INVESTIRANJE predstavlja proces permanentnog investiranja tednje tokom odreenog vremenskog perioda. ULAGAI ili INVESTITORI pojedinci, vlada, penzioni fondovi i kompanije FILOZOFIJA INVESTIRANJA predstavlja proces uvoenja odreene strategije i njeno mijenjanje sve dok se ne ostvari uopliv pomak, odnosno uspjeh. TRI NEGATIVNE POSLJEDICE ZA PORTFOLIO INVESTITORA: 1. nedostatak strategije je predispozicija za zloupotrebu arlatana i pretendenata 2. promjenom strategije moe se promijeniti portfolio investitora 3. primjenom vie strategija dolazi do negativnih uticaja glede objektivnih informacija, rizik, personalne karakteristike INVESTIRANJE SE SASTOJI IZ TRI KORAKA: 1. razumijevanje klijenata 2. portfolio oblikovanje 3. evaluacija portfolio performansi PORTFOLIO predstavlja kombinaciju razliito uloene imovine u cilju ostvarenja ciljeva investitora (realna imovina, umjetnike vrijednosti, nekretnine, kapitalna imovina, instrumenti fiksnog dohotka, gotovina i ekvivalenti). OSNOVNE VRSTE PORTFOLIA: - agresivne strategije investiranja-su najpodesnije za investitore koji imaju za cilj potencijalno visoku stopu prinosa, visok rizik tolerancije i dug vremenski periodnajvea investiranja u kapitalnu aktivu ili imovinu - konzervativne strategije investiranja-najpodesnije su za investitore koji imaju averzije prema riziku i kratak vremenski period-formiraju se od gotovine i gotovinskih ekvivalenata ili instrumenata visokokvalitetnog fiksnog dohotka GLAVNI CILJ STRATEGIJE KONZERVATIVNOG PORTFOLIJA je zadravanje realne vrijednosti portfolija ili zatita vrijednosti portfolija u odnosu na inflaciju. UMJERENO-AGRESIVNI PORTFOLIO se odnosi na pojedinca sa dugim vremenskim periodom i prosjenim rizikom tolerancije. Trino podeavanje versus (nasuprot) selekcija imovine KATEGORIZACIJA PRVE GRUPE FILOZOFIJA INVESTIRANJA se vri kao filozofije trinog podeavanja, dok druga grupa se svrstava u filozofije u vrijedonosne papire. DIMENZIJA TRINOG PODEAVANJA ZA INVESTITORA obuhvata mnogo iri nivo trita-devizno trite, trite obveznica i realnu imovinu. NIVO IZBORA U OKVIRU FILOZOFIJE SELEKCIJE VRJEDNOSNIH PAPIRA je mnogo iri i obuhvata prikazivanje odreenih tehnikih indikatora, fundamentalnih izvjetaja i drugih informacija. Aktivno versus (nasuprot) pasivno investiranje U PASIVNOJ STRATEGIJI investiramo u akcije ili kompanije i oekujemo da se nae investiranje isplati. U AKTIVNOJ STRATEGIJI investiramo u kompaniju i zatim pokuavamo da promjenimo putanju kompanije kako bi ostvarila veu vrijednost. DVA OSNOVNA STILA PORTFOLIO UPRAVLJANJA: 1. pasivni 2. aktivni CILJ AKTIVNOG UPRAVLJANJA je odabir vrijednosnih papira koji se preferiraju vie u odnosu na cijelo trite. PASIVNI INVESTITOR nema elju da pokua nadmaiti trite FAKTOR KOJI DETERMINIE VREMENSKI PERIOD FILOZOFIJE INVESTIRANJA je priroda prilagoavanja koja se javlja kao ostvarena nagrada uspjene strategije.

REALNA IMOVINA predstavlja sve ono to je rezultat ljudske aktivnosti, odnosno, sva materijalna i nematerijalna dobra proizvedena u odreenoj zemlji-ova imovina odreuje ekonomsku snagu jednog drutva ili zemlje. FINANSIJSKA IMOVINA predstavlja odreene vrjednosne papire, kao to su akcije i obveznice-to su potraivanja dohotka stvorenog realnom imovinom. VRIJEDNOSNI PAPIRI su obian papir koji ne daju direktan efekat privrednom razvoju kao realna imovina-vrjednosnim papirima ostvarujemo imovinsko pravo nad realnom imovinom. FINANSIJSKA IMOVINA MOE BITI PODIJELJENA U 5 KATEGORIJA: 1. zahtjevi za kapitalnom imovinom-direktni - opte akcije - varanti - opcije 2. zahtjevi za kapitalnom imovinom-indirektni - investicioni fondovi - penzioni fondovi - ivotno osiguranje 3. kreditni zahtjevi - tedni rauni - novana sredstva trita novca - komercijalni papiri - trezorski papiri - optinski zapisi, obveznice - korporativne obveznice 4. prioritetne akcije 5. robni futuresi DIREKTAN KAPITALNI ZAHTJEV predstavlja vlasniki interes i ukljuuje opte ili obine akcije kao to su varanti i opcije. VARANTI se uglavnom konvertuju za jednu akciju i dugoroni su, mada opcije su u principu bazirane na 100 akcija po jedinici i kratkorone su. INDIREKTNA KAPITALNA IMOVINA moe bitisteena putem plasiranja novanih sredstava u investicione kompanije. KREDITNI ZAHTJEVI predstavljaju duniki instrument kojeg nude finansijske institucije, industrijske korporacije i sl. ROBNI FUTURESI predstavljaju ugovore koji kupuju ili prodaju proizvode u budunosti po utvrenoj cijeni. U OKVIRU FINANSIJSKE IMOVINE RAZLIKUJEMO TRI VRSTE IMOVINE: 1. vrjednosni papiri sa fiksnim dohotkom 2. akcije 3. izvedenice ili derivati VRIJEDNOSNI PAPIRI SA FIKSNIM DOHOTKOM obeavaju fiksne iznose dohotka ili prinosa koji je odreen ugovorenom formulom. VRIJEDNOSNI PAPIRI MOGU BITI: - kratkoroni vrjednosni papiri sa fiksnim dohotkom (trezorski zapisi ili bankovne potvrde o depozitima) - dugoroni vrjednosni papiri sa fiksnim dohotkom AKCIJE ili akcijski kapital preuzea predstavlja vlasniki udio u kompaniji.Vlasnik akcije pored dividende ostvaruje kamatni kupon i kapitalni prihod.Akcije su vie nestabilne. U FINANSIJSKE DERIVATE svrstavamo opcije, futurese i forwarde, varante i dr. DERIVATI oznaavaju finansijsku imovinu ija je vrijednost izvedena iz druge imovine.

OPCIJE I FORWARDI su ugovori koji omoguuju isplate koje su odreene cijenama druge imovine, kao to su cijene obveznica ili akcija. OBVEZNICE se svrstavaju u okviru grupe koja se u principu zove vrjednosni papiri sa fiksnim dohotkom-to je bilo koji vrjednosni papir koji je zasnovan na zaduenju ili dugu, tj. duniki papir.Obveznice obezbjeuju stabilan prihod dohotka. INVESTICIONI FONDOVI-obuhvataju akcije i obveznice; poivaju na specifinoj strategiji i njihov fokus interesovanja moe biti skoro sve: velike akcije,vladine obveznice, koorporativne obveznice, akcije i obveznice... ALTERNATIVNA INVESTIRANJA. opcije, futuresi, varanti, zlato, nekretnine DVA OSNOVNA VRJEDNOSNA PAPIRA: 1. kapitalna imovina 2. dug poznatije kao: 1. akcije 2. obveznice ODREIVANJE CILJEVA INVESTIRANJA: 1. rizik i princip sigurnosti 2. tekui dohodak versus kapitalno poveanje 3. rast kapitala 4. likvidnost 5. kratkorona versus dugorona orjentacija 6. porezi 7. menadment ili upravljanje 8. koncept sloenog interesa ili kamata na kamatu 9. rani poetak NAJSIGURNIJA INVESTIRANJA se uglavnom odnose na tritu kapitala i ukljuuju sljedee vrjednosne papire: trezorski zapisi, depozitni certifikati, komercijalni papiri ili trite fiksnog dohotka u obliku optinskih, vladinih obveznica i korporativnih obveznica. ZNAAJAN NIVO RIZIKA se odnosi na trite obveznica. TEKUI DOHODAK VERSUS KAPITALNO POVEANJE-investitor ima potrebu da razumije razmjenu izmeu rasta i dohotka; najsigurnija su ona investiranja koja vjerovatno imaju najniu stopu prinosa ili prihod; investitori moraju rtvovati stepen sigurnosti ako ele poveati svoje prihode. RAST KAPITALA-investitori trae kapitalni prihod koji nije fiksan, sa mogunou dugoronog rasta; rast kapitala se dovodi u vezu sa kupovinom obinih akcija, naroito rastuih vrjedonosnih papira koji nude niske prihode, ali znaajnu mogunost poveanja vrijednosti. LIKVIDNOST-sposobnost investitora da pokrije investiciju gotovinom u okviru relativno kratkog vremena po fer trinoj vrijednosti ili sa minimumom kapitalnog gubitka po transakciji. KRATKORONA VERSUS DUGORONA ORJENTACIJA-ciljevi investiranja i trina strategija mogu biti kratkoronog i dugoronog oblika. POREZI-investitori koji su optereeni sa visokim porezom imaju manje ciljeve investiranja nego oni sa niim poreskim optereenjem ili dobrotvorne organizacije koje su osloboene poreza, fondacije ili sline organizacije. MENADMENT ili UPRAVLJANJE-pri odreivanju programa investiranja u obzir se uzima jednostavno upravljanje.

KONCEPT SLOENOG INTERESA ILI KAMATA NA KAMATU-transformie na zaraeni novac kroz stanje razvoja odreene grane i predstavlja alat visoke moi koji generie dohodak. Sloeni interes je proces generisanja zarade na imovinu reinvestirane zarade-ovo zahtijeva dvije stvari:reinvestiranje zarade i vrijeme. POZNAVATI SAMOG SEBE: 1. ciljevi investiranja 2. linost 3. tolerancija prema riziku Trite vrjednosnih papira i proces trgovanja Primarno trite: 1. investiciono bankarstvo 2. prva javna ponuda 3. registracija na polici PRIMARNO TRITE karakteriu tokovi novca izmeu trinih uesnika; ovo trite dozvoljava kompanijama, vladama i drugima da poveaju potrebu za kapitalom za ekspanziju njihove kapitalne baze; DVA SU NAINA PRIMARNOG EMITOVANJA NA TRITU OBINIH AKCIJA: 1. prva javna ponuda 2. privatna ponuda INVESTICIONO BANKARSTVO-njihova uloga se svodi na plasiranje prve javne ponude akcija i obveznica na tritu; investicioni bankari nazivaju se garanti ili potpisnici emisije. Investicioni bankari sastavljaju nacrt zahtjeva za registraciju koji mora potvrditi Komisija za vrjedonosne papire; u nacrtu je predstavljeno izdanje i perspektiva kompanije; ovaj nacrt se zove prvi prospekt ili "crvena haringa"; kada izjava bude u zavrnom obliku i odobrena od strane Komisije zove se prospekt ili informator; nakon toga se objavljuje cijena po kojoj e se vrijedonosni papiri prodavati. Poslije ovog procesa investicioni bankari kupuju vrijedonosne papire od emitenata i prodaju ih u javnosti. PROCES "VRSTA VEZA"-investicioni bankari (potpisnici) preuzimaju rizik i garantuju emitentu u sluaju da akcije ne budu prodate javnosti po ugovorenoj cijeni. SPORAZUM "NAJBOLJIH NAMJERA"-investicioni bankar ne kupuje vrijedonosne papire, ve se nudi da pomogne preduzeu kod prodaje emitovanih akcija. PRVA JAVNA PONUDA-nakon procesa dobijanja dozvole za nacrt zahtjeva investicioni bankari organizuju promociju izdanja ili roads shows; promocija ima dvije svrhe: stvara interes meu potencijalnim investitorima i prua informacije vezane uz izdanje i donosi informacije emitentu i njegovim potpisnicima po kojoj cijeni e moi prodavati vrijedonosne papire. KNJIGA-interes velikih investitora za kupovinu akcija prve javne ponude PRIKUPLJANJE PONUDA-postupak izbora potencijalnih investitora REGISTRACIJA NA POLICI-vrijedonosni papiri spremni za izdavanje Sekundarno trite: 1. OTC-trite ili atersko trite 2. nasdaq 3. duniki vrijedonosni papiri trgovani preko OTC trita 4. trea i etvrta trita SEKUNDARNO TRITE-proces trgovine vrijedonosnim papirima se odvija na sekundarnom tritu; ono ukljuuje: nacionalne i lokalne berze, OTC trite i direktnu trgovinu izmeu dvije strane OTC TRITE ILI ALTERSKO TRITE-funkciju ovog trita vri mrea dilera i brokera povezanih komunikacionim linijama

NASDAQ-predstavlja Nacionalno udruenje sistema automatske kotacije dilera vrijedonosnih papira; ovaj sistem je povezan kompjuterskom mreom DUNIKI VRIJEDONOSNI PAPIRI TRGOVANI PREKO OTC TRITA-duniki vrijedonosni papiri su takoe trgovani preko OTC trita; trenutno vladini vrijednosni papiri SAD trezora obezbjeuju najvee dolarske iznose transakcija na OTC tritu. TREA I ETVRTA TRITA-tree trite se odnosi na trgovanje preko OTC trita vrijednosnim papirima uvrtenim na berzu; etvrto trite predstavlja direktno trgovanje izmeu investitora, a zahvaljujui razvoju elektronskih komunikacionih mrea ili ECN. Trgovanje na berzi Lica koja trguju na berzi, lanovi berze ili berzanski posrednici, moraju ispunjavati utvrene uslove u pogledu organizacije, imovinskog statusa, obaveza prema berzi. Ove uslove propisuju dravni organi, berzanska komisija ili sama berza. Na berzi je prisutno nekoliko vrsta brokera i dilera. OVLATENI BROKER-postupa u skladu sa nalogom investitora da kupi ili proda vrijedonosne papire. BROKER NA PARKETU-nezavisni lanovi na berzi; zaraunavaju male provizije i rade u svoje ime i za svoj raun REGISTROVANI TREJDERI-dileri koji na parketu rade u svoje ime i za svoj raun i nisu lanovi odreene firme; cilj im je profit i ne plaaju proviziju na odreene trgovine. ODD-LOTS DILERI-odd lots znai manje od 100 akcija; ne trguju na glavnom parketu berze SPECIJALISTI-brokeri koji izvravaju ograniene naloge ovlatenih brokera ili dilera, oddlot dilera, koji trguju odreenim vrijednosnim papirima tano definisane vrste; specijalist se bavi iskljuivo trgovanjem akcija. BROKERSKI TERMINAL-pokazuje sve trenutne ponude zainteresovanih za kupovinu ili prodaju akcija po razliitim cijenama, kao i broj akcija ije kotacije odgovaraju; uveden je 1975.god. LISTING ZAHTJEVAN OD FIRMI-vrijednosni papiri mogu biti trgovani na berzi ako budu primljeni na berzu-prijem se zove listing; kompanije koje odlue da budu izlistane na berzama odluile su da stave na raspolaganje akcije na berzi. DELISTING-berza ima pravo da oduzme dozvolu vrijednosnim papirima da se ne mogu trgovati kada v.papiri doive pad ispod dozvoljenih kriterijuma. BERZANSKI NALOZI-predstavljaju dokument kojim se nalae kupovina i prodaja odreenih finansijskih instrumenata; mogu biti: po koliini, po vrsti, po vremenskom periodu. Ponaanje u finansijama TRI GRANE PSIHOLOGIJE kojima se koristimo prilikom objanjavanja kako se ljudi stvarno ponaaju: 1. kognitivna psihologija - kako dolazimo do informacija - kako se sjeamo informacija - kako obraujemo informacije - kako ocjenjujemo i donosimo odluke 2. drutvena socijologija 3. drutveno-kognitivna psihologija

KOGNITIVNA PSIHOLOGIJA-ima implikacije na investitore i istraivae; odnosi se na upravljanje procesom investiranja, na klijente i konsultante. Kognitivna psihologija: - funkcija vrijednosti - implikacije investiranja - problem vjerovatnoe odluivanja - aplikacije investiranja - mogunosti i ishodi - reprezentativnost - raspoloivost - prilagoavanje i usidrenje - implikacije investiranja SOCIJALNA PSIHOLOGIJA-izuava individualna ponaanja u socijalnom kontekstu. DRUTVENO-KOGNITIVNA PSIHOLOGIJA stavlja kognitivnu psihologiju u drutveni kontekst. U pogledu drutvene psihologije akcenat se stavlja na mentalno zdravlje. Drutveno-kognitivna psihologija: - prekomjerno samopouzdanje - aplikacija investiranja - nasumice raditi je neumjerenost - aplikacije investiranja PSIHOLOGIJA DRUTVA-jedna od oiglednih karakteristika drutvenog ivota je koliko se moemo brzo prilagoditi; razlikujemo dvije vrste konformizma: informativno-drutveni uticaj, normativno-drutveni uticaj. Kalendarski efekti i izvori investicionih informacija Istraivai analiziraju stope prinosa u odnosu na vikende, praznike, na kraju mjeseca, u dijelu mjeseca, januaru i decembru, kao i u toku dana. Ova vrsta istraivanja uglavnom se opisuje kao interesovanje za sezonske efekte, ali termin "kalendarski efekat" u potpunosti odgovara opisu. Kalendarski efekat: 1. januarski efekat 2. vikend efekat 3. praznini efekat 4. efekat unutar mjeseca 5. efekat na kraju mjeseca 6. decembarski efekat 7. dnevni efekat 8. drugi efekti NISKA CIJENA AKCIJA-veoma niske cijene izgledaju atraktivne za odreene privatne investitore. Zato nie cijene akcija imaju veu vrijednost: 1. to su akcije sa malim prinosom, niska cijena akcija 2. nia cijena akcija je vjerovatno likvidnija nego akcije sa malim prinosom 3. nie cijene akcija imae zapostavljene akcije 4. investitori koji koriste marginu shvataju da su ove akcije manje atraktivne ako ne nude veu stopu prinosa ZAPOSTAVLJENE AKCIJE-za veinu institucionalnih investitoraberzanski posrednici glavni su izvor informacija, ali oni ne prate sve akcije na tritu. Investitorovo znanje o zapostavljenosti akcija je ogranieno-procjena stopa prinosa, standardna devijacija i korelacija stopa prinosa sa drugim akcijama mora biti predmet velike neizvjesnosti. Beard i Sias su pronali da firme koje su bile visoko zapostavljene donosile sutinski vee stope prinosa.

BITNE PREPORUKE-odreeni investitori kupuju akcije na bazi preporuka drugih ljudi. TRI VRSTE PREPORUKA: 1. brokeri 2. tampa 3. komercijalni servisi Analiza i procjena kapitalnih vrjedonosnih papira EKONOMSKE AKTIVNOSTI I POSLOVNI CIKLUSI-fundamentalna analiza olakava determinisanje vrijednosti firme; investitor zapoinje proces procjene sa ekonomskom analizom; analitiari trebaju informacije o sadanjoj i oekivanoj kamatnoj stopi, monetarnoj i fiskalnoj politici, vladinom i potroakom modelu potronje i dr.ekonomskim podacima. FISKALNA POLITIKA-upravlja javnim prihodima i rashodima; putem fiskalne politike vri se direktno stimulisanje ili usporavanje privrednog razvoja, tj. upravlja se potranjom. MONETARNA POLITIKA-nastoji putem promjene ponude novca uticati na privredu; ona putem kamatnih stopa, odnosno, novane mase utie na makroekonomsku stabilnost. OBAVEZNE REZERVE-predstavljaju procenat od ukupnog depozita kojeg banka treba da dri kao gotovinu u valuti ili kao depozit u centralnoj banci. DISKONTNA STOPA je kamatna stopa centralne banke koju zaraunavaju komercijalne banke na kratkorone kredite. REZERVE CENTRALNE BANKE-kada centralna banka prodaje vrjednosne papire na otvorenom tritu, zahtjevani depoziti padaju i prouzrokovae koncentraciju u ponudi novca, ako banka kupuje vrjednosne papire imaemo suprotnu situaciju-ponuda novca se poveava i kamatne stope padaju-ovaj trend podstie ekonomsku expanziju. POSLOVNI CIKLUSI I CIKLINI INDIKATORI- ekonomija se irii smanjuje kroz proces poslovnog ciklusa; mjerenjem GDP-a i drugih ekonomskih indikatora moemo razviti statistiku sliku modela ekonomskog rasta; predvianje poslovnog ciklusa je lake rei nego uraditi; svaki poslovni ciklus je za sebe jedinstven. EKONOMSKI INDIKATORI-mjere koje se koriste da procjene kretanje poslovnog ciklusa; dijelimo ih na: vodee, zaostajue i koincidentne indikatore. PONUDA NOVCA I CIJENA AKCIJA-jedna varijabla koja je istorijski popularna kao indikator trita akcija je ponuda novca; ponuda novca pretpostavlja uticaj cijene akcija na nekoliko naina. KVANTITATIVNA TEORIJA NOVCA-ponuda novca poveava relativnu tranju za novcem, tako da ljudi nastoje da izvre prilagoavanje u njihovim portfolijima imovine ili aktive. DIREKTAN EFEKAT NOVCA NA CIJENE AKCIJA (likvidonosni efekat)-ako ljudi imaju dovoljno novca, prvo e kupiti obveznice, akcije i na kraju nekretnine ili realnu imovinu. INDIREKTNI EFEKAT NOVCA NA CIJENE AKCIJA-nastavlja se kroz GDP uticaj na korporativne profite. POSLOVNI CIKLUSI I INDUSTRIJSKI ODNOSI-svaka industrija moe biti razliito pogoena poslovnim ciklusom (manje, vie ili nikako) EKONOMIJA INDUSTRIJE: 1. SWOT matrica (prednosti, slabosti, mogunosti i opasnosti) 2. teorija bazirana na resursima firme (mjerenje profita, rasta ili bilo ega to ima uticaja na komparativne prednosti i na mogunosti i prijetnje na tritu) POTEROVIH PET FAKTORA (stepen konkurencije unutar industrije): 1. intra-industrijsko rivalstvo 2. opasnost od ulaska novih firmi 3. opasnost od supstitucije 4. pregovaraka snaga dobavljaa 5. pregovaraka snaga kupca

FAKTORI KOJI UTIU NA INTENZIVNO RIVALSTVO: - stepen koncentracije - spor industrijski rast - visoki fiksni trokovi - veliina poveanja kapaciteta - stepen proizvodne diferencijacije - diverzifikacija konkurencije - izlazne barijere - ulazne barijere - zahtjevna kapitalna investiranja - ekonomija obima prednost u apsolutnim trokovima - diferencijacija proizvoda - distribucioni kanali - politika vlade - osveta - mobilnost barijera - pregovaraka mo dobavljaa - pregovaraka mo kupaca - konkurencija supstitucije RESURSI - predstavljaju bilo ta to utie na prednosti ili slabosti u ostvarenju ciljeva firme; mogu oznaavati konvencionalnu imovinu u vlasnitvu firme ili mogu biti neopipljivi kao to je rutina, uenje kroz rad, ime brenda i korporativna reputacija; resurcima se moe, ali i ne moe trgovati. KARAKTERISTIKE RESURSA: 1. relevantna tranja 2. oskudnost i limitiranost 3. izdrljivost ili istrajnost PROMJENA OBIMA-obim aktivnosti se moe mijenjati kao posljedica irenja ili smanjenja. Promjena obima: 1. unutranji rast 2. spoljanji rast (akvizicija) PREDNOSTI AKVIZICIJE: 1. brzina 2. menadment 3. konkurentnost NEDOSTATCI AKVIZICIJE: 1. savreno odgovarajua 2. integracioni problemi 3. pogrene cijene EFEKTI MENADERA: 1. reakcije trita vrjednosnih papira 2. efekat profitabilnosti 3. postakvizaciono dezinvestiranje 4. karakteristike preuzimaa KARAKTERISTIKE DOBROG I LOEG MENADERA: 1. prijateljsko preuzimanje nagraeno je neprijateljskim preuzimanjem 2. preuzimanje sa isplatom u akcijama, a dug nadoknaen transakcijom u gotovini 3. preuzimanje visokopovezanih poslova nadoknauje nepovezane poslove

PREDNOST PRVIH PREDVODNIKA ILI LIDERA-u posljednje vrijeme analitiari i finansijski strunjaci stavljaju akcent na vanosti prvih lidera; izvor odreene prednosti moe doi kao rezultat faktora ponude i tranje. NA STRANI TRANJE SUSREEMO SE SA: 1. dodatnim trokovima 2. mrenim efektima 3. kvalitet koncerna 4. iformacije o navikama NA STRANI PONUDE PREDNOSTI ZA LIDERA UKLJUUJU: 1. ekonomiju obima i uenje 2. doi do oskudnih resursa PREDNOSTI KOJE DOLAZE OD KASNIJIH UESNIKA ILI PRATIOCA: 1. mogunost da se ostvare koristi na osnovu greaka lidera 2. mogunost da koriste posljednje tehnologije 3. superiorni resursi Industrijska analiza INDUSTRIJSKI IVOTNI CIKLUSI-formirani su zbog ekonomskog rasta, konkurencije, raspoloivosti resursa i rezultat su trine saturacije odreenih proizvoda ili pruenih usluga. FAZE U IVOTNOM CIKLUSU INDUSTRIJE ILI KOMPANIJE determiniu rast prinosa, dividende, trokovi kapitala i trina potranja za proizvodima. PET NIVOA INDUSTRIJSKOG IVOTNOG CIKLUSA: 1. nivo I Razvoj - ukljuuje kompanije koje su zapoele biznis sa novom idejom, proizvodom ili proizvodnom tehnikom koja ih ini jedinstvenim; firme su uglavnom privatno vlasnitvo, finansirane su uglavnom iz sopstvenih izvora 2. nivo II Rast - predstavlja industriju ili kompaniju koja je ostvarila odreeni stepen trinog uea za proizvode; prihodi e biti zadrani za reinvestiranje; prodaja i stope prinosa na aktivu ili imovinu e rasti. 3. nivo III Ekspanzija - ekspanzija prodaje i nastavak rasta prihoda; smanjenje stope prinosa. 4. nivo IV Zrelost - javlja se kada je industrijska stopa rasta prodaje jednaka ekonomskom rastu koji je mjeren dugoronim trendom u GDP-u. 5. nivo V Opadanje - u nesretnim sluajevima industrije trpe smanjenje u prodaji ako se baza inovativnih proizvoda ne povea tokom pet godina; opadanje industrije moe biti specifinost jedne zemlje, npr. eljezniki prevoz putnika. POLITIKA DIVIDENDI I IVOTNI CIKLUS KRIVE-politiku dividendi sprovodi menadment, esto obezbjeujui analitiara sa menaderskim pogledom na kompanijsku sposobnost rasta i odreenim indikatorima koji ukazuju gdje se nalazi kompanija na krivoj ivotnog ciklusa. RAST U NERASTUIM INDUSTRIJAMA-rastue kompanije mogu postojati u zreloj industriji, ali nisu sve kompanije unutar industrijskog iskustva istog obima rasta u prodaji, prihodu i dividendama; vrijeme slave moe proi; drugi investitori neumjesno ignoriu kompanije koje su u procesu revitalizacije zbog toga to i dalje nisu nosioci rasta akcija. INDUSTRIJSKA STRUKTURA-to je drugo podruje po vanosti za analitiara; ona odreuje koje su kompanije u industriji profitabilne, razmatra se vladina regulativa koja pozitivno ili negativno utie na industriju, prednost trokova i kvalitet proizvoda koji stvara dominantna kompanija unutar industrije.

EKONOMSKA STRUKTURA ekonomsku strukturu industrije posmatramo da bi smo determinisali kako kompanije konkuriu unutar industrije; u sluaju monopola vlada ima pravo da regulie stope prinosa na kapitalnu aktivu ili imovinu i odobrava potroake poreze; monopolisti su skoro uvijek u zreloj industriji; oligopoli imaju nekoliko konkurenata i odnose se na velike zrele industrije. VLADINA REGULACIJA-veliki broj industrija je pogoen vladinom regulacijom (automobilska ind.....) KONKURETSKE STRATEGIJE-konkurencija je vana za analitiara koji se bavi investiranjem iz prostog razloga jer treba da upozna atraktivnost industrije zbog mogunosti dugorone profitabilnosti i faktora koji determiniu industrijsku dugoronu perspektivu. KONKURENTSKA STRUKTURA PREMA POTERU (svi utiu na cijenu i profitabilnost): 1. prijetnja od ulaska novih konkurenata 2. prijetnja supstitutivnim proizvodima 3. pregovaraka mo kupca 4. pregovaraka snag dobavljaa 5. rivali izmeu postojeih konkurenata INDUSTRIJSKE GRUPE I RACIONALNO INVESTIRANJE racionalno investiranje se odnosi na praktino kretanje unutar i izvan razliitih industrija tokom poslovnog ciklusa; poslovni ciklus kree od minimuma do maksimuma; razliite industrije imaju korist od ekonomskih promjena koje prate cikluse. Diskontovanje dividende i modeli procjene zarade VRIJEDNOST NOVCA I DISKONTOVANJE-za novac moemo rei da ima vremensku vrijednost-novac se vie preferira u sadanjosti, nego u budunosti; za to postoje tri razloga: korist, rizik i oportunitetni troak. DISKONTNA STOPA u zavisnosti od koncepta objanjava se kao zahtjevana ili oekivana stopa prinosa. MODELI PROGNOZE DIVIDENDE: 1. model prvog nivoa uzima sadanju dividendu i pretpostavlja rast iste stope permanentno 2. model drugog nivoa stvara specifinu prognozu za svaku godinu poev od prvog perioda 3. model treeg nivoa je isti kao model drugog nivoa sa ekstra srednjim nivoom-za vrijeme kada su dvije razliite stope rasta pokrivene PO DDM MODELU ( model diskontovane dividende) CIJENA AKCIJA E BITI VEA KADA JE: 1. vea oekivana dividenda po akciji 2. manja trina stopa kapitalizacije 3. vea oekivana stopa rasta dividendi DVA OSNOVNA NAINA KORITENJA DDM-a: - konstantna vjerovatnoa rasta modela diskontovanja dividende (ako znamo dividendu akcije i oekivanu stopu rasta, moemo koristiti trinu cijenu da obraunamo oekivanu stopu prihoda akcije) - pretpostavka da diskontna stopa koristi "trik proces" (veina investitora smanjuje stopu prinosa od sadanje vrijednosti ili cijene akcije) oekivana stopa prinosa = prihod dividende + stopa rasta dividende PROBLEMI SA MODELIMA DISKONTOVANJA DIVIDENDE-modeli diskontovanja dividende pokazuju naklonost prema akcijama sa visokim prinosom i niskim odnosom cijene/dobiti.

NAJZNAAJNIJI PRISTUPI SUOAVANJA SA DDM-om: 1. pitanje osjetljivosti modela na promjene u pretpostavci 2. kvalitet inputa 3. modeli diskontovanja dividende imaju dobre i loe periode Je li model diskontovanja dividende koristan? u SAD-u vodei brokeri obezbjeuju podatke koji generiu odreene oblike modela diskontovanja dividende, odreene firme koje upravljaju novcem takoe koriste ove podatke, a veina ih stvara i sopstvene modele.... Testiranje efikasnosti trita-strategija investiranja POJAM EFIKASNOSTI TRITA-Kendall je doao do zakljuka da se ne moe predvidjeti ponaanje cijena akcija tj. cijene akcija se kreu nasumice i potvruju iracionalnost trita; duga grupa ekonomista zakljuuje da sluajno kretanje cijena oznaava dobro funkcionisanje trita, efikasno a ne iracionalno trite. EFIKASNO TRITE I FILOZOFIJE INVESTIRANJA ako su trita efikasna, trine cijene vre najbolju ocjenu vrijednosti trita, ako trita nisu efikasna uzrok tome mogu biti pogrene ili nepouzdane cijene ; koju filozofiju investiranja emo odabrati zavisi od naeg uvjerenja da li trita prave greke i kako ih moemo ispraviti. DEFINISANJE EFIKASNOG TRITA efikasno trite je ono trite gdje je trina cijena nepristrasno procijenjena na bazi prave vrijednosti investiranja. Definisanje efikasnog trita koristi nekoliko kljunih naela: 1. efikasno trite ne zahtijeva da trina cijena bude jednaka realnoj vrijednosti u svakoj taki u odreenom vremenu 2. odstupanje od realne vrijednosti predstavlja sluajnu greku 3. ako su odstupanja trine cijene od realne vrijednosti sluajna slijedi da ni jedna grupa investitora nee biti sposobna da pronae potcjenjene ili precijenjene akcije upotrebom bilo koje strategije TRINA EFIKASNOST; INVESTITORI I INFORMACIJE prihvatanje svih informacija kako javnih tako i privatnih, koje se odraavaju na trinu cijenu, to moe uticati ak i na investitore sa tanom insajder informacijom da ne budu dio trita. OBLIK SLABE EFIKASNOSTI tekue cijene akcija reflektuju sve prole informacije sadrane u svim cijenama iz prolosti koji sami po sebi ne mogu biti korisni u otkrivanju potcjenjenih akcija. OBLIK POLUJAKE EFIKASNOSTI tekue cijene akcija odraavaju informacije koje nisu sadrane samo u cijenama iz prolosti ve i sve javne informacije o preduzeu. OBLIK JAKE EFIKASNOSTI tekuih cijena akcija odraava sve informacije , kako javne, tako i privatne, pa ni jedan investitor nee biti sposoban da dosljedno otkrije potcjenjene akcije. IMPLIKACIJE TRINE EFIKASNOSTI trenutna i direktna implikacija trita je da ni jedna grupa investitora nee biti sposobna da se nadmee na tritu upotrebom identine strategije. NEGATIVNE IMPLIKACIJE ZA VEINU STRATEGIJA INVESTIRANJA: 1. istraivanje i evaluacija mogu iziskivati velike trokove 2. strategija sluajnog didiverzifikovanja donosi minimalne trokove informisanja 3. strategija minimiziranja trgovine moe biti superiornija u odnosu na strategiju koja zahtijeva frekventno trgovanje EFIKASNOST TRITA NE PODRAZUMIJEVA: 1. cijena akcija ne moe odstupati od realne vrijednosti 2. ni jedan investitor nee uestvovati na tritu u bilo kom vremenskom periodu 3. ni jedna grupa investitora nee uestvovati na tritu u dugom roku

NEOPHODNI USLOVI ZA ELIMINACIJU TRINE NEEFIKASNOSTI: 1. trina efikasnost treba da obezbjedi osnovu za plan trgovine za uee na tritu i zaradu prekomjerne stope prinosa - imovina koja je izvor neefikasnosti mora biti predmet trgovanja - transakcioni trokovi postojeeg plana treba da budu manji od oekivanog profita odreenog plana 2. maximiziranje profita treba da ostvaruju investitori koji: - prepoznaju mogunost za prekomjernom stopom prinosa - mogu da zarade prekomjernu stopu prinosa - posjeduju izvore za trgovanje imovinom, sve dok neefikasnost ne nestane RAZMILJATI O TRINOJ EFIKASNOSTI u trinom smislu, je kao razmiljati o samokorektivnom mehanizmu gdje se neefikasnost pojavljuje u pravilnim vremenskim intervalima, ali i nestaje skoro momentalno ako investitori pronau akcije i trguju sa njima. PRETPOSTAVKE U VEZI SA TRINOM EFIKASNOU: Prva pretpostavka: vjerovatnoa pronalaenja neefikasnosti u trinoj aktivi ili imovini opada kao i spokojstvo trgovine sa poveanjem imovine. Druga pretpostavka: vjerovatnoa pronalaenja pogrenog naina formiranja cijene trine aktive poveava se kao i transakcioni i informacioni trokovi u poveanom iskoritavanju neefikasnosti. Trea pretpostavka: brzina sa kojom se neefikasnost rjeava moe biti dovedena u vezu sa tim kako se jednostavan plan neefikasnosti koristi, to moe biti odgovor na druge investitore. TESTIRANJE EFIKANOSTI TRITA nastoji se saznati da li se odreene strategije investiranja ili portfoliji menadera nadmeu na tritu. BENCHMARKS (alternativni portfolij) radi se o nemoguoj mjeri za mjerenje uspjenosti strategije investiranja bez uzimanja u obzir miljenja kako bi rizik trebao biti mjeren. U ODABIRU ODGOVARAJUEG BENCHMARKS-a KORISTIMO: 1. komparacija indeksa 2. rizik i modeli stope prinosa KOMPARACIJA INDEKSA kada elimo da izvrimo izbor odreene strategije, prema ostvarenoj stopi prinosa, jednostavno izvrimo komparaciju sa stopom prinosa investiranja u index (S&P 500). RIZIK I MODELI STOPE PRINOSA svi ovi modeli pokuavaju da izmjere rizik investiranja, mada se oni razlikuju po tome koji je bolji u mjerenju rizika, odnosno koji bolje mjeri taan iznos stope prinosa investiranja. MJERENJE VARIJACIJA SREDNJE VRIJEDNOSTI dovodi se u vezu sa standardnom devijacijom mjerenja investiranja, tj. rizika i stope prinosa kao ostvarene nagrade. MJERENJE VARIJACIJA SREDNJE VRIJEDNOSTI: 1. sharpov koeficijent 2. informacioni koeficijent 3. kvadrat M 4. prekomjerna stopa prinosa 5. treynor indeks 6. arbitrana procjena i multifaktorski modeli 7. zastupniki pokazatelj i mjeoviti modeli SHARPOV KOEFICIJENT radi se o plaanju na svaku jedinicu za rizik koji je preuzet i podjeljen na ostvarenu stopu prinosa upotrebom strategije standardne devijacije. sharpov koeficijent = prosjena stopa prinosa od strategije (ukupna portfolio stopa nerizina stopa / standardna devijacija stope prinosa od strategije)

INFORMACIONI KOEFICIJENT slian je Sharpovom koeficijentu, ukazuje na prekomjerni obim stope prinosa fonda u odnosu na druge indexe; manje je precizan u odnosu na druge indexe. informacioni koeficijent = (stopa prinosa strategije stopa prinosa indexa) / praenje greke (tracking error) versus indeks KVADRAT M umjesto da dijelimo ukupan iznos stope prinosa strategije ili fonda standardnom devijacijom, moemo izraunati oekivanu stopu prinosa koju bi eljeli imati u fondu. MODEL PROCJENE KAPITALNE IMOVINE odnosi se na srednje odstupanje od osnovne vrijednosti i predstavlja prvi model za mjerenje rizika i stope prinosa u finansijama. oekivana stopa prinosa = nerizina stopa + beta (oekivana stopa na tritu nerizina stopa) PREKOMJERNA STOPA PRINOSA (Alpha ili Jensens Alpha) ova stopa predstavlja najjednostavniji nain koji koristi model procjene kapitalne imovine da odredi performanse i da uporedi trenutnu stopu sa stopom prinosa koju bi ostvarila strategija investiranja tokom predvienog perioda. TREYNOR INDEKS ovaj ineks ukazuje da treba izvriti korekciju konverzijom prekomjerne stope prinosa u odreeni iznos koji je relevantan beta riziku. treynor index = (stopa prinosa na strategiju nerizina stopa) / beta ARBITRANA PROCJENA I MULTIFAKTORSKI MODELI model arbitrane procjene omoguava multiplikovanje faktora trinog rizika koji su nedefinisani ili predstavljaju multifaktorske modele koji se odnose na oekivanu stopu prinosa i predstavljaju odreeni broj makroekonomskih faktora kao to su:kamatna stopa, inflacija i ekonomski rast. ZASTUPNIKI POKAZATELJ I MJEOVITI MODELI alternativa konvencionalnom riziku i stopi prinosa je koritenje zajednikog pokazatelja gdje je stopa prinosa na akcije u korelaciji sa finansijskim karakteristikama firme. STRATEGIJA ZA TESTIRANJE TRINE EFIKASNOSTI: 1. studija sluaja 2. portfolio studija 3. regresija STUDIJA SLUAJA kreirana je kao istraivanje trine reakcije prekomjerne stope prinosa u odreenim specifinim sluajevima. PORTFOLIO STUDIJA strategije mogu biti testirane kreiranjem portfolia firmi koje posjeduju date karakteristike od poetka vremenskog perioda i provjere stope prinosa tokom vremenskog perioda. REGRESIJA jedna od bitnih stvari koja limitira portfolio studiju je ta da se one izrazito uveavaju sa porastom broja varijabli koje koristimo u naoj strategiji poveanja. U PROCESU TESTIRANJA STRATEGIJA TREBA IZBJEI: 1. koristiti odgovarajuu anegdotu kao potvrdu/odvraanje od strategije 2. testiranje strategije investiranja koje poiva na istim podacima i istom vremenskom periodu trajanja je dobijen isti proizvod ili ekstrakt 3. predrasude uzorka 4. nedostatak kontrole trinih performansi 5. nedostatak kontrole rizika 6. korelacija prouzrokuje greke ZNACI KOJI MOGU BITI PROBLEM U INVESTIRANJU: 1. znaenje ili tumaenje podataka 2. varka predrasude 3. ne dozvoliti transakcione trokove 4. ne dozvoliti potekoe u izvoenju ili ocjenjivanju

Tehnika analiza i trina efikasnost TEHNIKA ANALIZA predstavlja pokuaj iskoritavanja ponavljajuih i predvidljivih obrazaca kretanja cijena akcija kako bi se ostvarili natprosjeni profiti na tritu. Tehnika analiza je u suprotnosti sa teorijom efikasnosti trita teorija efikasnosti trita navodi da se promjene fundamentalnim faktorima trebaju odmah odraziti u cijenama, dok tehnika analiza ukazuje da se te promjene mogu prepoznati kao trend. KORITENJE GRAFIKONA grafikoni su povezani ssa Dow teorijom koju je razvio krajem 80-tih Charls Dow; sljedbenici ove teorije sebe zovu artistima. OSNOVNI ELEMENTI DOW TEORIJE osnovni zadatak ove teorije je identifikovanje dugoronih trendova trinih cijena akcija; teorija koristi dva pokazatelja: DIJA (pokazatelj kretanja trendova) i DJTA (provjera potvrde ili odbacivanje signala) NIVOI PODRKE I SUPROSTAVLJANJA ILI OTPORI grafikoni nastoje da definiu trgovane nivoe pojedinih vrijednosnih papira, gdje je vjerovatnoa da e kretanje cijena biti promjenjivo; podrka se moe razviti u svako vrijeme kada akcije opadaju na nii nivo trgovine. OBIM iznos obima podrke daje tritu kretanje koje je takoer znaajno. VRSTE DIJAGRAMA: 1. stupasti dijagram -ovaj dijagram se koristi za sumiranje podataka o cijeni i pomae kod otkrivanja trendova 2. takasti i linijski dijagram - ovaj dijagram istie znaajne promjene u cijeni i preokrete u promjeni cijene SERIJE TEHNIKIH INDIKATORA RASTA I PADA CIJENA: 1. suprotna pravila ponaanja - odd-lot teorija - kratkorona prodajna pozicija - preporuke izvjetaja o investiranju - odnos put-call 2. pravila pametnog novca - barronov index povjerenja - kratkorona prodaja specijalista ODD-LOT TEORIJA odnosi se na jednu manje od sto akcija i samo mali investitori mogu uestvovati u odd-lot transakcijama. KRATKORONA PRODAJNA POZICIJA kratkorona prodaja predstavlja prodaju vrjednosnih papira kojih nismo vlasnici sa anticipativnim kupovnim vrjednosnim papirima. PREPORUKE IZVJETAJA O INVESTIRANJU treba uzeti u obzir predvianja servisnih izvjetaja o investiranju i postupati suprotno. ODNOS PUT-CALL call opcije daju pravo investitoru na kupovinu akcija po fiksnoj cijeni "izvrenja", predstavljaju metodu klaenja na rast cijene; put opcije daju pravo prodaje akcije po fiksnoj cijeni i predstavljaju metodu klaenja na pad cijene; odnos neizvrenih put opcija prema neizvenim call opcijama zove se odnos put-call. BARRONOV INDEX POVJERENJA koristi se da objasni trgovaki obrazac investitora na tritu obveznica. KRATKORONA PRODAJA SPECIJALISTA zbog jedinstvenog poloaja specijalista na poslovima na Wall Street-u, trinim tehniarima pripisuje se neobian znaaj pri donoenju odluka. OPTI TRINI INDIKATORI: 1. irina trinih serija indikatora 2. gotovinska pozicija investicionih fondova IRINA TRITA trini indikatori irine ukazuju na mjerenje trinog indeksa, odnosno kretanje cijena svih akcija na tritu.

GOTOVINSKI POLOAJ INVESTICIONOG FONDA ova mjera ukazuje na kupovinu potencijalnih investicionih fondova i u osnovi reprezentuje kupovni potencijal drugih velikih institucionalnih investitora. HIPOTEZA TRINE EFIKASNOSTI primjenjuje se direktno u velikim firmama koje trguju vrjedonosnim papirima na berzama; formulisana je i testirana u tri razliita oblika: slaba, polusnana i snana forma. SLABA FORMA EFIKASNE TRINE HIPOTEZE ukazuje da ne postoji odnos izmeu prolih i buduih cijena vrjednosnih papira; testira se testovima nezavisnosti i testovima pravila trgovanja. POLUSNANA FORMA EFIKASNE TRINE HIPOTEZE stoji na stajalitu da su sve javne informacije skoro zatvorene po pitanju procjene vrjedonosnih papira. SNANA FORMA HIPOTEZE EFIKASNOSTI TRITA stoji na stajalitu da akcije reflektuju ne samo sve javne informacije ve sve informacije. Investiranje u specijalnim sluajevima MERDERI I AKVIZICIJE: - premija za kupljene kompanije (primarni razlog za poveana trina kretanja u vrijednosti preuzetih kompanija je visoka premija koja se nudi preko tekue trine vrijednosti u spajanju i preuzimanju) - preuzete ili steene kompanijske performanse - oblik isplaivanja LEVERID OTKUPI menadment kompanije ili odreene druge grupe investitora pozajmljuju neophodnu gotovinu da otkupe sve akcije kompanije. EMITOVANJE NOVIH AKCIJA poetno osiguranje akcija kompanije; postoji vjerovanje u investicionoj zajednici da vrjednosni papiri mogu biti podcjenjeni kada se emituju javno, u prvom trenutku. PERFORMANSE INVESTICIONIH BANKARA vrhunski investicioni bankari tendiraju da osiguraju emitovane akcije od najsnanijih firmi koje dolaze na trite. BERZANSKI LISTING specijalna situacija za odreene investitore je berzanski listing, gdje firma trguje preko OTC altera, tekui listing akcija na berzi; moe generisati kamatu u vrjednosnim papirima. RAZLOZI ZA OTKUP AKCIJA: - vjerovanje da su akcije potcjenjene na tritu - ostvarenje ekstra mogunosti zbog deprimiranih cijena Vrjednosni papiri sa fiksnim dohotkom OBVEZNICA predstavlja vlasniki vrjednosni papir koji obavezuje emitenta na isplatu ugovorenog iznosa vlasniku obveznice na odreeni datum dospjea: mogu biti emitovane sa i bez kupona.

KARAKTERISTIKE OBVEZNICA: 1. gdje su izdate - domae - strane - euroobveznice 2. ko je emitent ili izdavalac - centralna vlada i vladine agencije - dreva i lokalne vlade - kompanije - meunarodne institucije kao to je Svjetska banka 3. vrste obveznica obveznice sa fiksnom stopom - fiksan kupon isplate - call obveznica - put obvezniva - konvertibilna obveznica obveznice sa promjenjivom stopom prinosa ili flotirajua stopa obveznice bez kupona indeksirane obveznice DRUGE OBVEZNICE drugaiji nain razlikovanja obveznica dovodi se u vezu sa datumom dospijea: 1. zaostala obveznica 2. osnovne ili obine obveznice 3. trezorski zapisi i obveznice TREZORSKI ZAPISI-emitovani od strane vlada; kratkoroni instrumenti koji se mogu prodati. GLOBALNO TRITE OBVEZNICA premauje preko 30 triliona dolara; na SAD trite otpada 48%, Japan 18%, Njemaka 13%, Italija 5%. DOLARSKO-DENOMINIRANE OBVEZNICE to su obveznice koje se isplauju u dolarima; moemo ih dobiti u obliku jenki i eurodolarskih obveznica. STRANE-PLATIVE OBVEZNICE obveznice izdate u stranoj zemlji i plative u datoj valuti zemlje-strane-plative obveznice. MALI DEPOZITNI CERTIFIKATI tradicionalno regulisani od strane vlade-dravna regulatorna agencija specificira maksimalnu kamatnu stopu koja moe biti plaena i ivotni vijek depozitnih certifikata. KOMERCIJALNI PAPIRI emitovani od strane velikih javnih korporacija; nose vei prinos nego mali depozitni certifikati ili vladini trezorski zapisi. BANKARSKI AKCEPTI koristi se u meunarodnoj trgovini; koncept koji privlai banku da odobri buduu isplatu i zatim izvjetava banku za izvrenu isplatu. NOVANI FONDOVI ovi fondovi predstavljaju automobilsku industriju koja kupuje kratkorone vrjednosne papire sa fiksnim dohotkom putem sporazuma investicionog fonda. REPOS oznaava pozajmljeni novac za prodaju vrjednosnih papira ugovornoj strani i otkupiti ponovo kasnije po specifinoj cijeni. STRIPS predstavlja akronim posebno trgovanih registrovanih ili zatienih kamatnih stopa nominalne vrijednosti vrijedonosnih papira. UGOVORI O REOTKUPU ukljuuju jednu stranu koja prodaje vrjedonosne papire drugoj strani sa ugovorom reotkupa ekvivalentnih vrijednosnih papira, sa prihvaenom cijenom, na utvreni datum.

DVIJE VRSTE REPOA: 1. roni -identina transakcija, vrijeme zajma 30 ili vie dana 2. povratni Opciona trita put i call opcije OPCIJA je instrument koji daje holderu ili vlasniku pravo, ali ne i obavezu kupovine ili prodaje neeg to ima fiksnu cijenu. TRI NAINA UPOTREBE OPCIJE: 1. kao zatita 2. kao sredstvo pekulacije 3. kao izvor dohotka od postojeeg dranja akcija POJAM OPCIJE opcije su vrjednosni papiri ije su cijene odreene cijenama ostalih vrjednosnih papira ili izvedene iz njih. OPCIONI UGOVORI se izdaju na redovne akcije, akcijske indekse, stranu valutu, poljoprivrednu robu, plemenite metale i futurese kamatnih stopa. CALL-OPCIJA (kupovna opcija) daje vlasniku pravo, ali ne i obavezu da kupi osnovne vrjednosne papire ili imovinu po utvrenoj cijeni koja se zove cijena na utvreni dan dospijea ili prije njega. PUT-OPCIJA (prodajna opcija) daje pravo svom vlasniku, ali ne i obavezu da proda osnovne vrjednosne papire ili imovinu po izvrnoj cijeni na utvreni datum dospijea ili prije njega; bie izvrena jedino ako je izvrna cijena vea od cijene odgovarajue imovine. IZVRNA CIJENA (utvrena cijena) cijena po kojoj se akcija moe prodati ili kupiti. PREMIJA kupovna cijena na opcije; ona predstavlja nadoknadu koju kupac call-opcije mora platiti za mogunost izvrenja opcije ukoliko izvrenje bude profitabilno. EUROPSKE I AMERIKE OPCIJE sa europskim opcijama pravo kupovine ili prodaje moe biti vaee samo sa datumom roka dospijea; kod amerikih opcija pravo kupovine ili prodaje moe biti vaee u bilo koje vrijeme ili prije datuma roka dospijea. ASPEKTI ZA BILO KOJI OPCIONI UGOVOR: 1. tip ili vrsta (call ili put) 2. obine akcije 3. utvreni datum roka dospijea 4. izvrna cijena ODNOS IZMEU CIJENE OPCIJE I AKCIJE za razlike izmeu cijene akcije i izvrne cijene za opcije u novcu kaemo da mogu imati vrijednost imovine. ZAPOSTAVLJENE STRATEGIJE: 1. kupovina call-opcija (duge call) kada je u porastu cijena berzanskih papira 2. prodaja call-opcija (kratke call) kada je negativno,ali ne rastu cijene berzanskih papira 3. kupovina put-opcija (duge put) kada imamo tendentciono opadanje 4. prodaja put-opcija (duge put) kada je pozitivno, ali ne rastu cijene berzanskih papira 5. kupovina call-opcija i investiranje u nerizine opcije zatita je klju, ali elimo da podignemo potencijal ZATITNE OPCIONE STRATEGIJE opcione strategije zatienost ili pokrivenost kupovine call-opcija i zatienost kupovine put-opcija. POKRIVENA KUPOVINA CALL-OPCIJA to je kupovina akcija uz istovremenu prodaju call-opcija na akcije; pozicija je "pokrivena" jer je potencijalna obaveza za isporukom akcija pokrivena akcijama koje se dre u portfoliu. IZDAVANJE NEPOKRIVENE OPCIJE izdavanje opcije bez posjedovanja akcijske pozicije.

KUPOVINA ZATIENIH PUT-OPCIJA mogu biti kupljene u cilju zatite vrijednosti portfolia; prilikom kupovine zajamena je isplata jednaka izvrnoj cijeni put-opcije. STRADDLE dugi straddle dobija se kupovinom call-opcije i put-opcije na akcije, obadvije sa izvrnom cijenom i istim dospijeem. COLLAR opciona strategija koja dri vrijednost portfolija izmeu dvije granice. VARANTI vrste opcija koje se obino dodaju emitentu korporativne obveznice ili povlaenoj akciji u sluaju unosnih poslova. EGZOTINE OPCIJE: 1. azijske opcije - opcije sa isplatom koja zavisi od prosjene cijene vezane imovine barem za vrijeme jednog dijela ivota opcije 2. ograniene opcije - ove opcije nose isplate koje ne zavise samo o cijeni imovine na dan dospijea opcije, ve i o tome je li cijena vezane imovine prela neka ogranienja 3. lookback opcije - ove opcije imaju isplate koje djelimino zavise o minimalnoj ili maksimalnoj cijeni vezane imovine za vrijeme ivota opcije 4. opcije sa valutnom klauzulom ove opcije imaju imovinu ili izvrnu cijenu denominiranu u stranoj valuti 5. binarna opcija - ova opcija ima fiksne isplate koje zavise o tome zadovoljava li cijenu pripadajue imovine-uslove FAKTORI KOJI DETERMINIU VRIJEDNOST OPCIJE: 1. tekua cijena obine akcije 2. izvrna cijena 3. vremensko zaostajanje u odnosu na datum roka dospijea opcije 4. predvianje nestabilnosti obine akcije 5. nivo nerizine stope 6. plaanje dividende 7. budua cijena akcije PROCJENA OPCIJA: 1. Black-Scholesov model - evropski model procjene call-opcija - koristi pet od est varijabli - dva metoda u procjeni: istorijski metod i metod implicitne nestabilnosti - koristi se za nedividendno plaanje europskih call-opcija - pretpostavke u formuli su vjerovatno netane, tako da i formula moe biti pogrena ISTORIJSKI METOD izaraunavanja anticipirane nestabilnosti zahtjeva vremensku seriju neprekidne sinteze stope prinosa od obine akcije. IMPLICITNA NESTABILNOST koristi se da determinie cijenu druge opcije. FUTURES VERSUS OPCIJE futuresi trebaju koristiti kao zatita protiv simetrinog rizika, dok se opcije trebaju koristiti u sluaju asimetrinog rizika. Finansijski derivati: futuresi i terminski (forward) ugovori FORWARD (terminski) UGOVOR je jednostavno odgoena prodaja neke imovine s prodajnom cijenom u trenutku potpisivanja ugovora. FUTURES UGOVORI obavezuju na isporuku odreene robe na odreeni datum dospijea, po dogovorenoj cijeni (futures cijena), a koja se plaa na dan dospijea ugovora; karakteristike robe su tano precizirane.

TRI TIPA FUTURESA: 1. futures na kamatne stope 2. futures na akcijski indeks 3. valutni ili devizni futuresi TRGOVAC KOJI ZAUZIMA DUGU POZICIJU (pregovori o cijeni futuresa) obavezao se na kupovinu robe na dan isporuke; trgovac u dugoj poziciji kupuje ugovor. TRGOVAC KOJI ZAUZIMA KRATKU POZICIJU ( pregovori o cijeni futuresa) obavezao se na isporuku robe na dan dospijea ugovora; trgovac u kratkoj poziciji prodaje ugovor.ZATVARANJE POZICIJE ako smo u dugoj poziciji ugovora i elimo ponititi svoju poziciju, jednostavno uputimo svog brokera da ue u kratku poziciju ugovora i zatvori nau poziciju. OTVORENA POZICIJA prikazuje koliinu ugovora u opticaju; dobija se zbrajanjem kratke i duge pozicije ugovora. MARGINA je sigurnosni raun koji osigurava da e trgovac moi udovoljiti obvezama iz futures ugovora. DNEVNO PORAVNJANJE svoenje na trinu vrijednost; datum dospjea ugovora ne utie na realizaciju profita i gubitka. MARGINA ODRAVANJA ILI VARIJACIJE odreena je kao nii nivo; kada vrijednost rauna padne ispod ovog iznosa trgovac prima poziv za uplatu dodatnog jamstva. KONVERGENCIJA futures i spot cijena na dan dospijea se moraju pribliiti. RAZLIKE IZMEU TERMINSKIH UGOVORA I FUTURESA: 1. terminski ugovori (forward) - privatni ugovor koji se prodaje bez preporuke - ugovor nije standardizovan - utvren datum isporuke - obraunat na kraju ugovora - isporuka na, uglavnom, poznatom mjestu 2. futures - trgovanje na berzi - standardizovan ugovor - odreen datum - profit i gubitak obraunavaju se dnevno - ugovori su obino zakljueni prije roka isticanja FUTURES INDEX S&P 500 roba je portfolio akcija koji predstavlja dati indeks; vrijednost futures ugovora S&P 500 izraunava se mnoenjem budue cijene sa 250 dolara vrijednosti po jednoj jedinici indeksa. KREDIT (tick) minimalna promjena u cijeni. DVA RAZLOGA ZA TRGOVINU FUTURES UGOVORIMA: 1. heding (hedging) zatita 2. pekulacija STRATEGIJE FUTURES TRITA: 1. trgovanje mogunostima - najjednostavnije je koritenje futuresa u implementaciji trgovinskih odluka-kupujemo futurese ako trite raste, prodajemo ako trite opada 2. zatita futures indeksa akcija - zatitu koristimo ako vjerujemo da e trite doivjeti pad u kratkom roku 3. zatita moe biti savrena ili nesavrena - perfektna zatita podrazumijeva da je potpuno eliminisan rizk cijene FORMIRANJE INDEKSNOG FONDA podrazumijeva kupovinu svih akcija u indeksu ili jednostavno od berzi.

INDEKSNA ARBITRAA odstupanje aktuelne futures cijene na index akcijskog trita od njene tane paritetne vrijednosti. Ako je futures cijena previsoka idemo ukratko u futures ugovoru i kupujemo akcije iz indeksa. Ako je preniska zauzimamo drugu futures poziciju i prodajemo akcije. VALUTNI ILI DEVIZNI FUTURESI rizik odnosa valutnog kursa; realizuju se iskljuivo na dan dospijea. TRANSPORTABILNA ALFA (alfa na donosioca) polazi od pretpostavke da menader kapitalne imovine eli da ostvari dobre rezultate. LIMITIRANOST veina finansijskih futures trita ima limitiranost na veliinu pozicije koju jedan investitor moe uzeti, kao i limitiranost iznosa promjene cijene koja se moe javiti u toku bilo kojeg dana trgovanja. EFEKTI NA SPOT TRITIMA: 1. futures trita su vie nestabilna nego spot trita 2. nema podataka koji govore da je futures trite uzrok poveanja nestabilnosti na spot tritu 3. nivo trgovine u index futuresima poveava nestabilnost spot trita 4. ovi podaci ne mjenjaju kada mijenjamo definiciju nestabilnosti Investicioni fondovi ZATO SE FONDOVI OSNIVAJU veina fondova se osniva na bazi trinog imperativa; osniva fonda eli osnovati onu vrstu fonda koja je dovoljno perspektivna da skupi znaajan iznos sredstava kako bi obezbjedio profitabilnu stopu prinosa; novi oblici fondova zavise od investitorovog stava. PREDNOSTI INVESTICIONIH FONDOVA: 1. nude efikasan nain da diverzifikujemo nae investicije 2. sa investicionim fondom moemo kupovati ekspertizu menadmenta fonda 3. mogu biti iskoriteni ne samo za kupovinu akcija, ve i vladinih oveznica, korporativnih obveznica..... 4. reprezentuju efikasan nain investiranja u strane vrjednosne papire NEDOSTATCI INVESTICIONIH FONDOVA: 1. ne nadmauju trite 2. mogu biti skupi za kupovinu 3. investitor mora biti osjetljiv na prekomjerne zahtjeve osoblja investicionog fonda 4. potencijalne stope prinosa se istiu bez detaljnog neutralizovanja rizika OTVORENI VERSUS ZATVORENI FONDOVI zatvoreni fondovi imaju fiksan broj akcija i kupci i prodavci akcija moraju trgovati jedni sa drugima; otvoreni fondovi su potpuno spremni da svo vrijeme prodaju nae akcije ili kupuju ponovo nae stare akcije. INVESTIRANJE U OPEN-END FONDOVE to su fondovi koji su spremni svo vrijeme da prodaju nove akcije ili da kupuju stare akcije od investitora po neto vrijednosti imovine. FONDOVI KOJI ZARAUNAVAJU PROVIZUJU odreeni fondovi uspostavljaju sporazume o prodaji sa akcijskim brokerima, finansijskim planerima.....; odreeni agenti prodaje primaju proviziju za prodaju akcija fondova; provizija se moe kretati od 7,25% pa nagore. FONDOVI KOJI NE ZARAUNAVAJU PROVIZIJU ne zaraunavaju trokove provizije i prodaju direktno investicionu kompaniju putem oglasa, broura i preko 800 telefonskih brojeva preko kojih se vri kupovina.

RAZLIITI CILJEVI I DIVERZIFIKACIJA INVESTICIONIH FONDOVA: 1. fondovi trita novca ili novaani fondovi - ulau u kratkorone vrjedonosne papire; ostvaruju snaan rast u posljedne dvije dekade; ne zaraunavaju proviziju 2. rastui fondovi - glavni im je predmet traenje kapitalnog poveanja; zastupljeni su u obinim akcijama 3. agresivni fondovi - koncentrisani su na pekulativnoj emisiji, pojavi malih kompanija, "vrelom" sektoru ekonomije i frekventnom koritenju leverida da bi preuveliali stope prinosa 4. regularni rastui fondovi - ulau u obine akcije veoma stabilnih firmi, rijetko koriste agresivne tehnike 5. dohodovni fondovi - isplauju stabilne dividende, manje su varijabilni i rizini 6. uravnoteeni fondovi - predstavljaju kombinaciju investiranja u obine akcije, obveznice i esto su to preferirane akcije 7. indeksni fondovi - zamjenjuju trini indeks skoro u potpunosti 8. fondovi obveznica - stope prinosa su im nie nego one od akcija; ovi fondovi su nepredvidivi; mogu biti podjeljeni na: korporativne, vladine i optinske fondove 9. specijalni fondovi - osloboeni su od poreza, 10. sektorski fondovi - formirani su da investiraju u specijalne sektore ekonomije; odnose se na energetiku, medicinu....; nude investitorima manji diverzifikovani potencijal 11. strani fondovi - prekogranina investiranja 12. specijalni fondovi - jasno odreena specijalnost 13. heding fondovi - proizvod su 90-tih; javljaju se u kupovini, kratkoronoj prodaji i transakcijama u kupovini i prodaji Investicioni ciljevi su komplementarni sa vrstom fonda. Investicioni Akt kompanija iz 1940.god. zahtjeva da kupac akcija fonda bude obezbjeen sa aktuelnim prospektom. PROSPEKT SADRI SLJEDEE INFORMACIJE: - kako akcije mogu biti kupljene i otkupljene, prodate - zaraunati trokovi otkupa - usluge vlasnicima obveznica - investicioni ciljevi i politike - portfolio - trokovi i porezi upravljanja - stopa prometa SERVISIRANJE VLASNIKA AKCIJA: 1. automatsko reinvestiranje 2. uvanje privilegija 3. ovlastiti provjeru plana 4. sistemsko povlaenje ili mijenjanje plana 5. provjeravanje privilegija

TRI POTENCIJALNA IZVORA STOPE PRINOSA: 1. promjena u neto vrijednosti imovine 2. distribucija dividendi 3. distribucija kapitalnog prihoda IZRAUNAVANJE STOPE PRINOSA NA INVESTICIJE: stopa prinosa na investicije = ukupna stopa prinosa / poetna neto vrijednost imovine Investiranje u realnu imovinu REALNA IMOVINA odnosi se na nekretnine, plemenite metale i druge fizike predmete; kupovinom realne imovine prua nam se mogunost zatite od inflacije; takoe prua mogunost kao efektivno sredstvo za diverzifikaciju portfolia NEDOSTATCI ULAGANJA U REALNU IMOVINU: 1. udaljenost od velikih, likvidnih i relativno efikasnih trita 2. dilerska razlika ili posrednika provizija 3. nema tekueg dohotka, ali ima trokove osiguranja i uvanja INVESTIRANJE U NEKRETNINE mogu ukljuiti takve eme ili obrasce kao to su privatne kue, dupleksi i stambene zgrade, poslovne kancelarije, oping centri, industrijske zgrade, hoteli.... PROCJENA REALNE IMOVINE: 1. trokovni prilaz 2. komparativna procjena prodaje 3. dohodovni prilaz 4. kombinacija tri pristupa DETERMINISANJE VARIJABLI GOTOVINSKOG TOKA: 1. determinisati kupovnu cijenu, iznos hipoteke i godinju isplatu hipoteke 2. izraunati neto operativni dohodak za svaku godinu prinosa u periodu investiranja 3. prevesti to na godinji gotovinski tok za vrijeme perioda investiranja 4. projektovati prodajnu cijenu imovine nakon perioda investiranja 5. diskontovati godinji gotovinski tok i prodajnu cijenu 6. uporediti unaprijed komponente gotovinskog toka sa sadanjom vrijednou buduih determinisanih koristi FINANSIRANJE REALNE IMOVINE: 1. vrste hipoteka 2. prilagoavajua stopa hipoteke 3. proporcionalna isplata hipoteke 4. uruena-uveana hipoteka 5. drugi oblici hipoteke OBLICI VLASNITVA REALNE IMOVINE: 1. pojedinano partnerstvo 2. limitirano partnerstvo 3. realna imovina investicionog trusta ZLATO na rast cijene zlata utiu strah od rata, politika nestabilnost i inflacija. OBLICI SVOJINE ZLATA: - zlatne poluge - zlatni kovani novci - zlatne akcije - zlatni futures ugovori SREBRO ima sline investicione karakteristike kao zlato u uslovima visoke inflacije i potencijalno je sigurno za investiranje

OBLICI SVOJINE SREBRA: 1. srebrne poluge 2. srebrni kovani novac 3. srebrni futures ugovori 4. srebrne akcije DRAGO KAMENJE ukljuuje dijamante, rubine, safire i smaragde.