmasna gre, yklemin de

tekil ya da oul olmas belli kurallara balanmtr. Bu kurallara

uyulmadnda zne-yklem uyumazl ortaya kar. Bu kurallar

yle sralayabiliriz:

znenin tekil olduu cmlelerde, yklem tekil olur.

Mdr bey, rencilere bir eyler anlatyor.

ocuk, annesine doru kouyor.

Gne, tepelerin ardndan ykseldi.

Kedi, sobann yannda yumakla oynuyor.

znenin insandan olutuu ve oul olduu cmlelerde, yklem tekil

ya da oul olabilir.

Yolcular, durakta otobs bekliyor. (doru)

Yolcular, durakta otobs bekliyorlar. (doru)

znenin insan dnda bir varlktan olutuu ve oul olduu

cmlelerde, yklem tekil olur.

Yapraklar, birer birer sararyor. (doru)

Yapraklar, birer birer sararyorlar. (yanl)

Martlar, vapurun etrafnda uuuyor. (doru)

Martlar, vapurun etrafnda uuuyorlar. (yanl)

Sfatlar, ekim eki aldnda adlar. (doru)

Sfatlar, ekim eki aldnda adlarlar. (yanl)

znenin oul eki almad; ama anlamca oul olduu cmlelerde,

yklem tekil olur.

Herkes, salonda seni bekliyor. (doru)

Herkes, salonda seni bekliyorlar. (yanl)

Yzlerce kii konsere katld. (doru)

Yzlerce kii konsere katldlar. (yanl)

nsanlarn ou buray bilmez. (doru)

nsanlarn ou buray bilmezler. (yanl)

b. Kii Bakmndan

Bir cmlede; znenin, farkl kiilerden olumasna gre, yklemin

hangi kii ekini almas gerektii belli kurallara balanmtr. Bu

kurallara uyulmadnda zne-yklem uyumazl ortaya kar. Bu

kurallar yle sralayabiliriz:

zne grubunda; birinci kiinin (ben-biz) yannda, ikinci (sen-siz) veya

nc kii (o-onlar) varsa yklem, birinci oul kii (biz) olur.

Buray sen ve ben, akama kadar temizleriz. (doru)

Buray sen ve ben, akama kadar temizlerim. (yanl)

Ben ve annem, teyzeme urayacaz. (doru)

Ben ve annem, teyzeme urayacak. (yanl)

ocuklar ve ben, seni burada bekledik. (doru)

ocuklar ve ben, seni burada bekledim. (yanl)

zne grubunda ikinci kiinin (sen-siz) yannda, nc kii (o-onlar)

varsa yklem, ikinci oul kii (siz) olur.

Sen ve arkadan, hemen yanma gelin. (doru)

Sen ve arkadan, hemen yanma gelsin. (yanl)

ocuklar ve sen, sinemaya gidersiniz. (doru)

ocuklar ve sen, sinemaya gidersin. (yanl)

zne grubunda birden ok nc kii (o-onlar) varsa yklem,

nc tekil (o) veya nc oul kii (onlar) olur.

Ahmet ve Mehmet, ark sylyor. (doru)

Ahmet ve Mehmet, ark sylyorlar. (doru)

Konuanlar ve o, bir an nce sussun. (doru)

Konuanlar ve o. bir an nce sussunlar. (doru)

c. Olumluluk Olumsuzluk Bakmndan

Trkede baz znelerin yklemleri, mutlaka olumsuz olmak

durumundadr. Bu zneler; hibiri, hi kimse, kimse gibi szcklerle

oluturulur.

eride kimse yoktu.

Snfta hi kimse konumuyordu.

ocuklarn hibiri yemek yememi.

Bu cmlelerde alt izili znelerin yklemlerinin olumsuz olduunu

gryoruz. Bu znelerin olumlu yklem almas olanakszdr.

Snfta herkes konuuyor; (hi kimse) bir trl susmuyor.

Dostlarmn hibiri bana inanmyor; (hepsi) beni suluyor.

2. zne Eksiklii

Sral, bal ya da bileik cmlelerde, farkl yklemlerin ayn zneye

balanmasndan kaynaklanan anlatm bozukluudur.

Bu toplantda, herkesin gr alnmal ve rahatlkla konuabilmeli.

Yazn dnyasnda her zaman, iirin ld sylenir, oysa her

dnemde canlln korumutur.

Okul inaat ksa srede tamamland ve byk bir trenle hizmete

ald.

Balklarn sesi, sert esen rzgra karyor, birbirlerini

duyamyorlard.

3. Nesne Eksiklii

Sral, bal ya da bileik cmlelerde, nesne almas gereken

yklemlerin; nesne almamasndan kaynaklanan anlatm

bozukluudur.

Kitaplarna gz gibi bakar, kimseye vermezdi.

nl sanat, gnlne, stanbula bir sonbahar akam gittiini ve

ok beendiini yazm.

Yaptlarnda yaama k tutan sanat, gereki bir yaklamla ve

yaln bir dille oluturuyor.

ocuk, okuduu romandan ok etkilendiini ve bir daha okuyacan

syledi.

4. Tmle Eksiklii

Sral, bal ya da bileik cmlelerde, tmle almas gereken

yklemlerin; tmle almamasndan kaynaklanan anlatm

bozukluudur.

evresindeki insanlar ok sever, hep yardmc olurdu.

rencilerine arkadaa davranr, ok iyi iletiim kurard.

Dedem, ocuklar ok sevdii halde, ok yaland iin artk ba

edemiyordu.

5. Yklem, Ekeylem ve Eylemsi Eksiklii

Sral, bal ve bileik cmlelerde, farkl yklemlere balanmas

gereken elerin; ayn ykleme, ekeyleme, eylemsiye

balanmasndan kaynaklanan anlatm bozukluklardr.

htiyar adam, paraya ihtiyac olduunu, bizden kendisine yardmc

olmamz istedi.

Arkadalarla nce yemek, ardndan ay itik.

Yeni aldmz ev, ehir merkezine ok yakn, stelik dediiniz kadar

pahal deildi.

Yarnki snavdan sonra kimin alkan, kimin alkan olmad

ortaya kacak.

Babaannem, kitap okumay ok; televizyon seyretmeyi hi sevmezdi.

Snavdaki sorular olduka kolay; fakat verilen sre yeterli deildi.

6. Tamlama Yanll

Farkl tamlananlara balanmas gereken farkl tamlayanlarn ayn

tamlanana balanmasndan, bir de tamlayann ya da tamlanann

eksik olmasndan kaynaklanan anlatm bozukluklardr.

Toplumu oluturan bireylerin sanat ve kltrel ynden gelimesinde

sanatnn yadsnamaz bir yeri vardr.

nsan, yoksul insanlar koruyup gzetmeli ve ihtiyalarn karlamaya

almaldr.

Doum gnnde kardeime bir hediye aldm, iyi dileklerimi yazdm

kart zerine yaptrdm.

Ben daha ok, sanat ve klasik mzik dinlemeyi severim.

Bir yapt, ncelikle okur kitlesinin belirlenmesi ve ona gre

oluturulmas gerekir.

7. Ek Yanll

Cmlede eklerin yanl ya da gereksiz kullanlmasndan kaynaklanan

anlatm bozukluudur.

nsanlarn, yaamda karlatklar skntlarla gs germeleri,

gelecekleri iin nem tamaktadr.

Bu programla, rencilerin snava daha iyi bir biimde

hazrlanacan salayacaz.

Su skntsnn nedeni, suyun bilinli tketilmemesindendir.

Dn bu konuyla ilgili pek ok sorular zdm.

Bu akamki seyrettiimiz filmi hi beenmedim.

Romann, birbirini sevmi ancak bir trl birbirine kavuamam iki

n yaamn dile getiriyor.

Ne zaman yamur yasa iime bir ferahlk kaplyor adeta.

8. at Uyumazl

Bileik cmlelerde temel cmlenin ykleminin etken olup yan

cmlecikteki eylemsinin etken olmamasndan ya da temel cmlenin

ykleminin edilgen olup yan cmlecikteki eylemsinin edilgen

olmamasndan kaynaklanan anlatm bozukluudur.

le yemei yedikten sonra toplant iin salona geildi.

etken edilgen

le yemei yendikten sonra toplant iin salona geildi.

edilgen edilgen

le yemei yedikten sonra toplant iin salona getik.

etken etken

Derslerinize dzenli bir ekilde allp istediiniz niversiteyi

kazanabilirsiniz.

Yol kenarlarna atlan pler grevlilerce toplandktan sonra kamyona

doldurulup ple dktler.

Birok nlem aldysak da baz blgelerimizde erozyonun nne bir

trl geilemedi.

Bu i bitirilince vakit kaybedilmeden hemen teki ie balamalsnz.