amorİum antİk kentİ kazi çaliŞmalari roma, bİzans ... · pdf fileamorİum antİk...

AMORİUM ANTİK KENTİ KAZI ÇALIŞMALARI: ROMA, BİZANS,

SELÇUKLU VE OSMANLI İZLERİ

2015 YILI KAZI ÇALIŞMALARI

DOÇ. DR. ZELİHA DEMİREL GÖKALP

1

GİRİŞ

Amorium Kenti 2015 yılı kazı çalışmaları 23.07.2015-06.09.2015 tarihleri arasında

gerçekleştirilmiştir. Çalışmalarda Bakanlık Temsilcisi olarak Ankara Etnografa Müzesi’nden

uzman İsa YILMAZ, Kazı Başkanı Doç. Dr. Zeliha DEMİREL GÖKALP, Kazı Başkan

Yardımcısı Dr. A. Ceren EREL, Alan Sorumlusu olarak Mersin Üniversitesi’nden Yrd. Doç.

Dr. Şener YILDIRIM, Anadolu Üniversitesi’nden Araş. Gör. Selda UYGUN ve Araş. Gör.

Erkan KAYA, ayrıca Girit Üniversitesi’nden Dr. Nikos TSİVİKİS, Atina’dan Olga

KARAGİORGOU1, Bonn Üniversitesi’nden Petra LINSCHEID2, antropoloji çalışmaları için

Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi’nden Yrd. Doç. Dr. Arzu DEMİREL, tarih çalışmaları için

Girit Üniversitesi’nden Thanasis SOTIRIOU, Kostas RAUSSOS, jeofizik çalışmalarını

yürüten Tuna KALAYCI, Katerina KANATSELOU’dan oluşan bilimsel ekip yer almıştır.

Kazı çalışmaları Anadolu Üniversitesi3, Hacettepe Üniversitesi4, Akdeniz Üniversitesi5 ve

Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi’nden6 mezun ve lisans öğrencilerinin katılımları ve 10 işçi

ile gerçekleştirilmiştir.

2015 yılı kazı çalışmalarına T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Anadolu Üniversitesi,

Türk Tarih Kurumu, Emirdağ Kaymakamlığı, Emirdağ Belediyesi ve Davulga Belediyesi

destek olmuştur.

2015 Yılı çalışmaları Depo Çalışmaları, Temizlik ve Kazı Çalışmaları, Koruma ve

Belgeleme Çalışmaları olarak 3 başlık altında değerlendirilebilir.

1. Depo Çalışmaları

2015 yılında yürütülen depo çalışmalarında Anadolu Üniversitesi’nden Araş. Gör.

Gizem Altun, Sanat Tarihi Bölümü yüksek lisans öğrencisi Berna Yıldırım çalışmıştır.

1 Önceki kazı sezonlarda bulunan kurşun mühürleri çalışmıştır. 2 Önceki kazı sezonlarında bulunan kumaş parçalarını çalışmıştır. 3 Sanat Tarihçi Mehmet Kurt, Berna Yıldırım, Sevinç Özen; Öğrenciler, Özcan Yamaç, Samet Lüleci, Zeynep

Aktop, Seda Önder, Demet Yetkinoğlu, Hakan Can Aslanoğlu, Gül Pınar Otlu. 4 Seramik Bölümü mezunu Ceren Gürçay. 5 Sanat Tarihi Bölümü öğrencisi Ceren Uzun. 6 Antropoloji Bölümü öğrencileri Saliha Kuyumcu, Hatice Öztürk.

2

Araş. Gör. Gizem Altun 1988-2013 yılları arasında Amorium kazılarında ele geçen

tüm cam eserleri7, Berna Yıldırım8 ise maden eserleri buluntu yerleri, ele geçtikleri yıllar

dikkate alınarak depoda tasnifi üzerinde çalışmaları yürütmüştür.

2. Temizlik ve Kazı Çalışmaları

Kazı çalışmalarının ilk etabında 23-30 Temmuz 2015 tarihleri arasında Aşağı Şehir‘de

Aşağı Şehir Kilisesi, Büyük Mekan ve Büyük Bina’da; Yukarı Şehir ’de Bazilika B’de

(Resim 1-2) ve Güney Batı Kule ’de genel bir yüzey ve ot temizliği gerçekleştirilmiştir.

Bunun yanı sıra 12.08.2015 tarihinde kazı alanlarında çalışılmamış, jeofizik ölçümü yapılmak

için belirlenen alanlarda ot biçmek koşuluyla temizlik çalışması yapılmıştır (Resim 3). Ekip

üyeleri ölçüm yapılacak alanda tüm gün çalışmışlardır.

2.1.Yukarı Şehir Bazilika Bg (Bg1, Bg2, Bg3,Bg4,Bg5) Açmaları

2013 yılında başlayan çalışmalar 2015 yılında da sürdürülmüştür. Alanın sorumlusu

Kazı Başkan Yardımcısı Dr. A. Ceren EREL’dir.

2015 yılı kazı sezonunda, Yukarı Şehir B Bazilikası alanında 31.07.2015 – 29.08.2015

tarihleri arasında arazi çalışmaları gerçekleştirilmiştir.

Bu yıl Bg1, Bg2, Bg3, Bg4, Bg5 olmak üzere beş yeni 5.00 x 5.00’lik açmada

çalışılmıştır. Ayrıca bu yıl tespit edilen mimari verilerin anlaşılabilmesi için 2013 yılında

çalışılan Ba4 açmasının bir bölümünde toprak seviyesinde yaklaşık 10 cm. inilmiştir.

Bu yıl kazılması planlanan ilk açma olan Bg1 açması (Resim 4), B bazilikası apsis

başlangıcının güneyinde bulunmaktadır. Açmanın yeri saptanırken, bazilikanın apsisin

güneyinde kalan doğu duvarının ve bazilikanın güney duvarının tespit edilmesi amaçlanmıştır.

Böylece yapının sözü edilen yönlerde sınırları saptanarak, olası boyutları hakkında fikir sahibi

olunması planlanmıştır. Elde edilen mimari veriler neticesinde, Bg1’den sonraki açmaların,

batı ve kuzey yönünde devam ettirilmesine karar verilmiştir. Bunun sebebi, yapının güney

duvarının batı yönünde devamını takip edebilmek ve yapı içerisindeki bölümlenmeyi ve farklı

evreleri anlayabilmektir. Bu sezondaki çalışmalara batı ve kuzey yönünde devam

7 Arş. Gör. Gizem Altun Anadolu Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü’nde Amorium Kentinde 2013-2015

yıllarında yürütülen kazılar sonucunda çıkartılan tüm cam eserler üzerine yüksek lisans tezi hazırlamaktadır. 8 Sanat Tarihçi Berna Yıldırım Anadolu Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü’nde “Amorium Kazısı Büyük Bina

Maden Buluntuları” konulu yüksek lisans tezi hazırlamaktadır.

3

etmememizin bir diğer sebebi, bazilikanın güney duvarı dışında kalan alanın mezar alanı

olarak kullanıldığının saptanmasıdır. Bu yönde devam edecek açmalarda çok sayıda mezarın

çıkması söz konusu olduğu için önümüzdeki sezon, antropologlardan oluşan daha geniş ve

uzun zamanlı bir ekiple çalışılması uygun görülmüştür.

Açmalardaki çalışmalar yaklaşık 975.791 – 975.291 kodları arasında başlamış ve yine

yaklaşık 974.481 – 974.141 kodlarında sonlandırılmıştır. Bg1 açmasında dört; Bg2, Bg3

açmalarında üç; Bg4 açmasında iki ve Bg5 açmasında beş konteks belirlenmiştir.

Mimari:

Bu yıl yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen mimari verileri şöyle özetlemek mümkündür:

B Bazilikası apsisinin yaklaşık başlangıç ekseninde, güneydeki Bg1 (Resim 4) ve onun

batısında Bg2 açmalarının yerleri saptanırken yukarda da belirttiğimiz üzere bazilikanın doğu

ve güney duvarlarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmalar sonucu hedeflendiği üzere

kuzey - güney yönünde ve doğu - batı yönünde devam eden ve birbiriyle 90° açıyla birleşen

iki duvar tespit edilmiştir (Resim 5). Kuzey – güney doğrultusundaki duvarın bazilikanın

doğu duvarının apsisin güneyinde kalan bölümü; doğu – batı doğrultusundaki duvarın ise

bazilikanın güney duvarı olduğu anlaşılmıştır.

Bazilikanın doğu duvarının tamamı günümüze sağlam olarak ulaşmamıştır. 2013

yılında çalışılan Ba4 açmasında toprak seviyesi inilerek kontrol edilmiş; duvarın apsisle

birleştiği kısmın tamamının mevcut olamadığı görülmüştür. Ancak kalan izlerden birleşme

yeri anlaşılabilmektedir. Belli bir seviyeye kadar mevcut olan duvarın üst kodları 975.261 –

974.551 arasında değişmekte; en yüksek noktada, inilen toprak seviyesinden yaklaşık 0.90 m.

yüksekliğinde görülebilmektedir. Duvarın yaklaşık ekseninde bir açıklık bulunmaktadır.

Ancak bunun yıkılma sonucu mu yoksa özgününde var olan bir açıklık mı olduğu kesin olarak

anlaşılamamıştır. Duvar sandık duvar tekniğindedir. Köşede, iki yanda büyük boyutlu

dikdörtgen blok taşlar kullanılmıştır. Duvarın diğer bölümlerinde, duvar örgü ve malzemesi

değişerek daha küçük boyutlu kısmen kaba yonu ve moloz taşların kullanıldığı görülmektedir.

Ayrıca duvar örgüsünde yer yer kırık tuğlalarda kullanılmıştır.

Bazilikanın güney duvarı da benzer şekilde belli bir seviyeye kadar günümüze

ulaşmıştır. Duvarın üst kodları 975.351 – 974.951 arasında değişmektedir. Duvar inilen toprak

seviyesinden yaklaşık 1.00 – 1.20 m. yüksekliğinde günümüze ulaşabilmiştir. Ayrıca duvarın

4

içten yaklaşık eksende zarar gördüğü tespit edilmiştir. Tıpkı doğu duvarda olduğu gibi,

köşede büyük boyutlu düzgün kesme taşların kullanıldığı sandık duvar tekniği, sonrasında ise

duvar örgü ve malzemesinde farklılıklar görülmektedir. Ayrıca Bg1 açmasının güneyinde,

bazilikanın doğu duvarının dışında, güney ve doğu yönünde devam eden duvar kalıntıları

veya yıkıntı olması muhtemel izler tespit edilmiştir.

Doğu ve güney duvarların, bazilikanın birinci evresine ait özgün konumlarında yer

aldıkları; ancak malzeme – teknikte görülen farklılıklardan dolayı sonraki evrelerde

konumlarında değişiklik yapılmadan onarım geçirdikleri veya yeniden inşa edildikleri

düşünülmektedir.

Çalışmaların ilerleyen aşamalarında, bazilikanın doğu ve güney duvarlarının,

kendilerine paralel olacak şekilde kuzey ve batıya inşa edile