มิติบริบทในการกระตุ้นอารมณ์ขันในการแสดงตลกเดี่ยว...

มตบรบทในการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยว

โดย

นางสาววรรณนภา วงคปญญา

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาภาษาศาสตรเพอการสอสาร ภาควชาภาษาศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2558 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

Contextual Dimensions in Humor in Stand-Up Comedy

BY

MISS WANNIPA WONGPUNYA

A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER OF ARTS IN LINGUISTICS FOR COMMUNICATION

FACULTY OF LIBERAL ARTS THAMMASAT UNIVERSITY

ACADEMIC YEAR 2015 COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

(1)

หวขอวทยานพนธ มตบรบทในการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยว ชอผเขยน นางสาววรรณนภา วงคปญญา ชอปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย สาขาวชาภาษาศาสตรเพอการสอสาร

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร. ทรงธรรม อนทจกร ปการศกษา 2558

บทคดยอ

การแสดงตลกเดยวเปนการแสดงทผ พดกระตนใหผฟงเกดความรสกข าขนจากวธการน าเสนอเรองราวตางๆ ทผแสดงเลอกใช การกระตนอารมณขนโดยนกแสดงตลกเดยวในแตละครงมความสมพนธกบบรบทอยเสมอ งานวจยนเปนการศกษาบทบาทของบรบทในการกระตนอารมณขนโดยนกแสดงตลกเดยว ผวจยไดศกษาตามวตถประสงคของการวจย 2 ขอ คอ 1) เพอจ าแนกประเภทของมตบรบทแบบตางๆ ทมบทบาทในการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยวในสงคมไทย และ 2) เพอวเคราะหความคดเหนของผชมวดทศนการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบความข าขนในการกระตนอารมณขนโดยนกแสดงตลกเดยว ผวจยใชหลกการวเคราะหเรอง “มตบรบท” (Xu, 2012) มาเปนกรอบในการวเคราะหขอมล แหลงขอมลทใชเปนพนฐานในการวจยนจ าแนกออกเปน 2 กลม คอ วดทศนบนทกการแสดงตลกเดยว จ านวน 5 บนทกการแสดง และขอคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบความข าขน จ านวน 45 คน ซงไดจากการตอบแบบสอบถาม

ผลการศกษาตามวตถประสงคของการวจยประการแรกพบมตบรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยว 2 ลกษณะ คอ มตบรบทแบบเดยว และมตบรบทแบบผสม ผวจยจ าแนกมตบรบทแบบเดยวออกเปนประเภทตางๆ ตามกรอบการวเคราะห ดงน มตบรบทดานกายภาพ มตบรบทดานล าดบเวลา และมตบรบทดานประสบการณ นอกจากนผวจยไดจ าแนกประเภทยอยของมตบรบทแบบเดยวทง 3 ประเภทขางตนตอไปอก ผลการวจยพบวา มตบรบทดานกายภาพประกอบดวยบรบทยอยประเภทการแสดงอากปกรยา การใชอปกรณประกอบการแสดง และบรบทดานกายภาพแบบผสม ส าหรบมตบรบทดานล าดบเวลา ผวจยเนนวเคราะหหนาทของถอยค าการกระตนอารมณขนทสมพนธกบบรบทดานล าดบเวลาซงจ าแนกออกเปน 2 ประการกวางๆ คอ การไขขอสงสย และการหกเหประเดน และมตบรบทดานประสบการณประกอบดวยบรบทยอย 3

(2)

ประเภท ไดแก สภาพแวดลอมทางสงคม ความรจากการชมการแสดงตลกเดยว และความรในการใชภาษา สวนมตบรบทแบบผสมพบทงหมด 2 ประเภท คอ การผสมกนของมตบรบทแบบ 2 บรบท และ 3 บรบท

ผลการวเคราะหความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบความข าขน พบวา การกระตนอารมณขนท เกดภายใตมตบรบทแบบผสม 2 บรบทประเภท การผสมกนของมตบรบทดานกายภาพและมตบรบทดานล าดบเวลา และมตบรบทแบบผสม 3 บรบทไดรบการประเมนวามระดบความข าขนมากทสด นอกจากน สาเหตของการเกดความรสกข าขน ตามมมมองของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวสามารถจ าแนกออกเปน 4 ประการหลกๆ ไดแก การแสดงทาทางและบคลกในการแสดงของนกแสดง วธการเลาเรองและน าเสยงในการเลาเรองของนกแสดง ภมหลงความรของผชมเกยวกบการกระตนอารมณขน และเสยงหวเราะทปรากฏใน วดทศนบนทกการแสดงตลกเดยว ผวจยพบวา สาเหตของการเกดอารมณขนประเภทการแสดงทาทางและบคลกในการแสดงของนกแสดงตลกเดยว และเสยงหวเราะทปรากฏในวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวสามารถจดใหอยภายใตมตบรบทดานกายภาพได นอกจากน ยงสามารถพจารณาให ภมหลงความรของผชมเกยวกบการกระตนอารมณขนอยภายใตมตบรบทดานประสบการณได ค าส าคญ: อารมณขน, มตบรบท, การแสดงตลกเดยว

(3)

Thesis Title CONTEXTUAL DIMENSIONS IN HUMOR IN STAND-UP COMEDY

Author Miss Wannipa Wongpunya Degree Master of Arts Major Field/Faculty/University

Linguistics for Communication Faculty of Liberal Arts Thammasat University

Thesis Advisor Assistant Professor Songthama Intachakra, Ph.D. Academic Year 2015

ABSTRACT Stand-up comedy is a form of performance in which the performer

arouses humor in the audience by using various styles of delivery. The styles of humor produced by a stand-up comedian always depend on context(s). Using Xu’s (2012) contextual dimensions framework, this study attempts to examine the roles of context(s) in humor production of a stand-up comedian. The objectives of the study are: to classify the types of contextual dimensions in humor production in stand-up comedy and to analyze the audience’s viewpoints towards the funniness of humor production performed by the stand-up comedian. Finding analyzed in this study were taken from stand-up comedy performances and responses from 45 copies of a questionnaire that investigates viewpoints of informants regarding levels of funniness of 12 situations.

Results show that there are 2 types of contextual dimensions: single contextual dimensions and mixed contextual dimensions influenced by the stand-up comedian’s humor. I classified the types of contextual dimensions with regard to Xu’s framework as follows: the physical-contextual dimension, the temporal-contextual dimension and the experiential-contextual dimension. In addition, each of these dimensions can be divided into sub-categories; the physical-contextual dimension consists of gestures, the use of material in the performance and the mixture of varying physical contexts; the temporal-contextual dimension can be

(4)

broadly categorized into 2 functions concerning temporal sequence: unfolding of curiosity and twist; and the experiential-contextual dimension consists of social environment, knowledge of stand-up comedy performance(s) and use of language. As for mixed contextual dimensions, results indicate that there are the mixtures of 2 and 3 contexts.

Regarding the audience’s viewpoints towards the funniness of humor production performed by the stand-up comedian, the study shows that humor relying on the mixture of 2 contexts (the physical-contextual dimension and the temporal-contextual dimension) and the mixtures of 3 contexts were rated as the most funny. Moreover, in audience’s views, the humorous effect can be caused by 4 broad reasons: the gestures and the stage persona of the comedian; the way in which the story is told; the shared basic knowledge between the audience and the comedian and the laughter of live audience in the stand-up comedy performance. Several of these causes, which are the gestures, the stage persona of the comedian and the laughter of live audience in the stand-up comedy performance, can be categorized into the physical-contextual dimension. And the shared basic knowledge between the audience and the comedian can be categorized into the experiential-contextual dimension. Keywords: Humor, Contextual dimensions, Stand-up comedy

(5)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธนส าเรจลลวงไดดวยความกรณาจากบคคลหลายทาน ผวจยขอกราบขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร. ทรงธรรม อนทจกร อาจารยทปรกษาวทยานพนธทกรณา ใหค าปรกษา และมอบค าแนะน าอนเปนประโยชนยงตอการแกไขปญหาและอปสรรคในการท าวทยานพนธฉบบน อกทงยงไดสละเวลาตรวจแกไขขอบกพรองของวทยานพนธนอยางเตมทและ เตมใจเสมอมา ผวจยขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร. วรษา กมลนาวน ประธานกรรมการวทยานพนธ และอาจารย ดร. มานนนท หรรกวทย กรรมการวทยานพนธทใหความกรณาตรวจแกไข และแนะน าแนวทางการท าวทยานพนธทเปนประโยชนตอวทยานพนธ

ขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร. นนทนา รณเกยรต ส าหรบค าแนะน าและความหวงใยทมตอผวจยตลอดมา ตลอดจนขอกราบขอบพระคณอาจารยในภาควชาภาษาศาสตร ทกทานทไดถายทอดความรอนเปนสวนส าคญใหผวจยไดน ามาปรบใชในการท าวทยานพนธน

ขอขอบพระคณพแพนและพบกทชวยแหลอ แนะน า ตลอดจนเปนก าลงใจส าคญในการท าวทยานพนธนใหส าเรจลงดวยด นอกจากน ผวจยขอขอบคณพๆ และเพอนๆ รหส 54 และ 55 ทกคนส าหรบความหวงใยและเปนก าลงใจทดแกผวจยเสมอ

ขอขอบคณบรษทพอดพานชทอนญาตใหผวจยใชขอมลในวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวในการศกษาครงน ขอบคณนองลและนองแดมทชวยประสานงานกบกลมตวอยาง และขอบคณนองๆ นกศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรทกคนทใหความรวมมอในการเกบขอมล

สดทายน ขอกราบขอบพระคณ คณพอ คณแม และคณอาทคอยสนบสนนดานการศกษา ตลอดจนคอยรบฟงปญหาและเปนก าลงใจทส าคญยงแกผวจยเสมอมา

นางสาววรรณนภา วงคปญญา

(6)

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย (1)

บทคดยอภาษาองกฤษ (3)

กตตกรรมประกาศ (5)

สารบญตาราง (9) บทท 1 บทน า 1

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคของงานวจย 6 1.3 แนวคดทฤษฎเบองตนทใชในงานวจย 6 1.4 ขอบเขตของการวจย 6 1.5 นยามศพทเฉพาะ 7 1.6 สญลกษณทใชในการถายถอดขอมล 8 1.7 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 8

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ 9

2.1 การศกษาเรองอารมณขน 9 2.1.1 แนวคดและทฤษฎเกยวกบตนก าเนดของอารมณขน 9 2.1.2 การศกษาหนาทของอารมณขน 13 2.1.3 การศกษาภาษาและกลวธในการกระตนอารมณขน 13

2.2 การศกษาอารมณขนในการแสดงตลกเดยว 15 2.3 บรบทกบการศกษาอารมณขน 17

(7)

บทท 3 วธการวจย 21

3.1 แหลงขอมลทใชในการวจย 21 3.2 การเกบขอมลทใชในการวจย 22

3.2.1 การเกบขอมลการกระตนอารมณขนจากวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยว 22 3.2.2 การเกบขอมลความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยว

กบระดบความข าขน 23

3.3 การวเคราะหขอมล 24 3.3.1 การวเคราะหมตบรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขน 25 3.3.2 การวเคราะหความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยว

เกยวกบระดบความข าขน 26

3.4 การน าเสนอขอมล 26

3.5 การสรป การอภปรายผล และการเสนอแนะ 27

บทท 4 ผลการวเคราะหมตบรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขน

และความคดเหนของผชมเกยวกบระดบความข าขน 28

4.1 ประเภทของมตบรบท 28 4.1.1 ประเภทของมตบรบทแบบเดยว 28

4.1.1.1 มตบรบทดานกายภาพ 29 (1) การแสดงอากปกรยา 29 (2) การใชอปกรณประกอบการแสดง 30 (3) บรบทดานกายภาพแบบผสม 32

4.1.1.2 มตบรบทดานล าดบเวลา 33 (1) การไขขอสงสย 34

(2) การหกเหประเดน 36 4.1.1.3 มตบรบทดานประสบการณ 37

(1) สภาพแวดลอมทาสงคม 38 (2) ความรในการใชภาษา 40 (3) ความรจากการชมการแสดงตลกเดยว 41

(8)

4.1.2 ประเภทของมตบรบทแบบผสม 42 4.1.2.1 การผสมกนของมตดานบรบทแบบ 2 บรบท 43

(1) การผสมกนของมตบรบทดานกายภาพและมตบรบทดาน ล าดบเวลา 43

(2) การผสมกนของมตบรบทดานล าดบเวลาและมตบรบทดาน ประสบการณ 46

4.1.2.2 การผสมกนของมตบรบทแบบ 3 บรบท 49 4.2 ความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบการกระตน

อารมณขน 51 4.2.1 ความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบ

ความข าขน 52 4.2.2 ความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบสาเหตของ

ความข าขน 55 บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ 58

5.1 สรป 58 5.2 อภปรายผล 60

5.2.1 การกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยวกบทฤษฎอารมณขน 60 5.2.2 การแสดงตลกเดยวกบสงคมไทย 61

5.3 ขอเสนอแนะ 62

รายการอางอง 63 ภาคผนวก

ภาคผนวก ก แบบสอบถามเพอส ารวจความคดเหน 71 ภาคผนวก ข เอกสารอนมตจรยธรรมการวจยในคน 77

ประวตผเขยน 78

(9)

สารบญตาราง

ตารางท หนา 3.1 ประเภทของมตดานบรบทแบบตางๆ ทมความสมพนธกบขอมลการกระตน

อารมณขนทปรากฏในแบบสอบถาม 24 3.2 เกณฑการแปลความหมายคาเฉลยของระดบความข าขน 26 4.1 การปรากฏของการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยวทเกดภายใตมตบรบท

แบบเดยว 29 4.2 การปรากฏของการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยวทเกดภายใตมตบรบท

แบบผสม 43 4.3 คาเฉลยระดบความข าขน และคาสวนเบยงเบนมาตรฐานของขอมลการกระตน

อารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยว 53 4.4 คาเฉลยระดบความข าขน และคาสวนเบยงเบนมาตรฐานของขอมลการกระตน

อารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม 54

1

บทท 1 บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา

อารมณขน (humor) ถอเปนปรากฏการณทางการสอสารประเภทหนงทมกเกดขนในการสนทนาของมนษย โดยมจดประสงคหลกเพอสรางความสนกสนาน (enjoyment) และความเฮฮา (hilarity) ใน ห ม ผ ร ว ม ส น ท น า (Beeman, 2000: 103; Scarpetta and Spagnolli, 2009: 1)โดยทวไปแลว ความสามารถในการสรางอารมณขนไมถอวาเปนพรสวรรค (gift) หรอความสามารถพเศษของแตละบคคลแตอยางใด เนองจากผคนไมวาจะอยในวยใด มเพศใด หรอมสถานะทางสงคมในลกษณะใด เขาเหลานนกสามารถใชถอยค าหรอแสดงพฤตกรรมทสรางความข าขนไดเสมอ นอกเหนอจากบรบทในชวตประจ าวนทคนเรากระตนอารมณขนตอกนแลว การสรางอารมณขนยงจดเปนอาชพประเภทหนงได นกแสดงโดยทวไป ไมวาจะเปนนกแสดงในภาพยนตรหรอนกแสดงตลกในกจกรรมหรอการแสดงเพอสรางความบนเทงตางๆ ลวนแลวถอวาเปนบคคลมออาชพทสามารถท าใหผฟงจ านวนมากรสกข าขนไปพรอมๆ กนได ในจ านวนนกแสดงมออาชพตางๆ เหลาน “นกแสดงตลกเดยว” (stand–up comedian) เปนนกเลาเรองตลกทมวธการสออารมณขนทนาสนใจหลายประการ กลาวคอ พวกเขาเปนผทมความช านาญในการเลาเรอง ตลอดจนมบคลกทเออตอการกระตนใหผฟงเกดอารมณขน เรองราวทนกแสดงตลกเดยวน ามาเลาในการแสดงแตละครงมกไมไดเปนเรองตลกทวไปทถกเลาเพยงเพอตองการเรยกเสยงหวเราะหรอสรางอารมณขนใหแกผชมเทานน ทวาเรองตลกเหลานนยงสอดแทรกไปดวยเนอหาหรอประเดนทมความจรงจงซงถกน ามาเลาในเชงขบขน (McIlvenny et al., 1992)

จรงอยทนกวชาการบางทานมองวา หนาทหลกของการกระตนอารมณขนมเพยงประการเดยวคอ การสรางความเพลดเพลนหรอความเฮฮา (Beeman, 2000: 103; Scarpetta and Spagnolli, 2009: 1) แตหากมองหนาททางการสอสารของอารมณขนในแงมมอนๆ แลว เราจะพบวา อารมณขนสามารถมหนาทหลกนอกเหนอไปจากนนอกหลายหลายประการ ยกตวอยางเชน หนาทควบคมทางสงคม หนาทสรางความเปนปกแผน (solidarity) หนาทหลกเลยงการแสดงอ านาจ หนาทปกปดประสบการณทนาอบอายในอดต และหนาทเยาแหย เปนตน (Hay, 2000; Bricker, 1980; Meyer, 2000; Holmes and Schnurr, 2005) เปนตน แมการศกษาเรองหนาทของอารมณขนจะมความนาสนใจ เนองจากท าใหเราทราบถงวตถประสงคของผพดในการกระตนอารมณขน แตผ วจยมความเหนวา ประเดนทมความส าคญไมย งหยอนไปกวากนอกประการหน งกคอ

2

การทผสอสารเขาใจตรงกนวา สงทสอสารกนอยนนเปนการกระตนอารมณขน ปจจยหนงทจะใหความกระจางวาผสนทนารบรอารมณขนรวมกนกคอบรบท กลาวไดวา บรบทมบทบาทส าคญทงในการกระตนอารมณขนของผพด และการรบรอารมณขนของผฟง (Scapetta and Spagnolli, 2009: 2; Glick, 2007: 293) ดวยเหตน ผวจยจงสนใจทจะศกษาวา การกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวแตละครงเกดขนภายใตบรบทใดบาง และบรบทเหลานนมบทบาทอยางไรในการกระตนอารมณขนโดยนกแสดงตลกเดยว

กอนทผวจยจะกลาวถงรายละเอยดเกยวกบการแสดงตลกเดยวในประเดนอนๆ ตอไป ในล าดบแรกน ผวจยขออธบายถงค านยามของค าวา “อารมณขน” กอน จากการรวบรวมค านยามของอารมณขนทนกวชาการหลายทานไดใหไว กลาวไดวา นกวชาการเหลานนไดใหค าอธบายเกยวกบอารมณขนเอาไวในหลายมมมอง โดยสามารถสรปไดเปน 3 มมมองดวยกน มมมองแรกเปนการให ค านยามอารมณขนโดยพจารณาจากจดยนของ “ผพด” นกวชาการในกลมนมองวา อารมณขนหมายถงสงใดกตามทผพดสอสารออกไปเพราะมองวานาขบขน (Winick, 1976; Pizzini, 1991) ส าหรบมมมองทสองเปนการใหค านยามอารมณขนในจดยนของ “ผฟง” ซงนกวชาการมองวา อารมณขนคอสงใดกตามทท าใหผฟงรสกข าขน (Coser, 1960; Norrick, 1993) และมมมองสดทายทพจารณาอารมณขนจากจดยนของทงผ พดและผฟงไปพรอมกน นกวชาการในกลมสดทายน ใหค านยามของอารมณขนวาหมายถง การกลาวถอยค าใดกตามของผพดเพอกระตนความข าขน และผ ฟ งรบร (perceive) ถงการกระตนความข าขนนน เชนกน (Holmes and Marra, 2002: 67) ทงนเนองจากอารมณขนทผวจยเลอกศกษาเกดขนในบรบททเปนการสนทนา ดงนน ผวจยจงเหนวา การใหค านยามในมมมองสดทายมความเหมาะสมมากทสด เพราะค านยามดงกลาวสอดคลองกบขอมลการกระตนอารมณขนในงานวจยน ยกตวอยางเชน เมอผพดเลาเรองตลกเพอตองการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยว ผฟงมกจะมการตอบกลบอารมณขนของผพดดวยเสยงหวเราะ เสยงหวเราะในการตอบกลบอารมณขนนเองทเปนตวชวด (indicator) วา ผฟงรบรถงอารมณขนท ผพดตองการสอ

เทาทผวจยไดรวบรวมการใหค านยามของ “การแสดงตลกเดยว” (stand-up comedy) จากการศกษาของนกวชาการหลายทาน (Mintz, 1985; Brodie, 2008; Schwarz, 2010) เราอาจสรปไดวา การแสดงตลกเดยวเปนการแสดงตลกประเภทหนงทมผแสดงหรอผพดเพยงคนเดยว ยนแสดงบนเวทเพอกระตนอารมณขนใหกบผชมดวยอปกรณเพยงชนดเดยวเทานน นนคอ ไมโครโฟน การเลาเรองตลกของนกแสดงตลกเดยวมลกษณะเปนการสนทนา กลาวคอ นกแสดงเปนผสนทนาฝายหนง ในขณะทผชมการแสดงถอวาเปนผรวมสนทนาอกฝายหนง ทวาโดยธรรมเนยมแลว ผชมจะม

3

สวนรวมในการสนทนาดวยการหวเราะเปนหลกเทานน หรอในบางกรณ อาจมการสนทนาผลดสนๆ ระหวางนกแสดงกบผชมกยอมได แตมกไมเกดขนบอยนก

การแสดงตลกเดยวมววฒนาการมาจากการแสดงตลกหลากหลายรปแบบทใหความบนเท งแกสาธารณชนในทวปย โรปต งแตชวงยคกลาง (Middle Ages) เรอยมาจนปจจบน อาท การแสดงตลกประเภท jester (ซงหมายถง การแสดงตลกทนกแสดงเลาเรองตลกเพอสรางความข าขนใหแกชนชนปกครองในยคกลาง) และการแสดงตลกประเภท clown (ในการแสดงตลกประเภทน นกแสดงตลกจะแตงตวแปลกประหลาด สวมจกสแดงครอบจมก และแสดงทาทางตางๆ เพอใหผชมหวเราะ) การแสดงตลกเหลานไดพฒนามาเปนการแสดงตลกเดยวในชวงยคสงครามโลกครงท 2 (McIlvenny et al., 1992: 226) ในชวงเวลาดงกลาว การแสดงตลกเดยวยงคงไมเปนทนยมในหมสาธารณชนทวไปมากนก จนกระทงในชวงทศวรรษท 1990 การแสดงตลกเดยวไดรบความนยมเปนอยางมากในสงคมองกฤษและสงคมอเมรกน คนทวไปสามารถรบชมการแสดงประเภทนไดจากหลากหลายชองทาง เปนตนวา โทรทศน วดทศน และการชมการแสดงสดตามคลบหรอโรงละครตางๆ (McIlvenny et al., 1992: 226) ส าหรบการแสดงตลกเดยวในประเทศไทย เทาทผวจยสบคน พบวา การแสดงประเภทนเรมเปนทรจกและไดรบความนยมจากประชาชนทวไปจากการแสดงของนกแสดงตลกเดยวทมนามวา อดม แตพานช ซงเขาเรมเปดการแสดงเปนครงแรกในป พ.ศ. 2538 จนถงการแสดงครงลาสด (เมอป พ.ศ. 2558) ฉะนนกลาวไดวา อดม แตพานช เปนผรเรมการแสดงตลกเดยวเปนบคคลแรกในสงคมไทย (อจฉรา, 2541) และการแสดงของเขายงไดรบความนยมสงสดจากสาธารณชนทวไป (ไทยรฐออนไลน, 2558)

เมอเปรยบเทยบการศกษาอารมณขนในการแสดงตลกเดยวกบการศกษาอารมณขนในการสนทนาทเกดขนในชวตประจ าวน (เชน การแสดงอารมณขนระหวางเพอนรวมงานซงเปนการสนทนาในบรบทแบบกงทางการและ/หรอแบบเปนทางการ (Holmes and Marra, 2002; Schnurr and Chan, 2011; Holmes and Schnurr, 2005; Robinson and Smith-Lovin, 2001;) ห ร อ การสนทนาระหวางบคคลทมความสนทสนมกนในสถานการณการสอสารแบบไมเปนทางการ (Hui, 1999; Hay, 2000; Bell, 2008; 2009; Boxer and Cortés-Conde, 1997; Priego-Valverde, 2009)) ผวจยพบวา การศกษาอารมณขนในการแสดงตลกเดยวมจ านวนนอยกวาเปนอยางมาก อยางไรกด เทาทผานมา นกวชาการกไดศกษาเกยวกบการแสดงตลกเดยวเอาไวหลากหลายลกษณะ เปนตนวา การศกษาโครงสรางของการแสดงตลกเดยว (Rutter, 1997) การศกษากลวธทางภาษาทนกแสดงตลกเดยวใชในการเลาเรอง (Schwarz, 2010; Adetunji, 2013; Hassaine, 2014) และการศกษาบทบาทของการสลบภาษาในการแสดงตลกเดยว (ในสงคมผใชภาษาคลโอลแบบฮาวาย (Hawai’ian Creole)) (Furukawa, 2007) ถงแมวาการศกษาเกยวกบการแสดง

4

ตลกเดยวจะมหลากหลายประเดนใหคนควา แตผวจยสงเกตวา ในสงคมไทย ยงมผศกษาเกยวกบอารมณขนในการแสดงประเภทนคอนขางนอย งานวจยทพบมกเปนเพยงการศกษาเกยวกบตนก าเนดและกลวธทางภาษาในการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยว (Rukroum, 2012) และการศกษาการรบรและการเขาใจในมขตลกของนกแสดงตลกเดยวตามแนวทางดานนเทศศาสตร (อจฉรา ยตตานนท, 2541) เทานน

ตวอยางการศกษาเกยวกบอารมณขนในการแสดงตลกเดยวเรองตางๆ ทกลาวมาขางตน ลวนถอวาเปนหวขอทนาสนใจ แตผวจยเหนวา ยงมอกหนงหวขอทควรน ามาพจารณา อกท งยงมผสนใจศกษาไมมากนก นนคอ บทบาทของบรบท (role of context) ในการกระตนอารมณขน บรบทเปนปจจยทมความส าคญตอการสรางหรอกระตนอารมณขนโดยผพด รวมทงการรบรหรอ การตความอารมณขนโดยผฟง (Xu, 2012: 2) นกวชาการทานหนงทศกษาบทบาทของบรบทใน การกระตนอารมณขนคอ ซ (Xu, 2012) เธอไดเปรยบเทยบบทบาทของบรบทในการกระตน อารมณขนในรายการตลกสถานการณ (situation comedy) ของสงคมอเมรกนและสงคมจน และไดจ าแนกประเภทของบรบท (ในการกระตนอารมณขน) ออกเปน 3 มต อนไดแก มตบรบทดานกายภาพ (physical contextual dimension) ทหมายถง ปจจยตางๆ ทเราสามารถรบรผานสรรพสงทางกายภาพไมวาจะเปนการมองเหน การไดยน หรอการรบรในลกษณะอนๆ ประเภทตอมาคอ มตบรบทดานล าดบเวลา (temporal contextual dimension) บรบทประเภทนหมายถง ล าดบเวลาของ (sequence of time) ของเหตการณ และ/หรอการกลาวถอยค ากระตนอารมณขน สวนประเภทสดทายคอ มตบรบทดานประสบการณ (experiential contextual dimension) ทหมายถง ปจจยทางสงคมดานตางๆ ทสมพนธกบผพดและผฟงซงพวกเขาเคยประสบและยงคงจ าได เชน วฒนธรรม บคลก และโลกทศน เปนตน ผลการวจยดงกลาวชใหเหนถงความแตกตางทางวฒนธรรมในการกระตนอารมณขนของทงสองสงคมในหลายประเดน เชน อารมณขนทเกดขนภายใตอทธพลของมตบรบทดานล าดบเวลาปรากฏในรายการตลกสถานการณของสงคมอเมรกนมากกวาสงคมจน เปนตน เมอพจารณางานวจยดงกลาวเปนพนฐาน ผวจยจงตองการศกษาวา การกระตนอารมณขนในบรบทของการสนทนาในสงคมไทยจะเกดขนภายใตมตบรบทประเภทใดไดบาง

อนง ผวจยตงขอสงเกตวา เราสามารถศกษาเกยวกบบทบาทของมตบรบทในการสนทนาเพอกระตนอารมณขนตามแนวทางของซในลกษณะยอยอนๆ ตอไปไดอก แมวากรอบ การวเคราะหของซจะไดรบการออกแบบมาเพอใชกบขอมลการกระตนอารมณขนจากการแสดงตลกสถานการณ แตผวจยกลบมองวา กรอบดงกลาวสามารถน ามาใชกบการวเคราะหขอมลจากการแสดงตลกเดยวไดเชนกน อยางไรเสย การแสดงตลกทง 2 ลกษณะดงกลาวตางกจดเปนการปฏสมพนธดวยการพดเชนเดยวกน จะมความแตกตางทเหนเดนชดกเพยงวา การสนทนาในรายการตลกสถานการณ

5

เปนการสอสารระหวางบคคล (interpersonal communication) ในขณะทการสนทนาในการแสดงตลกเดยวเปนการพดคนเดยว (monologue) และการแสดงตลกสถานการณอาจมผสรางอารมณขน (นกแสดง) ไดมากกวา 1 คน ซงตางไปจากการแสดงตลกเดยวทโดยนยามแลวมนกแสดงเปนผสรางอารมณขนแตเพยงผเดยว ทงน เพอแสดงใหเหนถงความเปนไปไดวา เราสามารถน าแนวทางการวเคราะหเรองมตบรบทของซมาใชอธบายอารมณขนในการแสดงตลกเดยว ในเบองตนน ผวจยขอยกตวอยางการกระตนอารมณขน (จากวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวของนกแสดงทชอวา อดม แตพานช) ทสามารถวเคราะหไดดวยดวยมตบรบทดานกายภาพ (ซงเปนมตบรบทประเภทหนง) ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางท 1 หลงจากการประกาศชอของนกแสดงตลกเดยวทจะขนมาท าการแสดง โนตไดเดนขนเวท และแสดง

อากปกรยาทกระตนความข าขน

1 โนต: #นกแสดงตลกเดยวเดนโบกมอใหกบผชม หลงจากนน เขาหยดเดนตรงกลางเวท และ → 2 /ยนยมแบบเขนอาย\# 3 ผชม: /[เสยงหวเราะ]\

ในตวอยางท 1 หากเราใชแนวคดของซเรองมตบรบทมาวเคราะห สามารถอธบายไดวา การยมแบบเขนอายของนกแสดงตลกเดยวคอสงทสรางความข าขนใหกบผชม อากปกรยาทกระตนอารมณขนดงกลาวเปนสงทเกดขนภายใตมตบรบทเชงกายภาพ กลาวคอ ผชมรบรถงความข าขนทนกแสดง สอออกมาผานการมองเหนอากปกรยาทเขากระท า

จากการทบทวนผลการศกษาตางๆ ท เกยวของ และการตงขอสงเกตของผวจย ตามทกลาวไปแลวขางตน ผวจยมความสนใจทจะศกษาบทบาทของมตบรบทในการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยว โดยเนนพจารณาวา เราสามารถจ าแนกประเภทยอยของมตบรบททง 3 ประการตามการจ าแนกของซตอไปไดอยางไรอกบาง รวมไปถงมตบรบทเหลานนมบทบาทใน การกระตนอารมณขนอยางไร ผลของการศกษาในประเดนขางตนจะเปนตวบงชใหเราทราบวา การกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวเกดขนภายใตมตดานบรบทแบบใด และบรบทเหลานนมบทบาทอยางไรในการกระตนอารมณขน อยางไรกด แมเราจะทราบวา การกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวสามารถมความสมพนธกบมตบรบทแบบใดไดบาง ทวาขอคนพบดงกลาวอาจไมสามารถอธบายครอบคลมถงประเดนทวา ผชมรสกข าขนตอการกระตนอารมณขนทเกดขนภายใตมตบรบทแบบตางๆ แตกตางกนหรอไม ดงนน ผวจยจงสนใจศกษาวา จากการชมวดทศนบนทก

6

การแสดงตลกเดยว ผชมมความรสกข าขนมากนอยเพยงใดตอการกระตนอารมณขนทเกดขนภายใตมตบรบทแบบตางๆ

ในการศกษาครงน ผวจยเกบขอมลการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวทชอวา “อดม แตพานช” หรอเปนทรจกอยางแพรหลายดวยชอเลนวา โนต หรอ โนต อดม สาเหตท ผวจยเลอกเกบขอมลการกระตนอารมณขนจากนกแสดงทานน เนองจากเขาเปนผบกเบกการแสดงตลกเดยวในสงคมไทยเปนคนแรก (วรรณขวญ พลจนทร , 2549) อกทงยงไดรบความนยมสงสดจากสาธารณชน (“อดม แตพานช”, 2558) หากลองคนหาบนทกการแสดงของเขาในเวบไซตยทป (YouTube) จะพบวา บางคลปการแสดงตลกเดยวของโนต อดม มผเขาชมจ านวนมากนบลานครง (อนโตรเนชน, 2553) จ านวนการเขาชมบนทกการแสดงทมากมายนเองเปนตวชวดความนยมของคนทวไปทมตอนกแสดงคนดงกลาวไดอยางชดเจน ดงนน ผวจยจงมความเหนวา การกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวทานนถอเปนแหลงขอมลทสามารถน ามาศกษาในประเดนการจ าแนกประเภทของมตบรบทประเภทตางๆ และความคดเหนของผชมเกยวกบระดบความข าขนไดอยางนาสนใจ

1.2 วตถประสงคของงานวจย

1. เพอจ าแนกประเภทของมตบรบทแบบตางๆ ทมบทบาทในการกระตนอารมณขนใน

การแสดงตลกเดยวในสงคมไทย 2. เพอวเคราะหความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบ

ความข าขนในการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยว 1.3 แนวคดทฤษฎเบองตนทใชในงานวจย

1. แนวคดเรองอารมณขน (Holmes and Marra, 2002; Holmes and Schnurr, 2005)

2. แนวคดเรองมตบรบท (Xu, 2012)

1.4 ขอบเขตของการวจย

1. ผวจยศกษาขอมลการกระตนอารมณขนจากวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวของนกแสดงทชอวา อดม แตพานช ทงหมด 5 บนทกการแสดงจากจ านวนบนทกการแสดงทงหมด 13

7

บนทกการแสดง ไดแก บนทกการแสดงครงท 3 (“อดม การชาง” ซงท าการแสดงในป พ.ศ. 2540)บนทกการแสดงครงท 5 (“ฉายเดยว” ซงท าการแสดงในป พ.ศ. 2545) บนทกการแสดงครงท 6 (“ตดหมก” ซงท าการแสดงในป พ.ศ. 2546) บนทกการแสดงครงท 9 (“เดยว 8” ซงท าการแสดงในป พ.ศ. 2553) และบนทกการแสดงครงท 11 (“เดยว 9: สนก สนต อหงสา” ซงท าการแสดงในป พ.ศ. 2554) (ดรายละเอยดในตอนท 3.1)

2. ขอมลการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวทศกษาในการวจยนตองเกดขนเฉพาะในการเลาเรองแบบพดคนเดยว (monologue) ของนกแสดงเทานน ผวจยไมพจารณาการกระตนอารมณขนในรปแบบอนๆ ของนกแสดง อาท การรองเพลง หรอการเดนไปสนทนากบผชมดานลางเวท เปนตน นอกจากน การกระตนอารมณขนของนกแสดงตองไดรบการตอบสนองจากผชมเพอแสดงออกถงความรสกข าขนดวยการหวเราะเทานน

3. ผวจยไมศกษาการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวในประเดนทเกยวของกบการเมอง และเหตการณความไมสงบในประเทศ ตลอดจนประเดนทมความลอแหลมอนๆ

4. ผวจยศกษาความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบความข าขนในการกระตนอารมณขนโดยนกแสดงตลกเดยวจากขอมลการตอบแบบสอบถามของ กลมตวอยางเทานน

1.5 นยามศพทเฉพาะ

1. “การแสดงตลกเดยว” (stand-up comedy) หมายถง การแสดงตลกทมผแสดงเพยงคนเดยวท าการแสดงบนเวทโดยการเลาเรองตางๆ รวมไปถงการแสดงพฤตกรรม และ/หรอการใชอปกรณอนใดประกอบการแสดงเพอกระตนอารมณขนของผชม

2. “นกแสดง” “นกแสดงตลกเดยว” “โนต” หรอ“โนต อดม” หมายถง นกแสดงตลกเดยวทชอวา อดม แตพานช

3. “ผชม” และ/หรอ“ผชมการแสดง” หมายถง ผชมหรอผฟง (audience) ทรบชมรบฟงการแสดงตลกเดยวในขณะทนกแสดงก าลงท าการแสดง

4. “อารมณขน” (humor) หมายถง ความรสกข าขนทผพดสอออกมา และผฟงแสดงออกวารบรถงความข าขน (ทสอโดยผพด) โดยการหวเราะ ซงสะทอนผานชองทางการสอสารตางๆ ไมวาจะเปนถอยค า (utterance) หรอการแสดงพฤตกรรมในรปแบบอนๆ เปนตน

5. “มตบรบท” คอ บรบทแบบตางๆ ซงจ าแนกออกเปนเปน 3 มต ไดแก มตบรบทดานกายภาพ มตบรบทดานล าดบเวลา และมตบรบทดานประสบการณ

8

1.6 สญลกษณทใชในการถายถอดขอมล

ผวจยประยกตหลกการถายถอดขอมลจากโฮลมสและสตบบ (Holmes and Stubbe, 2003) ช เน อ ร แ ล ะช าน (Schnuur and Chan, 2011) แ ล ะม ล ล าน (Mullany, 2011) ซ งมรายละเอยดดงตอไปน

การลงเสยงต าทายพยางค (.) การหยดพกประมาณ 1-2 วนาท (-) การหยดพกนานกวา 2 วนาท (???) ถอยค าทจบใจความไมได ((ขอมล)) ค าอธบายเพมเตม #ขอมล# ค าอธบายอากปกรยาของนกแสดงตลกเดยวทใชกระตนอารมณขน @ขอมล@ การเลยนเสยงบคคลอนของนกแสดงตลกเดยวท ใชกระตน

อารมณขน [เสยงหวเราะ] เสยงหวเราะของผชมทแสดงออกถงความข าขน […] สวนทผวเคราะหละไว .../ขอมล\... ถอยค าทเกดขนพรอมกนในผลดทตอกน .../ขอมล\... ขอมล: การพดลากเสยง ขอมล ถอยค า และ/หรออากปกรยาของนกแสดงตลกเดยวทใชกระตน

อารมณขน 1.7 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ชวยใหทราบถงประเภทยอยของมตบรบทประเภทตางๆ ทมบทบาทในการแสดงอารมณขนของนกแสดงตลกเดยว

2. ชวยใหทราบความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวทมตอการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยว

3. เปนแนวทางในการศกษาบรบทในการสนทนาในแงมมอนๆ ตอไป

9

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

ในการน ผวจยไดรวบรวมแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของกบการศกษาเรอง

อารมณขน การกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยว และการศกษาบรบทในการสนทนามาไว ซงมรายละเอยดดงตอไปน

2.1 การศกษาเรองอารมณขน

การศกษาเรองอารมณขนเปนสงทนกวชาการจากหลากหลายแขนงใหความสนใจศกษา

เอาไว เปนตนวา การศกษาอารมณขนตามแนวทางของสาขาจตวทยา สาขามานษยวทยา สาขาสงคมวทยา และสาขาภาษาศาสตร อยางไรกด ผวจยจะขออธบายถงการศกษาอารมณขนในมมมองทสมพนธกบการใชภาษาหรอการศกษาตามแนวทางของภาษาศาสตรเปนหลก โดยจะแบงประเดนใน การอธบายออกเปน 3 ประเดน ไดแก การศกษาตนก าเนดของอารมณขน การศกษาหนาทของอารมณขน และการศกษาภาษาในการกระตนอารมณขน

2.1.1 แนวคดและทฤษฎเกยวกบตนก าเนดของอารมณขน

อารมณขนเปนสงทอยคกบสงคมมนษยมาทกยคทกสมย และเปนประเดนทนกปราชญและนกวชาการแขนงตางๆ ไดใหความสนใจศกษามาเปนเวลาชานานแลว การศกษาอารมณขนมทมาตงแตสมยกอนครสตกาล เปนตนวาเพลโต (Plato, n.d. อางถงใน Attardo, 1994: 18) ไดอธบายถงตนก าเนดของอารมณขนไววา อารมณขนเกดจากการผสมกนของอารมณทหลากหลายของมนษย (ยกตวอยางเชน การผสมกนของความสขและความเจบปวด) นอกเหนอจากศกษาอารมณขนของเพลโตแลว ยงปรากฏการศกษาทมาของอารมณขนของนกปราชญ ในอดตทหางไกลอกหลายทาน (Perks, 2012: 119) ซงมทงทมองวา ความข าขนเกดจากการเลยนแบบ (imitation) ลกษณะทผดปกตหรอเบยงเบนไปจากพฤตกรรมทเปนปกตวสยของมนษย (Aristotle, n.d. อางถงใน Attardo, 1994: 19) หรอเกดจากการการน าเอาความพกลพการ (deformity) ตลอดจนความต าตอย (baseness) บางประการของบคคลอนมาลอเลยนใหเกดความข าขน (Cicero, n.d. อางถงใน Attardo, 1994: 27) นอกจากน นกปราชญบางทานยงมองวา อารมณขนมทมา ทหลากหลาย เชน อารมณขนทเกดจากการใชค าพด (saying) ความโกรธ (anger) หรอความเขนอาย (timidity) (Quintilian, n.d. อางถงใน Attardo, 1994: 30) เปนตน

10

หลงจากการศกษาเกยวอารมณขนในชวงเรมแรกดงกลาว กมผศกษาอารมณขนเรอยมาอยางตอเนอง กระทงเมอเขาสชวงยคสมยใหม (Modern Age) ทปรากฏทฤษฎในการอธบายทมาหรอตนก าเนดของอารมณขน 3 ทฤษฎ ไดแก ทฤษฎความไมเขากน (incongruity theory) ทฤษฎความเหนอกวา (superiority theory) และทฤษฎการปลดปลอย (release theory) ทฤษฎเหลานไดรบการยอมรบจากนกวชาการทศกษาอารมณขนอยางกวางขวาง คานท (Kant, 1790) และโชเปนฮาว (Schopenhauer, 1819) ถอเปนนกวชาการรายแรกๆ ทน าทฤษฎความไมเขากน (Attardo, 1994: 47; Morreall, 2014: 125) มาใชพจารณาอารมณขน นกวชาการทง 2 ทานนมองวา อารมณขนของคนเราเกดจากการรบรถงความไมเขากนของสง 2 สง นนคอ ความไมเขากนของสงทเราคาดหวงไวกบสงทเกดขนจรง หลกการของทฤษฎความไมเขากนดงกลาวไดรบการสนบสนนจากนกวชาการจ านวนไมนอยทศกษาตนก าเนดของอารมณขน (อาท Schurcliff, 1968; Deckers and Divine, 1981) ผวจยขอยกตวอยางอารมณขนทเกดจากความไมเขากนในกรณทผชายแตงกายและแสดงอากปกรยาเลยนแบบผหญง (ซงเราสามารถพบเหนไดบอยครง เชน ในรายการตลกทางโทรทศน) หากวเคราะหตามมมมองของทฤษฎความไมเขากนแลว จะสามารถอธบายไดวา สาเหตทผพบเหนสถานการณดงกลาวรสกข าขน เนองมาจากผคนในสงคมโดยทวไปมกคาดหวงวา ผชายควรมความเขมแขง ดงนน จงควรแสดงอากปกรยาทสะทอนบคลกดงกลาว เมอเหนถงความไมเขากนกนระหวางบคลกภายนอกของผชายทแตงกายและท ากรยาเลยนแบบผหญงกบสงทผชายควรแสดงออก จงอาจสงผลใหผพบเหนอดไมไดทจะหวเราะหรอแสดงความรสกข าขนออกมา

นกวชาการทสนบสนนทฤษฎความเหนอกวาเพออธบายถงตนก าเนดของอารมณขนมองวา อารมณขนของมนษยมทมาจากความรสกวาตนเองมชยชนะ และ/หรอรสกถงความเหนอกวาผอนของตวเองเมอน าบคคลเหลานนมาเปรยบเทยบกบตนเอง (Hobbes, 1651; Feinberg, 1978; Morreall, 1982) ตวอยางท เราอาจพบเหนไดในชวตประจ าวน เชน กรณท พอแมหรอผปกครองเกดความรสกข าขนกบค าพดหรอการกระท าทขาดประสบการณ (ignorant) ของบตรหลาน การกระท าขางตนของเดกเปนสงซงพอแมหรอผปกครองมองวา เดกกระท าลงไปเพราะความไมร ทงนเมอพอแมหรอผปกครองน าการกระท าดงกลาวของบตรหลานมาเปรยบเทยบกบความสามารถในการใชภาษา ตลอดจนการเลอกกระท าหรอไมกระท าสงตางๆ ของตนเอง จงมผลใหพอแมหรอผปกครองเหลานนรสกถงความเหนอกวาของตนเองทมตอบตรหลาน ซงสามารถน ามาสการเกดอารมณขนได (Meyer, 2000: 314)

นอกจากการอธบายตนก าเนดของอารมณขนตามแนวทางของทฤษฎทงสองขางตนแลว ยงมนกวชาการทสนบสนนทฤษฎการปลดปลอย ซงเปนอกหนงทฤษฎทใชศกษาตนก าเนดของอารมณขน ตามมมมองของทฤษฎน อารมณขนมทมาจากความกดดนในระบบประสาท

11

(nervous system) ของคนเราทถกปลดปลอยออกมาดวยการหวเราะ (Shaftesbury, 1709; Spencer, 1911; Freud, 1974) แชฟทสเบอร (Shaftesbury, 1709 อางถงใน Morreall, 2009: 16) เปนนกวชาการคนแรกทอธบายวา เสยงหวเราะ (laughter) คอการปลดปลอย แนวคดดงกลาวของเขาไดรบการขยายความตอโดยนกวชาการหลายทานในเวลาตอมา อาท สเปนเซอร (Spencer, 1911) และฟรอยด (Freud, 1974) สเปนเซอรมองวา คนเรามกแสดงอารมณผานการกระท า ทางกายภาพเพอเปนการปลดปลอยพลงงานทถกสะสมเอาไวในรางกาย ยกตวอยางเชน เมอรสกโกรธ คนเรามกจะก ามอแนน การหวเราะกเชนเดยวกนทถอเปนการกระท าอยางหนงเพอปลดปลอยพลงงานทถกสะสมไว ในบรรดาแนวคดของนกวชาการทน าเสนอเกยวกบทมาของอารมณขนตามหลกการของทฤษฎการปลดปลอย เราอาจกลาวไดวา แนวคดของฟรอยด (Freud, 1974) เปนทรจกและมชอเสยงมากทสด ฟรอยดไดศกษาทมาของอารมณขน (หรอท เขาเรยกวา เสยงหวเราะ (laughter)) จากสถานการณการกระตนอารมณขน 3 ลกษณะ ไดแก การเลาเรองตลก การแสดงทาทางของตวตลก และการกระตนอารมณขนในลกษณะทวไป ในสถานการณการกระตนอารมณขนทง 3 ประเภทน การหวเราะสามารถเทยบเทากบการปลดปลอยพลงงานในระบบประสาททถกสะสมเอาไวเกนความจ าเปน (superfluous energy) (Morreall, 2009: 18)

ทฤษฎเกยวกบอารมณขนทผวจยไดสรปไวขางตนไดรบการสนบสนนจากนกวชาการจากหลากหลายสาขาวชาดวยกน กลาวคอ ทฤษฎความไมเขากนมกใชอธบายทมาของอารมณขนตามมมมองดานจตวทยาการรบร ทฤษฎความเหนอกวามกถกน าไปวเคราะหตนก าเนดของอารมณขนตามหลกการดานสงคมศาสตร และทฤษฎการปลดปลอยมกใชศกษาบอเกดของอารมณขนตามแนวทางดานจตวเคราะห (psychoanalysis) (Attardo, 1994: 47) นอกจากทฤษฎทง 3 ขางตนซงไดรบการน าเสนอจากนกวชาการในสาขาวชาตางๆ แลว ในทางภาษาศาสตรกมนกวชาการทน าเสนอทฤษฎซงใชอธบายทมาของอารมณขนเอาไวเชนกน นนคอ “ทฤษฎอรรถบทแหงอารมณขน” (script-based semantic theory of humor หรอ SSHT) (Raskin, 1985) ทฤษฎนมความสมพนธหลายประการกบทฤษฎความไมเขากน รสกน (Raskin, 1985) ผน าเสนอทฤษฎน เนนอธบายถงทมาของอารมณขนตามมมมองทางอรรถศาสตร (semantics) เขามองวา เรองตลกมกปรากฏการใชรปภาษาซงมความหมายทความก ากวม (ambiguity) และมความขดแยง (contradiction) เขาเรยกความความก ากวมและความขดแยงดานความหมายขางตนวา “ความขดแยงของตวบท” (script opposition) “ตวบท” (script) ในทน หมายถง “รปภาษาทถกตความในเรองตลก” ดงนน ความขดแยงของตวบทตามมมมองของรสกน จงหมายถง ความขดแยงในการตความรปภาษาทใชในเรองตลกนนเอง การใชภาษาทมความหมายก ากวมมผลใหผอานหรอผฟงเรองตลกตความความหมายของรปภาษาผดเมอไดอานหรอฟงเรองตลกในคราวแรก เมอเขาเหลานนทราบวาตนเองตความรป

12

ภาษาผดไป ท าใหพวกเขาตองกลบมาตความเรองตลกอกครง การตความเรองตลกในครงตอมานเองทมกท าใหผอานหรอผฟงคนพบความขดแยงของตวบททเกดขน ซงเปนทมาของการเกดความรสกข าขน ผวจยขอยกตวอยางเรองตลกทความขดแยงของตวบท ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางท 1 นกทองเทยวสอบถามชาวบานเรองผมชอเสยงของเมองทตนเองก าลงเยยมชมอย “Any big men born round here?” a tourist asked in a condescending voice. “No,” responded the native. “Best we can do is babies. Different in the city, I suppose.” (‘มคนดง (หรอคนทมรปรางใหญโต) เกดในเมองนบางไหม’ นกทองเทยวถามขนดวยน าเสยงเยอหยง ‘ไมม’ ชาวบานตอบกลบ ‘สงดทสดทเราท าไดคอการใหก าเนดเดกทารก ฉนเดาวา คนในเมองคงแตกตางไปจากนสนะ’) (Raskin, 1979: 333)

ในตวอยางท 1 การใชภาษาทมความก ากวมปรากฏในค าวา “big” ทหมายถงไดทงขนาด (size) กบความมชอเสยง (fame) ความข าขนของเรองตลกดงกลาวเกดจากการตความความหมายค าวา “big men” ของผฟง (ชาวบาน) ทแตกตางจากความหมายทนกทองเทยวตองการสอออกมา กลาวคอ ชาวบานตความค าดงกลาววาหมายถง คนทมรปรางใหญโต ในขณะทนกทองเทยวตความวา หมายถง บคคลทมชอเสยง เราทราบไดวาชาวบานตความค าวา “big men” ผดไปจากถอยค าทวา “Best we can do is babies” ซงมความหมายวา ‘สงดทสดทเราท าไดคอการใหก าเนดเดกทารก’ การตความผดไปนเองทกอใหเกดความขดแยงของตวบทขน เมอผอานทราบถงความขดแยงของตวบทดงกลาว กมแนวโนมท าใหพวกเขาเหลานนรสกข าขนในความใสซอของชาวบาน

ในเวลาตอมา อททาโดและรสกน (Attardo and Raskin, 1991) ไดพฒนา ตอยอดทฤษฎอรรถบทแหงอารมณขนจนกอใหเกด “ทฤษฎทวไปของภาษาสออารมณขน” (general theory of verbal humor หรอ GTVH) ทฤษฎดงกลาวสามารถน ามาใชวเคราะหองคประกอบของเรองตลกไดทงหมด 6 ประการ อนไดแก รปภาษา (language) กลวธในการบรรยาย (narrative strategy) เปาหมายในการลอเลยน (target) สถานการณ (situation) กลไกทางตรรกะ (logical mechanism) และความขดแยงของตวบท (script opposition) ทฤษฎทวไปของภาษาสออารมณขนไดเพมขอบเขตการอธบายองคประกอบของเรองตลกอก 4 ประการ (ไดแก กลวธในการบรรยาย เปาหมายในการลอเลยน สถานการณ และกลไกทางตรรกะ) ทนอกเหนอไปจากองคประกอบเรอง รปภาษาและความขดแยงของตวบททรสกนเคยเสนอไวในทฤษฎอรรถบทแหงอารมณขน

13

2.1.2 การศกษาหนาทของอารมณขน

อารมณขนทเกดขนในการสนทนาของคนเรามบทบาทหรอมหนาททางการสอสารไดหลากหลายประการ (Graham, et al., 1992: 161) เทาทผานมา การศกษาหนาทของอารมณขน (function of humor) สามารถกระท าไดในหลายบรบทไมวาจะเปนในบรบทของ การสนทนาทวไป (Meyer, 2000) หรอในบรบทการสนทนาระหวางกลมเพอนทมความสนทสนมกน (Hay, 2000) ตลอดจนการสนทนาระหวางเพอนรวมงาน (Apte, 1985; Bradney, 1957; Holmes and Marra, 2002; Vivona, 2014)

การศกษาหนาทของอารมณขนเปนประเดนทนกวชาการใหความสนใจศกษาอยมากพอสมควร จากการทบทวนการวจยในประเดนดงกลาว ผวจยพบวา อารมณขนมหนาททางการสอสารอนหลากหลาย (ยกตวอยางเชน หนาทในการลงโทษทางสงคม หนาทในการควบคมบคคลอน หนาทในการสรางความเปนมตร หนาทในการแสดงอ านาจ หนาทในการเยาแหย หรอหนาท ในการเปนเครองมอวดอารมณ เปนตน) หากพจารณาในภาพกวาง เราอาจจ าแนกหนาทของอารมณขนออกเปน 2 ประเภทหลกๆ ไดแก หนาทในการสรางความเปนเอกภาพ (unification) ระหวางผกระตนกบผฟงอารมณขน และหนาทในการแบงแยก (division) ระหวางผกระตนอารมณขนกบผฟงอารมณขน (Meyer, 2000; Miczo, 2014) อารมณขนทท าหนาทสรางความเปนหนงเดยวกนระหวางผกระตนและผฟงอารมณขนเปนสงทแสดงถงความสมพนธอนดระหวางบคคลทง 2 ฝาย ตลอดจนเปนการแสดงถงความเปนพวกพองเดยวกนของบคคลเหลานน สวนหนาทของอารมณขนประเภท การแบงแยกเปนการสรางความแตกตาง (distinction) ระหวางผ กระตนกบผ ฟงอารมณขน หรอระหวางผกระตนกบบคคล (หรอกลมบคคล) อนในสงคม หนาทในการแบงแยกนยงหมายรวมถงการใชอารมณขนเพอใชควบคมหรอแกไขพฤตกรรมของผอน ตลอดจนการสรางและรกษาขอบเขตทางสงคม (social boundary) ระหวางผพดและผฟง (Miczo, 2014) อกดวย

2.1.3 การศกษาภาษาและกลวธในการกระตนอารมณขน

นกวชาการหลายทานมความเหนสอดคลองกนวา อารมณขนเปนปรากฏการณการสอสารทจ าเปนตอการด าเนนชวตของผคนในทกสงคม เพราะหากปราศจากการหวเราะหรอ การกระตนอารมณขนแลว ชวตของคนเราคงจะมแตความจดชด (drab) และไมมชวตชวา (lifeless) (Gruner, 1978; Oring, 2003) อาจกลาวไดวา ประเดนเหลานนาจะเปนเหตผลหลกประการหนงทท าใหนกวชาการจ านวนมากตางมงศกษาอารมณขนในแงมมตางๆ เอาไวไมวาจะเปนการศกษา ตนก าเนดของอารมณขน รวมไปถงการศกษาหนาทของอารมณขนทเกดขนในการสนทนา อยางไรกด ยงมนกวชาการบางทานทตงขอสงเกตตอไปวา การกระตนอารมณขนของคนเราถกถายทอดออกมาผานการใชภาษาในรปแบบใดบาง ทงนการศกษาการใชภาษาในแงมมดงกลาวไมไดมงพจารณา

14

โครงสรางทางไวยากรณ แตมจดเนนทการใชภาษาเพอสอสารมากกวา จากการทบทวนงานวจยเกยวกบการใชภาษากระตนอารมณขนทงในตางประเทศและในสงคมไทย ผวจยสามารถจ าแนกแนวทางการศกษาออกเปน 2 ประการดวยกน ไดแก การศกษาประเภทของถอยค าท ใชใน การกระตนอารมณขน และการศกษากลวธการกระตนอารมณขน

การศกษาประเภทของถอยค าทใชในการกระตนอารมณขน เปนแนวทางทเนนวเคราะหรปแบบการใชภาษาโดยทวไปของผกระตนอารมณขน ประเภทของถอยค าทใชกระตนอารมณขนทพบในงานวจยเหลาน มหลายลกษณะดวยกน เปนตนวา การเลนค า (punning) การใชค าคลองจอง การซ าค า การใชค าตางประเทศ การใชส าเนยงเพอลอเลยน หรอการใชภาษา เช งเปรยบ เท ยบ (Dienhart, 1998; Hockett, 1973; Chiaro, 1992; Schwarz, 2010; วภ าพร กลาวกยกจ, 2548; กนกวรรณ สวรรณวทย, 2539; ทศนย กระตายอนทร, 2521) ในทน ผวจยขอยกตวอยางรปภาษาประเภทค าคลองจองทใชกระตนอารมณขน เชน ดอกรกฝากมา ดอกชบาฝากอกนด ตงทตดเมอไหรจะใชคน หา (วภาพร กลาวกยกจ, 2548: 84) เปนตน

การศกษากลวธการกระตนอารมณขนเปนแนวทางทนกวจยมงวเคราะหถง วธการน าเสนอค าหรอขอความทกระตนอารมณขน ผศกษาเหลานนเรยกวธการน าเสนอดงกลาววา “กลวธ” (กาญจนา เจรญเกยรตบวร, 2548; กาญจนา ศรสมทร, 2554; สดารตน บวศร, 2547; หนงฤทย ชวนะลขกร, 2556) ผวจยขอยกตวอยางกลวธการกระตนอารมณขนประเภท “การท าใหเปนเรองสปดน” ซงเปนสงทผสรางความข าขนใชเขยนเลาเรองในประเดนทเกยวกบการมเพศสมพนธ ดงตวอยางตอไปน ตวอยางท 2 เรองเลาของหญงคนหนงซงตองการใหสามผทก าลงบวชเปนพระสกออกมา เธอจงออกอบาย

บางอยางเพอท าใหสามยอมสก 1 พระ: ท าไมไมต าน าพรกมาใหเรยบรอย 2 โยม (ภรรยา): ต าไมได หลอนพดกมหนาลงต า 3 พระ: ท าไมไมได ครกแตกแลวร 4 โยม (ภรรยา): ไมแตกหรอกหลวงพ ท วาต าไม ไดก เพราะครกอยทบานแตสากอยทวด อยคนละแหง

จะต าอยางไร (กนกวรรณ สวรรณวทย, 2539: 162)

เรองตลกขางตนน ามาจากเรองสนชอ “คนในผาเหลอง” บทสนทนาทหยบยกมานสะทอนใหเหนถงความพยายามของภรรยาทตองการใหสามนกถงกจกรรมทางเพศเพอทสามจะไดสกออกมาใชชวตกบ

15

ตนตามปกต (ในทน “ครก”หมายถง อวยวะเพศหญง “สาก”หมายถง อวยวะเพศชาย และการต า (น าพรก) หมายถง การมเพศสมพนธ) ความข าขนของชวงการสนทนาดงกลาวมทมาจากการท เรองตลกนน าเรองทางเพศมาผกโยงกบพระในพทธศาสนา โดยทวไปแลว คนไทยมกใหความเคารพนบถอพระภกษ โดยเลยงทจะไมน าพระภกษมากลาวในทางสปดนดงเชนในเรองตลกน ดงนน เมอผอานอานเรองตลกดงกลาวจนจบ กสามารถท าใหเกดความรสกขบขนได

ดวยความทการศกษาภาษาในการกระตนอารมณขนในสงคมไทยมผศกษาเอาไวมากพอสมควร ผวจยจงสนใจขยายประเดนการศกษาเรองอารมณขนในแงมมอนๆ ซงในการวจยครงน ผวจยสนใจศกษาบทบาทของบรบทในการกระตนอารมณขน โดยจะมงศกษาจากขอมลการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยวซงยงคงไมไดรบความสนใจจากนกวชาการทศกษาอารมณขนเทาทควร ดงทจะกลาวถงในหวขอตอไป

2.2 การศกษาอารมณขนในการแสดงตลกเดยว

เทาทผานมามงานวจยทเกยวของกบการศกษาอารมณขนในการแสดงตลกเดยวทม

ผศกษาไวอยหลายแงมมดวยกน ในทน ผวจยไดจ าแนกประเดนในการศกษาออกเปน 4 ประเดนหลกๆ ไดแก 1. การศกษาโครงสรางของการแสดงตลกเดยว 2. การศกษาการใชภาษาในการแสดงตลกเดยว 3. การศกษาหนาทของอารมณขนในการแสดงตลกเดยว และ 4. การศกษาการตอบกลบอารมณขนของผชมการแสดงตลกเดยว

นกวชาการทศกษาโครงสรางของการแสดงตลกเดยวเนนวเคราะหรปแบบของ การด าเนนการแสดง ตลอดจนวเคราะหโครงสรางของการเลาเรองตลกทเลาโดยนกแสดงตลกเดยว ตวอยางการวจยตามแนวทางน ไดแก การศกษาของรตเตอร (Rutter, 1997) ทเนนวเคราะหล าดบของเหตการณทเกดขนในการแสดงตลกเดยวในสงคมองกฤษตงแตเรมการแสดงเรอยไปจนถงการปดการแสดง ผลการศกษาพบวา การแสดงตลกเดยวประกอบดวยเหตการณหลกๆ 4 ประการ ไดแก การแนะน านกแสดงตลกเดยวโดยโฆษก การเดนขนมาบนเวทของนกแสดงตลก การเรมการแสดง และการปดการแสดง ตวอยางการศกษาอกชนหนงทสมพนธกบโครงสรางของการเลาเรองตลกของนกแสดงตลกเดยวเปนงานวจยทเนนจ าแนกโครงสรางของการเลาเรองตลกของนกแสดงในสงคมอเมรกน (Scarpetta and Spagnolli, 2009) การศกษาดงกลาวพบวา โครงสรางในการเลาเรองตลกของนกแสดงจ าแนกออกเปน 4 ประการ ไดแก การเรมการปฏสมพนธ การเปลยนผานไปสการเลาเรองตลกเรองใหม การกลาวขยายเนอหาของเรองตลก และการอางถงผชมในการกลาวมกตลก

16

การศกษาการใชภาษาในการแสดงตลกเดยว เปนแนวทางการวจยทมงคนหาลกษณะของภาษาทนกแสดงใชในการสอสารและ/หรอเรยกเสยงหวเราะจากผชม ยกตวอยางเชน การศกษาการใชภาษากระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวในสงคมอเมรกน (Schwarz, 2010) และในสงคมองกฤษ (Rutter,1997) (ซงไดศกษาเทคนคในการการกระตนอารมณขนของนกแสดงรวมกบการศกษาโครงสรางของการแสดงตลกเดยว) ผลของการศกษาการใชภาษากระตนอารมณขนในสงคมอเมรกน พบวา นกแสดงตลกเดยวในสงคมอเมรกนใชภาษาในการกระตนอารมณขนหลายประเภทดวยกน อาท การเลนค า (word play) การกลาวเกนจรง (hyperbole) และการเรยกชอผชมการแสดง (direct address to the audience) เปนตน สวนผลของการศกษาการใชภาษากระตนอารมณขนในสงคมองกฤษ พบวา นกแสดงตลกเดยวมกใชเทคนคเชงวาทศลป เปนตนวา การถามค าถาม-การเฉลยค าตอบ (puzzle-solution) การกลาวแสดงความหมายโดยนย (implication) และการแสดงความคดเหนเกยวกบเรองตลกทตนเองเลา (position taking) เพอกระตนอารมณขน ของผชม

นกวชาการทศกษาหนาทของอารมณขนในการแสดงตลกเดยวตางมงคนหาวา อารมณขนมบทบาททางการสอสารอยางไร ตวอยางงานวจยทศกษาตามแนวทางดงกลาว อาท การศกษาบทบาทของนกแสดงตลกเดยวในการเผยแพรทศนะตายตว (stereotype) เกยวกบบทบาททางเพศของผหญ งในสงคมองกฤษ (Yus, 2002) ทพบวา นกแสดงตลกเดยวม อทธพลในการสงตอ (transmission) และการปรบเปลยน (adjustment) ทศนะตายตวของผชมเกยวกบบทบาททางเพศของผหญงในสงคมองกฤษ นอกจากนยงมการศกษาหนาทของการสลบภาษาในการแสดงตลกเดยวในสงคมผพดภาษาครโอลแบบฮาวาย (Furukawa, 2007) และพบวา การสลบภาษาเปนเครองมอทนกแสดงตลกเดยวใชในการขดขวาง (disruption) กลมผชมการแสดง (ซงเปนคนพนเมองทพดภาษาครโอลแบบฮาวาย) ไมใหมสถานะทางสงคมเทาเทยมกบคนกลม อนในสงคมอเมรกน (เชน เจาหนาทของรฐ หรอผทพดภาษาองกฤษส าเนยงมาตรฐานแบบอเมรกนรายอน เปนตน)

นอกจากการศกษาอารมณขนในการแสดงตลกเดยวทงสามแนวทางขางตนแลว ผวจยยงพบวา มการศกษาการตอบกลบอารมณขนของผชมทมตอการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยว (McIlvenny et al., 1992) การวจยดงกลาวพบรปแบบการตอบกลบอารมณขน 2 ลกษณะหลกๆ ไดแก การตอบกลบทแสดงออกถงความชนชอบการกระตนอารมณขนของนกแสดง (เชน เสยงหวเราะ (laughter) การปรบมอ (applause) การสงเสยงเชยร (cheer) และการผวปาก (whistle) เปนตน) และการตอบกลบทแสดงออกถงความไมชนชอบการกระตนอารมณขนของนกแสดง (อาท การสงเสยงรองแสดงความไมพอใจ (boo) และการตะโกนกลาวถอยค ารบกวน (verbal heckle) เปนตน)

17

2.3 บรบทกบการศกษาอารมณขน

บรบท (context) เปนสงทนกวชาการจากสาขาวชาตางๆ ไมวาจะเปนสาขาศลปศาสตร (arts) สาขาสงคมศาสตร (social sciences) หรอมนษยศาสตร (humanities) ตางใหความสนใจศกษาเอาไว (Fetzer, 2012: 105) แตในทน ผวจยจะขอกลาวถงการศกษาบรบทตามแนวทางของภาษาศาสตรเปนหลกเทานน บรบทเปนค าทถกน าไปใชอยางแพรหลายในทางภาษาศาสตร ดงนน จงสงผลใหค านยามของบรบทมความหลากหลาย บรบทจะหมายถงสงใดบางนนขนอยกบมมมองของ ผศกษาแตละทานวาตองการศกษาประเดนดงกลาวในแงมมใด เชน บรบทสามารถหมายถงความรดานความสามารถในการสอสาร (communicative competence) (Hymes, 1974) หรอหมายถง ตวภาษา และสถานการณการสอสาร ตลอดจนปจจยทางสงคมในลกษณะตางๆ อาท อาย และเพศ (Labov, 1972) นอกจากน บรบทยงสามารถหมายถงโครงสรางทางจตวทยา (psychological construct) (Sperber and Wilson, 1986 อางถงใน Fetzer, 2012: 106) หรอหมายถงอตลกษณ และความรทมรวมกนของผสนทนา (Levinson, 1983) เปนตน

นกภาษาศาสตรไดศกษาบรบทในมมมองดานการปฏสมพนธเอาไวเชนกน ผวจยเหนวา เราสามารถจ าแนกประเภทของงานวจยในประเดนนออกเปน 2 มมมอง มมมองแรกเปนการคนควาในแงทวา ผปฏสมพนธสามารถเขาใจ (construe) บรบทในการสนทนาไดอยางไร (Heritage, 1984; Penco, 1999) และมมมองทสองเปนการศกษาเพอคนหาวา บรบทในการสอสารประกอบไปดวยอะไรบาง (Fetzer, 2012) ทงน เราอาจจ าแนกประเภทของบรบทตามการศกษาในมมมองทสองออกเปน 3 ลกษณะกวางๆ ไดแก 1. บรบททางภาษา (linguistic context) (ในทน หมายถง หนวยค าทางไวยากรณ (เชน ค าสรรพนาม) ตลอดจนโครงสรางทางไวยากรณรปแบบตางๆ (อาท ถอยค า อนประโยค และประโยค เปนตน)) 2. บรบททางสงคมและวฒนธรรม (social and sociocultural context) (บรบทประเภทนประกอบไปดวยปจจยดานสงคมประเภทตางๆ เชน ผปฏสมพนธ เวลา และสถานท) และ 3. บรบทดานการรบร (cognitive context) (บรบทประเภทนมพนฐานมาจากการอนมานและการใหเหตผล ยกตวอยางเชน สมมตฐานเกยวกบขอเทจจรง (factual assumption) เปนตน (Fetzer, 2012: 115)

อยางไรกด ในการวจยครงน ผวจยน ากรอบการวเคราะหเรอง “มตดานบรบท” (contextual dimension) ของซ (Xu, 2012) มาเปนแนวทางในการวเคราะหขอมลการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยว ซมสมมตฐานเบองตนวา ปจจยตางๆ (อาท วฒนธรรม (culture) ความมวฒภาวะ (maturity) และการมไหวพรบ (intelligence) เปนตน) มบทบาทในการสรางและรบรอารมณขนในการสนทนาของคนเรา เธอยงตงขอสงเกตตอไปวา เราสามารถจดหมวดหมใหกบ

18

ปจจยตางๆ ใหอยภายใตบรบทในมตแบบตางๆ ได ขอสงเกตขางตนน ามาสการน าเสนอกรอบการวเคราะหมตบรบทประเภทตางๆ ซงมรายละเอยดดงตอไปน

“มตบรบท” ทซน าเสนอเพอใชศกษาบทบาทของบรบทในการกระตนอารมณขนมรากฐานมาจากงานวจยของบอสโกและคณะ (Bosco et al., 2004) ทศกษาบรบทในสถานการณการสนทนาของเดกและผใหญ การวจยดงกลาวพจารณามตบรบทเชนกน โดยจ าแนกบรบทออกเปน 2 มต อนไดแก มตดานกายภาพ (physical dimension) และมตดานสงคม (social dimension) ซแสดงทศนะวา การจ าแนกมตดานบรบททบอสโกและคณะไดเคยศกษาเอาไวไมเพยงพอตอการน ามาอธบายบทบาทของบรบทในการกระตนอารมณขนไดอยางครอบคลม ดงนน เธอจงไดน าเสนอมตดานบรบทขนใหม 3 ประการ ไดแก มตดานกายภาพ (physical dimension) มตดานล าดบเวลา (temporal dimension) และมตดานประสบการณ (experiential dimension) เพอน ามาวเคราะหการกระตนอารมณขนในรายการตลกสถานการณ

มตบรบทดานกายภาพตามมมมองของซประกอบไปดวยปจจยดานตางๆ ทสมพนธกบการรบรไดทางกายภาพไมวาจะเปนสมผส การมองเหน การไดยน ตลอดจนการรบรทางกายภาพในลกษณะอนๆ ทมอทธพลตอการเกดอารมณขน ผวจยขอยกตวอยางอารมณขนจากรายการตลกสถานการณทเกดขนภายใตบรบทประเภทน เชน ตวอยางท 3 จซนมปญหากบคนรกและก าลงทกขใจเปนอยางมาก เขานงรถเขนส าหรบคนปวย (แมวาเขาจะไมม

อาการเจบปวยแตอยางใด) ในขณะทสนทนากบเพอนสนททชอยนฮงในหองนงเลนของครอบครวของเขา (จซน)

1 Yan Hong: How about I push you downstairs to have a walk in the garden? (‘ฉนลองเขนนายลงไปเดนเลนในสวนขางลางดไหม’)

2 Zhi Xin: ((weakly)), I can’t bear the wind – also, I’ll be heartbroken to see those beautiful flowers. ((ท าทาทางออนแอ) ‘ฉนทนลมไมไดหรอก อกอยาง ใจฉนคงสลายแน เมอเหนดอกไมสวยๆ พวกนน’)

(Xu, 2013: 29)

ในตวอยางท 3 การกระท าของจซนทเลยนแบบอาการของคนปวย (ในทนคอ การนงรถเขนส าหรบผปวยและการท าทาทางออนแอ ทงทเขาไมไดมอาการเจบปวย) เมอผชมไดเหนตวละครดงกลาวแสดงพฤตกรรมเชนนน พวกเขากเกดความรสกข าขน พฤตกรรมทจซนแสดงออกมาในทนจดไดวา เกดขน

19

ภายใตมตบรบทดานกายภาพ กลาวคอ ในกรณน ผชมรายการตลกสถานการณเกดความรสกข าขนเมอมองเหนการแสดงอากปกรยาทจซนกระท าขางตน

เมอพจารณาตอมา มตบรบทดานล าดบเวลาเปนบรบททแสดงถงล าดบของเวลา (sequence of time) ในการกลาวถอยค า และ/หรอล าดบการเกดเหตการณตางๆ ทประจวบเหมาะกนอนกอใหเกดอารมณขนในหมของผชม ผวจยขอยกตวอยางสถานการณกระตนอารมณขนจากงานวจยของซทเกดขนภายใตบรบทประเภทน เชน ตวอยางท 4 นาย ก. สงเกตเหนนาย ข. ซงเปนเพอนสนทของตนเองก าลงเตรยมตวไปสมภาษณงาน

นาย ก. เหน นาย ข. ท าความสะอาดรองเทาอยางตงใจ หลงจากทนาย ข. ท าความสะอาดรองเทาเสรจแลว นาย ก. กเหนนาย ข. เดนเหยยบอจจาระของสนขอยางไมไดตงใจ

(ดดแปลงจาก Xu, 2013: 27)

ในตวอยางท 4 นาย ก. เหนความโชคราย (misfortune) ของ นาย ข. เปนเรองทตลกขบขน เนองจาก นาย ก. รบรมากอนหนานแลววา นาย ข. ไดใชความพยายามอยางมากในการท าความสะอาดรองเทาของเขา แตทวาความพยายามในครงนนของ นาย ข. กลบตองสญเปลา เมอเขาเดนเหยยบอจจาระของสนขจนรองเทากลบมาเลอะอกครง ดงนน เมอ นาย ก. รบรถงความตอเนองของสถานการณดงกลาว จงมผลใหเขารสกข าขน ในทางตรงกนขาม หากเราสลบล าดบเหตการณทเกดขนในตวอยางท 4 เชน ก าหนดให นาย ข. เดนเหยยบอจจาระของสนขเปนเหตการณในล าดบแรก หลงจากนนเขาจงท าความสะอาดรองเทาของตนเอง นาย ก. ซงเปนผพบเหนเหตการณดงกลาวอาจจะไมรสกข าขน เนองจากเขาอาจมองวา สถานการณดงกลาวเปนเหตการณทสามารถเกดขน และ/หรอพบเหนไดทวไป กลาวคอ เมอคนเราเดนเหยยบสงปรกกยอมตองท าความสะอาดรองเทาหลงจากเกดเหตการณเชนนน

มตบรบทประเภทสดทายคอ มตบรบทดานประสบการณ บรบทประเภทนเปนปจจยทมบทบาทตอการเกดอารมณขนไดเชนกน เนองจากผชมมประสบการณ และ/หรอภมหลงความรในดานตางๆ ทสมพนธกบการกระตนอารมณขน ตวอยางของประสบการณ และ/หรอภมหลงทซยกไดเอาไว เชน วฒนธรรม สถานภาพ บคลก และโลกทศน เปนตน ทงน ผชมตองน าปจจยตางๆ เหลานมาตความรวมกบการกลาวถอยค ากระตนอารมณขนของนกแสดงเพอรบรถงทมาของความรสกข าขนทเกดขน ผวจยขอยกตวอยางขอมลการกระตนอารมณขนจากงานวจยของซทเกดขนภายใตบรบทประเภทน เชน

20

ตวอยางท 5 รอส โจอ และแชนดเลอรดภาพถายของทารกในครรภในหองพกของโมนกาและราเชล ในขณะทราเชลก าลงคยโทรศพท

1 Ross: Well? Isn’t that amazing?

(‘โห นนมนยอดเยยมมากเลยวาไหม’) 2 Joey: What are we supposed to be seeing here?

(‘เราควรเหนอะไรจากภาพนเนย’) 3 Chandler: I dunno, but I think it’s about to attack the Enterprise.

(‘ผมกไมรเหมอนกน แตผมคดวา มนก าลงจโจมยานอวกาศนะ’) (Xu, 2013: 27)

อารมณขนทเกดขนในตวอยางท 5 ปรากฏตรงถอยค าของแชนดเลอรในผลดท 3 ซงเปนการกลาวถงยานอวกาศทชอวา “ด เอนเตอรไพรส” (The Enterprise) ในละครชดทางโทรทศนทโดงดงของสงคมอเมรกนเรอง “สตาร เทรค” (Star Trek) จะเหนไดวา ถอยค าของแชนดเลอรดงกลาวไมเกยวของกบประเดนการสนทนาเกยวกบภาพถายของทารกทอยในครรภแตอยางใด ด งนน การรบรความรสกข าขนทเกดขนจงเกดจากการน าความรเกยวกบละครชดทางโทรทศนเรองดงกลาวมาตความถอยค ากระตนอารมณขนของแชนดเลอรในผลดท 3 อนง หากผชมไมมภมหลงความรเกยวกบละครเรองดงกลาวกอาจไมสามารถตความถอยค ากระตนอารมณขน (ในผลดท 3) ตลอดจนไมสามารถรบรถงความข าขนทผพดสอออกมาได

21

บทท 3 วธการวจย

3.1 แหลงขอมลทใชในการวจย

เพอใหบรรลวตถประสงคการวจยทง 2 ขอ (ดงระบในหนา 6) ผวจยไดด าเนนการเกบขอมลจาก 2 แหลง ไดแก

1. วดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวของนกแสดงทชอวา อดม แตพานช (เพอศกษาตามวตถประสงคขอ 1) ผวจยเกบขอมลจากวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวของนกแสดงรายดงกลาวจ านวน 5 บนทกการแสดงจากบนทกการแสดงทงหมด 13 บนทกการแสดง ทงนผวจยเลอกบนทกการแสดงตลกเดยวทน ามาศกษาในงานวจยนโดยใชวธการสมตวอยางอยางงาย (simple random sampling) ดวยวธการจบฉลาก ผลของการสมบนทกการแสดงตลกเดยวทง 5 ครงมรายละเอยด ดงตอไปน

1) บนทกการแสดงครงท 3 (“เดยว 3: อดม การชาง” ซ งท าการแสดงในป พ.ศ. 2540)

2) บนทกการแสดงครงท 5 (“เดยว 5: ฉายเดยว” ซงท าการแสดงในป พ.ศ. 2545) 3) บนทกการแสดงครงท 6 (“เดยว 6: ตดหมก” ซงท าการแสดงในป พ.ศ. 2546) 4) บนทกการแสดงครงท 9 (“เดยว 8” ซงท าการแสดงในป พ.ศ. 2553) 5) บนทกการแสดงครงท 11 (“เดยว 9: สนก สนต อหงสา” ซงท าการแสดงในป

พ.ศ. 2554) สาเหตทผวจยเลอกเกบขอมลการกระตนอารมณขนจากนกแสดงทานน เนองจากเขา

เปนผบกเบกการแสดงตลกเดยวในสงคมไทยเปนคนแรก อกทงยงไดรบความนยมสงสดจากสาธารณชน (พจารณาจากการเปรยบเทยบจ านวนผชมคลปบนทกการแสดงตลกเดยวของโนต อดมกบนกแสดงตลกเดยวคนอนในเวบไซตยทป (YouTube) ดงทกลาวถงไปแลวในตอนท 1.1) เหตผลอกประการหนงทผวจยสมเลอกบนทกการแสดงตลกเดยวเพยง 5 บนทกการแสดง สบเนองมาจากระยะเวลาของการแสดงตลกเดยวทง 5 บนทกการแสดงมความยาวถง 14 ชวโมง ยงไปกวานน การแสดงตลกเดยวแตละครงกปรากฏขอมลการกระตนอารมณจ านวนมาก ดงนน ผวจยจงมความเหนวา การก าหนดขอบเขตการเกบขอมลการกระตนอารมณขนจากวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยว 5 ครงมความเพยงพอกบการวเคราะหขอมลในการบรรลวตถประสงคของการวจยน

22

2. ความคดเหนของกลมตวอยางผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบความข าขนทมตอการกระตนอารมณขนโดยนกแสดง (เพอศกษาตามวตถประสงคขอ 2) ผวจยคดเลอกกลมตวอยางส าหรบการวจยในครงนโดยใชวธเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (purposive sampling) โดยก าหนดใหกลมประชากรเปน นกศกษาระดบปรญญาตร คณะศลปศาสตรท มหาวทยาลยธรรมศาสตร จ านวน 45 คน วธการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง ตลอดจนจ านวนของกลมตวอยางทใชในการวจยครงน ผวจยประยกตมาจากงานวจยของโควน และลทเทล (Cowan and Little, 2013) ทศกษาความสมพนธระหวางระดบความข าขนกบบคลกของผกระตนอารมณขน และงานวจยของกอดควทช (Godkewitsch, 1972) ทศกษาระดบความข าขนของเรองตลกแบบโจก นอกจากน สาเหตอกประการหนงทผวจยเลอกศกษาความคดเหนเกยวกบระดบความข าขนของนกศกษาระดบปรญญาตร สบเนองมาจากผวจยตองการคนหาวา นกศกษาเหลานซงถอเปนคนรนใหมมความคดเหนเกยวกบความข าขนของการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยวซงเปนประเภทของการแสดงตลกทเพงปรากฏในสงคมไทยในชวง 2 ทศวรรษหลงมานมากนอยเพยงใด

3.2 การเกบขอมลทใชในการวจย ผวจยไดด าเนนการเกบขอมลการกระตนอารมณขนจากวดทศนบนทกการแสดงตลก

เดยว และขอมลความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบความข าขนจากกลมตวอยางทเปนนกศกษา โดยมรายละเอยดดงตอไปน

3.2.1 การเกบขอมลการกระตนอารมณขนจากวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยว

1. ผวจยชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวทง 5 บนทกการแสดงอยางละเอยด โดยสงเกตการกลาวถอยค า พฤตกรรม ตลอดจนสงแวดลอมรอบขางนกแสดงทเปน การกระตนอารมณขนอนเกยวของกบวตถประสงคของการวจย

2. ผวจยพจารณาขอมลการกระตนอารมณขนตงแตนกแสดงตลกเดยวเดนขนมาบนเวท จนกระทงนกแสดงคนดงกลาวเดนกลบเขาไปหลงเวทซงถอเปนการสนสดการแสดง ทงน การกระตนอารมณขนทผวจยพจารณาตองเกดขนเฉพาะในการเลาเรองตลกแบบพดคนเดยวของนกแสดงตลกเดยว และไดรบการตอบสนองจากผชมเพอแสดงออกถงการรบรอารมณขนดวยการหวเราะเทานน (ระบไวแลวในตอนท 1.4)

3. ผวจยถายถอดขอมลการกระตนอารมณขนโดยนกแสดงเปนลายลกษณอกษร

23

3.2.2 การเกบขอมลความคดเหนจากกลมตวอยางผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบความข าขน

ส าหรบการเกบขอมลความคดเหนเกยวกบระดบความข าขนของผชมในครงน มทมาจากขอสงเกตของผวจยทวา การกระตนอารมณขนทเกดขนภายใตมตบรบทแบบตางๆ มระดบความข าขนทแตกตางกนหรอไม ดงนน ผวจยจงไดด าเนนการสรางแบบสอบถามความคดเหน ตลอดจนคดเลอกขอมลการกระตนอารมณเพอใชในแบบสอบถาม และเกบขอมล ดงตอไปน

1. หลงจากทผวจยวเคราะหประเภทของบรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขนเปนทเรยบรอยแลว ผวจยสรางแบบสอบถามเพอใชสอบถามความคดเหนของกลมตวอยางผชม วดทศนบนทกการแสดงตลกเดยว ผวจยไดก าหนดขอค าถามในแบบสอบถามไว 2 สวน สวนละ 12 ขอ สวนท 1 เปนการก าหนดใหผตอบแบบสอบถามประเมนระดบความข าขนของการกระตนอารมณขนโดยนกแสดงตลกเดยว ผวจยก าหนดคาระดบความข าขนของขอมลการกระตนอารมณขนในแบบสอบถามทง 12 ขอโดยใชมาตรวดแบบลเครท1 5 ระดบ คอ ความข าขนระดบ 5 หมายถง “ข าขนอยางยง” ความข าขนระดบ 4 หมายถง “ข าขนมาก” ความข าขนระดบ 3 หมายถง “ข าขนปานกลาง” ความข าขนระดบ 2 หมายถง “ข าขนนอย” และความข าขนระดบ 1 หมายถง “ไมข าขนเลย” ส าหรบค าถามสวนท 2 เปนการสอบถามความคดเหนเกยวกบสาเหตของการเกดความรสกข าขนแบบปลายเปด

2. ผวจยใชวธเลอกตวอยางขอมลการกระตนอารมณขนแบบเจาะจงเพอใชสอบความคดเหนของกลมตวอยางผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยว ขอมลการกระตนอารมณขนทผวจยคดเลอกเปนการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยว และมตบรบทแบบผสมทพบในการวจยครงน กลาวคอ บรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขนอนเกดภายใตมตบรบทแบบเดยวประกอบไปดวย มตบรบทดานกายภาพ มตบรบทดานล าดบเวลา มตบรบทดานประสบการณ และบรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขนอนเกดภายใตมตบรบทแบบผสมประกอบไปดวย การผสมกนของมตดานบรบทดานกายภาพและมตบรบทดานล าดบเวลา การผสมกนของมตบรบทดานล าดบเวลาและมตบรบทดานประสบการณ และการผสมกนของมตบรบทดานกายภาพ มตบรบทดานล าดบเวลา และมตบรบทดานประสบการณ ผวจยขอน าเสนอภาพรวมของขอมลการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทประเภทตางๆ ในตารางตอไปน

1 มาตรวดแบบลเครทเปนเครองมอทนยมใชวดเจตคตตอสงใดสงหนง ผตอบตองเลอกตอบความรสกจากมาก

ไปหานอย มาตรวดประเภทนควรประกอบไปดวยขอค าถามทแสดงความรสกทงทางดานบวก และดานลบ

24

ตารางท 3.1

ประเภทของมตบรบทแบบตางๆ ทมความสมพนธกบขอมลการกระตนอารมณขน ทปรากฏในแบบสอบถาม

ประเภทของมตบรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขน ล าดบของขอค าถาม

มตบร

บทแบ

บเดย

ว มตบรบทดานกายภาพ 1 และ 8

มตบรบทดานล าดบเวลา 2 และ 4

มตบรบทดานประสบการณ 9 และ 10

มตบร

บทแบ

บผสม

การผสมกนของมตบรบทดานกายภาพและมตบรบท ดานล าดบเวลา

3 และ 5

การผสมกนของมตบรบทดานล าดบเวลาและมตบรบท ดานประสบการณ

7 และ 12

การผสมกนของมตบรบทดานกายภาพ มตบรบทดานล าดบเวลาและมตบรบทดานประสบการณ

6 และ 11

3. ผวจยเกบขอมลความคดเหนของกลมตวอยางเกยวกบความข าขนของ

การกระตนอารมณขนงฃโดยนกแสดงตลกเดยว ตลอดจนสาเหตของความรสกข าขนทเกดขน โดยการแจกแบบสอบถามใหกลมตวอยางทง 45 คน จากนนผวจยฉายวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวใหกลมตวอยางชมเพยงครงเดยวเปนเวลาประมาณ 30 นาท ทงน ผวจยหยดฉายวดทศนเปนบางครงเพอเวนระยะเวลาใหกลมตวอยางตอบแบบสอบถาม

3.3 การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลในการวจยนแบงออกเปน 2 ประการตามวตถประสงคของการวจย ไดแก การวเคราะหมตบรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขน และการวเคราะหความคดเหนของผชมบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบความข าขน ซงมรายละเอยดดงตอไปน

25

3.3.1 การวเคราะหมตบรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขน 1. ผวจยน าขอมลการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวทไดมาถายถอด

เปนลายลกษณอกษรแลวมาพจารณาในรายละเอยด 2. ผวจยจ าแนกประเภทมตดานบรบท (อนไดแก มตบรบทเชงกายภาพ

มตบรบทเชงชวงเวลา และมตบรบทเชงประสบการณ) ทมบทบาทในการกระตนอารมณขนจากขอมลการกระตนอารมณขนทถกถายถอดเปนลายลกษณอกษรแลว โดยใชเกณฑการวเคราะหเรอง มตบรบท (Xu, 2012) มาเปนแนวทางในการวเคราะห นอกจากน เพอคนหาวากระตนอารมณขนในครงหนงๆ เกดขนภายใตมตดานบรบทประเภทใด ผวจยก าหนดเกณฑในการพจารณา ดงน

(1) ขอมลทกอใหเกดอารมณขนอนเนองมาจากมตบรบทดานกายภาพ ตองเปนพฤตกรรมของนกแสดงตลกเดยว รวมไปถงสรรพสงอยางใดอยางหนงทนกแสดงตลกเดยวน ามาใชในการแสดง และสงแวดลอมรอบขางนกแสดงซงสามารถรบรไดผานการมองเหน และ/หรอการไดยนเสยงทปรากฏในการแสดงนน

(2) ขอมลทกอใหเกดอารมณขนอนเนองมาจากมตบรบทดานล าดบเวลา ตองเปนการกลาวถอยค าบางประการของนกแสดงตลกเดยวซงมผลใหผชมเกดความรสกข าขน ทงนถอยค ากระตนอารมณขนดงกลาวตองเกดในเวลาทเหมาะสมหลงจากทนกแสดงกลาวปเรองไปแลวในระยะเวลาหนง

(3) ขอมลทกอใหเกดอารมณขนอนเนองมาจากมตบรบทดานประสบการณ ตองเปนการกลาวถอยค ากระตนอารมณขนโดยนกแสดงตลกเดยวทมความสมพนธกบประสบการณ และ/หรอภมหลงความรดานตางๆ ของผชม (เปนตนวา เหตการณทเกดขนในสงคม บคคลมชอเสยงกฎเกณฑทางสงคม ตลอดจนความรรวมเกยวกบขอมลทนกแสดงเคยบรรยายเอาไว) กลาวคอ ผชมตองน าประสบการณ และ/หรอภมหลงความรเหลานนมาตความรวมกบการกลาวถอยค ากระตนอารมณขนเพอรบรถงทมาของความรสกข าขนทเกดขน

(4) ในกรณทขอมลการกระตนอารมณขนไมไดเกดขนภายใตมตบรบทเพยงประเภทเดยวดงทกลาวไปแลวในขอ (1) – (3) แตเกดขนภายใตมตบรบทจ านวน 2 บรบทขนไปผวจยก าหนดใหการกระตนอารมณขนนนอยภายใตมตบรบทแบบผสม (mixed contextual dimension)

3. ผวจยน าขอมลการกระตนอารมณขนทจ าแนกใหอยภายใตมตบรบทแบบตางๆ มาจ าแนกบรบทยอยตามลกษณะของขอมลตอไป

26

3.3.2 การวเคราะหความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบความข าขน

1. หลงจากทผวจยไดเกบขอมลความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวจนไดจ านวนครบถวนแลว ในการวเคราะหค าถามสวนท 1 ผวจยค านวณหาคาเฉลย (mean) ของระดบความข าขน และคาเบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation) ซงจ าแนกตามประเภทของมตบรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขน (น าเสนอไปแลวในตารางท 3.1) จากโปรแกรม SPSS เมอค านวณคาเฉลยของระดบความข าขนเรยบรอยแลว ผวจยใชเกณฑการแปลความหมายของคาเฉลยระดบความข าขนทได ดงน


เกณฑการแปลความหมายคาเฉลยของระดบความข าขน

คะแนนเฉลย ระดบความข าขน

4.21 – 5.00 ข าขนอยางยง

3.41 - 4.20 ข าขนมาก

2.61 - 3.40 ข าขนปานกลาง

1.81 - 2.60 ข าขนนอย

1.00 - 1.80 ไมข าขนเลย

2. ผวจยพจารณาการแสดงความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลก

เดยวในประเดนเรองสาเหตของความข าขน (ค าถามสวนท 2) เพอคนหาวา สาเหตของความข าขนตามมมมองของผชมเหลานนมอะไรบาง และเราสามารถก าหนดใหสาเหตเหลานนอยภายใตมตบรบทแบบตางๆ ตามกรอบวเคราะหของการวจยนไดหรอไม 3.4 การน าเสนอขอมล

ในการวจยน ผวจยน าเสนอผลการวเคราะหในบทท 4 โดยจ าแนกออกเปน 2 ประเดน ไดแก การจ าแนกประเภทของมตดานบรบทแบบตางๆ ทมบทบาทในการกระตนอารมณขนในการ

27

แสดงตลกเดยว และความคดเหนของผชมบนทกวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบความข าขน 3.5 การสรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

ผวจยกลาวสรปผลการศกษา อภปรายผลการวจยและขอสงเกตทคนพบ ตลอดจน ใหขอเสนอแนะเกยวกบการศกษาเรองการกระตนอารมณขนในอนาคตในบทท 5

28

บทท 4 ผลการวเคราะหมตบรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขน

และความคดเหนของผชมเกยวกบระดบความข าขน

ในบทน ผวจยจะน าเสนอผลการวเคราะหประเภทของมตบรบทแบบตางๆ ทมบทบาทในการกระตนอารมณขนจากขอมลในบนทกการแสดงตลกเดยวจ านวน 5 ครง ผลการศกษาแบงออกเปน 2 หวขอ ไดแก ประเภทของมตบรบท (หวขอ 4.1) และความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบการกระตนอารมณขน (หวขอ 4.2)

4.1 ประเภทของมตบรบท

ผวจยใชกรอบการวเคราะหของซ (Xu, 2012) เรองมตบรบทมาเปนแนวทางในการจ าแนกประเภทของบรบท มตบรบทตามแนวคดดงกลาวแบงออกเปน 3 ประการ ไดแก มตบรบทดานกายภาพ มตบรบทดานล าดบเวลา และมตบรบทดานประสบการณ นอกจากการจ าแนกประเภทมตบรบทตามแนวคดขางตนแลว ผวจยไดขยายการวเคราะหมตบรบททง 3 ประเภททซเคยเสนอไว โดยจ าแนกบรบทออกเปน 2 ประเภทคอ มตบรบทแบบเดยว และมตบรบทแบบผสม (2 บรบท และ 3 บรบท) ในล าดบแรกน ผวจยจะน าเสนอผลการวเคราะหมตบรบทแบบเดยวทมบทบาทในการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวกอน เนองจากการวเคราะหบทบาทของบรบทประเภทน ไมซบซอนเทากบการวเคราะหบทบาทของมตบรบทแบบผสมทจะกลาวถงในล าดบตอไป

4.1.1 ประเภทของมตบรบทแบบเดยว

กอนทผวจยจะน าเสนอผลการวเคราะหประเภทของมตบรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขน ผวจยขอน าเสนอการปรากฏของมตบรบทแบบเดยวทมบทบาทในการกระตนอารมณขนในการศกษาครงนดงปรากฏในตารางท 4.1 ทงนแมวาผวจยจะน าเสนอการปรากฏของ การกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยวประเภทตางๆ ในเชงปรมาณ แตผวจยจะไมน าขอมลเหลานมาวเคราะหรวมกบการจ าแนกประเภทของมตบรบท การน าเสนอขอมลในตารางท 4.1 มวตถประสงคเพยงเพอใหผอานไดเหนภาพรวมของมตบรบทประเภทตางๆ ท ปรากฏในการวจย ครงนเทานน

29


การปรากฏของการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยวทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยว

ชอบนทกการ

แสดงตลกเดยว

มตบรบทดาน

กายภาพ

มตบรบทดาน ล าดบเวลา

มตบรบทดานประสบการณ

เดยว 3 2 (0.14%) 28 (1.96%) 4 (0.28%)

เดยว 5 21 (1.47%) 100 (7.01%) 3 (0.21%) เดยว 6 5 (0.35%) 55 (3.85%) 5 (0.35%)

เดยว 8 13 (0.91%) 73 (5.12%) 22 (1.54%) เดยว 9 10 (0.70%) 103 (7.22%) 22 (1.54%)

รวม 51 (3.57%) 359 (25.16%) 56 (3.92%)

เมอเปรยบเทยบการปรากฏของมตบรบทแบบเดยวแตละประเภทจากตาราง

ขางตน เราจะเหนไดวา มตบรบทดานล าดบเวลามบทบาทในการกระตนอารมณขนมากทสด รองลงมาคอ มตบรบทดานประสบการณ และมตบรบทดานกายภาพ ตามล าดบ

ตอไปน ผวจยขอน าเสนอผลการวเคราะหประเภทยอยของมตบรบทแบบเดยวทมบทบาทในการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยว

4.1.1.1 มตบรบทดานกายภาพ การกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทดานกายภาพเปนสงทผชม

การแสดงตลกเดยวสามารถรบรไดผานการมองเหน และ/หรอไดยนเสยงทปรากฏอยในการแสดง จากการวเคราะหขอมลการกระตนอารมณขน ผวจยพบวา การปรากฏของสรรพสง และ/หรอพฤตกรรมทกอใหเกดอารมณขนตามบรบทประเภทน มทงหมด 3 บรบทดวยกน ไดแก การแสดงอากปกรยา การใชอปกรณประกอบการแสดง และบรบทดานกายภาพแบบผสม

(1) การแสดงอากปกรยา แมคอลวเวนน และคณะ (McIlvenny et at., 1992) อภปรายถงการ

แสดงอากปกรยาของนกแสดงตลกเดยว (โดยทวไป) วามบทบาทส าคญในการกระตนอารมณขนของผชม ผวจยพบวา ขอมลการกระตนอารมณขนทเกดภายใตบรบทประเภท “การแสดงอากปกรยา” ในการแสดงตลกเดยวของโนต อดมปรากฏทงการแสดงอากปกรยาเพยงลกษณะเดยว (ดงปรากฏในตวอยางท 1 และ 2) และการแสดงอากปกรยาแบบหลายลกษณะ (ดงปรากฏในตวอยางท 3)

30

ตวอยางท 1 หลงจากทโนตแจงกบผชมวา เขาประสงคจะแสดงละครใบในการแสดงตลกเดยวของเขาสกวน เขาไดเดนไปยงดานในสดของเวทและเรมแสดงทาทางทกระตนความข าขน

→ 1 โนต #นกแสดงยนหนหลงใหกบผชมและแสดงทาทางคลายกบผชายยนปสสาวะ# 2 ผชม [เสยงหวเราะ] ตวอยางท 2 ในชวงแรกของการแสดงตลกเดยว หลงจากทโนตเดนขนมาบนเวทการแสดงแลว เขาไดท า

อากปกรยาบางประการทเปนการกระตนอารมณขนของผชม → 1 โนต #นกแสดงยนยอเขาทง 2 ขางลง พรอมกบท ากรยาไหวผชม# → 2 ผชม [เสยงหวเราะ] ตวอยางท 3 ในชวงหนงของการแสดงละครใบ โนตท าอากปกรยาตางๆ เพอถายทอดเหตการณการท าอาหาร

→ 1 โนต #นกแสดงท าอากปกรยาคลายก าลงผดอาหารในกระทะ จากนนแสดงอากปกรยาโยนอาหารทอย

ในกระทะขนไปบนอากาศ ตอมาเขาท าทาทางยนแยกขาทงสองขางและแหงนหนาขนเพอท ากรยามองหาอาหารทโยนขนไปพรอมกบท าสหนางนงงและท าทาทางเกาศรษะ#

2 ผชม [เสยงหวเราะ]

ในตวอยางท 1 และ 2 โนตไดแสดงอากปกรยาเพอกระตนอารมณขนของผชมเพยงลกษณะเดยว น น ค อ การย นป สส าวะ (ในต วอย า งท 1) และการย น ย อ เข าพ ร อมก บ การท าท า ไห ว (ในตวอยางท 2) สวนในตวอยางท 3 โนตไดท าอากปกรยาทหลากหลายกวาตวอยางท 1 และตวอยางท 2 เพอกระตนอารมณขนของผชม การแสดงอากปกรยาตางๆ ในทนคอ การท าอาหาร การยนรออาหารทโยนขนไปบนอากาศตกลงมา การเกาศรษะ รวมไปถงการการท าสหนางนงงเนองจากอาหารทถกโยนขนไปบนอากาศไมตกลงมา

(2) การใชอปกรณประกอบการแสดง อปกรณหรอสงของตางๆ ทโนต อดมน ามาใชประกอบการแสดงจดเปน

บรบทอกประเภทหนงทสามารถกระตนใหผชมเกดอารมณขนได ทงนอปกรณหรอสงของเหลานนอาจเปนสงทเขาจดเตรยมเอาไว (ดงปรากฏในตวอยางท 4) หรอเปนของผชมการแสดง (ดงปรากฏในตวอยางท 5) กได

31

ตวอยางท 4 โนตบรรยายเกยวกบรายการแนะน าสนคาทางโทรทศนรายการหนง หลงจากนนเขาไดกลาวกบผชมวา เขาประสงคทจะเลยนแบบการพดแนะน าสนคาของพธกรรายการดงกลาว

1 โนต ถาพรอมขอเปดไฟหองสวางๆ เลยครบ ซอมกนนดหนอย ซอมกนนดหนอย (.) ไมวาผมจะพดอะไร 2 ทานจะตองตอบวา ((ผชมพดพรอมเพรยงกนวา โอพระเจาจอรจมนยอดมาก)) โอเค ไดกน เอา เอา 3 ของมา #นกแสดงเดนไปดานหลงเวทเพอหยบถงยามจากเจาหนาท# อยาลมอารมณดวยนะ อยาลม 4 อารมณ เราตองหาของขายกอน อนดบแรก เราตองหากอนวา ทานอะมปญหา ทานอะมปญหาแนๆ → 5 #นกแสดงใชมอลวงลงไปในถงยาม ((จากนน)) /เขาหยบรองเทาแตะแบบคบซงบรรจใน → 6 ถงพลาสตกแบบใสขนมา 1 ค#\ 7 ผชม /[เสยงหวเราะ]\

ในตวอยางท 4 เราจะเหนไดวา ความรสกข าขนของผชมมทมาจากการมองเหนรองเทาแตะแบบหนบทโนตหยบขนมาจากถงยาม ดงนน เราจงพจารณาไดวา รองเทาแตะทโนตซงนกแสดงจดเตรยมเอาไวนเปนสงทเกดภายใตบรบทดานกายภาพประเภทการใชอปกรณประกอบการแสดงทสงผลใหเกดอารมณขน ตวอยางท 5 โนตกลาวกบผชมวา เขาตองการเปนตวแทนของผหญงเพอบอกเลาประสบการณเกยวกบ

ความสมพนธแบบครกของหญงชาย ทงน ในชวงเวลากอนการเลาเรองดงกลาว เขาไดขอยมลปสตกจากผชม (ทเปนผหญง) เพอทจะแตงหนาใหเขากบบรรยากาศของการเลาเรอง

1 โนต ขอยมลปสตกหนอย นองดาวมมาสคารามย พยมหนอย มาสคารา นองดาวโยนมาเลย นองดาว ออ: 2 นลปสตกเหรอคะ ใครมมาสคารา: มอปกรณอะไร เอามา องค องค จะเปนองคประทบ ชนจะเปน 3 ปากเสยงเพอพวกเธอ

[…] → 4 #นกแสดงหมนลปสตกขน จากนนกใชลปสตกแทงดงกลาวทาทรมฝปากของเขา ตอมา → 5 /นกแสดงมองดลปสตกแทงนนและพบวา สวนปลายของลปสตกมรปรางแหลมมาก# นองดาว\ 6 ผชม /[เสยงหวเราะ]\ ((เสยงหวเราะของผชมในทนเกดจากการมองเหนรปรางทแหลมและอปลกษณของ

ลปตก))

เมอพจารณาขอมลการกระตนอารมณขนในตวอยางท 5 จะเหนไดวา การน าลปสตกซงโนตขอยมมาจากผชมมาใชประกอบการแสดงเปนสงทเกดขนภายใตบรบทดานกายภาพประเภทการใชอปกรณประกอบการแสดง กลาวคอ เมอผชมมองเหนสวนปลายของลปสตกแทงดงกลาวทมรปรางแหลมมาก (ซงแตกตางไปจากลกษณะของลปสตกทวไปทสามารถพบเหนไดตามรานขายเครองส าอาง หรอ

32

โฆษณาทางโทรทศน) พวกเขากหวเราะแสดงความข าขนตอรปรางของลปสตกดงกลาวในทนท ดงนน ลปสตกซงเปนอปกรณประกอบการแสดงในทนจงถอเปนปจจยหลกทกระตนใหผชมเกดอารมณขน

(3) บรบทดานกายภาพแบบผสม อารมณขนทเกดภายใตมตบรบทดานกายภาพนอกจากจะมความสมพนธ

กบการแสดงอากปกรยา และการใชอปกรณประกอบการแสดงแลว ผวจยพบวา ในบางกรณ ความรสกข าขนทเกดขนยงมทมาจากการผสมกนของบรบททง 2 ประเภทขางตน (ดงเชนในตวอยางท 6) หรอในบางกรณ การกระตนอารมณขนมความสมพนธกบบรบทประเภทการแสดงอากปกรยา การใชอปกรณประกอบการแสดง ตลอดจนสภาพแวดลอมรอบขางนกแสดงในลกษณะอนๆ (ดงในตวอยางท 7) เราจะเหนไดวา การกระตนอารมณขนทเกดภายใตบรบทดานกายภาพแบบผสมนแตกตางไปจากการกระตนอารมณขนทเกดภายใตบรบทประเภทการแสดงอากปกรยา (ดงเชนในตวอยางท 3) ทนกแสดงเพยงท าอากปกรยาตางๆ เพอกระตนอารมณขนของผชมโดยปราศจากการใชอปกรณประกอบการแสดง หรออทธพลของสภาพแวดลอมรอบขางนกแสดงในขณะทท าการแสดง ตวอยางท 6 หลงจากทนกแสดงยมลปสตกจากผชมทานหนงแลว เขาไดขอยมผลตภณฑทปดขนตา (หรอมาส

คารา) จากผชมอกทานหนงเพอน ามาปดขนตาของเขา → 1 โนต เดยวนะ มองลง (.) งดขน #/นกแสดงยนถอมาสคารา และแสดงอากปกรยาคว ามมปาก พรอมกบ → 2 มองลงต า เพอเตรยมตวปดขนตา จากนนเขาท าทาทางเดงตวไปดานหนา\# 3 ผชม /[เสยงหวเราะ]\

ในตวอยางท 6 การแสดงอากปกรยาลกษณะตางๆ ของโนตอนไดแก การแสดงสหนา (การมองลงต า) และการแสดงทาทาง (การเดงตวไปขางหนา) ถอเปนการกระตนอารมณขนภายใตบรบทประเภท “การแสดงอากปกรยา” ในขณะทมาสคาราซงโนตยมมาจากผชมจดเปนบรบทภายใตมตบรบทดานกายภาพทมบทบาทสรางอารมณขนในครงน ซงในทน คอ บรบทประเภท “การใช อปกรณประกอบการแสดง” ผวจยตงขอสงเกตวา หากนกแสดงเพยงแสดงอากปกรยาโดยปราศจากการใชมาสคารามาประกอบการแสดงเพอแสดงใหวาเขาก าลงปดขนตา ผชมอาจไมรสกข าขนเทากบการไดเหนนกแสดงน ามาสคารามาใชจรงในการแสดงขางตน ดงนนจงมองไดวา มาสคาราทนกแสดงน ามาใชประกอบการแสดงชวยกระตนอารมณขนของผชมไดอยางมประสทธผลมากขน

33

ตวอยางท 7 โนตแนะน าวา การวาดรปสามารถชวยบรรเทาความเหงาได เมอกลาวเชนนนแลว เขาไดน าอปกรณการวาดรปมาสาธตวธการวาดรปใหกบผชม ทงนในระหวางทเขาวาดรป มเจาหนาทจ านวน 2 คนยนถอเฟรมผาใบไวใหเขา

1 โนต รวาถาเกดคณเหงา คณเหงาเพราะบานคณไมมเทปใชมะ คณกสามารถคลายเครยดไดดวยการ 2 วาดรป ศลปะอาจจะชวยเยยวยาอะไรคณได หาเฟรม 1 เฟรมทบาน ละกมาวาดรป […] 3 ศลปะมนเปนของสง มนเปนของทอยบนดาวดงส บรสทธและตองกลนออกมาดวยจตใจ → 4 #นกแสดงท าอากปกรยาใชลกกลงทาสลงบนผนผาใบอยางรวดเรว เมอทาสลงบนผนผาใบจน → 5 เตมพนทแลว /เขาไดใชลกกลงทาสลงบนเสอผาของเจาหนาททยนถอเฟรมผาใบ#\ 6 ผชม /[เสยงหวเราะ]\

การกระตนอารมณขนในตวอยางท เปนสงทเกดภายใตบรบทดานกายภาพแบบผสม ซงประกอบไปดวยบรบทประเภท “การแสดงอากปกรยา” (การทาสลงบนตวเจาหนาท ) “การใชอปกรณประกอบการแสดง” (การน าลกกลงทาสมาใชประกอบการแสดง) รวมไปถงสภาพแวดลอมอนๆ รอบขางโนตซงในทนหมายถง การมองเหนเจาหนาททยนถอเฟรมผาใบถกทาสลงบนเสอผาทเขาสวมใส

4.1.1.2 มตบรบทดานล าดบเวลา มตบรบทดานล าดบเวลาเปนบรบทอกประเภทหน งทสงผลให เกด

ความรสกข าขนได ทผานมามนกวชาการจ านวนไมนอยไดกลาวถงล าดบเวลาในการกระตนอารมณขนเอาไว เปนตนวา เซดลาร (Sedlar, 2008: 149) ทแสดงทศนะเกยวกบล าดบเวลาในการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยวเอาไววา นกแสดงจ าเปนตองกลาวสรางพนความรเพอใหผชมเกดความเขาใจในระดบหนงเสยกอน จากนนจงกลาวถอยค าบางอยางเพอกระตนความข าขนออกมาอยางรวดเรว (quickly) และไดใจความ (concisely) ในท านองเดยวกน แมคอลเวนน และคณะ (McIlvenny et al., 1997: 230) กอภปรายไววา นกแสดงตลกเดยวโดยทวไปตองบรรยายเพอเตรยมความพรอมใหกบผชมกอนทเขาจะกลาวถอยค ากระตนอารมณขนออกไปในล าดบเวลาทเหมาะสม นอกจากนยงมนอรรค (Norrick, 2003: 1353) ทมองวา ล าดบเวลาของการเลาเรองตลกคอ ผพดจะกลาวปเรอง (build-up) กอนเปนล าดบแรก เมอปเรองไปสกชวงหนง ผพดจงกลาวถอยค าทเปนมกตลก (punchline) ของเรองตลกออกมา

แมนกวชาการเหลานจะกลาวถงหลกการเกยวกบบรบทดานล าดบเวลาในการกระตนอารมณขนเอาไวอยางนาสนใจ ทวางานวจยนไมไดมงวเคราะหล าดบเวลาทมบทบาทใน

34

การกระตนอารมณขนเสยทเดยว ผวจยเนนวเคราะหหนาทของถอยค ากระตนอารมณขนทสมพนธกบมตบรบทดานล าดบเวลาเปนหลก

ผลการวเคราะหหนาทถอยค ากระตนอารมณขนทเกยวของกบบรบทดานล าดบเวลาพบ 2 ประการกวางๆ คอ การไขขอสงสย และการหกเหประเดน หนาททง 2 ประการนมจดรวมทเหมอนกนคอ ในล าดบแรก นกแสดงจะกลาวบางสงบางอยางเพอปพนความรใหกบผชมเสยกอน เมอนกแสดงกลาวบรรยายเชนนนไปไดระยะเวลาหนง เขาจงกลาวถอยค ากระตนอารมณขนออกมา ถอยค ากระตนอารมณขนของนกแสดงนเองทท าหนาท 2 ประการหลกๆ นนคอ การไขขอสงสย และการหกเหประเดน

(1) การไขขอสงสย ถอยค ากระตนอารมณขนทท าหนาท ไขขอสงสยอนเกยวของกบมต

บรบทดานล าดบเวลามหลกการคอ ในล าดบแรก นกแสดงตลกเดยวจะกลาวปเรองใหกบผ ฟง (เปนตนวา การเลาถงเหตการณทเขาเคยประสบในตวอยางท 8 และ 9) หรอกระท ากรยาบางอยาง (ดงเชนในตวอยางท 10) ไปในระยะเวลาหนงเสยกอน การปเรอง หรอการกระท ากรยาขางตนมผลใหผฟงโดยรวมเกดขอสงสยบางประการขนในใจ จากนนเขาจงกลาวถอยค ากระตนอารมณขนทท าหนาทไขขอสงสยออกมา จนมผลใหผชมเกดความรสกข าขน ตวอยางท 8 โนตบรรยายวา มผชายคนหนงมกตอสายโทรศพทผดมายงเบอรโทรศพทของเขาบอยครง ดงนน

เขาจงไดขอค าปรกษาจากคณแมของเขาเกยวกบวธการแกไขปญหาดงกลาว 1 โนต มโทรศพทผดมาทบาน เคยมมยฮะ โทรผดมาเนย @ขอสายซงหนอย ซงๆๆๆ เรว งวนจะคย 2 ดวย งวนจะคยดวย@ ((นกแสดงเลยนเสยงผชายทคยสายกบเขา)) คอไอคนนเนย บอกกทวาไม 3 มซงนะ ไมมซงกไมเชอ สามสวนโทรมาอกละ @อะเรวๆ ซงหนอยเรว งวนๆจะคยดวยนะ มธระ@ → 4 ถามแมเอาไงดเนย แมบอก มงบอกไปอยางเงย (.) เออ เฮยงวนคบ (.) ผมตองบอกความจรง → 5 อะไรบางอยางนะคบ (.) เฮยซงตายแลวคบ 6 ผชม [เสยงหวเราะ]

ในตวอยางท 8 ถอยค ากระตนอารมณขนในบรรทดท 4-5 (ทวา “เออ เฮยงวนคบ ผมตองบอกความจรงอะไรบางอยางนะคบ เฮยซงตายแลวคบ”) ท าหนาทไขขอสงสยใหกบสงทนกแสดงไดกลาวปเรองเอาไวในชวงแรก (ในบรรทดท 1-4) ขอสงสยทเกดขนในทนคอ แมของโนตแนะน าใหเขากลาวสงใดกบชายผทตอสายโทรศพทผด เราจะเหนไดวา เมอนกแสดงกลาวปเรองไปไดสกชวงเวลาหนงแลว เขากกลาวถอยค าทเปนการไขขอสงสยนนออกมาในบรรทดท 4-5 จนมผลใหผชมเกดความรสกข าขน

35

ตวอยางท 9 นกแสดงเลาวา ในชวงวยเดก เขาไมชอบโรงเรยนวดทเขายายเขาไปเรยน เนองจากเขาไมชอบเดนผานก าแพงวดทมรปภาพของผลวงลบตดเรยงรายอยบนก าแพงนน

1 โนต คอเปนโรงเรยนทเราเหน: เหนรว รวโรงเรยนกไมอยากไปเรยนแลว (.) รวโรงเรยนกคอโรงเรยนวด → 2 นกออกมยฮะ รวกเปนรววด รววดกจะมหนาคน /ตาย (.) ปะอยตามก าแพงเปนบลอคๆ\ 3 ผชม /[เสยงหวเราะ]\

ถอยค ากระตนอารมณขนในตวอยางท 9 นท าหนาทไขขอสงสยเชนเดยวกน การปเรองของโนตในชวงแรกเกยวกบเหตการณทเขาไมอยากไปโรงเรยน (ในบรรทดท 1-2) สามารถกระตนใหผชมเกด ขอค าถามขนในใจวา รวของวดมความเกยวของอยางไรกบสาเหตทเขาไมอยากไปโรงเรยน เราจะเหนไดวา ผชมเกดอารมณขนขนทนทหลงจากทไดยนโนตกลาวถอยค ากระตนอารมณขน (ในบรรทดท 2) ทท าหนาทไขขอสงสยใหกบขอค าถามดงกลาว

ผวจยพบวา โนต อดมไมไดกระตนใหผชมเกดความสงสยเพยงจากการกลาวปเรองเทานน เราจะเหนไดจากตวอยางท 10 วา การกระท ากรยาบางอยางไปในชวงเวลาหนง จากนนจงกลาวถอยค ากระตนอารมณขนทเปนการไขขอสงสยใหกบการกระท านนกสามารถเรยกเสยงหวเราะจากผชมได ตวอยางท 10 ในชวงหนงของการแสดงตลกเดยว นกแสดงไดหยดท าการแสดงเพอดมเครองดมทเจาหนาทได

เตรยมเอาไวตรงกลางเวทการแสดง

1 โนต ((โนตหยดท าการแสดง และดมเครองดมชนดหนงทวางอยบนเกาอตรงกลางเวทการแสดง) → 2 ท าไมหรอ ชนไดยนเสยงพวกเธอนะ (.) มงวามนแดกเหยไรวะ 3 ผชม [เสยงหวเราะ]

ในตวอยางท 10 การกลาวถอยค ากระตนอารมณขนในบรรทดท 2 (ทวา “ท าไมหรอ ชนไดยนเสยงพวกเธอนะ มงวามนแดกเหยไรวะ”) ท าหนาทไขขอสงสยเกยวกบการกระท ากรยาของนกแสดงในชวงกอนหนา แมวาถอยค ากระตนอารมณขนในตวอยางนจะระบถงขอสงสยของนกแสดงเอง แตเราคงปฏเสธไมไดวา ผชมกไดรบรขอสงสยนนดวยเชนกน นอกจากน ผวจยยงสงเกตวา การใชค าหยาบคาย (ทวา “แดก” และ “เหย”) ของนกแสดงในทนสามารถเพมประสทธผลของความข าขนทเกดขนได

36

(2) การหกเหประเดน ถอยค ากระตนอารมณขนทท าหนาทหกเหประเดนมคณลกษณะรวมกน

กบถอยค ากระตนอารมณขนทท าหนาทไขขอสงสยในแงทวา นกแสดงจะกลาวปเรองใหกบผชมไปในระยะหนงเสยกอน จากนนเขาจงกลาวถอยค ากระตนอารมณขนออกมา การหกเหประเดนปรากฏในถอยค ากระตนอารมณขนนเอง การหกเหประเดนในทนเกดจากความขดแยงระหวางเนอหาของถอยค ากระตนอารมณขนกบสงทนกแสดงปเรองเอาไวกอนหนา โคสเลอร (Koestler, 1969: 91 อางถงใน Schwarz, 2010: 292) กลาวถงหลกการของการหกเหประเดนทเกยวของกบการกระตนอารมณขนเอาไววา การหกเหประเดนทเกดขนมกสงผลใหผฟงเกดความรสกประหลาดใจ จนน าไปสเกดอารมณขนของผฟงเหลานนได ผวจยเหนวา หลกการขางตนความสอดคลองกบการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวในงานวจยนเชนกน พจารณาตวอยางท 11-13 ตวอยางท 11 ในชวงหนงของการแสดงตลกเดยว นกแสดงไดบรรยายเกยวกบการทะเลาะววาทกนของนกเรยน

บางกลม

1 โนต อยากตใหมนตอะ เลกไดมนเลกไปนานแลวแหละ นมนเลกไมได มงอยากตต […] → 2 อยากตตกนเลย ตตรงไหนกได ภายใตอาวธเนยแหละ (.) /ถาดคกก\ 3 ผชม /[เสยงหวเราะ]\

เมอพจารณาตวอยางท 11 จะเหนไดวา ถอยค ากระตนอารมณขนในบรรทดท 2 (ทวา “อยากตตกนเลย ตตรงไหนกได ภายใตอาวธเนยแหละ ถาดคกก”) ท าหนาทหกเหประเดนใหกบเรองทโนตบรรยาย การปเรองของโนตในชวงแรก (ในบรรทดท 1) มเนอหาทกลาวถงการทะเลาววาท และอาวธทควรใชในการทะเลาะววาท ผชมอาจไมคาดคดวา ในเวลาตอมา เขาจะกลาวถอยค ากระตนอารมณขนทท าใหเรองเลานนเกดการหกเห การหกเหประเดนในตวอยางนปรากฏในถอยค ากระตนอารมณขนในบรรทดท 2 ค าวา “ถาดคกก” นเองทมเนอหาขดแยงกบสงทโนตปเรองเอาไวกอนหนา เมอผชมไดยนเชนนนกหวเราะแสดงความข าขนออกมา ตวอยางท 12 ในชวงแรกของการแสดง โนตไดสอบถามผชมวา ผชมทานใดไดเคยชมการแสดงตลกเดยวครงท 1

รอบการแสดงสดของเขาบาง จากนนมผชมซงเปนผหญงสงวยทานหนงแสดงตววาเธอเคยชมการแสดงตลกเดยวครงนน

1 โนต ขอบคณมากๆ คบ ไม: รจะพดอะไรนะครบ (.) คณคอผใหก าเนดเดยวเลยนะครบ ตอนนนหอประชม

37

→ 2 หองนงกสามรอยกวาคนเทานนเอง (.) ซง: รอดชวตมากเหลอเทานเองอะนะฮะ 3 ผชม [เสยงหวเราะ]

ตอมาในตวอยางท 12 การหกเหประเดนปรากฏในถอยค ากระตนอารมณขนในบรรทดท 2 (ทวา “ซงรอดชวตมากเหลอเทานเองอะนะฮะ”) เราจะเหนไดวา โนตไดปเรองเพอขอบคณผชมกอนเปนอนดบแรก (ในบรรทดท 1-2) เมอเวลาผานไปสกชวงหนง เขากกลาวถอยค ากระตนอารมณขนทเปนการ เยาแหย (teasing) ผชมทานนน การพดเยาแหยของโนตทเกดขนในภายหลงนเองทสงผลใหเรองเลาของเขาเกดการหกเหไปจากสงทเขาไดปเรองเอาไว และมผลใหผชมเกดความรสกข าขน ตวอยางท 13 โนตเลาถงเหตการณทเขาพยายามฆาตวตาย เนองจากเขารสกผดหวงจากความรกครงแรก

ในระหวางทเขาพยายามฆาตวตาย เขาไดเขยนจดหมายถงผหญงทเขารกจ านวน 1 ฉบบ

1 โนต เขยนจดหมายลาตายดกวา กอนตายตองมจดหมาย มง อหนาหมาทงก #นกแสดงแสดงอากปกรยา 2 รองไห ((พรอมกบกลาววา))# มง: บอกจะเปนแฟนกบกไปนานๆ ละไหนบอกรกกไงวนนนนะ ??? → 3 คดอยในใจพรงพร โมโห โกรธ แตตอนเขยน (.) /ถงแมนเธอจะไมเลอกเรา\ อยางนอยกไดใช → 4 ชวตรวมกบเธอชวระยะเวลาหนง 5 ผชม /[เสยงหวเราะ]\

ในท านองเดยวกนกบทง 2 ตวอยางกอนหนาน ถอยค ากระตนอารมณขนในตวอยางท 13 (บรรทดท 3-4) กท าหนาทหกเหประเดนเชนกน เราจะเหนไดวา สงทนกแสดงปเรองในชวงแรก (ในบรรทดท 1-3) เปนการกลาวถงคนรกเกาดวยการใชถอยค าดาทอ (ในค าวา “อหนาหมา”) และการใชค าหยาบคาย (ซงกคอ “มง” และ “ก”) การหกเหประเดนในตวอยางนปรากฏในชวงเวลาตอมา เมอนกแสดงกลาวถงคนรกเกาดวยการใชถอยค าทมรปภาษาสภาพ (ในค าวา “เธอ” และ “เรา”) (ในบรรทดท 3-4) ความขดแยงระหวางถอยค าทนกแสดงใชบรรยายปเรอง (ในบรรทดท 1-3) กบถอยค าทใชกลาวเพอกระตนอารมณขน (ในบรรทดท 3-4) นเองทสงผลใหผชมเกดความประหลาดใจ และหวเราะแสดงความข าขนออกมา

4.1.1.3 มตบรบทดานประสบการณ มตบรบทดานประสบการณ เปนปจจยทมบทบาทตอการเกดอารมณขน

ไดเชนกน กลาวคอ ผชมตองมประสบการณ และ/หรอมภมหลงความร (background knowledge) ในดานตางๆ ทสมพนธกบการกระตนอารมณขนในครงนน เพอทจะรบรถงความข าขนทมอยในถอยค าทนกแสดงกลาวออกมา ประสบการณและภมหลงความรในทนหมายถง ขาวสาร เหตการณท

38

เกดขนในสงคม ความเชอ กฎเกณฑทางสงคม ตลอดจนความรรวม (shared knowledge) เกยวกบขอมลทนกแสดงตลกเดยวไดเคยกลาวสรางพนความรใหแกผชมเอาไว เปนตน ลาฟอลแลตและแชงส (LaFollete and Shanks, 1993: 335) ไดอภปรายเอาไวในท านองเดยวกนวา คงจะเปนเรองยากทผฟง (หรอผอาน) ซงไมมความรรวมเกยวกบเนอหาในเรองตลกทผพด (หรอผเขยน) เลาจะรสกข าขนไปกบเรองตลกนน

ในการศกษาครงน ผวจยไดจ าแนกประเภทยอยของบรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขนอนเกดขนภายใตมตบรบทดานประสบการณออกเปน 3 ประเภท ไดแก สภาพแวดลอมทางส งคม ความร ในการใชภาษา และความรจากชมการแสดงตลกเดยว ซงมรายละเอยดดงตอไปน

(1) สภาพแวดลอมทางสงคม สภาพแวดลอมทางสงคมเปนบรบททสมพนธกบการด าเนนชวตของคนใน

สงคม ซงเปนสงทนกแสดงตลกเดยวและผชมมความรรวมกน จากการวเคราะหขอมลการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยว ผวจยพบวา บรบททสมพนธกบสภาพแวดลอมทางสงคมสามารถแบงออกเปน 5 ประการ ไดแก ขาว/เหตการณทเกดขนในสงคม บคคลทมชอเสยงในสงคม บรรทดฐาน/กฎเกณฑทางสงคม สงอปโภคและบรโภค และกจกรรม/สอเพอความบนเทง ในทน ผวจยขอยกตวอยางขอมลการกระตนอารมณขนทสมพนธกบบรบทขางตนเพยงบางประการเทานน ตวอยางท 14 ในชวงหนงของการแสดงตลกเดยว นกแสดงไดบรรยายเกยวกบวฒนธรรมไทย

1 โนต ถามจรงๆ นะ ผมกไมรเหมอนกนวาความเปนไทยมนอยตรงไหนนะ อาศยเคยไปตาง 2 บานตางเมองมา อาศยเปรยบเทยบเอาครบ (.)

[…] → 3 ผมภมใจระบบขายตรงตามสแยกของประเทศไทยครบ 4 ผชม [เสยงหวเราะ]

ในตวอยางท 14 ถอยค ากระตนอารมณขนทวา “ผมภมใจในระบบขายตรงตามสาแยกของประเทศไทยครบ” (ในบรรทดท 3) มความสมพนธกบมตบรบทดานประสบการณเกยวกบสภาพแวดลอมทางสงคมประเภทเหตการณทเกดขนในสงคม ในทน เราสามารถแบงประเดนในการพจารณาเกยวกบทมาของการเกดอารมณขนในตวอยางนออกเปน 2 ประการ ประการแรก ผชมตองมประสบการณในการพบเหน และ/หรอมความรเกยวกบการเดนขายสนคาประเภทตางๆ (อาท ถวลสงตม กลวยทอด และพวงมาลยดอกไมสด) ตามทางแยกทมสญญาณไฟจราจร โดยเฉพาะอยางยงในเมองใหญอยาง

39

กรงเทพมหานคร ประการตอมา ผชมตองมความรเกยวกบ “ระบบขายตรง” ในตวอยางท 14 น นกแสดงไดกลาวถงระบบขายตรงเพอพดถงการขายสนคาของพอคา/แมคาใหแกผขบขยานพาหนะบนทองถนน โดยทวไป เมอกลาวถง “การขายตรง” (หรอทนกแสดงใชค าวา “ระบบขายตรง”) หลายคนคงจะนกถงการขายสนคาอปโภคบรโภค (อาท ผลตภณฑเสรมอาหาร เครองส าอาง หรอเครองใชไฟฟา เปนตน) ทอาจไมมการวางจ าหนายในรานคาทวไปแกผบรโภคโดยตรงตามทอยอาศย หรอสถานทท างานของผบรโภค ดวยเหตน เมอนกแสดงกลาวถงการขายสนคาตามทางแยกตางๆ วาเปนการขายตรงในเชงประชดประชน จงมผลใหผชมเกดความรสกข าขน

ตวอยางท 15 นกแสดงใหขอแนะน าเกยวกบการรองเพลงในรานคาราโอเกะ2

→ 1 โนต ถาคดจะรองเพลงคาราโอเกะนะครบ (-) อยาเชยวนะ (.) อยาไปกดเพลงของคณ → 2 ปราโมทย วเลปะนะ 3 ผชม [เสยงหวเราะ]

ในตวอยางท 15 เราสามารถพจารณาไดวา ถอยค ากระตนอารมณขนในบรรทดท 1-2 เกดขนภายใตมตบรบทดานประสบการณเกยวกบสงแวดลอมทางสงคมเชนเดยวกบตวอยางท 14 ทวาถอยค ากระตนอารมณขนในตวอยางท 15 น มความสมพนธกบบรบทดานประสบการณเกยวกบสงแวดลอมทางสงคมประเภทบคลคลทมชอเสยง กลาวคอ นกแสดงไดบรรยายเกยวกบการรองเพลงคาราโอเกะ และเขาไดแนะน าผชมวา ไมควรรองเพลงของนกรองทชอ ปราโมทย วเลปะนะ เมอผชมไดยนเชนนน จงเกดความรสกข าขน ผวจยมความเหนวา การหวเราะแสดงความข าขนของผชมดงกลาวมทมาจาก การทนกแสดงอางถงนกรองทมชอวา ปราโมทย ว เลปะนะ ผชมทหวเราะแสดงความข าขนออกมายอมมความรเกยวกบนกรองคนดงกลาวอยกอนแลววา เขามเสยงรองทเปนเอกลกษณ ตลอดจนมเทคนคในการรองเพลงทหลากหลาย อยางไรกด ยงมนกรองอกหลายทานทมเสยงรองทไพเราะ ตลอดจนมเทคนคในการรองเพลงเชนเดยวกบนกรองรายดงกลาว ดงนน การอางถงนกรองทชอปราโมทย วเลปะนะในทนจงอาจมผลใหผชมคดไปวา นกแสดงชางเขาใจเปรยบเปรย จนมผลใหพวกเขาหวเราะแสดงความรสกข าขนออกมา

2 คาราโอเกะเปนการรองเพลงทมเพยงเสยงดนตรและเนอเพลงเทานน

40

ตวอยางท 16 นกแสดงบรรยายเกยวกบเนอเพลงทชอ “ยาหยายา”3 ซงเปนเพลงละเลนของเดก 1 โนต เรารองเพลงนกนมาตงสสบกวาปนะ (.) คณรมยอายของมนหนะ (.) ละเรากรองรนตอรน 2 ตอไป

[…] 3 ยคนนผงซกฟอกยงเปนแฟบ แฟซายงเปนผงอยเลย โฆษณาแบบวา สระน าคลองกนอยเลย ลกอม → 4 โบตนพงมา (.) ยาสฟนคอลเกต (.) สมยนนยงเรยกผาอนามยวาโกเตกซกนอยเลยใชมย 5 ผชม [เสยงหวเราะ]

ในตวอยางท 16 ถอยค ากระตนอารมณขนในบรรทดท 4 (ทวา “สมยนนยงเรยกผาอนามยวาโกเตกซกนอยเลยใชมย”) เปนสงทเกดขนภายใตมตบรบทดานประสบการณประเภทสงอปโภคและบรโภค ในทน “โกเตกซ” เปนชอยหอผลตภณฑส าหรบผหญงประเภทผาอนามย ผลตภณฑดงกลาวเปนสนคายหอแรกๆ ทไดรบการจดจ าหนายในประเทศไทย (จดหมายเหตแนนศร, 2559: 1) “โกเตกซ” ไดกลายมาเปนชอทคนทวไปใชเรยกผลตภณฑผาอนามยไมวาจะเปนยหอใดกตาม (“จากการเมองถงเรอง “โกเตกซ””, 2557) เราจะเหนไดวา ผลตภณฑทชอ “โกเตกซ” เปนสงทไมเกยวของกบเนอหาของเนอเพลงละเลนเดกทชอ “ยาหยายา” ทนกแสดงบรรยายอย อาจเปนไปไดวา เมอนกแสดงกลาวถงชอผลตภณฑตางๆ ทเปนสวนหนงของเนอเพลงละเลนของเดกทถกขบรองโดยเดกๆ มาเปนเวลาหลาย 10 ป (ในบรรทดท 3-4) มผลใหเขานกถงผลตภณฑผาอนามยทชอ “โกเตกซ” ซงถกวางจ าหนายในชวงเวลาเดยวกนนนเชนกน ดงนน เมอนกแสดงกลาวถอยค ากระตนอารมณขนในบรรทดท 4 จงท าใหผชมทมความรเกยวกบผลตภณฑผาอนามยทชอ “โกเตกซ” เกดความรสกข าขน

(2) ความรในการใชภาษา ความรทางภาษาเปนบรบทดานประสบการณอกประเภทหนงทสามารถ

กอใหเกดอารมณขนได อารมณขนทเกดขนภายใตบรบทประเภทน เปนการกลาวถอยค าบางประการ (ของนกแสดง) ทผดเพยนไปจากรปแบบการใชภาษาทถกตองของคนในสงคม และ/หรอเปนถอยค าทตองอาศยการตความความหมายของถอยค านนเปนพเศษ ผชมจงตองมความรในประเดนเหลานเพอทจะรบรถงทมาของอารมณขนทนกแสดงสอออกมา

3 เพลง “ยาหยายา” ทนกแสดงรองในระหวางการแสดงมเนอรองดงน “ยาหยายา แฟบซกผา แฟซาสระผม ลกอม

โบตน ยาสฟนคอลเกต สบวเศษ ปกกะเปายงฉบ”

41

ตวอยางท 17 นกแสดงบรรยายเกยวกบประสบการณครงแรกของตนเอง ในชวงหนงของการบรรยายเรองดงกลาว เขาไดเลาวา คณพอของเขาเสยชวตไปนานแลว

1 โนต ตอนนน: ผมอายประมาณหกขวบ (.) เหตเกดท: อ าเภอบานบง จงหวดชลบร (.) พอตาย → 2 แมเฟงฟาง (.) เฟงฟางเลยฮะ และหวาเวมากๆ 3 ผชม [เสยงหวเราะ]

เมอพจารณาถอยค ากระตนอารมณขนในตวอยางท 17 (บรรทดท 2) จะเหนไดวา นกแสดงจงใจออกเสยงค าวา “เควงควาง” และ “วาเหว” ใหผดเพยนไปจากภาษาไทยมาตรฐานเพอกระตนใหผชมเกดอารมณขน ในทนนกแสดงออกเสยงค าวา “เควงควาง” ทมความหมายวา อาการลองลอยอยางไมมจดหมาย หรอไมมทยดเหนยว (ราชบณฑตยสถาน, 2554: 273) วา “เฟงฟาง” จากนนกออกเสยงค าวา “วาเหว” ทหมายถง รสกอางวาง หรอเปลยวใจ (ราชบณฑตยสถาน , 2554: 1109) วา “หวาเว” จะเหนไดวา การทนกแสดงออกเสยงค าทงสองผดเพยนไปจากหลกการออกเสยงทถกตองกมผลใหผชมเกดความรสกข าขน ซโวสเตอร (Seewoester, 2009: 3) ไดแสดงทศนะไววา หนงในสาเหตของการเกดอารมณขนคอการน าค าทออกเสยงคลายคลงกน (เชน sprain ทหมายถง อาการเคลด และ Spain ทหมายถง ประเทศสเปน) มาดดแปลงเพอใชในการเลาเรองตลก นอกจากนเฟอรร -ลซซ (Ferru-Luzzi, 1986: 267) ไดกลาวถงทมาของการเกดความข าขนไวในอกแงมมหนงวา การกระตนอารมณขนสามารถกระท าไดโดยการออกเสยงค าหนงๆ ใหผดเพยนไปจากเสยงทถกตองของค านน กลาวไดวา ขอมลการกระตนอารมณขนในตวอยางท 17 มความสอดคลองกบขอคนพบของ เฟอรร-ลซซ ตรงทนกแสดงจงใจออกเสยงถอยค าในบรรทดท 2 ใหผดเพยนไปจากเสยงทถกตอง อนง ผชมตองมความรเกยวกบความหมาย ตลอดจนการออกเสยงทถกตองของค าทงสองขางตน จงจะสามารถรบรถงความข าขนทเกดขนได

(3) ความรจากการชมการแสดงตลกเดยว ความรทเกดจากการชมการแสดงตลกเดยวสามารถมทมาจากทงการ

แสดงตลกเดยวครงเดยวกน หรอการแสดงตลกเดยวครงกอนหนากได การเกดอารมณขนทมบอเกดมาจากบรบทประเภทน ผชมตองน าความรเกยวกบสงทนกแสดงเคยกลาวสรางพนความรเอาไวมาตความรวมกบถอยค ากระตนอารมณขนของนกแสดง ตวอยางท 18 ในชวงหนงของการแสดงตลกเดยว โนตไดบรรยายถงประเดนเรอง “อารตตวแม” ซงเปนเรอง

เกยวกบความสมพนธแบบครกของหญง-ชาย ทงนเรองเลาดงกลาวเปนสงทเขาเคยบรรยายไวในการแสดงตลกเดยวครงกอนหนา

42

→ 1 โนต ทานผชมคบ (.) เดยว 8 เนย มน:จบลงไมไดหรอกคบ ถาผมยงไมไดพดถงเรองของ (.) อารต

→ 2 ตวแม 3 ผชม [เสยงหวเราะ]

ถอยค ากระตนอารมณขนซงมความสมพนธกบบรบทความรจากการชมการแสดงตลกเดยวในตวอยางท 18 น ปรากฏในบรรทดท 1-2 (ทวา “เดยว 8 เนย มนจบลงไมไดหรอกคบ ถาผมยงไมไดพดถงเรองของอารตตวแม”) สาเหตทผชมเกดความรสกข าขนหลงจากทไดยนถอยค ากระตนอารมณดงกลาว มทมาจากความรเกยวกบการบรรยายเรองอารตตวแมในแสดงตลกเดยวครงกอนหนา (เดยว 7) การบรรยายเรองอารตตวแมในการแสดงครงนนเคยสรางความข าขนใหกบผชมมาแลว ดงน น เมอนกแสดงกลาววา เขาจะบรรยายถงเรองดงกลาวผชมจงหวเราะแสดงความข าขนออกมา

4.1.2 ประเภทของมตบรบทแบบผสม นอกเหนอไปจากมตดานบรบทแบบเดยวทง 3 ประเภทดงทกลาวไปแลวขางตน

ผวจยพบวา การสนทนาเพอกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยวไมไดขนภายใตบรบทประเภทใดประเภทหนงเพยงประการเดยวอยตลอดเวลา บรบททมบทบาทส าคญอกประเภทหนงคอ “มตบรบทแบบผสม” บรบทประเภทนเปนการผสมกนของมตบรบทประเภทมตบรบทดานกายภาพ มตบรบทดานล าดบเวลา และมตบรบทดานประสบการณ ในบางกรณ การผสมกนของมตบรบทเปนการผสมกนของบรบทแบบ 2 บรบท แตบางกรณกเปนการผสมกนของมตบรบทแบบ 3 บรบท

ผวจยน าเสนอการปรากฏของมตบรบทแบบผสมประเภทตางๆ ในตารางท 4.2 จากตารางดงกลาว เราจะเหนไดวา มตบรบทแบบผสม 2 บรบท มบทบาทในการกระตนอารมณขนมากกวามตบรบทแบบผสม 3 บรบทอยางเหนไดชด อยางไรกด การน าเสนอการปรากฏของมตบรบทแบบผสมในทน มวตถประสงคเพยงเพอใหผอานไดเหนภาพรวมของการศกษาในครงนเทานน ผวจยจะไมน าขอมลในเชงปรมาณขางตนมาวเคราะหรวมกบการจ าแนกประเภทของมตบรบทแบบผสมทจะกลาวถงในล าดบตอไป

43


การปรากฏของการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยวทเกดภายตมตบรบทแบบผสม

ชอบนทกการ

แสดงตลกเดยว

มตบรบทแบบผสม การผสมกนของ 2 บรบท การผสมกนของ 3 บรบท

มตบรบทดานกายภาพและมตบรบทดาน

ล าดบเวลา

มตบรบทดานล าดบเวลาและมตบรบทดานประสบการณ

มตบรบทดานกายภาพ มตบรบทดานล าดบเวลาและ มตบรบทดานประสบการณ

เดยว 3 48 (3.37%) 14 (0.98%) 20 (1.40%)

เดยว 5 200 (14.03%) 46 (3.23%) 26 (1.82%)

เดยว 6 145 (10.17%) 52 (3.64%) 62 (4.35%)

เดยว 8 137 (9.61%) 22 (1.54%) 22 (1.54%) เดยว 9 48 (3.37%) 88 (6.17%) 30 (2.10%)

รวม 578 (40.55%) 222 (15.56%) 160 (11.21%)

ส าหรบการน าเสนอผลการวเคราะหประเภทของบรบทแบบผสมทมบทบาทในการ

กระตนอารมณขนจะแบงออกเปน 2 หวขอยอย คอ การผสมกนของมตดานบรบทแบบ 2 บรบท (ตอนท 4.1.2.1) และการผสมกนของมตดานบรบทแบบ 3 บรบท (ตอนท 4.1.2.2)

4.1.2.1 การผสมกนของมตบรบทแบบ 2 บรบท ผลการวเคราะหการผสมกนของมตดานบรบทแบบ 2 บรบทมดงตอไปน

(1) การผสมกนของมตบรบทดานกายภาพและมตบรบทดานล าดบเวลา การผสมกนของมตบรบทดานกายภาพ และมตบรบทดานล าดบเวลา

ปรากฏในการเลาเรองของนกแสดงซงด าเนนไปในระยะเวลาหนงพรอมกนนนเขากกระท ากรยาบางอยางเพอกระตนอารมณขนของผชม เปนตนวา การแสดงอากปกรยา (ในตวอยางท 19) การพดเลยนเสยง (ในตวอยางท 20) หรอการแสดงอากปกรยารวมกบการพดเลยนเสยง (ในตวอยางท 21) ตวอยางท 19 โนตบรรยายเหตการณในขณะทเขายนตอแถวเพอตรวจเอกสารขอวซาทสถานทตแหงหนง

ในระหวางทยนรอ เขาไดสงเกตเหนวา ผมายนขอวซาสวนใหญไดรบการรองขอใหน ารปถายมายนขอท าวซาใหมอกครง เนองจากรปถายเหลานนไมผานการตรวจสอบ เมอเหนเชนนน โนตจงไดอธษฐานเพอขอพรใหรปถายทเขาน ามายนขอท าวซาผานการตรวจสอบ

44

1 โนต มน ((เจาหนาทตรวจเอกสาร)) คอยไลใหคนอะ (.) กลบ:ไป (.) ถายรปใหมอกรอบนง เดยวคณเจอ 2 แนๆ ถาคณไป มาละ @ไปถายรปใหมคา (.) ไปถายรปใหมคา@ ((นกแสดงเลยนเสยงเจาหนาทตรวจ 3 เอกสาร)) (.) คอผมยนอยนนะ เหนหลดไปหลายคนแลวกคดในใจ เฮย ท าไมวะเนย กกถาย กถายมา 4 ตรงรเปลาวะ เออ ใช กไปเชคกอนมา เชคในอนเทอรเนตไงวาตองรปกรอบกนว: ฉากหลงขาว เรา → 6 ท ามาจากบาน ปรนทมาเอง เรากเปะๆ กอะ คนหนา ถดไป (.) ก/อธฐานเลยแลวกน #นกแสดงยน → 7 พนมมอทงสองขางขนแนบกบหนาผากพรอมกบกมหนาลง#\ 8 ผชม /[เสยงหวเราะ]\

ความรสกข าขนในตวอยางท 19 มทมาจากการผสมกนของ “มตบรบทดานกายภาพ” ประเภทการแสดงอากปกรยา และ “มตบรบทดานล าดบเวลา” ประเภทการไขขอสงสย การปเรองของนกแสดงซงด าเนนอยในชวงเวลาหนง (ในบรรทดท 1-6) และการกลาวถอยค ากระตนอารมณขน (ในบรรทดท 6-7) มความสมพนธกบมตบรบทดานล าดบเวลา ในระหวางการปเรองโดยนกแสดงผชมอาจเกดขอสงสยเกยวกบเหตการณทเขาเคยประสบวาจะเปนอยางไรตอไป เราจะเหนไดวา ความข าขนของผชมเกดขนทนทหลงจากทโนตกลาวถอยค ากระตนอารมณขนทท าหนาทไขขอสงสยขางตน (ในบรรทดท 6-7) นอกจากน ในขณะทนกแสดงกลาวถอยค ากระตนอารมณขน เขายงไดแสดงอากปกรยา (การยนพนมมอแนบกบหนาผาก) ทจดอยภายใตมตบรบทดานกายภาพเพอกระตนอารมณขนของผชม รวมดวย ตวอยาง 20 โนตเลาวา เขาเคยพบเหนสมภเวสปรากฏตวในบานของเขา ในชวงเวลานน เขารสกกลวมาก

เขาจงไดโทรไปปรกษาวธการขบไลสมภเวสตนนนกบพระรปหนง พระรปนนไดแนะน าใหเขาน าสมภเวสตนนนไปปลอยทวด ทงนในวนทโนตพาสมภเวสไปปลอยทวด แมของเขาไดเดนทางไปกบเขาดวย

1 โนต แมลกนงรถจากบานไปปางปะอน นงไป ไมรจะคยอะไรกน ลกๆ ของจตใจรสกเลยวาตวเองท าอะไร 2 ตงตองอะ

[…] 3 ถงวดกจะเพลแลวครบ แดดเปรยง ตนไมนอยมาก:วดน ตองจอดรถทนงนะ แลวเดนขามฟากไป 4 ศาลานน #โนตยกแขนขวาเหนอศรษะท าอากปกรยาชนวไปดานขาง# โอโห: ประมาณจะกโลครง 5 แดดเปรยงๆ แมลกกเดนกนไป ปาดเหงอไป #นกแสดงท าอากปกรยาเดนพรอมกบใชมอท าทาปาด → 6 เหงอทหนาผาก# รมกไมไดเอามา โอโห เดนไปเกอบถงศาลา แมหนมาถาม /@เมอกมงชวนเคาลงร → 7 เปลา@\ ((โนตเลยนแมของเขา)) 8 ผชม /[เสยงหวเราะ]\

45

ในตวอยางท 20 ความรสกข าขนท เกดขนมความสมพนธกบการผสมกนของ “มตบรบทดานกายภาพ” ประเภทการเลยนเสยง และ“มตบรบทดานล าดบเวลา” ประเภทการไขขอสงสย การปเรองของโนตในชวงแรก (บรรทดท 1-6) สามารถมผลใหผชมเกดขอสงสยเกยวกบบทสนทนาระหวางแมของโนตกบโนต การไขขอสงสยในประเดนดงกลาวเกดขนในเวลาตอมาดงปรากฏในถอยค ากระตนอารมณขนทวา “เมอกมงชวนเคาลงรเปลา” (ในบรรทดท 6-7) เมอความสงสยของผชมไดรบการเฉลยกมผลใหพวกเขาหวเราะแสดงความข าขนออกมา ผวจยมความเหนว า การเลยนเสยงพดของแมโดยโนต (ซงเกดภายใตมตบรบทดานกายภาพ) ในตวอยางนเปนบรบทอกประการหนงทชวยกระตนอารมณขนของผชมได นอกจากน ปรลกษณภาษาทเกาะเกยวกบถอยค ากระตนอารมณขนของโนต (ซงผวจยไมไดถายถอดเอาไว) เปนตนวา ความเรว (tempo) และจงหวะ (rhythm) ในการพดกสามารถเพมประสทธผลของความรสกข าขนทเกดขนได ตวอยางท 21 นกแสดงบรรยายวา เขาเคยใชบรการรถแทกซทมคนขบรถอายประมาณ 80 ป ในระหวางทเขา

โดยสารรถแทกซคนดงกลาว เขาพบวา คนขบรถมกมอาการหลบใน ดงนน เขาจงแกปญหาเฉพาะหนาโดยการสนทนากบคนขบรถตลอดระยะเวลาทเขาโดยสารรถแทกซคนนน

1 โนต รอดตายถงบาน (.) เราเดนไปเอาตงคบานแม @ไอหนม เองไปไหนอะ หะ@ ((นกแสดง 2 เลยนเสยงชายชราซงเปนขบรถแทกซ)) #((ในขณะเดยวกนนน)) นกแสดงท าอากปกรยา 3 ยนหลงคอม และท าตาหรลงเพอเลยนแบบชายชราคนดงกลาว# ผมไมมตงคคบตองไป → 4 เอาตงคบานแมคบ (.) @เออ เอา/ตบ ((tip)) มาเยอะๆ นะ@ ((นกแสดงเลยนเสยงชาย → 5 ชรา)) #((ในขณะเดยวกนนน)) นกแสดงเลยนแบบอากปกรยาของชายชราคนนน โดยการ → 6 ยนหลงคอม พรอมกบหรตาลงและท าสหนายมแยม\ 7 ผชม /[เสยงหวเราะ]\

เชนเดยวกนกบตวอยางท 19 และ ตวอยางท 20 บรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขนในตวอยางท 21 น เกดจากการผสมกนของ “มตบรบทดานล าดบเวลา” ประเภทการไขขอสงสย และ“มตบรบทดานกายภาพ” แตบรบทยอยภายใตมตบรบทกายภาพทปรากฏในตวอยางนปรากฏ 2 ประเภทคอ การแสดงอากปกรยา และการเลยนเสยง มตบรบทดานล าดบเวลามบทบาทในการกระตนอารมณขนในแงทวา ถอยค ากระตนอารมณขนในบรรทดท 4 (ทวา “เออ เอาตบมาเยอะๆ นะ”) ท าหนาทไขขอสงสยใหกบสงทนกแสดงปเรองเอาไวกอนหนา (ในบรรทดท 1-4) ส าหรบ มตบรบทดานกายภาพทมบทบาทในการกระตนอารมณขนในตวอยางนคอ การเลยนเสยงพดของคนขบรถแทกซโดยนกแสดง (ในบรรทดท 4) และการแสดงอากปกรยาตางๆ (ไดแก การยนหลงคอม การแสดงสหนา) ของนกแสดง

46

(2) การผสมกนของมตบรบทดานล าดบ เวลาและมตบรบทดานประสบการณ

มตบรบทแบบผสมประเภทตอมาทมบทบาทในการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวคอ การผสมกนของมตบรบทดานล าดบเวลาและมตบรบทดานประสบการณ บรบทประเภทนปรากฏในการเลาเรองของนกแสดงทด าเนนไปในชวงเวลาหนง ความข าขนทเกดขนมทมาจากการกลาวถอยค ากระตนอารมณขนของนกแสดงภายหลงการปเรอง ทงนการจะรบรอารมณขนทนกแสดงสออกมา ผชมตองมประสบการณ หรอภมหลงความรบางประการเปนตนวา ความรเกยวกบสอเพอความบนเทง (ดงตวอยางท 22) ความรเกยวกบบคลทมชอเสยงในสงคม (ดงตวอยางท 23) และความรในการใชภาษา (ดงตวอยางท 24) เพอน ามาตความถอยค ากระตนอารมณขนนน

ตวอยางท 22 โนต อดม เลาวา เขาเคยยนเขาแถวเพอรอตรวจเอกสารในการขอท าวซาทสถานทตแหงหนง

หลงจากทตรวจเอกสารตางๆ เสรจแลว เขาไดรบแจงจากเจาหนาทวา รปถายของเขาทใชในการยนขอท าวซาไมผานการตรวจสอบ เนองจากรปถายดงกลาวไมแสดงใบหทงสองขาง

1 โนต เออนอง (.) เคา (.) พวกเราสงสยจรงๆ อะ มนมนมนท าไมหรอ ท าไมหนมนท าไมอะ @ คอ:

2 หนมนคอกฎของสถานทตเมกานะคะ (.) เคาตองเหนหเตมใบเคากลวปลอมแปลงใบหนา 3 เขาประเทศ:@ ((นกแสดงเลยนเสยงพดของเจาหนาท))

[…] 4 แตกฎกตองเปนกฎอะ จอยไป (.) สองคนนนถอดใจหายไปไหนไมร เหลอผมเดนออกไป (.) 5 เดนออกไปนมนรสกแบบเลวรายนดหนอย เพราะวามนมแถวคน นกออกมย ยสบสามสบ

→ 6 คนอะ ยนตออยเงยแลวเราอะ แบบพายแพอะ (.) เขาใจอารมณพวกบาน/เอเอฟ4เลยนะ

→ 7 แบบวา: คนตนๆ อะ มงเอากระเปามา เพลงขน น าตากไหลแนนอน\ 8 ผชม /[เสยงหวเราะ]\

4 รายการเอเอฟ (หรอรายการทร อะคาเดม แฟนเทเชย (True Academy Fantasia, AF) เปนรายการประเภทเรยลลตโชว (reality show) เกยวกบการประกวดรองเพลงทออกอากาศทางชองโมเดรนไนน ผทตกรอบของรายการคอคนทไดรบผลคะแนนโหวตนอยทสดในแตละสปดาห ทงน ในขณะทมการประกาศผลโหวต ผทมคะแนนโหวตนอยทสด เสยงเพลงประจ ารายการจะดงขน ผทตกรอบตองเดนไปหยบกระเปาเดนทางทเจาหนาทของรายการจดเตรยมเอาไว และเดนลงจากเวทการแขงขน

47

ในชวงการพดในตวอยางท 22 ทตดตอนมาน จะเหนไดวา ถอยค ากระตนอารมณขนในบรรทดท 6-7 มความสมพนธกบ “มตบรบทดานล าดบเวลา” และ “มตบรบทดานประสบการณ” ประเภทสภาพแวดลอมทางสงคมทสมพนธกบความรเรองสอเพอความบนเทงในเวลาเดยวกน มตบรบทดานล าดบเวลามบทบาทในการกระตนอารมณขนโดยเรมจากการกลาวปเรองของนกแสดง (ในบรรทดท 1-6) หลงจากทเขากลาวปเรองมาสกชวงเวลาหนง เขาไดกลาวถอยค ากระตนอารมณขนซงเปน การเปรยบเทยบความคลายคลงกนของเหตการณทเขาและผเขาแขงขนรายการเอเอฟประสบ (ซงในทนคอ การเดนผานผคนจ านวนมากทมองดอย และความรสกผดหวงทมตอการถกปฏเสธ) ขนในทนทจนมผลใหผชมเกดความรสกข าขน อยางไรกด ผชมอาจไมรสกข าขนเมอไดยนนกแสดงกลาวเพอกระตนอารมณขนเชนนน หากพวกเขาไมมประสบการณในการชมรายการเอเอฟ และ/หรอไมมความรเกยวกบรปแบบรายการดงกลาว (ซงจดเปนประสบการณประเภทสงแวดลอมทางสงคม) มากอน ตวอยาง 23 โนตไดบรรยายเกยวกบนกกฬาเทนนสทชอ ภราดร ซงรบงานโฆษณาสนคาประเภทตางๆ 1 โนต แลวชนลาสดทเพงเหนเมอวาน ขบรถขนทางดวนไปดวยความเพลดเพลน เหลบหนาขนไป เจอปาย 2 บลบอรด ((billboard)) อนใหญกวาเวทผมอก: พนขาวเปนโฆษณารถยนตยหอนงครบ เอาภาราดร 3 มา (.) ประกอบสโกแกน ((slogan)) บสตรอง ((be strong)) บสตรอง จบภราดรมาถอดเสอ […] → 4 เรองสตรองนไมมปญหา แตทคาใจขาพเจาคอวา: (-) หวนมภราดรด ามากครบ 5 ผชม [เสยงหวเราะ]

ในตวอยางท 23 อารมณขนทเกดขนมทมาจากการผสมกนของ “มตบรบทดานล าดบเวลา” ประเภทการไขขอสงสย และ “มตบรบทดานประสบการณ” ประเภทสภาพแวดลอมทางสงคมทสมพนธกบความรเรองบคคลมชอเสยง การกระตนอารมณขนในตวอยางนเปนไปตามหลกการของมตบรบทดานล าดบเวลาแบบไขขอสงสยในแงทวา ในล าดบแรก นกแสดงไดกลาวปเรองเสยกอน (ในบรรทดท 1-4) ในระหวางการปเรองนน เขากไดกระตนใหผชมเกดขอสงสยบางประการเกยวกบรปรางของภราดร การไขขอสงสยเกดขนในเวลาตอมาเมอนกแสดงกลาวถอยค ากระตนอารมณขนวา “หวนมภราดรด ามากครบ” (ในบรรทดท 4) ผวจยมความเหนวา ผชมทจะรบรความข าขนทเกดขนในตวอยางนตองมภมหลงความรเกยวกบภราดรอยกอนแลววา เขาเปนนกกฬาเทนนสทมชอเสยง และเขาเปนผทมผวคล า (ซงอาจเกดจากการฝกซอมกฬากลางแสงแดด) ดงนน เมอโนตกลาวถอยค ากระตนอารมณขนท

48

เปนการลอเลยนนกกฬารายน ผชมททราบขอมลในประเดนขางตนกสามารถตความการกระตนอารมณขน และรบรถงอารมณขนทโนตสอออกมาได ตวอยาง 24 โนตบรรยายเกยวกบความเขาใจผดในการออกเสยงค าในภาษาองกฤษ →1 โนต อดม แตพานชขอสารภาพตอหนาทกทานคบ สมยเรยนเพาะชง (.) ตะโกนเสยงดงเลยนะ (.) → 2 ชวนเพอนไปงานมหกรรมเครองเสยงออดโอ/ฮฟ ((hifi))\ 3 ผชม /[เสยงหวเราะ]\

ความรสกข าขนทเกดขนในตวอยางท 24 นเปนอกตวอยางหนงทเกดขนภายใตการผสมกนของ “มตบรบทดานล าดบเวลา” ประเภทการไขขอสงสย และ “มตบรบทดานประสบการณ” บรบทยอยภายใตมตบรบทดานประสบการณในตวอยางนคอ ความรในการใชภาษา เราจะเหนไดวา มตบรบทดานล าดบเวลามบทบาทตงแตการกลาวปเรอง (ในบรรทดท 1) จนกระทงการกลาวถอยค ากระตนอารมณขน (ในบรรทดท 2) ทงนเมอผชมไดฟงการปเรองของโนตอาจเกดขอสงสยขนในใจวา เรองทเขาตองการสารภาพคออะไร เมอโนตกลาวถอยค าทเปนการไขขอสงสยนนในเวลาตอมา (วา “ชวนเพอนไปงานมหกรรมเครองเสยงออดโอฮฟ”) กท าใหผชมเกดความรสกข าขน อยางไรกด ผชมทจะสามารถรบรถงความรสกข าขนทนกแสดงสอออกมาได ตองมความภมหลงความรเกยวกบค าวา “ฮฟ” ทโนตกลาวอยกอนแลววา ค าดงกลาวเปนค าทบศพทมาจากภาษาองกฤษซงออกเสยงวา “ฮายฟาย” (HI-FI) ซงเปนชอเรยกของระบบเสยงประเภทหนง ผวจยมองวา หากผชมทไมมความรเกยวกบการออกเสยงทถกตองของค าดงกลาวมากอนอาจไมสามารถรบรถงความข าขนท โนตสอออกมา ความรเรองการออกเสยงค าทบศพทจากภาษาองกฤษขางตนนเองทมความสมพนธกบมตบรบทดานประสบการณ

อนง เมอพจารณาถงความเปนไปไดทการเกดอารมณขนสามารถมทมาจากมตบรบทแบบผสม (2 บรบท) ประเภทการผสมกนของมตบรบทดานกายภาพ และมตบรบทดานประสบการณ แตผลการวจยพบวา มการผสมกนของมตบรบททเปนไปไดทกแบบ (ไดแก การผสมกนของมตบรบทดานกายภาพและมตบรบทดานล าดบเวลา และการผสมกนของมตบรบทดานล าดบเวลาและมตบรบทดานประสบการณ) แตไมพบการผสมกนของมตบรบทดานกายภาพและมตบรบทดานประสบการณ ทเปนเชนนสบเนองมาจากการผวจยไมพบการกระตนอารมณทเกดภายใตมตบรบทดานกายภาพทผชมตองน าประสบการณ หรอภมหลงความรมาใชตความพฤตกรรมทเกดภายใตบรบทดานกายภาพนน เพอรบรถงความข าขนทนกแสดงสอออกมา

49

4.1.2.2 การผสมกนของมตบรบทแบบ 3 บรบท อารมณขนทเกดขนในการแสดงตลกเดยวสามารถมทมาจากการผสมกน

ของมตดานบรบททง 3 บรบท ไดแก มตบรบทดานกายภาพ มตบรบทดานล าดบเวลา มตบรบทดานประสบการณ ไดเชนเดยวกน ในทน ผวจยจะน าเสนอตวอยางขอมลการกระตนอารมณขนทเกดจากการผสมกนของมตบรบททง 3 ประเภทเพยงบางลกษณะ ดงน ตวอยางท 25 นกแสดงบรรยายเกยวกบเหตการณทเขาเคยแอบงดพนบานซงท าจากไมเพอท าใหเกดชองส าหรบ

การปสสาวะ 1 โนต เวลาผมปวดฉเวลากลางคนผมตองมาฉในบานอะ ผมไมกลาออกไป (.) กใชวธงด งดฝา 2 กระดาน (.) กลางบานเนย งด งดไปอยาใหแมร งดเกบเอาไว คอฉลงไปไดอยแลว […] → 3 เวลาเราปวดฉกงายๆ ครบ เราก/แนบไปกบพนครบ #นกแสดงท าอากปกรยานอน → 4 คว าใหล าตวแนบกบพนเวทการแสดง และวางแขนทงสองขางไวแนบล าตว# ผมคด → 5 วาผมเปนรนแรกๆ ทรเรมท าแพลงกงนะฮะ\ 6 ผชม /[เสยงหวเราะ]\

ขอมลทหยบยกมาในตวอยางท 25 น แสดงใหเหนวา อารมณขนทเกดขนมทมาจากการผสมกนของมตบรบททง 3 บรบท (มตบรบทดานกายภาพ มตบรบทดานล าดบเวลา มตบรบทดานประสบการณ) บทบาทของมตบรบทดานล าดบเวลาปรากฏปรากฏในเรองเลาของโนตในแงทวา เขาไดกลาวปเรองกอนเปนอนดบแรก (ในบรรทดท1-3) การปเรองดงกลาวสามารถกระตนใหผชมเกดขอสงสยเกยวกบวธการฉของโนต เราจะเหนไดวา ผชมหวเราะแสดงความข าขนในทนทหลงจากทโนตกลาวถอยค ากระตนอารมณขน (ในบรรทดท 3) ทเปนการเฉลยค าตอบของขอสงสยนน นอกจากน ในขณะทโนตกลาวถอยค ากระตนอารมณขน เขาไดแสดงอากปกรยา (นนคอ การนอนคว าหนาราบไปกบพน) ทจดอยภายใตมตบรบทดานกายภาพเพอกระตนอารมณขนของผชมรวมดวย ส าหรบบทบาทของมตบรบทดานประสบการณทมบทบาทในการกระตนอารมณขนปรากฏตรงชวงการพดในบรรทดท 4-5 (ทวา “ผมคดวาผมเปนรนแรกๆ ทรเรมท าแพลงกงนะฮะ”) ผชมทจะรบรถงความรสกข าขนท โนต สอออกมาตองมความรวา แพลงกงเปนการละเลนประเภทหนงทผเลนเพยงนอนคว าหนาลงและวางแขนทง 2 ขางไวแนบล าตว เมอไดยนโนตกลาวเปรยบเทยบความคลายคลงของทานอนปสสาวะกบ ทาการเลนแพลงกง ผชมทมความรในประเดนขางตนกสามารถตความ และรบรถงอารมณขนทเขาสอออกมา

50

ตวอยางท 26 โนตบรรยายวา เขาตองการใหนายพสฐ กรตการกล ซงเปนผประกาศขาวและพธกรรายการของโทรทศนสชอง 7 พากยฟตบอลทมการถายทอดสดทางโทรทศน

1 โนต แตถาพากยบอลนะ (.) ขอคนนเลยครบ สวนตวมาก (.) พากยบอลนตองใหคณพสฐ กรต

2 การกลคนทพากยคดเดดอะ […]

→ 3 โนต (.) นก นก เคานะครบ /((สวมเสอ)) คอเตาๆ #นกแสดงนงบนเกาอ แสดงสหนานง → 4 เฉย และปรอตา# (-) @เรยล:มาดรด@ ((นกแสดงเลยนเสยงนายพสฐ)) #นกแสดงท าส → 5 หนานงเฉยพรอมกบกรอกตาซาย-ขวาเลยนแบบพฤตกรรมของนายพสฐ# (-) @หมด → 6 ครงแรก@ ((นกแสดงเลยนเสยงนายพสฐ)) ครงแรกไมมอะไร เคาไมมาใสใจหรอก → 7 ครบ เคาเนนๆ #นกแสดงท าสหนานงเฉยพรอมกบกรอกตาซาย-ขวาอกครง# ครง → 8 หลง @เบคแฮม หยด (.) ซดาน (.) โหมง (.) ราอจาย (.) โรนาลโด (.) ยง (.) แหม: → 9 เขาไปซะและ@ ((นกแสดงเลยนเสยงนายพสฐ)) #นกแสดงท าสหนานงเฉย#\ 10 ผชม /[เสยงหวเราะ]\

ในตวอยางท 26 การเลาเรองตลอดจนการแสดงอากปกรยาตางๆ ของนกแสดงทใชกระตนอารมณขนของผชมมความสมพนธกบ “มตบรบทดานกายภาพ” “มตบรบทดานล าดบเวลา” และ “มตบรบทดานประสบการณ” ในเวลาเดยวกน บทบาทของมตบรบทดานล าดบเวลาในทนคอ นกแสดงไดปเรองเกยวกบความประสงคของเขาทอยากใหนายพสฐ กรตการกลพากยฟตบอล (บรรทดท 1-3) เสยกอนการปเรองในบรรทดท 3 (ทวา “นก นก เขานะครบ”) สามารถกระตนใหผชมเกดขอสงสยขนในใจไดวา พฤตกรรมการพากยบอลของนายพสฐเปนอยางไร การไขขอสงสยเกดขนในล าดบตอมา เมอนกแสดงกลาวถอยค ากระตนอารมณขนเกยวกบพฤตกรรมการพากยฟตบอลของนายพสฐ (ในบรรทดท 3-9) ในทน การกระตนอารมณขนโดยการพดเลยนเสยงนายพสฐ ตลอดจนการแสดงอากปกรยาในลกษณะตางๆ (ในบรรทดท 3-9) ยงมความสมพนธกบมตบรบทดานกายภาพดวย อนง ผชมคงอาจไมรบรถงความข าขนทเกดขนได (อยางมประสทธผล) หากพวกเขาไมมภมหลงความร (ซงมความสมพนธกบมตบรบทดานประสบการณ) เกยวกบบคลกของนายพสฐมากอน ตวอยางท 27 โนตบรรยายถงอาหารทเขาชอบทาน ในชวงหนงของการบรรยายเรองดงกลาว เขาเลาวา เขาชอบ

ทานตกแตนทอดเปนอยางมาก 1 โนต ชอบกนตกแตนทอดเปนอยางมาก ตอนแรกไมไดคดพศวาสเลยนะ แตแมพายายไปอยจงหวดสรนทร 2 นะฮะ อปาขางบานขายตกแตนทอด […]

51

3 อยทไหนผมกตามไปกนนะ (.) มาอยกรงเทพนกมแหลงใหญๆ นะคบ จะอยทพฒนพงศนะคบ ทาย 4 ซอยธนยะ(.) ตรอกขาวสารนะคบ กตามไปกน กนกทกยงไมหายสงสยวา ไปจบมาขายไดยงไง (.) คอ 5 จบสามสตวนพอเขาใจนะ แตจบแบบวา จ านวนมาก ไซส ((size)) ไซสขนาดเดยวกนเนย เอาอะไร 6 ไปจบ เจอกทกถามถามจนคนขายร าคาญอะ (.) ลาสดไปถามทธนยะนะคบ ปาตกลงเนยจบยงไงไม → 7 เหนบอกจบยงไงอะ ปาหนมาถอนหายใจ ((นกแสดงท าเสยงถอนหายใจ)) (-) @มงกขชางไปส@ 8 ((โนตเลยนเสยงแมคาขายตกแตนทอด)) 9 ผชม [เสยงหวเราะ]

ขอมลการกระตนอารมณขนในตวอยางท 27 นกเปนอกตวอยางหนงทเกดขนภายใตการผสมกนของ “มตบรบทดานภาพ” “มตบรบทดานล าดบเวลา” และมตบรบทดานประสบการณ” การปเรองเกยวกบความชอบในการทานตกแตนทอดของโนตในชวงแรก (ในบรรทดท 1-7) ตลอดจนการกลาวถอยค ากระตนอารมณขนในล าดบตอมามความสมพนธกบมตบรบทดานล าดบเวลา การกลาวปเรอง ทวา “ปาตกลงเนยจบยงไงไมเหนบอกจบยงไงอะ ปาหนมาถอนหายใจ” (ในบรรทดท 6-7) สามารถกระตนความสงสยของผชมในท านองทวา แมคาจะตอบค าถามของโนตวาอยางไร ในเวลาตอมา เมอขอสงสยขางตนไดรบการเฉลย (ในบรรทดท 7) ผชมกหวเราะแสดงความรสกข าขนออกมา ส าหรบมตบรบทดานกายภาพทมบทบาทในการกระตนอารมณขนในตวอยางนปรากฏในถอยค าทวา “มงกขชางไปส” (ในบรรทดท 7) เนองจากเปนถอยค าทนกแสดงเลยนเสยงพดของแมคา ผวจยยงมองตอไปวา ความข าขนในทเกดขนในทนยงมความสมพนธกบมตบรบทดานประสบการณ กลาวคอ ค าตอบของแมคาทวา “มงกขชางไปส” (ในบรรทดท 7) เปนการตอบค าถามเชงประชดชนซงมสวนเกยวของกบค าพงเพยในภาษาไทยทวา ขชางจบตกแตน ผชมทรบรถงความเชอมโยงระหวางค าตอบของแมคากบค าพงเพยขางตนจะสามารถตถอยค ากระตนอารมณขน และรบรถงความข าขนทนกแสดงสอออกมาได 4.2 ความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบการกระตนอารมณขน

ผลการวเคราะหบทบาทของมตดานบรบทในการกระตนอารมณขนในตอนท 4.1 แสดง

ใหเหนแลววา มตดานบรบทแบบใดบางทเปนบอเกดของความรสกข าขนในการแสดงตลกเดยวนอกเหนอจากขอคนพบดงกลาว ผวจยยงศกษาตอไปวา ผชมมความคดเหนเกยวกบการกระตนอารมณขนโดยนกแสดงตลกเดยวอยางไร ผวจยไดสรางแบบสอบถามความคดเหนอนประกอบดวยค าถาม 2 สวน สวนแรก เปนการสอบการความคดเหนของผชมเกยวกบระดบความข าขน และสวนท 2 เปนการสอบถามความคดเหนของผชมเกยวกบสาเหตของความข าขนทเกดขน (ดรายละเอยด

52

เพมเตมในภาคผนวก ข.) ค าถามทผวจยใชสอบถามความคดเหนของผชมเกยวกบระดบความข าขนถกคดเลอกมาจากขอมลการกระตนอารมณขนทสมพนธกบมตบรบทแบบเดยว และมตบรบทแบบผสมทพบในการวจยครงน (ดรายละเอยดในตอนท 3.2.2) ผลการวเคราะหความคดเหนเกยวกบประเดนทงสองมรายละเอยดดงตอไปน

4.2.1 ความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบความ

ข าขน ในการวเคราะหความคดเหนของผชมเกยวกบระดบความข าขน ผวจยได

ก าหนดใหผชมประเมนระดบของความข าขนของการกระตนอารมณขนทปรากฏในแบบสอบถามโดยใชมาตรวดแบบลเครท 5 ระดบ นนคอ ความข าขนระดบ 5 ซงหมายถง “ข าขนอยางยง” เรอยไปจนถงความข าขนระดบ 1 ซงหมายถง “ไมข าขนเลย” เมอกลมตวอยางผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวทงหมดไดประเมนระดบความข าขนของขอมลการกระตนอารมณขน (ทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยว และมตบรบทแบบผสม) เปนทเรยบรอยแลว ผวจยจงค านวณหาคาเฉลย (mean) และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation: SD) ของระดบความข าขนเหลานน ผวจยใชเกณฑการแปลคาเฉลยระดบความข าขนทไดจากการค านวณหาคาเฉลย ดงน 4.21-5.00 หมายถง “ข าขนอยางยง” 3.41- 4.20 หมายถง “ข าขนมาก” 2.61-3.40 หมายถง “ข าขนปานกลาง” 1.81-2.60 หมายถง “ข าขนนอย” และ 1.00-1.80 หมายถง “ไมข าขนเลย”

อนง ผวจยตระหนกถงขอจ ากดบางประการของขอค าถามในแบบสอบถามทผวจยออกแบบมา นนคอ เนอหาของการกระตนอารมณขนทปรากฏในขอค าถามขอตางๆ อาจมอทธพลตอการประเมนระดบความข าขนของผชมไดเชนเดยวกบบทบาทของมตบรบทประเภทตางๆ ทเปนเชนนเนองจากเนอหาของการกระตนอารมณขนเปนสงทปรากฏรวมกบมตบรบททมบทบาทในการกระตนอารมณขนเสมอ ดงนนจงเปนไปไดวา เนอหาของการกระตนอารมณขนในขอค าถามบางขออาจมผลใหผชมเกดความรสกข าขนมากวาเนอหาของการกระตนอารมณขนในขอค าถามขออนๆ

ผวจยขอน าเสนอคาเฉลยระดบความข าขน และคาสวนเบยงเบนมาตรฐานของการกระตนอารมณขน (จากแบบสอบถาม) ทเกดขนภายใตมตบรบทแบบเดยวในตาราง 4.3 และน าเสนอคาเฉลยระดบความข าขน และคาสวนเบยงเบนมาตรฐานของการกระตนอารมณขน ทเกดขนภายใตมตบรบทแบบผสมในตารางท 4.4

53


คาเฉลยระดบความข าขน และคาสวนเบยงเบนมาตรฐานของขอมลการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยว

ประเภทของมตบรบทแบบเดยวทมบทบาทในการกระตนอารมณขน

จ านวนผตอบแบบถาม

คาเฉลย คาสวน

เบยงเบนมาตรฐาน

มตบรบทดานกายภาพ 45 1.99 .808

มตบรบทดานล าดบเวลา 45 1.79 .670

มตบรบทดาประสบการณ 45 2.27 .896

จากตารางท 4.3 พบวา ในภาพรวมแลว ผชมประเมนระดบความข าขนของการ

กระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยวในระดบ “ข าขนนอย” เมอพจารณาคาเฉลยระดบความข าขนของการกระตนอารมณขนภายใตมตบรบทแบบเดยวแตละประเภท (ไดแก มตบรบทดานกายภาพ มตบรบทดานล าดบเวลา และมตบรบทดานประสบการณ) จะเหนไดวา ผชมประเมนระดบความข าขนทมตอการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทดานกายภาพในระดบ “ข าขนนอย” (คาเฉลย 1.99) ในท านองเดยวกน การกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทดานประสบการณไดรบการประเมนจากผชมวามระดบความข าขนอยในเกณฑ “ข าขนนอย” (คาเฉลย 2.27) สวนการประเมนระดบความข าขนของกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทดานล าดบเวลาเปนการกระตนอารมณขนเพยงลกษณะเดยวทผชมประเมนวา “ไมข าขนเลย” (คาเฉลย 1.79) เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบความข าขนจากการกระตนอารมณขนภายใตมตบรบทแบบเดยวทง 3 ประเภท (ทปรากฏในแบบสอบถาม) จะพบวา การกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทดานกายภาพ และมตบรบทดานประสบการณถกประเมนวามระดบความข าขนมากกวาการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทดานล าดบเวลา

54


คาเฉลยระดบความข าขน และคาสวนเบยงเบนมาตรฐานของขอมลการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม

ประเภทของมตบรบทแบบผสมทมบทบาทในการกระตนอารมณขน

จ านวนผตอบแบบสอบถาม

คาเฉลย คาสวน

เบยงเบนมาตรฐาน

มตบร

บทแบ

บผสม

2

บรบ

ท

การผสมกนของมตบรบทดานกายภาพและมตบรบทดานล าดบเวลา

45 2.67 .683

การผสมกนของมตบรบทดานล าดบเวลาและมตบรบทดานประสบการณ

45 1.87 .772

มตบร

บทแบ

บผสม

3

บรบท

การผสมกนของมตบรบทดานกายภาพ มตบรบทดานล าดบเวลา และมตบรบท

ดานประสบการณ 45 3.20 .944

ตอมา ตารางท 4.4 ซงแสดงคาเฉลยระดบความข าขนของขอมลการกระตน

อารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม (ทง 2 บรบทและ 3 บรบท) ทปรากฏในแบบสอบถาม แสดงใหเหนวา โดยรวมแลว ผชมประเมนระดบความข าขนของการกระตนอารมณขนในระดบ “ข าขนปานกลาง” เมอพจารณาในรายละเอยด จะพบวา ผชมประเมนระดบความข าขนของขอมลการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม 2 บรบทประเภทการผสมของมตบรบทดานกายภาพและมตบรบทดานล าดบเวลาในระดบ “ข าขนปานกลาง” (คาเฉลย 2.67) สวนการประเมนระดบความข าขนของการกระตนอารมณขนทเกดภายใตการผสมของมตบรบทดานล าดบเวลาและ มตบรบทดานประสบการณ ผชมประเมนความข าขนในระดบ “ข าขนนอย” (คาเฉลย 1.87) ส าหรบ การประเมนระดบความข าขนของกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม 3 บรบท มคาเฉลยระดบความข าขนอยในเกณฑ “ข าขนปานกลาง” (คาเฉลย 3.20) เมอเปรยบเทยบคาเฉลยระดบความข าขนของการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสมทงหมดขางตน กลาวไดวา การกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม 3 บรบท และมตบรบทแบบผสม 2 บรบทประเภทการผสมกนของมตบรบทดานกายภาพและมตบรบทดานล าดบ เวลามระดบความข าขน

55

มากกวาการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม 2 บรบทประเภทการผสมกนของมตบรบทดานล าดบเวลาแลมตบรบทดานประสบการณ

ผวจยเปรยบเทยบความคดเหนของผชมเกยวกบระดบความข าขนของการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยว (ซงน าเสนอในตารางท 4.3) และมตบรบทแบบผสม (ทน าเสนอในตารงท 4.4) ตอไปอก และพบวา การกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม 3 บรบท และมตบรบทแบบผสม 2 บรบทประเภทการผสมกนของมตบรบทดานกายภาพและมตบรบทดานล าดบเวลา (ซงมระดบความข าขนอยในเกณฑ “ข าขนปานกลาง”) มระดบความข าขนมากทสด การกระตนอารมณขนทมระดบความข าขนในล าดบรองลงมา (ซงมคาเฉลยระดบความข าขนอยใยเกณฑ “ข าขนนอย”) เปนการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยวประเภท มตบรบทดานกายภาพ และมตบรบทดานประสบการณ และการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม 2 บรบทประเภทการผสมกนของมตบรบทดานล าดบเวลาและมตบรบทดานประสบการณ สวนการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยวประเภทมตบรบทดานล าดบเวลาเปนการกระตนอารมณขนเพยงประเภทเดยวทผชมประเมนวา “ไมข าขนเลย”

เราจงสรปไดวา การกระตนอารมณขนทเกดภายใตบรบทแบบเดยวและแบบผสมทปรากฏในแบบสอบถามมระดบความข าขนทไมแตกตางกนอยางชดเจน ทเปนเชนนเนองมาจาก ในบางกรณ การกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยวกมระดบความข าขนเทากบการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม แตในบางกรณ การกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยวกมระดบความข าขนนอยกวาการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม นอกจากน ผลของการประเมนระดบความข าขนในการวจยครงนยงอาจไดรบอทธพลจากเนอหาของการกระตนอารมณขนอยบาง

4.2.2 ความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบสาเหตของความข าขน

ตอนท 4.2.2 น เปนการน าเสนอผลการวเคราะหสาเหตของการเกดความรสกข าขนตามมมมองของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยว (ซงปรากฏในค าถามสวนท 2 ของแบบสอบถามความคดเหน) ในการสอบถามถงสาเหตการเกดความรสกข าขน ผวจยตองการคนหาวา ทมาของการเกดความรสกข าขนตามมมมองของผชมมสาเหตมาจากอะไรบาง นอกจากน เราสามารถพจารณาใหค าตอบของผชมเหลานนอยภายใตมตบรบทตามกรอบของการวจยนไดหรอไม อนง ในหวขอน ผวจยจะไมน าเสนอผลการวเคราะหสาเหตของการเกดอารมณขนในเชงปรมาณ แตจะเนนน าเสนอผลการศกษาในเชงคณลกษณะ เพอใหผอานไดทราบรายละเอยดเกยวกบสาเหต

56

ตางๆ ของการเกดความรสกข าขนไดอยางครอบคลม (เปรยบเทยบกบ Spencer-Oatey, 2008: 103, 105-109)

จากการพจารณาค าตอบของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวทง 45 คน ผวจยพบวา สาเหตของการเกดความรสกข าขนสามารถจ าแนกออกเปน 4 ประการหลกๆ ไดแก การแสดงทาทางและบคลกในการแสดงของนกแสดงตลกเดยว วธการเลาเรองและน าเสยงในการเลาเรองของนกแสดง ภมหลงความรของผชมเกยวกบการกระตนอารมณขน และเสยงหวเราะทปรากฏในวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยว

ผชมจ านวนไมนอยแสดงความคดเหนวา สงทกระตนใหพวกเขาเกดอารมณขนคอ การแสดงทาทางและบคลกของนกแสดงตลกเดยว ตวอยางค าตอบของผชมทจดอยในสาเหตของความข าขนประเภทน เชน “ทาทางตลก” “ทาทาง บคลก แววตา” “หนาตา การแตงตว และทาทางดตลก” หรอ “ทาระหวางเดน แมจะยงไมพดแตกวนๆ” เปนตน ผวจยมความเหนวา เราสามารถก าหนดใหสาเหตของการเกดความข าขนประเภทนอยภายใตมตบรบทดานกายภาพได เนองจาก เมอผชมมองเหนการแสดงทาทาง ตลอดจนบคลกในการแสดงของนกแสดงกมผลใหพวกเขาเกด ความรสกข าขน

สาเหตของความข าขนประการตอมาคอ วธการเลาเรองและน าเสยงของนกแสดงตลกเดยว ค าตอบของผชมเกยวกบสาเหตประเภทนมหลากหลายลกษณะดวยกน เปนตนวา “อธบายเหนภาพ จนตนาการตามได” “การเลาเรองเปนฉากๆ” “น าเสยงการพด จงหวะการพด” หรอ “ข าทเลาเรองอยางละเอยด พรอมน าเสยงทชวนขนท าใหเรานกภาพตามได” เปนตน เมอพจารณาค าตอบของผชมเกยวกบสาเหตของความข าขนเหลานรวมกบกรอบการวเคราะหในการวจยนเรองมตบรบท ผวจยมองวา เปนสงทพจารณาไดคอนขางยาก เนองจากค าตอบของผชมสวนใหญไม เขาขายเปนไปตามหลกการของมตบรบทแบบใดแบบหนงอยางชดเจน

ส าหรบผชมทมองวา ความรสกข าขนท เกดขนมสาเหตมาจากพวกเขามภมหลงความรเกยวกบประเดนทนกแสดงน ามากระตนอารมณขนมกระบในท านองทวา เรองทนกแสดงน ามาเลาเปนขอเทจจรงทเกดขน ทวายงไมมผใดกลาวถงมากอน หรอผชมเหนดวยกบประเดนทนกแสดงน ามาเลา เปนตน เราจะเหนไดวา ค าตอบของผชมในประเดนเรองภมหลงความรทพวกเขามมากอนการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวนเปนไปตามหลกการของมตบรบทดานประสบการณทผวจยน าเสนอไปแลวในตอนท 4.1

สาเหตของการเกดความรสกข าขนทกลาวมาทง 3 ประการขางตนเปนมมมองทพจารณาทมาของความข าขนจากพฤตกรรมของนกแสดงตลกเดยวเปนหลก ทวาสาเหตของการเกดความรสกข าขนในประเดนสดทายนเปนการพจารณาจากพฤตกรรมของผชมในบนทกการแสดง

57

ตลกเดยว กลาวคอ การไดยนเสยงหวเราะทปรากฏในวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวสามารถกระตนอารมณขนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวได ผวจยพบวา ผลการวเคราะหในทนเปนไปตามขอคนพบของนกวชาการบางทาน (Smyth and Fuller, 1972: Fuller and Sheehy-Skeffington, 1974 อางถงใน Xu, 2013: 28) ทวา เสยงหวเราะทปรากฏในสอทบนทกการแสดงตลกมอทธพลตอการเกดอารมณขนของผชมสอนนไดเปนอยางด เมอพจารณาสาเหตของความข าขนประเภทเสยงหวเราะทปรากฏในวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวรวมกบกรอบการวเคราะหเรอง มตบรบท ผวจยเหนวา เราสามารถพจารณาใหเสยงหวเราะนนอยภายใตมตบรบทดานกายภาพได เนองจากเมอผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวไดยนเสยงหวเราะดงกลาวกมผลใหพวกเขาเกดความรสกข าขน

58

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

5.1 สรป

งานวจยนเปนการศกษาบทบาทของบรบทแบบตางๆ ในการกระตนอารมณขนของ

นกแสดงตลกเดยว ผวจยไดด าเนนการตามวตถประสงคของการวจย 2 ขอ คอ 1) เพอจ าแนกประเภทมตบรบทแบบตางๆ ทมบทบาทในการกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยวในสงคมไทย และ 2) เพอวเคราะหความคดเหนของของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบความข าขนในการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยว กลมตวอยางในการวจยนจ าแนกออกเปน 2 กลม ไดแก 1) วดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวของนกแสดงทชอ อดม แตพานช (ส าหรบการศกษาตามวตถประสงคขอ 1) และ 2) ผชมวดทศนวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวซงไดแก นกศกษาระดบปรญญาตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร จ านวน 45 คน (ส าหรบการศกษาตามวตถประสงคการวจยขอ 2) ผวจยเกบขอมลทเปนการกระตนอารมณขนจากวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยว 5 ครง จากนน ผวจยน าขอมลดงกลาวมาสงเกตการกลาวถอยค า พฤตกรรม และสภาพแวดลอมรอบขางทสอถงการกระตนอารมณขนของนกแสดง ล าดบตอมา ผวจยไดถายถอดขอมลการกระตนอารมณขนเปนลายลกษณอกษรเพอจ าแนกประเภทของมตบรบทในการกระตนอารมณขน สวนการเกบขอมลความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยว ผวจยไดสรางแบบสอบถามทศนคตซงมขอค าถามจ านวน 12 ขอ เพอใชสอบถามความคดเหนของผชมเหลานนเกยวกบระดบความข าขน และสาเหตทท าใหผชมรสกข าขน ทงน ผวจยไดคดเลอกขอมลการกระตนอารมณขนมาจากบนทกการแสดงตลกเดยว 5 บนทกการแสดง โดยวธการสมตวอยางแบบเจาะจง

การศกษามตบรบทในการกระตนอารมณขนในครงน ใชกรอบการวเคราะหเรอง “มตบรบท” ของซ (Xu, 2012) ผวจยจ าแนกประเภทของบรบทออกเปน 3 ประการตามกรอบของการวจย คอ มตบรบทดานกายภาพ มตบรบทดานล าดบเวลา และมตบรบทดานประสบการณ นอกจากน ผวจยไดขยายการวเคราะหมตบรบททง 3 ประเภทนตอไปอกโดยแบงมตบรบทออกเปน 2 ประเภทคอ มตบรบทแบบเดยว และมตบรบทแบบผสม ผลการวเคราะหบรบทยอยของมตบรบทแบบเดยว พบวา มตบรบทดานกายภาพประกอบดวยบรบทประเภทการแสดงอากปกรยา การใชอปกรณประกอบการแสดง และบรบทดานกายภาพแบบผสม ส าหรบมตบรบทดานล าดบเวลา ผวจยเนนวเคราะหหนาทของถอยค ากระตนอารมณขนทเกยวของกบบรบทดานล าดบเวลาเปนหลก ผลการวเคราะหพบหนาท 2 ประการกวางๆ คอ การไขขอสงสย และการหกเหประเดน สวนบรบท

59

ยอยของมตบรบทดานประสบการณแบงออกเปน 3 ประเภทคอ สภาพแวดลอมทางสงคม ความรจากการชมการแสดงตลกเดยว และความรในการใชภาษา ส าหรบผลการวเคราะหมตบรบทแบบผสมทมบทบาทในการกระตนอารมณขนพบการผสมกนของมตบรบทแบบ 2 บรบท และ 3 บรบท

ผลการวเคราะหความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวแบงออกเปน 2 ประการ คอ ระดบความข าขนของการกระตนอารมณขน และสาเหตของความรสกข าขนทเกดขน ผลการวเคราะหความคดเหนในประเดนแรก พบวา โดยรวมแลว ผชมประเมนระดบความข าขนของการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยวและแบบผสมไมแตกตางกนอยางชดเจน กลาวคอ ผชมประเมนระดบความข าขนของการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยวประเภทมตบรบทดานกายภาพ และมตบรบทดานประสบการณ อยในระดบ “ข าขนนอย” และประเมนระดบความข าขนของการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทดานล าดบเวลา อยในระดบ “ไมข าขนเลย” นอกจากน ผชมยงประเมนระดบความข าขนของการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม 2 บรบท (ประเภทการผสมกนของมตบรบทดานกายภาพและมตบรบทดานล าดบเวลา) และมตบรบทแบบผสม 3 บรบทวามระดบความข าขนอยในเกณฑ “ข าขนปากลาง” และประเมนระดบความข าขนของกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม 2 บรบท (ประเภทการผสมกนของมตบรบทดานล าดบเวลาและมตบรบทดานประสบการณวามระดบความข าขนอยในเกณฑ “ข าขนนอย” กลาวไดวา การกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบผสม 2 บรบท (ประเภทการผสมกนของมตบรบทดานกายภาพและมตบรบทดานล าดบเวลา) และมตบรบทแบบผสม 3 บรบทวามระดบความข าขนมากทสดเมอเทยบกบการกระตนอารมณขนทเกดภายใตมตบรบทประเภทอน อนง ผวจยพบวา แบบสอบถามความคดเหนทผวจยออกแบบไวมขอจ ากดบางประการ นนคอ เนอหาของการกระตนอารมณขนทปรากฏในแบบสอบถามสามารถมอทธพลตอการประเมนระดบความข าขนของผชมได

สวนผลการวเคราะหความคดเหนของผชมในประเดนท 2 ผวจยพบวา สาเหตของความข าขนตามมมมองของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวสามารถจ าแนกออกเปน 4 ประการหลกๆ ไดแก การแสดงทาทางและบคลกในการแสดงของนกแสดงตลกเดยว วธการเลาเรองและน าเสยงในการเลาเรองของนกแสดง ภมหลงความรของผชมเกยวกบการกระตนอารมณขน และเสยงหวเราะทปรากฏในวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยว ทงนเราสามารถพจารณาใหการแสดงทาทางและบคลกในการแสดงของนกแสดงตลกเดยว และเสยงหวเราะทปรากฏในวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวอยภายใตมตบรบทดานกายภาพได และพจารณาใหภมหลงความรของผชมเกยวกบการกระตนอารมณขนอยภายใตมตบรบทดานประสบการณตามกรอบการวเคราะหของการวจยนได

60

5.2 อภปรายผล

ในตอนท 5.2 น ผวจยน าเสนอการอภปราย ใน 2 ประเดนกวางๆ คอ 1) การกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยวสามารถอธบายไดดวยทฤษฎทใชศกษาอารมณขน และ 2) อารมณขนในการแสดงตลกเดยวแสดงใหเหนถงววฒนาการของการแสดงตลกในสงคมไทย

5.2.1 การกระตนอารมณขนในการแสดงตลกเดยวกบทฤษฎอารมณขน ในตอนท 2.1.1 ผวจยไดทบทวนแนวคดและทฤษฎตางๆ ทใชศกษาตนก าเนด

ของอารมณขน เปนตนวา ทฤษฎความไมเขากนทน าเสนอวา ความไมเขากนของสงทเราคาดหวงไวกบสงทเกดขนจรงเปนบอเกดของอารมณขน (Kant, 1970; Schopenhauer, 1819) ทฤษฎความเหนอกวาทมหลกการวา อารมณขนของคนเรามทมาจากการทเรามความรสกวาตนเองมชยชนะ หรอรสกถงความเหนอกวาผ อนเมอน าบคคลเหลานนมาเปรยบเทยบกบตวเอง (Hobbes, 1651; Feinberg, 1978; Morreall, 1983) รวมไปถงทฤษฎการปลดปลอยทมองวา อารมณขนมทมาจากความกดดนในระบบประสาทของคนเราทถกปลดปลอยออกมาดวยการหวเราะ

เมอน าหลกการของทฤษฎตางๆ ขางตนมาพจารณารวมกบขอมลการกระตนอารมณขนในการศกษาครงน ผวจยพบวา เราสามารถน าหลกการของทฤษฎความไมเขากนมาใชอธบายตนก าเนดของการเกดความรสกข าขนของผชมการแสดงตลกเดยวได เชน การกระตน อารมณขนทเกดภายใตมตบรบทแบบเดยวในตวอยางท 11 (ในตอนท 4.1.1.2) ในตวอยางดงกลาว ตนก าเนดของการเกดความรสกข าขนมบอเกดมาจากความไมเขากนระหวางค าวา “ถาดคกก” กบ ค าวา “อาวธ” เปนททราบกนโดยทวไปวา คงไมมใครใชถาดคกกเปนอาวธในการท าราย หรอใชตอสกบผอนในการทะเลาะววาท การรบรถงความไมเขากนนเองทกอใหเกดเสยงหวเราะในหมของผชม นอกจากน การกระตนอารมณขนในตวอยางท 13 (ในตอนท 4.1.1.2) กสามารถอธบายไดดวยหลกการของทฤษฎความไมเขากน ความไมเขากนในตวอยางดงกลาวมทมาจากการใชถอยค าทมรปภาษาหยาบคายกบถอยค าทมรปภาษาสภาพซงโนตใชบรรยายถงคนรกเกา การรบรถงความไมเขากนดงกลาวกอใหเกดความข าขนในหมผชม สวนอารมณขนทมตนก าเนดมาจากความรสกเหนอกวาปรากฏในตวอยางท 12 (ในตอนท 4.1.1.2) กลาวคอ เมอผชมคนอนๆ มองเหนผชมรายหนงถกโนตพดเยาแหย พวกเขาอาจเกดความรสกเหนอกวาเมอน าผชมรายนนมาเปรยบเทยบกบตนเองทไมไดประสบเหตการณ เชนนน การรสกถงความเหนอกวาน เองท เปนทมาของการเกดอารมณขน ตามทฤษฎความเหนอกวา

61

นอกจากน อารมณขนทเกดขนจากการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวยงสามารถพจารณาไดจากมมมองของทฤษฎความเหนอกวาและทฤษฎความไมเขากนประกอบกน ยกตวอยางเชน การกระตนอารมณขนในตวอยางท 19 (ในตอนท 4.1.2.1) หากพจารณาตามมมมองของทฤษฎความเหนอกวา การมองเหนโนตแสดงออกถงความกงกลใจเกยวกบการตรวจสอบรปถาย (ของเขา) เพอยนขอวซาสามารถมผลใหผชมทไมไดประสบกบสถานการณเชนนนเกดความรสกเหนอกวาโนตได ความรสกเหนอกวานเองทน ามาสการเกดอารมณขนตามหลกการของทฤษฎความเหนอกวา สวนการเกดอารมณขนตามมมมองของทฤษฎความไมเขากนในตวอยางดงกลาวเกดจากผชมรบรถงความไมเขากนระหวางการแสดงกรยาไหวอธษฐานของโนตเพอขอใหรปถายของเขาผานการตรวจของเจาหนาทสถานทตกบความคาดหวงของคนทวไปเกยวกบสงทควรแสดงออกในสถานการณทโนตประสบนน กลาวคอ เมอตองเผชญกบสถานการณเชนเดยวกบทโนตประสบ คงไมมผใดแสดงกรยาไหวเพอบนบานศาลกลาวเชนนน การแสดงอากปกรยาทผดไปจากความคาดหวงของคนทวไปนเองทท าใหผชมเกดความรสกข าขน

5.2.2 การแสดงตลกเดยวกบสงคมไทย เรองสดทายทผ วจยจะอภปรายคอ รปแบบของการแสดงตลกเดยวช ให เหนถง

ววฒนาการของการแสดงตลกในสงคมไทย ผวจยมความเหนทสอดคลองกบนกวชาการบางทาน (นธ เอยวศรวงศ, 2539: 84; วรรณขวญ พลจนทร, 2549: 111) ทแสดงทศนะไววา การแสดงตลกเดยวซงไดรบการบกเบกโดยนกแสดงทชอวา อดม แตพานชเปนการแสดงตลกทมรปแบบการแสดงแตกตางไปจากการแสดงตลกทผคนในสงคมไทยคนเคย ทเปนเชนนสบเนองมาจากการแสดงตลกประเภทนไดรบอทธพลมาจากการแสดงตลกในวฒนธรรมตะวนตกทเรยกวา “stand-up comedy”

ทผานมาการแสดงตลกทมอยเดมในสงคมไทยไมวาจะเปนการแสดงคฤหสถ การแสดงจ าอวด หรอการแสดงตลกคาเฟลวนมรปแบบของการแสดงทคลายคลงกน (วรรณขวญ พลจนทร , 2549) เปนตนวา การแสดงตลกทง 3 ประเภทนนยมแสดงกนเปนหมคณะ และมกตลกทผแสดงใชกระตนอารมณขนของผชมกมลกษณะทคลายคลงกน ยกตวอยางเชน การใชค าผวน การกลาวถอยค าทมความหมาย 2 แง 2 งาม การน าเสนอรปลกษณทผดปกตของผแสดง (หรอทเรยกวา ตลกสงขาร) และการใชมกตลกเจบตว เปนตน

อยางไรกด การปรากฏของการแสดงตลกทเรยกวา “การแสดงตลกเดยว” (stand-up comedy) ขนเปนครงแรกในสงคมไทย (เมอป พ.ศ. 2538 โดยนกแสดงทชอวา อดม แตพานช) ไดสะทอนใหเหนถงรปแบบของการแสดงตลกทแตกตางไปจากการแสดงตลกทมอยเดม (ในทนหมายถง การแสดงคฤหสถ การแสดงจ าอวด และการแสดงตลกคาเฟ) ความแตกตางทเหนไดชดประการหนงคอ จ านวนของผแสดงตลก กลาวคอ การแสดงตลกประเภทตางๆ ทมอยกอนหนาการแสดงตลกเดยว

62

ตางเนนท าการแสดงกนเปนหมคณะ ในขณะท ผแสดงในการแสดงตลกเดยวม เพยง 1 คน ความแตกตางทเหนไดชดอกประการหนงคอ เทคนคในการกระตนอารมณขนของผแสดงตลก ผวจยสงเกตวา แตเดมนกแสดงตลก (ในการแสดงจ าอวด และตลกคาเฟ) มกกระตนอารมณขนของผชมดวยการใชมกตลกแบบเจบตว รวมไปถงการน าเสนอรปลกษณทผดปกตของผแสดง และการกลาวถอยค าทมนย 2 แง 2 งาม ในทางกลบกน เมอพจารณาเทคนคในการกระตนอารมณขนของนกแสดงตลกเดยวอยางอดม แตพานช เราจะเหนไดวา เขามเทคนคในการกระตนอารมณขนทแตกตางออกไป วธการหลกทโนตใชเรยกเสยงหวเราะของผชมคอ การเลาเรองตางๆ ในเชงขบขน เรองเลาทโนตน ามาบรรยายเพอกระตนความข าขนมกสอดแทรกเนอหาทจรงจง หรอเปนขอเทจจรงทเกดขนในสงคม อาท ปญหาสงคม การพดเสยดสนกการเมอง การลอเลยนบคคลทมชอเสยงในสงคม หรอการกลาวถงเรองดนตร และแฟชน เปนตน ประเดนเหลานทโนตน ามาเลาเพอกระตนอารมณขนของผชมมกมความสมพนธกบวถชวตของชนชนกลางในสงคมไทย ดวยเหตนจงสงผลใหการแสดงตลกเดยว (ทเพงปรากฏในสงคมไทยเมอประมาณ 20 กวาปมาน) ไดรบความนยมจากผชมทเปนคนชนชนกลาง รวมไปถงวยรนบางกลมทชนชอบเนอหาในการบรรยายของโนต (Polachan, 2014: 450) 5.3 ขอเสนอแนะ

เนองจากการศกษาในครงนเปนการศกษาบทบาทของบรบทในการกระตนอารมณขนใน

การแสดงตลกเดยวซงถอเปนการสนทนาเพอสออารมณขนรปแบบหนง ผวจยจงมความเหนวา ควรมการศกษาบทบาทของบรบทในการสนทนาเพอสออารมณขนในลกษณะอนๆ ตอไปอก อาท การสนทนาเพอกระตนอารมณขนของสมาชกในครอบครว การสนทนาเพอกระตนอารมณขนของเพอนสนท หรอการสนทนาเพอกระตนอารมณขนในทท างาน เปนตน ผวจยเลงเหนวา การศกษาอารมณขนในสถานการณการสอสารเหลานอาจมความสมพนธกบบรบทอนๆ ทนอกเหนอจาก ขอคนพบในการวจยครงน เนองจากการสรางอารมณขนของคนเรามความหลากหลายทงในมมมองดานการใชถอยค า และ/หรอการแสดงพฤตกรรม ดงนน บรบททมความสมพนธกบการสรางและตความอารมณขนเหลานนจงนาจะมความหลากหลายตามไปดวย

63

รายการอางอง หนงสอ ราชบณฑตยสถาน. (2554). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ: ศรวฒนาอนเตอรพรนท. บทความ นธ เอยวศรวงศ. (2539). ตลกไทยๆ. ศลปวฒนธรรม 17(9): 84-93. วรรณขวญ พลจนทร. (2549). จากเรองฮาๆ สงานวการ: การเดนทางของตลกคาเฟสงานวชาการ.

ศลปวฒนธรรม 26(1): 106-111. วทยานพนธ กนกวรรณ สวรรณวทย. (2539). อารมณขนในวรรณกรรมของไมตร ลมปชาต. วทยานพนธการศกษา

มหาบณฑต, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. กาญจนา เจรญเกยรตบวร. (2548). วาทกรรมเรองตลกภาษาไทย. วทยานพนธอกษรศาสตรดษฎ

บณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กาญจนา ศรสมทร. (2554). การวเคราะหคความหมายแยงและกลวธทางภาษาในการแสดงความ

ตลกในเรอง “อณรทรอยเรอง”. วทยานพนธการศกษามหาบณฑต, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ทศนย กระตายอนทร. (2521). อารมณขนในวรรณกรรมรอยแกวของคนไทยระหวาง พ.ศ. 2453-2516. วทยานพนธการศกษามหาบณฑต, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

วภาพร กลาวกยกจ. (2548). อารมณขนในขอความสนส าเรจรป. สารนพนธการศกษามหาบณฑต, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

สดารตน บวศร. (2547). การศกษาภาษาและกลวธการสรางอารมณขนจากเรองขบขนในนตยสารแพรวและ ชวจต. ปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

หนงฤทย ชวนะลขกร. (2556). กลวธทางภาษาทสรางอารมณขนในขอความทายรถ. ปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

64

อจฉรา ยตตานนท. (2541). การรบรและการเขาใจในมขตลกของโนต อดม แตพานช กบการใชประโยชนและความพงพอใจของผชมเดยวไมโครโฟน. วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สออเลกทรอนกส จดหมายเหตแนนศร. (2559). หญงสยามกบวนนนของเดอน. สบคนเมอ: 5 พฤษภาคม 2559, จาก

http://nongza.exteen.com/20100114/entry-1/page/1 จากการเมองถงเรอง “โกเตกซ”. ประชาไทออนไลน. สบคนเมอ 5 พฤษภาคม 2559, จาก

http://prachatai.org/journal/2014/01/51217 อนโตรเนชน. (2553). โนต อดม แตพานช เดยวไมโครโฟน 10. [วดโอ]. สบคนเมอ: 1 มถนายน

2558, จาก https://www.youtube.com/watch?v=t3M_Jo-0Lvo อดม แตพานช. ไทยรฐออนไลน. สบคนเมอ: 21 กรกฎาคม 2558, จาก

http://www.thairath.co.th/person/7456 สอโสตทศนวสด อดม แตพานช (ผสราง). (2553). เดยว 8. [วดทศน]. ไทย: บรษทพอดพานช. __________. (2554). เดยว 9. [วดทศน]. ไทย: บรษทพอดพานช. __________. (2556). เดยวไมโครโฟน ครงท 3. [วดทศน]. ไทย: บรษทพอดพานช. __________. (2556). เดยวไมโครโฟน ครงท 5. [วดทศน]. ไทย: บรษทพอดพานช. __________. (2556). เดยวไมโครโฟน ครงท 6. [วดทศน]. ไทย: บรษทพอดพานช. Books and Book Articles Apte, M. L. (1985). Humor and Laughter: An Anthropological Approach. Ithaca, NY:

Cornell University Press. Aristotle. (1941). The Basic Works of Aristotle (McKeon, R. (Ed. & Trans.). New York, NY:

Random House. (Original work published no date). Attardo, S. (1994). Linguistics Theories of Humor. Berlin: Mouton de Gruyter.

http://nongza.exteen.com/20100114/entry-1/page/1

http://prachatai.org/journal/2014/01/51217

https://www.youtube.com/watch?v=t3M_Jo-0Lvo

http://www.thairath.co.th/person/7456

65

Chiaro, D. (1992). The Language of Jokes: Analyzing Verbal Play. London: Routledge. Cicero. (1942). On the Orator (E. W. Sutton. & H. Rackham, Trans.). Cambridge, MA:

Harvard University Press. (Original work published no date). Feinberg, L. (1978). The Secret of Humor. Amsterdam: Rodopi. Fetzer, A. (2012). Context in interaction. In: Finkbeiner, R., Schumacher, P. and

Meibauer, J. (Eds.) What Is a Context?: Linguistic Approaches and Challenges (pp. 105-127). Amsterdam: John Benjamins.

Freud, S. (1974 ). Jokes and Their Relation to the Unconscious (Der Witz und seine Beziehung zum Unbewußten) (J. Strachey, Trans.). New York, NY: Penguin. (Original work published 1905).

Godkewitsch, M. (1972). The relationship between arousal potential and funniness of jokes. In: Goldstein, J. and McGhee, P. (Eds.). The Psychology of Humor: Theoretical Perspectives and Empirical Issues (pp. 143-158) New York, NY: Academic Press.

Gruner, C. R. (1978). Understanding Laughter: The Working of Wit and Humor. Chicago, IL: Nelson-Hall.

Heritage. J. (1984). Garfinkel and Ethnomethodology. Cambridge: Polity. Hobbes, T. (1651). Leviathan. London: Penguin. Hockett, C. F. (1973). Jokes. In: Smith, M. E. (Ed.) Studies in Linguistics in Humor of

George L. Trager (pp 153-178). The Hague: Mouton. Hymes, D. (1974). Foundation in Sociolinguistics: An Ethnographic Approach.

Philadelphia, PA: University of Pennsylvania Press. Kant, I. (1911). The Critique of Judgment (J. C. Meredith, Trans.). Oxford: Clarendon.

(Original work published 1790). Koestler, A. (1969). The Act of Creation. London: Hutchison. Labov, W. (1972). Language in the Inner City: Studies in the Black English Vernacular.

Oxford: Blackwell. Levinson, S. C. (1983). Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press. Morreall, J. (1982). Taking Laughter Seriously. Albany, NY: State University of New

York Press.

66

_______. (2009). Comic Relief: a Comprehensive Philosophy of Humor. West Sussex: Blackwell.

Mullany, L. (2011). Im/politeness, rapport management and workplace culture: truckers performing masculinities on Canadian ice-roads. In: Bargiela-Chiappini, F. and Kádár, D. (Eds.), Politeness across Culture (pp. 61-84). Basingstoke: Palgrave Macmillan.

Norrick, N. (1993). Conversational Joking: Humor in Everyday Talk. Bloomington, IN: Indiana University Press.

Oring, E. (2003). Engage Humor. Chicago, Il: University of Illinois Press. Penco, C. (1999). Objective and cognitive context. In: Bouquet, P., Akman, V.,

Thomason, R. and Young, R. A. (Eds.) Modeling and Using Context (pp. 270-283). Berlin: Springer.

Plato. (1961). The Collected Dialogues of Plato (E. Hamilton. & C. Huntington, Eds. & Trans.). New York, NY: Pantheon. (Original work published n.d.).

Priego-Valverde, B. (2009). Failed humor in conversation. In: Chiaro, D. and Norrick, N. (Eds.) Humor in Interaction (pp. 165-183). Amsterdam: John Benjamins.

Quintilian. (1920). Institutio Oratoria (H. E. Butler, Trans.). Cambridge, MA: Harvard University Press. (Original work published no date).

Raskin, V. (1985). Semantic Mechanisms of Humor. Dordrecht: Reidel. Schopenhauer, A. (1969). The World as Will and Representation (E. F. J. Payne,

Trans.). New York, NY: Dover. (Original work published 1819). Spencer, H. (1911). On the Psychology of Laughter. Essays on Education, Etc.

London: Dent. Spencer-Oatey, H. (2008). Culturally Speaking (2nd ed.). London: Continuum. Sperber, D. and Wilson, D. (1986). Relevance: Communication and Cognition. Oxford:

Blackwell.

67

Articles Adetunji, A. (2013). The interactional context of humor in Nigerian stand-up comedy.

Pragmatics 23(1), 1-22. Attardo, S. and Raskin, V. (1991). Script theory revis (it) ed: joke similarity and joke

representation model. Humor 4(3/4): 293-247. Beeman, W. (2000). Humor. Journal of Linguistic Anthropology 9, 103-106. Bell, N. D. (2008). Responses to failed humor. Journal of Pragmatics 41, 1825-1836. Bosco, M., Bucciarelli, M. and Bara, B. (2004). The fundamental context categories in

understanding communicative intention. Journal of Pragmatics 36, 467-488. Bradney, P. (1957). The joking relationship in industry. Humor Relations 10, 179-187. Bricker, V. R. (1980). The function of humor in Zinacantan. Journal of Anthropological

Research 36(4), 411-418. Boxer, D. and Cortés-Conde, F. (1997). From bonding to biting: conversational joking

and identity display. Journal of Pragmatics 27, 275-294. Coser, R. B. (1960). Laughter among colleagues: a study of the functions of humor

among the staff of mental hospital. Psychology 23, 81-95. Cowan, M. and Little, A. (2013). The effects of relationship context and modality on

ratings of funniness. Personality and Individual Differences 54: 496-500. Deckers, L. and Devine, J. (1981). Humor by violating an existing expectancy. Journal

of Psychology 108, 107-110. Dienhart, J. (1998). A linguistic look at riddles. Journal of Pragmatics 31, 95-125. Ferru-Luzzi, G. E. (1986). Language, thought, and Tamil verbal humor. Current

Anthropology 27(3): 265-272. Fuller, R. and Sheehy-Skeffington, A. (1994). Effects of group laughter on responses to

humourous material, a replication and extension. Psychological Report 35, 531-534.

Furukawa, T. (2007). “No flips in the pool”: discursive practice in Hawai’ian Creole. Pragmatics 17(3), 371-385.

68

Glick, D. J. (2007). Some performative techniques of stand-up comedy: an exercise in textuality of temporalization. Language and Communication, 27, 291-306.

Graham. E., Papa, M. and Brooks, G. (1992). Functions of humor in conversation: conceptualization and measurement. Western Journal of Communication 56, 161-183.

Hassaine, N. (2014). Linguistic analysis of verbal humor in Algerian stand-up comedy. International Journal of English Language & Translation Studies 2(2), 90-98.

Hay, J. (2000). Functions of humor in the conversations of men and women. Journal of Pragmatics 32, 709-742.

Holmes, J. and Marra, M. (2002). Over the edge?: subversive humor between colleagues and friends. Humor 15, 65-87.

Holmes, J. and Schnurr, S. (2005). Politeness, humor and gender in the workplace: negotiating norms and identifying contestation. Journal of Politeness Research 1, 121-149.

Hui, S. (1999). Humour in a Cantonese family: an analysis in an asymmetrical small group setting. Wellington Working Papers in Linguistics 11, 1-21.

Lafollete, H. and Shanks, N. (1993). Belief and the basis of humor. American Philosophy Quarterly 30(4): 329-339.

McIlvenny, P., Mettovaara, S. and Tapoi, R. (1992). I really wanna make you laugh: stand-up comedy and the audience response. Proceedings of Annual Finnish Symposium 16, 225-247.

Meyer, J. (2000). Humor as a double-edged sword: four functions of humor in communication. Communication Theory 10, 310-331.

Miczo, N. (2014). Analyzing structure and function in humor: preliminary sketch of a message-centered model. Humor 27(3), 461-480.

Mintz, L. E. (1985). Stand-up comedy as social and cultural mediation. American Quarterly 37, 71-80.

Morreall, J. (2014). Humor, philosophy and education. Educational, Philosophy and Theory 46(2): 120-131.

Norrick, N. (2003). Issue in conversation joking. Journal of Pragmatics. 35: 1333-1359.

69

Perks,L.G. (2012). The ancient roots of humor theory. Humor. 25(2), 119-132. Pizzini, F. (1991). Communication hierarchies in humour: a gender differences in the

obstetrical/gynaecological setting. Discourse in Society 2 (4), 477-488. Polachan, W. (2014). Buddhism and Thai comic performance. Asian Theatre Journal

31(2): 439-459. Raskin, V. (1979). Semantic mechanisms of humor. Proceeding of the Fifth Annual

Meeting of Berkley Linguistics Society: 325-335. Robinson, D. T. and Smith-Lovin, L. (2001). Getting a laugh: gender, status and humor

in task discussion. Social Forces 80, 123-158. Scarpetta , F. and Spagnolli, A. (2009). The interactional context of humor in stand-up

comedy. Language and Social Interaction 42(3), 1-22. Schnurr, S. and Chan, A. (2011). When laughter is not enough: responding to teasing

and self-denigrating humour at work. Journal of Pragmatics 43, 20-35. Schurcliff, A. (1968). Judged humor, arousal, and relief theory. Journal of Personality

and Social Psychology 8, 360-363. Shaftesbury, Lord. (1709). Sensus communis: an essay on the freedom of wit and

humor. Characteristicks of Men, Manners, Opinions Times 1, 59-150. Smyth, M. and Fuller, R. (1972). Effects of group laughter on responses to humorous

material. Psychological Report 30, 132-134. Vivona, B. D. (2014). Humor functions within crime scene investigations: group

dynamics, stress, and the negotiation of emotions. Police Quarterly 17 (2), 127-149.

Winick, H. (1976). The social context of humour. Journal of Communication 26, 124-128.

Xu, Z. (2013). Contextual dimensions in interactional humour: how humour is practiced in selected American and Chinese situation comedies. Journal of Pragmatics 60, 24-35.

Yus, F. (2002). Stand-up comedy and cultural spread: the case of sex-role. Babel Afial, Special issue on humour, 245-292.

70

Electronic Media Collinsdictionary. 2016. Retrieved March 20, 2016, from

http://www.collinsdictionary.com Theses Rukroum, C. (2012). The Construction of Humor in Note’s (Udom Taepanich) 4th

Episode Standup Comedy. (Master’s thesis). Chiang Mai University. Rutter, J. (1997). Stand-Up Comedy as Interaction: Performance and Audience in

Comedy Venues. (Doctoral dissertation). University of Salford. Schwarz, J. (2010). Linguistic Aspects of Verbal Humor in Stand-up Comedy. (Doctoral

dissertation). Universität des Saarlandes. Sedlar, J. H. (2008). The Construction of Humor in Spanish and French Comic Strips: a

Sociolinguistic Perspective. (Doctoral dissertation). University of California, Berkeley.

Seewoester, S. (2009). Linguistic Ambiguity in Language-Based Jokes. (Master’s thesis). DePaul University.

Xu, Z. (2012). Humor and Contextual Dimension: A Comparative Study on Humor in Selected Chinese and English Situation Comedies. (Doctoral dissertation). Shanghai University of International Study.

http://www.collinsdictionary.com/

ภาคผนวก

71

ภาคผนวก ก แบบสอบถามเพอส ารวจความคดเหน

เรอง ความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยวเกยวกบระดบความข าขน และ

สาเหตของความข าขน

วตถประสงค แบบสอบถามฉบบนสรางขนเพอใชสอบถามความคดเหนของผชมวดทศนบนทกการแสดงตลกเดยววารสกข าขนมากนอยเพยงใดในสถานการณทปรากฏในวดทศนทคดสรรมา ตลอดจนสอบถามสาเหตของความข าขนทเกดกบผชมวดทศนขางตน ค าชแจง

1. ผวจยจะขอใหทานชมคลปการแสดงตลกเดยวทคดสรรมา เปนเวลาประมาณ 30 นาท 2. เมอดคลปการแสดงตลกเดยวตามทไดก าหนดไวเสรจแลว ผวจยจะขอใหทานใหคะแนน

ระดบความข าขน และเขยนแสดงความคดเหนเกยวกบสาเหตของความข าขน จ านวน 12 ขอ ขอค าถามแตละขอในแบสอบถามนประกอบไปดวย 2 สวน ไดแกสวนสอบถามความคดเหนเกยวกบความข าขน ตามดวยสวนสอบถามความคดเกยวกบสาเหตของความข าขน ในสวนแรกขอใหทานท าเครองหมาย × ลงบนตวเลขทตรงกบความคดเหนหรอความรสกของทาน และสวนทสองใหทานเขยนแสดงความคดเหนเกยวกบสาเหตของความข าขนทเกดขน 1. ในชวงเรมการแสดงเดยว 5 ทานรสกข าขนมากนอยเพยงใดเมอนกแสดงยนยมและแสดงทาทางตางๆ อยบนเวทโดยยงไมมการกลาวถอยค าใดๆ ทานคดวาอะไรคอสาเหตทท าใหทานรสกข าขนจากการกระท าขางตน ............................................................................................................................. ................................................................................................................................... ................................................................

ข าขนอยางยง ข าขนมาก ข าขนปานกลาง ข าขนนอย ไมข าขนเลย

72

2. ในชวงแรกของการแสดงเดยว 5 ทานรสกข าขนมากนอยเพยงใดเมอนกแสดงพดวา "เชองมากครบ" หลงจากทผชมปรบมอตามเพลงทนกแสดงรอง

ทานคดวาอะไรคอสาเหตทท าใหทานรสกข าขนจากการกลาวถอยค าขางตน

.....................................................................................................................................................................................

........................................................................... .....................................................................................

3. ในเรองเลาทเกยวกบครอนบาลทชกชวนใหนกเรยนอนบาลชมบานของโนต อดม ทานรสกข าขนมากนอยเพยงใด เมอนกแสดงเลาเรองดงกลาว และไดเลยนแบบทาทางของนกเรยนอนบาลทอยบนรถโรงเรยนประกอบการเลาเรองดวย

ทานคดวาอะไรคอสาเหตทท าใหทานรสกข าขนจากเรองตลกทนกแสดงเลาขางตน .............................................................................................................................................................................................................................................................................................. .......................................................

4. ในขณะทโนต อดมเลาเรองเกยวกบพนกงานคนหนงของเขา ทานรสกข าขนมากนอยเพยงใดเมอเขาพดวา "ตอดเปนเดกกตญญ เงนเดอนครงนงใหแม อกหารอยสงนองเรยน เหลอใชเองไมกพน มนบอกมนไมเดอดรอนเพราะมนยมผมไดอยแลว"




73

ทานคดวาอะไรคอสาเหตทท าใหทานรสกข าขนจากเรองเลาของนกแสดงขางตน .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 5. ในขณะทโนต อดมเลาเรองทตอดเขยนทอยของผรบพสดผด ทานรสกข าขนมากนอยเพยงใดเมอเขาพดเลยนเสยงของบรษไปรษณยขณะทสนทนาอยกบเขา

ทานคดวาอะไรคอสาเหตทท าใหทานรสกข าขนจากเรองเลาของนกแสดงขางตน ................................................................................................................................................................................................................................................................ .....................................................................................

6. ในขณะทนกแสดงเลาเรองเกยวกบประสบการณการไปเทยวประเทศจน ทานรสกข าขนมากนอยเพยงใดเมอเขาเลาวา ในขณะทเขาเดนเทยวชมตลาดแหงหนง เขาเหนหญงสงวยคนหนงก าลงนงขายอวยวะเพศชายปลอม และไดแสดงทาทางเลยนแบบหญงคนดงกลาวทก าลงนงขายสงของดงกลาวประกอบการเลาเรอง

ทานคดวาอะไรคอสาเหตทท าใหทานรสกข าขนจากเรองเลาของนกแสดงขางตน ............................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................... ................



74

7. ในขณะทนกแสดงเลาเรองเกยวกบการไปเทยวประเทศอนเดย ทานรสกข าขนมากนอยเพยงใดเมอเขาเลาถงการไปเทยวทแควนพารานาสและไดบรรยายถงแควนนในท านองทวา เมอสามพนปทแลวเปนอยางไร วนนผคนกยงคงใชชวตคลายคลงกบชวงเวลาเมอสามพนปทผานมา

ทานคดวาอะไรคอสาเหตทท าใหทานรสกข าขนจากเรองเลาของนกแสดงขางตน ............................................................................................................................. ................................................................................................................................... ................................................................ 8. ในขณะทนกแสดงเลาถงเหตการณทตวละครผหญงในเรองเลาก าลงแตงตว ทานรสกข าขนมากนอยเพยงใดเมอเขาแสดงอากปกรยาเลยนแบบการแตงตวของตวละครคนดงกลาว

ทานคดวาอะไรคอสาเหตทท าใหทานรสกข าขนจากเรองเลาของนกแสดงขางตน ................................................................................................................................................................................................................................................................ .....................................................................................

9. ในขณะทนกแสดงเลาถงขอสงสยเกยวกบละครจกรๆ วงศๆ ทานรสกข าขนมากนอยเพยงใดเมอเขาพดวา "สงสยมยเวลาดละครจกรๆ วงศๆ ตอนเชา สนมนงซายขวา เจาเมองนงตรงกลาง พดโบก อาทตยนงโบก 2 ครง สงสยมยวาเยนตรงไหน หรอวาอนางสนมนปรบเบอรได..."




75

ทานคดวาอะไรคอสาเหตทท าใหทานรสกข าขนจากเรองเลาของนกแสดงขางตน ............................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................... ................ 10. ในขณะทนกแสดงเลาถงขอสงสยเกยวกบภาพยนตรจน ทานรสกข าขนมากนอยเพยงใดเมอเขาพดวา "สงสยมยหนงจนเวลาคนตายเลอดมาออกมมปากเสมอ"

ทานคดวาอะไรคอสาเหตทท าใหทานรสกข าขนจากเรองเลาของนกแสดงขางตน ............................................................................................................................. ................................................................................................................................... ................................................................ 11. ในขณะทนกแสดงเลาถงเรองทเขาเปนตวแทนโรงเรยนเพออานกลอนบนเวทการแสดงของโรงเรยน ทานรสกข าขนมากนอยเพยงใดเมอเขาแสดงทาทางในการยนอานกลอนพรอมกบทองกลอนวา "บดนนพระยาพเภกยกษ เหนพระองคทรงโศกโศก อสรกราบ อส อสรกราบลงกบ อสร อสร อสร อะ อสร รมกซ (remix)"

ทานคดวาอะไรคอสาเหตทท าใหทานรสกข าขนจากเรองเลาของนกแสดงขางตน ............................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................ ...........................



76

12. ในขณะทนกแสดงเลาถงเหตการณทกางเกงนกเรยนของเขาหลดลงกลางเวท ทานรสกข าขนมากนอยเพยงใดเมอเขาพดวา "มนชอคๆ และนคอเหตการณอาฟเตอรชอค (aftershock)"

ทานคดวาอะไรคอสาเหตทท าใหทานรสกข าขนจากเรองเลาของนกแสดงขางตน ............................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................... ...............


77

ภาคผนวก ข เอกสารอนมตจรยธรรมการวจยในคน

78

ประวตผเขยน

ชอ นางสาววรรณนภา วงคปญญา วนเดอนปเกด 19 เมษายน 2531 วฒการศกษา (ระดบปรญญาตร) ศลปศาสตรบณฑต (ภาษาองกฤษ)

มหาวทยาลยศลปากร

มิติบริบทในการกระตุ้นอารมณ์ขันในการแสดงตลกเดี่ยว...

Documents